Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 

















QNS. 


HARVARD COLLEGE 
LIBRARY 


FROM THE BEQUEST OF 
JAMES WALKER 
(Class of 1814) 
President of Harvard College 


*'Proforence being given to works in the Intellectual 
and Moral Sciences" 





PATROLOGULE 


CURSUS COMPLETUS 


SIVE 


BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


OMNIUM $8. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM 


QUI 


AB /EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA 


FLORUEBRUNT ; 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA 
ECCLESIA& SJECULA, 


FUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER 8E CUMQUE NONNULLIS CODICIDUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, 
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ; 

PBISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIDUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; 
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.& TRIBUS NOYISSDIIS SACULIS DEBENTUR ADSOLUTAS 
DETECTIS, AUCTA; 

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; 

CAPITULIS INTRA IPSCM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM 
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;. 

OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM 

ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCiLICET RERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID 
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTEIL0 
SCRIPTURHZE SACILE, gx QUO LECTORI COMPERIRE 8IT OBVIUM QUINAM PATRES 
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBROKUM 
SCRIPTURE TEXTUS COMMENTATI SINT. 

EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBU8 FACILE ANTEPONENDA, Si PERPENDANTUR : CIHIARACTERUM NITIDITAS, 
CHARTA QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIGIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER 
SIMILIS, PRETI] EYIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIIRONOLOGICA, 

' SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE .HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM , 
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES JETATES, 
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. 


SERIES SECUNDA, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIE LATINAE 
À GREGORÍO MAGNO AD INNOCENTIUM Ill 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BIBLIOTHEGJIJS CLERI UNIVERAN, 
SIVE 
CUBSUUM COMPLETORUM IN $1NGULOS8 8CIENTIJE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITOBE. 





PATROLOGIA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRAECO-LATINA., — 
VENEUNT MILLE FRANCIS DUCENTA VOLUMINA EDITIONIS LATINZE ; OCTINGENTIS ET 
MILLE TRECENTA GRJECO-LATINJE. — MERE LATINA UNIVERSOS AUCTORES TUM OCCIDENTALES, TUM 
ORIENTALES EQUIDEM AMPLECTITUB ; HI AUTEM, IN EA, SOLA VERSIONE LATINA DONANTCUR. 





PATROLOGLE TOMUS CIII. 
8. BENEDICTUS ABBAS, SEDULIUS SCOTUS. 
TOMUS UNICUS. 





EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 

IN Vlà DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, 
SEU PETIT-MONTROUGE. 

1854 


C s$50:| 


/473; Manche 4. 
Jaonza Tedbny di G.A. 1 d 


(H4. te. 914) 
Pura ureb of Tlarwv Uo 














S/ECULUM IX. 


S. BENEDICTI 


ABBATIS ANIANENSIS 


OPERA OM NIA. 


JUXTA MEMORATISSIMAS HOLSTENII ET HUGONIS-MENARDI EDITIONES 
ACCURATISSIME DIGESTA. 


ACCEDUNT 


SEDULII JUNIORIS 


NATIONE SCOTI 
SCRIPTA QUE SUPERSUNT UNIVERSA, 
EX BIBLIOTHECIS PATRUM ET MAII COLLECTIONIBUS HAUSTA. 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BIBLIOTHEQIU QLERI UNIVERSE, 
SIVE 
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS $CIENTLE ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE. 


—— —— ——— 0-0 —Á 


TOMUS UNICUS. 


— us ED Q-O-cm 


vkENIT 8 FRANCIS GALLICIS. 


V 


2 
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, 
SEU PETIT-MONTROUGE. 


1851 


ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CIII CONTINENTUR. 





^ SEDULIUS SCOTUS. 


Collectanea in omnes B. Pauli Epistolas. Col. 9 
Explanatiuneula de breviariorum 'et capitulorum canonum- 

que differentia. | 211 
Liber de sectoripus Christianis. | 991 
Explanationes in prefationes sancti Hieronymi ad Evangelia. 331 


SANCTUS BENEDICTUS ANIANENSIS ABBAS, 


Codex regularum. 493 
Concordia regularum. 101 
Epistole. 13179 
Opuscula. | 1381 
Charte Anianenses. 1419 











Ex typis MIGNE, au Petit-Montrouge. 





ANNO DOMINI DCCCXX. 





SEDULIUS SCOTUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Fabric., Bibl. med. et inf. Lat.) 





' Sedulius junior, natione Scotus, dubium an isqui A — 4. Opus de Regimine principum habuit Goldastus, 


an. 724 concilio Romano subscripsit, an alius, quem 
Hepidamnus monachus Sangallensis in Chronico ad 
an. 818 clarum fuisse narrat. Incertum etiam epi- 
scopus an presbyter fuerit. Ejus habemus : 

4. Collectaneum sive Explanationem in. Epistolas 
Pauli, in qua Gregorius Magnus, quamvis supresso 
nomine, citatur. Prodiit Basilez apud Henricum Pe- 
tri 1528 et 1554, in-8e«, nec non in Bibliothecis Pa- 
trum. 

9. Collectanea in Mattheum sub nomine Sedulii 
Scoti citat Sirmondus ad Sidonii Apollinaris Epist. 
ix, 4, in quibus, Labbeo teste, Gregorius, Isidorus, 
Beda et ipse quoque Sedulius senior allegatur. 

9. Commentarii in artem. Eutychii , teste Usserio 
in Bibl. Thuanea fuerunt. Sic quoque Sedulio Com- 


mentarii in primam alii secundam artem Donati et in. 


majus volumen Prisciani tribuuntur. 


teste Labbeo. Sedulius de rectoribus Christianis et 
convenientibus regulis, quibus est respublica rite gu- 
bernanda, Lipsie 1619, in-8», editus memoratur a 
Fabricio nostro. Freherus ad Petrum de Andlo de 
Imperio Romano, lH, 16, scribit se an. 1612 hunc 
librum &wéx8ovov ad prelum parare. Ex cjus libello 
de Christianis rectoribus, c. 8, octo disticha adducit 
Nicolaus Cusanus de Concordanta catholica, przfat. 
libri m in volumine Sichardii de Jurisdictione impe- 
riali, p. 356. 

Vide Usserium, Antiq. Eccles. Britannic., c. 16, 
et Oudinum tomo Il, p. 26. 

Psalterium.Grzcum Sedulii cujusdam Scoti manu 
scriptum recenset Bern. de Montfaucon, Palwogr. 
Gr2c. lll, 7, p. 256. 





^ SEDULII SCOTI 
COLLECTANEA IN QMNES b. PAULI EPISTOLAS. 


(Bibl. vet. Patr., tom. VI.) 





IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 





, CAPUT PRIMUM. 

Paulus servus. Jesu Christi, vocatus Apostolus. 
Sciendum est quod in pro«mio septiformis divisio 
elucescit. Primo namque de seipso loquitur. Se- 
cundo, evangelium Dei non parva laude extollit. 
Tertio, mediatorem Dei et hominum, secundum 
utramque divinitatis et humanitatis substantiam, 
magnis laudum przedicat przconiis. Quarto, aposto- 
lici gregis electionem demonstrat. Quinto, genera- 
lem gentium ad fidem Christi vocationem declarat. 
Sexto, specialem Romanorum vocationem ostendit. 
Septimo loeo, gratiam et pacem, qux sunt dona se- 
ptiformis Spiritus, Roman:x Ecclesie a Deo Patre, 
et Domino Jesu Christo prestari desiderabiliter ex- 
optat. Hac divisione prx missa, nunc ad singulas ip- 


B estin Actibus apostolorum, nunc Pauus dicatur. 


Invenimus in Scripturis divinis, quorumdam vete- 
rum immutata vocabula :.-ut ex 4bram, vocatus 
Abrabam; ex Sarai, Sara; et ex Jacob, Israel In 
Evangeliis quoque ex Simone, Petrus ; et filii Zebe- 
dzi, filii tonitrui nuncupati sunt : sed hxc ex pre- 
cepto Dei facta legimus. Nusquam vero crga Pau- 
lum invenimus tale aliquid gestum. De qua re qui- 
busdam visum est quod Pauli proconsulis, quem 
apud Cyprum Christi fidei subjecerat, vocabulum 
sibi Apostolus sumpserit, quod nec nos quidem us- 
quequaque evacuandum putamus : tamen quia nulla 
talis in Scripturis divinis consuetudo deprehenditur, 
magis ex his qux in exemplo nostris sunt, absolu- 
tionem quzramus. Invenimus igitur aliquantos bi- 


sius procmii particularitates enucleandas venia. (? nis, alios autem ternis usos esse nominibus, ut Sa- 


mus. Prima itaque nobis quxstio de nomine ipsius 


Pauli videtur exsurgere : Cur is qui Saulus dictas . 


PaTROL. CIH. 


lomonem , eumdem 1dida ; Sedechiam, eumdemque 


. Joachim; Osiam, eumdem et Azariam, aliosque plu- 


1 


43 SEPUILM GOUTI 


rimos binis nominibus vocatos. Sed nec Evangelia A in benedictionibus Benjamin, et in via Damasci, sie- 


hunc morem renuunt : nam Matthzxus, sicut Lucas 
ostendit, et Levi appellatus est. Secundum hanc 
ergo consuetudinem videtur nabis et Paulus duplici 
esse vocabulo: nam et hoc ipsum quod Scriptura 
dicit : Saulus autem, qui et Paulus (Act. xii), evi- 
denter non ei tunc primum Pauli nomen impositum 
ostendit, sed veteris appellationis id' fuisse designat. 
Sed requirendum est hic, cur nomen suurg in fronte 
Epistolz posuerit. Ad quod respondendum est causa 
auctoritatis apostoliczxe hoc esse factum : sicut enim 
Teges namen euum in principiis epietolaszum ponunt, 
quatenus magis vereantur hi quibus ipse epistole 
transmi(tuntur, ita et Paulus apostolus, quia unus 
ex illis regibus fueret de quibus Psalmognaphus di- 


ut scriptum est : Saule, Saule, quid me persequeris 
(Act. 1x)? Hac nomen, guod est vocatus, generale 
potest, videri, quod pertinet ad esmaaes qui Christum 
credunt : Multi sunt vocati, pauci vero electi. Vocatus 
£st Judas, at non erat electus : quia electi separari a 
Deo non possunt. 'Arccreloc Grace, n "t Hebraice, 
mieeus Latine dicitur. Nam sicut &yyeioc Graece, La- 
tine nuntii appellantur, ita. Grace &rócco^ou, Latine 
missi vocantur: ipsos enim misit evangelizare per 
"miversum mundum. 

Segregatus 3n. evangelium Dei. EXeyyyDuoy, honum 
nuntium interpretatur, quo peccatores ad indulgen- 
tiam eonvocantur. &postolus autem «quo modo in 
Judaismo locum doctoris habebat, ut pote Phari- 


eit : Dum discernit. celestis reges. euper eam. (Psat, B $teus, ita a Judaissa pradicaligge soparatum se 


LXVII), suum nomen buic epistelze, non ignobile de- 
cus, prefixit. Iu Epistola vero qux ad Hebrzos prz 
titulatur, queniam apud Hebrzeorum ecclesias de- 
structor legis falsa suspicione habebatur, voluit ta- 
cito nomine de figuris legis et veritate Christi red- 
dere rationem, ne odio nominis fronte przlati, uti- 
litatem excluderet lectionis. Seruus Christi Jesu. 
Servum autem Christi Jesu se profiteus, a lege exu- 
tum ostendit. Requiramus nunc cur servus dicatur 
is qui alibi scribit : Non enim accepistis spiritum ser- 
vitutis (Gal. v); itemque in eum modum Salvator 
ait : Jam non lico vos servos, sed amieos (Joan. xv). 
Ergo id sive secundum illam htmititatem dictum 


putemus, quam Dominus docuit dicens : Discite a. 
C teri omnes laboreturug eset jin exaggélig, quod in 


me quia anitis sums et &umilis conte(Watth.xi) ; neque 
per hec 4editur veritas liberietis 'in. Paulo, dixit 
enim : Nam cum liber sim ab omnibus, me servum 
feci (1 Cor. 1x). Servit ergo Christo, non 4n spiritu 
servitutis, sed in spiritu adoptionis, quia ommi li- 
bertate nobilior est servitus Christi; sive quasi imi- 
tator ejus pronuntiat, qui dixerat: Ego sum in me- 
dio vestrum , non sicut. discumbens, sed sicut. mii- 
strans (Luc. xxn), et ejus qui semetipsum exinanivit, 
formam servi accipiens (Phil. 1). Quid est autem ser- 
vum .esse Cbristi, quam serwum esse Xerbi Dei, 8a- 
pieatix, justitiz, yeritaüp, et omnino omniun yjr- 
tutum qus in Christe sunt. Bieut autem ecienua qua 
nunc datur, per apeculum datur, et in senigmaete, e£ 
propheta, ita et esdera dona Spiritus sanoti, ut li- 
berias, quse .nuwnc sanclis praestatur, nondum plena 
libertag.e5t, Sed velat per speculum ef io znigmaeaáe. 
Ef ideo sauncU eervos se esse.dicunt,.ad .compara- 
tonem illiusiibeptafis, quas facie ad faciam tribuitur. 
Gáristó Jesu. Jdeo utrumque, id est, Cbristi et Jesu, 
quio ip.nisoqne est Dominus. DieendoChrisüi, «ontea 
Mationem egit, qui ipsum Domiaum verum .corpug 
' habere denegat ; subjungondo Jesn Judeorum períi- 
dies redarguit, «qui Jesum negant «uod Deus sit. 
Paulas Greece scribens (arcum Domen enteponit : 
Metthous autem Hebraice, Hebraica nomina praetulit, 
dicens : Liber generationis Jesu Christi. 

Vocatus Apostoius. Jam prescienua dirina ad hoc 
vocatus, ut esset apostolus. Item vocatus apostolus 


dicit in evangelium Dei, ut a lege diesimulans Qühri- 
stum praedicaret. Aliter : Segregatus, hoc est, a grege 
apostolico separatus, ut gentibus prx»dicaret. Sieuí 
in Actibus apostelerum Spiritus eanetus dioit : Se- 
gregate vuihi Saulum et Barnat&am, in qpus ad quod 
elegi eos (Act. xus). Segregatue «dicitur in.evangelium 
Dei, sieut alibi ipse de se dicit : Cum autem placuit 
Deo, qui me segregavit de utero matris mec, ut reve- 
laret Filium suum in e (Gal. 4) : ex .quo intelligi- 
mus, quod justi separentur a ventre. Ergo et Paulus 
quidem segregatus in Evangelium dicitur, segregatus 
4 Wee malris Aue. Causas in eo et merita quibus 
áa &oc ecgsugenti Jebuerit, vidit ille quem non latet 
mens: pravidit enim quod abundantius quam c:e- 


ei, et ia fame, et in (rigore, eL in audilale, àán pe- 
riculis latronum, in periculis fluminum, in periculis 
«aris przdicaturus essct evangelium Christi. In 
vengelium Dei. Unum atque idem est dicere, et evan- 
igelium Dei , evangelium Christi, quod ipse Dominus 
«icit : Ego et Pater unum sumus. Et iterum dicit ad 
Patrem : Omnia mea tua sunt, et tua mca (Joan. X). 
Ergo evangelium Patris, evangelium Filii est. 

Quod ante promiserat per prophetas suos. Ut pro- 
bet rectam et integrgun 4idem, et spem esse in Chri- 
$to, jam prius ,exangelium .ejus dicit.a Deo promis- 
Sum,:ut. lsaiae ait : .Consummabe super domum s- 
rael, et super domum Juda testamentum novum. 
David quoque : Dominus, inquit, daht rerbum .evan- 
gelisaulihus (Psal. pxvu). KK iterum .:p omeem 
terram exivit sous eorum (Psal. xvui). Mem ; Facit 
Dominus verbum brevissimum auper texram. Utrum 
simpliciter accipi debeat exangeliuwm -per soripturas 
propheticas repromissum, ap .discrefionem alterius 
evangalü qued seran dicit Joannes in Apocalypsi, 
qued «unc &evelandim est, our amhre Araesiesit, 
et-maritas weperit (dps. Xm), «considerato atiam tu 
qui legis, cui eterao euangelio convenire widebun- 
tur etiam illi terni anni, de quibus Przaphefa dicit ; 
EX amnos eternos in mente habui (Psal. Lxxvy). 
Eique adjungi potest et ille liber vite, iB quo san- 
etorum nomina scripta dicuntur; sed et jlli libri 
qui apud Danielem, cum judicium copsedisset, aperti 








45. C COLLECT. TN BPIST. AD ROM. | i4 
sunt (Den. vn). Val qui spud Exzochislem prepbe- À qui nondum est. Quare nen dixit, prepesitas pu ? 


tam deintms et deforis dicunpur. inscripti. (Ezech. 
Hu). Omniaque non alrapeente, eed Spiritu Dei vivi 
scrípta memorantur. Per prophegas suos. Moc ad 
laudem evangeli perüinet : nee enim rem vilem 
magnis przcursoribus nuntiat. Tetus hic locus con- 
tra Maniehzos facit, ubi dicit quod ante evangelium 
sit promissum et per prophetas Dei et in &anctis 
Bcripturis, et quod Christus secundum carnem ex 
David stirpe, id est, Maria virgine sil creatus, se- 
cundum quod pridixerat lsaias : Ecce wrgo cenci- 
piet in utero, et puriet filium — et vocabitur nomen 
ejus. Emmanuel (Isai. vii). In Scripturis. sanciis. 
Hoc ad cumulum protestationis adjecit, ut majorem 
fiduciam credentium faceret, et legem cominendaret. 


Inter praedestinationem autem et propositionem hoe 
interest, quod przdestinatio alicujus rei multo anie 
im meuje ejus qui destinet, quid fuurum sit prarfi- 
gurel : propositum autem cum vicina sit machioatie, 
et pene cogiiationem sequatur eflectus. Qui pra desté- 
natus est Filius Deiinvirtute secundum Spirijum sancti- 
ficationis ex resurrectione morjuorum | Jesu. Christi 
Domini nostri. Tanquam de alio supra diceret : quid 
est enim Filius Dei praxlestinatus, ex resurrectione 
mortuorum Jesu Christi Domiai nostri, nisj ejusdem 
Jesu Christi, qui praedesiinaiue est. Filius Dei ? Ergo 
quomodo bic eum audimus, Filius Dei in wirtute 
Jesu Chrisi, ag ut Filius Dei secundum Spiritum 
sanctificationis Jesu Christi, aut Filius Dei ez resur- 


Sancte autem Beripiure suni, quia e& viüa dam- Bj eectione mortuorum Jesu Christi, cum dici potuisset, 


Rant, et eacoramentum illic uaius Dei continetur pre 
salute humana. 

De filio suo. Multi fibi gratia, hic natura, eujus 
etiam secundum caraem nativitas dissimilis exeieris 
invenitur. Qui factus est ei ex semine David. Fa- 
ctus est per Spiritumn sanctum secundum carnem. 
Addeude secundum carnem — factus est, secun- 
dum Verbi ulique eubstantiam non est factus. 
Factwe est. Non dicit genius est. Aliud onim est 
si dixeris, ex semine admisto sanguinem coagulare 
et generare, et aliud est non permixüone, sed vir- 
Aute precreare 5deo factum dicit non genitum, ob- 
servans proprietatem, quia factus est secundum 
humanitatem, genitus est. secundum divinitatem. 
Secundum carnem. Hic synecdoche est, nam car- 
nem pre 4oto homiue posuit fed reqmirendum, 
«quare non seeundum animam dixit évà xowov. Nec 
intelligunt ideo carnem solam nominatam esse, in 
eo quod dictum estt Verbum caro facium, quia 
heminew oculie, propter quos facta est illa &us- 
ceptío, caro sela petuil apparere, nec semper (actum 
esse ad ereaetionem refertur : seriptum enim est : 
Domine, refugium faetue es nobis (Psal. .xxm). Et : 
Dominus factus est mihi in salutem (Isai. (xn). 

Qui predestinatus est Filius Dei. Filiam Dei di- 
cens, Patrem significavit Deum, addito autem 
" Spiritu. sanetifleationis, ostendit mysterium Trini- 
tatis. Hic ergo qui incarnatus quidem latehat, sic 
predestinatus est secundum Spiritum sanctificatio- 
nis in virtute ministerii Filii Dei, cum surgit a 
mortuis, sicut scriptam est: Veritas de terra orta 
est (Psal. .xiw). Omnis enim ambiguitas diffidentize 
de resurrectione ejus calcata est et compressa, quia 
praedestinatus est. Recte quippe Filius Dei non pre- 
destinatus est, secundum id quod Verbum Dei est, 
Deus apud Deum : quid enim pr:zedestinaretur, quod 
sine initio et sine termino Deus semper :eternus est? 
Tad enim predestinatum est quod nondum fuerat 
ut sicut in suo tempore fieret, quemadmodum ante 
ommia tempora przdestinatum erat ut fieret. Lege 
cay. $ in Enchiridion, ubi non solum bonos ín glo- 
riam, sed et impios Deum dicit przdestinasse ad 
ponam. Destinatur ille qui est: predestinatur ig 


visitare in vire sua, aut secundum Spiritum sane 
cüficationis sue aul ex resurrecliene moriuorure 
ejus, vel. morüyoruas suorum, Bon cogimur intelli- 
gere aliam) personam, eed unam eamdemque, scilicet 
Füii Dei, Domini nostri Jesu Christi? lta cum au- 
divus : Fecit Deus hominem ad imaginem Dei, 
quamvis usitetius dici ad imaginem suam possit, 
nog iamen oegimur aliam personam intejigere ig 
Trinitate, sed ipsam wuan eamdemque Trinita- 
iem, qui est, unus Deus, ad eujus iunaginem factus 
est home. Secundum Spiritum sanctificationis. Ut 
pre omnibus iu incorrnptibilitatis virtute resurge- 
rei, et vitam resurrectionis Dei filis aperiret : de 
quibus ipse dicit : Qui filii Dei sunt, cum sint filii 


[T resurreciionis. Sanctiücationis vero Spiritus dicitur 


Fiüius, secundum hec quod praebet omnibus san- 
£lifatem. Ideo non dizit, ex resurrectione Jesu Chri- 
&ki, sed ez resurrectiona mortuorum -Jesu Christi, 
quia resureciio Cbristi generalem meeurrectioneg 
prebuit. Mortuorum Jesu Christi, mon omuium 
resurgentium, sed ad Christum pertinentia in ipso 
Christo resurrectionis forma portenditur, 

Per quem accepimus gratiam, Remiseionem vide- 
lieet peceatorum in bap&ismo, nec mon ccelestis 
&spientim, diversarusaque ljagugrum cognitionem, 
gratiam nominat. Apeetolus vero ad predicationig 
auctoritatem comitantibus signis pertinet, quia et 
ipse Christus apostolus dicitur, id est, missus & 
Patre, quippe qui ad evangelizandum pauperibus 
missum se dicit. Ad ebadiensum fidei in omnibus 
gentibus. Missos ergo apostoles dicit, ut pradicarent 
fidem omnibus gentibus, wt obedirent et galvaren- 
tur, ut donum Dei mon jam solis Judeis, verum 
etiam omnibus gentibus ocencessum videretur, ad 
obediendum fidei, non legi. Pro nomine ejus. Hoe 
est, vice nominis ejus fungimur, ut ipse ait: Sicut 
fnisit me Paler, e&t ego mitto eos (Joan. vni), Bi 
fterum : (Qui vos vecipt me recipit (Metth. xv). Siva 
pro nomine ejes, id est, ad gloriam nominis ejus. 
dn quibus et vos. vocati estis. Quia. setlicet donem 
Pei omnibus missum est, ut eum audiugt ee inter 
esieros vocatos, scirent se seb lege agere non de- 
bere. ltem, in quibus eetis ot vos vocati : nam et ia 


15 ' — SEDULI SCOTI | 16 
vobis, id est, Romanis apostolatum accepimus. Vo- A mirantur de conveféatione gentium, et quod in om- 


catis sanctis. Hoc est. sanctis vocatione Dei, non 
merito facti. 

Gratia. vobis et pax a Deo Patre, et Domino no- 
stro Jesu Christo. lllud animadvertendum est, quod 
et in superioribus et in presenti commate eclipses, 
id est, defectus necessariarum dictionum esse nos- 
cuntur. ltaque ut plena constructio constare queat, 
ipsa verborum series in ordinem sic disponatur : 
Ego Paulus servus Christi Jesu, vocatus Apostolus, 
et extera qux» subsequuntur, postremoque subinfe- 
ratur : precor vel exopto, multiplicentur gratia vo- 
bis et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu 
Christo. Gratiam et pacem cum his dicit esse, qui 
recte credunt : gratia, qua a peccatis absoluti sunt : 


nem terram exivit apostolorum Christi przedicatio. 
Potest tamen et ita intelligi, quod fides ista quam 
Romani habent, ipsa eademque sit, et non alia, qux 
in universo mundo annuntiatur et creditur, qus 


. non solum in terris, sed et in ccelis przedicatur. Deo 


meo. Blandientis affectus est, quod communem Do- 
minum omnium, gratie magnitudine suum et quasi 
proprium senserit Deum. Observandum sane est, 
quia ad lioc quod dixit, primum quidem gratias ago, 
consequens erat ut diceret : Secundo. Sed pradixi- 
mus de locutionibus minus finitis, nisi forte videatur 
in eo reddi, cum dicit : Nolo autem ignorare vos, 
fratres. 

Testis enim mihi est Deus cui servio in spiritu meo. 


pax vero, quia ex impiis reconciliati sunt Creatori- B In spiritu meo, inquit, non in circumcisione manu- 


Bene gratiam et pacem conneclit, nam vacua prima 
sine altera; pax enim observat gratiam. À Deo Pa- 
tre nostro. Deum Patrem nostrum dicit propter ori- 
ginem nostram, qui ab ipso creati sumus, et cujus 
nos filii sumus adoptione. Et Domino Jesu Christo. 
Christum autem Dominum, quia ejus sanguine re- 
dempti sumus filii Dei. Gratia dicta est ab ethymo- 
logia, gratim enim 'interpretatur plenitudo, quod si- 
gnificat charitatem, quia plenitudo legis charitas est. 

Primum, quidem gratias ago Deo meo. Finita pre- 
fatione ante omnia gaudium suum testatur, ut pote 
gentium Apostolus, quod cum Romani regnent in 
mundo, subjecerunt se fidei Christianz : nam fama 
fidei illorum profectus erat multorum, qui videbant 
principes suos factos esse Christianos. Gratias ergo 
se dicit Deo suo agere duntaxat, quia adhuc 
illorum non erat plene. Deo meo. Natura Deus om- 
nium est, merito et voluntate paucorum, ut est Deus 
Abrabam, secundum quod hic suum nominat Deum. 
Prima vox incipit a gratiarum actione; agit autem 
Deo gratias per Christum, velut pontificem magnum : 
oportet enim scire eum, qui vult offerre sacrificium 
Deo, quod per manus pontificis debet offerre. Sed et 
hoc quod dixit : Deo meo, non est otiose accipien- 
dum : non enim vox ista potest esse, nisi sanctorum, 
quorum Deus dicitur, sicut Deus Abraham, vel Isaac, 
vel Jacob; non enim potest Deum suum dicere is, 
cui venter Deus est, aut cui gloria s:xculi et pompa 
mundana, aut potentia rerum caducarum Deus est. 
Quidquid unusquisque supra c:tera colit, hoc illi 
Deus est. Sed videamus quidem pro quo Apostolus 
gratias agat Deo suo. Quoniam, inquit, fides vestra 
annuntiatur in universo mundo. Si simpliciter acci- 
piamus, hoc videtur designare quod multis locis 
mundi, hoc est, terre, eorum qui Rom» sunt fides 
et religio praedicetur. Si vero in hoc loco mundus 
designatur qui ex ccelo constat et terra omnibusque 
que in eis sunt, potest etiam illud intelligi, quod 
Virtutes de quibus dicitur, quia gaudium habeant 
swper wo peccatore pomnitentiam agente (Luc. xv), 
multo magis de conversatione et fide quoque Roma- 
norum letantur, nuntiantibus sibi angelis, qui ascen- 
dunt et descendunt ad Filium, hominis, et ipsi enim 


facta, neque in neomeniis et sabbato, et discretione 
escarum, sed in spiritu meo, id est, in mente : quia 
enim Deus spiritus est, spiritu vel animo debet illi 
serviri. In evangelio Filii ejus. Hoc est, non in eo 
quod Moyses servus tradidit, sed in eo quod dilectis- 
simus Filius docuit. 

Quod sine intermissione mentionem vestri faciam 
in omnibus orationibus meis. Dicit Apostolus : Sem- 
per gaudete, sine intermissione orate. Quis autem po- 
test ita semper orare, et sine defectu vel intermis- 
sione precibus insistere, ut nec alimentis sumendis, 
aut dormiendi tempus habeat? Áut ergo dicendum 
est, eum semper orare et nou deficere, gui canonicis 
orationibus quotidie juxta ritum ecclesiastice tradi- 


C tionis, psalmodiis, precibusque consuetis Dominum 


Jaudare et rogare non desistit. Et hoc est quod 
Psalmista dicebat : Benedicam Dominum in omni 
tempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. xxxi). 
Àut certe omnia qus justus secundum Deum gerit 
et dicit, ad orationem esse reputauda : qui enim 
justus est, sine intermissione qus justa sunt agit, 
per hoc sine intermissione justus orabit, nec un- 
quam ab oratione cessabit, sive justus esse de- 
sistet. 

Übsecrans, si quomodo. Id est, aliqua causa, vel 
qualibet occasione vel ratione. Itaque voluntati ejus 
sicut occasio data est, ut coactus appellaret Ca»sa- 
rem, sic dirigetur ex aliqua causa, Deo volente, ut 
impleret propositum voluntatis sux. Denique in 
naufragio posito astitit Dominus, dicens : Noli ti- 
mere, sicul enim testificatus es in. Hierosolymis de 
me, ita et Roma. Videamus autem quod dicit, cui 
servio in spiritu meo. Servire in spiritu, simile mihi 
videtur esse, imo et amplius aliquod quam adorare 
in spiritu; nam adorare quis poíest sine affectu, de- 
servire vero ejus est, quem constringit affectus. De- 
servit ergo Apostolus Deo non corpore, nec anima, 
sed meliore sui parte, id est, spiritu. Hec enim tria 
esse in homine designat ad Thessalonicenses scri- 
bens, cum dicit : Ut integrum corpus nostrum, et 
anima, el spiritus, in die Domini nostri Jesu Christi 
servetur. Et Daniel dicit : Laudate, spiritus et animae 
justorum, Dominum. Prosperum iter habeam in volun- 


47 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. m 
fate Dei veniendi ad vos. Puto quod etiam hoc vult A ostenditur per hoc id etiam curx Deo fuisse quo 


intelligi, quia non semper itineris prosperitas Dei 
voluntate perficitur. Denique et Balaam iter habuit 
prosperum eundi ad Balac, ut malediceret populum 
Israel, sed nonefuit illa ex voluntate Dei prospe- 
rias; et multi in rebus s»culi prosperis utun- 
tur successibus, et exsultant in prosperitatibus 
Suis, sed non est talis prosperitas ex voluntate 
Dei. 
Desidero enim viaere vos. Quid est quod cum scri- 
ptis illos corrigat et a carnali sensu abstrahat, prze- 
sentiam suam necessariam dicit? Nisi aliter dicta ad 
aliud solent rapi, sicut ab hereticis fit, ideo desi- 
u erat videre eos, ut presens doctrinam evangelicam, 
sensu quo scribit, tradat, ut magis illis proficiat, ad- 
ditis signis virtutum qux magis auctoritatem dant 
signis. Cum autem dicit : Ut gratiam vobis spiritua- 
lem  ministrem. Carnalem illos sensum assecutos si- 
guificat, quia sub nomine Christi non illa quz Chri- 


$tus docuerat fuerant assecuti, sed ea qux fuerant 


Judzis tradita. Ad confirmandos vos. Hxc confir- 
maltio tres personas requirit : adjuvantis Dei, mi- 
nistrantis apostoli , accipientis populi. Consolari 
autem se dicit cum illis, si apprehendant spiri- 
tualia. 

Per eam que. invicem est. fidem. Hoc. est, ut per 
communem fidem invicem consolemur. Quod autem 
dicit : Ut aliquod tradam vobis donum spirituale, vi- 
detur indicare esse aliquid quod donum quidem sit, 
non tamen spirituale, ut nuptize, diviti:e, et fortitudo 
corporis, et formz? decor, regnumque terrestre: a 
Deo enim etiam hzc donantur. Beati sunt ergo illi 
quibus spiritualem gratiam tradere vult Apostolus 
ad confirmationem fidei, ut ultra parvuli non sint, 
neque circumferantur omni vento doctrinz. Quod 
cum sit, Paulus et ipse consolationem capit, opus 
suum firmum et stabile videns, et illi consolantur, 
quia apostolicze gratize sunt participes. 

Nolo autem vos ignorare, fratres, quia &tpe pro- 
posui venire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc, ut 
aliquem fructum habeam in vobis, sicut et in ceteris 
gentibus, Grecis ac barbaris, sapientibus ac insipien- 
tibus debitor sum. Itaque quod in me promptum est, et 
vobis qui Rome estis evangelizare. Est quidem hyper- 
baton in hoc loco, est et locutionis defectio. Si hy- 
perbaton, hoc modo reddere possumus : Nolo autem 
ignorare vos, fratres, quia scpe proposui venire ad 
vos, ut aliquem fructum habeam in vobis, sicut et 
in cxteris gentibus, Grecis et barbaris, sapientibus 
et insipientibus, et prohibitus sum usque adhuc. De- 
feetio vero elocutionis hoc modo adimplebitur, in eo 
ubi dicit: Et ín ceteris gentibus, Grecis ac barbaris, 
sapientibus et. insipientibus, videtur deesse, quibus 
debitor sum : ut sit talis consuetudo [Al., composi- 
tio] : Sicut fructum habeo et in cxteris, Graecis et 
barbaris, sapientibus et insipientibus, quibus debi- 
lor sum : ita quod in me est, promptus sum etiam 
vobis qui Rome estis, evangelizare, et |Al., sed] pro- 
hioitus sum. Siquidem a Deo putetur prohibitus, 


unusquisque apostolorum vel debeat ire, vel non de- 
beat. Cur autem prohibitus est? Ideo quia Dominus 
sciebat imperitos adhuc Komanos, et mittebat Pau- 
lum ad alios, ut interim paratiores. Ut aliquem fru- 
ctum habeam in vobis. Unde velut multarum divitia- 
rum cupidus Paurus, congregat fructus ex Grzcis, 
congregot ex barbaris, etc. Verum hos omnes fru- 
ctus affert Paulus, qui tanquam palmes bonus per- 
manet in vite vera, qu: est Christus, quem fre- 
quentius Pater purgat agricola, et ideo fructum plu- 
rimum affert, purgat eum in laboribus, in tribula- 
tionibus, in persecutionibus. Sunt enim alii palmites, 
qui in vite quidem permanent, fructum vero non 
ferunt, sed sunt aridi, qui dicuntur a Patre in ignem 


B mitti. Fructum dicit, ministerii sui celestem mer- 


cedem. Sicut et in ceteris gentibus. Exemplo czte- 
rarum gentium; promptior enim fit quis ad rem sibi 
traditam, si illi multos videat assentire. De Judsis 
autem tacuit, quia magister gentium erat. Sicut et 
in ceteris gentibus : subauditur, habeo. Sapientes 
autem illos dicit, qui mundanis rationibus eruditi , 
sapientes vocantur in szculo, dum aut siderum spe- 
culatores sunt, aut mensuris, aut numeris, aut arti 
grammatice student, aut rhetoric; , aut musicz. 
Requirendum est quomodo Apostolus Grecis et bar- 
baris, sapientibus et insipientibus debitor est. Quid 
enim ab ipsis acceperat unde eis debitor fieret? Ar- 
bitror diversis quidem gentibus inde effectum esse 
debitorem, quia omnium gentium linguis eloqui ac- 
cepit gratiam Spiritus sancti. Ergo debitor omnibus 
illis efficitur, quorum causa accepit a Deo lingus 
notitiam. Sapientibus autem efficitur debitor, per 
hoc quod accepit sapientiam in mysterio abscondi- 
lam, quam perfectis et sapientibus loqueretur. Quo 
modo autem et. insipientibus? In quo patientis gra- 
tiam et longanimitatis accepit; summ:z etenim pa- 
tientiz ferre insipientium motus. 

Non enim erubesco super evangelium. Hoc est, 
sicut quidam doctores erubescebant, qui doctrinam 
colestem adjunctis miraculis corroborare nequi- 
bant. Virtus enim Dei est, etc. Nulla major virtus est 
quam quze, devicta morte, homini perditam reddidit 
vitam, quamvis incredulis infirmitas videbatur? De- 
finiens ergo quid sit evangelium, pronuntiat. Virtus 
enim Dei est, inquit, in salutem omni credenti. Quod 
autem dixit quod virtus Dei est in salutem, videtur 
ostendere, quod sit aliqua virtus Dei quz non sit 
ad salutem, sed ad perditionem : sicut in Psalmis le- . 
gitur : In virtute tua. disperde illos; virus enim in 
dextera est qua salvamur, ut virtus in qua disper- 
dit, sinistra dicatur. 

Justitia enim Dei revelatur in eo, ex fide in fidem. 
Justitia Dei est, quia quod promisit, dedit. Judco. 
Credenti quod ei promisit Deus prophetas suos. 
Justum Dominus probat ex fide Dei promittentis, 
in fidem hominis credentis. Justitia Dei revelatur. 
Qui credit veracem Deum dedisse quod premisit, 
hoc contra Judzeos loquitur qui negant esse Christum 


49 SEDULE SCOTI 20 
quem premisit. Sicut scriptum est. In Habacuc vide- À,Deo potest, per conjecturam creature, verbi gratia, 


licet. Justus ex. fide,id est, non ex operibus legis, 
Vivit (Habac. u), hoe est, presentem vitam ducit, 
vel vitam zterpam acquirit. Aliter secundum Pil. 
d Justitia Dei et. Quod justm fuerat, ut quo modo 
Abraham credens ex gentibus, per solam fidem 
justificatus est, ita cseteri fidei ejus imitantes, sal- 
varentur. Ex fide Abraham : In fidem hominis cre- 


dentis ; sive ex fide Jud:i, in fide gentilis : ideo au- 


tem ez et in posuií, ut tautologke vitium declina- 
ret. Justitia Dei in evangelio revelatur, per id quod 
ad salutem nullus excipitur venire, sive Judzus, 
sive Grzcus, sive barbarus; nam omnibus dicit Sal- 
vator : Venite ad me, omnes qui laboratis, et ego re- 
ficiam vos (Matth. xi) : Revelatur justitia Dei, quz 


quod sit, et quod justus sit et omnipotens : osten- 
dens esse aliquid Dei quod notum sit et aliquid ejus 
quod ignotum sit. Ígnotum hoc Dei intelligendum 
est, cum ratio substantie ejus vel, nature, cujus 
qui sit proprietas, puto quod non solum nos homi- 
nes, sed et omnem lateat creaturam. Deus enim illis — 
manifestavit. ld. est, manifestavit se, dum opus fecit 
per quod possit agnosci. 

Invisibilia enim ipsius, a. creatura sundi, per ea 
que facta sunt, intellecta perspiciuntur. Hoe est, 
mysteria obscura sux virtutis. Sciendum est quod 
hic invisibilia qux: nominat de creaturis , spiritualia 
alibi dicit; ideoque addidit : Sempiterna quoque vir- 
tus ejus ac. divinitas. Virtus est qua instituit quae 


obtecta prius velabatur in. lege; reveletur enim. in B non erant, quaque omnia regit ; divinitas est, qua 


-his qui ex fide Veteris Testamenti ad fidem novi 
Evangelii veniunt; et cum in Evangelium veniunt, 
ex fide legis, in fidem Christi diriguntur. Justus au- 
tem meus ex fide vivit, id est, Veteris et Novi Te- 
stamenti : nam alterum sine altero integritatem 
vitze non habet. Aliter ez fide predicantium, ín fidem 
credentium, Sive ut Augustinus expouit, ex fide 
verborum quibus nunc credimus quod nondum vi- 
demus, in fidem rerum, qua in xteraum quod nune 
credimus, obtinebimus. Quare non homo vel vir ex 
fide vivere dixit, ideo ne reprobaret opera dum huc- 
usque fidem et gratiam commendavit, hic vero opus 
ostenditur, dicens : Justus est, fide vivet ; quia ju- 
stum indicat, bona opera habentem. 

Revelatur enim ira. Dei de celo. Sicut in. illo qui 
credit justitia Dei revelatur, ut. supra memoravit, 
ita et in eo qui men credit ira Dei revelatur de 
ealo. Auctoritas celsitudinis hoc loco ostenditur, 
sie est illud : Paler noster, qui es in colis ( Matth. 
v1). Sic : Omne datum optimunt et omne donum per- 
fectum | desursum est, descendens & Putre lumitum 
(Jacob. 1). lta et justa vindieta, qmi ira Dei appel- 
latur, non nisi de superni judicis throno descendit. 
Ira Dei videtur interdum virtus ipsa qui pricest poe- 
narum ministris, et que supplicia infert peccatoribus, 
dici. Interdum tentationis afflictig ira Del nominatur, 
sicut Job dicit : Ira Dei in corpore meo? Et quia spi- 
»itualia nequitie , adversum qui nobis certatheh 
est, in ccelestibus esse dicuntur, consequenter in 
eos qui ab his separantat ira Dei de ewlo dicitur 
jaculari.. In. omnem impiétatem. 1d est, Judzorum 
et gentium, Impietas, in. eum pesoeste 8st : ii- 
quitas, in homines : im Deum ergo et in ho- 
maines peecant q«i vweritatem in iniqmitete  deti- 
nent. Non dixit. qued non habent veritatem, sed 
veritatem quam sciunt, in iniquitate detinent ; 
Bam veritatemr nominis Dei in injustitia ihdi- 
gne materia detinent idolorum. Quia qnod notum 
est Dei. Notilia Dei manifesta est ex fabrica mundi ; 
ut enim Deus, qui natura irivisibilis est , possit sciri, 
epus factum ab eo est, quod opi(icem visibilitate sua 
manifestaret, ut per certum incertum posset seiri. 
Quia quod notwm ext Dei. Id e&t, quod cognosci de 


replet universa. Non magnificaverunt. Quia nec di- 
gnum honorem Deo dederunt. Aut gratias egerunt. 
Pro eo quod tales facti sunt, ut Deum possent agnoz 
scere, si vellent. Sed evanuerunt in cogitationibus 
suis. Per cogitationum suarum vanitatem dum for- 
mas ei imagines corporeas requirunt in Deo, in-se- 
metipsis Dei imaginem perdiderunt : quos Anthre- 
pomorphitas ecclesiastici viri solent nominare. Ob- 
cPcalum est. insipiens cor eorum. Recedentes a lu- 
mine veritatis sapientes, quasi qui invenissent quo- 
modo invisibilis Deus per simulacrum visibile co- 
leretur. Stulti facti sunt. Non intelligentes nullam 
similitudinem habere mortuum immortalis, et cor- 
ruplibile sempiterni conditoris. Quamvis ad omnes 


G homines quibus inest naturalis ratio, maxime tamen 


hec spectant ad sapientes hujus mundi, et eos qui 
philosophi nominantur, quibus przeipue creaturas 
mundi et omnia que in eo facta sunt discutere 
disciplina est, et per h:ec quie videntur ea qui& non 
videntur ratione colligere. Et mutaverunt. gloriam 
immortalis Dei. Moc est, nomen et honorem Dei 
idolis dederunt; a vivo enim Deo recedentes , mor- 
tuis favent. Primi enim Babylonii. Deum vocave- 
runt-ügmentum Belis, hominis mortui, qui princi 

patum dicitur in eis egisse. Coluerunt et serpentem, 
draconem, quem occidit Daniel , homo Dei, cujus 
similitudinem babent. AEgyptii colebant quadrupe- 
dem, quem dicebant Apim, in similitudinem vacce : 
quod malum imitatus est. Jeroboam; et volucres , 
quia chronica sacra habebant pagani, id est, ut 
aquila Jovis, graculus et cornix diceretur. Sed bre- 
viter, et omni in unum collecta de&nitione dicamus: 
Adorare alium Deum pr:ter Patrem, el Filium, et 
Spiritum sanctum, impietatis erimen est, 

Propter quod tradidit ülos Deus in desideria cordis 
eorum. Isti autem vertentes se a Deo, traditi sunt dia- 
bolo. Tradere hoe est. permittere, non incitare, auí 
immiUere, ut ea qux in desideriis coneiperent, exple- 
rent in opere. Per hoe quod deserunt , traduntur in 
desideria eordis soi. Qual: judicio erga divinitatis usi 
sunt venerationem, dum Dei incorruptihilis gloriam, 
ad fcdas et indignas deducunt bominum et anima- 
lium formas, tali eam erga semeüpsos uvaniur 








21 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


wie, ut rationabiles homines vivant more irratio- f& sum reprobum. Deus neminem tradit, sed relinquit, 


nabilium bellugrum. lem  Auguetinus ia libro de 
Gratia Dei,et hbero Arbitrie. Propterea. tradidit 
iilos Deus in desideria cordis eorum. Serigtur. est in- 
Provarbiis Salomonis : Sicut. ippeius aque sie cor 
regis in manu Dei. : quocunque voluerii, inclinabit 
illud.. E& in. Epistole Pauli. ad. Romanos : Propterea 
tradidit illos Buue 3e. desideria, ote. His et talibus 
testimoniis divinorum eloquiorum, satis, quantum 
existimo;.manifestatur, operari Deunr in cordibus ho- 
minum ad inelinandas eorum. voluntátes quoeuaque 
voluerit, sive ad bona pre stra inymensa misericordia. 
sive ad mala premeritis eorum : judieio autem suoali- 
quando aperto, aliquando occalto, semper autenr ju- 
$80. Àc per hoc, qmando legitis m divinis lifteris.a Dee 


nec adjuvat eum. qni. peeeat. Repíetos omni iniqui- 
(ate et malitia. Principales causae ostendi& esse 
omuium vitiorum. Joannes Metropoltonus heo di- 
Qt: Iniquitas est generale nomen. omnis peecali 
ab origine; manr quisquis de awquitste nolurz, vel 
mandatorum: Dei labitur, iniggus dieitur : unde' ini- 
quitas dicta est, quasi inzquitas: Malitia vero, quasi 
major latio : molitur enim, vel magis vult quam ne- 
cesse est. NFornicatio diek& ost, quasi forma neca- 
tio, per quam forma bonu naturalis anim:e necatur. 


'Fornicatio autemr est a legitimo conjugio foras exire. 


Impudieitia est pedcatum publicum, et perseverans. 
Avaritia dicta est quasi ab auro respecta. Avarus. 
dicitur, quasi avidus auri. Invidic est odiam aliene 


seduci homines, aut ebtundé, aut obturavi eonda eo- B felicitatis. Homicidiem est innocentis ocoisio. Con» 


rom; nolite dubitare preeessisse mala wesita eorunt, 
ut juste pateréntur. Pn. ómmandíria. Qux. est in. Umrpi- 
bus mysteriis, vt eentwmeliis afficiant corpora sua, 
dum sibi m sacramentis idolórume cauteria e$ bu- 
Stiones infligunt , ut quasi amentes ipsi iv se 
suorum sint vitidices delictortemr. Oui commntave- 
runt veritatem Dei in mendacium. Hoc est, nomen Dei: 
qui verus est, dederunt his qui nom samt dii, lapi- 
dibus scilicet et lignis, atque metallis. Qu? simula- 
crum colit, convertit veritatem Dei in mendacium ; : 
nam mare veritas est, boc est, vera creatura : Nepto- ' 
nus autem mendacium, factunr ab homine, conversx 
veritate Dei in mendacium, quia Deus fecit mare, 


homo autem simulacramy Neptuni. Ét coluerunt, ud 


servierunt creaturgz potius quam Creatori. ld. est, 
nom solum dilexerunt, sed etíam servierunt. Sed 
quicunque alicujus credturz cupiditate vincitur, ipsi 
servit; a quo euim quis superatus est, hujus et ser- 
vus est. ()ui est Denedictus in secula. Cui si servis- 
sent, et ipsi fieri benedicti in secula potuissent. 
Nam femine eorum immutaverunt naturalem usum, 
in eum usum qui est contra naturam. Omnia per-: 
verterunt in Deum perversi; neque enim ordinem 
nature servare poterant, qui nature dereliquerant 
auctorem. Similiter autem et masculi, relicto naturali 
usu femine. Aliam dare Satanas legem non potest, 
nisi ut concessa et licita in alium ordinem vertat, ut 
dum aliter fiunt quam concessa sunt, peccata. sint. 
Ezarserunt. Quia. effrenata. libido modum servare 
non novit. Et mercedem guam oportuit erroris sui 
in semetipsis recipientes. Oportuisse non est ve- 
ritus dicére Apostolus, ut qui creature potius quam 
Creatori servierunt, erroris sui mercedem , non inviti 
hzc turpia patiendo, sed libenter faciendo, recepe- 
runt : judicio scilicet non alicujus hominis immun- 
dissimi quem talia delectarent, sed justissimi Dei qui 
tradidit illos in passiones ignominix, ut crimina cri- 
m'nibus vindicarentur, et supplicia peccantium non 
sint tormenta, sed incrementa vitiorum. Et sicut non 
probaverunt Deum habere in notitia. Non nescierunt, 
sed minime probaverunt : ille enim probat Deum - 
habere in notitia, qui semper illum pr:esentem ha- 


bens, peccare non audet. Tradidis illos Deus in sen-.— 


tentio est, abi non ratione aliquid; sed" animi perti- 
nacia deferiditur; ubi: non tam veritas quzritur, sod 
intentio fatigatur. Contentiosas est qui: aliquid con- 
tra conseienuam saam: nititur defensare. Dolus est 
oeculta malitia, blandís sermonibus adornata Ma- 
lignitas est malitizsé opus, dicta a male agendo. Su- 
surrones. Murmuratores non in faciem, sed in au- 
rem loquentes. Deo odibiles. Nibil eninr est tam odi- 
bile Deo quam idololatrz. Coniumelíosi sunt, qut 
veloces swnt in verbis injurim. Superbia est. amor 
aliene excellentie, qui volt supergredi quod est 
super se. Inventores malorum. Quia semper superbia 
excogitat et invenit mala : sicuf auctor superbis 
per elationem suamr invenit sibi malum quod ante 
non faerat. Elatus autem dicitur, qui se jactat super 
niensuram suam. [tem elati sunt, qui se jactant ha- 
bere quod nom habenf. Parentibus non' obedientes. 
Veri parentes sunt qui per semen verbi generant in 
lucem et vitam zternam. Insipientes. Incompositos : 
Inordinatos. Qui a fonte sapientie reeesserunt, ne- 
cesse est ut inordinate ferantur. Sine affectione. 
Affectio est adimpletio charitatis. Sine misericordia. 
Quomodo enim aliorum poterunt müsereri, qui sibi 
crudeles sunt. 

Tertio inven.mus ab Apostolo positum : Tradidit 
illos. Et primx» quidem traditionis causas addidit : 
Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum magni- 
ficaverunt, eic. Propter quod , inquit , tradidit. illos 
Deus in desideria cordis eorum , etc. Seeund:e tradi- 
tionis causam videtur przmittere , cum dicit : Quia 
commutaverunt veritatem. Dei in mendacium. Pro- 
pter hoc, ait, tradidit illos Deus in passiones igno- 
minie : qux: tamen secunda traditio gravioribus fla- 
giüis videtur obnoxia : etenim femine, inquit, 
eorum mulaverunt. naturalem usum, etc. Terti» 
quoque traditionis causas videtur dare, cum dicit : 
Et sicut. non probaverunt. Deum habere ín. noti- 
tia, iradidit illos Deus in reprobum sensum, etc. 
Verum distinctiones ist: causarum , non mihi vi- 
dentur congruere satis ad ea qux singulis quibusque 
subjecla sunt crimina. Quomodo enim turpioribus tra- 
ditur flagitiis is qui creatorem deseruit, magis quam 
ille qui gloriam incorruptibilis Dei mulaverit in si- 


25 SEDULH SCOTI 24 
militudinem imaginis corruptibilis hominis, et vo- A peccator peccatorem tui similem judicas, quanto 


lucrum, et quadrupedum , et serpentum? Aut quo- 
modo supra utrumque horum, velut examini cuidam 
traduntur malorum, hi qui non probaverunt. Deum 
"habere in notitia? Magis itaque mihi videntur om- 
nes h:& cause qua traditionibus singulis| proferun-* 
tur, in nnum. coacervand:e, et rursum traditionum 
species in unum, ut verbi causa ita dicamus:: Quod 
commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in simi- 
litudinem | imaginis corruptibilis hominis; et , quia 
commutauerunt. veritatem Dei in. mendacium : et, 
nec probaverunt Deum habere in notitia ; propter 
hec omnia tradidit eos Deus in. desideria cordis eo- 
rum ; et tradidit in. passiones. ignominic, et tradidit 
illos Deus in reprobum sensum, ut. facerent. qua non 


magis Deus justus te judicabit injustum ? Secundum 
veritatem. Humanum enim judicium multis modis 
corrumpitur, amore, odio, timore, avaritia. Sspe 
judicum integritas violatur, et contra justitiz regu- 
lam interdum misericordia inclinatur. Illud est quod 
in hoc loco videtur ostendi quia solius Dei sit se- 
cundum veritatem judicium. Sunt enim quaedam 
qua committuntur opere quidem malo, animo autem 
non malo : ut si quis, verbi causa, homicidium non 
voluntate commiserit; et alia fiunt opere quidem 
bono, sed animo non bono : ut si quis misericor- 
diam non pro mandato Dei, sed ut laudetur ab 
hominibus faciat ; alia vero sunt in quibus sive im 
bono, sive in malo, animus cum opere concordat ; et 


conveniunt, qui erant repleti omni iniquitate et malitia, B quia corda hominum nosse solius Dei est, et mentis 


et czteris quie «cripta sunt malis. In his autem tri- 
bus universas impietatis species enumerasse videtur 
Apostolus, vel eorum qui idola colunt, vel eorum 
qui creature deserviunt potius quam Creatori, sive 
eorum, qui non probaverunt Deum habere in noti- 
tia. Ín quorum primo titulo promiscue pagani; in 
alio sapientes eorum et philosophi designantur; 
putc quod hoc tertio indicentur hzretici, vel creato- 
rem Deum negantes, vel diversas blasphemias in 
Excelsum loquentes. Certum est autem quod siqui- 
dem tradiderit Deus vel in desideria cordis, vel in 
passiones ignominiz, vel in reprobum sensum, con- 
tinuo in eo qui traditur seges criminum surgat. 

Qui cum justitiam Dei cognorint, non intellexerunt, 
hoc est, oculos habent et non vident; non enim in- 
tellexerunt tales a Deo, etsi non in presenti, tamen 
in futuro esse puniendos. Non solum qui faciunt, sed 
etiam qui consentiunt (acientibus. Sunt. quidam qui 
se reos non putant, si non operentur que mala 
sunt , assentiunt autem facientibus. Ássentire autem. 
facientibus est, si cum quis possit reprehendere, ta- 
ceat: ut audiens fabulas, aduletur; etita est, ut 
qui fomitem prebent delictis eorum, dignum est 
ut pari crimine rei habeantur. Sunt item alii qui 
non solum faciunt mala, sed etiam consentiunt male 
facientibus : duplex ergo horum nequitia est; illi 
enim non tam mali sunt qui faciunt, et facientibus 
contradicunt. 


CAPUT Il. 


Propier quod inexcusabilis es, o. homo omnis qui 


judicas. Quoniam facientem maligna et consentien- 


tem facientibus morte dignos ostendit, ne forte is 


qui facit et non consentit facientibus excusari se 
posse putaret, docet hujuscemodi inexcusabiles esse 
propterea, quia non consentiendo facientibus, sed 


magis judicando illos se in his judicat, quia hzc - 


ipse agit qu:e in illis damnat. 

Scimus autem quoniam judicium Dei est secundum 
veritatem. Hic terrorem incutit, ut quero incuriosum 
illi dicunt, iste malos secundum veritatem Dei dicat 
judicaturum, hoc est severissime reddere secundum 


mensuram uniuscujusque, non parcere, Si enim tu 


secreta agnoscere, idcirco ipse solus est qui secun- 
dum" veritatem potest habere judicium. 

Existimas autem, o homo. Hoc est, nunquid tibi 
examen datum est vel potestas judicandi de malis et 
stupris, cum eadem agis, et non est qui de te ad 
prosens judicet? Effugies judicium Dei. Non utique 
in futuro evades. Án divitias bonitatis ejus, et pa 
tientie, et longanimitatis contemnis? Divitiz boni- 
tatis Dei, quibus bona pro malis dat. Patientia vero 
est, qua peccatores impunitos patienter converti to- 
lerat. Longanimitas est, qua longum spatium pee- 
nitentiz dat. Divitias bonitatis ille agnoscere potest, 
qui considerat quanta in terris mala quotidie homi- 
nes gerant, tamen his Deum producentem solem 


C suum quotidie, et pluvias ministrantem. Sustentatio 


vero, vel longanimitas, ac patientia in hoc videtur 
differre, quod qui infirmitate magis quam proposito 
delinquunt, sustentari dicuntur : qui vero pertinaci 
mente velut insultant in delictis suis, patienter ferri 
dicendi sunt. Sed sicut omnia in mensura fecit Deus, 
et pondere et numero, ita etiam patienti: ejus certa 


mensura e$t. Tu autem secundum duritiam, et impo 


nitens cor. Impunitatem sperans peccatorum non s0- 
lum durat, inconversibilis et. incontrectabilis ma- 
nens, sed adhuc peccat, securus quod non sit ultio 
futura. Cor durum in Scripturis dici videtur, cum 
mens humana, velut cera a frigore iniquitatis ob- 
stricta, signaculum imaginis divin: non recipit. 
Thesaurizas tibi iram. Hujus verbi in Scripturis 


D significantiam triplicem legimus : dicitur enim in 


Evangelio thesauros esse quosdam in terris, ia quo 
prohibet Dominus thesaurizari; et alios thesauros 
in cclo jubet fideles recondere; et hic nunc Apo- 
stolus dicit irxe thesauros. Ira autem Dei nihil aliud 
quam justa vindicta intelligitur. Crassitudo vero 
cordis est, ubi subtilis et spiritualis intelligentiae non 
recipitur sensus. Qui reddet unicuique secundum ope- 
ra sua. Sciendum quod ex Jeremia Apostolus hoc 
testimonium sumpserit (Jer. xxv). lllud quod in Eze- 
chiele scriptum est, huic sententize videtur adversari ; 
dicit enim : Cum avertit se justus a justitia sua, et 
fecerit iniquitatem. secundum omnes iniquitates quas 
[ecit iniquus, omnes justitic ejus quas fecerit non com- 


25 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


26 


memorabuntur in lapsu ejus, quo lapsus est : sed in A bonum est, justitiam diligat, misericordiam teneat, 


peccatis qui peccavit, in ipsis morietur (Ezech. xvin). 
In quo videtur latenter hujusmodi inseruisse inteb 
lectum, ut si forte non secundum omnes iniquitates 


quas fecit iniquus, fecerit justus, non omnes justi- 


tie ejus de memoria auferantur. His quidem qui se- 
cundum patientiam boni operis gloriam, et honorem, 
et. incorruptionem querunt, vitam aeternam. Boni 
operis merces per patientiam exspectatur, quod in 
presenti vita non redditur; per fidem enim ambu- 
lamus, et non per speciem : patientiam autem boni 
operis in illis esse certum est, qui agones et certa- 
mina perferunt. Gloriam. Decus form: qua sancti 
fulgebunt sicut sol. Honorem. Filiorum Dei, quo 
nihil est majus, per quem etiam angelos judicabunt 
(Matth. xui). Incorruptionem. Vitze seilicet. perpe- 
tux. Signanter autem addidit meorruptionem, prop- 
ter indiscretionem szecularis glorix& atque honoris, 
qui corruptibilis est. 

His autem qui ex contentione sunt. Subaudi, erit. 
In divinis Scripturis :gritudines animzxe numerantur, 
sed unus ex cxteris languor est, et animx quidem 
pessimus. Coutentio anim: intelligenda est, per 
quam omne opus pravum geritur, per quam hzre- 
ses nascuntur, per quam schismata et omnia scan- 
dala quz in ecclesiis fiunt : dum videlicet qui apud 
semetipsos prudentes sunt, et in conspectu suo sa- 
pientes, quidquid libuerit pro lege defendunt. Diffi- 
dunt. Hoc est, non credunt, vel non obediunt, ut 
Origenes ait. Veritati. Id est, doctrine evangelica. 
Credunt. autem. iniquitati. Hoc est, idololatriz. Ipse 
cruciatus, qui ex przdicta conscientia anim: incu- 
titur, ira appellatur ; indignatio enim ipsius irz tu- 
mor quidam est, et per singula quzeque commotio, 
ut si, verbi gratia, aliquod pessimum vulnus iram 
ponamus, hujus autem tumor et distentio indignatio 
vulneris appellatur. Tribulatio vero, quam stibsequi- 
tur angustia, non est similis putanda illi tribula- 
tioni, de qua dicit Apostolus : Quia tribulatio patien- 
tiam operatur (Rom. v) :.illa enim talis tribulatio 
angustiam non habet subsequentem. In omnem ani- 
marh. Ànima pro toto homine dicitur, sicut in Genesi 
legimus Jacob cum septuaginta et sex animabus 
A gyptum introisse. Gloria autem, etc. Hic contra- 
ria superioribus opponuntur : nam gloria contra 
iram, honor est eontra indignationem, et quod supra 
incorruptionem, hic pacem appellat. Sciendum est 
quod triplex divisio in his sententiis Apostoli claret. 
Nam veri Christiani cum bonis operibus in primo 
ordine ponuntur, ubi dicit : His qui secundum pa- 
tientiam boni operis, etc. In secundo vero loco, in- 
credulos et impios absque bonis operibus ex utro- 
que , sive ex Judaico, sive ex gentili populo posuit, 
dicens : His autem qui ex contentione, etc. Tertio 
autem loco incredulos, cum bonis tamen operibus, 
ex Gentibus, vel Judzis collocavit, dicens : Gloria 
autem et honor et pax, etc. Potest enim fleri ut ex 
his qui in lege sunt, si quis persuasione quidem 
oommuni Christo non credit, operetur tamen quod 


charitatem et continentiam servet, modestiam leni- 
tatemque custodiat, atque omne opus bonum opere- 
tur, hic etiam si vitam non habeat :ternam, qui 
credens soli Deo vero, non credit filio ejus Jesu 
Christo quem misit, tamen gloria operum ejus, et 
honor et pax poterit non perire. Sed et Grecus, id 
est, gentilis, qui cum legem non habeat, ipse sibi 
est lex, ostendens opus legis in corde suo, iste licet 
alienus videatur a vita :terna, qui non crediderit 
Christo, et intrare non possit in regna celorum, qui 
renatus non est ex aqua et Spiritu sancto, videtur 
tamen quod per hxc qux dicuntur ab Apostolo, bo- 
norum operum gloriam, et honorem, et pacem per- 
dere penitus non possit. Dubitari igitur non puto, 


5 quod is qui pro malo opere condemnari meruisset, 


idem si operatus est opus bonum, remuneratione 
boni operis dignus habetur. Vides enim dicentem 
Apostolum : Quia omnes non stare oportet ante tri- 
bunal Christi, ut reportet. unusquisque propria cor- 
poris sui, prout gessit, sive bonum, sive malum. Judco 
primum et Greco. Semper Judeum anteponit prero- 
gativa patrum, ut aut coronetur prius, aut damne- 


tr, qui credens propter Abraham honorificatior est, 


diffidens pejus tractandus est, qui donum promissum 
patribus refugavit. Vel Judxo primum dixit, quia 
prius credita sunt eis eloquia Dei; Graecum quoque 
subjunxit, propter sapientiam Graecis traditam. Ira 
est, non ei qui judicat, sed ei qui judicatur, dum sit 
reus. Irasci enim dicitur Deus, ut vindicaturus cre- 
datur. Nam Dei natura ab his passionibus immunis 
est, et uL non solum irasci, sed et vindicare creda- 
tur, adjecit, et indignatio. Angustie vero sunt, qui- 
bus sententia constrictus tribulabitur in poena. Qui- 
cunque enim sine lege peccaverunt. Requirendum est 
utrum de sola Moysi lege intelligendum sit, an de 
lege Christi, vel etiam de quacunque humana lege, 
sub qua unumquemque mortalium vivere contingit, 
quo secundum ipsam judicari possit qui in ea peccat; 
an qui extra solam Moysi legem, etiamsi aliqua lege 
vivat, velut extra legem positus, cum peccavent 
pereat. Nam ipse apostolus Paulus, cum, dicit his 
qui sine lege erant, se tanquam sine lege esse (cum 
sine lege ,Dei non esset, sed in lege esset Christi), 
ostendit se in lege quidem Moysi non esse, esse tamen 
in lege Christi. Per legem judicabuntur. Utique qui in 
lege Christi est, per legem Christi, et qui in lege 
Moysi per legem Moysi judicabitur, ut pereat. Neque 
qui sub lege Christi est, quamvis etiam subditus legi 
Moysi videatur, judicari tamen secundum eam pu- 
tandus est, cur non sit circumcisus, vel cur sabba- 
tum non servet : quod et si juxta Moysi legem pu- 
tandus est judicari, secundum hoc quod lex spiri- 
tualis est judicabitur. Hi peribunt et judicabuntur. 
Unum voluit intelligi, quia qui perit, per judicium 
Dei perit, et qui judicatur, peccator perit. 

Cum enim gentes que legem non habent, naturaliter 
eaqua legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes, 
ipsi sibi sunt lex. Ne quis forte diceret : Legem gen- 


SEDULII SCOTI 


tts non habent, ad quam formam poterunt judicari ? À rum apostolorum, et omnium fidelium díspensato- 


Qul ostendit opus legis scriptum. in cordibus suis. 
€ertunr. est qnod gentes qux: legem non habent, 
notaralfer qui legis sunt facere, non pro sabbatis, 


vel meomeniis dfemntur, vel sacrificiis que in lege 


scripta sunt : Nor enim hec lex in cordibus gen- 
Gur dicitur esse scripta; sed hoc est quod natura- 
Hter. sentire possunt, verBi gratis, ne homicidium, 
ne adulterium faciant, ae fatentur, ne falsum test- 
monium: diexnt, ut horovént patretí et matrem, et 
horum similis. Fortassis et quod Deus unus Creator 
sit omnium, scriptum im cordibus gentium; magis 
famen nihi vidente hec, qus ir corde scripta esse 
dicuntur, evangelicis legibus convenire, ubi cuncta 
ad naturalem refertmtur s$quitatem : quid enim na- 


rum tanti sacramenti. Non omnes illi evangelium 
conscripserunt, sed tamen omnes evangelium przdi- 
Caverunt; narratores quippe dictorum, factorum, 
passionis resurrectionisque Christi, proprie dicti 
8uut evang: lista. 

Si autem tu Judaeus cognominaris. Hinc convertitur 
8d Jud:eos, docens opere, non nomine tantum debere 
esse Jud:eum, eumque esse verum, cujus occulta sinf 
bona. Notandum est quod non dixit : Si tu Judzus 
es; sed Judeus cognominaris, quia non idem esf 
esse Judzum, et cognominari Judeum : quia vere 
ille est Jud:eus, qui in occulto circumcisus est cir- 
cumcisione cordis; qui spiritu, non littera legem 
custodit ; cujus laus non ab hominibus, sed ex Deo 


turalibus sensibus proximius, quàm ut qux nolunt B est. Et requiescis in lege. Id est, securus es in lege. 


sibi fleri homines, hxc ne faciant aliis? Legi vero 
Moysi eoncerdare lez naturalis secundum spiritum, 
Bon seeundum Hiteramr potest : hzc autem lex 
seripta est, now atexmerto, sed Spiritu Det vivi. n 
cordibus. Seiendetn est xutem rationalem anima vir- 
futeiá co solere moninart. Opus legis est fides, quia 
quod mandat lei ultro facit, at credat in Christum. 
Testimonium ipsis reddere conscientia eorum, et inter 
86 invicem cogitationibas accisantibus, aut eliam defen- 
dentibus. (uod ad presentis vitz cogitationes pertine- 
ye videtur, eum qtid faciendum, vel non faciendunr 
Sit, diutine defiberatione cogitamus, et invicem se 
eogitationibus acemsantibus, quia cogitationes nostrze 
erumé in die judicfl ante oculos nostros, tanquam 


Et gloriaris in. Deo. Gloriaris (e solum nosse Deuin, 
ejusque agnoscere voluntatem. Et probas que utilio- 
fa sunt. Ita ut non. solum quz sint bona scias, ve- 
rum etiam qu:xe sint meliora et utiliora discernas. 
Confidis teipsum esse ducem cecorum. (uorum ob- 
Scuratum est fumen in tenebris ignorant. Insi- 
pientium eruditorem. Erudientem rudes, qui sapien- 
tiam non habent. Magistrum infantium. Id est, 
parvulorum, ztate vel sensu. Habentem formam 
scientie. Ad quam semper respiciens errare non 
pessis. Qui ergo doces alium , teipsum non doces. 
Similiter et gentibus dixerat : Qui enim alium judi- 
cas, teipsum condemnas. Qui in lege quiescis, o Ju- 
dze, cur transgrederis legem ? Qui gloriaris in Deo, 


qu:edam hístort» cognoscend:, sicut scriptum est : C quare inhonoras Deum, dum testimonium ejus quod 


Arguam te, et statuam illum contra faciem tuam. Sed 
netandum: est quod hoc in foco schema, quod xpovu- 
p3e dieitur, elacet, per quam speciem diversa tem- 
pera pfe sls temporibtrs ponantur ; nam participia 
praesentis temporis pro fetari. temporis participiis 
posuit, dicens : Cogitatiowibus accusantibus, aut 
etiam defendentibus, pro accusaturis ac defensuris. 

In die cum jedicabit Dominus occulta hominum. 
Dwte cogitationes itr homine se accasobunt invicem, 
bona et mala : bona accusat malam, quía contradixit 
veritati ; mala Pertmr accusat bonam, quia non se- 
OWfa est ut sensit. Rectam judicium Dei quis dubi- 
té, ubi scewsatotés et defensores adhibentur, ef 
conscientis festes? Sed sciendum quod nen utique 
ile cogitationes qu: tunc na-centur, vel accusabunt 
animam, vel defendent, sed ist» qu: nunc sunt in 
nobis; eum enim, sive bona, sive mala cogitamus, 
velut in exteris, ità in cotde nostro tam bonarum 
quam mnlarum cogitationum noLe quxdam et signa 
relinquentur, que in occulto nunc pectoris posita, 
im illa die revelari dicuntur, a nullo alio, nisi ab eo 
qui solus potest occuMa hominum scire : quorum 
signorum causss nón latere Deum, etiam nostra 
conscientia testabitur; quod judicium secundum 
evangelium Pauli, foc est, quod Paulus annuntiat 
per Jesum Christum fiet : Pater enim. neminem ju- 
dicat, sed omne judicium dedit Filio. Quod autem 


erat apostoli Pauli evangelium, hoc etiam cztero- - 


dedit Filio suo, non recipis? Ipse enim dixit : Hic 
est Filius meus dilectus (Matth. nt). Qui nosü volun- 
tatem ejus, quare non obtemperas voluntati ? Qui 
probas utiliora, quare inutilia sectaris? Dux czco- 
rum, quomodo viam non vides rectam ? sí enim vi- 
deres per ipsam utique ambulares. Si lumen es 
aliorum, quare non abjicis opera tenebrarum ? Eru- 
ditor insipientium, ut quid timorem Domini, qui est 
initiunr sapientie, reliquisti? Magister infantium; 
quomodo puer es sensu? Qui habes [(ormam scien- 
lie, et veritatis in. lege, quare nec ipse sequeris, nec. 
alios pessimo exemplo perimis? Et qui predieas 
non furandum, tu adventum et przsentiam Christi, 
qui in universo mundo effulsit, furaris. Macharis. 
Non est autem tna mecha ; nam totum quod debet 
Deo anima, si alicui preter Deum reddiderit, mo- 
chatur. Qui negas mechandum. Tam grave adulte- 
rium committis, ut adulterum sensum litterz intro- 
ducas ad synagogam, et collocas eam cum legis lit- 
tera qux» foris esti, cum scriptum de ea legas : Quia 
omnis gloria filie regis intrinsecus. Qui abominaris 
idola, sacrilegium committis. Verum Dei templum, 
quod est Christus Jesus, violans; solvistis enim tem- 
plum quod in tribus diebus resuscitandum est his qui 
credunt. Sed et qui ex lege et prophetis sermonera 
Christum pronuntiantem furatur, et occultat ne po- 
pulus audiat, et credat, sacrilegium committit, et 
vere templum Dei violat; item quoque hic qui 








2) COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 30 
eognominatur Judzus, et gloriatur in littera legis A bitur ille de genere suo, quia testamentum 'Dej dissi- 


Moysi, prevaricator legis arguitur cum non credit 
Christo. Sacrilegium est quod proprie in Deum 
committitur, quasi sacrosancli violalio. Per istos 
ergo tales qui dicuntor Judei e$ non sunt, no- 
men Dei blasphematur inter gentes, non solum pro 
operibus eorum pessirais, sed et propter husnilem et 
dejectam intelligentiam quam habent in lege et pre- 
phetis : ridicula etiam in ipsis gentibus fiunt, cum 
legis litteram sequentes dicunt : Ne teligeris, ne 
gus:averis, ne contaminaveris. 

Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes. 
IIoc ideo dixit Isaias, quia nomen Dei blaspheinatur 
inter gentes, non solum pro eperibus eorum pessi- 
mis, séd quando Jud:eos pro obnoxiis suis tradendes 
non advertebant, sed idolis suis dabant glorias, 
quasi qui Judxorum Deum vícissent in Judzis; et 
tempore apostolorum Dei nomen blasphemabatur in 
Christo, quia credentibus gentibus Judei suadere 
nitebantur Christum non dicendum Deum, ut blas- 
phemia gentium ab Jud:is auctoribus sit profecta. 
Sicut scriptum est. Praposterato ordine ante po- 
suit testimonium quam diceret scriptum : ita enim 
dicentis sermo dilapsus est, ut quod ex propria in- 
tentione dicebat, eodem sensu scriptum in propbeta 
reperiret. Sciendum est hxc apostolum per ironiam 
dicere ad Judzos; neque enim vere requiescit in 
lege, et gloriatur in Deo, et probat utiliora hasc quae 
enumerat. Possunt tamen hac eadem hzrelicis 
aptari; ipsi euim Christiani nominantur, et non- 
nulli eorum, lege instrueti, doclores se esse cxco- 
rum ei magistros infantium se esse profitentur, pro- 
bantes utiliora qux» latere ab ecclesiasticis dicunt. 
Sed isti quoniam furantur verba et intellectum eo- 
rum perversa expositione usurpant, adulterum fidei 
sensum ad sponsam Ecclesiam Christi in regios tha- 
lamos inducunt. Recte ad eos dicitur : Qui predicas 
no8 furatdum, furaris; qui dicis non machandum, 
macharis ; et qui abominaris idola, sacrilegium eotn- 
mitis, preliosa vasa de templo Dei, id est, verge 
fidei margaritas de Scripturis sanctis furantes. Per 
ques et nomen Dei blasphematur inter gentes, dum 
casta et honesta Ecclesiw Dei dogmata corruptis ac 
turpibus maculant hareticz pravitatis erroribus. 

Circumcisio quidem prodest, si legem custodése, In 
Genesi scriptum primo de cireumcisione mandatum, 
cum responsa darentur ad Abraham, hoc modo : &t 
dixit Bominus ad. Abraham : Tu autem iestamentum 
meum servabis, e£ omne genus (uum. post te in genere- 
liones (uas ; el hoc est testamentum quod, disposui im- 
ler mae eL vos : GCircumcidetur omne masculinum. ve- 
strum, et circumcidelis carnem preputii vestri, et erit 
in signo testamenti inter me el vos; e$ puer octdvo 
die circumcidetur in vobia; amnis etMasculus im gene- 
rationibus vestris, vernaculus et pecunia emptus, ab 
omnibus filiis alienigenarum, et qui non. esl em se- 
mine (uo, circumcidetur : et erit. testamentum meum 
super carnem vesuram. Masculus, qui non fuerit jcir- 
€Wneipus in carne praputii sui die octava, extermina- 


parit (Gen. xvii). Non nos tamen latere debet quod 
in aliis exemplaribus non habemus positum, octava 
die. hem in Levitico scriptum est: Ét locutus est 
Dominus ad Moysen dicens : Loquere filiis Israel, et 
dices ad eos ; Mulier quecunque susceperit semen, et 
pepererit. masculum, immunda erit septem diebus se- 
cundum dies purgationis ejus immunda erit, et die 
octava circumcidelur caro. preputii ejus, et triginta 
diebus sedebit in. sanguine suo immunda. Nec. dubi- 
tari de hoc potest quod non solum semen Ábrabz 
et vernaculus servus domi genitus, prascepto gentis 
illius, et pecunia emptus ab alienigenis circumcide- 
batur, sed quicunque cum Judxis judaice pascha fe- 
cerat, circumcidi debebat. flactenus nobis de cir- 


B cuincisione carnali pro viribus dictum sit. Age jam 


secundum eam quie dicit quia lex spiritualis est, 
quid etiam allegoricis legibus de ea sentiendum sit 
videamus. Circumcisio quidem prodest, si legem ob- 
serves : si autem. pravaricator legis sis, etc. Circum- 
cisio est ex genitali membro, per quod successio 
humani generis et carnalis propago ministratur, am- 
putare aliquam partem : per hoc ergo judicari figu- 
raliter reor, amputandum esse ab anima, si qua illi 
ex consortio carnis adhzret impuritas, si qui eam 
libidinis malesuade sensus obtexit. Quid autem es- 
set absurdi, si ad discretionem czeterarum gentium, 
populus qui sub lege Dei instituebatur, proprium ali- 
quod gestaret insigne. Et si necessaria visa est par- . 
tis alicujus amputatio, quid tam conveniens fuit, 
quam eam invenire qux» videbatur obscena, et illa 
auferre, quorum diminutio nihil ad officium cor- 
poris impediret? Quod vero quidam dicunt, quia si 
necessaria non erat pars illa membri, fleri a creatore 
non debuit : si aulem necessaria facta est, non de- 
bet auferri, interrogemus eos et nos, $i necessa- 
riam dicunt filiorum yrocreationem. Necessariam 
sine dubio respondebunt. Erunt ergo culpabiles, qui 
continentix et virginitatis obtentu, necessaria natu- 
r2 non ministrant, et erunt cogendi ad nuptias om- 
nes qui secundum Evangelii leges semetipsos castre- 
verunt propter regnum Dei. In summa vero dicen- 
dum est, quod sicut multa necessaria erant bapü- 
$mala ante baptismum Christi ; et. multz puridca- 
tiones, antequam purificatio per Spiritum sanctum 


D fieret; et inultx hostiz, antequam una hostia, agnus 


immaculatue, semetipsum pati offerret heetiam 
Christus : ita eliam multis eircumeisionibus opus 
fuit, usquequo una in Christo cireumcieio omnibus 
traderetur ; et multorum senguinis e(fusie praeees- 
sit, usquequo per unius sanguineu ornium redem- 
puo fieret, Quod autem: octava die cireumcisio da- 
batur, illud designari arbitror quod presenti qui- 
dem saculo septimana deputata est. Oetavus mutem 
dies futuri seculi mysterium venet; illetum ergo est 
circumcisio spiritualis, qui futuro sseculo militant in 
quo neque mubent, neque nubentuf, ei quorum in 
terris ambulantium in ccelis est eenversatio. Scien- 


dugà osi sequndunt allegoria. duo gcnera esse eie- 


v) SEDULII SCOTI $9 
cumcisionum : cordis circumcisio est, nihil sordi- A abscindere vitia et cessare a malis circumcisionem 


dum, nihil indignum sentire de fide; carnis circum- 
cisio est, nihil immundum, nihil contaminatum in 
opere gestisque committere, secundum Ezechielem 
qui dicit: Omnis filius alienigena incireumcisus corde, 
et incircumcisus carne, non intrabit in sancta mea 
(Ezech. xriv). Jeremias ait: Ecce circumcise sunt 
aures vestra (Jerem. v1), hoc est, ne recipiant obtre- 
ctationem. Hoc autem modo et incircumcisus labiis 
dicitur, qui non circumciderit blasphemiam, scurri- 
litatem, turpiloquium de ore suo, qui non posuerit 
custodiam ori suo, et ostium circumstantizx labiis 
suis, qui non etiam a verbo otioso circumciderit os 
suum. Incircumcisus preputio carnis suz dicitur is 
qui erga.naturalem coitum immoderatius et intem- 


perantius effluit. Jesus filius Nave, ex precepto Do- B 


mini filios Israel secundo circumcidisse cultris 
saxeis memoratur, quod utique quantum ad litte- 
ram spectat, impossibile factu videtur ; semel enim 
circumcisus in carne przputii, quid invenire possit 
secundo circumcisio quod auferret? Sed hanc diffi- 
cultatem melius quidam explanat dicens : Verum de 
circumcisione quia sermo est libet inquirere quare 
Moyses ipse, qui legem circumcisionis patribus a 
Deo datam et sibi toties inculcatam refert, toto du- 
catus sui tempore neminem circumcidi voluerit, 
prater unum solummodo fllium suum Gersam, quem 
mater Sephora arrepta petra acutissima, ne a Do- 
mino feriretur, circumcidit ? Si omnes qui in eremo 
nati sunt a Josue circumcidendos reliquerit, morem 
videlicet divinitus imperatum, quadringentis et 'sex 
annis observatum, annis quadraginta continuis in- 
termittens, nequaquam hoc frustra, sed magno my- 
sterio hoc factum crediderim. Moyses enim circum- 
cisionem praedicat, sed Josue perficit. Quia lez per 
Moysen data est, gratia autem et veritas per Jesum 
Christum facta est, nihilque proderit littera jubens, 
nisi adfuerit gratia juvans. Omnibus itaque nostris 
gratia Salvatoris vitiis tunc in nobis completur, 
quod in Jesu Nave scriptum est : Hodie a vobis abs- 
tulit opprobrium /Egypti. Opprobria namque JEgy- 


pti secum fert is qui in Ecclesia positus et sub Jesu 


duce militans, JEgyptios mores et motus animi bar- 
baros non amputat. Circumcisio quidem prodest, si 


legem observes. Quse sit. circumcisio quam prodesse D 


dicit, vel que lex custodiatur? Hzc, ut opinor, est 
circumcisio quam prodesse dicit Apostolus, si legem 
litterze, cujus et cireumcisionem [circumcisio est] in 
carne, non recipit, sed legem spiritus, secundum quam 
cireumciditur corde. Littera enim occidit, spiritus au- 
tem vivificat (II Cor. 1), quia et lex Dei non refertur 
atramento scripta, sed digito Dei, qui est spiritus 
ejus, et non in tabulis lapideis, sed in tabulis cor- 
dis. Verum potest nobis objici, quod si ista circum- 
cisio non alia intelligitur quam animi purgatio 'et 
abjectio vitiorum, quomodo addit adhuc, ita pro- 
desse hujusmodi circumcisionem, si legem custo- 
dias, cum h:ec ipsa circumcisio, nisi ex legis ob- 
gervantia fieri pon videatur? Sed intuere, ne forte 


"t 491 


significet : agereque quse bona sunt et efficere que 
perfecta sunt, custodire sit legem ; neque enim in eo 
perfectio est si cessetur a malo, sed in eo si agan- 
tur bona, juxta Psalmographum, qui ait : Declina a 
malo, et fac bonum (Psal. xxxvi). Verum considera 
si possit hoc in loco et ille intellectus admitti, ut 
dicatur etiam post adventum Christi carmalis cira 
cumcisio, que ex lege observabatur, prodesse al. 
quid custodientibus legem, secundum hoc quod ini 
tio fidei nostr adhuc a credentibus observabatur, 
ut in Actibus apostolorum docetur, vel Petrus in dis- 
cretione ciborum, vel Paulus in sacrificiis purga- 
tionis fecisse. Sed illud attendendum est quod ad 
Galatas scribens, ait: Si cireumcidamini, Christus 
vobis nihil proderit (Galat. v). Quod ita est intelli- 
gendum, quod nihil prodest circumcisio his qui ex 
ea putant aliquid justificationis assumi, prodest au- 
tem his qui putant sibi ad Christum veniendum non 
esse Sij eis circumcidere filios vitaretur. Erant enim 
nonnulli in initiis qui cireumcisionem velut insigne 
vernaculum gentis sue nimio amore servarent, et 
impediri videbantur a fide, si hoc eis vitaretur quo 
carere non poterant. Circumcisio quidem prodest. 
Potest dici e contra : Si prodest, cur pretermitti- 
tur? Sed prodest, si legem custodias; tenenda igitur 
circumcisio est, et ut possit prodesse, servanda est 
lex. Circumcisionem pro genere posuit Abraham, 
quia ex Abraham circumcisio : hoc enim ait, ut do- 
ceat tunc prodesse generi Abraham, si lex servetur, 
id est, si in Christo credatur, qui promissus est 
Abrahe:si autem quis non credit in Christum, 
transgressor est legis. 

Si autem. pravaricator legis sis, circumcisio tua 
preputium facta est. Hoc est, gentili similis factus 
es, non credens in eum qui signo circumcisionis fi- 
lius promissus est Abrahz. Illud óbservandum est, 
quod cum dixisset, circumcisio quidem prodest, si le- 
gem custodias, non addit : Si autem non custodias, 
sicut consequens videatur ; sed ait : Si autem preva- 
ricator sis legis. In quo aliud ostendit esse non cu- 
stodire legem, aliud przvaricari legem, nam et Pau- 
lus ipse non semper legem custodit, nunquam tamen 
prevaricator est legis. Custodit ergo legem is qui 
secundum litteram custodit ; et is przvaricatur eam, 
qui spiritalem ejus non tenet sensum. Si, ergo in- 
quit, prevaricator sis legis, non agendo qux bona 
eunt, circumcisio tua preputium facta est, dum et 
hoc tibi, quod abstinere a malo visus es, opera fidei 
et justitie non agenti, ad infidelitatem reputatur. 
Neque enim possibile est alicui carnalem circumci- 
sionem rursus: in prputium verti, cum utique ab- 
Scisa caro preeputii ultra redire non possit. Dignum 
est ergo et evidenter intelligitur, quod continentia 
mali operis qux» per circumcisionem significatur, si 
opera fidei non habeat, ad immunditiam reputetur. 

Si igitur preputium justitias legis custodiat, nonne 
preputium illius in. circumcisionem reputabitur ? Ju- 
stitia moralis loco est legis. Lex enim generale vocas 





55 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. | | 5 
bulum :justitia vero legis pars est. Continet enim À cumcisionis ? Dehinc tertio loco objectionem, quze ab 


lex justitias, et judicia, et mandata, et justificatio- 
nes, aliasque quam plurimas species. Et bene addit 
legem perficiens : ille enim qui secundum litteram 
vivit, custodire dicitur legem ; iste autem qui se- 
cundum spiritum, perficere : custodit autem legem 
carnalis Judzeus, perficit autem spiritualis, et qui in 
occulto Jud:us est. Et judicabit te, qu& ex natura 
est. Credens gentilis, duce natura in Christum, con- 
demftabit Judzum, cui lex promiserat Christum, et 
adventum Dei credere noluit. Qui per litteram et 


circumcisionem prevaricator legis es. Sive dum lit- 


tert circumcisionem sectaris, circumcisionem spi- 
ritus accipere dedignaris : sive non sequendo quoc 
lex dixit, hoc est, ut Christo credens veram circum 
cisionem acciperes cordis, de qua scriptum in lege * 
In novissimis diebus 'circumcidet Deus cor tuum, et 
seminis tui, ad Dominum Deum tuum amandum 
(Deut. xxx). Et iterum : Circumcidite vos Deo vestro 
(Deut. x). Et Jeremias : Circumcidite preputium 
cordis vestri (Jerem. 1v). ltem Moyses ait : Circumci- 
detis duritiam cordis vestri. Circumcidere cor, sublata 
nebula ignoranti?, agnoscere est auctorem. Quod 
autem in tali membro circumcidebantur, h:ec causa 
est prima, ne aliud membrum aut debile fieret, aut 
turpe, quod publice videretur; item propter gratiz 
promissionem, in qua erat per castitatem placen- 
dum. Cui laus non ez hominibus. Hoc est, qui non 
possunt inspicere spiritualem circumcisionem. Quid 


adversario praecedenti responsioni objici poterat, 
per peusin proponit, perque apocrisin mira brevi- 


tate refutat, dicens: Absit. Cujus brevissimz re- 


sponsionis, invincibilem confirmationem subintulit, 
dicens : Est enim Deus verax, omnis autem homo 
mendax. Sed ut ipsa confirmátio robustissima vide- 
retur, Davidicam subjunxit sententiam, sicut scri- 
ptum est : Ut justificeris in sermonibus tuis (Psal. 1). 
Et hzc quidem quantum ad ordinem sententiarum. 
Apostolicze disputationis profundius interiores me- 
dullas perscrutanti, non in prolatione verborum, sed 
in virtute sensuum duo principalia syllogismorum 
genera, cathegoricus videlicet, atque hypotheticus 
syllogismus, quasi duo deliciosi pisces, sponte sese 


B mentis obtutibus offerunt. Itaque cathegoricum syl- 


logisuuum hoc modo conteximus : Omnis veracis fl« 
dem nullius incredulitas evacuabit; Deus autem ve- 
rax est : Dei igitur fidem nullius incredulitas eva- 
cuabit. Vel hoc modo: Ábsit, ut omnis veracis fidem 
aliquorum incredulitas evacuet; Deus autem verax 
est : absit itaque ut Dei fidem aliquorum increduli- 
tas evacuet. Item hypothetici syllogismi nexilitas 
hoc ordine contexatur : Si Deus verax est, aliquo- 


rum incredulitas fidem Dei non evacuabit. Non est . 


itaque dubitandum quod in apostolicis dictis, velut 
in profundissima abysso disputatoriz disciplinz, ta- 
les suavissimi pisces tranare non desinant, quos 
amatores sapientie gratissune mentis hamo ca- 


ergo amplius Judeo? Videtur sermo apostolicus in * piunt. O mirabilis profunditas! O mellea fluenta, 
dialecticam incurrisse rationem ; neque hoc miran- C Hyblxo nectare dulciora! O novum saporem ex pa- 


dum : nam, ut beatus Hieronymus ait, quidquid in 
ssculo dogmatum perversorum est, quiaquid ad 
terrenam scientiam pertinet, et putatur esse robu- 
stum, hoc dialectica arte subvertitur, et instar in- 
cendii in cineres favillasque dissolvitur, ut probetur 
nihili, quod putabatur esse fortissimum. Est autem 
dialectica cognomento logica, qux disputationibus 
subüilissimis ac brevibus, vera sequestrat a falsis, 
cujus discipline veracissimis disputationibus sape 
Apostolus proponit, assumit, confirmat atque con- 
cludit, quzxe species proprie artis dialectic:e atque 
rhetoric; sunt. Sed dicit aliquis : Nec partes ips» 
syllogismorum, nee nomina schematum, nec alia hu- 
juscemodi ullatenus inveniuntur in Apostolo. Inve- 
Diuntur plane, non efflaione verborum, sed in vir- 
tute sensuum. Sicut enim vina in vitibus, messes in 
semine, frondes in radicibus, nucleos contemplamur 
in nucibus, sic et de profundissima abysso, delicio- 
sus piscis attingitur, qui ante captionem suam hu- 
"manis oculis non apparet. Merito ergo dicimus esse, 
quod nihilominus in virtute sentimus. 


CAPUT Iii. 

Quid ergo amplius Judeo est? Quantum igitur da- 
tur intelligi, in hac apostolica dissertione dux» spe- 
cies principaliter eminent, qux» Grece mre et 
&róxpwicy Latine percunctatio et. responsio appel- 
lantur : zsüc:c quidem in eo quod proponit, dicens: 
Quid ergo Judao amplius est, aut qua. utilitas cir- 


radisiacis fontibus ccelestis Hierosolym: terrigenis 
allatum! O lac parvulorum, solidum sapientium ci- 
buimn, medelam zgrorum, mensamque refertam omni 
copia bonorum! His praxgustatis, nunc ad singula 
exponenda recurramus 


In hoc Paulus 'velut arbiter quidam inter Judzos 
residens et Grecos, id est, inter eos qui de 
gentibus credunt, sive de promissionibus me- 
morat, sive de ponis, ad utrumque populum 
dividit verbum. Verbi gratia, cum dicit : His 
autem qui ex contentione sunt , qui diffidunt ve- 
ritati; credentibus autem iniquitati, ira, et indigna- 
tio, tribulatio, et angustia, in omnem animam  ho- 
minis operantis malum, Judai primum et Greci. De 
promissionibus vero subjungit : Gloria autem et 
honor et paz, omni operanti bonum, dJudeco pri- 
mum ei Greco. Rursus de gentibus dicere videtur : 
Quicunque enim sine lege peccaverunt , sine lege peri- 
bunt. Et iterum de circumcisis : Et quicunque in lege 
peccaverunt , per legem  judicabuntur. Rursus vero 
gentes elevans, dicit : Cum enim gentes, que legem 
non habent, naturaliter qua legis sunt faciunt, hujus- 
modi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui osten- 
dunt opus legis scriptum in cordibus, etc. Et ne videa- 
tur nimius esse in increpationibus Judzorum dicit : 
Circumcisio prodest, si legem custodiat. Sed iterum ne 
erigat eos qui nimium in cireumcisione gloriantur : 


' addidit : Si autem pravaricator legis, circumcisio tua 


ss BEPIIAI SCOTI | 
pra puits faeta au. Yi enteo panlnlum eornm qui À est promissio, ut credentibus proficeret. Ibi Aposto- 


ex gentibus eredunt, animos allevaret, subjungis : Si 
suem prapuliym justitias legis custodiat, nonne pra- 
putium sllius in. circumcisionem reputabijur? Alque 

si legem perfactius serwarepk, meliores effici 
Judsis, dicit : £J judicabit id guod ex natura est pre- 
ptio, degem perfuions , 4e, qui per lütorau at cir- 
cumcisionem prypspricator legis £s, Yerum quoniam 
sciebat apwites je lege et prophetis zepromissionee, 
que ad Judeos feri videntur, me possent despe- 
rare gapies, aanguam 4ui nihil ja conscriptis repre- 
axissiopibue babeant, docat eos quod secundum my- 
&cam rakenem edam ipsi Judzi ini, et abeat 
£izouscisione : ideo dieit : Nou enun qui in mani- 
festo Judmus eu, ete. Rursym vely£ guerelis eorum 


lus indi, ebsit, jbi breviter commendatur veritas. 
Fidem Dei. Moc est, fidem promissorum Abrahz, cui 
diclum est : Quia in semine tuo benedicesiur omneg 
tribus terre (Gen, xxi). Est enin Deys veraz , omnis 
Aulem bomo wendaz, sicul scriptum esi. Quia. ergo 
$nni$ bomo-menpgdax, propterea Judzorum quidam , 
nt homines mendaces , nop crediderupot. Fiat autem 
Deus verax. Jta enim in Grecis exemplaribus ipveni- 
Jur. Qmuis homo menduz. Igitur Paulus et Davffl, qui 
homines eranf, mendaces fuerunt, falsumque erit 
quod dixerust? Hos ergo ad quoe sermo Dei fit 

Dominus is Evangelio non homines, eed deos pro- 
puntiat. Quia ergo et ad David, tanquam propbetam, 
et ad Paulum, tanquam apestolum sermo Dei factus 


quj ex circumcisione sugt, occunreygs , propooit sibi J) est, sine dubio non erant bepniues, eed dii, Quemode 


Ipsibac gus in prasenti capitulo eop&inentur, dicens : 
Quid ergo oxaplius eat Judco? 8i ergo, inquit, is qui 


autem dicit, tibi soli peccoei, cum ulique et in ipsum 
Uriàm peocavif, e£ in propinquos ejus, sed et in 


in manifesto Jud:eus est, et que manifeste ip carpe — ipsam Bersabee, aique omnem desmum cjue, cum in- 
£st circumcisio, non reputabitur, sed qui ig oeculjo — &ulisset aaculam , videlicet adulterii? Ideo tibi soli 
Judmue esp: et cjrcumcjsio cordis, quce (JJ. spiri, — peccaci, et ranlum coram te (oci, spin exeleri omnes, 
ips» est vera.circusocisio, dices mibi, guid amplius — a pole anunesjes bomimos, se qmi spirituslis sum, 
est ip bis Judaeus, qui hac appellaBone censentur? — eem si erravi, dijudicare aom posssnt, quia spiri- 
vel gu: in. corrnplibil circumcisione habetar utij- — fuelie jadicot otnia, $pse 8 nemine judicatur (1 Cor. 
ias? ae ub sidealyur infer atrumqee populum jusig$ — gu). Sed quia addil Pauius spiritualis, et dicit t, Qui 
Axbiüer residere, propupjiab quid amplius habea — «£m judicet me, Dominus est, boc sciens et. David, 
Judgus, et ea gue ip carne est circumcisio : dici$ quia &olus Deminus eat, qui epiritualem dijadicat, 
eos habere amplius multyun per opynerg x»odume,(Quid — idcireo dici : ibi &oli peccavi, & quo solo possum 
autem 1nulto si amplius, &ubjungiur, Prime igüw;, —ijudicari : Nazy humgua dies déjndieare non potest 
quia credita sunt illis eloquia Dei. Quid hoe? nopae |. spiritualegn, Sed quod sequitur ad bunc zespiet sen- 
e gentibus punc creduntur. eJoguja ? Sed illis , ai, " sum. Ut juptificeris iu sermonibus tuis , et vincas cum 
pruno sun credita. Require kamen quid est quod die — judiearis, Judicauir massque Deus in disputationibus 
citur, primum eis credita sunt eloquia Dei, uirumge — eapiegtiuip, dum alii bec medo, alii alio modo, et 
de Jitteris hoc dicat e£ libris, ap de sensu ántelligeg- — diverse sentiunt de Deo. ipse ergo vineit eos qui de 
Jie legis? Considerandum est quia non dixii:littera$ —se judicant, cum errantibus eunctis de se, quomode 
esse creditas, sed eloquia Dej: via vobis datur jno- — vel qualiter credendgs ac wenersnéus eit, revelat 
telligendi, quia his qui legunt, et non jntelligunt, et — jpee sentoptiw, Est enim Deus veraz. ja. dab hujus 
non credunt, littera sola sit credita, illa de qua dicit — eg& exegeplum : Deus jtaque est werez, opud quem 
Apostelus : Littera occidit. Eloquia autem illis sunt — guod factum ect ummutsbile perseverat , sieut dicit : 
credita, qui intelligentes, et credentes his que Moy- — Ego sum, &( nom inumiuor : Horoinis est enim falli, 
ses seripsit, credunt, et Christo, sicut Dominus — quem temyora et caus faciunt esse qmutabilem, per 








dixit : Quia st crederetis Moysi, crederetis forsitan 
el mihi (Joan. v). An et ipsis, qui ex gentibus ve- 


niunt ad Christum, est nbi babeant aliquod amplius? 
Àudi Dominum dicentem ad centurionem ex genti- 
bus credentem : Amen dico vobis, nec in Israel tantam 
fidem. inveni (Matth, vi). Vide ergo ubi venitur ad 
fidem, quanto amplius habeant gentes? Quanquam 
sunt, quxe ad honorem et meritum pertinent seminis 
Abrah: : hoc tamen solum aperte memorat Áposto- 
lus, quia maxime laudis eorum, est, ut legem, per 
quam discerent rectum a perverso distinguere , digni 
judicarentur accipere. 

Quid enim, si quidam eorum non crediderunt, nun- 
quid incredulitas eorum fidem Dei evacuabit ? Non, 
inquit, quía quidam eorum credere noluerunt qus 
promisit Deus filiis Abrahz, idcirco przjudicahjtur 
czteris Judzis credentibus ne digni judicentur acci- 
pere quod promisit Deus, Absit. Quippe cui sic facta 


id quod praesentiam Dei neo habeat. Qmnero. autem 
hominem mendacem dicit, et verum icit; natura 
enim, qus fallitur, non abeuede dieitur mendax. Ali- 
qusado itaque eudio, aliquando errore mendax di- 
citur. Ut jestficerés in cer monibus 4uis. Beum justum 
ie promissis ef verbis euis propheteus sermo testa- 
tur, neg aliquorum perüdia fidem ejus minui, sed 
dando vincere, «uod per&üdi non credentes negant 
eusa daturum. Debit ergo quod judicatur non. datu- 
rus, ut vincet, €aciendo quod negatur facturus. Ali- 
ter tibi soli peccavi, cegitando videlicet flagitiosum 
facinus perpetrare. Tài jtaque perverse cogitando 
&oli peccavi, qui solus carme(as bominum cogitationes 
DosU. Sequitur : Et mele. coram (e [eci. Duplex 
facinus in opere perpeurapndo, adulterium scilicet at- 
que homicidium. In que notandum qued non ait : F& 
malum coram) ie eolo feci : quippe cum illud adu- 
terium, et bomisidiam, etiam coram hominibus e» 


"W COLLECT. JN ERST, .AD ROM. 36 
ctum ést. Hoc teatimonium pase .adversa ita propo- À nobis det quod promisit ganctis, diaeps : Quia quam- 


&uit, guasj dixerit David: Propterea ego peccavi uf 
tu jsstue appareas me judicando. Sed verus sensus 
eie se habet : quia promiserat se Deus sine persona- 
rum .acceplone in,peccantibus vindicare, .guidam 
ejus patientiam xnendacium judicabant. Cum judica- 
tur ergo, vincit, quando eorum facta punit, in quibus 
Demo putaverat vindicari. Sj enün injustitia nostra 
Iustitiem JDei commendat, quid dicemus? Venientem 
£latere.questionem, umoze suo proponit e£ solvit. 
Aliquando etam ad «ohzrendem disputationem 
Iransit, .et juxta morem suum, quidquid alius ,obji- 
cere potest, antequam olyjiciatur, .edisserit. Quidam 
enim gauperziorem prophetiz sententiam ita perverse 
interpretabantur, .guasi David Jdixeril : Propterea.ege 


vis peccatores sumus, reformamyur famen per pai- 
tentiam, ut non jam jpeocatores, sed ablnti promis- 
&jonom accipere mereamur. Nop exgo hic sensus esf 
ip xenbis prophetz: David, cum dioit ; Tibi soli pacc 
€avi,-elc. Quia malorum hominum iwrava inferpreta- 
tione asseritur, ut peceata baminum , et mali actus 
Dei jusüficatieni proficiaat, ej per mala nostra illum 
justum ostendant. Sed hoc absit: non enim vul nos 
peccare : ideoque justus est si infert iram. Sequitur. 
Aliogui. Hoc est, quod si aliler, id es£, si iniguitas .a 
Deo non abest. Quomodo judicabit Deus huuc anum- 
dum. Ip boc loco, mundum, homines qui in boc mun 
do sunt, dicit. Iterum mihi syllogistica connexio in 
hoc loco arridet, sic :,Si, Deus iniguus est, non judi- 


peccavi u£ tua, .o Deus, justitia , dum mes iniquitag 9 cabit hunc mundum : atqui Deus judicabit bunc 


follata fuerit, magis -clarescet. Ad gloriam itague 
jusütie £u pea pro(ei ixjuslitia. Quem sensum 
Aposgtalus acte dialectica sub vertiL Injustus xidebitur 


Deug, 4ui iram bomipibug inferat, cum per bominum 


Aginsütiam .auag ([jugtitiap ] videat approbari. 

Si gostza. Hoc,es hominum jnjustitia.. Justitiam 
JDai coxumendat. JNon utigue paona digni homines xi« 
debupiur, per.guos justitia Dei probabilior videtur 
«t elarior, Uhi mibi .bypethetici ayllagismi formula 
s&ucescit, at sit ita ordina nexilitae syllagismi : Si 
Jnjustitia nostra justitiam Je commendat , iniquus 
est Deus qui infert ixam, Absit autem pt iniguus si 
Deus.gui infert iram; non igilur ipjustilia -postza 
Dei justiiam .commendat, hoc est, quasi indigeret 


mundum non igitur Deus iniquue est. Si enim veritag 
Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius,.quid 
adhuc et ego tanguam peccator judicor? Jtem hypox 
thetici syllogismi formula hac in parte resplendet, 
ut sit hoc modo nexillis ratiocinatio : $i aeritas Dei 
in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius , guid 
adhuc ego tanquam. peccator judicor ; atgui ego tan- 
guam peccator judicor, pen itfague veritas Dei in 
jueo mepdacio abundavit ip gloriam ipsius. Sed in 
Superficie apostolice asserHionis en(hywmemata, hoc 
£51, unperfecti syllogiemi appareni : in profunditate 
vero sensuum plena xis syllogismorgro latet :;eic 
enim vina in vitibus, nucleos contemplamur io nu- 
cibus. Et nom, sicut blasphemamiwr. Utguid me ita 


JDeus Jiostra ipjustitig : nen .quod ápsi .boc-dicerent € Deus judicat.guasi peccantem, et non potius me ju- 


Jed:guod ex illorum .perversitate .cansequeptar án- 
Jertur, Secusdum laminam dico, Jt iniguus Deus 
Jlieatur, pon secundum Deum negue secundum Dei 
Japientiam illud dicitur, .sed .secundum hbominero ; 
& secundum hoc guod dicitur : Qmais homo men- 
dax. Absit autem, inguit, uL hoc ila recipiamus, ini- 
guum videri Deum qui infert iram adversum homi- 
Aes: quomodo .enim justus pulabitur, .qui judicat 
Jnundum, cum ipso nomine judicis ostendatur nibil 
Sine judicio facere? Iibi enim judicium est, copslat 
tse justiliam, À justitia namgue et judex et judi- 
sium nominantur. [tem : $i autem iniquitas nostra 
Dei justitiam. commendat, guid ,dioemus.? Hoc juxta 
sensum prepbete David suhjecit Apostolus : David 
enim quando ,peccaxerat causa Urie Cethzi, sciens 
guod promissip peccantibus dari non polest, exorat 
ut justificatio verberum -Dei vincat judicium , quo 
judicantur ii qui peccant, et peenitentem reformat 
sanctificans, ut det eig .qued justis se daturum pro- 
misit. Àc propter hoc subjecit: Si enim injustitia 
nostra justitiam Dei commendat, guid dicemus ? ld est, 
5i quia nos peccatores sumus, Deus justificatur, ini- 
quus erit si vindicet : Absit, ait, secundum hominem 
dico, hoc est, hic sensus homini convenit, non Deo: 
quia jon cadit in Deum ut iniquus sit, sed in hami- 
nem: nam si injustitia nostra ei proficeret, siue 
dubio iniquus esset si damnaret peccantes : quia in- 
justitia nostra.Deum facit injustum , si peccantibug 


dicat quasi ad gloriam ipsius recte agentem? Sicuf 
quidam aiunt nos dicere, Quod quanto inajora mala 
faciamus, tanto majora bona recipiemus hoc .est, 
unde quiestionem sibi fecit Apostolus: a perversis 
enim hoc qpponebatur, quasi hic esset sengus prsedi- 
cantium remissionem peccatorum, ut facerent mala, 
et venirent bona : hoc est, peccarent , ut remittendo 
illis Deus videretur bonus, secundum quod supra- 
dictum est, quod blasphemiam appellat. Hoc autem 
fortassis ideo dicebant guia non intellexerunt quod 
Apostolus dicebat : Ubi abundavit peccatum, super- 
abundavit gratia. Quorum damnatio justa est. Horum 
qui zmulatione ipvidi istud de nobis ipterpretantur, 
damnatio justa est, Quid ergo amplius precellimug 
eos? Adbzret ista sententia superiori, qua ait : Qui 
ergo amplius est Judgo? Nos itaque gui sumus Judei 
peccatores, ju quo amplius precellipus gentes? 
guamvis nobis eint credita eloquia Dei , quibus pre- 
varicatores legis egse convincimur : Non enim ipsa 
galvant,.sed reos convincunt. Ergo reddita ratione 
guod lex contempta non prosit, et.quod carnalis cit- 
cumcisionis praerogativa, multis operibug freta, vana 
sit, quasi interrogat quid amplius habeat Judzeus ex 
cujus persona respondetur. Multum per omnem mo- 
dum. Nam si ipsius Apostoli sensus est, multum per 
omnem modum, quomodo postea contravenit dicens : 
Si autem iniquitas nostra Dei justitiam commenda, 
quid dicemus? Postremo, quomodo Judzos niliil atn- 


59 | SEDULII SCOTI 40 
plius habere confirmat, si hic multum habere com- A cari non potest : sed cum exierit de corpore, et do 


memorat? Causati enim sumus. Hoc est, certis causis 
ostendimus. In hac Epistola Paulus velut arbiter 
quidam inter Judzos et gentes residet. Probavit er- 
go, Grecos quidem, id est gentiles, esse sub pec- 
cato cum ait : Dicentes enim se sapientes , stulti facti 
gunt, et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei , etc. 
Judsos vero, cum dicit : Si autem tu Judaeus cogno- 
minaris, et requiescis in lege, etc. Sicut scriptum est 
quia non est justus quisquam, etc. Hi octo versus ne- 
que apud Hebreos, neque apud quemquam repe- 
riuntur interpretum, neque apud ipsos qui Lxx edi- 
tionem babent vulgatam : et qu:ritur a quibusdam 
cur Apostolus ad Romanos horum facit memoriam ; 
nescientibus de.diversis Scripturarum locis, et maxi- 
me Psalmorum hos esse textus, et apostolum Paulum 
in divinis Scripturis eruditissimum , quod volebat 
exprimere, hinc inde singulos vel binos versiculos 
texuisse : sicut omnis pene ad: Romanos Epistola de 
veteri. structa est Instrumento, sic et hoc testimo- 
nium de Psalmis et Isaia contextum est. Nam duo 
primi versus : Sepulcrum patens est guttur eorum : 
Linguis suis dolose agebant quinti psalmi sunt. Illud 
autem quod sequitur : Venenum aspidum sub labiis 
eorum, cxxxix psalmi est. Rursumque quod dicitur: 
Quorum os maledictione et amaritudine pvenum est, de 
nono psalmo sumptum est. Tres autem versiculos 
qui sequuntur : Veloces pedes eorum, usque, non.co- 
gnoverunt , in Isaia propheta reperi. Ultimus autem 
versus, id est octavus, Non est timor Dei ante oculos 
eorum, in xxxv psalmi principio est. Illud etiam ne- 
cessario ducimus admonendum , quod in nonnullis 
exemplaribus ea qui subsequuntur, ex integro in- 
veniuntur posita. In Grxcis autem pene omnibus 
non amplius in xri psalmo quam usque ad illum ver- 
siculum scriptum est : Non est qui faciat bonum, non 
est usque ad unum. Sed quod dixit Apostolus, quia 
non est justus quisquam , nón est intelligens, non est 
fequirens Deum, non eisdem sermonibus invenietur 
in psalmo, sed alii permutantur, alii assumuntur, 
alii relinquuntur, diligentius puto inchoari apostoli- 
cam auctoritatem , ut cum Scripture testimoniis 
utendum fuerit, sensum magis ex ea quam verba 
capiamus : hoc etenim in Evangeliis factum frequen- 
ter invenies. In tertio decimo igitur psalmo ita scri- 
ptum est : Dominus de colo prospexit super filios ho- 
minum, ut videret. si est. intelligens, aut. requirens 
Deum. Et videtur idem sensus servari etiam in eo 
quod Apostolus posuit : Non est intelligens, non est 
requirens Deum. EX quod dixerit: Non est justus 
quisquam, puto, ex eo sumpserit ubi scriptum est : 
Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. In 
quo etiam si sermo videtur converti, sensus tamen 
unus servatur. Non est justus quisquam. Ac si dice- 
ret : Non est qui faciat bonum, qui idem sensus est , 
licet dissimilia verba sint. Explanari autem potest 
quod dixit : Non est justus quisquam, vel quod ait : 
Non justificabitur in conspectu ejus omnis vivens, 
quia donec quis vivit in corpore isto , plene justifi- 


vite hujus agone discesserit. Unde Ecclesiastes ait 
(cap. 1v) : Et laudavi omnes defunctos qui mortui 
suni magis quam vivos qui adhuc vivunt, sed melior 
super utrosque qui nondum natus est , quia quicun- 
que minor est in regno Dei, major est eo, qui in 
corpore est. 

Non est intelligens , non est requirens Deum. Quia 
non intelligit, non requirit; sive ideo non intelli- 
git, quia non requirit, Deus autem quzritur, cum 
ejus voluntas inquiritur. Omnes declinaverunt. Non 
dicitur declinasse, nisi is qui aliquando in via 
recta stetit, naturx rationális-opus a Deo factum 
est, sed qui ab hac ad levum peccati iter de- 
torsit, merito nunc dicitur declinasse, sicut Adam de 


B paradisi via recta ad pravas semitas declinavit. Si- 


mul. Hoc est Judzi et gentes. Inutiles. Qui inutilia 
sectantur. Non est qui faciat bonum. Si non est qui 
faciat bonum, quomodo inferius arguit plebem suam 
devorantes , et inopum consilium considerantes, 
plebs enim Dei non erat, si bonum non faciebat. Non 
est enim qui faciat bonum, hoc est perfectum et inte- 
grum bonum. Si autem requiramus qui sit vere bo- 
nus, is qui dicit : Ego sum Pastor bonus (Joan. x). 
Usque ad unum. Vel cum ipso uno potest intelligi, ut 
nullus hominum excipiatur, vel prster unum, ut 
accipiatur Dominus Christus, sicut dicimus : Iste 
ager usque ad mare est, non utique simul computa- 
mus et mare. Sepulcrum patens est guttur eorum. Pa- 
tens autem sepulcrum dicuntur hi qui immunditias 
suas in propatulo habent. Vel sepwicrum patens. est 
guttur eorum, hoc est, fetore doctrinz et adulationis 
Su: contaminans et interficiens audientes. Ideo enim 
sepulcrum diligenter clauditur, ne adhuc viventibus 
exhalationis su:e generet pestem. Linguis suis dolose 
agebant. Dolus est, cum aliud quis lingua loquitur et 
aliud corde volutat. Venenum aspidum. Sicut morsu 
serpentis venenum corpus interimit, ita morsus verbi 
venenati fraude animum necat : bene addidit aspi- 
dum, quia horum serpentium pessimum fertur esse 
venenum. Sub labiis eorum. Hoc est, in corde. Quo- 
rum os maledictione et amaritudine plenum est. Non 
est unius generis maledictio, quidquid enim malo 
voto dicitur, maledictum appellatur. AÁmaritudo est 
contraria dulcedini verborum Dei, maledictioni ama- 
ritudo conjungitur, quia ex iracundis felle depro- 
mitur : per iracundiam enim ac furorem ad male- 
dicendum lingua compellitur. Veloces pedes eorum. 
Hoc est, impigri ad malum et ad homicidia perpe- 
tranda. Pedes hoc loco illos intellige, de quibus dicit 
Propheta : Mei autem pene moti sunt pedes (Ps. Lxxu). 
Hoc est consilium quo agimus iter vit». Ad effun- 
dendum sanguinem. Sicut homicida dicitur ille qui 
corpus ab anima separat, per quam vivificatur; ita 
etiam verissime vivus ille homicida dicendus est, qui 
animam a vera vita separat, quod est Deus. Contri- 
tio et in[elicitas in viis eorum, llam dicit contritio- 
nem, qua peccatores conterere jugum Domini dicun- 
tur, et projicere a cervicibus suis. Infelicitas, qua 








A COLLECT. IN EPIST. AD ROM. i2 
miser bomo effectus est, etiam infelix, qui cum in A non solum concupiscimus et peccamus, sed etiam 


honore esset non intellexit, comparatus est jumentis, 
et similis factus est illis. Et viam pacis non cogno- 
verunt, non est timor Dei ante oculos eorum. n timore 
Dei omnia conclusit; qui si Dei timorem semper 
ante oculos habuissent, non utique deliquissent : 
neque enim audet servus peccare praesente domino; 
neque quia dicit : Omnes declinaverunt, totam peni- 
tus plebem significat, sed hanc partem plebis in qua 
omnes mali se condiderant : semper enim duo po- 
puli sunt in una plebe. Scimus autem. quoniam que- 
cunque lex loquitur, his qui in lege sunt, loquitur. Ne 
dicerent Judei hec in psalmo de gentibus tantum 
dicta, ostendit quze in lege dicta sunt, his qui in lege 
sunt, dici. Quzritur sane quomodo Judzxi dixerint 


approbamus peccata : in lege pugnamus publice, sed 
vincimur; in gratia pugnamus et. vincimus; in pace 
nulla pugna erit. Joseph in carcerem missus est, 
licet per calumniam, et pincerna, et pastor Pha- 
raonis causa peccati in carcere trusi sunt, quomodo 
ergo latebant peccata? Triplex quidem est lex, ita ut 
prima pars de sacramento divinitatis Dei sit; se- 
cunda autem quae congruit legi naturali, quz inter- 
dicit: tertia vero lex factorum, id est, sabbata, neo- 
meniz, circumcisio, etc. Hzc est ergo lex naturalis, 
qu:e per Moysen partim roborata est, partim auctori-- 
tatem accepit in vitiis cohibendis : itaque lex Moysi 
peccatum quidem cognitum fecit, non quod lateret, 
sicut diri, sed ostendit peccata quz fiunt, non im- 


non esse Deum, ut in fronte ipsius psalmi legitur : B pune fotura apud Deum, hocergo est quod lex osten- 


Dizit insipiens in corde suo, Non est. Deus (Ps. xin), 
non utique verbo, sed opere : nam quem confitentur 
se nosse, factis autem negant. Illud autem attenden- 
dum quia psalmi sint supplementum legis : idcirco 
psalmorum testimoniis, quasi auctoritate legali, ad 
eos confutandos utitur. Ut omne os obstruatur. Non 
solum gentium, sed et Judxorum, dum non habent 
unde se glorientur. Et. subditus fiat omnis mundus 
Deo. Dum omnes indigent misericordia Dei, tam 
Judei, quam Graci. Áut subditus sit omnis mundus 
Deo, humili scilicet confessione peccatorum. Quia 
non justificabitur ex operibus legis omnis caro coram 
ipso. Operalegis, dicit circumcisionem, et sabbatum, 
et czeteras ceremonias, quz» non tam ad justitiam, 


quam ad carnis l:etitiam pertinebant : quia per fidem ' 


decrevit Deus justificare homines, non per legem : 
8i qui enim in veteri lege justi erant, non nisi per 
gratiam justificati sunt. Omnem carnem, omnem 
hominem dixit, ut est illud : Et videbit omnis caro 
salutare Dei (Luc. n1). Sed et hoc. quod addidit, co- 
ram ipso, non otiose accipiendum, quia aliud est 
justificari coram Dco, aliud coram hominibus, hoc 
est, ad comparationem aliorum hominum, potest qui 
emendatius vixerit, justus videri ; ad comparationem 
autem Dei, non solum homo non justificabitur, sed 
sicut Job dicit : Stelle autem non sunt munde coram 
ipso (Job. xxv), que utique coram nobis mund» 
sunt, hoc est, ad comparationem hominum munde 
habentur. Per legem enim cognitio peccati. Non remis- 
$io, nec ablatio peccatorum, sed cognitio. Ideo enim 
per legem quid sit peccatum agnoscitur, quia in 
oblivionem ierat lex nature : ante autem legem, 1e- 
viora quz que non cognoscebantur esse peccata, id 
est, quz aliis non nocebant, ut concupiscentia, et 
ebrietas, et cztera hujusmodi. Sollicite satis hzec 
legenda sunt, ut neque lex ab apostolis improbata 
videatur, neque eorum liberum arbitrium sit abla- 
tum. Itaque quatuor istos gradus hominis distingua- 
mus : ante legem, sub lege, sub gratia, sub pace. 
Ánte legem, sequitur concupiscentiam carnis; sub 
lege, trahitur ab ea; sub gratia, nec sequimur eam, 
nec trahimur 3b ea; in pace, nulla est concupiscen- 
Ua carnis. Ánte ergo legem non pugnamus, quia 
PATROL. CIII. 


dit. Origenes ait de lege : Sicut ipse justitia est, ex 
quo omnes justi fiunt, et veritas, et vita, ex qua om- 
nes vivunt; ita et ipse lex est, ex qua omnes in lege 
sunt : veniet ergo ad judicium, non tanquam qui in 
lege sit, sed tanquam qui lex sit. Quzerendum utrum 
justi sub lege sint; ad quod respondendum : Sicut 
justi Deo subditi sunt, sicutque Deus lex est, ita 
quoque sancti legi sunt subjecti : czeteri vero Mosaicze 
legi non subduntur, nam et Apostolus ait : Non est 
justo lex posita. Nunc autem sine lege justitia Dei 
manifesta est. Justitia Dei est sanctificatio per fidem, 
et remissio peccatorum. Sine lege. Sabbaü scilicet, 
et circumcisionis, et neomenis, et vindicte : non 
tamen sine sacramento divinitatis Dei, quippe cum 
justitia Dei de sacramento Dei sit. Testificati per le- 
gem et prophetas. ideo hoc addidit ne indulgentia 
peccatorum contra legem videatur, quippe quz olim 
in lege promissa est futura esse per adventum Sal- 
vatoris. Ideo autem justitia Dei dicta est, qua vide- 
tur esse misericordia, quia de promissione habet ori- 
ginem : et promissio Dei, cum redditur justitia, Dei 
dicitur. Justitia autem. Dei per fidem Jesu Christi in 
omnes et super omnes qui credunt. in eum. In omnes 
Judzos et Gra:cos, quantum ad interiores ipsorum 
animas pertinet. Et super omnes, hoc est, supei 
corpora lavacro sacro baptismatis. Aliter, in omnes 
Judzeos, et super omnes, id est, gentes et gentiles 
populos. Requirendum sane quare in superioribus 
dixerit Àpostolus, Per legem enim manifestatio pec- 
cati, nunc sine lege justitia Dei cognita est. Ad quod 
dicendum, quia omne quod manifestatur luz est. Pec- 
catum, quia lux non est, non manifestatur, sed 
agnoscitur : idcirco et in superioribus agnitionem 
peccati aptius dixerit. Omnes enim peccaverunt. Sup- 
ple originaliter in Adam, et proprize voluntatis prze- 
varicantia. Et egent gloria Dei. ld est, gratia Dei, 
qui non habent suam gloriam, quia creati sunt. 
Justificati gratis. Hoc est, sine ullis operibus praece- 
dentibus, per baptismum gratis peccata donavit. Per 


, redemptionem. (jua nosredemit suo sanguine de morte, 


qui per peccatum venditi fueramus, licet sumus 
nostris alienati ab eo delictis. Christus autem nos re- 
demit, offerens se pro nobis : permisit enim se [morti], 


i5 |  S&pULit $OUTI : | u 
nesclente diabolo; sed quit Yirtitem ejus [superare] A Jess, que soltieet niodittofem. ses. ad deitatem 


non potuit, orinies quos tétrébat, simu! cam eo dimisit. 
Quem. propostit. ld ést, disposuit Deus yropitimm se 
fatürum esse Irrmano generi, si credant im sanguine 
ejus $e esse liberandos. Ad ostensionent justitie snc. 
Hoc est, üt promissunr éuuattt pafam faceret, qao nos 
« peccatis Iberarét, sicut ante promiserat ; quod cuin 
iimplevit, fastum se ostendit 

Propositim propitiatorem Dent: Proptetea passus 
est Christus, tt propositunr Dei sedatef; qtro tàndenr 
punte dectevetat peccatores. Alitet sciems Deus 
propositutt Yoltntatis sux, quo censuit peecotoribüs 
stffjvehife; tut his qui sunt apud saperos, quant his 
quà Mtférno detinebantat, ttresqae diutissime exspe- 
cteVit, eaeuzns Sententiam qua justem videte em- 


Christ), 4éd humanitatem seforéóndam doceret. Lon- 
gitudo ergo ejus portet et latitudo : lorgftuds Had 
signifieat, quod tendit ad Deum Trinitetique sóeia- 
tur ; latitedto, qued fnter hominea; qui ttam epatio- 
sameqfé viam ineedete. sofent, eotrtersstuf : et ideo 
medtstoris jeete homine neneupatut, duié; et dial, 
anima h»c saneta, media quedam! fuit inter dieisi- 
tateen Trinitatis et fragilitatem hormatfistie : ehera- 
bir plenitedo sclentiatum, sieut de Christo dieit Apo- 
stolas: Fr quo surtt otmtes thesauri sajflentie et scientie. 
Sed et ilItd observa quod noti dizit, Cherub aherin ex 
latere dextro, et €herub altad ex fatere sinistto ; sed 
ait, Cherub unum ex latete hoc, et Cherub aliud ex la- 
tere altero, utostenderet fn ifo propitiatoblo, loe est irr 


nés dmmiberi; tà ostetidteret nobis quod olim decréve. B anima Christi, smisttum hihil faisse : facies (toque 


rát hinhanutn genslibetsre per Christum. In susten- 
tafiene. Ad hoé spectars üt tatidemr nos liberaret. In 
Noe tertipote. ratis videlicet Novi Testamenti. Sus- 
téhtstio Dei est, vbi peccator non statim ut peceat, 
sed Seeundeti iod ibidem dizit Apostolus, per ps- 
tletitiamn Dei &ddeacitar ad poenitentiam. Bene vide- 
let eddit, in Aoc témpore, 'priesentis enim secti 
terapore, ih sustentatione Dei, est justitia Dei ; faturj 
véro, In retributione. Certum est in. omnibus pene 
leeis, Apéstoli sensum 6x legis et prophetaram ma- 
nare thosturis. inquiramtis ergo ubi appellationem 
propitietoril imvénerif, et uhde hoc nemeh sssempse- 
rit. Mesnin? in Exodo Mqáentem Dominum ad 


Moysen, 6i praceipiientem que üporteret eum facere, 


primo qiilest mandare arcani, et vectes ejus, atque C 


anmulus per atc» latera feri. Post hse F'aéies, th- 
quit, prepitlatorium ex auto puro, duobus cubitis et 
setis lofigihidinem ejus, e£ unum. cnbibwi ef sethié 
latitudinem ejus, et facies duo cherubin aüren. inter- 
tornata, et iperpones ea per singula latera. propitia- 
torii, ei [ncies ut duo cherubin sint ex. duobts. [ateri- 
bus ejus, extenderitid alas stas, et obumbrantia super 
propitiatofiwm, et [acies cotta s» iiper propitiato- 
riim ; & imponet propitiatorium super arcam, et. ín 
arcani mitte? testimonia que dabo, et inrtotescam tibi ; 
inde et loquar ad. te desarsum auper. propitiatorium 
inter medium duorum cherubin, que sunt super. ar- 
cam testamenti, secundum omnta quie pracipiam tibi 
ad filios Isract (Exod. xxv). Evidenter spparet quod 
nomen propitiatori? Apostolus in his locis inventum, 
in suis muaric litteris posuit. Potest dutem arca testa- 
menti, sameta ejus caro, im qux beata frec anima 
collocattre, intelligi, habens in se testimonia Dei, 
qus intellígantur Christi. Sed et quod latitudo ejus 
unum et dimidium cübitari habere metnoratur, pro- 
phéta quidem: adinirandz ac singularis vocationis 
deseribitu*, non tamen ex toto in duafertt numerum, 
quit interdorn etiam pro immtndis ponitur, corruis- 
se : quirmis éníim eartem natur stisciperet, ex tn- 
cotitarinat4 (3mert virgmme assumpsit, et casta sahicti 
Spiritus operatione : propterea ergo Apostolus de 
mediatore disserens, evidenter distinctione sigtiavit, 
dicens : Afediator Dei et hominum, homo Uhristus 


contra $e invicem, super hanc beatam átümam: 
Cherubín vero kabere dicitur, per quod corisors ei, 
et consonum a filio Pet et Spirítu sancto sensus dí- 
vinitatis infenditur. Quem proposuit Deus, etc. Magts 
de anima Jesi qaam de Deftate dictutn sentitur : 
proposüit enim intelligit, quas] prius posuit, hoe 
est, priusquam esset : quod énfm ést, ponitur; quod 
nondum est, proponitur : tión. ergo cotivetit de eo 
«ui semper érat, id est, de Verbo Dei dici, quod 
propositus etat, sed dé anuitoa ejus. 

Ubi est ergo glotiatio tua? Reddits tatione, ad Ju- 
dzos loquitur quí agunt sub lege, quod sine causa 
gloriantur, blandientes sibi de lege, pfopterea quod 
sínt genus Abralie, aut quód precepta Dei recepe- 
runt pef Moysen. Ubi ést ergo gloriatio (üg, in qua 


gloriabaris fe operibus miéruisse Justitiain? per quam 


legem, subaudis, &nó xewo3. Exclusd est. Exelosa 
est gloríatio Judaica, oii per légem operum, sed pet 
legem fidei, quas est in Clifisto. Ubi ést ergo gloria- 
tio tia? tanquam interragantis sermone dixerat Ápo- 
slolus, et ad hxc ipse respondet ; Exclusa esi. Et 
rursum quasi ipse intefroget, ait : Per quam legem? 
Operum ? et respondet sihi Iu : 

Non, sed per legem fidei. In przesenti leco duarum 
legum facit iterum mentionem, ef dicit legem ope- 
rum, et legeni fidei. Considera etiam ipse qui legis, 
utrum ad legem Moysi, et legem náturalem sermo 
hic debeat iuicliriari, ad legent littere, et àd legem 
spiritus : gloriationem vero talemi dicit, qualis erat 
illa Pharis:i, dicentis : Deus, gratias libi ago, quia 
non sum sicut citerl hoinines, raptores, injusti, adul- 
tetl, sicut publicanus iste. Hzc fortassis vere dixit, 
sed secundum Domini sententiam, morbo jactanti: 
corraptus, nou descendit fastificatus & templo. Talis 
ergo gloriatio, quas véníebat e operibus legis, excfu- 
ditur, qux nori habet humtlitatent crücis Cliristl, in 
qua gloriatur, qui dicit : fihi autem absit. gloriari, 


nisi in. cruce Doritini nostei Jesu. Ühristi, per guem 


mihi mundus crücifizus est, et ego msthdo. Arbitra- 
muf etit fustificarí Rominem per fidem, etc. Sine 
quibus operibus legis &postofus fustiflcari fiominem 
per fiet dixisse credendus' est? scilícet circumci- 
sionis, et sabbati, et coterorum hujusmodi, not 





A5 | COLLECT. ÍN EPIST. AD ROM. A6 
absque justifie operibus, de qtfbus beatas Jacobus A dicitur naddt, et non ex niuliere. Legem ergo désirti 


dixit : Fides síne operibus mortua est : Hic autem de 
illo dicit, día ad Christam veniens, sola, eum cre- 
dit, flde salvatur, Addendo autem, sine operibus le- 
gis, ostendi ease etiam gratix opera, she quibus 
morífua est fides. Quomodo justificatur homo sine 
operibus legis? Credit aliquis, percipit fidei sacra- 
menta, et mortuus est : defuit illi operandi tempus, 
plane dicimus Justiflcátum, credentem in eum qui 
justificat impium : erga Iste. jostificatus, et operates 
non est. Impletur sententia kposteli, dicentis : Arbi- 
tramur justificatl hominem per fidem sine. operibus 
legis, ut lateo, qui cut Chitfsto cruciffxus credidit, 
et justiffeatus est, Potest ergo homo justiftcari ex fide 
sine operibus legis, cum fldes per. dilectionem  ope- 


mus per fdein? Legem ergo, qua eiroumeidi prace- 
pit, seperfieam judiesmus? Absit, Imo stare facimas 
verum es&e «quod dixit, legem legi, Testemegtum 
Testamento, cireumcisionem cireemeisioni, sucoee 

garam. (uomode voro se legem confipmerd proenun- 

tiat, qui in superioribus dixit quia nen justificahitur 
omnis earo ex eperibus legis? Et Salvator in Ewan 

gelio. dixit s-quia Moyses de me seripsit. Qui ergo 
noe erodit Christo, legem destruit ? legesque ton 

firmat, qui eredit in Christem. Sed non est gue- 
tereuuduin quod contraria sibi sctibere videter Ape- 
stolus cum in presenti quidem diei nom desinere 
se legem, sed confirmare ;in secunda vero ad Co- 
rinthies ita seribit : Quod si. minieteriunt morto i» 


retur in corde, etiamsi foris nom exit in opere. For- B litteris fotmatim i». lapidibue, faetum e«t. in. gloria, 


tassis autein haec allquis audiens, resolvatur, et bene 
agendi negligentiath eclplát : siqeidemr ad jestiB- 
candum sola fides sufficiat. Ad quem dícemus, quia 
post justificationem si injuste quis agat, sine dubio 
justificstionis gratiam sprevit, meque enim ob hee 
quis accipit veniam peccatorum, uf. Püisum sibi pu- 
iet peccandi licemtram datam ? Indülgetrtià nsmque 
tion füturerüm, $ed proteritoram ctimitum datur. 
Quoniam quidem tnus Deus, eic. Yd est, Fadéseos cre- 
dentes per proputium, gentes vero jastiieatas per 
fidem Chrísti sigirificat, id ipsum est et fide, et per 
fideut : sed Sctiptdrárum mos hic est wf in eisdem 
causis malit mutare quati repetere sermonem, sient 
mi Devide setiptam est ? Propter. Abrafiam. sereum 


ita wt noit. possent filii Ioracl in fecitm Meaysi vespi- 
cere, propter gievi&t vultus ojua quaes destonióur, quo- 
moda son» meg ministerium spiviéue exit in. glo- 
ria? eto. (HI Cor. ni). Non est iiem qued dixit, legem 
desivuhnue, e$ lex desetruar. Peulue ergo ip pre- 
senti loce hoc proütintiaf, quód legém ipse nen de- 
struat : ham etsi destruitur len per eam, qne» auper- 
eminet gloriam, hon pet Paulum, neque por alius 
aliquem sanotorum destruitur. Unde 6t ipse. Demi- 
nus dieebat : Nom cesi. sclyere legem, sed adimplere 
(Matth. v). Nulias ergo sanedoram, neque. Domievts 
ipse destrwit legein, sem glérir ejus temporalis & 
preeteriens, a gleria zferna et pormanente destéuiu 
se supersit. Nain ex. Compsdatioyes seajoris yderidi, 


finm, e$ ]saac difectum a te (Ps. ere). Non tili vi- G que in Cbristo est; ebtegt cs obserrari e2z gloriam, 
detor. saperffua. owrtino haberi ista propositionis ^ ques in lege qst, dicit; 


mne commutatio : invehitmes enite aD eo im se 
Yocis diffetértiam distinctionis hujas esse Hétoostiito 
obsefvatam, siet de Deo loqaitur : Quoflain às ipes, 
et per ipsttin, et in ipso [acta sint omnia. YÀ won 10- 
lum Spostolus Penlus hare distinetiejum obser- 
vatitlas tenet, sed et Joames, qui eum de Verbo Dei 
dicat : Quod. omia per ipsum facta. sumi. (Joan. ?), 
vitam rfon ipsum, sed in ipso factam esee testatur 
dicens : ()étod facium est ih. ipso vita ost. FA «nod 
eit, ex ipso, primo erestioris otwrritrin, et hoc isum 
quod qti sunt ex Dee esee ctepereet, stenifieantiam 
dedit. Pe? ipst, qued ea que prius facta fue- 
rant, regunto? et dispensanter per eum, s quo strb- 


GAPUT IV. . 

Qsié exa inbesnisse Kicemus Abreham patroew: no- 
strum secundum vsarneém ? Revoeat illos ad eaput 
eirewmoisjenis, nt quod ab iae comsiteri ,. id 
hnabeatur ?x toto; Iiimd praetereundum tiinime vide- 
tui quód patrete mostrum seeafidunm earbenr foeavit 
Rhbrahzm: gentium etemim pater Abraham seeun- 
dum fldem, nen secu&dum carnem videtar; Si onim 
Abraham ex operibus legis justificatus est; habet gle- 
fíam, sed hon epsd Deum. Hoc proposuM sibi : mam 
Abraham es fide Jestiftozstus est, quod nalis. debiiam 
est; sed quod «qui legent servant, sivo Moysi, sive 
nature, justiffteántür ad prodóhs, nee re? fiut pne- 





sistendi initiam trahunt. Im ipso, quod hi qui jam ^ sentí judicio. Ideo ait : si AbroAtni e» operibks logis 
correct: et etendati sunt, in ipsius perfeetione — justificatus est, note aipmd Deurh. babet gloriam » qeód 
consisieht. Potes et in presenti loco taBs qte- — qui fecerit legem vivet 1n ea, 1d est, noa raorieter 
dam obeetvarí differenti; ht eiteumeftio; que — wt reus, nec tamen meritein ex hoe liabebit apud 


velt locó priino et. orditié jastifteatur, ex ftde, et 
nor per fidein justifieata iniethoretur; przypotiunt ve- 
ro, quód sécunde loco ad jastiftestionem trahiter, 
nott ex lide, sed per fidest justificatar. Puto in ea 


Deum. Quare meritum: apad Deum habet &brabsm, 
sed fidei eausa. Cum superius doas proposwerat le- 
ges, quarti unam óperemw, siam fidei sppellavit, 
per qaam legem fel excludi gierificationem dieit 


differentia designari quod sofiptum est : Sicut erm — eotum qui in legis operibus glorianter, et prowen- 
mulier es vire, ità. o£ vir per mtdierem (E Cor. 31);;— Uaverkt fide justificari hominem sime openibus legis, 
primo eienim loco vir est, ex quo descendere muller — consequenter nane, ut h»c de Seripturid asserven- 
dicitar, et now pe* virum; secemdo vero loco per — tur, Abrahe producit exemplum, et dieéé : Quia 
meilierem) vir, qeis thinistrare quodam modo videa- — Abraham si ex operibus legis yustificatus eet, habet glo- 
tur mulier auctori viro, et ideo per inulierem vir riam, sed non apud Dewn : quod quidem sine arte 


41 


SEDULII SCOTI 


dialectica disserit : nam si is qui ex operibus non À introducens, quam prius fuerat malorum, tegere 


habet gloriam apud Deum : Abraham autem constat 
babere gloriam apud Deum, non ergo Abraham ex 
operibus legis justificatus est. Per omnem itaque 
hunc textum Apostolus hoc videtur dicere quod 
dux quedam sint justificationes, quarum unam ex 
operibus nominat, aliam vero ex fide ; et aliam qui- 
dem qua ex operibus est, dicit habere quidem glo- 
riam, sed in semetipsa, non apud Deum : ut pote 
apud inspicientem corda hominum, et scientem qui 
credit in occulto, et qui non credit. Et ideo merito 
apud solum Deum habet gloriam, qui affectum fidei 
ejus pervidet in occultis. : 

Quid enim Scriptura dicit? Ac si diceret, Inter- 
rogemus Scripturam. Credidit Abraham Deo. Hic 


peccata dicatur. Übi vero jam ad perfectum venerit, 
ita ut omnis radix de ea. malitie penitus ampute- 
tur, ibi jam summa perfect»? beatitudinis promitta- 
tur, cum nullum possit Dominus imputare pecca- 
tum. Iniquitas sane a peccato hanc habet differen- 
tiam, quod iniquitas in his dicitur qux contra le- 
gem committuntur : unde et Grecus sermo &vopiox 
appellat iniquitatem, hoc est, quod committitur 
contra legem : peccatum vero etiam illud, si contra 
quod natura docet, et conscientia arguit, delinqua- 
tur. Beatitudo ergo hec. 1d est, remissio peccatorum 
per fidem. In circumcisione manet tantum, an etiam 
in preputio? Ac si aperte diceret : In utrisque ma- 
net, quia tribus legibus haec beatitudo ascribitur, 


sermo ex Genesi sumitur, ubi non Abraham, sed B vult istam beatitudinem tribus temporibus desi- 


Abram dicit ad Deum : Quoniam non dedisti mihi 
semen, hic vernaculus meus hereditabit me. Et dizit 
Dominus ad eum : Respice ad. celum, et numera 
stellas , -si potueris dinumerare eas, et ait ad eum: 
Sic erit semen tuwum. Et credidit Abraham Deo, et 
reputatum est ei ad. justitiam (Gen. xv). Ei autem 
qui operatur merces secundum gratiam. Quia non 
illi gratis donatur justificatio, &ed merces redditur 
operum pristinorum. Et vero qui non operatur. 
Convertentem impium per solam fldem justificat 
Deus, non per opera bona, qux non habuit prius, 
alioquin per impietatis opera fuerat puniendus. 
Hoc.dicit quia sine operibus legis credenti impio in 
Christum, reputatur fldes:ejus ad justitiam, sicut 


gnare, naturz, circumcisionis, Christianitatis. Dici- 
mus enim. Hoc cst, sensu legis loquimur. Reputata 
est fides Abrahe ad justitiam. Omnes enim confite-. 
mur et consentimus, ut quod ratio de Abraham in- 
venerit, hoc de cxteris observemus. Áb origine in- 
cipit, ut omnem tergiversationem cavillationis exclu- 
dat, quà quia a capite excluditur, non habet unde in- 
cipiat facere questionem. Quomodo ergo deputata est, 
in circumcisione, an in preputio? Hoc est, videamus 
utrum circumcisio ex justitia, an justitia ex cir- 
cumcisione sit nata. Et signum accepit circumcisio- 
nis. Ne dicerent ergo, Superflue circumcisus est, 
signum ait esse justitiz, non augmentum. 
Signaculum accepit justitie. Illius quam preputii 


Abrahs:et hoc justum est. Credere autem non * C; fides meruit: tam enim perfecta fuit et pretiosa, 
voluntatis est : neque enim potest cogi ad id quod - ut signaculum mereretur : semper enim res plena 


manifestum non est, sed invitatur. Quamobrem 
assentientibus prwmiis afficiendus- est, sicut et 
Abraham, qui quod non vidit, credidit. 


Secundum propositum gratie Dei. Id est, quo gra- | 


tis proposuit per solam fidem dimittere peccata. 
Sicut David dicit, Beatitudo hominis, etc. Beatitu- 
dinem hominis, remissionem peccatorum per fidem 
appellat: magna beatitudo est, sine labore legis et 
posnitenti», Dei gratiam sola fide promereri. Ini- 
tium justificari a Deo, fidesest qui [quz] credit in ju- 
stificantem, et hsc fides cum justificata fuerit, tan- 
quam radix imbre suscepto hsret in anim: solo, 
ut cum per legem Dei excoli ccperit, rursum in 
eam surgunt rami, qui fructus operum ferant. 
Non ergo ex operibus radix justitize, sed ex radice 
justitizse fructus operum crescit: illa scilicet radice 
justiti», cui Deus acceptam fert justitiam sine ope- 
ribus. Beati quorum remissa sunt. iniquitates. Quod 
remittitur, non tenetur, et quod tegitur, non appa- 
ret, et idcirco minime imputatur. Vide si potest iste 
ordo in anima una eademque intelligi, ut quia ini- 
fium est conversionis animse, mala derelinquere, 
propter hoc iniquitatum remissionem mereatur ac- 
cipere. Cum autem ceperit bona facere, velut sin- 
gula queque quz prscesserant mala bonis recenti- 
hus obtegens, et abundantiorem bonorum numerum 


* Non videtur redundare. 


signatur. Sive ut ostenderet quia justus et fidelis 
esset, qui dolorem sibi mandato Dei non dubitavit 
inferre, non putans esse superfluum, quod a scien- 
tiarum Domino jubebatur : sicut nec parricidium 
credidit impium, quod fons praeceperat pietatis. 
Profundam in his Pauli sapientiam contemplamur: 
fortassis enim aliquibus eumdem sermonem dicere 
videretur, id est, signum et signaculum : sed mihi 
uterque sermo multam inter se videtur habere 
differentiam. Signum namque dicitur, cum per hoc 
quod videtur, aliud aliquid indicatur : sicuti, verbi 
gratia, de ipso Domino in Evangelio dicitur : Ecce 
hic positus est. in ruinam, et in resurrectionem multo- 
rum, ei in signum cui contradicetur (Luc. n) : con- 
. tradicebatur enim, in quo Christus venerat, quia 
. aliud in eo videbatur, et aliud intelligebatur. Caro 
cernebatur, et Deus credebatur. Sic ergo accepit 
, Abraham signum, et quod esset signum in conse- 
. quentibus dicit : circumcisionis, inquit, et ostendit 
quia carnalis tunc illa circumcisio, signum erat 
, Spiritualis circumcisionis, qux non in carne susz2i- 
pitur, sed in corde. Quod vero dixit, signacula.x, 
ita intelligendum puto : signaculum dicitur quod 
. alicui rei servandz pro tempore custodiz ponitur: 
quomodo alius, nisi ipse qui impressit, debeat re- 
signare. Per istud enim signaculum, ut exponit 


49 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. | 5o 
Apostolus, justitia fidei, quam in preputio positus A enim lex factorum, id est, observatio sabbatorum, 


Abraham accipere meruit, judicatur et pater esse 
multarum gentium. Et ut adhuc apertius de signo 
et signaculo disseramus, cum signum sit, ut dixi- 
mus, ubi indicatur aliquid per hoc quod videtur; 
 Signaculum vero, ubi clauditur aliquid et non patet: 
potest etiam ita intelligi quod mysteria in lege 
et patriarchis adumbrantur, hujusmodique erant, 
que et signis indicanda essent, consignaculis ob- 
servanda. Quod ergo signis indicanda erant, in his 
qui credebant ex gentibus, signum accepisse dicitur 


Abraham. Quod vero his ex circumcisione non 


erant credituri, observanda erant et obtegenda, 
signaculum accepisse dicitur, quod signaculum uti- 
que illo in tempore designabitur, cum in novissimis 


neomeniarum, circumcisionis, escarum discretio, 
animalis mortui sanguis, mustelz:e observatio. Non 
omnem prevaricationem generaliter in hoc loco 
annuntiat appellatam, sed ejus qui in lege positus 
deliquerit, ut gravius delictum videatur ejus qui 
per legem prohibitus peccat, quam ejus qui nulla 
lege fuerit commonitus. Ideo autem ex fide. Subau- 
ditur, heredes sunt. Ut secundum gratiam firma sit. 
promissio. Firma esse non potest omni homini ex 
omni gente promissio, nisi fuerit ex fide, quia origo 
promissionis ex fide est, non ex lege, quia qui sub 
lege sunt, rei sunt : promjssio autem reis dari non 
potest. Quia patrem multarum gentium posui te. 
Hoc est, non tantum unius generis Israelis. Ante 


diebus postquam plenitudo gentium introierit, omnis B Deum. Recte attendit ex sua interpretatione Apo- 


Israel salvus flet : ideirco ante Ahraham justifica- 
tur in fide, dum adhuc circumcisus esset, et postea 
circumciditur, ut ostenderetur primo pater futurus 
multarum gentium, et postea eorum qui ex circum- 
cisione credituri sunt : neque enim hi qui secundum 
carnem nascuntur ex Abraham, filii Abraham di- 
cendi sunt, nisi fldem et opera Abrahain habeant: 
efficitur ergo utriusque generis pater. Non enim 
per legem promissio. Quia promissio quz facta est 
Abraham, non ex Moysi lege constiterat : ante enim 
quam Moyses legislator existeret, Dominus Abrahz 
dixit : Benedicentur in te omnes tribus terra, hoc est, 
hzredem tactum esse totius mundi. Ut heres esset 
mundi. Sive ut in semine ejus, quod est Christus, 


" benedicerentur omnes gentes, qui sunt date illi in C 


hzreditatem a Patre : sive ut cum eo recumbant 
gentes in regno celorum. Si enim qui ex lege here- 
des sunt. Si illi soli, ut vos vultis, circumcisi hz- 
redes sunt, non implevit Deus promissum Abrahz, 
ut patet esset multarum gentium : et si ita est, jam 
videbitur Deo sine causa credidisse. lllud etiam 
sciendum quod sicut non ex lege Moysi promissio 
facta est ad Abraham, ita nec per legem naturz, 
sed per legem fidei justificari promeruit. Quamvis 
enim lex natur: de bono et malo testimonium red- 
dat, secundum judicium conscientixs, tamen legi 
fidei non potest ex:equari, qua Deo credidit Abra- 
ham, et justificari meruit, atque amicus Dei appel- 
lari. Lex enim iram operatur. Ut penitus ostendat 
non posset justificari hominem per legem, sed, sicut 
ante ponit, per fidem. Non ira ergo lex est, sed iram 
operatur peccanti, id est poenam non agnoscit, sed 
vindicat : poena vero per iram generatur, ira autem 
nascitur ex peccato. Vel : Lex enim iram operatur, 
quia lex non donat peccata, sed damnat; et ideo 
non potes omnes gentes filios Abraham facere, 
qui secundum quod omnes sub peccato inventi sunt, 
omnes erant utique puniendi : fldes autem, dimissis 
per gratiam peccatis, omnes credentes filios efficit 
Abrahz. Ubi enim non est lez, nec prevaricatio. 
Hoc est, sublatis reis de potestate legis, data venia, 
prevaricatio nulla est : justificati enim sunt qui per 
prevaricationem legis fuerant peccatores; cessat 


stolus ante Deum. Cui credidisti. Hoc est, pater po- 
Situs est multarum gentium, ante Deum cui credidit. 
Aliter, ut unum Deum doceat omnium, loquitur ad 
gentiles, Abraham justificatum esse ante Deum, in 
quem gentes eredunt, ut sit talis sensus, cui credi- 
disti, o gentilis popule: qui vivificat mortuos, hic 
mortuos ad generandum ducit, ut presenti causs 
conveniat. Hoc dicto ad fidem Abrahz gentes in- 
vitat, qui cum esset in prsputio, credens Deo je 
stificatus est cum sua conjuge : cum enim essent 
senes ambo, revixerunt ita, ut non diffideret habitu- 
rum se ex Sara filium, quam sterilem sciebat, in 
qua jam fluxus muliebrium natura defecerat. Et 
vocavit ea, Id est, viscera muliebria, que non sunt 
fecunda scilicet. Tanquam ea. Hoc est, viscera. 
Quo sunt. Partu videlicet fecunda, ut Cetbura foit: 
quamvis in principio creandi vocaverat qus non 
erant, et.statim esse coperunt, tamen hic quia jam 
non erant, eis tempora generandi vocavit. 

Qui contra spem. in spem credidit. Contra spem 
nature erat ut centum annorum homo ex muliere 
vque jam fessa, qui etiam in juventute sterilis 
fuisset, semen suum sicut stellas coli et arenam 
maris crederet esse futurum. Cum non spem habet 
generandi Abraham, credit Deo, sperans contra 
spem generare se, sciens omnia posse Deum. Item 
secundum alios. Qui vivificat mortuos. Idest peccato- 
res, qui secundum interiorem hominem mortui sunt. 
. Et vocavit ea. Hoc est, genera gentium, ut sint in 
fide. Tanquam ea que sunt. Id est, tanquam patriar- 
chas, et prophetas, et apostolos, qui sunt in fide 
perfecta, constituit. 
. Non consideravit. corpus suum. emortuum.^ Nihil 
nature considerat fides, quia omnipotentem novit 
eum qui dixit. Quzritur quomodo Abraham emor- 
tuo corpore de Cethura filios genuerit, qui de Sara 
ante non potuit. Idcirco ergo de Sara non genuit, 
quia vetusta erat et sterilis : in illa vero quasi in 
juvene cursu nature facile potuit generare. Sie 
8olvi solet et ista quistio : Quod de Cethura postea 
genuit Abraham fllios, quia donum gignendi quod 
a Domino accepit, etiam post obitum Sar» uxows 
mansit. Item Ambrosius ; Non consideravit corpus 


- 





5n SEDUIAM SCOTI 59 
suum emor(uum : hortatur gentes ad hanc fidei fir- A pacem Dei venimus, quando adversus diabelum per. 


mitatem, ut Dei promissionem et gratiam sine ali- 
ua ambiguitate suscipiant, securi exemplo Abrahz. 
Quomodo is videbitur emortui corporis, qui multo 
senior effectus quam tunc erat, et uxorem accipere, 
et sex liberos procreáre possit? ltaque dicamus 
Abraham non infirmitatis emortuum, sed secundum 
illam virtutem sanctorum, luit in illo mortificatio 
etiam membrorum, nam non incitabatur luxuria, 
non urebatur libidine : hoc idem erat et in Sara, 
quia defecerant muliebria. Non erat in illa lascivia 
mulieris, aut incontinentix solutio, neque in usum 
libidinis przcipitabàntur inviti. Sed et tu si morti- 
ficas membra tua, qux sunl super terram : si abje- 
cto omni fervore libidinis, eniorluum corpus serves, 
et nullis óbnoxiuifi vitiis, pólés generare Isaac, 
quod est gaudium. Et hié est primus fructus spiri- 
tus, potest semen tuum el opera ascendere in cc- 
lum, et efficeré operà lucis, et stellarum lulgori 
splendorique conlférri, üt cum dies resurrectionis 
adfaerit, tanquam stella differas in claritate. Àm- 
plius adhuc díco,'potes, sí tami purus mente, tam 
$anctus corpore, tam immaculatus áctibus fueris, 
etiam ipsum generare Christum, seeundum illüm 
qui dicebat : Filtoli met quos iterum pafturío, donéc 
formetur Christus fn vobis (Gat. 1v) ; et sieut ipse 
Dominus dicit : Qui fecerit voluntatem Patris mel, 
qui in colis est, hic est mens frater, soror ?t maler. 
Non fesit diffidentia. Nec de senectute possibili- 
tatis neéé de magnitudine promissionis dubitavit : 


née enhn Sdes habet meritam, cum humana ratto C 


ptóbét experimentum. 

Bans gfóriam Deo. "fanquam de petcepto dono 
gratias agens. Non est uutem scriptum propter iptum 
tantum. Hoe est, non ut ejus fidem solam sciretóus, 
sed ut ejus quasi patris imftemuy exemplum, quià si 
nós ita eredamus Deo ut ie credidit, etiam nóbis 
tepttabiter fides ad jastitiam. Hoc modo competesa- 
ter videbitur habita cómparatio fidei Abraham , et 
eorum qui credunt in eum. Qui suscitavit Jesum Chri- 
sium. Quid quod ille futurum credidit, sicut de eo 
PBoménus dicit: Quid Abraham pater vester exsuttavit, 
«t videret diem meum; el viit, et gtvisus est (Joan. 
vil, a wobis ereditur faetum. Qui traditus est propter 
deticta nostra. Ut estendat quod ea pro quibus Chri- 
stus tradítus est, etiam nes abhorrere debemus et 
abjicere: quomodo enim alienum nobis et inimicum 
ducitur omne peceatmm , »ro quo Redemptor noster 
traditus memoratur in mortem ? Resurrexit proptey 
jyeetíficatonem nosttam. Justificat Christus eos tan- 
tammodo, quí wovam vitam exemplo resurrectiónis 
ipsius susceperunt, et vetusta injustitiz atque iniqui- 
tes indementa, velut causam mortis, abjiciunt. 

CAPUT Y. 

Jusrificati igitur ex fide pacem habemus ad Deum, 
per Dominum nostrum Jesum Christum. Pertractata 
causa, quia nemo eorum ex operibus justiflcatus sit, 
sed omnes ex fide, quod exemplo Abraham probat, 
pacem habere eos hortatur ad Deum. Tunc magis in 


sistimus, et quando adversum carnis vitia dimicá- 
mus. Et quia Dominus Jesus hujus gratie minister 
est, per ipsum pacificati sumus Deo. 

er quém accessum habemus per Ridem in graliam 
istam. Hoc est, per Quemi accesserimus prope, qui 
eramus longe. Quomodo accessum habeamus per 
Dominum nostrum Jesum Christum, ipse Salvator 
ait: Ego sm ostium, nemo venit ad Patrem, nisi per 
me (Joan. x). Sed videamus quale est osiium, ut 
sciamus quales esse debeant qui intrant per ipsum, 
et accessum habent ad gratiam. Istud ostium veriias 
est: et sj ostium veritas, non possunt introire men- 
daces. Et rursum : istud ostium justitia est, et per 
osiium justitia: non ingrediuniur injusti. Istud ostium 


B dicit: Discite a me, quia mitis sum, et humilis corde 


(Math. x1). Per ostium ergo humilitatis el mahsuetu- 
dinis, nec iracundus ingreditur, nec superbus. 

In qua. stamus. Ídeo dixii stantes, quia Jacuimus 
prius. Et gloriamur in spe glorie fliorum Dei. 


'Gloriamur noS sperare glorlam filiorum Dei, qua 


justi [ulgebun sicut sol iy regno Patris eorum (Matth. 
yin), et erunt sicut angeli Dei in coelo. Movet me cur 
non dixerit se gloriari it gloria Dei, sed in. spe glo- 
rie Dei, in quo deesse quidem aliquid elocutionis 
videtur, ita ut subaudiri debeat, in spe videndz glo- 
riz Dei. Non solum autem hoc, sed et glorigmür in 
tribulationibus. Non solum in glorié spé, sed etiam 
in saluberrixmjis tribulatioiribus gloriamur, ii magni- 
tudinemy praemiorum sperantes , sicul Jacobus àil : 
Ümxue gaudium exístimdte, cum in terlaliones varias 
incideritis |Jacob. 1). Unde ét optaré debeniüs aliquid 
pati pro nomine Domini, ut acquiramus de tribula- 
tione flnienda premium infinituin : considerato eiim 
praemio, nullum possuraus conilignumi xstimaré Jà- 
borem. Habemus ergo unde glorlemur: magna enim 
gloria est de imis ad summa crescere, el de nihilo 
ad maxima pervenire, de liió ad ccelum, et de ser- 
vitute ad regnum: si tamen omni seculi gloria cl 
jucunditate contempta, in illo solo, quod nobis pro- 
mittitur, gloriemur : et si hoc feceris, tale est, quale 
8i quis, nummo plumbeo contemplo, gemmam regiam 
consequatur. (Quanquam nec sic sit digna compara- 
tio, quia his quamvis pretium distél, manet ulrisqué 
comparatio : ibi vero incorrüplibilibus éorruptibilià, 
et :eternis caduca éomparantur : Scientes quod tri- 
bulatio patientiam operatur. Boc esi, tribulationem 
patientiam operari, si tribulatio ipsa molum non 
patiatur infirmitatis, aut dubitationis. 

Patientia enim probationem. Quia patientia si lalis 
fuerit, qualem dixit, firma videbitur probatio, unde 
S3lómon àit: Vasa figuli proba! fornax, et homines 
fustos tentátio (Eccli. xXvn). 


Probatio autem spem. Spes yero quia probatur, 
videtur nec immerito dici : dignus enim scitur acce- 
pturus remunerationem in regno Dei. "ribulatie 
sanctorum proprie est, impiorum vero e£ injustorum 
flagella appellantur : Denique in psalmo sic dicit. 
Multe tribulationes justorum (Psal. xxxin). De jstis 




















& COLLECT. IN EPJST. AD ROM. n 


aulem aià: Mul/a ffagolla pescotormm (Psal. xxui). À salvos facipt in vita ipsius, cum resnrrezit a aortuis ! 
Spes auem non con(undit. Spes (oturorum omueu — quia eiut. mors ejus a. diabolo aes eripuit, ita vita 
eopfugiopam gexpeli&, nde probMur nop habore — de diejsdici storna. mort? nos düberebit: ilem pro 
fidem, qui in. prexeps confunditar. Spes non con- — perseiutóribus Filium mori perroisit, quid faciet pro 
fenda , dum. einli noe 9t hoboles e. porfdis judi- — jstcolis, niai servot eos &b ira ventura ?. Nom so- 
(QM. luep. edem hec. Id e$, 6n solem nobis per Christum 
Quis charitas Doi diffusa out in. cordibas nostra — dirins glori, sicut disit dasnpes apostolus; JVon- 
per Spiritum eancium, qui deíus est sobie, Mognitude — dum apporuü quid eximius, acnus quoniam cum oppa- 
beneficjorua exhilet ia se maqiiéudiuem charilatis, — ruerit, siumias vi erimus (Joan. su). Per quem nunc 
qua confundi eL tiere pep novit, lllud copsiétran- — reconciliktionem acotpanus. Ut qui aequontes Adam , 
dum iibi videiur, uuunne bie charitatem illem di- — disoesaerasens & Deo, per Chrisuume reconciliezaur 
cat, qua nos diigoguw Beum,an iam qna diligimer, — Dee. Reconciliatio antem Dei eot, eum ejus iza fini- 
diffqsam 668e per Spiriaua sanc in cerdibus no- — tur, Nam quemedümodwa per unwn &oginem ig huuc 
siris ; e$ siguidem illa cheritas, qua Deum diligamug — endum intravit peccatsum, etc. Gum Bupra aperuls- 
inteigjar, ere iele ascertiome mon indigot: si — Rel arcega secreta mysierii, quod cum inimici esse- 
vere dilíuse Dei cbarites in cordibus nostris ista po- B uus Deo por mortem Filii ejus reconciliati sumus : 
Gus intelligenda ek, qua daigumur a Deo, oortum — Puac oí causes OMP injnici fuerunne, vel cur morte 
est quod velut eumamum et maxinaum donum samceti — Filii Dei indiguerit ista reconciliatio, comsequenter 
Spirius cberdaiem sonat, que velut nmumere prius exponit, wi ininenjes quanta nobis pretstterit Deus, 
suscepto , per hne ipsum diligere possimme Deum, — et Domipus Jesus, imo ot quonia pne nobis perile- 
qued diligisuur & Deo, per Spiritum sanctum qui — fit, ràdicole crga euss fide, et insepanebili cbaritote 
datus eet nebis, Quomodo nos diligat Deus, ex hec — teneamur. Hie cum diketit, Siont par wann bominem 
eognoseipiés, quie non solum mobie per Filii cei — peocatum in hpac muesdus ipiravit, €& per paocatum 
mortes pecenta digieit, sed et Spiritum sanctam — mors, et iq at omnes bomínes perumasivi, our bon 
nobie dedii, qui jam ostendat gloriam (futurorum. netulit ut diceret, verbi grade , Ha et per gnum ho- 
Uiguid onim Ghrius, adhuc cuu infirmi cssemus, ee-— Dünen justitia intrayit ig bunc rpupdum, ot per ju- 
cundum iempus pro impiis mortuss est? Utquid indo- — sitam vita, ot cic in omnes homines yita partzonsit, 
bite pre 2obie morbuaS €sL, nisi ut mapifestaret suadi — 9m «uo emnes vivificat ubt! Hoc enim videbstur 
Cbaritajep ? eum $dhue peccatorum ek scelerum lap. — ppnepositi cloqmii sensus expelere. Toxees propier 
guoribus proxopremur, Secundts tempus. Sive quia negligendores quosque, ae forte resolyi possent , si 
in uis sundi tempere passus eét, tive ad tridui audirent quod sicut 1Rors in omnes homjnog por pac- 
tempus, nt prodicatur, mortuus est. Ad tempusesüum — catum, ite et in omnes pertransiit vita per Cbrigtum, 
Drs eM. qni (orta die reesurfexit a. mortuis... ooneiderqvit palam hec et publice non debere dici : 
Apud hopmipes mori vísus est, cune spad ipfetos Simul et ostendeas illud quod etiam per bominem 
vivus inferpi cleustra sonírinqeret potestate viris — Christum , juetitia iniroivi$ án hunc gundum, boc 
8Ug, | e&t, in terrenos homines, et per justitiam vita, i 
Vig snim pro jeoio quis moriur. idcirco admi- —perusasivit àn omnes bomines, tamen nen io pre- 
randa esf paseio Salvatoris pro ims, cum yix pro — senli elatiaa coplingere, nat oliosis accidepe, aad his 
justo quis gooripur, Forte audeat quia mori pro juste. — qui multo éempore pulsopt que «Jeusa eunf, et con- 
Aut forte nen enden, quia nmbigue dicendum est. sidera que. abscondita syn&, Sed huic Origenis 
Sed ut boc facilius intelligntar, cogitemus üeri posse, — expestitieni oeourrit illud qued elihi Apostolus ait: 
verbi gratia, ut aliquis piseimus filius pro charis- — Sic in. Aden omnes nnoriuptyr, it& 0t in Christo om- 
Sio proque bomo genitore, seu fratre, vel amico mes wisificasup (I Cor. xv); aom ibi e& publico hane 
quolibet vitam suem effectu charitatis morti objiciat: — Salvetoris graliam, eive prexo gratie monifestiesumpo 
pre impio vero, proque iniasico, nullus aniwam suam p prsicet. Nee propter aegligentiores quosque im- 
uadit, njsi ille eolus quj est fons summe choritetis, — mensitatem grate yoee defective nelioet. Mihi ikaque 
bonus autem ipse est, quia et justus, dicit euima — videlur quod ig hoc apostalioo eloquio nullus defectus 
libi: Mandatum. justum, et sancttm, et bom. — ipest, sed analogica quadam similitude elucescit. 
Commendat autem euam charitatem Deus in nobis, — Gum ilaque superius nos inimieos Deo fuisse dixerat, 
Hec esf, dum inimicia benevolus est, et mittit eum — nunc modum ef eausam ipsius inipiritize ostendit, 
qui salvos faciet eos, cum utique non merentur. [n — dicens: nam quemedmedum per uvaum bominem in 
songuine ipsius. Id ost, non in brujorum animelium — hunc mundum peceatum inreivit, peus videlicet 
sanguine seounduma veterem legem. Si enim cum íni- — primitus homines mordens, et pnr peocetum mors : 
"aici «seems feconciliati sumus Deo per mortem Félá — sequitur anologica eimilitudo, e& ita in omnes homi- 
ejus, suite magis reconciliati salvi erimus in 9a — nes pertansiisee. In quo »otendum, qued ibi et 
ipsius. Si per mortem Chrieti salvati sumus Deo, — conjunctio vacat, sicut in mukig locis, et in. apesfo- 
quapto magis in ejus vita glorificabimur, si eam fge- — licis dictis boe &spe comperies. 1- Dispztemus per 
ritaus injitati, qai si ut reconciliaret nos sibi Deus, — quem in unundum introivit peccatum, ubi si require- 
Fijum merü tradidit, quanto magis recencilistos tur exemplum imitationis, diabolus invepitur. sj 


—- 


55 SEDULII SCOTI | 56 — 
contagium generationis, Adam. Proinde dicens Apo- A linquebant. Quo facto gaudebat Satanas, quod causa 


stolus : Per unum hominem peccatum intravit in mun- 
dum, non imitationem, sed generationem volebat in- 
telligi : sicut enim a muliere initium peccati fuit, sic 


et initium generationis a viro est: prior enim vir. 


seminat, ut femina pariat. Ideo per unum hominem 
peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum 
mors, et iia in omnes homines pertransiit. Utrum pec- 
catum, an mors, an utrumque per omnes homines 
pertransiisse dictum sit videtur ambiguum. Sed quod 
horum sit, res ipsa tam aperta demonstrat: nam si 
non pertransisset peccatum, non omnis homo cum 
lege peccati, quz& in membris, nasceretur : si mors 
non pertransisset, non omnes homines quantum ad 
istam conditionem mortalium pertinet morerentur. 


Ade relictum a Deo hominem in possessione habe- 
ret. Usque ad Moysen. Nam lege data ccpit non 
regnare : ecperunt enim scire homines creatorem 
Deum judicatarum genus humanum, et paulatim ab 
ejus dominio recedere. Aliter, regnavit mors ab Adam 
usque ad Moysen, novum Moysen , atque coelestem , 
non susceptorem Testamenü unius, sed auctorem 
Testamentorum duorum : non famulantem uni legi, 
sed utrique dominantem : non qui veteres jugo ser- 
vos genuit, sed qui gratia nos liberos procreavit. 
Fiegnavit ab Adam usque ad Moysen. Quia nec lex per 
Moysen potuit regnum mortis auferre ab Adam usque 
ad Moysen, non super omnes, sed in eos qui pecca- 
verunt in. similitudinem pravaricationis Ade. Nam 


In quo. Hoc est, in Adam. Omnes peccaverunt. Quia B introivit quidem mors in mundum, et in omnes per- 


omnes originali peccato infantes, immunes esse non 
possunt, nisi ab ejus reatu per Christi baptismum 
resolvantur. Manifestum est in Adam omnes pec- 
casse, ipse enim per peccatum corruptus, omnes 
quos generavit nati sunt sub peccato. Usque enim ad 
legem peccatum in hoc mundo fuit. Hoc dictum est, 
non quia deinceps in nemine fuit, sed quia non po- 
terat per litteram legis auferri quod solo poterat spi- 
ritu grati». Peccatum autem non deputabatur cum 


lez non esset. Quasi ante legem peccatum non fuerit, 


nec reputatum fuerit, antequam lex daretur Moysi, 


cum legamus et Cain et Lamech reputatum esse pec- 
catum. .Et ne per singulos immoremur, in tantum 


pro peccatis hominum exacerbatum esse Deum, ut 
diluvium mundo introduceret. Et rursum Sodomitas 
igneus imber et sulphurea flamma vastaverat. Quo- 
modo in vindictis talibus negabitur reputatum fuisse 
peccatum? Putabant se homines apud Deum impune 
peccare, sed non apud homines. Nec enim naturalis 
lex penitus obtorpuerat: quia non ignorabant quia 
quod sibi nolebant fleri, aliis facere non debebant. 
Non ergo lex naturalis apud Deum reos facere puta- 
batur: ignorabatur enim Deus, qui judicaturus genus 
humanum, ac per hoc non imputabatur peccatum, 
quasi peccatum esset apud Deum, incuriosum Deum 
asserentes. At ubi lex data est per Moysen, manife- 
stum est curare Deum res humanas, et non impune 
futurum his, qui male facientes in presenti evadunt. 
Quippe cum Sodoma et Gomorrha per ignem judi- 
cata sint perire, quod oblivio quidem texerat, Moy- 
ses autem ut confirmaret Deum judicem fore, scri- 
bendo manifestavit. Lex autem naturalis tres partes 
habet, cujus prima hec est, ut agnitus honoretur 
Creator, nec ejus claritas et majestas alicui de crea- 
turis deputetur. Secunda pars est moralis, hoc est, 
ut bene vivatur, modestia gubernante. Tertia vero 
pars ejus est docibilis, ut creatoris Dei, et exemplum 
mortis czteris tradatur. Sed regnavit mors ab Adam 
wsque ad Moysen. Quoniam non imputabatur pecca- 
tum antequam lex daretur, ipsa usurpationis impu- 
nitate regnabat mors, id est, diabolus : omnes enim 
suos videbat esse, quia qui facit peccatum servus est 
peccati : impune enim peccare putantes, magis de- 


transivit, non tamen in omnes regnavit. Aliud est 
enim pertransire, et aliud regnare: peccatum etenim 
pertransit etiam in justos, et levi quadam eos con- 
tagione perstringit, in prevaricationibus vero, id 
est, quia se tota mente ac devotione deficiunt, re- 
gnum tenet, et omni potestate dominatur. Si vero, 
ut in nonnullis exemplaribus invenitur , etiam in eos 
qui non peccaverunt in similitudinem: Ade, mors ista, 
qu: in inferno animas detinebat, regnasse dicatur, 
intelligimus et sanctos quoque sub istam mortem, 
etiamsi non peccandi, sed certe moriendi lege deci- 
disse. Christum vero idcirco in infernum descendisse 
non solum ut ipse nDOp teneretur a morte, sed eos 
qui ibi non tam prevaricationis, ut diximus, crimine 
quam moriendi ditione habebantur absolveret. Infantes 
sunt qui non peccaverunt in similitudinem prevari- 
cationis Adze, quia non habent actuale, sed originale. 

Qui.est forma futuri. Sive ideo forma fuit Christi, 
quia sicut: Adam sine coitu a Deo factus est, ita ille 
ex virgine et Spiritu sancto processit * et sicut ex 
latere Adam Eva facta est, ita sponsa Ecclesia ex 
latere Salvatoris formata est. Sive, ut quidam di- 


, cunt , qui est forma futuri, videns requiri posse e 


contrario, hoc est, sicut ille peccati caput, ita et iste 
justitize. Sed non sicut delictum, ita et donum. Cum 
superius dixisset Apostolus de Adam, qui est forma 
[uturi, videns requiri posse, quod si Adam forma 
Christi, ergo et in eo quo peccavit, necesse est ut 
formam Christi habeat: hoc autem de Christo vide- 
batur absurdum, continuo subjungit: Sed non sicut 
delictum, ita et donum : et incipit ex hoc sermone 
veluti semetipsum explanare, quomodo dixerit for- 
mam Christi esse Adam, nec sine arte profunda di- 
cendi Apostolus formam Christi esse Adam posuit, 
qus sit per genus similis, forma et specie contraria. 
Per genus namque similis forma in eo, quod sicut 
ab uno Adam in plures homines diffunditur. Species 
vero contraria, quod ex Adam prevaricatione certa 
peccatores constituti sunt.multi, Christi vero obe-: 
dientia justi constituuntur multi. 

- Multo magis gratia Dei, et donum in gratia unius 
hominis Jesu Christi, in plures abundavit. Ex his as- - 
serit, completa esse, qua defuisse in prioribus  vi-- 











51 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


98 


debantur : nam multum interest, quod ibi in omnes 'A unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et 


homines dixit pertransisse peccatum : hie vero do- 
num et gratiam Jesu Christi in plures abundasse, 
cum et omnes homines plures intelliguntur, et plures 
multos intelligi non videtur absurdum, maxime cum 
jn sequentibus dicat apertius : Sicut per unius deli- 
cium omnes homines in condemnationem, sic et. per 
unius justitiam omnes homines in justificationem vita. 
Et ut evidentius ostenderet, omnes homines, et mul- 
tos homines idem esse, addit his: Sicut. enim per 
inobedientiam unius peccatores constituti sunt multi , 
sic et per unius obedientiam justi constituentur mul- 
ti; quod superius omnes homines dixerat, hic eo- 
dem sensu multos nominavit. Si enim ob unius de- 
lictum multi mortui sunt, etc. Ut intelligatur, non 


per unius obeditionem — justi. constituentur. muli. 
Sicut exemplo inobedienti& Ads» peccaverunt multi, 
ita et Christi obedientiz justificantur multi. Grande 
ergo crimen inobedientia est, quod tantos occidit. 
Lex autem . subintravit , ut abundaret. peccatum. Ne 
dicerent Judzi : Sed nobis peccata dimisit. Non, 
inquit, venit peccata dimittere, sed demonstrare de- 
licta, et dum scienter peccatur, ccepit abundare de- 
lictum : ac si diceret, Ut video, lex peccata non abs- 
tulit, sed adjecit, non tamen suo vitio, sed illorum. 
Subintravit autem, hoc est, subito intravit, et ita 
contigit, ut abundaret delictum : quia inimicus plus 
exarsit, videns hominis curam habere Deum , ut 
illum etiam per legem reum faceret, ne Deo aspici 


magis in multos, cum iniqui magis multi sint qui B mereretur. Aliter : ut abundaret delictum ; nam 


damnabuntur, sed magis abundavit : quia in: his qui 
per Christum redimuntur temporaliter, valet forma 
mortis ex Adam. In ternum autem valebit vitz forma 
per Christum. Quamvis ergo, inquit, Adam futuri 
forma sit, e contrario tamen plus prestat Christus 
eis qui regenerati sunt, quam eis nocuerat ille ge- 
neralis.: Sed non sicut delictum , ila et donum : quia 
mors quidem unius delicto regnavit per unum. Qui 
autem abundantiam grati» et doni justificationem 
accipiunt, non solum ultra non regnat in eis mors, 
quod et ipsum utique non parve esset gratie, sed 
et alia. duo eis feruntur bona: unum, quod pro 
morte in eis regnat Jesus Christus; aliud, quod 
etiam ipsi regnabunt per unum Jesum Christum. 


Cum ergo necessario hzc in eos eveniunt, id est , C 
ütregnum mortis effugiant et pro morte regnet in - 


eis Christus : imo ut cum eo ipsi regnent in vita, 
manifestum est quoniam non sit delictum ita ut do- 
num. Volens autem Apostolus ostendere quanto ma- 
jora per Christum anima recipit, quam amiserat per 
Adam, frequentat istos sermones, ut dicat mulio 
magis et abundantiam grati:x, et doni, et justitie, 
et regnabunt per unum Jesum Christum gratia Dei, 
qus» pertinet ad remissionem peccatorum per ba. 
ptismum : donum abundantia donationis Spiritus 
sancti, quia multa sunt ipsius dona. Nam judicium 
quidem ex uno in condemnationem : gratia autem ex 
multis delictis in. justificationem. Ex uno ergo quid 
nisi delicto? quia sequitur : Gratia.autem ex multis 
delictis in. justificationem ; quomodo ex uno delicto 
in condemnationem? nisi quia fuit ad condemnatio- 
nem etiam unum originale peccatum, quod in omnes 
homines pertransiit. Gratia vero ideo ex multis de- 
lictis in. justificationem, quia non solum illud solvit 
quod originaliter trahitur, sed etiam cxtera qu: in 
utroque homine motu propri: voluntatis adduntur. 
Jgitur sicut per unius delictum omnes homines in 
condemnationem, subaudis, pervenerunt : nullus 
enim hominum, nisi per Adam, trahitur ad damna- 
tionem, de qua.per lavacrum regenerationis homines 
liberantur, et nullus hominum ab hac damnatione ,- 
nisi per Christum liberatur: ideoque ex utraque 
parte dicti sunt omnes. Sicut enim per inobedientiam 


abundantius et permiciosius est, quando ab .sciente 
et prevaricante peccatur. Nam prohibente lege 
violentius peccatur , quam,si nulla lege prohibita 
committantur. Lez autem subintravit , lex scilicet 
membrorum, repugnans legi mentis. Ipsa ergo sub- 
intravit legi nature, ut abundaret delictum. Ubi 
autem abundavit delictum , superabundavit et gratia. 
Sicut ait Salvator : Cui plus. dimittitur, amplius dili- 
git (Luc. vn). Manifesta est enim quantitas peccati , 
ut sciretur gratie magnitudo. Est autem grandis 
superabundantia, quod ubi peccatum fuit et mors, 
ibi nunc est gratia, ct justitia, et vita seterna. Su- 
perabundavit gratia. Donum Dei omnium peccata 
contexit, ut diaboli invidiam nihil profecisse doceat. 
Superabundavit ergo gratia, quia peccatum ad tem- 
pus regnavit, gratia autem in zternum: Dei enim 
est regnum gratia regnante , sicut diaboli regnum 
erat peccato regnante. 
Ó CAPUT VI. 

Quid ergo dicemus? manebimus in peccato, €t gra- 
tia abundet? Quoniam superius dixerat , quia ubi 
abundavit peccatum, superabundavit | gratia. Nascen- 
tem ex hoc quastionem nunc sibi ipse proponit : 
Ergo peccandum est, ut gratia plus abundet? Sed 
absolutionem citam qu:stionis ostendit, cum dicit : 
Absit. Et continuo rationem subjecit, mortuos di- 
cens peccato eos, in quibus abundavit gratia. 

Nam qui mortui sumus peccato, quomodo amplius 
vivemus in eo? Vult tam firmum esse baptizatum , 
tamque perfectum , quasi qui peccare non possit. 
Superveniente gratia Dei per Christum, et in nobis 
per fidem lavacro spirituali regnante, cepimus vivere 
Deo, mortui autem peccato, qui est diabolus. Sicut 
Deo vivere dicitur is qui secundum voluntatem Dei 
vivit, ita et peccato vivere dicitur is qui secundum 
voluntatem peccati, id est diaboli, vivit. 

An ignoratis, fratres, quia quicunque baptizati su- 
mus in Christo Jesu, in morlem ipsius baptizati su- 
mus? Observa diligentius ordinem dictorum et con- 
sequentíam : comparat enim mortem, quz» per Adam 
erat, vite qux» per Christum est, et dicit : Non sic- 
ut delictum, ita et donum. Et. item post hzc ait le- 
gem subintravisse , ut' abundaret peccatum ; abun- 


59 SEDULU SCOTI 60 
dante vero peccato, superabundasse gratiam. Et in A ipsa novitas innovanda est, ut nunquam sit quando 


his solvit quod videbatur esse contrarium, et dicit : 
Qui enim mortui sumus peccato, quomodo vivemus in 
eo? Volens rebus ipsis ostendere quid sit mortuum 
esse peccato, dicens : Án ignoratis, fratres, etc. ; do- 
cens per hzc, quia si quis prius peccato sit mor- 
iuus, is necessario in baptismo consepultus est Chri- 
$to. Si vero non ante quis moritur peccato, non po- 
test sepeliri cum Christo : nemo enim vivens ali- 
quando sepelitur. (juod si non sepelitur cum Chri- 
sto, nec legitime baptizatur. Ét intuere diligentius 
adhuc cónsequeptiam mystici ordinis; morere prius 
peccato, üt possis cum Christo sepeliri : mortuo enim 
sepultura.debetur. Si enim vivis adhuc pec£ato, 
€onsepeliri non potes Christo, nec in novo ejus se- 
pulcro collocari, quia vetus homó tuus vivit, et non 
potest in novitate ambulare, in Christo Jesu, id est, 
in nomine Jesu Chris. In morte ipsius baptizati su- 
fias. Hoc est in similitudinem mortis ejus. Cur 
Apostolus de baptismo nune loquens, et de Jesu 
dixerit, consepulti sumus per baptismum, et nun- 
quam dixit, Christo conbaptizati sumus? cum uti- 
que non haberetur legitimum baptisma, nisi sub no- 
mine Trinitatis. Sed intuere prudentiam Pauli : 
quandoquidem in presenti loco non tam baptismi 
rationem quam mortis Christi discutere cupiebat, 
ad cujus similitudinem étiam nos suaderet mori de- 
bere peccató, et consepeliri Christo. Et non erat uti- 
que conveniens ut ubi de morte dicebat, vcl Patrem 
nominaret, vel Spiritum sanctum. Verbum caro fa- 
ctum est, et merito übi caro est, ibi de morte tracta- 
tur. Si mortui sumus peccato. et consepulti sumus 
Christo, et consurreximus cum eo, necessario vide- 
bitur secündum hanc formam ostendi, quomodo 
etiam cum ipso tres dies ef tres noctes in corde terrae 
fuerimus sepulti, et Side i possimus tres dies con- 
sepMil'Chfist facere. Cum plenam Trinitatis con- 
fessionem capimus : lux enim Pater, et in. lumine 
ejus, qui est Filius, lumen videmus Spiritum san- 
clum. faciamus autem et tres noctes, cum tenebra- 
rum ignorantia, Patrem una cum mendacio, quod ex 
eo natum est calcamus. Sed et tertio loco spiritum 
erroris destruimus, qui inspirat pseudoprophetis, ut 
dicant : Hc. dicit Dominus, cum Dominus non mi- 
sit. Sicut Christus triduana morte sepulcro condi- 
tus fuit, ità et nos intra aqua, jd est, intra cognitze 
naturas sus trina mersione dispositi, dum descen- 
dimus, sepelimur; dum emergimus, suscitamur. Vi- 
des quid distet inter aqu:e interque Spiritus sanct 
operationem, per quam deduci videmus in tumulum, 
per spiritum praparari probamus ad regnum, ita et 
n0$ in novitate vite ambulemus. Novitas autem vitze 
est ubi veterem hominem cum actibus ejus deposui- 
mus, et induimus novum hominem, qui secundum 
Deum creatus est, et qui renovatur in agnitionem 
Dei, secundum imaginem ejus, qui creavit eum 
(Coloss. ui). Sicut autem vetus semper veterascit, et 
de die in diem semper vetustior efficitur , ita et no- 
vus hic semper innovatur, et quotidie, si dici potest, 


hec innovatio non augescat. Baptismum jtaque re- 
surrectionis pignus est et imago, et ideo per «quam 
celebratur : ut. sicut aqua sordes abluit, ita et nos 
per baptismum ab ompi peccato spiritaliter purgatos 
et innovatos credamus. Si enim complantati facti su- 
mus gimilitudini mortis ejus. Quid est complantari 
similitudini mortis Cbristi? quo velut plantam ali- 
eujus ostendit mortem Christi, cuj nos complabtatos 
vult nunc esse ex succo radicis ejus: radix quippe 
guccrescens producat ramos*justitiz, ef fructus affe- 
rat vite. Quod si vis de Scripturis agnoscere qua 
sit ista planta cui complantati esse debemus, et cu- 
jus generis arbor, audi quid de sapientia scribjtur : 
Arbor, inquit, vite eet omnibus sperantibus jp se, et 


DB qui confidunt in ea tanquam in Domijao : Christus 


ergo virtus Dej, et Dei sapientia, ipse est arbor vitze, 
cui complantari debemus, et novo quodam atque 
amapbili dono, mors illius nobis vita arbor efficitur. 
Omnis planta hiemis tempore x0orieg, resurreedio- 
nem veris exspectat : si ergo et nos in Chrisli morte 
complaniati sumus, in hieme sxculi ejus et presen- 
tis vite, etiam ad futurum ver invenjemur fructus 
jusütis ex ipsius radice proferentes. Sima et re- 
surrectionis erimus. Duplex intelligitur resurrectio , . 
una, mente et proposito ac fide cum Christo a ter- 
renis resurgimus, ut coelestia cogitemus ; altera, quae 
generalis omnium erit in carpe resurrectio. Vel: Si 
enim complantati, etc., id est, si in. baptismo omnia 
vitia deposuimus, resurgentes in novitate, et de cz- 
tero non peccemus, simul et resurrectionis illius si- 
miles erimus, in corporis scilicet gloria , non in di - 
vinitatis natura. Sciextes quia uetus homo gogler si- 
mul crucifixus est. Velus homo noster intelligendus 
est vita prior quam duximus in peccatis, cujus finem 
et interitum, facimus, ubi reciprmus ip pobis fidem 
crucis Christi, per quat ita destruitur corpus pec- 
cali, ut membra nostra, qu: serviebant peccato, nl- 
tra ei non serviant, sed Deo. Simul crucifixus est. 
Scilicet Deo. Per baptismum cum Christo te cruci- 
fixum intellige, qui membrum de corpore ejus factus 
es, et ille quidem innoxium corpus appendit, ut no- 
xium suspendas à vitiis : in quo mysterio Moyses 
serpentem zneum in deserto suspendit ( Num. xxi). 
Ut destruatur corpus peccati. Ut destruatur corpus 
nostrum a servitute peccali , ut flat mancipium ju- 
stitize, quod solebat esse peccati : Omnis enim qui 
facit peccatum, servus est. peccati. Üorpus est pectati. 
Id est, iniquitas, cujus caput diabolus, cujus mem- 
bra enumerat Apostolus essesuper terram : Que sunt. 
fornicatio, avaritia, contentio, ira, dolus. Ytem secun- 
dum Arbrosium : vetus homo nosler, malos actus 
crucifixos dicit, id est, mortuos. In cruce aulem au- 
clor peccati, id est, diabolus destructus est: qui enim 
mortuus est, justificatus est a peccato, hoc est, alie- 
nus est a peccato, mortuus euim ommino non pec- 
cat : ita et qui natus de Deo est, non peccat; cruci- 
fixus enim, omnibus membris dolore occupatis, pec- 
care vix poterit. Si autem mortui sumus cum Chri- 


dl COLLEGT. 3 RPIST. AD ROM. 62 
s(o. Presenti sermone Apestolus conclusiomem om- A vuli, sed perfecti, quasi pedagogus puero dicat: 


Dium faci$ quo in quperioribus astruserat, et dicit : 
Bi autem meriui syunug cum Christo, per bac scili- 
cel, qua superius ostendit. Credimus ef. conpivemus 
ei. Non dixit, e£ eonviximus ei, sicut dixit mortui 
sumus, eed convivemue, at ostendat quia in presenti 
minors operstur, vita autem operatur ip futuro, tunc 
sciliceh cum CGhrisuie manifestus fuerit, qui est vita 
nostra, abscondita in Deo. Unde consequenter intel- 
ligitur quod ejcus mertui nog sumue, aon e€onvive- 
mus, quia hujus non eumus membra. &ciestes quod 
Christus surgens « Wortuis, jam non moritur. Secu- 
ritatem de resurreetiene Salyatoris ostendi , ad quam 
Bic venire condinget, si melieris vite fuerit zexaula- 
$4io:sive jam mem potestis iterum bapiizari, quia 


Noli facere vium sermonis, non enim adhuc audis 
grammaticum, sed oratorem. Si non peccemus , non 
8uIDus $ub lege, sed sub gratia. Si Sutem peecerus , 
verluuur sub lege, ci imcjpiet nostri dominari pec- 
cam, quia qui (acit peccalum, servus est. peccati. 
Quid ergo? peccabimws , quoniam xon sumus sub 
lege? Ne dicerent, Ergo cessanje yindicia legis im- 
pune peccabimus. Absit. Quia $i peccatis, sub gratia 
on eritis, sed quasi &ub lege, vel sub dominatione 
peccati. Au nescitis, cui. exhibelis vos servos ad obe- 
diendum ? Nunc ge aliud profiventes , aliud facia- 
Das, e£ conservi Dei dicamur , gestis autogn zabuli 
inveniaumur, presmonet et denuntiat ejus nos servos 
esse, eujus voluntatem operibus eectamur : nau hoc 


Chrietus nop potest iteram pro vobie erucifigi, eicut B Deus accusat, dicens : Plebs hec labiis me benorat, 


flicit ad Hebreos. Impossibile est, qui semel eunt ii- 
[wninati, ete, (Hebr. vi). Quibus non poenitentiam 
pegoat, sed iteraüenera baptismi diffitetar, Qui enim 
mortuus est peccato. Quin ipse peccata Boetra porta- 
vit, e&. pre nobis doluit, ne de cetero. peccaremus : 
nee Ghrisuas iterum passurus erit, nec mors domina- 
bitur in eum. Quod gutem vivit, sivit Deo. Vivere 
eniem Deo, ia intelligendum 6l, quasi expleto eo 
quod in lorma Dei positus , ezxinanivit semetipsum , 
formem servi accepit , et [acuus es obediens Patri 
ueque ad meriom (Philip. i), rursam permaneat ia 
forma Dei atque «qualis Patri. Ita ei vos. aetimate 
vos moriuos quidem esse peccato, Non sine cqusa 
autem dixit, existimate vos moríuos esse peccato, quod 


Jaclius quidem in Greco habetur : Cogitate vos mor- € 


$uos esse petcato *. Res enim de qua sermo est, in 
cogitatione consistit, quia bujusmodi mors gen in 
efleciu, eed im eogilabiona habenda gej : qui enxn 
Cogite£ vel existimet apud semetipsum aer(um se 
£8se peccate, verbi gralia, 6i eoncupigeentia senlieris 
trahat, si asgenti, ei auri, si praedii cupiditas pulset, 
et pogam in €orde meo quod mertuus sim cum Chri- 
810, et. de morte eogiLem, exstinguitur eontinuo eon- 
£apiscentia, et efiugatur peccatum. Sed et hoc quod 
&ddit, Viocentes autem Deo in Christo Jesu, non mihi 
videtur otiosum : simile enim puto esse viventes Deo 
in sopientia, in pace, ia justitia, in sanctificatione , 
quse smnia Christus est. In his ergo vivere Deo , 
hoc est, in Christo Jjesm. Non regnet ergo. peccatum 
in vestro morfali corpore. Mortole corpus est ex ceusa 
proevaricationis Ádse, ex áide antem Christi forte ere- 
ditur in morjoje, si non regnet petcatum. 

Sed neque exhibeatis membra vestra arma iniquita- 
&is peccato. ld est, diabole : nnumquodque mem- 
brum, si effciune suum io s02los usus verterit, arma 
iniquitasis effcitur, ad justitiam expugnandam. 

Sed exhibote vos Deo. funquam ex mortuis pventes. 
Peccato scilicet mortui, et justitis viventes. £4 mem- 
bra vestra arma justitie Deo. Ut oculus , qui ante 
videbat ed concupiscendum , nune videat nudum ad 
vestiendurm, sie de reliquis membris. Non estis sub 
lege. Noa vos vincet. peccatum , non enim esus par- 


* Ote 96 ducis Yojlztofs fuucode vexpode tiv eb cà &papriá. 


£or awem eorum longe est a ai€ (Matth. xv). Videtur 
poruwi integra elocutio, quia 211: Servi esie ejus cuj 
ehedisüb, sive peoca in monem, sive oheditioni : 
jestite per obedientiam, cum ratio poposcerit dici, 
seryi estie ejus cui obedislis, sive peccati, sive jusli- 
fáe. Sed in eo qui per inilium) sermonis sponte pro- 
fMeWr, srte compositionis requirere euperfiuum 
puto, eum sensus habeatur evidentior ; hoc autem 
&9& quod im hec looo Apostoius docet, quia unus- 
Auisque in mann sue habet e£ ju arbiuii potestate, 
M4 gut poceati seryusg sit aut justitiz ; &ed omnes qui 
(aciunt peceatun, servi sunt peoceti, Ad boc respi- 
rit, quamvis non adjeceri : Et omnis qui . faoit ju- 
siam, seryus est justis ; qued fortasse putet 
Alius idcirco subrelietum, ut cum sequentibus queci 
debeat intelligi, mihi tamen consulte videfar non 
Additm ; neque enim dici cenvepiehaeh, quia oanis 
qui (acit justitiam, servus est justitise, n$ omnis qui 
facit. peccatum, sereus est peccati. Nom ek Deus ipse 
faci justitiam, et non idcirco servus justidàe dici 
potest; nam et ipse diabolus sine dubio peccati ser- 
vus est, quippe qui descenéi a servitute justitis. 
Gratias axtem. Deo, quie. (wisis servi peccati. Unde 
vereor ne forte plurcs sMheg qui védeamur eugce- 
pisse doctrinez, justidis videamur obedire, corde 
vero obediamus pecca4o. Move& me etiam hoe quod 
non dixi, obedientes ex corde, ig quam tro üi 
estis, aed formam doctriug qosmil, aec puto quod 
unum esse senserit Apostolus doctrinam et formam 
doctrine, quod minus esee eciverit fotmam «uam 
ipsam doctrinam. Et nune quidem in presenü vita 
dum in corpore eumus, formam docérine habemus, 
non ipsam doctrinam, sicot alibi dicit ; Videmus 
eune per speculum in. enigmmte (1. Cor. xi). 1psa 
autem doctrina sit de qua dicitur : Tunc autem. wi- 
Slebimus (acie «d faciem. Unde et in praesenti vita 
puto quod formam et umbram virtutum tegere pos- 
Simus, ipsas vero virtutes tunc, eum venerin£ illa 
que perfecta sunt. Et ob hoc Jeremías fortassis in 
Lamentationibus dieit : Spiritus vultus nostri Ghristus 
Dominus, cui dicit : in umbra ejus viremus in. gen- 
tibus. Quod si Christus est justitia, et eopientie, et 





SEDULII SCOTI 


04 


veritas, amatores ejus videbimur. Liberati autem a À tatio; arbor, bona vel mala voluntas; fructus, opera 


peccato. Quis est qui liberet a peccato? sine dubio 
agnitio veritatis : sic enim dicebat Jesus ad Judzeos 
qui crediderant ei : Si credideritis verbo meo, agno- 
scetis veritatem, et veritas liberabit vos. Humanum 
dico propter infirmitatem carnis vestre. Hoc est, hu- 
manum dico, quia nondum ad plenum potestis au- 
dire divinum: cum enim multo magis debeatis ser- 
vire justiti:e quam peccato, cui ante servistis, ego 
tamen concedo infirmitati vestre: ut tantum justitise 
serviatis; sive ita humana ratione digna loquor, 
quod omnes mecum sentire possunt et nullus ab- 
nuere. Pudorem quemdam per hzc incutit Áposto- 
lus auditoribus, ut hoc saltem obsequi debeant ju- 
8titie et sanctificationi , quod prius immunditize 
iniquitatique detulerant. Quid ergo tam humanum, 
quid tam leve, quid tam sine onere, et quod nulla 
possit prorsus infirmitas excusare? Sicut, inquit, 
exhibuistis membra vestra servire. iniquitati. Multo 
enim amplius et multo intentius honoranda justitia 
est : si ergo, inquit, humane et communiter ago, 
eadem postulo, similia requiro. Dudum requirebant 
pedes vestri demonum templa, nunc currant ad 
ecclesiam Dei; protendebantur prius manus ut 
aliena raperent, nunc ut propria largiantur proten- 
dantur, circumspiciant pauperes, debiles, egenos, 
ad miserandum; aures delectabantur auditu vano, 
vel bonorum derogationibus, nunc convertantur ad 
audiendum verbum Dei, ad explanationem legis, et 
ad capiendam sapienti disciplinam; lingua, qua 
conviciis et maledictis, et turpiloquiis consueta est, 
convertatur nunc ad benedicendum Deum in omni 
tempore, sermonem sanum proferat et honestum, 
ut det gratiam audientibus et veritatem loquatur 
cum proximo suo. Sed quid opus est hec singula 
persequi, cum pateat etiam uniuscujusque membri 
ministerium, quod exhibuit vitiis, aptare virtutibus, 
et actum quem exhibuit immunditie, nunc ad sancti- 
tatem et castitatem convertere? Itaque et nunc exhi- 
bete membra vestra servire justitig in sanctificatione. 
Videtur hic sane justitiam nominasse: pro omnibus 
simul virtutibus, sicut e contrario iniquitatem pro 
omnibus simul vitiis posuisse. Cum enim servi essetis 
peccati, liberi fuistis justitie. Hoc est, in nullo ser- 
vientes ei, ita et nunc liberi estote ab emni peccato. 
Quilibet a Deo est, servus peccati est. Sane notan- 
dum est esse et libertatem culpabilem, et laudabi- 
lem servitutem : nam liberum esse justitiz: crimen 
est, servum vero esse laudabile est. Liberi a justi- 
tia non sunt, nisi arbitrio voluntatis; liberi autem 
non sunt a. peccato, nisi gratia Salvatoris; unde li- 
beros a justitia dixit, a peccato autem non liberos, 
sed liberatos, né sibi hoc tribuerent. Quem ergo [ru- 
ctum habuistis in. his, in quibus nunc. erubescitis? 
: Nullus sine dubio fructus est in ea re qus per poni- 
tentiam erubescitur, et cujus etiam recordatio vere- 
cunda est. Quadriformis autem varietas in omni ini- 
quitate atque justitia videtur inesse : semen scilicet, 


arbor, finis, fractus; semen est bona sive mala cogi- 


* 


justiti:e vel injustitiz, vel justificatio, vel immun- 
ditia; finis vero est mors, seu vita zterna.:Non est 
omittendum quod fructus quidem eos, pro quibus 
nunc erubescimus, in quo sint noluit nominare. Eo- 
Tum vero fructum qui liberati sunt a peccato, et 
servi facti sunt Deo, dicit esse in sanctificationem : 
bonorum enim frequentius quam malorum habenda. 
memoria est. Nam finis eorum mors est. Finem dixit 
exitum vit et actuum, cui aut mors, aut vita succe- 
dit, sed huic fini mors, a morte autem ad mortem 
transit. Stipendium enim pectati mors. Stipendium 
pro opere militiz redditur ; peccatum, nam ideo dixit 
süpendium peccati mors, ut mortem peccato non 
immerito illatam, sed debitam demonstraret. Gratia 


B autem. Dei vita eterna. Bene autem metaphoram, id 


est, figuram militiz ex initio propositam servat, ut 
militantibus sub peccato rege, imo potius tyrannide, 
ei a parentibus stipendia debita mortem dicat. Deum 
vero non erat dignum militibus suis stipendia, quasi 
debitum aliquod dare, sed donum et gratiam, quz 
est vita aeterna. Quinque autem species sunt mortis ; 
nam prima mors est separatio anim: a corpore ; se- 
cunda, separatio anims a Deo, quie per peccatum 
evenit ; tertia est secundum illud quod auctor mor- 
tis ipsius diabolus mors appellatur; quarta mors no- 
minatur inferni lacus, quo przvaricatrices animae 
detinentur. Dicitur vero et illa mors laudabilis, qua 
peccato quisque moritur et Christo consepelitur. 
CAPUT VII. 


C An ignoratis, fratres, scientibus enim legem loquor. 


Hinc incipit difficultatem legis ostendere, ut illos 
hortetur ad gratiam sine ejus timore transire, ut 
animas eorum firmet iu doctrina divina, exemploque 
legis humans utitur, ut per terrena suadeat ccele- 
$tia. Sciunt enim legem Romani quia non sunt Bar- 
bari, sed comprehenderunt naturalem justitiam, 
partim ex se, partim ex Grzcis, sed Greci ex He- 
brzis; nam lex Romanis ex Athenis allata est. Quia 
lex dominatur in homine, quanto tempore vivit. Non 
est occultum, omnem vitam hominis esse sub lege 
nature, hxc lex generalis est. Nunc vero aliam pro- 
posuit specialem, per quam probare vult assertionem 
suam. Nam que sub viro est mulier, vivente viro alli- 
gata est legi. H:ec lex de Evangelio est, non ex Moyse, 
neque ex justitia terrena. Suadet ergo Christianis 
mundum esse a lege factorum, non ab omui lege, 
nec ultra jam expedire esse sub lege, ne gratiam 
Dei evacuet reversus in legem. Neque legis erit 
adulter, sed Evangelii, qui mortua lege junctus Evan- 
gelio, postea redit ad legem. Mortua lex dicitur, 
quando quem continebant reum incognitus est ei: 
si autem servientes legi accedere se putant ad Evan- 
gelium, rei erunt et adulteri : qui viva lege junxerunt 
se fidei, erunt in utroque adulteri. Scientibus autem 
legem loquitur Paulus, id est, scientibus qu: sit in 
lege vetustas litter: et novitas spiritus. Nam sicut 
morte viri mulier liberatur a lege conjugis, et so- 
ciandi viro aljo accepit libertatem, ita anima, cujus 





65 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 66 
vir lex est, veluti mortua sibi lege secundum litte- A fructum faceret morti secundze. Lucrum ' "enim tunc 


ram, libertatem accepit nubendi alio viro, qui est 
spiritus legis, spiritus autem Dominus est. 

Quod autem dixit: Lex dominatur quanto tempore 
vivit, non ad hominem, sed ad legem refertur. Hoc 
enim et in consequentibus indicat, ubi ait : Vivente 


viro alligata est legi. Et ipsius exempli quod assum-- 


ptum est, plenius is ordo declarat : legem enim viri 
loco posuit, et de ipsa dicit : 

Si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a. a lege 
viri. Sed quomodo sit mortuus pervidendum est : 
potest quidem etiam in hoc videri mortuus, cum 
spiritualis intelligentia excludit, et velut interimit 
corporalem, et ostendit refugiendam esse occiden- 
tem litteram, et sequendum vivilicantem spiritum. 


facit mors, cum peccatur. Nunc autem soluti sumus 
8 lege mortis. Id est, dum remissionem accipimus 
peccatorum : non enim habet in nos potestatem, 
infidis autem et peccatoribus dominatur. Lex autem 
mortis ideo dicta est, quia punit reos mortis. 

' Nunc autem soluti sumus a lege mortis. Hoc est, 
nos mortui cum Christo per baptismum sumus, nisi 
enim quis mortuus fuerit cum Christo, ab ista lege 
non solvitur. 

Ut serviamus in novitate spiritus. Hoc est, spiritua- 
lis gratize preceptis, non littere legis. Lex enim 
vetus non criminis nomen est, sed temporis vel zeta- 
tis. Senuit autem, quia cessavit. Lex autem spiri- 
tus est ipsa lex fidei, quia fides in animo est, nec 


Itaque, fratres mei, et vos mortificati estis legi. No- B operibus addiscitur, sed corde creditur, et mens ipsa 


luit juxta eomparationem legem illis dicere mor- 
tuam, sed quod inter Judsos dicere non audebat, in- 
tellectui nostro reliquit per corpus Christi. Quomodo 
Salvator corpus suum zabulo crucifigendum permisit, 
Sciens esse pro nobis contra illum : idcirco per cor- 
pus Christi salvos nos dicit factos. Cui ergo dimit- 
tuntur peccata, moritur legi, hoc est, liberatur a 
lege. Mori autem legi, vivere Deo est. Per corpus 
itaque Christi hoc consequimur beneficium. Tradens 
enim corpus Salvator, mortem vicit et peccatum 
damnavit, id est, diabolum ; in ipso enim peccavit 
diabolus, cum illum innocentem occidit per corpus 
Christ, in quo corpore iniquitates nostras tulit, et 
peccata nostra portavit, et qui exuit principatus et 
potestates, triumphans eos in semetipso. 

Ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit, ut (ru- 
ctificetis Deo. Ille fructificat Deo, qui operibus ju- 
stitie, in pomorum modum, primitus in florem, 
deinde operibus in fructum, postremo ad summam 
pervenit maturitatem : nullus enim fructus semper 
in flore est. Ut sitis alterius. Hoc dicit, quia ideo 
mortui sumus, ut de c:xetero Christi simus servi so- 
lius, et hoc inerit fructificare Deo. Acquiritur enim 
qui in gratia ejus permanet, dignus resurrectione 
promissa.  . "E 

Cum enim essemus in carne. Hoc est, cum essemus 
in carnali conversatione, passio concupiscentiz ope- 
rabatur in oculis, et in ceteris membris czeterz pas- 


siones, quz? tamen per legem ostendebantur esse 
peccata vitiaque. Per legem erant, hoc est, per le- D 


gem enim ostendebantur : per legem ostendi, non 
per legem fieri monstrat; index enim peccati lex 
est, reos faciens peceatores. Quxnam ista lex est, 
per quam vitia peccatorum operantur? Nunquid lex 
Moysi, etiam si secundum litteram observaretur , 
vitia generat peccatorum? Sed in aperto est quod 
illam legem dicat membrorum qu:e resistit legi 
mentis. Ista ergo lex est quie facit in his qui secun- 
dum carnem vivunt, vitia peccatorum abundare, 
ut fructificarent morti: ad hoc namque est ista in 
membris nostris, ut resistentes adversum legem 
mentis, captivos nos ducat peecato, et hos (ructus 
offerat morti, sive ut fructificaret morti, hoc est, ut 


intelligit, nature su: esse quod credit, nec oculis 
cernitur, nec manibus palpatur. Est et alia interpre- 
tatio legis spiritus, ut quia prior lex ab opere malo 
inhibuit, bxc cum nec in corde debere peccare dicit, 
lex spiritus vocatur, ut totum hominem faciat spiri- 
tualem. Non idcirco nos Christus abstraxit a lege 
peccati, ut vetustati litter, serviamus, id est, ut 
circumcisionem accipiamus, et ezttera qu: vetustas 
legis litterze continet, sed ut legi Dei in spiritus no- 
vitate serviamus, id est, ex omnibus qus in ea scri- - 
pta sunt spiritualem sensum Spiritu donante capia- 
mus, sicut idem Apostolus alibi dicit : Quia velamen 
est positum in facie Moysi : cum atitem. conversus [ue- 
rit quis ad Dominum, auferetur velamen. Dominus 


C spiritus est : ubi autem spiritus Domini, ibi libertas 


(4I Cor. m). 
* Quid ergo dicemus? Non ergo peccatum est lex, 
sed index peccati. Bona autem et justa est lez. Osten- 
dere enim imminens periculum bonum est, sed hic 
magis gratias agit, qui ereptus a periculo vivit. Nam 
concupiscentiam nesciebam. Non dixit, Non habebam, 
non faciebam , sed nesciebam, hoc est, nesciebam 
concupiscentiam esse peccatum. 

Üccasióne ergo accepta per mandatum. Omnem 
dicens concupiscentiam, cuneta peccata significat. : 
— Sine lege enim peccatum mortuum est. Hic duplici 
genere intelligendum est, ut et zabulum in peccato 
$ciat significatum. Mortuus dicitur fuisse zabulus, 
quia cessavit ab illusione hominis, quia securus erat 
de possessione ejus. Peccatum autem mortuum dixit, 
quia putabatur quod non imputaretur apud Deum, 
ideo apud hominem mortuum erat, quasi impune 
peccaretur : sine lege enim pene lex in oblivionem 
ierat naturalis, qux suggerebat quid esset pecca- 
tum. Idcirco lex littere» supra dicta est, ut comme- 
moraret oblitos. Quid est sine lege vixisse, cui lex 
semper sit? nam quia sine timore Dei vivebat, 
securus quod non esset Deus judicaturus actus hu- 


manos. 


Sed ubi venit mandatum, peccatum revixit. In fine 
oblivionis recognitum est peccatum adveniente man- 
dato, ut omnis qui illud fecerit mortuum $e esse 
cognoscat. Peccatum autem revixit, quia vixerat per 


2. - t 


61 SEDULA SCOTI 08 
scientiam naturalem, et mortuum fuerat pet obfivio- Á — J'am non operor ilfud, sed quod habitat in me pec- 


nem, idcirco dícitur revixisse per legem. Ego áufem 
mor(uus sum. Mortuus est homo, qui videt se ream 
apud Deum, qui ante se putabat non futurui ob- 
noxium ex his qua» peccabat. 


Nam peceatum occasione accepta per mandatum 
seduzxit me. Peccatum boc loco zabulum intellige, qui 
auctor est peccati, quique decipit hominem sugge- 
stionibus malis, ne faciat quod lex precipit. ]taque 
lex quidem sancta. Ut nihil suspicionis perverse re- 
maneret ia lege, sic illa commendat, ut non solum 
justam, so4 et samctam et bonam pronuntüet, et 
mandatum bonum : quod enim prohibet malum, bo- 
num est. Quod ergo bonum est, mihi factum est mors? 
Absit. Non eniin. mibi ipsa lex causa mortis existit, 


catum. Nunquid quí invitum homirent dicit peccare, 
immunis debet videri? non utique, ipsius enim vi- 
tio et desiderio hzc coepta sumt ; qui nisi maneipas- 
set se pet assensum peccato, mom illius dominare- 
tur. Primam enim suadet ut vieto dominetur. In- 
tenio igitur legem volenti mihi [acere bonum. Legem 
Moysi asserit voluntati suxe dare consensum contra 
peccatum quod in carne habitat, qued aliud cogit 
faeere quam vult bomo et let. Hic olocwtiones in- 
tegrie. non. videntur, sed tali qnodam ordine legere 
debemus, ut intellectus lueidior fiat: Ergo quia 
malum mihi adjacet volenti facere. bonum, invenio 
leget Dei, et eohdelector ei secundum interiorem 
hominem. Per quod ostendit qued interior homo, 


Sed ego qui peccando invenio mortem. Sed ut pecca B b*'6 est, voluntas, e$ propositum, quo initianr scei- 


tum appareat peccatum , per bonum operalum est 
mihi mortem. Inimicus, hoc est diabolus, quem in 
-peccato significat, ut. appareat esse inimicus, per 
bonum accepit occasionem operari homini mortem : 
dum enim ad illicita illum suadet, apparet esse ini- 
micus. Ut fiat supra modum peccans peccatum per 
mandatum, Ánte legem modum habebat per igno- 
rantiam, supra modum est cum scienter admittitur. 
Scimus auem quod lez spiritualis est. Quia spiritualia 
mapdat, ardua praecipit opera spiritus, prohibens 
peccata, et ideo non potest impleri. 

Ego exem carnalis sum, Ego quicunque legem ac- 
eipie, et carnaliter vivere consuevi. Quod enim ope- 
ror. Koc est, carne, sive carnali coneupiscentia. Non 
intelligo. Non intelligit quod operatur, quia videt se 
aliud seire et aliud agere. Si autem quod. nole illud 
[acio, consentio legi Bei, quia bona est. Si ipsum ma- 
jum molo facere quod committo, utique cum lege 
sentio, que mala non vult, sed prohibet. Nunc au- 
lem nen ego operor illud. Hoc est, secundum spiri- 
tuale desiderium nen ego illud operor. Non ego ope- 
ror illud, qui velut invius operor, eed consue- 
tudo peccati, quam tamen necessitatem ipse mihi 
paravi. 


Bed quad habitat in me peccatum. Hoc est, consue- 
tudo peecandi, ab Adam twansíusa. Habitat autem 
quasi bospes, et quasi alid in alio, nog quasi acci- 


dentia scilicot non naturalia. Sicot, verbi gratia, si- 


quis jam dio jurare vel irasci consuevit, etiam cum 
non opíat, incurrit. Scio enim quod non habitet in me, 
hoo est, in carne mea, bonwm. Non dixit, Non est 
caro mea boha, sed quod non habitat in. carne, hoc 
est, in carmali concupiscentia, virtutis bonum. Nam 
eoiunias benefaciendi adjacet mihi. Est voluntas, sed 
nen est effectus, quie carnalis consuetudo volun- 
tati resistit. Perficere autem bonum non imenio. Hoc 
esi, sine admüniculo grsttis non me video facere 
bonum. Non enim quod volo facio bonum. Sesuper 
repetit ut dilucidet : hoc ergo est quod predictum 
est,quia ut captivus per supradictas causas illud 
cegitnr facere quod &en vult, peccata quod illius 
dominetur. 


pk converti ad Dorsinum, leg! Dei consentit; et de- 
lectatur iR ea, sed, &t diximus, hon ststim ut vo- 
lantatem quis habuerit cenverü ad bona, etiam 
ueas bonis operis sequitur : cita enim res est vo- 
luntas, et sinó impedimento vertittr, opus vero 
tardum est, quia e$ usum, et srtem, et laborem re- 
quirit operandi. Verbi grada : vult aliquis sapiens 
fer), nectamen statim ut valuit. sapiena effectus 
est: voluntas quid précessit, pee sine volantate 
sliquis sapiens fieri potest. Sed tamen cum voluntas 
faerit, adhibendug est labor, studium, soliieitedo, 
vigilix, doetrina, institutio ; et vix aliquande usu 
lengo et meditatione eontinua sapiens, eflicitwe. Iste 
orde de pudicitia habendus, et de mansuetudine, et 


€ patientia, et de singulis quibusque virtetibus scien- 


durs est, in quibus omnibus dici corrvenit, quia con- 
deleetor legi. Dei, hoc est, virtatbus, secundi in- 
teriorem hominem. Video aeiem alim legem feps- 
gnantem in. membris meis, Aliam legem desideria 
consueta dicit, vel persuasionem inimiei. Repugnan- 
fem legi mentis mee. Conscientis scilice$& naturali, 
vel legi divinse, qt in mente consistit, qued eupra 
dixit * velle enim bonum adjacet miM, hle volunta- 
tem boni legem mentis nominat, quse lex mentig 
convenit cum lege Dei et consentit ei, Sed rarsum 
motus corporis et desideria earnis, legem membro- 
rum dicit, qux captivam ducit apimam, et peeeati 
legibus subdit. Ei sicut lex. mentis, qus» €onsen- 
tit cum lege Dei, si animam potuerit obiinere, ad- 
ducit eam ad legem Dei, ita et lex quie in membris 
est, et concupiscentia earnis, si sedaxerit animam, 
peceati eamr legibus subdit. Cmm hie Paulus, as- 
sumpta fragiliore pérsona, intra. hominem haberi 
éertamina docwisset, exelamatione utitar adhuc ex 
persona illius quem descripsit, et dicit : Miser ego 
homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus ? 
Vit se miserum, intra quem tot leges sibà invicem 
repognant, tot prelia commnoventur, pughat caro 
adversus spiritum, spiritus vero adversus carnem. 
De corpore mortis hujus ? Merito corpus mortis ap- 
pellatur, in quo habitat peccatum, quod est mortis 
causa, hanc dicit mortem, quam ostendit in nece ho- 
minis per peccatum inventam apud inferos, Corpus 








69 , COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 10 
autemg mortis cuncta peccata significat : multa enim Á rat, per hominem condemnarit, sicut ad Hebreos 


unum cerpus sunt, secundum singula quasi membra 
uno auctore inventa, ex quibus homo ereptus gratia 
Dei secundam mortem evasit. Gratia Dei. Quem 
lex non. potuit liberare. Nunquidpam Paulus non- 
dum erat gratia Dei liberatus? Unde probatur quia 
ex alterius persona loquitur : Mezie servio legi Dei. 
Legi Dei eum dicit, Moysi significat legem et Chri- 
&ti. Ege ipse, ld est, qui liberatus sum de corpore 
mortis, Casne autem legi peccati. Id est diaboli, qui 
per carnem sabjectam sibi suggestiones malas inge- 
rit apium. 
CAPUT VIL 

Nihil ezgo uunc damnationis est his qui sunt inChri- 

810 J esu, qui nom secundum carnem ambulant. Verum 


est quod nulla erit damnatio eorum qui sunt in Chri- B 


Sto, animo legi Dei servientes. Lex spiritus vitz 
ipsa est lex fidei qux, dum mortis peccata dimittit, 
lex vite est, non per litteram constans, sed per 
Spirkum : quia corde creditur, et spiritus est qui 
credit. Hzc itaquelex ip Christo Jesu, hoe est per 
fidem Christi, liberat credentem a lege peccati et 
mortis. Lex peccati est, quam in membris dixit ba- 
bitare. Lex vero mortis Moysi lex est, quia pecca- 
tum augebat, ut reum faceret hominem apud legem, 
ut damnareiur ab ea. ldeoque lex reis mors est, 
bonis vero spiritualis est. Aliis enim est odor vite 
ad vitam, aliis odor mortis ad mortem (1I Cor. n). 
Utrumque conünetlex, et litteram occidentem, et 
spiritum vivificantem, Unde conaidera, ne forte hu- 
jus rei formam teneat et illud lignum, de quo scri- 
ptum est, sciendi bonum et malum (Gen. n). Utrum- 
que in uno, sicut in lege, continetur. Nam quod 
ímpossibile ergt legi. Hoc dicit u4 baptizatos securos 
reddat, quia a peccato liberau sunt : quia quod im- 
possibile erat legi. Cui impossibile? nabis scilicet 
impossibile erat mandatum legis implere, quia sub- 
jecti eramus peccato, Ob hoc misit Deus Filium suum 
in similitudine carnis peccati. Aliter ippossibile erat 
legi ut homines carnales faceret custodire justitiam 
mortificande carnis, exemplo non dato. In quo in- 
firmabatur per carnem. Hoc est, in eo quod lex in- 
firmabatur non in se, sed in illis infirmabatur. Un- 
de subinfert per carnem, hoc est: per carnalem 
concupiscehtiani. Quod dixit : ig similitudinem car- 
nis peccati, ostendit nos babere carnem peccati, Fi- 
lium vero Dei similitudinem carnis peccati. Nam 
naturam quidem corporis nostri habuit, pollutionem 
peccati, quae ex concupiscenti: motu conceptis Lra- 
ditur, omnino non habuit. 

Et de peccato, vel ut. verius habetur apud Grz- 
cos, pro peccato, damnavit peccatum in. carne. Ho- 
stix:* quas pro peccato offerebant in lege, peccati no- 
mine vocabantur, cum ipse delicta nescirent, sicut 
scriptum est : Et imponent manus super caput pec- 
cati sui. Sic et caro Christi, quee pro peccatis no- 
stris oblata est, peccati nomen accepit. Quidam sane 
dicunt quod peccato Judzorum, quo Doininum oc- 
ciderunt, peccatum diaboli, quo hominem .decepe- 


dicit : ut per mortem. destrueret. eum, qui habebat 
mortis imperium (Heb. n), peccatum peccato proprio 
condemnavit : Christus enim a peccato crucifigitur, 
damnavit peccatum in carne: ibi enim damnatus 
est ubi peccavit, sicut et alio loco ait : Triumphans 
illos in semetipso (Col. 1). Hoc itaque peccato reus 
factus Satanas, amisit dominium refentarum ani- 
marum, ut jam signatas signo crucis, ín quo victus 
est, in secunda morte tenere non audeat. Damnavit 
autem peccatum, dum irrita fecit delicta remissione 
peccatorum concessa. Pro peccato, inquit, damnavit 
peccatum in carne sua. Ut justificatio legis implere- 
tur in nobis. Ut. quomodo in illis, repugnante car- 
nali consuetudine, impleri nom potuit, in nobis sal- 
tem impleatur, qui exemplo Christi mortificamus 
carnem. Damnatum dicit peccatum, ut impleretur 
in nobis justificatio legis datz: a Moyse, Quomodo 


. impletur ? nisi cum datur remissio peccatorum, ut 


sublatis peccatis, justiflcatis appareat, mente ser- 
viens legi Dei, hoc est non secundum carnem am- 
bulare, sed secundum spirifum. (jui enim secundum 
carnem sunt. Homo ex spiritu et carne corstruetus 
est ; quando ergo carnalia agit, totus caro dicitur : 
quarido spiritualia, totus spiritualis appellatur ; una- 
queque enim substantia, cum eam altera in suam 
ditionem redegerit, et vim quodammodo propriam 
et nomen amittit. 

(Jue carnis sunt sapiunt. Id est, carnalia bona pro 
summis bonis concupiscunt. Noa enim quod. volo 
lioc [acio bonum, sed quod odi malum hoc age. Mul 
hunc focum ita íntelligi debere diífiniunt, ut hoe 
ipsum Ápostolum non ex &ua, sed ex peccantium 
persona dixisse confirment. Quid enim boni quod 
ille non posset implere? et quid e contrario quod 
malivolens et odiens admiserit? Ad quam vero pec- 
cati legem ille vas electionis, in quo Christus loque- 
batur, potuit captivus abduci? Non intelligentes, 
qui boc diffiniunt, quod supradicta testimonia non- 
nisi ad solos pertineant perfectos, et eorum tantum 
qui apostolorum merita subsequuntur, congruant 
sanctitati. Caeterorum quo pacto, id est, peccatorum 
person:x poterit convenire quod dicitur : Nou quod 
volo hoc facio ? Quis enim delinquentium nolens 


adulteriis fornicationibusque contaminetur ? . Quis 


ínvitus proximo tendat insidias? Quis necessitate 
cogatur, ut falso testimonio hominem opprimat fur- 
tove decipiat, aut alterius spolium concupéscat ? vel 
sanguinem fundat, et czetera mala perficiat ? Supes- 
est igitur ut hacc sententia non ex peccatorum per- 
sona, sed ex Apostoli, ipsiusque similium dicta esse 
intelligatur. Sed tamen diligentius indagemas quid 
sit principale bonum quod Apostolus non poterat! 
perficere cum vellet. Multa enim novimus bona que 
beatus apostolus Paulus omnesque illius meriti ha- 
buisse credimus, idest, castitas, continentia, prw- 
dentia, sobrietas, temperantia, misericerdia, justitia, 
qua omnia in Apostolo ejusque similibus fuisse nou 
dubium est. Quod ergo unum optat facere, scilicet 


LE 


"A SEDULI SCOTI 792 
theorica, pro qua vita Maria prefertur Marthz, ut A Hic apparet quod non cárnem, sed opera carnis ac 


est. Maria optimam partem elegit. Hzc ergo theori- 
ca, id »st, contemplatio Dei, omnium justificationum 
genera vel merita preecellit, et illa quidem omnia, 
qu: in Apostolo fuisse pr:diximus, non solum bona 
et utilia, verum etiam magna atque preclara sunt. 
Sed sicut, verbi gratia, stanni metallum, quod ali- 
cujus utilitatis et gratie putabatur, fit argenti com- 
paratione vilissimum ; et rursum, auri contempla- 
tione meritum evanescit argenti, aurumi quoque 
collatione gemmarum, gemmze vero claritate marga- 
ritarum contemnuntur : ita illa ornamenta sancti- 
tatis, quamvis non solum ad presens bona et utilia 
sunt, verum etiam donum :eternitatis acquirunt, 
tamen si divine contemplationis meritis comparen- 
tur, vilia censebuntur, et comparatione theorice 
claritatis fuscantur : multum enim sanctos, quam- 
vis bonorum operum, terrenis tamen studiis occu- 
patos, a contemplatione illius boni retrahunt ac tar- 
dant. 

Nam prudentia. carnis mors est. Ipse dicit, pru- 


dentiam humanam esse, pro malo vicem reddere. - 


Talis ergo prudentia mortem parit transgrediendo 
praeceptum. Spiritus vero prudentia pacem habet 
non reddendo vicem, et vitam in futuro percipiet. 
Prudentia vero a providendo est appellata. Pruden- 
tía ideo dicitur cum res stulta sit, quia industria et 
astutia illorum in eo est ut peccet. Sapere enim 
sibi videntur, si istud diligentius curent. Est et alia 
prudentia carnis quze, mundanis rationibus inflata, 
negat aliquod fieri quod mundi careat ratione, unde 
ridet Virginis partum, carnis resurrectionem. Pru- 
dentia autem spiritus vita et pax. Vere hxc est pru- 
dentia qux» vitam requirit, et pacem sequens spiri- 
tualem, conteinptis illecebris vit: przsentis, habe- 
bit vitam cum pace, id est, sine inquietudine. ... 3 

Quomam prudentia carnis inimica est Deo, legi 
enim Dei non est subjecta. Ostendit quid dixerit ini- 
mica, ne quis putaret ex adverso aliud venire 
principium, subjungit et dicit. Legi enim Dei non 
est subjecta, nec enim potest. Ergo facere contra le- 
gem, hoc est inimicum esse in Deum, non quia Deo 
aliquid nocere potest, sed sibi potest nocere, quis- 
quis resistit voluntati Dei, hoc est enim calcem mit- 
tere adversus stimulum. Sic est dictum : Legi enim 
Dei non est subjecta, neque enim potest. Tanquam 
8i dieeretur, nix non calefacit, sed resolvi potest 
et fervere ut calefaciat, sed cum hoc facit, jam nix 
non est. Sic et prudentia carnalis, cum anima pro 
magnis bonis temporalia bona desiderare coeperit 
contemnere, et spiritualia desiderare, desinit esse 
carnis prudentia, et spiritui non resistit. Ea nam- 
que anima cum inferiora appetit, prudentiam car- 
nis habere dicitur ; cum superiora, prudentiam spi- 
ritus, non quia prudentia carnis substantia est, qua 
induitur anima vel exuitur, sed ipsius anime affe- 
ctatio est, quze omnino desinit cum se totam ad su- 
perna convertit. 

Qui enim in carne sunt. Id est, voluntate earnis. 


cuset. Totus mundus caro est : omne enim visibile 
carni deputatur, cognita enim sunt carnis, ideoque 
qui mundanis rebus obtemperat, in carne est. 

Vos autem non estis ín carne. In carne positi, di- 
cuntur non esse in carne, sed in spiritu, hoc est, spi- 
ritualibus occupati. Si tamen spiritus Dei habitat in 
vobis. In illo spiritus Dei habitat, in quo apparent 
ejus fructus, sicut ait ad Galatas: Fructus autem 
spiritus est gaudium, charitas, etc. (Gal. n). Hoc 
ideo ambigue dicitur quia in legem inducti, non ad- 
huc perfect» fidei erant, sed spem in eis videbat 
perfectionis, unde aliquando quasi perfectis loqui- 
tur, aliquando quasi perfecturis, hoc est, aliquando 
laudat, aliquando commonet. (ui enim in carne sunt, 


B Deo placere non possunt. 1d est qui voluptatibus car- 


nisjacquiescunt : ne quis enim de his dictum putaret 
qui de hac vita nondum excesserunt, opportunissime 
subjunxit : Vos autem in carne non estis, sed in spi- 
ritu : utique adhuc in hac vita constitutis loquitur. 
In spiritu enim erant, quia in fide, spe et charitate 
spiritualium rerum acquiescebant. ; 

Si quis autem spiritum Christi non habet, hic non 
est ejus. Spiritus autem Christi, humilitatis, patien- 
tio, omniumque virtutum est , qui dilexit inimicos 
et pro eis oravit. Spiritum Dei, nunc spiritum Chri- 
sti dicit: quia omnia Patris Filii sunt. Hoc ergo di- 
citur, quia supradictis erroribus qui subjectus est, 
ad Christum non pertinet: spiritum enim ejus non 
habet, quem ut Filius Dei esset, acceperat. Hic non 
est ejus. Cum in Psalmis dicat: Mee sunt. omnes 
fere silvarum , jumenta in montibus, el boves (Psal. 
xLvi). Et si ferze et jumenta ejus sunt, quomodo ho- 
mines ejus non sunt? Potest et sic intelligi quod 
qui non habet spiritum Christi, hic non ejus est : 
nam hic creatura quidem ejus est, sicut silvarum 
fer», et jumenta in montibus, et.boves, sed disci- 
pulus ejus non est. ! 

Si autem Christus in vobis est : corpus quidem mor- 
tuum est propter peccatum. Si Christum imitamini, 
carnalis sensus quasi mortuus vobis non resistit. 
Vel propter peccatum, etc., hoc est merito peccati. 
Peccati causa corpus mortuum asserit: corpus 
autem dicens, totum hominem significat mortuum 
peccati causa. Spiritus vero vivit propter justificatio- 
nem. Hoc est, spiritus vivit, ut justitiam operetur : 
non enim hoc solum quxritur, ut a carnalibus ces- 
semus, sed spiritualia faciamus. Mors autem corpori 
peccati causa, id est, ne peccet, imponitur. Quod si 
corpus peccato mortuum est, spiritus necessario ad 
faciendam justitiam vivit. Qui enim in corpore mor- 
tuus nec servit peccato, necesse est ut in spiritu vi- 
vat et justitizx serviat. Sic etidem apostolus in quo- 
dam loco dicit tradidisse quemdam in interitum 
carnis, ut spiritus salvus flat. 

' Quod si spiritusejus qui suscitavit Jesum a mortuis. 
Quoniam quidem supra dixerat de his qui ad simili- 
tudinem mortis Christi corpora sua mortificant, ne 
peccent, necessario tunc mentionem ejus facit qui 











5 . COLLECT. IN EPIST. AD ROM. "4 
suscitavit Jesum a mortuis, ut similitudine et pari A per charitatem mortificatu? et exstinguitur. Gau- 


ratione, qua commortui sunt et consepulti, sciant 
se per spiritum ejus qui Jesum a mortuis suscitavit 
vivificandos esse, et ad Christi similitudinem resus- 
citandos esse a mortuis. Et quatenus id flat, osten- 
dit; dicit enim : Propter inhabitantem spiritum 
ejus in vobis. Unusquisque sic habere in se spiritum 
Christi probatur. Christus sapientia est : si sit sa- 
piens secundum Christum, et quz Christi sunt sapiat, 
habet in se per sapientiam spiritum Christi. Christus 
est justitia: si quis habeat in se justitiam Christi, 
per justitiam habet in se spiritum Christi. Christus 
pax est ::si quis habeat in se pacem Christi , per 
spiritum pacis babet inse spiritum Christi. Sic et 
charitatem, sic et sanctificationem , sic et singula 


dium similiter fructus est spiritus ; tristitia vero hu- 
jus szculi, quz mortem operatur, carnis est actus : 
hzc ergo exstinguitur, si sit in nobis gaudium spi- 
ritus. Pax fructus est spiritus; dissensio et discor- 
dia, carnis est : sed certum est diseordiam mortifi- 
cari posse per pacem; sed et cxtera vitia cseteris 
virtutibus  mortificantur. Quicunque enim spiritu 
Dei aguntur, hi. filii sunt Dei. Hos dicit spiritu Dei 
agi, in quorum actibus consilia principum et pote- 
statum hujus mundi non videntur : in quorum enim - 


. videntur, non sunt fllii Dei, sed Zabuli. 


Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in 
timore. Judi acceperunt,spiritum qui illos ad ser- 
vitutem cogeret per timorem. Timere enim servo- 


queque, qux Christus esse dicuntur, hic qui habet B rum est; diligere, filiorum. Qui ergo opera cbarita- 


spiritam Christi, in se habere credendus est, et 
gperare quod corporale corpus suum vivificahitur, 
propter inhabitantem in se spiritum Christi. 

Et mortalia vivificabit corpora vestra. Quia supra 
propter peccatum corpus dixerat mori morte secun- 
da, id est totum hominem, hic iterum propter bo- 
nam vitam mortalia corpora vivificare promisit, id 
est totum hominem. Non autem ait qui suscitavit 
Jesum Christum ex mortuis, vivificabit mortua cor- 
pora vestra, cum supra dixisset corpus mortuum ; 
sed vivificabit, inquit, et mortalia corpora vestra, ut 
scilicet jam non solum non sint mortua, sed nec 
mortalia, cum animale resurget spirituale, et mor- 
tale hoc induetur immortali, absorbebitur mortale 
a vita. 

Ergo, fratres, debitores sumus non carni. Hoc to- 
tum ait, ut ostendat eis legem non esse necessa- 
riam, quz carnalibus data est. Spiritum Christi ha- 
bitare in nobis, et dona spiritus in nobis collata su- 
perius docuit: consequenter ergo nunc addidit, quia 
debitores eorum sine dubio quz a spiritu consecuti 
sumus. Carni autem, inquit, non sumus debitores, 
neque enim propterea fecit nos Deus ad imaginem 
suam, ut carnis servitio essemus obnoxii, sed ut po- 
tius creatori suo anima deserviens, ipsa servitio ac 
ministerio carnis utatur. Sed fortasse dicat aliquis : 
Quomodo non sumus debitores carni, cum victum ei 
et indumentum providere naturx necessitate coga- 
mur? Non ergo hoc negat nos esse debitores, sicut 
alibi dicit: Et carnis curam ne feceritis in concupi- 
sceniiis. Non utique negat curam carnis habendam 
in necessariis, sed in concupiscentiis. 

Si enim secundum carnem vireritis, moriemini. 
Nihil verius quam sli secundum carnem vixerimus, 
moriemur. Adam enim prevaricans vendidit se pec- 
cato, carni deputatus. Omne enim peccatum caro 
est, propterea enim quod deforis peccatum tantum 
est. Si aulem per spiritum facta carnis mortificaveri- 
tis, vivetis. Hoc est, si spiritualibus actionibus carnis 
opera subjeceritis, vivetis. Notandum sane opera 
carnis, non substantiam condemnari ; mortificat au- 
tem quis hoc modo actus carnis. Fructus est spiri- 
$us charitas; odium carnis est actus : odium igitur 
f Parnor. CIII, 


tis voluntate nolebant, timoris vindictzx* necessitate 
coguntur. Nos vero omnia voluntarie operemur, ut 
filios nos probemus. Hoc ergo est quod docet Pau- 
lus : Qui posteaquam commortui sumus Christo, et 
spiritus ejus factus est in nobis, non iterum spiritum 
servitutis in timorem, hoc est, non rursum parvuli 
et initia habentes effecti simus, sed quasi per- 
fecti semel. 

Jam accepimus spiritum adoptionis, in quo clama- 
mus : Abba pater. Neque enim pater alius quisquam, 
nisi filius, vocat : Abba pater. Qui vocat patrem, filium 
se profitetur : debet ergo in moribus similis inve- 
niri, ne pro nomine quoque in vacuum usurpata, 
majori peenz; subjaceat. Abba pater, hic duo verba 


C unum significantia posuit, propter duos populos in 


unum redactos, ut unum semen Abrahe flerent. 

Ipse spiritus. testimonium reddidit spiritui nostro, 
quod sumus filii. Testimonium adoptionis quod ha- 
bemus spiritum, per quem ita oramus: tantam 
enim arrham non poterant, nisi filii accipere. 

Si autem filii, et heredes. Cum Deus Pater nullo 
modo mortuus dici possit, Christus ejus Filius mor- 


. tuus dicitur. Causa incarnationis quidem est, ut hic 


qui mortuus est, semper viventis hzres esse dicatur, 
cum hzredes utique non nisi mortuorum sint. Sed 
hzc causa humanitatis est : nam apud Deum, que 
apud nos hereditas dicitur, donum est patris in fi- 
lios obedientes transfusum. H:res quis efficitur Dei, 
cum que Dei sunt meretur accipere, id est, incor- 
ruptionis e£ immortalitatis gloriam, thesauros sa- 
pientie et scientix€ reconditos. 

Coheredes vero. Christi, Cum trans(ormabit cor- 
pus humilitatis nostre, conforme corpori glorie sua, 
sicut Apostolus ad Hebrzos dicit, Testamentum testa- 
toris morte firmatur (Heb. 1x) : propterea mortuo 
pro nobis Christo, novum testamentum esse asserit, 
cujus similitudo vetus lestamentum erat, in quo 
mors testatoris per victimam prefigurabatur. Si 
ergo quzeratur quomodo simus secundum verba 
ejusdem Apostoli cohzredes Christi, fiatque hxres 
Dei, cum hzreditas morte decessoris firma tenea- 
tur, nec ullo alio modo hzreditas possit intelligi, 
respondetur, ipso quidem mortuo. nos factos essq 

3 


'— 


"5 — SEDOLIL SCOTI s 16 
hierewes, quo filii etam ejus dieti sumus. Non jeju« À sionum : Non. entm condigne. suat. pasttoges. hujus 


nant, inquit, Rlii oponbi, quandíu cun illis est spon- 
&us. Hiseredes ergo ejus dicemut, quía reliquit nobis 
paeís eeclesiastic:e possessionem, quod testatus est 
dicens : Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis 
(Jomn. xiv). Cohsredes autem ejus efficimur, quo- 
niam videbimus eum sicuti est. Hareditatem nos 
ejus patris quomodo morte adiyiscimur? quia mori 
noh potest, quandoquidem, Inquit, ipse fit hzreditas 
nostra, secundura Hlud quod scriptum est : Dominus 
pars hereditatis mew (Psal. xv). Sed quomodo con- 
vocati sumas adlrue parvuli, et ad spiritualia con- 
teniplanda minus idonel? Üsque ad humillimas no- 
&tras cogitationes se misericordia divina porrexit. 
Cum autem venerit qnod perfectum est, auferetur quod 


tempóris ad futuram gloriam. 

Nam exspectatio creature | revelationem. filiorum 
Dei exspectat. Diversi hunc locum diversis modis 
exponunt. Sive omnis creatura resurrecíionis tem- 
pus exspectat, quia tunc in melius commutabitur ; 
sive angelica rationalis creatura : Petrus enim dicit 
etlam angelos desiderare gloriam sanctorum. Reve- 
lationem filiorum Del exspectat. Hoc est, cum revela- 
buntur ea quz preparata sunt bis qui filii Dei me- 
rebuntur esse; aut certe cum, sublato ab his vela- 
mine quo obteguntur, manifesti fuerint ipsi qui filii 
Dei sunt. Quz: autem est creatura quz revelationem 
filiorum Dei exspectat? Hxc, inquit, qux vauitati 
subjecta est. Subjecta autem non ea conditione, 


ex parte est. Convenlenter enim dicitur nioriturum D ut maneat semper subjecta vanitaü, sed cum qua- 


esse quod auferetur * ut quomodo cum cernere nite- 
remur quod non evidenter atque perspicue ccpera- 
mus, ita nobis quodammodo moritur Pater in 
wenigmate, et idem ipse flt hxreditas, cum facie ad 
faciem possidetur : non quia ipse moriatur, sed 
quia imperfecta in eum nostra visio perfecta visione 
perimitur, et tamen tiisl. illa prior nos nutriret, ad 
illam plenissimam et evidentissimam non efficere- 
mur idonei. Qnod si etiam de Domino nostro Jesu 


Christo, non secundam Verbum in principio Deum 


apud Deum, sed securidum puerum, qui proficiebat 
etate et sapientia (Luc. 1), pius intellectus admittit, 


"propria illa susceptione servata, quxe communis ei 


cum cxteris hominibus non est, manifestum est 
cujus tanquam morte possideat hxreditatem ; non 
enim nos cohzredes ejus esse possumus, nisi et ipse 
hzres sit. Si autem pietas non admittit at primo 
ex parte videret homo Dominicus, deinde ex toto, 
quanquam in sapientia proficere dictus sit, corpore 
suo intelligitur hzrtes, ld. est, Ecclesia, cujus cohz- 
redes sumius, quamvis ex nobis constet. Sed rur- 
&tm qu:eri potest cujus morte simus nos etiam hz- 
feditas Dei, secundum illud : Et dabo tibi gentes in 
fuereditatem. (Psal. 1), nisi forte hujus mundi, quo 
prius tanquam dominante tenebamur. Post autem 
cum dicimus : Mundus mihi crucifixus est et ego 
mundo (Gal. vi), possidet nos Christus, mortuo illo 
qui nos possidebat, cum ej renuntiamus, morimur- 
que illi et ipse nobis. 

Si tamen compalimsr. Videamus ergo quid sit 
compati. Compati est persecutiones tolerare, et car- 
nem crücifigere cum vitiis et coucupiscentiis. Exi- 
stimo enith quod hon sint condigna passiones hujus 


. temporis ad futuram gloriam. Hinc vult futuram glo- 


riam commendare, ut presentes pressuras facilius 
toleremus. Nihil quidem dignum inveniri vel com- 
parari ad futuram gloriam potest: in quo enim 
mortale immoftalibus conferas? aut invisibilibus vi- 
sibilia? aut zternis temporalia? aut perpetuis ca- 
duca? Puto quod in presenti vita consolatio quae 
dalur Justis, secundum mensuram cruciatuum de- 
tar. Gloria vero futura, de qua dicit Apostolus, quze 
Fevelabitur in nobis, non secundum mensuram pas- 


dam spe. Quz autem spes, ita commemorat, dicens : 
Quoniam et ipsa, inquit, liberabitur a servitute, Quid 
est ergo quod vanitati subjecta est, nisi quia quae 
generat caduca sunt : operatur enim ut fructus fa- 
ciat corruptibiles. Omnia enim quas nasountur in 
mundo, infirma, caduca, et corruptibilia, ac per hoc 
vana sunt, quiP statum suum tenere non possunt. 
Non autem sponte subjecta est vanitati, noB enim sibi 


proderit quod subjecta est, sed nobis, et propter eus 


qui subjecit eam in spe : quoniam contradicere nom 
potest creatura creatori suo, ejus causa subjecta est 
in spe. Vide ipsius solis et lunze, ac stellarum coeli, 
et totius mundi ministeria, quomodo subjecta sunt 
vanitati, corruptionique deserviunt. Ad usum nam- 
que hominum alunt segetes, fructus produeunt ar- 
borum, herbamque camporum, atque eosdem im $e 
revertentes anni circulos volvunmt : reparaat enim 
qua pretereunt, et prieterire rursum qua reperata 
sunt sinunt. Ipsos quoque angelos huie retiomi 
credo subjectos, etiam non volentes, eed prepter 
eum qui subjecit in spe : voluntati enim ejes quis ro- 
sistit? Ego etiam de archangelis tale aliquid iméelli« 
gere propheticis invitor eloquiis. Quid emim ientae 
vanitatis et tant» corruptionis invenies, quam bella 
gerere in hoe mundo, pugnas adversus me, regnum, 
et geutes commovere? Vide ergo quod in his prtci- 
puuum archangelici operis babetur officium, sicut 
Daniel propheta testatur, cum dicit, quia arebange- 
lus loquatur ad enm, qui diceret ei quod pugnaret 
adversum principem Persarum : e wemo, inquit, fuit 
mihi in adjutorio, nisi Michael princeps voster (Dan. x). 
Ergo per singula deprebenditur rationabilis ereafura 
vanitati esee subjecta, non volens, sed propter ewm 
qui subject in spe. Spes namque est ab hie rebus 
corporeis et corruptibilibus aliquando ceseendum : 
hanc enim habet exspectationem creatura isi ra- 
tionalis, ut revelatio flat filiorum Dei, propier quos 
angeli mittuntur in ministerium, uj et ipsi eum his 
quibus ministraveruni haereditatem capiant salulis, 
ut coelestium et terrestrium at unus grex et. unus 
pastor, u£. si£ Deus omnia in. omnibus. Qxnis. enim 
creatura congemiscit, et cowparturit, et dolet. Sicut 
gaudent angeli super pesnitentes, ita dolent supe[ 





"n — COLLECT. fN EBIST. AD ROM. — " 
: eenverht nolontes; Requirendam. est cur in superio- A quasi jam acceperit, ita secura est de nondam acce- 


 ribue nominaverit ereaturam, et nunquam dixerit, 
emnis creature, ad ultimum vero dicet : Scimus 
enim guoniam omnis creatura congemiscit, et condo- 
let, hoe est, qu: necessitati eorroptibilis eorporis 
subjacet. Omnis sutem ereatura est, qux dolenti- 
bus eondolet, et qus& gementibus eongemiscit. Om- 
nis autenm& ereatura smperiort agones et certamina 
nostra speetat, et condolet eum vineimur, eum vin- 
cimus eorgaudet. Ipsa igitu? elementa cum sollicitu- 
dine opera sua exhibent, quia et sol et Tuna non 
"sine Iabore statuta sibi spatia implent, et spiritus 
&nimalium magno gemitu arctatur ad exhibenda 
servitia, satis de nostra salute sollicita sunt, scien- 
tes ad snam liberationem proficere, si modo nos ci- 
fius agnoséamus auctorem. 

Non solum autem iffa. Non solum angeli, qui beni- 
gniores sunt nobis, de hujusmodi dolent, séd efiam 
10$, qui jam spiritum habemus, de talibus ingemisci- 
mus. Primitias spiritus habentes. Hoc ergo quod in 
eos pre ceteris sublimius et pr:clarius collatum 
est, sancti Spiritus donum appellavit, et ideo dici- 
tur, sed et nos ipsi, in quo specialiter desiguare vide- 
tur apostolicam dignitatem. Nos ergo, inquit, ipsi, 
— hoc est, apostoli, primitias habentes, qui electi su- 
mus ad hoc, ut primitias spiritus acciperemus, nos 
Ipsi intra nos gemiscimus. In tantum, inquit, nulla 
creatura est qua» doloribus et gemitibus vacet, ut 
etiam nos ipsi, qui summa a Spiritu sancto et ele- 
cta dona percepimus, tamen exspectantes redemptio- 
nem corporis nostri, necessario dolemus et gemisci- 
mus. Scrutare librum Quastionum, ut scias quid de 
hac lec(ione beatus Augustinus sentiat. Spe ergo 
salvi facti sumus. Hoc dicitur quia sperando quod 
promisit Deus in Christo, meritum nobis fecimus ut 
liberemur. Ergo in spe liberati sumus, quia non 
aliud putamus quam credimus. Spes autem. que vi- 
detut, non est spes. Quod videtur, non speratur, sed 
proprium est ac possidetur. Nulla enim in rebus vi- 
sibilibus Christianis spes est, nec nobis presentia 
promissa sunt, sed futura. Non est spes. Nihil est 
ergo prorsus sperandum in futuro de bis quz viden- 
tnr. Oculus enim non vidit que preparavit Deus his 
qui diligunt eum. Videt autem oculus celum et ter- 
ram. Non ergo oportet hoc quod videtur credi pra- 
paratum esse a Deo his qui diligunt eum, sed coelum 
quidem, imo potius celos multo eminentiores et 
celsiores quam est istud firmamentum quod videri 
potest. Et terra speranda est, non tamen bzc arida 
qu:e oculis subjacet, sed illa erit mansuetorum terra 
quam oculus non vidit. Spes qu videtur, nom est 
spes. Tunc ergo erit res, quxe nunc spes est, cum 
apparuerit quid erimus, id est, similes illi, quoniam 
videbimus eum sicuti est. Manifestum est non esse 
spem qua videtur, sed qux non videtur, ac per hoe 
$perantes praemiis reficiendi sunt, quia quz non vi- 
dent sperant. Si awem quod non videmus speramus, 
yer patientiam exspectamus. Ideo fides per patientiam 
€randis est praemii, quía quod non videt, credit, et 


: ptis, sicut diclt ad Hebreos : Patientia vobis necessa- 
ria est, ut voluntatem. Dei facientes reportetis reyro- 
missionem (Hebr. x). Spes enim sine patientia esse 
non novit, per patientiam exspectamus : hsec exspe- 
ctatio patientia est. 

Similiter enim Spiritus adjuvat. infirmitatem ve- 
stram. Quia qux ante petuntur quam peti debeant, 
et sunt coritraria, non sinit fleri. Qus autem sit Irr- 
firmitas nostra, Dominus docet eum dicit : Spiritus 


"quidem promptus est, caro autem infirma (Matth. 


xxv1). Ergo infirmitas nostra ex carnis infirmitate 
descendit. Ipsa enim ést quz: concupiscit adversus 
spiritum, et dum concupiscentias suas ingerii, vir- 


tutem et libertatem spiritus impedit, et sincerítaterh 
B orationis suffocat. Sed ubi viderit Spiritus Dei Iabo- 


rare spiritum in adversando catni et adhserendo 


Sibi, porrigit manum, et adjuvat infirmitatem ejus; 


et velnt magister ejus suscipiens rudem discipuluih 
et ignorantem penitus litteras, ut eum docere pos- 
sit et instituere, necesse habet inclinare se ad disci- 
puli rudimenta, et ipse prius dicere nomen litterz, 
ut respondendo discat, et. fit quodammodo magister 
ipse incipienti discipulo similis, ea loquens et ea 
meditans quz incipiens loqui debeat ac meditari. 


Quid orare, quid a Deo petere oporteat ignora- 


mus : interdum enim qu: contraria saluti sunt pe- 
ümus vel cupimus infirmitate cogente. Sicut. enim 
quis in zgnritudine corporis positus non ea quz sa- 
nitati conducunt, sed ea qux przsentis infirmitatis 
desiderium suggesserit, poscit a medico, ita et nos 
in hujus infirmitate languentes, interdum a Deo pe- 


imus quod non expedit nobís. Infirmitatem nostro 


orationis ignorantiam signifücare declaravit : falli- 
mur enim putantes quà poscimus prodesse, cum 
non sint. Denique eidem Apostolo deprecanti ut 
tentationes a Deo cessarent, quia crebre erant, 
dictum est a Domino : Sufficit tibi gratia mea : 
nam virtus in infirmitate perficitur (1I Cor. xi). 

Sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus in- 
enarrabilibus. Hic gratiam Spiritus Spiritum nomina- 
vit; postulat autem, quia postulare nos facit gemiti- 
bus qui enarrari non possunt. Sicnt tentare nog 
dicitur Deus, ut sciat, hoc est, scire nos faciat qua- 


p les sumus. Sed et usu communi quo. aliquis fleri ju- 


bet, ipse dicitur operari, ut : ille zedificavi domum, 
aut, ille codicem fecit, cum. nec ille scripserit, nee 
ille struxerit. Qui autem scrutatur. corda, scit. quid 
desideret Spiritus, quia. secundum Deum postulat pre 
sanctis. Ostendit quidem, mon tam verba nostra ía 
oratione, quam cor mentemqne. perpendi : ipae enim 
est qui scrutator est cordis et. epum. Seimss enim 
quoniam diligentibus Daum omnia cooperantur im bo- 
sum. Hoc dieit, quia si imperite precati sunt, non 
ilis eberit, quia propositum cardis eorum scieng 
Deus, non illis imputat que adversa postulant, sed 
ea annuit quz danda sunt a Deo amanübus; unde 
et Dominus ait; Scit enim Pater vester quid opus 
sit vobis antequam. pelatis ab eo (Matth, vn). His qui 


* 


19 SEDULII SCOTI 


secundum. propositum vocali sunt sancti. Secundum A stinare. Preescientia itaqué gerenda przn6ecit, post- 


quod proposuit salvare sola fide quos prascierat cre- 
dituros, et quos gratis vocavit ad salutem, multo 
magis glorificabit operantes. 

(uos prascivit et predestinavit. Hos quos prsesci- 
vit futuros devotos sibi, ipsos elegit ad promissa 
premis capessenda. Puto quod sicut non de omni- 
bus dixit, quos predestinavit, ita nec de omnibus di- 
xit, quos prascivit. Non enim secundum opinionem 
vulgi communem putandum est bona malaque pra- 
scivisse Deum, sed secundum sanctz Scripturz con- 
suetudinem sentiendum est. Observet enim qui stu- 
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam 
dicere quod malos prescierit Deus, sicut in przesenti 
Joco de bono manifeste dicit : Quia quos prescivit, 


modum :prsdestinatio retribuenda describit. illa 
praevidet merita, hzc predestinat premia. At ad- 
versum eos qui nobis hujusmodi suscitant quzstio- 
nes etiam hoc possumus dicere : Si quos praescivit, 
illos et przedestinavit : non autem omnes preedesti- 
navit, ergo non omnes prescivit, et secundum eoe 
erunt aliqua qu: ignorat Deus, Si vero przenoscere 
secundum hoc accipiatur quod praediximus, hoc est 
in affectum recipere, sibique sociare, verum erit, 
quod sicut non omnes przdestinavit, 1a neque om- 
nes przcognovit : sic enim et Jesus dicitur non co- 
gnovisse peccatum, hoc est, qui nescierit homici- 
dium, vel adulterium, et his similja. Àn neque ad- 
hesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qui servat 


predestinavit conformes imaginis Filii Dei, de bonis B mandatum, non cognoscet. verbum malum, hoc est, 


tantum dici ; czeteros vero non prescire, sed nesci- 
re dicitur Deus: Novit enim Deus qui sunt ejus. 
Ad eos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo, 
Salvator dicit : Discedite a me, quia nunquam cogno- 
vi vos, operarii iniquitatis (Matth. vi). Non. quod 
aliquid potest illam naturam, qu:e ubique est, sub- 
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia 
ejus vel przsentia habetur indignum. Fortassis ab 
attentis lectoribus etiam hoc requiri videbitur, cur 
non dixerit conformes filii, sed conformes imaginis. 
Et quamvis arduum hoc videtur et difficile, tamea 
vide si possumus illud dicere : Quia specialis et pro- 
pria imago, qu: eam totam atqueex integro suscipit, 
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda 


est, que semper omnia verbo ac sapientix€ Dei ita C 


coaptat, ut nullo prorsus ab hujus similitudine de- 
color habeatur :ita ut quicunque summam perfe- 
ctionis ac beatitudinis consectatur, ad illius imagi- 
nem ac similitudinem tendat, quz primo loco et su- 
per omnes csteros Filii Dei imago est : ita ut sit 
ipse primogenitus in multis fratribus, in his videli- 
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima- 
tum tenet. Similes ei erimus, id est, Deo, sed tan- 
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce- 
pit, in quo mortuus fuerat, et resurrexit, atque ad 
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei 
facti sumus, quia sicut ille habet, sic et nos confor- 
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris 
imaginis ac Spiritus sancti. 

Ut sit primogenitus in multis fratribus. Recte pri- 
mogenitus, qui ante creaturam non factus, sed na- 
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiris 
tus; est primogenitus ex mortuis, cujus natura mori 
lgnorat : est primogenitus, post victoriam ascendens 
in celos; primogenitus igitur in omnibus frater no- 
ster dicitur, quoniam homo dignatus est nasci; De- 
minus vero, quia Dominus noster est. 

Quos autem. predestinavit, hos et vocavit. Quos 
prescivit credituros, hos vocavit. Vocatio autem 
volentes colligit. Ergo vocantur per predicationem 
ut credant ; credentes justificantur per baptismum, 
glorificantur in virtutibus gratiarum, sive in resur- 


rectione futura. Aliud est przscire, aliud prede- 


nonrecipiet verbum malum. Illos vocavit. Vocare est 
cogitantem de fide adjuvare, aut compungere eum 
quem sciat adjuvare. 

Quid ergo dicemus aa. hec? Hoc est beneficia 
quz predicta sunt. Deus quomodo pro nobis sit, ma- 
nifestum est ex his quz supra exposuit, id est, quod 
spiritus Dei habitat in nobis, et quod spiritus Chri- 
sti, vel Christus, in nobis est, quod spiritus ejws 
qui suscitavit Christum a. mortuis habitat in. mobis. 
Vel spiritu Dei agimur. Vel quod spiritum adoptio- 
nis accepimus. Vel quod sumus filii Dei et heredes 
et coheredes Christi ; vel primitias spiritus accepi- 
mus ; vel quod nobis omnia cooperantur in bonum 
diligentibus Deum : vel quod secundum propositum 
vocali sunt, et praecogniti, et praedestinati, eL san- 
ctificati, et glorificati. Horum omnium memoriam 
faciens, et simul omnia repetens ait: Quid ergo di- 
cemus ad hec? hoc est ad hxc omnia que supra 
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut hacc no- 
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po- 
terit? Non quod omnino neminem nobis dicat ad- 
versum, alioquin quomodo stabit quod dictum a Pe- 
tro : Adversarius vester diabolus sicut leo rugieras 
circuit, quarens quem transdevoret (1 Pei. v). Sed 
hoc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis, 
contemptibilis et nullus efficitur adversarius vester, 
dicente David : Dominus illuminatio mea, et salus 
mea : quem limebo? (Psal. xxvi.) Qui etiam proprio 
Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradi- 
dit illum. Pro omnibus ergo tradidit eum, non so- 
lum pro sanctis, non solum pro magnis, sed pro 
minimis omnino, qui sunt in Ecclesia. Tradidit Fi- 
lium proprium Pater, et ideo etiamsi minorum ali- 
quem et infirmorum lzdat quis percutiens infirmam 
conscientiam, in Christum peccare dicitur, quo- 
niam quidem scandalizet animam pro qua Christus 
mortuus est. Quomodo non per illum omnia nobis 
donavit ? Quid potest habere charius quod nobis 
neget, qui Filium suum non negavit? Quis accusa- 
bit adversus electos Dei ? Multa sunt in Scripturis 
qu: nisi proprio modo enuntientur, in contrariam 
recedunt sententiam, sicuti est : Quis accusabit ad- 


versus electos Dei ? Deus, qui justificat. Quod si quasi 








al COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 82 
confirmative observato genere pronuntiationis suz A tiatur, nec si in presenti honorem conferat, nec si 


dicatur, magna perversitas oritur. Sic ergo pro- 
nuntiandum est ac si diceret . Deusne est, et subau- 
ditur, non utique, sed justificat. Quos ergo Deus 
elegit credentes, ac signis et virtutibus justos os- 
tendit, quis de pristinis audebit accusare delictis? 
vel pro contemptu legalium mandatorum? Videtur 
mibi quod ait : Quis accusabit adversus electos Dei ? 


polliceatur gloriam futurorum, neque si virtutes 
operetur, nec si celum promittat, et in infer- 
no .deterreat, vel profunditatem scienti  sua- 
dere conetur, unquam nos poterit a Christi secer- 
nere charitate. | 
Neque creatura alia. Omnem pene creaturam no- 
minavit, et non fuit hic contentus, nisi adderet : 


. de diabolo dicere: nullus enim electus, et ita ma- 
gnus, quem ille non audeat accusare, nisi illum 
solum qui peccatum non fecit, qui et dicebat : Nunc 
venit princeps mundi, et in me nihil invenit (Joan. 
xn). Sed diligentius intuere quod non dixit Apo- 
&lolus : Quis. accusabit adversum. vocatos, sed ad- — ut si alia nobis daretur vita quam hzc quz a Deo 
versum electos; nisi enim fueris electus, etin om- — data est, aut si futurorum spes alia nobis promitte- 
nibus te probabilem exhibueris Deo, habebis accu- B retur, vel altitudo, vel etiam creatura, quie pro no- 
satorem. Sienim causatua mala est, quid tibi prode- — pis congemiscit, quod fleri utique non potest, nec 
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui interpellet? Je- hzc quidem a charitate Dei separare nos possunt. 
sus enim veritas est, non potest ergo pro te veri- — Cum pro his, inquit, omnibus beneficiis, qux con- 
tas fallere. Deus qui justificat, hocin Isaia propheta — secuti sumus, fixi et radicati sumus in charitate 
est, quod hic quasi suum ponit quia omnino est Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio 
alius, qui quidem .nos arguet, ne forte nos ipse si venerit : In tribulatione dilatasti me (Psal. Iv). 
Deus accuset, sed non potest quos justificat accu- — Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo- 
sare simul. ris venlens, sapientie Dei et scientie latitudinem 

Jesus. autem. Christus qui mortuus. est, imo qui — requiremus, in qua nos angustare non potest mun- 
et resurrezit, qui est. ad dexteram. Dei, qui etiam — dus; fames si adfuerit, turbare me non potest : 
interpellat pro nobis. Ut cum ipso simus ubi ipse — habeo enim panem qui de cxlo descendit, et reficit 
est, Solent Ariani ex interpellationis causa movere — esurientes animas, nec aliquando potest panis iste 
calumniam, dicentes : Quod qui interpellatur, in- deficere, est enim perfectus et sternus; et nuditas 
terpeliante sit major. Quibus respondendum est, non me confundit, indutus sum enim Dominum 
Deum oblivionem non pati, ut cum illis moveatur ^ nostrum Jesum Christum, et habitaculum nostrum 
semper quos elegit. Sed hoc est interpellare eum, — quod de ccelo est semper indui spero. Oportet enim 
dum semper Patri hominem quem suscepit quasi — mortale hoc induere immortalitatem (1 Cor. xu). Pe- 
nostrum pignus ostendit et offert, ut verus pontifex — riculum non timebo : Dominus enim illuminatio 
et elernus. ^ mea, et salus mea, quem timebo ? (Ephes. v.) Gladius 

Quis ergo nos separabit .a charitate Dei ? Post — terrenus terrere me non potest : babeo enim meum, 
tanta prxclara beneficia vel promissa, qui poterit — gladium spiritus, quod est verbum Dei, qui est pene- 
tam gravis esse pressura quze nosab ejus charitate — trabilior omni gladio ancipiti (Hebr. 1v) : si ergo 
divellat ? Tribulatio? id est, omnis malorum perpes- gladius mundi venerit super cervices meas, ma- 
Sio. Angustia ? Carceris.. . jorem mihi conciliat charitatem. Dicam namque ad 

Periculum? Maris, sicut scriptum est in psalmo — eum, sicut scriptum est: Propter te mortificamur 
videlicet quadragesimo tertio. (Quia propter te mor- — tota die : dum enim illius amore pendimus poenas, 
tificamur, hoc est, non propter aliud crimen, sed — sensum doloris non recipimus : illius enim charitas, 


etiam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa- 
re. Nimirum hyperbolice hoc dicit Apostolus, hoc 
est, non solum per ea qu: accidere possunt, sed 
nec per ea quidem quie evenire omnino non possunt, 
ullo pacto a Dei charitate deflectemus : verbi causa, 





propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse- 
guuntur, eic. Tota die : non enim sufficit mihi una 
hora moti pro Christo vel cruciari, sed tota die, 
hoc est, omni vitz: mex tempore ; et ideo : n his 
omnibus, inquit, superamus. Non nostra virtute, sed 
propter eum qui nos dilexit, sed in his omnibus su- 
peramus, hoc est, has tribulationes pro nihilo du- 
cimus. 

Qui nos dilexit. Etiam ut moreretur pro nobis, et 
quando pro ejus nomine morimur, tunc maxime 
triumphamus. 


Confido enim quod neque mors, neque vita, neque 
angeli, neque principatus, etc. Pro certo contido 


quia necsi mihi quis mortem minetur, nec si vi- 


tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino 


qua nos dilexit et nostrum ad se -^apit affectum, 
cruciatum corporis et dolorem sentire nos non fa- 
cit: ideo ergo in his omnibus superamus. ltem : 
Neque creatura alia. Quod ita potest intelligi, quando 
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera- 
biles creaturas Dei, quarum etiam ipse non om- 
nem, sed ex parte ceperit scientiam, quarumque 
non solum species, sed et nomina in presenti szeculo 
ignorarentur 

Confido enim. Confidentia est enim hzc de spon- 
sione Christi, quia promisit in tribulatione adju- 
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, hoc 
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducen- 
dos nos, subornatus fallaciis patris sui diaboli, pre- 
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab 


destinatum, nec si se angelorum principem men- aliquo factasit, sieut. dicitur de Simone Mage i4 


19 SEDULII SCOTI 


secundum propositum vocali sunt. sancti. Secundum A stinare. Proscientia itaque gerenda prenéecit, pest- 


quod proposuit salvare sola fide quos preescierat cre- 
dituros, et quos gratis vocavit ad salutem, multo 
magis glorificabit operantes. 

Quos prascivit et predestinavit. Hos quos preesci- 
vit futuros devotos sibi, ipsos elegit ad promissa 
premia capessenda. Puto quod sicut non de omni- 
bus dixit, quos predestinavit, ita nec de omnibus di- 
xit, quos prescivit. Non enim secundum opinionem 
vulgi communem putandum est bona malaque pra- 
scivisse Deum, sed secundum sancta Scripturz con- 
suetudinem sentiendum est. Observet enim qui stu- 
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam 
dicere quod malos przscierit Deus, sicut in przesenti 
loco de bono manifeste dicit : Quia quos prescivit, 


predestinavit conformes imaginis Filii Dei, de bonis B 


tantum dici ; czeteros vero non przscire, sed nesci- 
re dicitur Deus : Novit enim Deus qui sunt. ejus. 
Ad eos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo, 
Salvator dicit : Discedite a me, quia nunquam cogno- 
vi vos, operarii iniquitatis (Matth. vi). Non. quod 
aliquid potest illam naturam, qu:e ubique est, sub- 
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia 
ejus vel presentia habetur indignum. Fortassis ab 
attentis lectoribus etiam hoc requiri videbitur, cur 
non dixerit conformes filii, sed conformes imaginis. 
Et quamvis arduum hoc videtur et difficile, tamem 
vide si possumus illud dicere : Quia specialis et pro- 
pria imago, quz eam totam atque ex integro suscipit, 
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda 
est, que semper omnia verbo ac sapientie Dei ita 
coaptat, ut nullo prorsus ab hujus similitudine de- 
color habeatur :ita ut quicunque summam perfe- 
ctionis ac beatitudinis consectatur, ad illius imagi- 
nem ac similitudinem tendat, quz primo loco et su- 
per omnes ceteros Filii Dei imago est : ita ut sit 
ipse primogenitus in multis fratribus, in bis videli- 
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima- 
tum tenet. Similes ei erimus, id est, Deo, sed tan- 
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce- 
pit, in quo mortuus fuerat, et resurrexit, atque ad 
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei 
facti sumus, quia sicut ille habet, sic et nos confor- 
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris 
imaginis ac Spiritus sancti. 

Ut. sit primogenitus in multis fratribus. Recte pri- 
mogenitus, qui ante creaturam non factus, sed na- 
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiri« 
tus; est primogenitus ex mortuis, cujus natura mori 
Ignorat : est primogenitus, post victoriam ascendens 
in colos; primogenitus igitur in omnibus frater no- 
ster dicitur, quoniam homo dignatus est nasci; De- 
minus vero, quia Dominus noster est. 

Quos autem. predestinavit, hos et vocavit. (uos 
prescivit credituros, hos vocavit. Vocatio autem 
volentes colligit. Ergo vocantur per preedicationem 
ut credant ; credentes justificantur per baptismum, 
glorificantur in virtutibus gratiarum, sive in resur- 


rectione futura. Aliud est prescire, aliud prede- 


modum -predestinatio retribuenda describit. Illa 
previdet merita, hzc predestinat praemia. Át ad- 
versum eos qui nobis hujusmodi suscitant quzstio- 
nes etiam hoc possumus dicere : Si quos prescivit, 
illos et praedestinavit : non autem omnes predesti- 
navit, ergo non omnes prescivit, et secundum eos 
erunt aliqua qux: ignorat Deus, Si vero pronoscere 
secundum hoc accipiatur quod przdiximus, hoc est 
in affectum recipere, sibique sociare, verum erit, 
quod sicut non omnes przdestinavit, 1a neque om- 
nes przecognovit : sic enim et Jesus dicitur non co- 
gnovisse peccatum, hoc est, qui nescierit homici- 
dium, vel adulterium, et his similia. Án neque ad- 
hesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qui servat 
mandatum, non cognoscet. verbum malum, hoc est, 


nonrecipiet verbum malum. 1llos vocavit. Vocare est 


cogitantem de fide adjuvare, aut compungere eum 
quem sciat adjuvare. . 

Qwid ergo dicemus aa. hec? Hoc est beneficia 
qu:e przedicta sunt. Deus quomodo pro nobis sit, ma- 
nifestum est ex his quae supra exposuit, id est, quod 
spiritus Dei habitat in nobis, et quod spiritus Chri- 
sti, vel Christus, in nobis est, quod spiritus ejus 
qui suscitavit. Christum a. mortuis habitat in. mobis. 
Vel spiritu Dei agimur. Vel quod spiritum adoptio- 
nis accepimus. Vel quod sumus filii Dei et heredes 
et coheredes Christi ; vel primitias spiritus accepi- 
mus ; vel quod nobis omnia cooperantur in bonum 
diligentibus Deum : vel quod secundum propositttm 
v0cali sunt, et preecogni, et predeslinati, et san- 
ctificati, et glorificati. Horum omnium memoriam 
faciens, et simul omnia repetens ait: Quid ergo di- 
cemus ad hec? hoc est ad hxc omnia quz supra 
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut hzc no- 
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po- 
terit? Non quod omnino neminem nobis dicat ad- 
versum, alioquin quomodo stabit quod dictum a Pe- 
tro : Adversarius vester diabolus sicut leo rugiens 
circuit, querens quem transdevoret (I. Pet. v). Sed 
hoc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis, 
contemptibilis et nullus efficitur adversarius vester, 
dicente David : Dominus. illuminatio mea, et salus 
mea : quem timebo? (Psal. xxvi.) Qui. etiam proprio 
Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradi- 
dit illum. Pro omnibus ergo tradidit eum, non so- 
lum pro sanctis, non solum pro mognis, sed pro 
minimis omnino, qui sunt in Ecclesia. Tradidit Fi- 
lium proprium Pater, et ideo etiamsi minorum ali- 
quem et infirmorum lzdat quis percutiens infirmam 
conscientiam, in Christum peccare dicitur, quo- 
niam quidem scandalizet animam pro qua Christus 
mortuus est. Quomodo non per illum omnia nobis 
donavit ? Quid potest habere charius quod nobis 
neget, qui Filium suum non negavit? Quis accusa- 
bit adversus elecíos Dei ? Multa. sunt in Scripturis 
quie nisi proprio modo enuntientur, in contrariam 
recedunt sententiam, sicuti est : Quis accusabit ad- 


versus electos Dei ? Deus, qui justificat. Quod si quasi 


84 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 82 
confirmative observato genere pronuntiationis suz& À tiatur, nec si in presenti honorem conferat, nec si 


dicatur, magna perversitas oritur. Sic ergo pro- 
nuntiandum est ac si diceret . Deusne est, et subau- 
ditur, non utique, sed justificat. Quos ergo Deus 
elegit credentes, ac signis et virtutibus justes os- 
tendit, quis de pristinis audebit accusare delictis? 
vel pro contemptu legalium mandatorum? Videtur 
mihi quod ait : Quis accusabit adversus electos Dei ? 
. de diabolo dicere: nullus enim electus, et ita ma- 
gnus, quem ille non audeat accusare, nisi illum 
solum qui peccatum non fecit, qui et dicebat : Nunc 
venit princeps mundi, et in me nihil invenit (Joan. 
xu). Sed diligentius intuere quod non dixit Apo- 
stolus : Quis accusabit adversum vocatos, sed ad- 
versum electos; nisi enim fueris electus, etin om- 


polliceatur gloriam futurorum, neque si virtutes 
operetur, nec si ccelum promittat, et in infer- 
no .deterreat, vel profunditatem scientie  sua- 
dere conetur, unquam nos poterit a Christi secer- 
here charitate. 

Neque creatura alia. Omnem pene creaturam no- 
minavit, et non fuit hic contentus, nisi adderet : 
etiam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa- 
re. Nimirum hyperbolice hoc dicit Apostolus, hoc 
est, non solum per ea qu: accidere possunt, sed 
nec per ea quidem quie evenire omnino non possunt, 
ullo pacto a Dei charitate deflectemus : verbi causa, 
ut si alia nobis daretur vita quam hzc qux a Deo 
data est, aut si futurorum spes alia nobis promitte- 


nibus te probabilem exhibueris Deo, habebis accu- B retur, vel altitudo, vel etiam creatura, quz pro no- 


satorem. Sienim causa tua mala est, quid tibi prode- 
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui interpellet? Je- 
sus enim veritas est, non potest ergo pro te veri- 
tas fallere. Deus qui justificat, hoc in Isaia propheta 
est, quod hic quasi suum ponit quia omnino est 
alius, qui quidem nos arguet, ne forte nos ipse 
Deus accuset, sed non potest quos justificat accu- 
sare simul. 

Jesus autem Christus qui mortuus est, imo qui 
et resurrexit, qui est. ad dexteram. Dei, qui etiam 
interpellat pro nobis. Ut cum ipso simus ubi ipse 
est, Solent Ariani ex interpellationis causa movere 
calumniam, dicentes : Quod qui interpellatur, in- 
terpellante sit major. Quibus respondendum est, 
Deum oblivionem non pati, ut cum. illis moveatur 
semper quos elegit. Sed hoc est interpellare eum, 
dum semper Patri hominem quem suscepit quasi 
nostrum pignus ostendit et offert, ut verus pontifex 
et slernus. - 

Quis ergo nos separabit a charitate Dei ? Post 
tanta prxclara beneficia vel promissa, quie poterit 
iam gravis esse pressura qux» nos ab ejus charitate 
divellat ? Tribulatio? id est, omnis malorum perpes- 
Sio. ÁAngustia ? Carceris. 

Periculum? Maris, sicut scriptum est in psalmo 
videlicet quadragesimo tertio. Quia propter te mor- 
tificamur, hoc est, non propter aliud crimen, sed 
propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse- 
quuntur, etc. Tota die: non enim sufficit mihi una 
hora moti pro Christo vel cruciari, sed tota die, 
hoc est, oinni vite mew tempore ; et ideo : Im his 
omnibus, inquit, superamus. Non nostra virtute, sed 
propter eum qui nos dilexit, sed in his omnibus su- 
peramus, hoc est, has tribulationes pro nihilo du- 
cimus. 

Qui nos dilexit. Etiam ut moreretur pro nobis, et 
quando pro ejus nomine morimur, tunc maxime 
triumphamus. 

Confido enim quod neque mors, neque vita, neque 
angeli, neque principatus, etc. Pro certo contido 
quia necsi mihi quis mortem minetur, nec si vi- 
tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino 
destinatum, nec si $e angelorum principem men« 


bis congemiscit, quod fleri utique non potest, nec 
hzc quidem a cbaritate Dei separare nos possunt. 
Cum pro his, inquit, omnibus beneficiis, qux con- 
secuti sumus, flxi et radicati sumus in charitate 
Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio 
si venerit : In tribulatione dilatasti me (Psal. 1v). 
Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo- 
ris veniens, sapientie Dei et scientie latitudinem 
requiremus, in qua nos angustare non potest mun- 
dus; fames si adfuerit, turbare me non potest : 
habeo enim panem qui de ccelo descendit, et reficit 
esurientes animas, nec aliquando potest panis iste 
deficere, est enim perfectus et :xeternus; et nuditas 
nen me confundit, indutus sum enim Dominum 
nostrum Jesum Christum, et habitaculum nostrum 
quod de cxlo est semper índui spero. Oportet enim 
mortale hoc induere immortalitatem (1 Cor. xi). Pe- 
riculum non timebo : Dominus enim illuminatio 
mea, et salus mea, quem timebo ? (Ephes. v.) Gladius 
terrenus terrere me non potest : habeo enim meum, 
gladium spiritus, quod est verbum Dei, qui est pene- 
trabilior omni gladio ancipiti (Hebr. 1v) : si ergo 
gladius mundi venerit super cervices meas, ma- 
jorem mihi conciliat charitatem. Dicam namque ad 
eum, sicut scriptum esL : Propter te mortificamur 
tota die : dum enim illius amore pendimus penas, 
sensum doloris non recipimus : illius enim charitas, 
qua nos dilexit et nostrum ad se ^apit affectum, 
cruciatum corporis et dolorem sentire nos non fa- 
cit: ideo ergo in his omnibus superamus. ltem: 
Neque creatura alia. Quod ita potest intelligi, quando 
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera-. 
biles creaturas Dei, quarum etiam ipse non om- 
nem, sed ex parle ceperit scientiam, quarumque 
non solum species, sed et nomina in presenti szeculo 
ignorarentur 

Confido enim. Confldentia est enim hac de spon- 
sione Christi, quia promisit in tribulatione adju- 
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, hoc 
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducen- 
dos nos, subornatus fallaciis patris sui diaboli, pre- 
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab 
aliquo facta sit, sieut dicitur de Simone Mage id 


85 SEDULH SCOTI 


gs 


aere volasse; nec siin altitudine se nobis ostendat, A quia qui vult aummanm suam. salvam facere, gerdet 


de qua dicit Apostolus : An ignoratis altitudinem 
Satan? a juvatione nos Domini Jesu debebit au- 
ferre. Neque si per phantasiam profundam, qua 
seducere meditatur, nobis ostentet horrorem mi- 
randum. Neque si futura nobis spondeat, quz pro- 
misit JEvse, assensum dabimus illi. Nec si arte et 
subtilitate astute sue aliam creaturam adjun- 
gat adorare, sicut. junxerunt Jamnes et Mambres 
palam Pharaone, conveniens est ut per hsc a 
Deo creatore nos evocet, quem ignoravimus crea- 
turam condidisse in saternum existentem. Qui- 
busdam videtur aliam creaturam de idolis dictum, 
sed non est verum, quia hanc debuit significare 
quam sub admiratione seductionis videtur fingere 
Satanas. 
CAPUT IX. 

Veritatem dico in Christo Jesu. Contra Judxos 
acturus, primum illis satisfacit, non se odii causa 
bzxo dicere, sed amoris, eo quod doleat illos Christo 
non credere, ad quos primum salvandos advenerit. 
Videamus quare dixerit Veritatem in Christo, quasi 
ostendens esse aliquam veritatem qua non sit in 
Christo, et vide si possumus tali modo veritatem 
qua in Christo est ab ea que non est in Christo 
distinguere : veritas ergo Christi esse credenda est, 
ubi et relique virtutes, qu:x Christus esse de- 
Seribitur, id est, ubi justitia, ubi pax, ubi est 
verbum Dei, ubi est et veritas Cbristi. Est autem 
veritas et injusta, ut si, verbi causa, dicamus : Daee- 
monium illud Pithonis, quod in Actibus apostolo- 
mum refertur in ancilla quadam habitasse et cla- 
masso ad apostolos quod hi servi Dei sumtni sunt, 
qui appuntiant hominibus viam Dei. Erat veritas 
in his verbis, verum enim erat quod dicebatur, 
sed non erat ista veritas in Christo, et propter- 
ea oonversus ad eam Paulus dixit : Obmnwutesce, et'exi 
ab ea. Et ideo Apostolus ad distinctionem verita- 
tis ejus, qu» extra Christum est, in Christo lo- 
quitur veritatem, Sed et boc quod dicit : Testimo- 
niu mihi perhibeste conscientia mea in Spiritu san- 
cfe, similem weihi videtur habere intelligentiam : 


eam; ideo et mihi videtur ille hec omnia premi- 
si$8e, quod nulla possint a Dei charitate divelle- 
re, ut cum se offert anathema pro fratribus euis, 
non lapsam ejus passibilem judices, eed sicut ille 
qui inseparabilis a Patre est per naturam, et im- 
mortalis i mortem venit, et ad inferna descendit, 
ita et iste imitando Magistrum cum separari a Chri- 


'$8ti charitate non possit, a Cbristo anathema fiat 


pro fratribus suis, devotione utique, non prevari- 
catione. Hieronymus in libro Queestionum ad Aiga- 
siam : Optabam enim anathema esse pro fratribus 
meis. Cerne Apostolum, quant» charitatis in Chri- 
8to sit, ut pro illo cupiat mori, et solus perire, dum- 
modo in illum credat omne hominum genus : perire 


DB etiam non in perpetuum, sed imprssentiarum. Vult 


ergo Apostolus perire in carne, ut alii salventur in 
Spiritu; suum sanguinem fundere, ut multorum aníi- 
mee conserventur. Opiabam, inquit, non opto, qui 
scit fieri non posse effectum, tamen dilectionem circa 
genus humanum ostendit. . 

Qui sunt cognati seeundum carnem. Qui propin- 
quos et fratres appellat secundum carnem, in spiritu 
a se ostendit alienos. Quorum adoptio est Aliorum. 
Quz significantius Grece dioitur vioüseix, de quibus 
quondam Dominus lequebatur : Primogenitus meus 
Israel. Adoptati enim sunt fllii Israel à Deo tune 
cum divideret Excelsus gentes, et. diepergeret filios 
Adam secundum numerum angelorum [filiorum 1s- 
rael] , et facia est portio domui Jacob funiculus he- 
reditatis ejus Israel (Deut. xxxn). Adjecit adhue ut 
et alios pro bis dolere faciat, dicens : Et glória, et 
testamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa. 
De gloria date legis sepe jam dictum est, sicat et 
ipse Apostolus dicit : Si enim quod evacuatur per 
gloriam est, hoe est Vetus Testamentum , multo 
magis quod manet in gloria est, Evangelii scilicet 
przdicatio. Sed quod dicit, Testamentum et legisla- 
tio, unum fortasse dicere nonnullis videtur : lex 
enim quz data est ipsa etiam Testamentum appel- 
latur. Sed ego hane esse distinctionem peto, qnod 
legislatào quidem una fuerit, et semel habita per 











reddit enim testimonium «conscientia etiám geniti- Moysen. Testaments vero frequentez statuta sunt : 
bws, sotundum quod in superioribus idem Aposto- quoties enim peccaverunt et ahjeeti sunt, toties 
lus ai$ ; Testimonium roddente eis. Nam non. poet p 9xheredati videntur. Et rursus quoties repropitiatus 


did «pod in walis actibus in Spiritu sancto con- 
acieptia testimonium reddat, ubi cogitatioges inter 
se imvitem suní aoccusantes. [n Apeetolo vero, 
uhi cegitatio jama »o& babet quod accwset, re- 
ete conscienlia im Spire sapcio testimonium 
reddit. 

. Quoniam tristitia mihi est, et continuus dolor cordi 
meo. Esto, baboss. tristitiam, esto, dolorem capias 


dicitur Deus, revocavit eos in hzereditatem suse pos- 
sessionis, tolles reparasse testamebia, et heredes 
eos scripsisse eredendes est. Obaequium saeerde- 
taedia dicuntur ofücia. Promissiomes, qua patribus 
faete sunt, et separatim dandz his qni per fidem fllii 
dicuntur Abrahz. 

Quorum paires ex quibus esf Christus. secundum 
carnem. IIoc est, Abraham, Isaae, Jacob et cseteri. 


de perdiene fraram tuorum, qui sont cognati — Qui est super omnia Deus benedictus in secula. Super 
sSeeundusa carnem, munquid eo usque ut optes ana- — omnia, wu in nomine Jesu omne gens flectatur, catle- 
thema feri a Chzisto? Et quid tibi predest illo- — stéum, terrestrium, et infernorum (Phil. n). Hec sunt 
rum s3lus, si tu a salute separaberis? et quod omnia super qus dixit Deus, Chbrietus est : nulla 
salvaxesis alios, si ipse pereas? Non, inquit, ita autem discretio eost, quia qui aderat Filium adorat 
esl, aed ege s Magistre et Domino meo [didici] et Patrem : et qui serwit Patri servit et Filio. Non 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 86 


enim eacidit verbum Dei. Apostolus hano sententiam A bitu Isaac geminos concepisset, nondum partu edito, 


profert de reprobatione Judzarum, et de electione 


genümm in fidem seeus. Judzos ; quod plangit Apo- 
stoluse dicens : Quoniam tristitia est mihi. Hic etiam 


incipit ratiocinare quare, alte et justo judicio Dei . 


repulsis Judgeis, gentes sint. intromissz : quia supe- 
rius dixeret dolere se quod genus lsrael proprio vitio 
exeluderetur a regno, quorum h«c omnia fuerant : 
hie ostendit illos qui non crediderunt, non esse filios 
Abrahz, ne omnibus Judzis predicare putaretur et 
objieeretur illi ;: Nunquid ergo Deus mentitus est 
Abraboe 1 

Nee enim omnes qui sunt. ex Israel, hi sunt I;- 
raélite. Hoc est quod vult intelligi, non ideo dignos 
posee omnes quia üliü sint Abrahz: sed illos esse 


neque ullis actibus puerorum bonis malisve inter 
homines habitis, erga Jacob divina habetur electip, 
et dieitur, quia major serviet minori : Jacob dilexi, 
Esau autem odio habui : Seir, pilosus ; Edom, san- 
guineus. Ad hoc tempus veniam. In Genesi ita legitur 
hec sententia, trium Abrahze loquentium in valle 
Mambre qui dixerunt ad eum : Ubi est Sara uxor 
iua? Ille respondit : In tabernaculo est. Cui dizit : 
Hevertens veniam ad te tempore isto, et habebit filium 
Sara uxot tua, et erit Sare filius. Hic ostendit po- 
steriorem populum more Isaac esse promissionis, 
hoc est, in Genesi, quod prefiguratum in Christum 
est, ut futurus Christus promitteretur filius Abrahz», 
in quo promissionis verbum impletur, ut in Christo - 


dignes qui filii promissionis sunt, id est, quos scit B benedicerentur omnes gentes terre. Quando enim 


Deus promissionem suam suscepturos, sive ex Ju- 
dig, sive ex gentibus : bi enim digni sunt dici Is- 
raelita, id est, videntes Deum. Nam de Isaac utique 
omnes hi fllii sunt Abrahz, quia omnis propago ge- 
neris Judeorum per Isaac est: sed quia, sicut dixi, hi 
sunt vere fllii Abrahz, qui promissionem sequuntur 
qua in Isaac facía est. Ac per boc reliqui fllii non 
Sünt dicendi Abrabz : Abraham enim credens Isaac 
accepit propter fidem, quia credidit Deo, in quo 
mysierium futurze fidei designatum est, ut illi essent 
fratres l1saac qui eamdem fidem haberent in qua 
Isaac natus est, quia Isaac habuit typum Salvatoris. 
Natus est ex repromissione, ut qui credidit Chri- 
8aüm Jesum promissum Abrahae, hic filius sit 
Abrabes, íreter vero 1saac. Sed in Isaac vocabitur 
tibi semen. la Isaac solo vocati sunt etiam tunc filii 
Abraham, noQ etiam in Ismael, cum et ipse ex ejus 
stirpe descendat : Ismael enim secundum usum car- 
nalem natus est ex ancilla, 152ac vero super natus 
ram ex senibus, ex repromissione Dei est generatus. 
lta nune Christianos promissio facit filios Abrabzo, 
qui meruit fide ut pater sit plurimarum gentium. 
Premissionis enim. verbum hoe est. Proposuit ergo 
. Apostolas persequi, quia licet repudiatus sit populus 
israel per iafidelitaterb, non tamen promissiones 
Dei qux erga ees habite fuerant, decident et fru- 
Sirawe sin$: docetque quia cum multi fuerint filii 
Abrahz, it solo Isaac sit facta promissio. Non enini, 
inquit, qui filii carnis, hi sunt filij. Contendit osten- 


dere quomode Ieaag non filius sit carnis, sed sit fi- D 


lius Dei, et redit ad ea quae de ipso in Genesi scripta 
sunt. Pronméssionis, inquit, verbum hoc est : ÀAd hoc 
tempus veniam, et erit Sare filius. Non ergo, inquit, 
per ordinem nmoltivitatis carmalis leaac nascitur: 
Quippe cum et Abraham emortui jain corporis babe- 
retur, et vulva Sara, emortua esset, sicut supra di- 
ctum est, sed per virtutem ejus qui dixit : Ad hoc 
tempue veniam, et. etil Sarz filius. Mero ergo non 
carnis, sed Bilias dieitur, qui ex. adventu et sermone 
nascitur Bel. Hsec érgo, ingnit, ratio, non solum de 
Isaac, sed e$ de Jacob reeipiendà est: Nam et Be- 
becea, inquis, non seeundum carnalis nativitatis 
ordinem protulit partum. Cam enim ex uno ooncu- 


promissio facta est Abrahz, in qua promissione et 
audivit Abraham : Quia in semine (uo benedicentur 
omnes gentes terre, Christus utique illi promissus 
est ex traduce Isaac, in quo hoc completum yide- 
mus. Non solum autem illi, sed et Rebecca ex uno 
concubitu habens Isaac patris nostri. Hoc est, non 
solum Isaac et Ismael, qui quamvis uno patre, diversa 
tamen matre generati sunt, non sunt unum apud 
Deum, sed etiam Jacob et Esau, qui ex uno sunt de 
Rebecca nati concubitu ,; antequam nascerentur, 
apud Deum fidei sunt merito separati, ut propositio 
jam maneret. Ita ergo et nume quos przscivit de 
gentibus credituros, elegit, et ex Israel rejecit in- 
credulos. Non tantum ergo Sara in typum dicitur 


GC generasse Isaac, sed et Rebeccam uxorem Isaac. 


Sed alia causa est in Isaac, alia in Jacob et Esau, 
quia Isaac in flgura Salvatoris natus est, Jacob et 
Esau duorum populorum habent typum, id est cre- 
dentium et non credentium. Ut ex uno sint diversi, 
sint tamen unufn. In singulis enim et gens signifi 
catur, ut unius generis dicantur, qui in causa fidei 
unum sunt, vel perfidi», unus enim significatur in 
multis, non per traducem carnis, sed per commu- 
nem causam, qui ex Esau et Jacob laudatur. Om- 
nes ex eo nati, fllii ejus merito dicendi sunt, aut 
quia Esau displicuit, omnes ex ejus origine reprobi 
sunt, cum videamus eL de Jacob traduce natos factos 
perfidos, et Esau fideles, et Deo charos. Nam quia 
de Jacob multi sunt perfidi, dubium non est. Omnes 
enim Judzi non credentes ex eo habent originem : 
et quia de Esau sunt boni et fideles, probat Job, qui 
est filius Esau, quintus ab Abraham, hoc est, nepos 
Esau. Ex wuno concubitu habens Isaac patris. nostri. 
Quz intelligitur prima geminos edidisse, in eo quod 
quasi novum aliquid accesserit, praeterita Deum in- 
terrogaret. Ut secundum electionem propositum Dei 
maneret ; non ex operibus, sed ex vocante dictum est 
ei : quia major serviet minori. Preescientia Dei flagi- 
fatur in his causis, quia non aliud potest evenire 
quam novit Deus futurum. Unum elegit proscientia 
ei alterum sprevit; et in illo quem elegit, proposi- 
tum Dei manet, quia aliud non potest evenire quam 
scit, et proposuit, ut salue dignus sit. Et in illo 


81 


SEDULII SCOTI 


quem sprevit, simili modo manet propositum, quod À eum Deus : Miserebor cujus misertus ero. Quod si 


proposuit de illo, quia salute indignus erat. Sciendo 
enim quid unusquisque illorum esset facturus, dixit : 
]lle erit dignus qui erit minor; et qui erit major, 
erit indignus salute; hoc quasi prescius, non per- 
sonarum acceptor, dicit : Nam neminem damnat an- 
tequam peccet, et nullum coronat antequam vincat. 
Priscientia enim diffinitum habet, qualis uniuscu- 
jusque futura voluntas sit in qua mansurus est, per 
quam damnatur aut coronatur. Denique quos scit 
in bono mansuros, frequenter ante sunt mali : et 
quos malos scit permansuros, aliquoties sunt prius 
boni. Unde cessat querela, quia Deus personarum 
acceptor non est. 

Major serviet minori. Majorem populum Judzorum 


ita est, inquit, non ergo volentis, neque currentis est 
salus, sed ejus cui miseretur Deus. Nam et Pha- 
raoni inquit Deus : (Quia ad hoc ipsum te suscitavi, 
ut ostendam in te virtutem meam, et ut annuntietur 
nomen meum in wniversa terra. Ut ex hoc videa- 
tur ostendi quia sí ad hoc electus est Pharao ut 
per eum virtus Dei omnibus declaretur, non fuit 
in sua potestate quod periit. Et addit post hzc 
omnia : 

Ergo cujus vult. miseretur, et quem vult obdurat. 
Hoc est, inquit, quod asseverasti qui contradicis : 
quod sine causa conqueritur, et arguit homines 
Deus. Si enim ipse quem vult eligit, et quem vult 
abjicit, Voluntati ejus quis resiste? Per qu: omnia 


minori Christiano serviturum dicit. Aut major, id est, B illud sine dubio contradictio ista molitur, quod in 


Jdumzus populus, serviet minori, id est Israelitico 
populo. 

Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Quid mirum 
est si justitia diligat innocentiam, et si respuat ini- 
quitatem apud quem etiam futura sunt facta? Sed 
requirendum quare hoc dicatur, cum alibi scriptum 
sit: Non est acceptio personarum apud Deum (Ma- 
lach. 1). Si quis habet duos debitores, et alteri vult 
-dimittere debitum, ab altero exigere, cui vult donat, 
sed neminem fraudat. Ambo gemini natura filii ire 
nascebantur: nullis quidem operibus propriis, sed 
originaliter ex Adam vinculo damnationis obstricti. 
Sed quod dixit : Miserebor cui misertus ero, Jacob 
dilexit per misericordiam gratuitam, Esau autem 
odio habuit per judicium debitum. Sentiens autem 
quemadmodum hoc quod dictum est permoveret eos 
qui penetrare intelligendo non possunt hanc altitu- 
dinem gratiz, 

Quid ergo dicemus ? nunquid iniquitas est. apud 
Deum? Absit? Iniquitas enim videtur, ut sine ullis 
bonorum malorumve operum meritis, unum Deus 
diligat, allerum oderit. Qua in re, si futura opera 
vel bona ejus, vel mala illius, qux Deus utique 
presciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret : non 
ex operibus, sed diceret ex futuris operibus : eoque 
modo istam solveret quzestionem : Moysi enim dicit : 
Miserebor cui misertus ero (Exod. xxxu). Hoc. in 
Exodo dictum est, quando ad rationem vituli Deus 
in populum vindicare proposuit. Hxc elocutio ita 
intelligenda est : Cujus justitiam esse cognovero, 
cujus promptam fidem videro, quem preceptis meis 
obedire perspexero, quem meam voluntatem facere 
probavero. 

Et misericordiam, inquit, prestabo cui miserebor. 
Id est, cum collatam a Deo misericordiam subdita 
et sollicita mente servaverit, ampliorem conseque- 
tur. Igitur non. volentis, neque currentis, sed mise- 
rentis est Dei. Ex persona contradicentis sibi dicit 
Apostolus : Nunquid iniquitas est apud. Deum? et 
initiis respondet : Absit, ut ad omnia csetera, quze 
ex persona contradicentis objicienda sunt, ab Ápo- 
'stolo semper responderi videatur : Absit. Iste ergo 
uui coptradicit utitur Moysi verbis, quibus dicit ad 


hoc non sit libertas arbitrii, nec habeat unusquisque 
sui potestatém ut salvetur, aut pereat. Velle et cur- 
rere meum est, sed ipsum mcum sine Dei auxilio 
non est meum. Non volentis, neque currentis, eic. 
Cum procul dubio si homo ejus statis est ut ratione 
jam utatur, non possit credere, sperare, diligere, 
nisi velit, neque ad palmam supernz vocationis Dei 
pervenire, nisi voluntate cucurrerit : quomodo non 
volentis, neque currentis est, nisi quod ipsa volun- 
ias, sicut scriptum est, a Domino prx»paratur? Et 
in alio loco Apostolus dicit : Deus enim, qui operatur 
in nobis et veile et operari. Alioqui si propterea di- 
ctum est, non volentis, quia ex utraque sit, id est, 
ex voluntate hominis et Dei misericordia. Ut sic 


C dictum accipiamus, non volentis, neque currentis, 


tanquam diceretur, Non suffücit hominis voluntas 
50la, si non sit etiam misericordia Dei: non ergo 
sufficit sola misericordia Dei, nisi sit etiam voluntas 
hominis. Àc per hoc si recte dictum est : Non vo- 
lentis hominis, sed miserentis Dei est, quia id vo- 
luntas hominis sola non implet, cur non e contrario 
recte dicitur : Non miserentis Dei, sed voluntatis est 
hominis? quia id miser$cordia Dei non implet. Porro 
8i nullus dicere Christianus audebit : Non miserentis 
Dei est, sed voluntatis hominis, ne Apostolo aper- 
tissime contradicat, restat ut propterea recte dictum 
intelligatur : non. volentis, neque currentis, sea Dei 
miserentis, ut totum detur Deo, qui hominis volun- 
tatem bonam praeparat ad adjuvandum, et adjuvat 


D preparatam. Precedit enim bona voluntas hominis 


multa Dei dona, sed non omnia: quz: autem non 
precedit ipsa, in eis est et ipsa : nam utrumque 
legitur in sanctis eloquiis : Et misericordia ejus pre- 
veniet me, et misericordia ejus subsequetur me ; no- 
lentem przevenit ut velit, volentem subsequitur ne 
frustra velit. Cur enim admonemur orare pro ini- 
micis nostris, utique volentibus pie vivere, nisi ut 
Deus operetur in eis et velle? Item cur admonemur 
petere ut accipiamus, nisi ut ab illo flat quod vo- 
lumus, a quo factum est ut velimus? Oremus ergo 
pro inimicis nostris, ut misericordia ejus preveniat 
eos, sicut prevenit nos. Oremus pro nobis, ut mise- 
ricordia ejus subsequatur nos, [tem mon volentis, 


89 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


- 


aeque currentis; nam libero arbitrio male utens À et per judicium, quem vult obdurat , nec tamen ini- 


nomo, et se perdidit, et ipsum. Sicut enim qui se 
occidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo 
non vivit, neque seipsum poterit resuscitare cum 
occiderit : ita cum libero arbitrio peccaretur, vi- 
ctore peccato amissum est liberum arbitrium : a quo, 
enim quis devictus est, huic et servus addictus est, 
sed ad benefaciendum ista libertas unde erit homini 
addicto et vendito, nisi redimat, cujus illa vox est : 
Si vos Filius liberaverit, vere liberi eritis : Ego plan- 
tavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dedit. 


Qui vult et qui currit, hoc videtur esse quod est ille 


qui plantat : et eum qui rigat nil esse dicit Aposto- 
lus, non quo nihil habeant, sed quoad comparatio- 


nem Dei qui incrementum operi vel effectum dat, ' 
illi nihil esse ducantur. Quia in. hoc ipsum te exci- B 


tavi ut. ostendam in te virtutem meam. Hoc autem 
fecit Deus more sapientissimi patrisfamilias, qui 
unicuique servorum suorum opera virtutibus et ar- 
tibus eorum convenientia proponit. Si quis vero in- 
obediens et rebellis corrigi verberibus noluerit, 

pena digna ei promittitur et mors, ut czeteri servi 
illas poenas videant, et terrore correpti similia com- 
mittere non audeant. Sic nimirum Pharao rebellis, 
decemque plagis percussus, corrigi non valuit, do- 
nec iram judicis emeruit, per quam suum populum 
emendare Deus voluit. Ponamus ergo patremfami- 
lias istum, id est Deum, vel regem, vidisse tempus 
quo emendari deberent hi qui in ejus mores ac di- 
Sciplinam multa commiserant, et eis dedisse ali- 


quem durissimum, et his ipsis qui corripiendi sunt C 


multo duriorem, qui pro sceleribus suis jam non sit 
dignus emendatione, sed morte. Volens vero inte- 
ritum ejus ad emendationem proficere czterorum , 
mittit eum ad illos quos morte ejus corrigi cupit, et 
dicit ei : Quia ad hoc ipsum excitavi te, ut ostende- 
rem in te virtutem meam. Vide enim quod non dixit, 
Ad ipsum te feci, ne ad conditorem referri culpa 
videretur, sed ait: Ad hoc ipsum te suscitavi, ut per 
animi tui malitiam, quam infrenis et sine Dei timore 
vivendo quzesisti , et in alios irrogetur utilis ac fru- 
etuosa correctio, et in te ipsum, ad posteritatis 
exemplum, famosissimus conferatur interitus. Cum 
Dei misericordiam commendasset, in eo quod ait : 
Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, 
deinde, ut etiam commendaret judicium, quoniam in 
quo non fit misericordia, non iniquitas fit, sed ju- 
dicium debitum : non est quippe iniquitas apud 
Deum, continuo subjunxit atque ait : Dicit enim 
Scriptura Pharaoni : Quia in hoc te excitavi. Quibus 
dictis utraque concludens, id est, ad misericordiam 
et judicium. Ergo, inquit, cujus vult miseretur, et 
quem vult obdurat. Miseretur scilicet magna boni- 
tate, et obdurat nulla iniquitate , ut neque liberatus 
de suis meritis glorietur, neque damnatus nisi de 
suis meritis conqueratur : sola enim gratia redem- 
ptos discernit a perditis, quos in unam perditionis 
Concreaverat massam , ab origine ducta causa com- 
muni. Érgo per misericordiat; cui vult miseretur; 


que aliquid facit. Vis scire quia divina moderatio in 
Pharaone causam induratz mentis operatur : id est, 
ipse Pharao in decem plagis positus cum pereutere- 
tur, mitigabatur; cum relaxaretur, ingravabatur, ae 
impium divina severitas inclinabat, bonitas obdura- 
bat : castigante Deo populum, dimittebat, parte re— 
vocabat. Perspicue quomodo rebellem spiritum co-— 
lestis lenitas obdurat, accedentibus mitescit flagellis, 
recedentibus insolescit. Dei patientia induratus est 
Pharao, cessante enim plaga Dei durior fiebat; et 
quamvis sciret eum non converti, tamen etiam in 
ipso suam clementiam voluit demonstrare. Et wt an- 
nuntietur nomen meum in universa terra. Ut in hoc 
cxterze gentes addiscerent non esse alium Deum 
preter hunc qui Judzeorum erat : ad hoc ergo serva- 
tus est Pharao, ut multa signa et plagz ostenderen-- 
tur in illo, quasi jam mortuo : suscitatus autem dicit 
ei quia cum apud Deum mortuus esset, modicunr 
tempus accepit ut vivere videretur. Quid igitur que- 
ritur adhuc? Tanquam propterea non videatur esse 
jalus culpandus, quia Deus cui vult miseretur, et 
quem vult obdurat. O homo, tu quis es qui respon- 
deas Deo? Hoc loco quidam stulti putant Apostolum 
in responsione defecisse, et inopia reddend: rationis 
repressisse audaciam contradictoris. Sed magnum 
habet pondus quod dictum est : O homo, tu quis es, 
etc. Et ut in talibus quzstionibus ad sux capacitatis 
considerationem revocaret hominem ': verbo quidem 
sed reipsa magna conredditio rationis ; si enim hac 
non capit, quis est qui respondeat Deo? * si capit, 
magis non invenit quod respondeat. Vide enim uni- 
versum genus humanum tam justo judicio divinoque 
in apostatica radice damnatum, ut etiam si nullus 


inde liberaretur, nemo recte posset Dei vituperare 


justitiam. Et qui liberantur, sic oportuisse liberari, 
ut ex pluribus non liberatis atque damnatione justis- 
sima derelictis, ostenderetur quid meruisset universa 
conspersio, quod etiam justos debitum judicium Dei 
damnaret, nisi in ejus debitum misericordia subve- 
niret, ut volentium de suis meritis gloriari omne os 
obstruatur : et qui gloriatur, in Domino glorietur. 
Nec Apostolus hoc loco sanctos prohibuit a qu:e- 
rendo, sed eos qui nondum sunt in charitate radicati 
et fundati, ut possint comprehendere cum omnibus 
sanctis latitudinem, longitudinem, altitudinem et pro- 
fundum, quz in eodem loco exsequitur. Non ergo 
prohibuit a quxrendo qui dicit : Spiritualis autem 
omnia judicat , ipse autem a nemine judicatur. Quos 
ergo prohibuit, nisi luteos atque terrenos qui, non- 
dum intrinsecus generati atque nutriti, imaginem 
illius hominis portant qui primus factus est de terra 
terrenus? Talibus dicit Apostolus : O homo, tu quis 
es qui respondeas Deo ? nunquid dicit figmentum ei qui 
se fingit, Quare sic me fecisti? Quandiu ergo figmen- 
tum es, nondum perfectus filius , quia nondum hau- 
sisti plenissimam gratiam, qua nobis data est pote- 
stas filios Dei fieri, qua possis audire : Jam non ai- 
tam vos servos (Joan. 1), Tu quis es qui respondeas, 





0l SEDULI SCOTI 92 


et velis nosee Dei Filium? Legimus et in Evangelio A 


eos qui proterve et infideliter inquirebant à Domino 
in qua polestole hac (acerel, el quis ei dedisset po- 
testatem hanc (Matth. xxi), responsione quidem indi- 
gnes habitos. Similiter quoque et in presenti loco, 
metum videmus Apostolum, et adversum insolentes 
questiones per ea que respondit proponentis com- 
- tumaciam confudisse ; O homo, tu quis es qui respon- 
deas Deo? Certe boe est homo apud Deum quod apud 
figulum lutum ; et sicut servus nequam, 8i forte vide- 
hit domino fleri debere aliquod opus , quod et ratio- 
ni$ et utilitatis plenum sit, ille autem operari nolens 
ea que is jubet, discutere incipiat, et requirere a 
dewüno ut quid hoo opus fleri jubes? cui prodest? 
ubi necessarium est? eontumaci servo qui erit tam 
digna responsio, nisi u& dicatur ei : Tu quis es qui 
respondeas Deo ? ita placet, ita Domino videtur. Si fide- 
lis servus et prudens interroget, volens intelligere et 
mirari sapientiam Domini, quod dieatur ei : Tw quis 


es? demique eum Daniel propheta voluntatem desi- 


derasset agnoscere : unde et vir desideriorum appel- 
latus eet; non est ei dictum, T& quis es? sed missus 
est angelus , qui eum de omnibos Dei dispensationi- 
bus et judiciis edocetet ( Dan. 1x). Et nos si aliquid 
de secretis Dei et reconditis desideramus agnoscere, 
desideriorum et non contentionum viri sumus, oc- 
cultius in divinis litteris inserta Dei judicia fideliter 
et humiliter requiramus, propterea namque et Do- 
minus dicebet : Scrutamini Scripturas (Joan. xv). 
Legentem hzc meminisse convenit attentius simili- 
tudinis illius, quia in superioribus libris apostolici 
sermonis dispensatione posuimus : ut tanquam regi» 
eujusdam domus, que multiplicibus sit ingressibus 
egressibusque distineta , et ex uno in aliud conclave 
it& transestur ut vix ingredientis indicia aut egre- 
dientis appareant : à etiam Paulum divinorum se- 
creta paululum quidem subaperientem videri, nom 
tamen plane aperteque pandentem. Denique cum pro 
his quie superius dixerat de Isaae, et de Jacob, quid 
per electionem exposito Dei antequam aliquid operis 
boni malive gessissent Deus dixerit, vel de illo : 
Ad hec jempus veniam, et erit Sare filius. Vel de 
hoc : Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Cum in 
prasenti antem capitulo introduxisset aliquam per- 


sonam, velut contradicentem sibi, et questiones mo- T 


ventem , et diceret : Nesnquid iniquitas. eit apud 
Deum ? et si non volentis, neque currentis, sed mise- 
rentis Dei est : et si Pharaonem propterea elegit, ut 
in ipso potenti&m sw virtutis ostenderet, et si ipse 
cujus vult miseretur, et quem vult indurat : utquid 
de omnibus, inquit, queritur, e& cur qui peccat cul- 
patur? cum talis de uno quoque ipsius voluntas ba- 
beatur. Hzc ergo et his similia eommoventi, atque 
in hujusce mysterit cubiculum protervius et impor- 
tunius ingerenti, eum inerepatione dignissima ex- 
clamationis oceurrit : O homo, tu quis es, qui eontra 
respondes Deo ? quasi dieeret, Tu quis es, qui te in au- 
Jam regis immergis, et interioris eubieuli ausus es 


secreta pepetrere? Nunquid dicit figmentum ei qui a6... 


finxit, Quid me jeciuti sic? (1sai. xiv.) Hoc de Isaia 
propheta est, quod hic proprium quasi ponit, per 
quod ostendit, contra auctorem opus ejus non posse : 
in potestate enim auctoris est qualem velit condere 
creaturam. Quid sibi vult homo de hac massa perdi- 
tionis, ut Deo respondeat , et dicat : Quare sic me 
fecisti? Si vis ita cognoscere, noli esse lutum, sed 
efficere filius Dei per illius misericordiam , qui dedit 
potestatem fiios Dei fieri, credentibus in nomine 
ejus : non autem, ut tu cupis, antequam credant di- 
vina nosse cupientibus. 

Aliud quidem vas in honorem, aliud in contume- 
liam. De Pharaone facile respondetur, prioribus me- 
ritis, quibus afllixit in regno sue peregrinos, dignum 
effectum cui obduretur cor, ut nec manifestissimis. 
signis jubentis Dei cederet. Ex eadem enim massa. 
Id est, peccatorum et misericordie vasa protulit, 
quibus subveniret cum deprecarentur filii Israel. Et 
vasa ire. Quorum supplicio illos erudiret, id est, 
Pharaonem et populum ejus, qui quamvis essent 
utrique peccatores, et propterea ad unam massam 
pertinerent, aliter tamen tractandi erant, qui uni 
Deo ingemuerant , ut eis subveniret : aliter illi, quo- 
rum injustis oneribus ingemuerant. Quod si volens 
Deus ostendere iram, et notam facere potentiam suam. 
Quia illum diu sustinuit blasphemantem, et duris ope- 
ribus suum populum affligentem ; preterquam quod 
innoxiam ztatem parvulorum crudeliter jusserat ene- 
càri. Vasa autem misericordie Israelitas dicit, qui 
digni erant misericordia, quia et minora admiserant, 
et graviter fuerant afflicti. Sepe de incompositis elo- 
cutionibus Apostoli, defectibusque earum commo- 
nuimus, quod in presenti loco nihilominus inveni- 
tur : non enim redditur ad aliquid hoc quod ait in 
principio capituli, quod si volens Deus, verbi causa, 
ut in aliis ipse dixit : Quod si primitie , sancta est et 
massa. Nihil mortale reddit, sed quasi vagam con- 
junctionem istam reliquit, quze etiamsi non assuma- 
tur, lucidior absque ea dabitur intellectus. Verbi cau- 
ga, ut ita legamus : Volens Deus ostendere iram et no- 
tam facere potentiam suam, sustinuit in multa patien- 
tia vasa irc, in perditionem apta, wt notas [aceret di- 
vitias glorie suc in vasis misericordie. In quo vide- 
tur intelligi quia, dum sustinet Deus et patienter 
fert incredulos et infideles, notam facit hominibus et 
patientiam et potentiam suam. Patientiam , dum diu 
sustinet si forte resipiscant et convertantur ; potón- 
tiam, dum aliquando punit. Et rursus in vasis miseri- 
cordi», hoc est, qui semetipsos emundaverunt , no- 
tas facit divitias glorie : quz vasa non irrationabili 
aliqua , aut fortuita gratia, sed quoniam a peccati 
sordibus se expurgaverant praeparavit in gloriam. 
Notam ergo facit Deus potentiam suam, dum impios 
castigat et corripit, ut secundum Scripture senten- 
tiam, dum flagellatur pestilens, innocens astutior 
fiat (Prov. xix). Quidam vero a superioribus repe- 
tunt: O homo, tu qui es, qui respondeas Deo? (uod si 
volens Deus ostendere iram , etc. Patientia et longa- 
nimitas est Dei, qux sicut raalos preparat ad inter- 


0s COLLEOT. IN EPIST. AD ROM. 9 
itum , ita et bonos prosparat ad coronam : divitia À sus paucos justos perire eum multitudine impio. 


autem glorie sunt, dignitas multplex preparata 
credentibus. Eo ipso quod ait : In mulia patientia, 
satis significavit priore eorum peeoata, in quibus eos 
pertalit , ut opportune tunc vindicaret , quando illo- 
rum vindicta subvenienda erat : his qui liberantur 
innotescunt divitie Dei, cum erga eos qui inter ho- 
mines spernuntur, et humiles sunt, misericordia ejus 
ostenditur quod non in divitiis suis, nec in potentia, 
808, 86d in Domine sperant : sicut et tunc Hebreo- 
rum gens dispersa inter bomines et abjecta, a Deo 
misericordiem censeenta est. Ita ergo etiam populus 
genüum qui spernebetur et desperabatur ab bis qui 
in eircumeisione gloriantur, misericordiam consecu- 
tus est. Vecabo non plebe meam, plebem meum. 


rum. Quod semen lsaias Domino dieit derelietum 1 
illud sine dubio quod idem Apostolus exponit in aliis, 
eum dicit ad Abraham dictum : Tibi dabe terram 
hanc, et. semini tuo : Non autem dicit et seminibut 
tanquam in multis, sed semini tuo, tumquam in wno; 
qui est Christus. Non autem otiose Isaias semen no» 
minavit quod reliquum est : semen namque dicitur 
quod seminatur in terra, et inde resurgentem fru: 
clum plurimum totius Ecclesi» multitudines prola- 
turum, sicut ipse Dominus dieit : Niel gremum fre 
menli in terram ceciderit, et mortuum fuerit, fructum 
non affert; aut fructus hujus seminis est indulgentia 
peccatorum. Quid ergo dicemus ? quod gentes, quas non 
sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam. Quo- 


Apertum est de gentibus dictum, quia prius non erat B modo hic dicit quod gentes nop seetabantur justi- 


plebe Dei, postea autem ad opprobrium Judzorum 
misericerdiam accipientes voeatz sunt, ut in loco ubi 
nen vocabatur plebs Dei vocarentur ibi filii Dei vivi : 
prius enim nusquam vocabantur filii, nisi in Judea,. 
hoe est, in Hierusalem , ubi domus Dei erat; ui: 
Notus in Judea Deus ( Psal. yxxv). Ieaiae autem 
proclamai pro Israel, hoc est, clamat pro his qui cre- 
dunt in Ghrietum, hi enim vere Israelite, sieut dicit 
Dominus ed Nathanael? Ecce vere Israelita, in quo. 
dolus non est (Joan. 1). Reliquim salve fiant. Pauci- 
tateu eorum credituram esse demonstrat. Providens. 
de futuris propheta videbat quod plurimi ex Israel 
futuri erant vasa ire non credentes vitz sus, sed 
Deuminum mejestatis erucifigentes, illi qui non sal- 
vantur, tanquera arena maris sunt : reliquie vero 
salv fiant, tanquam stelle coli sunt : utrumque 
enim promissionis, qux ad Abraham facta est, eonti- 
net sermo : erit, inquit, semen (uum situ arena maris. 

Verbum enim consummans et brevians in cquitate. 


Hlisteris habet hoc sensus : Sicut ego verbum ab-. 


brevio et cito diffinio, ita Deus hoc omni velocitate 
perficiet. In prophetia autem breviatum verbum No- 
vum Testamentum accipitur, quia in eo omnia brevi- 
ter comprehensa sunt et clausa. Salvari hos promit- 
tit, quos reliquos dieit per verbum quod brevlavit 
Dominus super terram, hoe est, per fidem, cum sub- 
latis omnibus neomenii$, et sabbato, et eircumci- 
sione, et lege escarum, et oblationibes pecorum, 


tiam, et comprehenderunt justitiam? Vide ergo si 
hoc modo possimus respondere : aliud est seetari, 
aliud est insitam habere. Seotari dicitur, qui do« 
ctrina et lectione multa assequi aliquid cupit : uade 
et a sectando sect» appellate sunt hujusmodi de; 
ctrine qu» hominum traditione diseuhtur. Genies 
ergo qua legem tabulis vel litteris scriptam non ha- 
bueruní, non dicuntur secuti esse justitiam, habue-. 
runt tamen insitam, quam lex eos naturalis edocuit :- 
idcirco ergo proximi fuerunt justitiat el quie ex. fide 
est, id est, Christo. 

Israel vero sectans legem justiti , in. logem mon. 
pervenit. Et hie locus, sicut supra diximus, obser 
vandus ; in uno eodemque versieulo diverse nomizia! 


C legem. CerWum est enim quia sectabatur legem josti-- 


ti: secundum litteràm , sed in legem non pervenit : 
quam legem? sine dubio spiritus. Neque esim hoc di 
ceret Apostolis, quia legem quam seetabatue, ef 
quam tenebat, et qnam babebat, in. banc nom per- 
venit. Prima justitia est cognoscere Creatorem, de 
inde eustodire quse preecepit. 

- Quare? Quia non ex fide :* sed quasi es opetibus. 
Reddit causam quare uon invenerit justiGam, quia 
false in operibus gloriati eredere noineratit. 

Offenderant enim in lapidem offenlonis. Id est, im 
Christum ; quia non credidetant in eum. 1des lapis 
offensionis est : cai videre lioet lapidem mon offendit ; 
qui autem caecus impingit se, quod contigit Judmis, 


sola fides proposita eat ad salatem qus abbreviata p qvos sua malítia exco»eaviti, ut. Christant nen agnos. 


est ex lege : quia qus i^ fide sunt habentur, dicente 
Salvatere : De me enim scripsit Moyses. Sive Yerbum 
breviatum est totius doetrinze, ut quod prius lex et 
prophetis «continebant in lauütudine praeceptorum, vo- 
nieus Dominus pronuntiaret, et diceret : Diliges Do- 
minum Deum ex. ioto corde iuo, et provimusm tuum 
sicut to ipsum : in hie dusbus mandatis pendet omnis 
lez et prophete ( Metth. 1111) , in quo evidenter pro- 
phetas et legez duobus his sermenibus brevisvit. Po- 
test et breviatum verbum dici symboli, quod creden- 
tibus traditur, ia quo totius mysterii summa paucis 
connexa sermonibus contine(ur. 

Nisi Dominue sabaoth relignisset nobià semen, sicut 
Sodoma (acti ssstmue, eic. (Jani. D). Quia noh ox pae 


5centes erüciftgerent. Sed ideirco lapis offensiokis et 
petra scandali praedictus est Christes, quia mui it 
nativitate ejus et passione seandalum patiuntos. Ecce 
pono ia Sion lapidem offensionis et.potram aafidali. 
Seiendum est quod in Kais propheta hoc testimo- - 
nium scriptum sit, Compertum est ih peira vel in. 
lapide Christute esse signifleatum. Daniel enim pro- 
pheta lapidem hono dieit, qui abscissus a mente sine 
matiibys , percussit 0€ comminuit omnia regna, et re- 
plesit emnem terram ( Den. 1), quod evidenter de 
Christo dictum est. Et in lego petra, de qua fluxe- 


. rant aqux, Christus est appellatus : Petra eutem , 


inqmit, éxat. Christme. Offensio ergo posita in Sion 
Christus est ; Sion voro aitiéudo eat, sivo eivites ipea 


o5 


SEDULH SCOTI 


96 


Hierusalem, quie propter notitiam Dei non immerito À dzis. testimonium perhibet Paulus quod xmulatio- 


excelsa dicta est, in qua Salvator a Deo Patre posi- 
itus predicator, offensio factus est Judsis, dum se 
Filium Dei praedicat, natum de Spiritu sancto ex mu- 
liere. Per corpus autem contra scandalum passi sunt, 
et dicebant : Nonne mater ejus et fratres ejus apud 
n0s sunt (Marc. v1)? quomodo ergo hic dicit, quia de 
ccelo descendit? Hzc itaque petra scandalum est Ju- 
dzis et petra offensionis, qus? petra sine dubio corpus 
iutelligitur Salvatoris, hzec excisa sine manibus, pro- 
pterea quod sine viro de Spiritu sancto nata est. Om- 
mis qui credit in eum non confundetur. Non Jud:zeus 
solus , sed omnis qui crediderit, de pristinis delictis 
non confundetur. 
CAPUT X. 

Fratres, voluntas quidem cordis mei, etc. In his 
qua nuper exposita sunt, multis testimoniis ad- 
versum Israel usus est prophetarum, ita ut profer- 
pet de Isaia : Nisi. Dominus Sabaoth reliquisset. se- 
wen, etc., propterea solari nunc rursus populum 
volens, et per hoc invitare ad fidem, dicit : Fratres, 
voluntas quidem cordis, etc., et causam cur voluntas 
sua et obsecratio pro illis apud Deum habeatur, 
ostendit. Testimonium enim , inquit, perhibeo illis, 
quod aemulationem, etc. Quamvis, inquit, tot et tan- 
lis sint involuti peccatorum suorum malis, tamen, 
quia ineffabilis zelus et &mulatio Dei est apud illos, 
hzc me commovit causa obsecrare Dominum pro 
ipsis, ut vel in fine aliquando perveniant ad salutem : 
habent enim zelum Dei, sed non secundum scier.&iam. 
Et probatquomodo non seeundum scientiam zelua: Dei 
habeant : Quia ignorantes, inquit, Dei justitiam, suc ju- 
stitie obtemperant. Non multum ergo prodest habere 
zelum Dei, et non habere scientiam zeli. Denique Judzi 
putantes se zelo Dei agere, sacrilegi exstiterunt in 
Filium Dei, quia non secundum scientiam zelati sunt : 
sicut Phinees, filius Eleazar, qui secundum scien- 
tiam zelatus interemit Madianitam pariter et Israe- 
litam fornicantem cum ea. Poterat autem dicere et 
de aliis Apostolus qui charitatem Dei habent, sed 
non secundum scientiam : si enim habeat quis affe- 
cturh erga Deum, ignoret autem quia charitas pa- 
tiens est, benigna est, non invidens, non perperam 
agens, nom inflata, non est ambitiosa, non querens 
que sua sunt, h»c et his similia si 1n charitate non 
habeat, solo affectu diligat Deum competenter, et ad 
ipsum dicetur quia charitatem Dei habet, sed non 
secundum scientiam. Similiter autem dici potest et 
de alio qui fidem Dei habet, sed non secundum 
Scientiam, si ignoret quia fides Dei sine operibus 
mortua est. Potest et de alio dici qui castitatem ha- 
bet, sed non secundum scientiam, quippe si ab ho- 
minibus laudari vult. Et alius abstinens potest dici, 
sed non secundum scientiam, si propterea ut bomi- 
nibus appareat. Et sic per singula quzeque qus ge- 
rimus. Denique et apostoli dicebant ad Salvatorem : 
Auge nobis fidem (Luc. xvi) : hoc est, habentes eam 
fldem que non est secundum scientiam, habeamus 
eam fidem qus ost secundum scientiam. Interim Ju- 


C 


nem Dei, licet non secundum scientiam, tamen quia 
"utcunque habeant causam docet Áposfolus, qua ob- 
secratione pro illis offerret Deo: melius est enim 
habere zelum Dei, licet non secundum scientiam, 
quam penitus non habere. Sed non secundum scien- 
tiam. Veteris scilicet legis, qux prophetavit quod 
crederet totus mundus Christo adveniente : sed non - 
cognoverunt quia Christus advenit. Ignorantes jw- 
stitiam Dei. Ignorantes enim hunc esse Christum 
quem promiserat Deus, alterum exspectajidum di- 
cebant, huic justitias suas quas ex lege habebant 
anteponentes, qui est Dei justitia in fide : justitia 
enim ipse est, quia quod promiserat Deus, in ipso 
implevit. Finis enim legis Christus. Hoc est, perfectio- 
nem legis habet qui credit in Christo; cum enim 
nullus justificaretur ex lege, quia nemo implebat 
legem, nisi qui speraret in promissionem Christi, 
fides posita est, qux» crederet pro perfectione legis, 
ut in omnibus praetermissis fides satisfaceret pro 
tota lege. Moyses enim scripsit. Ipse Moyses distinxit 
inter utramque justitiam, fidei scilicet atque facto- 
rum, quia altera operibus, altera sola credulitate 
justificet accedentem. Quoniam qui fecerit ea vivet in 
eis. Id est, vindictam legis effugiet et bona terre 
accipiet. Quidam ex hoc loco putant Judzos pre- 
sentem tantum vitam ex legis operibus me- 
ruisse, quod verum non esse Domini verba de- 
clarant, qui de vita interrogatus zterna, mandata 
legis opponit, dicens : Si vis in vitam venire, serva 
mandata (Matth. . xix). Unde intelligimus. quod qui 
suo tempore legem servavit, dcternam vitam habuit. 
Que autem ez fide est justitia, sic dicit. Id est Moy- 
ses. Ne dixeris in corde, ec. Hoc est, nec de pas- 
sione, neque de ascensione ejus, quia a semetipso 
factum est, in corde tuo debeas dubitare. Quod 
ergo ait, Ne dixeris in corde tuo, exceptis his 
qua media interserit, oc est Christum dedu- 
cere, vel a mortuis reducere, de Deuteronomio vi- 
detur assumptum, ubi hoc modo scriptum est : 
Mandatum hoc quod ego mando tibi hodie, non est 
superexaltatum a te, nec longe a te : non est in colo, 
ut dicas : Quis ascendet. a nobis in celum, et accipiet 
illud nobis, ut audientes faciamus illud ? neque trans 
mare, ut dicas : Quis transibit nobis mare, et accipiet 
illud, wt audientes faciamus illud? Verum juxta te 
est. valde in ore tuo, et in manibus tuis, ut facias 
illud (Deut. xxx). Justitiam hanc dicit esse fidei, si 
non dubitet de spe Dei qux in Christo est, quia ideo 
passus est, ut exspoliatis inferis, virtute Patris de- 
vieta morte resurgens, cum animabus ereptis in co9- 
lum ascenderet. Sed quid dicit Scriptura? Hoc est, 
ut! ascendamus deducere Christum, confitendo eum 
nostro ore, quod est quasi ccelum nostrum, et in- 
tremus in abyssum nostri cordis, de quo oportet 
nos revocare Christum , ut quod corde credimus, 
ore confiteamur. Hoc scriptum est in Deuteronomio, 
quia non est longe ab animo nostro vel ore, quod 
nobis dicitur ut credamus : quamvis enim oeulis 





97 COLLECT. IN EPIST. AD ROM, 08 
non videatur, a natura tamen animorum et loquendi A crediderunt, et ideo nec invocant eum in quem non 


ratione noh discordat quod credimus. In ipsa enim 
natura inserta sunt velut semina, quz auditu et vo- 
luntate ex cultura fructificant testimonium creato- 
ris, hoc est, verbum fidei. Nullum opus dicit, sed 
solam fidem dandam in causam Christi. 

Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum. Qus 
superius locutus est, hic illa manifestavit : hanc 
esse regulam fidei, credere Dominum esse Jesum, 
et non erubescere quia Deus illum ex mortuis de- 
duxit in celum, confiteri Quod Deus illum suscitavit 
a mortuis. Certum est quia suscitavit eum, ad justi- 
ficationem sui credit : alioqui quid proderit scire 
me et credere quod Jesum Deus suscitavit a mor- 
tuis, 8i in me ipso eum non habeam suscitatum? 


crediderunt. In hoc autem arctissima eos conclu- 
sione constringit : Salus, inquit, non est nisi invo- 
canti; nemo vero invocat qui non credit : ergo quia 
non creditis, non invocatis ; et quia non invocatis, 
non salvamini. 

Sed quomodo, inquit, credent ei quem non audie- 
runt? Possumus sic intelligere, ipsum in carne po- 
Situm, vel Apostolos ejus predicantes de eo audire 
noluerunt. Potest autem et hoc intelligi, quia etiam 
nunc Christus semper tanquam verbum et ratio uni- 
cuique loquitur in corde, et de pietate docet, de 
justitia, de castitate, de pudicitia, et de omnibus 
simul virtutibus protestatur, sicut et ipse dicit ? 
Üves mee vocem meam audiunt (Joan. xxx). Sic 


Ego si in novitate vitz: non ambulo, et vetustate B denique in corde Pauli ,loquebatur, ita ut ille dice- 


peccandi consuetudinem non fugio, nondum mihi 
Christus resurrexit a mortuis. Ad hunc autem sen- 
sum ea conveniunt qux sequuntur. Dicit enim Scri- 
ptura. In Isaia : Quia omnis qui credit in eum, non 
erubescit (Isa. xtv). Erubescit autem omnis qui 
peccat, sicut et Adam peccavit, et erubuit, et abs- 
condit se. Qui ad hunc ruborem peccati incurrit, 
eredere non videtur. 

€orde enim creditur ad justitiam. Ergo si fides suf- 
ficit ad justitiam et confessio ad salutem, inter Ju- 
daum et Gentilem credentes nulla discretio est. 
Omnis qui credit non confundetur. Cum examen cope- 
rit fleri omnium rerum in die judicii, et omnia falsa 
eommenta vet dogmata in confusionem deduci, tunc 
in Christum credentes gaudebunt videutes omnibus 
manifestari quia quod crediderunt verum est : aspi- 
eient enim inter c:xteros se gloriosos et prudentes, 
qui 2stimati fuerant contemptibiles et stulti. llic 
enim est vera probatio, ubi et remuneratio et con- 
demnatio. Non est enim distinctio Judai et Graci. 
Generaliter autem confundi propter diffidentiam 
dicit aut sublimari causa credulitatis, quia sine 
Christo apud Deum nulla salus, imo pcena est. Dives 
in omnes qui invocant eum. Unus Dominus omnium 
et abundantiam misericordix et salutem habet unde 
largiatur. Non dixit, Dominum divitem credentibus, 
8ed invocantibus illum : credentibus enim sola datur 
remissio peccatorum. Sequitur autem ut precibus 
deditus liberetur a malo, et possit consequi quod 
promisit" Deus toto corde vigilantibus. Hz sunt divi- 
tie Domini, si justitia nobis, et veritas, et eapientia, 
et sanctificatio, quod totum est Christus Dominus, 
dominetur. Hx enim sunt ejus divitiz:, utpote in 
quo sunt omnes thesauri sapientie et scientix abs- 
conditi. Videtur mihi grande aliquod in Scripturis 
divinis sub invocationis nomine designari : non 
enim de qualibuscunque viris, sed ingentibus et pre- 
cipuis scribitur, quia Enos primus ccpit invocare no- 
snen Domini (Gen. 1v). 

Omnis enim quicunque invocaverit nomen Domini 
salvus erit (Joel. 1). Apud Joelem prophetam hoc 
scriptum est: Quomodo ergo invocabunt eum, in 


ret: An experimentum ejus queritis qui loquitur in me 
Christus? Sequitur : Quomodo autem audient sine 
predicante? In hoc magis predicantium sermone 
Christum ostendit audiri, in quibus secundum ea 
quse supra diximus, Christus loqui et docere mon- 
stratur. ' 

Quomodo autem predicabunt nisi mittantur ? Diffl- 
cultas mihi quzedam in hoc sermone videtur exsur- 
gere. Si enim ita intelligamus quod propterea nom 
praedicent quia non mittantur, nullo autem przdi- 
eante non audiant, non credentes enim non invoca- 
bunt, non invocantes non salvabuntur, colligitur ex. 
his, ut causa qua non sunt salvati, ad vitium redeat 
auctoris qui non miserit predicantes. Sed magis ad 
illum nos, qui rectior est, in intelligenti: tramitem 
deflectamus, et quod dixit, Quomodo autem predi- 
cabunt nisi mittantur? sic accipiamus, quasi dicat 
Apostolus : Nos prwcones et predicatores Christi 
non possumus predicare, nec annuntiandi nobis 
virtus ulla subsisteret, nisi adesset nobis ipse qui 
misit. Quod si predicantibus audire non vultis, 
vestra jam culpa est; et si audientes non creditis, 
et non credentes non invocatis, salvi esse nequitis. 
Quia ergo missi sunt ad praedicationem, idcirco de 
his qui ab ipso missi sunt scriptum est : Quam spe- 
ciosi sunt pedes evangelizantium pacem, evangelizan- 
tium bona! Hoc propheta dicit Nahum. Pedes di- 
cendo, adventum significat apostolorum cireumeun- 
tium mundum et regnum Dei predicantium : ad- 
ventus enim ipsorum illuminavit homines, viam 
ostendens qua itur in pace ad Deum. Aut certe pe- 
des in hoc loco pro sensibus posuit : de his pedibus 
et in Evangelio Salvator ait : Sicut ego Dominus et 
magister lavi pedes vestros, et invicem lavate pedes alter- 
utrum : exemplum enim dedi vobis (Joan. xi). Videa- 
mus quod sit istud exemplum, quo magistri discipulo- 
rum lavare debeant pedes, aut de qua aqua lavare. Si 
quis inveniat aquam vivam, et si quis accipiat de 


baptismo, et aqua illa fiat in eo fons aqua salientis 


in vitam seternam, iste de hac aqua doctrin:e spiri- 
tualis potest lavare pedes discipulorum, ei omnes 
ex animo ipsorum immunditias sordesque diluere; 


8 4 -c n 


[7 SEDULII SCOTI 


100 


plsm. Quz autem bona sint qu: evangelizant (quam- A tales non solum vocis, sed verba et rationem perre- 


vis hoc ipsum quod dicit evangelizare, interpretatur, 
bona annuntiare), quz sint tamen bona quz bonis 
addidit, requiramus. Unum et verum bonum est 
Deus, cujus imago bonitatis est Filius, et Spiritus 
ejus qui dicitur bonus: illud ergo unum, quia in 
Deo Patre, et Filio, et Spiritu sanclo est, bona no- 
minavit; hoc est enim quod annuntiant evangeliste 
secundum praeceptum Dei et Salvatoris nostri di- 
centis, Jte, docete omnes gentes, baptizantes eos in no- 
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvun). 
Exemplum vero boc de Isaia videtur assumptum ; 
Sed ibi propheta ad ipsum Dominum evangelizandi 
officium retulit, lta enim ait : quia ego ipse qui [a- 
quebar ecce adsum. Quam pulchri in montibus ut pe- 
des evangelizantis auditum pacis, ut evangelizantis 
bona (Isai 11)! Verum mibi videtur Paulus, quia 
propheta dixerat, ut pedes evangelizamiis bona, et 
hoc quasi ex alterius comparatione commemo- 
fasse, velut si diceret: lta adero, ut homo qui 
evangelizat pacem el evangelizat bona. 

Sed non omnes obediunt Evangelio. Ergo si nec 
Illi omnes obedierunt ad quos isti missi sunt, quanto 
minus isti ad quos nemo est destinatus. (Quis credi- 
dit auditu vestro? Firmavit exemplo prophetico 
Judeos esse contradictores evangelicm veritatis : 
hunc autem numerum tangit qui fidem non recipit, 
quod ponit Apostolus, quia Isaias dixerit : Domine, 
quis credidit auditui nostro ? Quis pro raro dictum 
est. Et observare debemus quod sermo hic in Scri- 
pturis interdum pro raro, interdum pro nullo omni- 
no ponitur. Verbi gratia, ut cum dicitur : Quis. sa- 
piens , et intelligit hec? Ubi vero dicitur : Quis 
gscendit in celum, hoc est, Christum deducere; vel 
quis descendit in abyssum, loc est, Christum a mar- 
tuis reducere? Hic quis nullus intelligitur : nullus 
enim est qui ascendit in coelum Christum inde dedu- 
cere. Nunc ergo Domine, quis credidit auditui no- 
tro? quod dicit Isaias, rarum quemque significat. 
Videtur tamen [Isaias hxc ex persona 'apostolorum 
prophetare, quibus creditum fuerat praedicationis 
officium ; nam et ipsi cum raritatem credentium de 
populo Israel viderent, dicunt ad Dominum : Do- 
mine, quis credidit auditui nostro? Ergo fides ex 


nisse pronuntiat : quod utique audientes sermonem 
fldei etiam perscrutari possunt. Sed dico : Nenquid 


Israel non cognovit ? Gentes scilicet esse vocatas ad 


fldem. Videtur ea quz superius dixit de Gentibus 
prolocutus : nunc vero, ut sibi moris est, etiam de 
Israel subjungit, et vult quod inexcusabilis sit fsrael 
testibus idoneis comprobare. Ipse, inquit, Moyses 
dicit, ex persona Del : Ego ad &mulationem vos ad- 
ducam in non. gentem, de Christianis sine dubio dl- 
cens, qui a Deo ad zmulationem prioris popull tn- 
creduli concepti et assumpti sunt. Ad emulationerk 
vos adducam. Quia per se Judzl im ira mtssi excru- 
ciantur, quando audiunt prophetas et legem ad nos 
pertinere qui Christum credimus. [n gentem insi- 


B pientem. Hoc est, sine lege et non adorantem Deum 


verum. lsaias autem audet et dicit. Dicit Apostolus 
de Isala quia audet et dicit : hoc indicat, quia mor- 
tem contemnens et persecutiones qux inferebantur, 
quamvis sciret sibi imminere periculum, audet ta- 
men et przedicat Verbum Dei. Et ex persona Christi 
dicit : Hic Israel carnalis est, hoc est, Abrahae 
filius, sed non secundum fidem : nam Israel verus 
et spiritualis est, qui credendo videt Deum. Inventus 
sum ab his qui me non interrogabant. Quia non 
Deum sed dxmonia interrogabant, per augures et 
astrologos, atque aruspices idolorum. Ad Israel au- 
tem quid dicit? Superiora quidem ad Gentes, se- 
quentia vero exponit ad Israel esse referenda. Tota 
die expandi manus meas. Hoc est, toto tempore mi- 
rabilia vel plagas extendi : nec sic crediderunt. Cer- 
tum est autem quod gentes erant quie Christum nec 
quzrere noverant, nec de eo interrogare didicerant; 

invenerunt tamen quem non quzsiverunt, quia ipse 
eos quzesivit prior. Pastor enim bonus et ovem que 
perierat requisivit, et sapientia est quxe drachmam 
perditam quxrens invenit. Judzi autem interrogant 
Scripturas de eo, et inveniunt quia crux ejus Judzis 
est scandalum. Ideo dicit adeos : Tota die expandi ma- 
nus meas, hoc est cum penderet in cruce, illi non &o- 
lum invenerunteum, sed insuper dixerunt ei : Si Filius 
Dei es, descende nunc de cruce, et credimus. In exem 
plaribus autem Hebrzorum non habet contra dicen- 
tem , Apostolus autem secutus LXX interpretum 


auditu est, auditus autem per verbum Dei. Quia nisi y veritatem in suis Scripturis, sicut illi interpretati 


dicatur aliquid, nec audiri potest, nec credi. In om- 
nem terram exivit sonus eorum, Hoc de Psalmo xvi 
assumitur, ubi ait : Non sunt loquela, neque sermo- 
nes. In quo pro linguarum et sermonum varietate 
Gentes sine dubio intelliguntur, et dicitur quia apo- 
stolorum Christi in omnem quidem terram sonus 
eiierit, in fines vero orbis terre, non sonus, sed 
verba pervenerint: quod ita intelligi potest, quia 
terram imperitos quosque et indocibiles omnes di- 
cat, ad quos non verba, ip quibus ratio fidei com- 
monetur et explanatio sapientim, sed sonus fidei 
communi et simplici przedicationc pervenerit. Finem 
vero orbis terrz, eruditores quosque appellaverit ; 

finis enim perfectionem indicat rerum, Ád hos ergo 


anuo at qu/fotm -- 


sunt, ponit. 
CAPUT XI. 

Dico igitur: Nunquid repulit Deus hereditatem suam? 
Quia satis illos bumiliaverat, modo quasi bonug 
doctor consolatur eos, ne illos nimium exacerbare 
videretur. Ábsit. Non omnes , ait, repulit, nisi illos 
qui non erediderunt. Iam et ego I'sraelita sum. Quia 
non idcirco expulsi sunt. quod genus sunt lsrael. 
Non ergo repulit Deus plebem suam , quam prescivit 
esse credituram. Et ut hoc probaret exemplo, sub- 
juugit, dicens : Nam el ego Israelita sum. An nesci- 
tis in Elia quid dicit Scriptura ( I1I Reg. xix y? Né 
videretur parvum quod exemplo sui non esse repul- 
gam plebem Dei docebat Apostolus, validiora requi- 








101 


COLLECT. IM KPié'T. AD ROM. 


104 


rit exempla, dielt : Ax rnestcitie , eU. In quibus do« À mandata contemnerent, unde a Salvatore arguuntur: 


cet, quod .prepheta aliquawio Deo repletus, chm 
apud Deum querelam populi ptevarieatoris expone- 
ret, qui non solum prophetas oecidisset el altaria 
subverüsset , verum ot Eliam, qui videbatur solus 
. $uperesee ex wrophetis Domini, conaretur exstin- 


guere, Bomiae dioebat * Et ego relictus sum solus, - 


et quaerunt; animam meam. Sed quid. dicit illi divi- 
mum rosponsum ? Reliqui mihi septem millia virorum 
qui non curpgnerumt genua ante Baal. Aperta. sunt 
bue. Ogendii enim non solum Kliam remansisse, 
qui devotus Dee non adoraverit idola, sed multos 
qui in fide Dei permangerunt. Huic rei et historize 
congmiit quod multi per spelsncas oceultati sint, por- 
pter Aobab regem femaris et dezabel uxorem ejus , 


qui per peendeprophetas credentes Dei prophetas per- B 


sequebantur, e£ populum ad idololetriem cogebant. 
Quid autem et ipse nomerus septem millía virorum 
indicet, videamus. Septenarius numeras ad requiem 
perünei : in septimsa enim requievit Deus. Audi ergo 
quomode Ghristlus eredentes sibi invitat ad requiem , 
el dici : Venite ad me, omnes qui taboratis, et egorefi- 
£iem vos. Ad iatum ergo septenarium numerum per- 
tinet oxnis qui veniens ad Christum deposuit onera 
peccati, et requiem salutis invenit. Sie igitur et hoc 
tempore religsía sesundzm electionem. gratie Dei 
salem faote eunt. Belignias dicens eos qui ex cir- 
euncieioae .rediderunt, tam apostolorum quibus 
86 quoque sonpumerat, quàm et ceteros qui cum 
ipsis seenti sunt fidem Chricti. Quod dicit secundum 


eleetienem  gratàz Dei eateas factas. esse. reliquias, € 


non mihi videtur esse euperfiae lectionis adjectio : 
potuit enim dicere, reliquie per gratiam, et sine 
eleciione , et eum electione. Nam omnes quidem qui 
per fidem aalvanüir, per gratiam sine dubio salvan- 
far: qui antem pet electionem gratie salvantur, 
períectiores enimse mihi videntur ostendi. 5i autem 
gratia , non ez operibus. Seiendum est opera que 
Paulus repndiat et frequenter vituperat , non esse 
opera justifie quz» mandantur im lege, sed ea qui- 
bus hi, qui secundwm earnem legem custodiunt, 
gloriantur : id ost, vel cireumcisionem, vel ritus 
sacrificiorum , vel observationem sabbatorum et 
Béomeniarum, lee et ejusmodi ergo sunt opera, 
ex quibus dieit neminem potuisse salvari, et de qui- 
bus ia przsemii looo dicit, quia non ex operibus, 
eic. Aliequi 9geatia won est gratia. Hoc est, si ex 


operibus malvm facte 4unt, hon erit gratia, sed 
merces eperis: quia 8 gratuMo munere gratia ap- 


pellaur. Quid enim? quod quicvobat Israel , hoc non 
esí consecutus ; electio euwtém. coneecuta est , ceteri 


wre exceocati sant, in his Apostolus Israel in duas 


divisit partes, quarum unam electionem voeat, quie 
consecuta gi qued quserebat ; aliam eeteros appel- 
lat, qui non solnm consecuti non eant quod qure- 


bané , Sed exceecati sunt epiritu compenctionis. Ideo: 


autem 1otus israel non est consecutus justitiam, 


quia illama non ex fide qu:»rebant, sed ex solis ope- ^ 


Tibus legis se justificari putabant, cum maxima legis 


Culicem linquentes, camelum autem glutientes (Matth. 
xxii ). Dedit illis spiritum. compunctionis. Hoc est, 
spiritum erroris vel infidelitatis, seu invidiz. Oculos 
tut non videant, et aures ut non audiant. Quistio 
nobis quomodo de bono digne dictum videatur, quod 
ipse dederit oculos residuo Israel quibus non videat 
et aures quibus non audiat: et vide ne forte hec 
magis retributio sit et merces incredulitatis, se- 
cundum ea qus in superioribus exposuimus, ubi 
quia non probaverunt Deum babere in notitia, tra- 
didit illos Deus in reprobum sensum : hinc etenim 

oculus et auris cordis, non corporis dicitur, quibus 
exc:cati sunt, et non audiunt, hi utique Christum 
videntes in corpore, et audientes doctrinam ejus, 
nec credere operibus qux» videbant, nec verbo quod 
audierant obedire voluerunt. Usque in hodiernum 
diem. Hoc est, usque convertantur, sicut de vela- 
mine cordis ad Corinthios dicitur (17 Cor. 11), Vel: 
Usque in hodiernum diem, hoc est, usque ad con- 
summationem seculi, Fiat mensa eorum coram ipsis 
in laqueum. Quia in passione Christi hletati sunt 
pascha comedentes : hoc enim de illis prophetatur 
qui Salvatorem aceto et felle petabant. Quod dicit, 
fiat mensa eorum in. laqueum et. captionem , nou ha- 
betur scriptum in Psalino, neque in postris Septua- 
ginta interpretum exemplaribus, negue in Hebrae- 
rum. Sed rursum in Psalmo habetur : Fiat mensa 
eorum coram ipsis in laqueum ( Psgl. rxvpi ), Apo- 
stolus autem non posuit , coram ipsis. Ergo sciendum 
quod auctoritas apostolica nunquam Hebraeorum 
exemplaribus fidem facit, nec verbis eemper in- 
terpretum servit, sed Scripturarum sensum verbis 
quibus competit explicat. Omne quod appellatur Ve- 
tus Testamentum mensa est Jsrael, ip qua mensa, 
$i quis volebat edere verbum Dei, appositis sibi 
legis et prophetarum sermonibus pascebatur. E& 
hanc puto esse mensam, de qua dicit Salomon : Si 
redieris cenare ad mensam potentis , intelligibilifer 
intellige que apponuntur tibi, et mitte manum tuam , 
sciens quia talia te parare oportet ? Omnis ergo Scri- 
ptura mensa est sapientis. Aliter, fiat mensa eo- 
fum coram ipsis in laqueum ; hoc impletum est 
quando occisi sunt in vindictam crucis pascha 1man- 
ducantes, in laqueum scilicet obsidionis? Sive in 
laqueum mensa divine Scripture Judzis efficitur, 
quando e& quz de Christo prophetata sunt, non nigi 
ad litteram perverse interpretantur, in captionem 
scilicet transmígrationis, qu» sub Tito et Yespa« 
siano faeta est. Potest autem et illa capio mepag 
hujus videri, quia Dominus £os cepit, cum ad eos 
dixit : Quid vobis videtur de Christo ? Sequitur : Et 
non potuerunt ei respondere verbum ( Luc. ww). Et in 
retributionem. Hoc est, in mali operis vindiciam : 
fit autem et in scandalum mensa hoc modo. Ex 
Scripturis didicerunt Judi, guia. Christus in. giter- 
num manet ; Jesum vero videntes in carge, e$ non 
solum iu carne, sed in morte, et morte crucis, &can- 
dalizabantur in eum , nescientes quia e(si passus e« 


105 


SEDULII SCOTI 


[O1 


ez infirmitate carnis, sed vivit ex viriute Dei. Dorsum A scientia pura ( I Tim. n), non jam bonum grande, 


eorum curvatum est semper. Neque enim debent ultra . 


ccelum despicere, qui in escatorem cceli peccaverunt: 
sed dorsum significat fortitudinem Judzorum ad ser- 
vitutem redactam extraneis gentibus. Dico enim, nun- 
quid sic offenderunt ut caderent ? Id est , non ita pro- 
pter improbitatem suam czecati sunt, ut curari non 
possint : sicut et Zabulon legimus cecidisse, dicente 
1saia propheta : Quomodo cecidisti de celo , Lucifer 
( Isai. 1v )* Casum apostaticum significavit : non 
ergo hos sic offendisse dicit ut caderent, sed offen- 
sionis sux causa ad tempus obtusos. Sed illorum 


delicto salus est. gentibus, ut illos emulentur. Quo-. 


modo ex illorum delicto salus gentibus detur osten- 
dit, hoc est, ut conversionem gentium videntes , et 


sed jam malam sibi poenam conquirit , tanquam qui 
contumeliam fecerit divino ministerio , quod 'simili- 
ter de cseteris et omnibus ecclesiasticis gradibus in- 
telligendum est. Si quo modo ad emulandum carnem 
meam provocem. Hoc est, ut omni modo talem me ex- 
hibeam, quatenus me desiderent imitari. Si enim 
amissio eorum reconciliatio est mundi. Unde Gentibus 
assumptio, nisi ex illorum viverent morte, ex Ju- 
dais mortuis? Christus vel apostoli vita fuerunt 
Gentibus, si quos inde liberavero, ad vestram pro- 
ficient vitam. Si ergo, inquit, Israelite hujus gentis 
adjectio reconciliationem prestitit mundo, et tanta 
fuit erga gentem istam gratia, qux sublata ab ea 
universum mundum Deo reconciliare sufficeret , 


testamentum Dei, quod ipsi prius acceperant , illis B quantum putas tunc merebit mundus, cum etiam 


traditum, et legem et prophetas apud eos majore et 
digniore haberi observantia , zelum capiant etiam in 
novissimis saltem temporibus. Et sicut nunc illorum 
lapsus salutem gentibus dedit, ita gentium fides et 
conversatio Israeli z2mulationem conversionis et sa- 
lutis conferat : usque adeo illos dilexit; ut propter 
salutem illorum gentes vocaret , quo eas videntes ad 
regnum Dei admitti, vel sic facilius convertantur. 
Quod si delictum illorum divitie sunt mundi , et di- 
 minutio eorum divitie gentium , quanto magis pleni- 
tudo eorum. Si delictum illorum tantum vobis pro- 
fuit, ut sine operibus legis vos illis faceret cohz- 
redes; et si pauci eorum credentes omnes vos ad 
salutem vocarunt, quanto magis si omnes crederent 
prodesse vobis poterant per doctrinam. Considera 
in his Dei sapientiam , quomodo apud Deum ne ipsa 
quidem delicta et lapsus inutiliter cedunt : sed cum 
unusquisque ex propositis in voluntate vel liber- 
tate delinquat, dispensatione divin: sapientis hoc 
ipsum, in quo illi damno sux negligentix: pauperes 
fiunt , alios divites facit. Vobis autem dico gentibus : 
Quandiu quidem ego sum gentium Apostolus. Quan- 
diu in corpore fuero constitatus, Honorificabo mini- 
sterium meum. Dum exemplo meo plures eorum sal- 
vare contendo. Ostendit gentibus, quonam affectu 
diligat Judzxos ; nam ministerium suum , quod Apo- 
8tolus gentium est, honorificat, si propter affectum 
generis sui data opera etiam Jud:eos acquirat ad 
fidem : honorificatior enim fit, si et illos, ad quos 
non missus est, lucretur ad vitam. Patribus enim in 
Jaude maxima erit , si fratres invenerit qui perierant. 
Quid tam dignum quam ut unusquisque ministerium 
suum , quod Dei providentia suscepit , exornet ? 
Exornat autem et illustrat ministerium, qui bene 
ministrat : sicut ex contrario dehonestat ministe- 
rium suum , et notabile facit, qui negligenter et in- 
digne ministravit. Verbi causa , ministerio Ecclesie 
diaconus , inquit, bene ministravit, bonum sibi 
grande acquirit , et multam fiduciam in fide Christi 
Jesu : si vero non bene ministravit, hoc est, si non 
se talem exhibuerit qualem describit Apostolus : 
Gravem, non multo vino deditum, non turpis lucri 
appetitorem , sed habentem ministerium fidei in €on- 


e^ "y 
» 


gens ista reconciliari meruerit ? Et quid aliud sit, 
quod ex reconciliatione Israel mundus acquirat bre- 
viter ostendit, dicens : Vita ex mortuis. Tunc enim 
erit assumptio Israel, quando jam et mortui vitam 
recipient, et mundus ex corruptibili incorruptibilis 


flet, et mortales immortalitate donabuntur. Absurdum 


namque videretur, si cum offensio ipsorum reconci- 
liationem mundo donaverit , assumptio ipsorum non 
majus aliquid mundo et przstantius largiretur. Quod 
si delibatio sancta est, et massa. Hoc est, si qui 
crediderunt pauci sancti sunt, et omnes sancti si 
credant. Quod unius substantie est, unum est; 
ideoque ostendit non posse indignos dici ad fidem 
hos quorum jam parentes adepti sunt fidem : quia 
sj pars Judzorum credidit, cur non et alia pars 
posse credere dicatur? Et si radix sancta est, et ra- 
mi. Immutatis verbis eadem repetit , ut sensum com- 
modet duobus exemplis. Radix patriarcharum, hoc 
est , primi et novissimi sancti ex ipsis. Radicem vero 
hanc quidam Abraham, alii Seth, alii unum ali- 
quem ex patribus ponunt. Ego autem radicem aliam, 
qua saneta sit, et sanctas primitias nescio, nisi Do- 
minum nostrum Jesum Christum ; ipse est enim pri- 
mitie omnium, vel delibatio secundum id, quod 
alibi de eo dicitur : Qui est primogenitus omnis crea- 
ture ( Col. 1), huic namque radici , omnis qui sal- 
vatur, inseritur : et hac deliberatione saneta omnis 
massa humani generis sanctificatr. Et sicut radix 
sancta manentibus in se ramis sanctificatis pinguetu- 
dinem prebet, dum per Spiritum suum sanctum 
adherentes sibi vivificat, verbo excolit, sapientia 
floridos reddit, et in omnium virtutum plenitudine 
afferre fructus uberes facit, ita et ipse dicat de eis : 
Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei ( Psal. 
L1). Etenim si rami qui fracti sunt, propter incredu- 
litatem fracti sunt ; et qui stant, flde stant : qui 
salvi erunt in quo stant, nisi in Jesu Christo? et quis 
alius est, a quo per incredulitatem fracti sunt , nisi 
ipse cui non crediderunt? Sed tamen ex tempore 
adventus ejus multus oleaster inseritur huic radici, 
vel ramis ejus, apostolis scilicet et prophetis , et qui 
inseruntur eis, socii flent radicis pinguedinis Chri- 


. Bii. Quod si aliqui ex ramis fracti sunt. Hoc est non 








1U5 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM, 


106 


propter te illi fracti sunt , sed propter illos tu inser- A olo enim vos ignorare, ,ratres, mysterium hoc. Adhuc 


tus es, quia illi fracti. 7u autem cum oleaster esses. 
Oleaster, olea quidem , sed inculta ac silvestris. Noli 
gloriari adversus ramos. Hoc est, noli de illorum 
perditione gaudere, alioquin audies: Quia non illi 
per te stant, sed tu per illos ; nec illis vitam prz- 
stas, sed illi tibi. Dicis ergo: Fracti sunt rami ut 
ego insererer. Dicis illos ideo fractos, ut tu insera- 
ris : videamus si propterea, et non magis propter 
incredulitatem suam ceciderunt. Tu autem fide sta. 
Quia Judei per diffüdentiam lapsi sunt, hos fide 
dicit stare, quia cum prius jacerent , credendo stare 
cceperunt. Noli altum sapere, sed time. Yd est, noli 
dicere quod fidem Abrahz habeas, ultra populum 
Judaicum fidelem. Quidam bunc locum non intel- 


ad eos qui ex gentibus crediderunt, quasi elatos et 
superbientes adversum ramos qui fracti sunt , et pu- 
tantes quod hoc non Dei bonitate et ineffalili di- 
spensatione sapientix ejus, sed suis meritis conse- 
cuti sunt , ut, illis detractis, ipsi cum essent. olea- 
stri insererentur in bonam olivam. Mysterium autem 
dicit arcanum , quod hominibus ignoratum est , quare 
salvate sunt Gentes, quia occasionem eis salutis 
etiam czecitas prestitit Israel. Est mysterium quod 
ignorabatur ab his qui insultabant hujusmodi , quo- 
modo in dispersione filiorum Adam , cseteris quibus- 
que gentibus secundum angelorum numerum distri- 
butis, propria quzdam pars facta est Israel , ad quos 
et repromissiones bonorum, et testamenta, et legisla- 


ligentes , nec attendentes causam vel personas, de B tio facta est. Manente ergo illa parte Domini in statu 


qua et de quibus loquitur Apostolus , putant hic 
sapientiam esse prOhibitam : quod si ita est, se- 
cundum illos invenietur sibi ipsi esse contrarius, 
cum hic vetet quod alibi, ut Ephesii et cxteri ac- 
cipiant, magnis supplicationibus a Domino depre- 
catur. Noli ergo altum sapere, hoc est, noli contra 
eos esse superbus, sed cave ne tu offendas. Me- 
Yuento quod omnis qui se exaltat , humiliabitur: nam 
possibile est etiam te peccare. Si enim Deus natu- 
ralibus ramis non pepercit , ne forte nec tibi parcat. 
Hoc est , si illis non pepercit propter incredulitatem, 
quia ex radice sancta sunt, quanto minus tibi si pec- 
caveris?Vide ergo bonitatem et severitatem Dei. Bonum 
Deum gentibus esse testatur : quia cum idola seque- 
rentur, et nec sic requirerent, ipse ultro vocavit illos, 
et peccata remisit eis. Judaeis autem severus est , et 
exczcavit illos, quia donum Dei spreverunt ; potest 
enim Deus iterum inserere illos. Apud homines qui- 
dem impossibile est aridos surculos reformare, apud 
Deum autem omnia possibilia atque facilia. Nam si 
tu ex naturali excisus es oleastro. Quia jam olim pa- 
tres eorum per naturalem legem degeneraverunt a 
natura, et per successiones peccandi consuetudine 
permanente, quasi naturaliter amari et infructuosi 
esse cceperunt. Et contra naturam insertus es in bo- 
nam olivam. Contra naturam olivz est inserere olea- 
strum , quia magis solet ramus radicis vim mutare, 
quam radix ramorum in suam vertere qualitatem. 
Ideo insertum dicit oleastrum, ut surculus fructum 
radicis afferat, socius ejus effectus. Olivam fldem, 
per quam Abraham justificatus est, accipiamus : 
oleastrum vero, quia sterilis et infructuosa natura 
est, perfidiam significat. Ác per hoc si bi qui sem- 
per inimici Dei fuerunt, conversi in fidem Abrahe 
inserti sunt ex cujus origine non sunt, quanto magis 
Jud:i, si post diffidentiam credant, patern:z reddendi 
sunt naturz , inserti iterum in suam promissionem ? 
Sed nec hoc quidem lateat nos in hoc loco, quod noh 
eo ordine Apostolus olivxe et oleastri similitudinem 
posuit, quo apud agricolas habetur : illi magis oli- 
vam oleastro inserere, et mon oliv: oleastrum s0- 
lent , Paulus vero apostolica auctoritate ordine com- 
mutato, res magis causis quam causas rebus aptavit. 
PaTRoL. CIII. 


Suo, possibile non. erat nos, qui eramus gentes, 
introire in hxreditatem Dei , et in sceptri ejus jura 
succedere. Sequitur : Ut non sitis vobis ipsis sapien- 
fes. Hoc est, ne secundum humanam sapientiana 
dicatis : Nos Deus elegit , et illos abjecit. Quia insul- 
tare lapsis et gloriari adversum ramos qui confracti 
&uní, non fit per Dei sapientiam, sed per huma- 
nam, mutabilem et ignorantem mysterium Dei. 
Quod enim secundum Deum sapit, in beneficiis 
Dei non insultat 'abjectis : sed cum timore gratias 
agit misericordize largientis. Qwia cecitas ex parte 
Israel contigit. Id est, non omnibus patitur Deus, 
sed aliquibus ex Israel fleri c:ecitatem. Aut in tan- 
tum Israel et delicta et perfidia occupaverat, ut 
veniret tempus quo gentes omnes admitterentur in 
vitam, et ita omnis Israel per fidem solam salvare- 
tur, quomodo gentium plenitudo, ut zquales essent 
in Christo qui equales fuerant in delictis. Donec 
plenitudo gentium intraret. Id est, multitudo creden- 
tium ex omni gente. Non omnes omnino gentes, 
juxta figuram synecdochen. Sicut scriptum est : 
Veniet ex Sion qui eripiat et auferat iniquitates ex 
Jacob (Isa. Lxxix). Quod si vis, inquit Apostolus , 
scire quomodo etiam post cxcitatem salvandus sit 
Israel, audi quomodo scriptum sit : Veniet ex Sion 
qui eripiat, etc. Sciendum sane est quod de propheta 
Isaia unum testimonium istud Paulus assu.npsit, pro 
eo quod dixit Apostolus : veniet ex Sion, scriptum 
inveniet, propter Sion. Et quod ait hic, cum abstu- 
lero peccatum eorum , ibi omnino scriptum non est, 
sed nec apud Hebraeos quidem, Apostoli tamen au- 
ctoritate sumptum est. Verum meminisse debemus. 
quod przsentem locum Apostolus quasi mysterium 
haberi voluit : quo scilicet hujusmodi sensus, fideles 
quique et perfecti inter semetipsos velut mysterium 
Dei silentio tegant, nec passim imperfectis et minus 
capacibus proferant. Mysterium regis, ait Scriptura, 
celare bonum est (Tob. xi). Et hoc illis a me testa- 
mentum, cum abstulero peccata eorum. Novum sci- 
licet Testamentum, quod promittit Jeremias, quod 
non nisi novi, abolitis per baptismum peccatis, acci- 
piunt : Fratres secundum Evangelium inimici propter 
vos. Causa incredulitatis jnimici sunt Evangelio, ut 


Á 


107 


SEDULI SCOTI 


108 


gentibus error et delictum illorum aperiat viam ante À pervenire, unoquoque tempore decrevit quid esset 


tempus intrandi ad fidem, sicut supra memoravi. 
Hoc dicit ut non insultet his quorum delictum pro- 
foit gentibus : illis enim insultandum est quorum 
peccatum obfuit aliquibus. Eadem persequens, adhuc 
de Israel et gentibus Apostolus, et ramis oleastri , 
qui insultabant ramis olive , defractis, imputans 
etiam hoc addidit : quia Israel secundum Evangelium 
quidem Inimicus factus est Deo, quia non credidit 
Christo : quantum autem spectat ad honorificentiam 
patrum, electus et charissimus habetur apud Deum. 
Sed et quod dicit: Propter vos; quorum saluti sci- 
licet invident, prohibentes apostolos gentibus loqui, 
et persequentes qui annuntiant Christum. Secundum 
reliquias vero, qux salvandz» dicuntur, in quibus 


* 


electio credentium subsecuta est ex Israel. Charis- . 


simi propter patres. Quorum scilicet fidem sequentes, 
credunt in eum qui suscitavit Christum Jesum a 
mortuis. Sic enim aliquando et vos non credidistis Deo: 
Post hzc etiam latentes et profundiores incredulitatis 
eorum aperit causas, et dicit : Quia sicut vos Gentes 
quondam non credebatis Deo, nec tamen idcirco 
penitus reliquit vos Deus. Sed aliquando ad ultimum 
misericordiam consecuti estis propter incredulitatem 
illorum. Occasio tamen conferendz in vos miseri- 
cordix populi Israel incredulitas exstitit, ita etiam 
nunc hi qui de populo Israel non crediderunt, noh 
usqe relinquuntur in incredulitate sua. Postquam 
plenitudinis gentium impleta fuerit dispensatio , 
eiiam ipsi misericordiam consequentur. Sine peni- 
tentia. enim. sunt. donationes et. vocationes. Si cre- 
diderint, illis non poterunt imputare peccata, quia 
Deum non poenitet Abrahze semini prorhisisse. Con- 
clusit enim Deus omnla in incredulitate, ut omnium 
misereatur. Noti vi inclusit, $ed ralione, quos inve- 
niit in incredulitate, hoc est Jud:*os omnes et gentes 
conclusit, quia ante Judxi peccatores tantum erant, 
non etiam perfidi. Postquam autem Christo rion cre- 
diderunt, gentibus surit zequales, ut omnes similiter 
mnisericordiam consequantur. Hoc est, omnia con- 
clusisse in increlJulitate, ut tunc decretum donum a 
Deo veniret , quando omnes diffidentia laborarent , 
ut gratia muneris esset gratissima. Itaque nemo 
se jactet : miserum est enim superbum esse eum 
cui ignotum est: O altitudo divitiarum sapientie et 
scientie Dei, Miratus tantum profundum, nullis 
precelentíibus meritis gentes intromissas, et in 
pérfidia Judxos derelictos ; unde exclamat dicens : 
O aliitudo divitiarum sapientie et scientie Dei. 
Laudat sapientiam Dei, qu:e tam diu exspectavit se- 
cundum prescientiam , donec omnes misericordia 
indigerent; ut hominibus de falsa jactantia gloria 
tolleretur. Excelsum et immensum Deum in divitiis 
sapientiz et scientiz su:e, cum omni laude gratiarum 
actionis testatur : est enim consilium et judicium 
ejus incomprehensibile, Nam ab initio sciens con- 
versationes et opera hominum, quia neque sola 
severitate Justiti:e salvari posset humanum genus, 
neque sola misericordia ad profectum meritorum 


przdicandum, ante tamen permittens unumquemque 
sibi : quia natura ipsa duce, cognitio justiti:e obtor- 
puerat, consuetudine delinqueudi data lex est, ut 
humanum genus terroris metu lege frenaretur : quia 
non se cohibentes rei tenebantur a lege predicta. 
Misericordia est, qua ad se confugientes salvaret, 
refugientes autem czcaret ad tempus, ad promissie- 
nem eorum gentes, qu:? prius justitiam Dei datam 
per Moysen sequi noluerant, advocans, ut horum 
saluti dum invident, ipso zelo ad radicis salutaris 
originem se reformarent promissi in lege. Hzc est 
altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei, qui 
tam Judxos quam gentes manifestata providentia 
acquisivit ad vitam. Considerans sanctus apostolus, 
tantas esse bonitatis Dei divitias, et tantum divitiis 
sapienti opus erga rationabiles agi creaturas, et 
quod tantum Deus dives *st in misericordia, et dives 
in omnes qui invocant eum , et tante sunt bonitates 
ejus, et longanimitates , et sapientie, repente ut 
interioribus eas cordis oculis intuens, immensitatem- 
que earum perspiciens, stupore simul ac pavore 
perculsus, exclamet et dicat : O altitudo divitiarum 
sapientie et scientie Dei, quam inacrutabilia. sunt 
judicia ejus ! Judicia Dei abyssus multa, ad liqui- 
dum ériim comprehendi non possunt. Imserutabilia. 
Ut scrutari judicia ejus, quil.us unamquamque ani- 
mam atque naturam rationabilem dispensat, nemo 
sufficiat. Sed requirendum quare dicat inscrutabilia 
esse judicia Dei, cum Psalmographus dicat : In la- 
biis meis pronuntiavi omnia judicia oris tui. Ad quod 
ita respondendum est, Nam addendo oris tui quaa 
scripta sunt a prophetis, et quz facilia sunt ad in- 
telligendum significat. Et investigabiles vie ejus, 
hoc est cogitatio dispensationum ejus, sive vie Do- 
mini, scilicet misericordia et judicium. Quis enin 
cognotit sensum Domini ? An nemo cognovit? Nam in 
presenti ipse Paulus sciebat, qui aliis ostendebat : 
sive sine lege ipsius per se nemo cognovit, boc certe 
de creaturis dicit : quippe cui nihil eit cur creatura 
commune. (Quis enim cognovit sensum Domini ? hoc 
in Isaia scriptum habetur. Manifestum est, solum 
Deum esse qui novit omnia consilia, et hunc unum 
esse qui nullius eget, quia ab ipso sunt omnia, et per 
hoc consilium ejus a nullo nec metitur, Bec com- 
preheuditur, quia inferiora superioris sensum capere 
non possunt, Denique Judzis Bon credentibus im- 
possibile videbatur, consilium et voluntatem Dei esse 
ad redemptionem gentium. Similt modo et gentibus 
arduum ct incredulum Judzos, qui non crediderunt, 
Salvatore posse converti, et credere ut salvarentur. 
Aut quis consiliarlus ejus fuit ? Hoc est, quasi minus 
ipse consilio sufficiens, indigeret alterius, sed con- 
silii participem nullum quidem inter creaturas esse 
pronuntiat : consilium vero sapienti necessarium in 
sapientia sua est, qui est Cliristus, et in sanctitate 
est Spiritus sanctus. Aut quis prior dedit illi, et re- 
tribuetur ei ? Nemo cnim aliquid factori suo prior 
contulit, quippe cum etiam hoc ipsum unusquisque 














109 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM 


116 


a Conditore suscepit. Quoniam ex ipso, et per ipsum, À corpora sua exhibeant hostiam viventem , sanctam, 


el wn ipso sunt omnia. Vides quomodo in ultimo 
ostendit quod in omnibus qu: supra dixerat segre- 
gaverit mysterium Trinitatis, nam cum dixit: Aíti- 
tudo divitiarum, Patrem ex quo omnia dicit esse, 
significat: et sapientiz altitudinem , Spiritum san- 
ctum , qui etiam alta Dei novit et declarat. Verum- 
tamen quod dicit, ez ipso, hoc ipsum quod sumus 
indicat; per ipsum autem, quoJ per ejus providen- 
tiam dispensamur in vita; ín ipso vero, quod per- 
fectio omnium, et finis in ipso erit, tunc cum Deus 
erit omnia in omnibus. Ab ipso omnis creatura ac- 
cipit initium , et per ipsum regitur, et in ipso omnia 
concluduntur, nec ipse continetur ab ullo. /m sc- 
cula. Propter hoc quod perfectio omnium non in- 


placentem Deo. Viventem dicit hostiam , qu:e vitam, 
hoc est Christum, in se gerit; sanctam dicit, in qua 
Spiritus sanctus habitat, ut Apostolus dicit: An 
nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus sanctus 
habitat in vobis? Placentem Deo, ut pote a peccatis 
et vitiis separatam. IIx»c autem omnia rationabilis 
est cultus Dei. Potest enim pro tali cultu reddi ra- 
tio, et ostendi quia dignum est Deo tales hostias 
immolare : arietes autem, et hircos, et vitulos im- 
mortali et incorporeo Deo offerri, nulla ratio ho- 


 nesta sinit. Et nolite conformari huic seculo. In quo 


ostendit esse quamdam formam hujus sxculi, et 
aliam esse s:xeculi futuri. Vide ergo ne forte cum venit 
ira in cor tuum, conformem te faciat huic szculo. 


tra unum szculum concluditur, sed in multa proten- B Similiter autem et concupiscentia mala, et avaritia, 


ditur. Amen. Ut intelligamus per illum ad istam 
beatitudinem veniendum, de qua scriptum est in 
Apocalypsi. 

CAPUT XII. 

Obsecro itaque, fratres, per misericordiam Dei. 
Non per salutem illorum , neque per Christum obse- 
crat, quamvis misericordia Dei in Christo sit, tamen 
per misericordiam Dei orat illos, per quam ex mor- 
tuis vivere ceperunt, ut memores ejus sollicite agant 
circa obsequium ejus a quo illis data est, per quem 
ex impiis gratis justificati sunt. Cum per omnem 
textum Epistolze in superioribus docuisset Apostolus 
quomodo a Jud:is ad gentes, a circumcisione ad 
fidem, a littera ad spiritum, ab umbra ad veritatem, 
ab observantia carnali ad observantiam spiritualem 
religionis summa translata sit , et hzc ita ad futura 
propheticis socibus ostendisset designata : jam nunc 
spiritualis hujus observantie, ad quam cultus Dei 
ritum docuit esse translatum, aggreditur mores et 
instituta sancire, et ait : Obsecro ilaque vos, fratres, 
per misericordiam Dei. Et hxc doceo, non quasi 
imperans : nihil enim proficit legis imperium, sed 
quasi qui officium suscepimus reconciliando vos Deo. 
Quid est autem quod vos obsecro? Ut exhibeatis 
corpora vestra hostiam viventem , sanctam , Deo pla- 
centem ; non animalium, sicut in veteri lege, qux 
tamen, licet in figura fierent, immaculata offerebant 
et viva. Rationabile obsequium vestrum. Omne opus 
bonum tunc placet Deo, si rationabiliter fiat : nam 
alias mercede privatur: ut pote si quis hominum 
causa jejunet, bonum obsequium insipienter facit. 
Obsequium hic cultum dicit, qui cultus, quoniam 
dudum in corporibus multorum pecorum consiste- 
bat, nunc, inquit, in corpore rationabilis hominis 
offeratur, et corpora magis vestra quam pécorum 
fiant sacrificium Deo. Pro viribus autem explanare 
tentabimus quomodo unusquisque ratienabili obse- 
quio cultus Dei exhibeatur. Si superbiam corporis 
60i vincat, immolat vitulum ; si iracundiam superet, 
arietem jugulat ; si libidinem vincat, holocaustum 
offert hireum; si vagos et lubricos cogitationum 
resecel volatus, columbas et turtures immolaverit, 
Nune autem Paulus obsecrat in Christo credentes, ut 


cxteraque quibus presens seculum delectatur, for- 
mam tibi szculi presentis imponant. Si vero e con- 
trario mansuetudo, patientia, lenitas, continentia, 
fides, veritas czterzque virtutes habitent in sensu 
tuo, conformem te futuri szculi facient, et ita pul- 
chram anima tux speciem reddent, ut Verbum Dei 
quo despondet eam sibi in misericordia et flde, dicat 
ad eam : Tota es formosa, proxima mea, et macula 
non est in te (Cant. iw). Sed reformamini in novitate 
sensus vestri. Renovatur autem sensus noster per 
exercitia sapientix:, et meditationem Verbi Dei, et 
legis ejus intelligentiam spiritalem, et quanto quis 
quotidie ex Scripturarum proficit lectione, quanto- 
que altius intellectus ejus accedit, tanto novior sem- 
per efficitur. Quod bonum, et placitum, et perfectum. 
Hoc est, quod bonum sit, et melius, et optimum, 
verbi causa : Bonum conjugium, melius autem con- 
tinentia, optimum virginitas. Dico enim per gratiam, 
que data est mihi. Prohibitus humana sapientia , 
quz priter legem est, non sensu proprio loqui se 
dicit, sed auctoritate gratix spiritualis. H:ec gratia 
peritia intelligitur doctrinzs Dominice, per quam 
humilitati studendum tradit. Videndum est quia Pau- 
lus, sicut et alias dicit, non in suasoriis sapientie 
carnalis verbis, sed per gratiam qux sibi data est, 
loquitur. Est enim multa differentia per gratiam 
loquentis, et per humanam sapientiam. Denique 
compertum est, nonnullos eloquentes et eruditos 
viros, cum multa in Ecclesiis dixerint, et ingentem 
plausum laudis acceperint, neminem tamen audito- 
ruin ex his quxe dicta sunt, compunctionem cordis 
accipere, nec proficere ad fidem, nec ad timorem Dei 
incitari : sepe autem viros non magne eloquentix, 
nec compositioni sermonis studentes, verbis simpli- 
cibus et incompositis multos infidelium convertere. 
Denique scriptum est quia et Joseph invenit gratiam 
in conspectu principis carceris, et Esther invenit 
gratiam apud regem. Reperimus autem nos in quo- 
dam secretiore libello Scripturarum, quasi angelum 
quemdam gralie, qui etiam vocabulum ex gratia 
traheret ? Anachel enim dicitur, quod interpretatur 
gratia Dei. lloc ergo Scriptura illa continet quod 
missus esset a Domino iste angelus ad Esther, ut ci 


—-—— o —- — 


111 SEDULU SCOTI 119 
graüam daret apud regem. Videamus quid est quod A studium erga sapientiam Dei et doctrinam verbi ad- 


per gratiam quis data est sibi Apostolus dicit : 
Omnibus qui sunt inter vos, non plus, inquit, sapere, 
quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietater. Yi- 
detur adhuc ad superbientes ramos oleastri, et in- 
sultantes ramis qui de bona oliva defracti sunt, etiam 
hunc aptare sermonem , et dicere eis: Non debere 
plus, hoc est, superbe sapere. Ego autem dico quia 
et heretici plus sapiunt de Christo quam oportet 
sapere, qui negant eum in carne venisse, et natum 
esse ex Virgine, sed coleste ei corpus assignant. 
Plus vult sapere qui illa scrutatur quz lex non dicit ; 
unde et Salomon ait : Altiora te ne scruteris, et 
majora te ne quasieris, sed que precepit tibi Deus 
illa cogita semper (Eccl. w).' Aperte ostendit hoc 
nos debere sapere, quod justiti: terminos non egre- 
diatur, sed sapere, inquit, ad sobrietatem , quod in 
Grzco dicitur eogporó»n , in nostris codicibus, hoc 
est, in Scripturis divinis, sobrietas a majoribus in- 
terpretatum est : ab aliis tamen eruditis yiris tem- 
perantia ponitur. Sapere ergo ad temperantiam, hoc 
est, ut in omnibus, vel qux agimus, vel loquimur, 
vel sentimus, temperantiam teneamus. Et unicuique 
sicut Deus divisit mensuram fidei. Mensuram fidei , 
virtutum intelligenda est gratia, quam non nisi fide- 
les accipiunt. Sicut divisit. Deus. mensuram fidei , 
hoc est, ut sciat unusquisque et intelligat qux» in eo 
sit mensura grati Dei, quam consequi meruit per 
fidem. Interdum enim accepit quis a Deo ut sapiat 
in opere charitatis, aut ut sapiat in officio visitandi, 
aut erga viduarum et pupillorum defensionem , aut 
erga hospitalitatis sollicitudinem : hxc ergo singula 
divisit unicuique Deus secundum mensuram fidei : 
sed si is qui accipit gratiam ut denuo alicui horum 
sapere velit, et non intelligat mensuram gratiz sibi 
dat», sed velit sapere de sapientia Dei, de verbo 
doctrine, de profundioris scientie ratione, in quo 
gratiam non accepit, et non tam discere velit quam 
docere qua nescit, iste cum minus sapiat, plus vult 
sapere quam oportet : non enim sapit ad temperan- 
Uam, ut custodiat unicuique sicut Deus divisit mensu- 
ram fidei. Verum, ut evidentius adhuc de iis Aposto- 
lus assignaret, introducit exemplum, dicens : Sicut 
enim in uno corpore multa membra habemus. Per com- 
parationem corporis eos ad concordiam cohortatur, 
ne vel hinc moveantur, quia dona accipere diversa, 
et omnia babere singuli non poterant, ne superbi- 
rent nullius egentes, nec omnes eadem, ut corporis 
Christi nobis similitudo demonstretur. Membra au- 
iem omnia non eumdem actum habent. Non enim 
potest oculus audire, nec auris videre, etc. Sic sin- 
guli alter alterius membra. Ut prestando alterutrum 
quod habemus, magis ac magis charitas confirmetur, 
ordinatissime per hec componens omne corpus Ec- 


clesie : ut sicut proprios actus habent, et officiis - 


suis unumquodque deservit, nec tamen possibile est 
ut non consensu mutuo sibi invicem cedant; ita, in- 
quit, et in Ecclesia, qux est corpus Christi, diversos 
singuli habemus actus, verbi gratia: alius omne 


hibet, et in meditatione legis divinz& die ac nocte 
persistit, et est magni hujus corporis oculus; alius 
erga ministerium fratrum et indigentium curam cet 
est sancti corporis ejus manus; alius studiosus au- 
ditor est verbi, et auris est corporis: alius ad viden- 
dos decumbentes et requirendos tribulantes, et po- 
sitos in necessitaubus eruendos est impiger, qui pes 
sine dubio ecclesiastici appellatur corporis : et ita 
invenies unumquemque propensius erga unum ali- 
quod officium et specialius operam dare, cxtera vero 
sequentia habere. Quomodo autem corpus istud in 
Christo sit, id est, in veritate, et sapientia, et jus- 
tiia, et sanctificatione, qux: omnia Christus est, s:epe 
jam diximus. Habentes autem donationes diversas. 


B Cum dixisset singulos quosque credentium membra 


esse unius corporis Christi, nunc quasi diversorum 
membrorum diversitatem operis enumerat, et verbi 
causa, velut oculorum, ita menti, qux est interior 
oculus, prophetiz assiynat officium, et alii tanquam 
manui ministerium ascribit, et alii tanquam lingue 
doctrinam tribuit, similiter etiam cxtera. secundum 
rationem mensurz fidei. Nunc autem illa officia de- 
putata membris merito fidei enumerat, ut quod vi- 
derit membrorum, quod sibi deputatum" officium est, 
non perstrepat alteri, cui videt dliud traditum, sed 
congaudeat ut corpus Ecclesi*€ sit perfectam. Sive 
prophetiam secundum rationem fidei. À prophetia in- 
cipit, qux prima probatio est, rationabilem esse fldem 
nostram; denique credentes accepto spiritu pro- 
phetabant pro modo capientis, hoc est, causa quan - 
tum exigit propter quam datur. Prophetia intelli- 
genda est, quam docet Paulus, non illa per quam di- 
citur, Hzc dicit Dominns. Sive ministerium in mini- 
strando, hoc est, ministerium sacerdotale, vel dia- 
conatus officii ministratio. Possumus hzc omnia ad 
illam regulam revocare, qux superius est dicta, hoc 
est, non plus sapere quam oportet. sapere, ut verbi 
causa dicamus : non debere eum qui ministrat in mi- 
nistrando plus sapere quam oportet sapere; et qui 
docet, in doctrina non plus sapere quam oportet sa- 
pere : multi enim accepto ministerio vel accepta do- 
ctrina plus sapuerunt quam oportuit sapere, et elati 
in arrogantiam, velin delicias resoluti praecipites 
corruerunt. Sive qui docet, in doctrina? Similiter di- 
citur adjuvari doctorem in doctrina, ut in quantum 
fides ejus est ad docendum, in tantum inspiretur ad 
tradendam doctrinam oclestem. Sive qui exhortatur 
in exhortando. Qui docet major est co qui exhorta- 
tur : exhortari enim possunt eliam rhinus periti, la- 
cessit enim fratres ad bonum aut incredulos ad 
fidem. Qui tribuit in simplicitate. Qui tribuit indigen- 
tibuf$ et prestat, oportet, inquit, ut in simplicitate 
cordis hoc faciat, hoc est, ne videatur quidem bene- 
facere indigentibus, corde vero laudem quzxrat ab 
hominibus. Non ergo simplicitas est, si aliud agi vi- 
deatur in manibus, et aliud quaratur in corde. ()ui 
praest in sollicitudine. Qui praeest in Ecclesia vel 
fratribus, debet esse sollicitus, non de sxcularibus, 





us 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


14 


sed de Ecclesie neécéssitatibus : qui Ecclesie pra- A czeter:xe creaturx: Deum benedicere jubentur : sed Dei 


sunt, recipiant sollicitudinem, qualem Apostolus di- 
eit : Concursus in me quotidianus, sollicitudo om- 
nium Ecclesiarum. Quis infirmatur et ego non infir- 
mor ? quis scandalizatur, et ego non uror ? (I1 Cor. n.) 
Qui miseretur in. hilaritate. Videtur fortassis unum 
atque idem esse, quod supra diximus, qui distribuit 
in simplicitate, et hic qui miseretur in hilaritate, sed 
mihi videtur unum fortasse opus esse, non tamen et 
operis ipsius unum effectum : aliud est enim dare 
indigenti, et aliud est. affectu misericordix cum in- 
digente partiri in hilaritate : Hilarem enim datorem 
diligit Deus '(11 Cor. 1x). Dilectio sine simulatione. 
Tota puritas debet esse in Christiano, sicut Deus pu- 
ra lux est : fingere enim servorum est; ut diligamus 


quidem benedictio aliquid muneris semper his qui 


ab eo benedicuntur impertit. Homines vero Deum 
benedicere, pro eo quod est laudare et gratias referre 
dicuntur. Sed in hoc prohibet Apostolus, ne pro ma- 
ledictis maledicta reddamus, sed faciamus quod ipse 
de semetipso scribit, ubi dieit : Maledicimur et bene- 
dicimus (1 Cor. ww ). Gaudete cum. gaudentibus, flete 
cum flentibus. Non cum illis qui flent mortuos suos 
jubemur, aut qui flent damna szxcularia, scientes 
quia hujus seculi tristitia mortem operatur; non 
sunt ergo.lacrymz» cum talibus, sed cum illis flen- 
dum est, de quibus dicit Dominus : Beati qui flent,. 
quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v). Gaudete cum 
gaudentibus, id est, gaudio spirituali, in bono pro- 


non lingua tantum, sed opere et veritate, ita utetiam, B ximi, et in conversatione ejus ad Deum. Id ipsum 


8i necesse fuerit, pro nobis invicem moriamur. Ad- 
herentes bono. Non magnum dicit vitare malum, nisi 
adhzreat quis bono : nec benignum esse fraternita- 
tis amorem, si non mutuis se obsequiis przevenerint. 
Observandum etiam hoc quod sicut in aliis dicit : 
Qui adheret Domino, unus spiritus est (1 Cor. vi), ita 
et hic dicit, adherentes bono, sine dubio ut con- 
tingat nobis unum esse cum bono, Charitate fraterna 
invicem benigni. Ita vos diligite, quasi ex una matre 
generati. Honore mutuo prevenientes. Hoc est, quod 
et Dominus docuit, cum notaret Seribas et Phari- 
$3:08, prima sibi loca in conviviis vindicantes, ut 
cum vocatus fueris tu ad coenam, in novissimo loco 
recumbas (Luc. xiv). Sollicitudine impigri. Ne pet 


invicem de vobis sentientes. Sermo iste non natura 
sui, sed interpretatione obscurus factus est: hoc est 
enim quod dicit, ut ita de fratre sentiamus, ot de no- 
bis ipsis, et ita velimus proximo, sicut et nobis vo- 
lumus, ut Dominus in Evangelio dixit: Omnia quo 
vultis ut faciant vobis homines, eadem et vos facite 
illis (Matth. vi ). Id ipsum, id est, compati in fratris 
tribulatione. Non alta sapientes, sed. humilibus con- 
sentientes. Álta sapere, superbe sapere est, ut elatio 
sit in animo ut presumens forte deincolumitate aetus 
sui, non condoleat fratri, sed exprobret peccatum, 
quod denotat Dominus dicens : Ejice trabem de oculo 
(uo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fratris 
tui (Luc. vi); ipsa enim elatio peccatum est. Sed 


seculi sollicitudinem pigri in Dei opere efficiamini C humilibus consentientes, id est, ut deposita superbia 


vel inertes. Spiritu ferventes. Quia frigidos Dominus 
non amat, et in tepidis nauseatur. Tunc plane spi- 
ritu fervemus , si seculo frigeamus. Domino ser- 
vientes. Non sxculo, nec vitiis, sed omnia propter Do- 
minum facientes. Spe gaudentes. Spe gaudet, qui 
non respicit ea quze videntur, sed ea qu& non viden- 
tur exspecíat, et qui scit quod non sunt condigna 
passiones hujus temporis ad futuram gloriam que re- 
velabitur in nobis (Rom. vmi). Orationi instantes. In 
quo enim non sufficit hamana fragilitas, auxilium 
Dei orationibus implorandum est. Necessitatibus 
sanctorum communicantes. Manifestum est quia qui 
preces suas exaudiri vult, :emulus debet esse vits 
sanctorum, ut hoc sit memorem esse et communi- 
catorem, imitari actus illorum. Aliter, memores 
sanctorum communicantes : hoc est ministrantes eis 
qui, propter Christum omnia contemnentes, alienis 
ad tempus indigent ministeriis. Hospitalitatem sec- 
tantes. Non illud solum ostendit ut venientem ad 
nos hospitem suscipiamus, sed et quzramus et sol- 
liciti simus, et sectemur, ac persequamur ubique 
hospites, ne ubi forte in plateis sedeant, ne extra 
tectum lateant.A Recordare Lot, et invenies quod 
non illum hospites, sed ipse qu:sierit hospites, et 
hoc erat hospitalitatem sectari. Benedicite persequen- 
tibus vos. Sermo benedictionis in Scripturis diverse 
. invenitur, nam et benedicere inter homines vel cz- 
* tera quz creaverit invenitur Deus, et homines vel 


alienam causam suam faciat, et suam alienam. No- 
lite esse prudentes apud vosmelipsos. Hoc in Isaia 
scriptum est (Cap. v), quod hic Apostolus quasi suum 
ponit : Nolite in humana sapientia gloriari, sed stul- 
ti estote szeculo, ut Domino sitis sapientes, sicut scri - 
ptum est : Beatus quem. tu erudieris, Domine, ei de 
lege tua docueris eum (Psal. xcii). Qui sibi prudens 
videtur, hic eum arrogantia stultus est: nec potest 
veram Dei sapientiam scire, qui suam stultitiam quasi 
sapientiam colit. Ergo qui apud seipsum sapiens 
est, non potest esse sapiens apud Deum. Nulli ma- 
lum pro malo reddentes. Si malum inferre peccatum 
est, et reddere malum, non ut quibusdam videtur 
justum est, sed simile peccatum est, et ut ego ar- 
bitror etiam gravius : nam ille qui malum prior in- 
tulit, non sentit malum esse qued fecerat ; qui au- 
tem reddit malum, eo ipso quod ad ulciscendum 
motus est, confessus est sensisse se malum esse 
quod reddidit. Nemini malum pro malo reddentes. 
lloc est quod dicit Dominus : Nisi abundaverit ju- 
stitia vestra plus quam Scribarum et Phariseorum, 
etc. Mandatum enim in lege erat : Diliges prozimum 
tuum, et odio habebis inimicum tuum. Hxc quantum 
videtur justitia est, sed ut abundet justitia Christia- 
norum, docentur non reddere malum pro malo, ut 
perfecti esse possint. Providentes bona. Providere 
est futura ante oculos habere, ut ea gerantur quise 
possint, postquam facla fuerint, in reprehensionem 


4$ 


SEDULM SCOTI 


146 


mon venire, sed magis laudi esse, sive apud Deum, A sericordia, et pietatis opere congregantur. Aliter, 


sive apad homines, no qdis existimet quia apud 
Deum illicita non displicent, idcirco non curandum, 
$i fratri scandalo sint. Hoc ergo prw»monet, quia 
illud fieri debet quod et Deo non displicet, et fratri 
scandalum non sit. Coram hominibus providet quis 
bona, ut non placeat singulorum" vel vitiis, vel mo- 
ribus, alioquin contraria erit illa Apostoli sentemiia 
qux dicit : Ego, sí hominibus placere vellem, Christé 
servus non essem (Gal. 1). Si fieri potest quod ex vo- 
bis est, eic. Quod vestrum est, vos cum onmibus 
pacem habetote, et dicite cum Propheta : Cum his 
qui oderunt pacem eram pacificus (Psal. cix). Optan- 
tes conversionem eorum atque salutem, sicut in 
vobis est ut fieri possit. Quomodo potest fleri ut 
pacem cum omnibus habeamus ? et quid faciemus 
de Scriptura qu:xe dicit : Si videbas furem, currebas 
cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas 
(Psal. xyix). Ideo ergo bene Apostolus addit, quod 
ex vobis est, hoc est proposito vestro et fidei vestra 
cenvenit : cum malis enim habere paceim et socie- 
tatem, íidei vestre proposito fideique convenit. 
Quamvis et alio in loco possit haberi distinctio : 
aliud est enim crimina amare, aliud homines dili- 
gere : Qui homines, creaturam Dei diligit; qui cri- 
mina diligit, diaboli sectatur inventa. Qui ergo per- 
fecti sunt, boc ipsum quo oderunt crimina, homi- 
pes amant, et odio. habentes in eis illud quod pec- 
cant, illud quod Deus creavit amare non desinunt. 
Non vosmelipsos vindicantes, sed date locum ira. 
Aut a fugiendo, auta permiuendo noceri, hi qui 
Beipsos mox vindicant quomodo locum dant ir? 
Verbi causa : manum manui non referunt, aut con- 
vicio convicium reddunt, ire illius qui feeit inju- 
riam,- pertranseundi et evanescendi locum dede- 
runt : nemo enim ita rabidus invenietur qui, illata 
injuria, si invicem non recipiat, iterum szviat, sed 
quasi effuso ac digesto furore mecessario mitescat. 
Est ergo grande lucrum, ubi et multitudo compe- 
Jwcitur peccatorum, et injuriam passi patientia pro- 
babilis apud Deum. Est autem et boc modo irz 
locum dare, pro his qux» inferentur injuriis, quod 
hi qui peccant secundum Pauli sententiam, iram 
sibi thesaurizant in die ire, tne reddet. Deus uni- 
cuique secundum opera swa. Si esurierit inimicus 
iuus, ciba illum. Noli illi negare quod Deus nulli 
negat, quamvis sit blasphemus et impius. Non $0- 
hun vindictam Deo reservari debere ostendit, sed 
et beneficia dare inimicis. Hoc enim faciens carbo- 
wes ignis congeres super caput ejus. Fortassis isti 
carbones ignis qui congregantur swper caput ini- 
mici, in adjuteriem ipsius congregantur. Potest 
enim fieri ut animus ferus ac barharus inimici, si 
beneflcium nostrum sentiat, si humanitatem, si af- 
fectum, si pietatem videat, compunctionem cordis 
capiat, commissi poenitudinem gerat : et hoc ipso 
ignis in eo quidam suecendatur, qui. eom pro com 
wissi conscientia torqueat et adurat, et isti erunt 
carbones ignis, qui super caput ejus ex nostra mi- 


a 


si inimicus bona pro malis recipiens, nulla malitiae 
sue penitentia movetur, ipse sibi thesaurizat iram. 
Caput vero principale cordis appellatur, et merito 
caput dicitur, cujus intellectu et prudentia membra 
reguntur universa. Noli vinci a malo, sed vince in 
bono matum. Vincitur a malo, qui & malis provo- 
catus reddit maluio. Bono autem vincit malum, qui 
acceptis malis restituit bona. Certum est enim hane 
esse uiali naturam , ut ex similibus eui augeatur et 
crescat, sicut ignis, si ei ignem jungas ; sicut noctis 
tenebris si aeris nubilum sociatur. Bonum vero si 
adhibeas, exterminatur malum. Contraria samque 
contrariis perimuntur, sicut per aquam ignis exstin- 
guitur, per lucem tenebra fugantur. 
| CAPUT XIH. 

Omnibus potestatibus sublimioribus subditi estote. 
Omnis h»c causa adversus illos prolata est qui se 
putabant ita debere libertate Christiana uti ut. nulli 
honorem deferrent aut tributa dependerent. Quo- 
cunque ergo modo eos humiliare desiderat, ne forte 
propter superbiam magis quam propter Deum con- 
turaeliam patiantur. Ideoque docet illos bunilitate 
tempus redimere. Non enim est potestas, nisi a Deo. 
Quid, et illa potestas, qu: servos Dei persequitur, 
fidem impugnat, religionem subvertit, a Deo est ? 
Ad quod respondendum quod etiam talis potestas a 
Deo dala est, ad vindictam quidem malorum, lau- 
dem vero bonorum. /taque qui resistit potestati. Non 
hic de illis potestatibus dicit, qux persecutiones 
inferunt fidei : ibi enim dicendum : Deo obtemperare 
magis oportet quam bominibus (Act. v) , sed de istis 
communibus dicit qux non sunt timori boni operis, 
sed mali, quibus utique qui resistit, sibi damnatio- 
nem pro gestorum suorum qualitate eonquàrit. Nam 
qui principantur non sunt timori boni operis, sed mali. 
Malus debet timere potestatem : nam bonus non ha- 
bet quod timeat, quia si juste occidatur, gloriatur. 
Vis autem non timere potestatem, hoc est, aceipe con- 
sHium meum, ct nunquam timebis. Quod autem di- 
cit de potestate : Fac quod bonum est? la die ju- 
dicii, et habebis laudem ex ea, altius mihi requi- 
rendum videtur : non enim consuetudo est potesta- 
übus seculi laudari hos qui non fuerint criminosi ; 
Dam peccantes quidem puniunt, Rec peccantes vero 
collaudare eis mos est nullus. Ergo sciens Paulus 
quod omnes qui in lege peccaverunt, per legeu judi- 
cabuntur, unumquemque enim in judicio illa lex sine 
dubio arguet secundum quam vixit. Ostendimus 
autem Spiritum sanctum in multis humanz legi lo- 
cum dedisse. Certum enim est quia in die judicii 
habebit etiam ex ipsis legibus laudem apud Deum 
is qui nihil contra statuta commiserit, cum ei di- 
celur: Euge, serve fidelis , intra in gaudium do- 
euini tui. Et habebis laudem ez illa. Laus ex pote- 
Slate tunc fit, cum quis inpocens invenitur. Si ay- 
tem malum feceris time. Nam in te habet officium $i 
peccaveris, nec tibi proficit ad mercedem, sive sa- 
cerdotes portant gladium spiritualem, sicut. Petrus 


) 





117 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


118 


percussit Ananiam, et Paulus Magum. Dei enim mi- A occidere eum potest? non etiam. Et iterum, nun- 


nister est tibi in. bonum. Quia pro tua solicitns est 
quiete, quoniam futurum judicium Deus statuit, et 
nulluni perire vult in hoc s:eculo, rectores ordinavit, 
ut terrore interposito hominibus velut p:edagogi 
sint erudientes illos, quos servent, ne in ponam 
faturi judieii incidant. Ideoque subditi estote non so- 
Ium propter iram. Recte dixit iram, id est, ultionem 
przsentem : ira enim judicium parit, sed et propter 
judicium futurum , ubi accusante conscientia pu- 
nientur. Ob hoc mihi videtur dicere : Ideo necesse 
est subditos esse, non solum propter iram, verum 
etiam propter conscientiam. Conscientie quoque 
quis subditur, eum habet in se quo accusetur a con- 
scientia. His ergo etiam tributa pendimus, dum ad- 
huc secundum carnem vivimus, et quz carnis sunt 
cogitamus : nam si vineam Domini colamus, et vi- 
tam veram, qu: est Christus, exerceamus in nobis, 
de ista vine» non ministris szculi tributa pendimus, 
sed ipsi Domino fructus in tempore reddimus, se- 
cundum quod ipse Salvator in Evangelio dicit : 
Quia colonis malis vineam tulit, et dabit eam 
aliis colonis, quí reddent ei fructus in. tempore 
suo (Luc. xx). Reddite ergo omnibus debita. 
Potest etiam eleemosyna debitum appellari, di- 
eente Scriptura : Inclina pauperi aurem tuam, 
et redde debitum taum. Cui tributum, tributum, hoc 
est, reddite tributum, cui reddendum est tributum. 
Tributum est quod manu tribuitur. Vectigal autem 
quod vehiculis vehitur. Primum ea qu: sunt pote- 
statis regize debite exsolvi jubet, quia major his ne- 
cessitas est. Cui timorem , timorem. Potestati timo- 
rem exhibendum dicit, quia timor prohibet pecca- 
tum, deinde Domino, parenti terreno, ut gratias 
agat, a filio, a servo Christiano. Cui honorem, ho- 
norem. Potest hic honor circa eos esse qui sublimes 
videntur in mundo, ut videntes humilitatem servo- 
rum, Christum laudent potius quam vituperent do- 
Ctrinam evangelicam. Nemini quidquam debeatis. 
Hic incipit przdicare charitatem. Pacem vult fleri, 
si potest, cum omnibus, dilectionem vero cum fra- 
tribus, et hic tamen honore servato. Idcirco autem 
debitores dicit, quia homini qui dignus est honore 
sive przsenti sive futuro, dignum est et Justum in- 


C 


quid qui proximum suum dHigit, in uxorem ejus 
adulteriuma committit? Nunquam profecto. Sic et in 
cxteris. Hoc ipsum intelligendum est hoc verbo 
restauraiur : quia in proximi dilectione omnis justi- 
tia recapitulatur : Diliges protzimum tuum sicut. te- 
ipsum. Hoc in Levitico (Cap. xvr) scriptum est. Et 
hoc scientes tempus. H:ret oum superioribus, ubi 
dixit : Subditi estote. (Quoniam hora est jum nos de 
somno surgere. Ut ad perfectiora tendatis : non enin 
debetis semper parvuli et lactentes esse. Ergo de 
somno inerti:z et ignorantix consurgite, jam enim 
scientia lucet. Nune enim propior est salus nostra, 
quam cum credidimus. Quotidie propior est nostra 
salus, sicut et Dominus cum consummationis sxculi 
signa distingueret, dixit : Cum audieritis hec omnia, 
allevate capita vestra, quoniam appropial redemptio 
vestra (Luc. xu). Noa pracessit, dies autem appropin- 
quavit. Comparat diei scientiam, et ignorantiam no- 
eti. Abjiciamus ergo opera tenebrarum, et induamur 
arma lucis. Cum ignorantia abjiciamus simul et 
opera ignorantie, etarma lucis, hoc est, opera lu- 
minis induamus ; qui enim male agit, odit lucem : 
qui vero veritatem facit, venit ad lucem. Tenebra- 
rum sunt opera vitia carnis, arma vero lucis gesta 
sunt bona. Boni ergo actus arma lucis sunt ; impu- 
gnant enim tenebras, quis sunt vitia carnis. Qua 
Sint autem opera tenebrarum quz abjicienda sint, 
consequenter enumerat et dicit : Non in comessa- 
tionibus. Comessationes autem, sicut inhonesta et 
luxuriosa convivia, ouibus necessario comes est tur- 
pissima temulentia, et quid aliud subsequitur, nisi 
cubilia et impudicitie. Non in contentione et emula- 
tione. Recte ab bis coerceri monet, quia omnis con- 
tentio et elus inimicitiam parit: hec enim omnia 
tenebras vocat, qua ad lucis premia pervenire non 
possunt 

Sed induite vos Dominum Jesum Christum. Fre- 
quenter diximus , Christum sapientiam esse, et,ju- 
gtitiam, et sanctificationem , et veritatem , et omnes 
simul virtutes, quas utique qui assumpserit, Chri- 
stum dicitur induisse. Si enim hxc omnia Christus, 
Becessario qui hzc habet, habet et Christum : qui 
autem hec habet, carnis curam in concupiscentiis 


clinari. IHi enim quis inclinatur, à quo honorem y, hon facit : Et carnis curam ne feceritis in desideriis. 


accipit, idcirco debitor dicitur: si enim non hoc fe- 
ceris principi tuo, superbies : aut enim merito quis, 
aul atate. honorandus est. Qui ením diligit prozi- 
mum, legem. implevit. Legem datam a Moyse imple, 
bit, quí prosimum diligit; nam nev» legis manda- 
tum est etiam inimicos diligendos ; aliter secundum 
parabolam Domini sine discretione cunctis miseri- 
cordiam fleri jubentem, omnis homo proximus cen- 
sendus est. Quomodo possit quis legem in uno ser- 
mone complere plenissimam reddit rationem , di- 
cens : Dilecto proximi malum non operatur : et ideo 
plenitudo legis est dilectio. Ponit enim per singula 
mandata legis dilectionem, et vide quam facile cun- 
cta complentur. Nunquid enim qui diligit proximum 


Sic Salomon ait : Post concupiscentias tuas ne eas. 
In ho? necessaria non prohibuit sed concupiscentiaf 
resecavit. 

Ü CAPUT XIV. 

.0 Infirmum autem im. fide accipite. Hoc est, Judzum, 
nuper in Christum credentem nequaquam offendite, 
sed adjuvate, ut arundinem quassatam non confrin- 
gatis (Matth. xxi). Non in disceptatione. Ne dixeritis 
el, vel ne imputetis, quod non oporteat fleri quz 
carnaliter observat; nam quo pacto ausi sumus 
ferre sententiam de alterius corde quod non vide- 
mus? Qui autem infirmus est, olus manduce-.. slinc 
probatur, quia non de Judzis, ut quidam putant, 
sed de abstinentibus dicat; non enim carnes secun- 





119 


SEDULII SCOTI 


120 


dum legem mundas, sed sola olera manducabant. A tiflcant membra sua quie sunt super terram. 


Qui manducat , non manducantem ne spernat. Habe- : 


bant inter se scandala : illi illos quasi carnales ju- 
dicabant, et illi illos tanquam stultos irridebant, et 
superstitiosos putabant. Deus enim illum] assumpsit. 
Hoc est, ita illum Deus vocavit in unitatem fidei, 
sicut el te. Tu quis es qui judicas ? Cujus auctoritatis 
es, ut judices eum quem non judicat lex ? Unde Ja- 
cobus ait: Qui judicat fratrem judicat legem, scili- 
cet sapientiorem ae judicat lege. C:eterum ipse Pau- 
lus contra mandatum facientes judicavit, et aliis ju- 
dicandi tribuit facultatem. Suo Domino stat aut 
cadit. Hoc est, sive vivit, sive moritur, quia et ille 
propter Deum abstinet, et ille secundum Deum non 
abstinet. Stabit autem, potens est enim Deus statuere 
illum. Qui tres pueros leguminibus pastos meliores 
apparere fecit quam illos qui de mensa regis ede- 
bant, potest et illos facere diutius in corpore stare 
vel statuere, hoc est, in fide robusta ponere. Nam 
alius judicat diem inter diem. Subaudis jejunare, 
hoc est, modicum edere. Jud»i in escis diem inter 
diem judicare non poterant. Ergo de jejunio et ab- 


sünentia dicit, qux» non sunt sub certo modo legis 


redacta : unusquisque tantum faciat quantum po- 
test, et quantum mercedis habere voluerit. Unde 
sequitur, ut unusquisque id faciat in tali causa dun- 
taxat, quod melius judicaverit. Et qui manducat, 
Domino manducat. Quia propter Deum manducat, ut 
predicando evangelium possit habere virtutem, per 
quam conversi gralias referant Deo, non sux gule 
studens, sed aliorum saluti. Eo qui non manducat, 
Domino non manducat. Quia per exemplum illius 
multi salvantur. Et gratias agit Deo, hoc est, non 
solum labiis, sed exemplis et operibus. Nemo, fide- 
lium sibi vivit, et nemo sibi moritur. Quia Christus 
pro omnibus mortuus est, ut et qui vivunt, jam non 
sibi vivant, sed illi. Cavendum est autem, ne nos e 
contrario aut nobis vivamus manducando, aut pro- 
pter homines moriamur jejunando. In hoc enim vixit 
Christus et mortuus est. Adventus Christi et vivos in- 
veniet, et mortuos suscitabit, quoniam vivis osten- 
dit viam salutis, et se obtulit pro eis, mortuos vero 
liberavit de inferno, tam vivorum quam mortuorum 
dominatyr; ex- perditis enim iterum reformavit sibi 
illos in servos. Puto quod duobus modis constat in 
omnem creaturam Christi dominatio : uno quo vi 
majestatis et necessitate potenti:e dominatur ; altero, 
quo rationabilis spiritus exspectat, ut sponte veniat, 
ut voluntate et non necessitate bonum quaerat, et 
docendo magis quam imperando , invitando potius 
quam extorquendo persuadeat. Inde denique usque ad 
mortem dignatur volentibus peccato et vitiis immori, 
derelinquere exemplum , et propter hoc in przsenti 
loco Apostolus dicit idcirco eum mortuum esse et 
vixisse, ut et vivorum, et mortuorum dominetur : 
vivorum prefecto illorum , qui resurrectionis ejus 
exetiplo novam et coelestem in terris exigunt vi- 
làm ; mortuorum illorum, sine dubio, qui morti- 
ficationem Christi in corpore cireumferunt , et mor- 


Tu autem quid judicas fratrem tuum ? Docet non 
oportere in hac re judicare, quia nec continetur in . 
lege; propterea Deum judicem exspectemus. Et con- 
fitebitur omnis lingua Deo. Hoc est, tria genera 
filiorum Noe, de Sem enim 27, de Cham 92, de 
Japheth 22 lingu», hoc est 72 nate sunt. Sed in 
hoc judicate magis ne ponatis  offendiculum fratri vel 
scandalum. Hoc est, ut non carnem manducetis co- 
ram abstinente quolibet, vel coram infirmo Judzo in 
fide. Nam si propter escam frater tuus contristatur. 
Non dixit, propter jejunium ; sed ne illum qui aut 
infirmatur, aut abstinet, tuo exemplo provoces aut 
conipellas, 

Jam non secundum charitatem ambulas. Quia invi- 


B tus manducat, quod illi non expedit. Etiam non dili- 


gis proximum sicut te, si non illius utilitatem cogi- 
tas quasi tuam. JNoli cibu tuo illum perdere. Non 
dixit abstinentia tua, sicut quidam volunt. Non 
ergo blasphemetur bonum nostrum. Bonum, hoe est, 
libertas, quam habemus in Domino, ut omnia nobis 
munda sint; non ea ita debeinus uti, ut videamur 
propter gulam et epulas ambulasse. Bonum nostrum, 
hoc est, doctrina Dominica , cum sit bona et salu- 
taris, non debet blasphemari per rem fragilem : 
blasphematur autem, cum dubitatur de Dei creatura. 
Non est enim regnum Dei esca et potus. Hoc est, non 
propter escam justificamur, etc. Sed et hoc notan- 
dum, quia non dixerit jejunium et sobrietas non est 
regnum Dei, sed escaet potus. Sed justitia et pax et 


C gaudium in Spiritu sancto. Quz: per wbstinentiam faci- 


lius custoditur. Ubi vero justitia, sicuf se proximum 
diligendo, ibi et pax : et ubi pax, ibi et gaudium spi- 
rituale, quia ex dissensione semper tristitia et mo- 
lestia generantur. ltaque quc pacis sunt sectemur. 
Hoc est, ut non invicem de hujusmodi judicemus. 
Et quo cdificationis sunt invicem custodiamus. Hoc 
est, quie fratrem non offendunt, z»dificat autem ab- 
stinentia. Noli propter escam destruere opus Dei. Ho- 
minem scilicet creatum a Deo. Omnia quidem sunt 
munda. Repetit quod superius dixerat, ne creaturam 
damnare videatur. Bonum enim est non manducare 
carnem, et non bibere vinum. Exponit quid sit per 
quod offendi dicebat infirmum : offenditur sensu, 
scandalizatur fide, qus est offensio major. Aut in- 
firmatur. Scilicet pudicitia ; vinum enim et mulieres 
apostatare faciunt etiam sapientes (Eccl. xix). Quod 
autem dixit : Habes penes teipsum. Jactantiam rese- 
cat, ne magis in ostentatione sit, quam virtute quod 
credimus, vel quod non mordet conscientiam in eo 
quod facit. Beatus qui non judicat semetipsum in eo 

quod probat. Hoc est, qui non suam firmitatem pro- 

bando se considerat, sed alterius infirmi salutem. 

Qui autem discernit : Si manducaverit damnatus est. 

Id est, qui se ita dijudicat : idipsum est enim discre- 

tio et judicium, quia et judicium discernendo fit, et 

discretio judicando ; vel, discernit credens malum 


' esse illud, vel illud manducare, et tamen manducat 


contra fidém suam, jam damnatus est, 


- e 











121 


COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 


129 


Quia non ex fide. Qux per charitatem operatur ; À cut scriptum est :. Propter hoc confitebor tibi in gen- 


quidquid enim alium destruit, ex fide non est, et id- 
*irco peccatum est. 
CAPUT XY. 
Et non nobis vlacere. Yd est, ut propria commoda 
querentes, nostram faciamus voluntatem. 


Ad bonam cdificationem. Ostendit modum pla- . 


cendi et causam, ne ad vanam gloriam placeamus. 
Simul et cum dicit: Bonam adificationem , esse 
ostendit et malam, ut est illud : /Edificabitur ad 
manducandum idolothyta. 

Etenim Christus non sibi placuit. Ideo vos qui 
membra Christi estis, non debetis placere vobismet- 
ipsis. lmitator et discipulus Christi non qu:zerit suum 
commodum : ille enim ob aliorum salutem etiam 


tibus,.Domine. Hoc est, faciam gentes confiteri tibi 
in gentibus, Domine. Vox Christi est ad patrem. Tu- ' 
litque Judaeis arrogantiam, cum de Gentium salute 
dicit esse predictum: Christus autem in Gentibus 
confitetur eos misericordiam consecutos, quia et ipsi 
sunt in corpore ejus per baptismum. 

Letamini, gentes. Hoc in Deuteronomio scriptum 
est. Cum plebe ejus. Hoc est, cum Israel. Erit radix 
Jesse. Radix Jesse est arbor David qu: fructum fe- 
Cit per ramum, qui est Maria virgo, que Christum 
genuit. Deus autem spei repleat vos omni gaudio. 
Omne gaudium fidelium in spe debet esse futura. 
Deus spei, id est, in quo speratur vita futura. Ibi 
autem omne gaudium, ubi pax est: nullum. vero in 


mortuus est, et improperia amarissima supportavit B dissensione gaudium, sed universa moestitia. In vir- 


dicentium : Vah ! qui destruebas templum Dei, etc. 
(Marc. xxv). Quod si requiras cur exemplum, quod 
e psalmo protulit, ita habeat, quasi improperia, 
qu: improperantur Deo, ceciderint super Christum 
(Psal. vxvni), ita possumus explanare, quod sicot 
dixit: Qui: me recipit, recipit eum qui me misit (Matth. 
x), ita et hoc accipi potest: Quia qui mihi impro- 
perat, improperat ei qui misit me. 

Ut per patientiam et. consolationem. ,cripturarum. 
Per Scripturarum consolationem et solatia, spem fu- 


turorum patientissimi exspectamus, sicut scriptum . 


est : Paz mulia diligentibus nomen tuum, et non est 
in illis scandalum. (Psal. cxvin). Hoc est, qui con- 
solatione legis utuntur, moveri nulla tentatione pos- 
sunt, ut per exempla patienti: et consolationis eo- 
ruur quze scripta sunt, speremus consolationem et in 
presentibus, et sicut Lazarus in futuro. Magni et- 
enim causa solatii est, si quod nos patimur, Domi- 
num nostrum et sanctos ejus sciamus esse perpes- 
sos. Item et consolationem Scripturarum, id est, ut 
ipsa exhortatione proficiamus ad 'spem, non diffi- 
dentes de promissis, si adhuc tardent. Spem habea- 
mus. Id est, promissionis, ut spes pr:mii solatium 
sit laboris. 

Secundum Jesum Christum. Ut unusquisque quz- 
rat alterius salutem quasi suam, sicut Christus sua 
morte omnes salvavit a morte. In uno ore honorifi- 
celis Deum. Unum os dicitur, ubi unus atque idem 
per diversorum ora sensus et sermo procedit. Pro- 
pter quod suscipite invicem. Propter honorem Dei in- 
vicen onera vestra portate, et sic adimplebitis le- 
gem Christi : qui nos suscepit in se, cum essemus 
impii, quanto ergo magis nos invicetn, ut similes no- 
stri sustinere debemus! JDico enim Jesum Christum 
minisirum. fuisse circumcisionis. Iterum utrumque 
populum ad unitatem hortatur. Consentio vobis, o 
Judzi, quia Christus vobis promissus, ad vos vene- 
rit primum, et Gentes propter misericordiam Dei vo- 
cal sunt, tamen unum estis corpus effecti : Nom 
enim venit ministrari, sed ministrare, et dare animam 
suam in redemptionem pro multis. Ad confirmandas 
promissiones patrum. Ut videlicet impleret quod pro- 
misit patribus : Cui plus dimittitur, plus diligit, Si- 


tute Spiritus sancti. Si enim qui credit virtute Spiri- 
tus sancti munitur, certum est quod plenitudinem 
gaudii semper habeat, et plenitudinem pacis. Aliter. 
Et virtute Spiritus sancti, quia abundantia spei in 
Spiritus virtutibus consistit et signis. 

Certus sum. autem et ipse de vobis. Bonus doctor 
laudando provocat ad profectum, ut erubescant ta- 
les non esse, quales ab Apostolo esse putabantur. 

Et repleti omni scientia. Hoc est, Veteris et Novi 
Testamenti. Audacius autem scripsi vobis. ldeo ma- 
gis scribendi fiduciam habui, quia novi vos ut pru- 
dentes cito accipere ralionem , sicut scriptum est : 
Árgue sapientem, et amabit te (Prov. 1x). Tanquam 
rememorans. Hoc est, recordans vos esse prudentes, 
sive ut non ignaros doceo , sed ut scientes comme- 
moro. 

Propter gratiam que data est. Non propter com- 
moda terrena, vel laudem, sed ut impleam officium 
quod accepi. 

Sanctificans evangelium. Meo exemplo sanctum 
esse demonstrans. Quidam enim ut bumanum con- 
temnunt, quod predicant ut divinum , et ita fit ut 
res bancta videatur esse non sancta, cum non perfi- 
ritur sancte. Unde dicitur: Sanctificate jejunium, 
hoc est, sanctum facite, sive monstrate. Ut fiat obla- - 
tio Gentium accepta. Ut exemplo meo Gentes effi- 
ciantur hostia Deo accepta, non igne sanctificata, 
vel suscepta, sed Spiritu sancto, sicut scriptum est : 
Quia sedit super apostolos quasi ignis, et vise sunt il- 
lis varie lingue (Act. 1). Habeo igitur gloriam in 
Christo. Sciendum sane est quia bic Latini gloriam 
pro gloriatione posuerunt : Qui gloriatur, in Domino 
glorietur. Gloriam igitur habeo ad Dominum, licet 
apud homines infamer et maculer. 

Non enim audeo aliquid loqui eorum, qud per me 
non efficit Christus. Non ausus sum dicere aliquid 
me in his duntaxat rebus propria virtute fecisse, 
et non omnia per me esse Dominum operatum, 
Signa minora, hoc est sanitates vivorum. Prodigia 
majora, veluti est suscitatio mortuorum; Signa vo- 
cantur, in quibus sit aliquid mirabile, indicant quo- 
que aliquid futurum. Prodigia vero in quibus tan 
tummodo mirabile aliquid ostenditur, 


123 


SEDULII SCOTI 


124 


Sed sicut scriptum. est : Quibus non est annuntia- À dum peregrinationis causa dicitur. Cenchris portus 


4«m de eo, videbunt ; et qui non. audierunt de co, 
intelligent (Isai. 11, 5). Ostendit suum laborem ante 
pradictum. Videbuat. Videtur Christus in apostolis 
per virtutes quas in. ejus nomine faciebant. Propter 
quod et impediebar plurimum venire ad vos. Fundavi 
ecclesias occupatione detentus in his regionibus, 
Achai», et Macedemiz, vel ab Hierusalem in lilyri- 
eum. Sed cum proficisci capero in Hispaniam. Utrum 
vero in Hispaniam venerit, incerüum habetur. Spero 
quod preteriens videam vos, et a vobis deducar illuc. 
Quia ita vos exhibetis, ut nec apud vos locum aut 
necessitatem habeam diutius remorandi, ideo et ex 
parte'illis fuisse dicit, quia credere non indigebant, 
sed tantummodo conürmari; sive ideo ex parte, 


Corinthi, quia omnes qui ad Corinthum veniunt, 
mansionem Cenchbris habent. Ut assistatis ei. Sive 
sumptibus, sive solatio adjuvetis eam. 

Adjutores meos. ld est in opere doctrinz. Omnes 
autem quos salutat, intelligimus ex hominibus fuisse 
peregrinis, per quorum exempla ae doetrinam, non 
absurde existimamus credidisse Romanos. (ui est 
primitivus Asie. Hoc est qui primus credidit Christe 
in Ecclesia. Que multum laboravit in vobis. Docet 
et in hoc debere etiam feminas laborare pro Ecclo- 
siis Dei. Nam et laborant, cum docent adolescentu- 
las sobrias esse, diligere viros suos, filios enutrire, 
pudicas esse, castas, domum bene regentes, beni- 
gnas, subditas viris suis, hospitio recipere, sanete- 


quia nulla magnitudo temporis faciat charitatem.-B rum pedes lavare. 


Nunc igitur proficiscar in. Hierusalem  minisirare 
sanctis. Sancti erant in Hierusalem, qui omnibus 
suis distractis, et ante apostolorum pedes depositis, 
orationi, lectioni ac dectrin:» vacabant. 

Probaserunt enim Macedones. Probaverunt autem 
hoc sibi utile fore, si collationem aliquam sumptuum 
facerent sanctis. (Quod autem. placuit Macedoniet et 
Achaim. Subiliter ae vereeunde dum Gorinthios 
laudat, hortatur Romanos : facilius enim devote 
mentes ad benefaciendum exemplis quam sermoni- 
bus invitantur. Quomodo si spiritualium eorum par- 
ticipes facti sunt Gentiles. Id est doctrinz et oratio- 
nis. Reliqui doctores ex ipsis habebant, et socii 
fuerant pinguedinis radicis : ideoque unusquisque, 
qui quo abundat, debet alteri impartire. 

In abundantia benedictionis Christi veniam. Quia 
abundantius in adventu meo Christus in vobis be- 
nedicetur : sive. benedictionis, id est gratie Christi. 
Obsequii mei oblatio. Id est eleemosyna quam porto. 
Accepta. Grata. Ut cum gaudio veniam ad vos. Si 
videlice& sancti aeceperint hanc eleemosynam. Ut 
re[rigeres vobiscum. Non corporalem utique requiem 
quaserit Paulus, sed illam que consolationem habet 
ex Deo, sieut et ipso ip primis hujus Epistolse parli- 
bus dixit : Consolari in vobis, per eam que invicem 
est fidem vestram atque meam. 

Deus aum pacis sit cum omnibus vobis. Deus 
pacis Christus est, qui non nisi in pacificis habitat. 


Cognatos meos. Potest quidem fleri, ut et secun- 
dum carnem isti cognati fuerint Pauli, et ante 
ipsum crediderint in Christo. Qui swnt mobiles in 
apostolis. Et nobiles habiti sunt in apostolis Christi, 
de quibus possibile est et illud intelligi, quod for- 
tassis ex illis septuagiuta duobus, qui et apostoli 
nominati sunt fuerint, et ideo nobiles suorum et in 
apostolis dicat, et in his apostolis qui ante eum 
fuerunt. Concaptivos. Tolerando ab Judas persecu- 
tiones. Salutate Ampliatum. Hunc quasi amicum sa- 
lutat, sed in Dominae amicum, non tantum uui inter- 
fuerit labori ejus aut captivitati. Adjutorem meum. 
Adjutor autem apostoli in Christo, non alius intelli- 
giur quam apostolici operis particepe. Probum in 
Domino. Hoc est probatum, qui in multis tribulatio- 
nibus probatus est. Salutate eos qui sunt ex Aristo- 
boli domo. Quoniam nihil otiosum et in litteris 
apostolicis additur vel minuitur, istos qui sont vel 
de domo, vel de familia Aristoboli, non frustra, ne- 
que dilectos, meque probos, neque adjutores ia 
Christo nominat, sed forte qui nihil tale habebant 
in meritis, idcirco eos solo titulo salutatienis hono- 
ravit. Aristobolus iste intelligitur congregator fuisse 
fratrum in Christo. Seluate eos qui eun ex. Narcissi 
domo. Videntur quidem plures fuisse ex domo, vel 
familia Nareissi, sed hon omnes in Domitio fuisse, 
et ideo addidit, eos salutandos esse qui sent in Do- 
mino. Salutate Rufum. Huc usque judzos , nune 


Pulchre autem ín pace finivit, duobus populis ad b Romanos salutat. Et matrem ejus et meam. JEtate, 


pacis concordiam revocatis 
CAPUT XVI. 

Commendo vobis Phuebem sororem nostram, que 
est in ministerio Ecclesie, qua est Cenchris. Hoc jam 
quasi ünite textu. Episteke, ut solent, commenda- 
tionis vel salutationis gratia subter adnexuit. Qua 
est in ministerio Ecclesie. Sicut etiam nunc in Orien- 
(alibus locis diaconissse mulieres in suo sexu mini- 
sStrare videntur in baptismo sive in ministerio verbi, 
quia privatim docuisse feminas invenimus, sicut 
Priscilia, cujus vir Aquila vocabatur : hi duo ciesnm 
Paulum virgis, vino oleoque, et aliis rebus medicati 
sunt. Hanc minisiram esse Ecclesie Cenehris ait ; 
€t quia mulis adjutorio fait, etiam ipsa ad adjuvan- 


non partu. Salutate Asyncritum , etc. De istis simples 
est saldtatio, nec aliquid eis insigne laudis adjengi- 
tur. Suo exemplo nos docet quales amicos debeamus 
nostris litteris salutare: non divites seculi faculta- 
tibus, vel dignitatibus honoratos, sed gratia ac fide 
locupletes. Herman. Puto autem quod Hermas iste 
sit scriptor libelli illius, qui pastor appellatur, que 
scriptura valde mihi utilis videtur, et ut puto divi- 
nitus inspirata ; quod vero nihil ei laudis ascripsit, 
illud declarat, post riGjta peccata ad poenitentiam 
fuisse conversum. Saíttate Philologum. Hi homines 
unanimes intelliguntur fuisse, quos hac causa simul 
salutat, quorum meritum ex his qui simul cum eis 
erant dignoscitur; sanctos nuncupat eos, ut merito 





1295 


COLLECT. IN EPIST, AD ROM. 


196 


illos salutare videatur. In osculo sancto. Ex hoc ser- À lioc mundo (I Cor. mj. Simus ergo stulti, accipien- 


mone, alisque nonnullis similibus, mos ecclesiis 
traditus est, ut post orationem osculo se invicem 
suscipiant fratres. Hoc autem osculum sanctum ap- 
pellat Apostolus, quo nomine illud docet ut casta 
Sint oscula quz in ecclesiis dantur, tum deinde ut 
simulata non sint, sicut fuerunt Jud: , qui osculum 
labiis dabat et proJitionem corde tractabat. Oscu- 
. Ium vero fidelis primo, ut diximus, castum sit, tum 
deinde pacem in se simplicitatemque habeat, in 
charitate non ficta. Fratres, obsecro vos, ut observetis 
ees qui dissensiones el offendicula preter doctrinam 
quam vos didicistis, faciunt. Alienus vobis sit, nec om- 
nine recipiatur inter vos qui certamina commovet, 
qui serit jurgia, qui lites excitat, et studia conten- 
tionis exercet. Qui enim tales sunt, Christo Domino 
nostro qui est nostra pax, non serviunt. De illis 
dicit qui ex circumcisione illo tempore venerant, 
jejunia et abstinentiam destruentes, et. neomenias, 
et sabbata, et ceteras ferias ventris gratia przdica- 
bant, dissentientes ab apostolica doctrina, et fratri- 
bus offendicula przxparan*es. Vestra enim obedientia 
in omni loco divulgata est. Hoc est, si illis obedistis 
quibus obedire non debuistis, quanto magis nobis 
obedire debetis! Subtiliter sane Paulus indiscretam 
et facilem Romanorum obedientiam notat, eamque 
asserit ubique non laudatam, sed pervulgatam : sed 
ne eos rursum, si pro hoc apertius castigaret, in- 
obedientes efficeret, addidit : 

In vobis igitur gaudeo. Gaudet Paulus super obe- 
dientes, certus quod cum docuerit eos non vulgari 
obedientia, quam incaute omnibus prx»bent, uti de- 
bere, sed illa sola qua obedire oportet Deo magis 
quam hominibus , relictis czeteris ipsa sola. utantur. 
Volo enim vos sapientes esse in bono. Simile est hoc 
illi dieto, quod ad Corinthios scribit, dicens : Mali- 
lia parvuli estote, ut sensibus per[ecti sitis (I Cor. 
xiv). Sed et illud quod Dominus ait : Quia filii hu- 
jus seculi prudentiores sunt quam filii (ucis in gene- 
ratione sua (Luc. xvi). Huic convenit dicto : Filii 
autem seculi hujus prudentiores sunt in malitia, 
pro eo quod aliquid semper profundius et subtilius 
inveniunt in ea, unde plus noceant et vehementius 
ledant. In. bono autem stulti sunt : vix enim inve- 
niunt quid faciant boni. E contrario. vero Paulus 
vult nos sapientes esse in bone, hoc est semper plus 
invenire aliquid, plus exquirere, et profundius cogi- 
tare quid faciamus boni, ita ut, etiamsi impediamur 
per alicujus malitiam ab opere bono, nos si sapien- 
tes sumus excogitemus quomodo si bonum opus non 
possumus, vel sermonem honum proferamus : quia 
$i nec hoc licet, votum saltem bonum et animum 
demonstremus. Sic ergo sapientes esse in bono debe- 
mus, simplices tn malo, ut si pulsamur malitia et 
injuria, non simus callidi et versuti artes et argu- 
menta querentes, quibus reddere malum pro malo, 
et nequitiam pro nequitia debeamus. Sed in tali 
loco meminisse debemus illius sententiz, qu:e dicit: 


Si quis vult sapiens esse apud. Deum, stultus. fiat in 


tes injuriam, et non reddentes, ut sapientes simus 
apud Deum, qui dixit : Mihi vindictam et ego retri- 
buam, dicit Dominus (Ezech. 1x). Quomodo potest 
idem ipse et sapiens esse et stultus? Respice ad ar- 
tes istas qu:& in usu bominum habentur, quomodo 
ille qui, verbi causa, sapientissimus grammntieus, 
in arte fabrili insipientissimus : vel rursus sapien- 
tissimus gubernator, quomodo in arte medicine 
invenitur insipiens: sic ergo possibile est in his 
qu» ad Deum pertinent esse sapientem et in his qux 
ad seculum pertinent insipientem: Deus autem pacis 
conterat Satanam. Ut est illud : Dedi vobis potestatem 
calcandi super scorpiones et. serpentes (Luc. x). Sub 
pedibus vestris velociter. Hoc est sensibus mundis et 


B simplicibus. Viletur mihi in hoc loco dixisse . Sata- 


nam, omnem spiritum qui credentibus adversatur. 
Satanas enim nostra in lingua adversarius interpre- 
tatur. Quidquid ergo animz tendenti ad Deam re- 
Bistit eL adversatur, et quidquid paci ejus contrarium 
est, hoc ei Satanas esse nominatur. Ideo denique 
premisit, dicens : Deus pacis, hoc est, Deus cui pax 
placet, conterat eum qui contrarius est paei, et dis- 
sensiones operatur. Saíutat vos Timotheus. Huc usque 
salutatos, nune salutantes dicit. Videtaremihi de 
his quos sequestravit ab omni catalogo salutantium 
plus aliquid sensisse. Denique Timotheum adjutorem 
suum dicit et omnes simul eognatos suos. Et quidem 
de Timotheo plenissime refertur in Actibus aposto- 
lorum, quod fuerit Derbensis cujusdam filius mulie- 
ris Jude fidelis, ex patre gentili. Lucium quidam 
perhibent esse Lucam, qui Evangelium scripsit, pre 
eo quod soleant nomina interdum secundum patriam 
declinationem, interdum etiam secundum Gr:ecama 
Romananique proferri. Sosipater vero qui his juu- 
gitur, suspicor quod sit in Actibus apostolorum scri- 
ptus : Sosipater pater Pyrrhi Beroensis : hi cognati 
sunt fide catholica Paulo. Jason autem Thessaloni- 
censis erat. Ego Tertius. Proprium nomen est. Don 
ordinis, sicet ex Greco codice evidenter cognosci- 
tur, ubi scriptum est : 'Aomátouac ope &yo Téprus, 
qui scripsi epistolam in. Domino, id est in adjutorio 
Domini. Salutat vos Caius. Fertur majorum tradi- 
tione, quod hic Caius primus episcopus fuerit Thes- 
salonicensis ecclesi». Hospes meus. Cum quo maneo 
nunc in hospitio. Erastss arcarius civitatis. Ipsum 
puto esse Erastum, quem dicit quià remansit Corin- 
tho, videtur dispensator civitatis ostendi. Sed non 
puto quod ex hoc offleio magnopere Paulus mentio- 
nem ejus in Epistola sua fecerit, nisi ferte aliquid 
in eo amplius sensit, et arcarium eum, id est dispen- 
satorem illius civitatis dixerit, cujus artifex et con- 
ditor Deus; et ideo nec nomen posuerit cujus. civi» 
tatis, sed tantum eum arearium nominaverit. Gratia 
Domini nostri Jesu Christi. Sciendum sane ess qnia 
omne quod habeat homines a Deo gratia est; nibil 
enim ex debito habent: quis enim prior dedit illi, 
et retribueter ei. Item : Grati& Domini nostri Jesu 
Christi : hzec est subscriptio manus ejus in omuibug 


121 


SEDULII SCOTI 


1925 


Epistolis, et in ea etiam commemorat beneficia Chri- A vit. In secula seculorum. Moris est divinze Scripture 


sti. Ei auem qui potens est vos confirmare juxta 
evangelium meum. Subaudis commendo vos, hzeretque 
cum superioribus, ubi dixit : Commendo vobis Phaben 
sororem nostram, etc. Duas mihi causas Paulus vi- 
detur ostendere quibus roborantur hi qui in fide 
evangelii confirmantur : unam qua eis przdicatio 
Pauli, que est et Christi przedicatio, innotescit; et 
aliam qua reve,atur eis sacramentum, quod omnium 
temporibus seculorum in silentio habitum est. Nunc 
vero. Hoc est in adventu Christi, et prz:sentua cor- 
porali manifestum est et apertum, et quantum ex- 
spectat non sine idoneis testibus, sed Scripturis 
propheticis astipulantibus declaratum existit, ut per 
prdicationem quidem evangelii, Gentes ad obedien- 
tjam fidei vocarentur; ex revelatione vero sacra- 
menti agniti a Dei sapientia gloria et claritas soli 
sapienti Deo redderetur in szcula szcelorum. My- 
slerii. Abscondite vocationis Gentium ad fidem 
Christi. Quod temporibus «ternis in silentio. fuit. 
Quod scirent quidem prophetz; ex Scripturis enim 
propheticis manifestatur, sed hominibus, id est 
vulgo non manifestaverint, nec patefecerint, sed si- 
lentio texerint. Secundum praeceptum «terni Dei. 
Usquequo tempus adesset ut Verbum caro fleret, et 
habitaret in nobis, et manifestaretur omnibus Gene 
tibus ad obedientiam fidei. Soli sapienti Deo. Sa- 
pientem Deum non ita accipias, quasi quem sapien- 
tia fecerit sapientem, ut inter homines habetur. 
Sapiens enim inter homines dicitur unusquisque ex 


immensitatem per hoc temporum designare. 

Amen. Aut quasi ad confirmationem omnium quz 
superius scripta sunt in fine posuit, per quod ver- 
naculo Hebreorum sermone vera et fldelia esse, 
qu: sunt scripta signaret. Do 

Achaia, frater meus, vel Dominus quis. Androni- 
cus, decorus quod standum. Apelles, congregaris 
eos. Apollo, mirabilis. Arethe, distentio. Aquila, 
dolens vel parturiens. Arabes, humiles vel campe- 
$lres. Appia, continens vel libertas. Árastus, frater 
videns, vel mons operis amplioris. Aristarchus, susci- 
tans coronam. Áristobulus, suscitans dolore germen. 
Archippus , longitudo operis. Barnabas, filius con- 
solationis. Bithynia, filia speciosa. Corinthus, oritur 


B ipse. Corinthii cives, sive decuriones eorum. Clau- 


dius, spes tranquillitatis. Cilicia, cvetus, vel luctus, 
vel assumptio, vel vocatio, lamentabilis. Colceia, 
vox facta. Crispus, sciens. Chloes, investigantes, 
vel omnes, sed melius conclusio, vel consumptio. 
Damascus sanguinis potus. Demas, silens. Erastus, 
frater meus videns. Epaphroditus, frugifer. Epaphra, 
videns, vel recens. Evodiam, apprehendentem Do- 
minum. Ephesum, voluntas ejus, sive consilium 
meum. Philetus, declinans. Philologum, ore princi- 
pium. Galatia, magnifica vel translatio. Junia, inci- 
piens. Julium, incipientem. Lucius, ipse suscitans. 
Onesimus, respondens. Philippenses, os lampadum. 
Persida, tentans. Priscilla, agnoscens. Philemon, 
mire donatus. Paulus, mirabilis. Quartus, plangens 


participatione sapientie; Deus vero non quasi qui C superflue. Saulus, tentatio respicientis vel securitas. 


ex sapientia sapiens factms sit, sed qui auctor et 
genitor sapientix , sapiens appellatur. Merito soli 
sapienti Deo. Solus est enim ita sapiens Deus, ut 
sapientiam ipse magis genuerit, cum ex sapientia 
factus sit sapiens. Cui gloria. Recte ei gloria per 
Jesum Christum refertur, qui ita sapientem esse 
solum Deum, ut ipse sapientiam genuerit Christum 
Jesum qui est Dei virtus, et Dei sapientia, declara- 


Saul, expetitus vel-petitio. Silvanus, missus. Sodo- 
ma, pecus silens. Sosthenis, gaudium da mihi. Sosi- 
pater, narrans. Sosipatruus, salvans dispersos. Thes- 
salonicenses, festinantes. Tharsis, exploratio gaudii. 
Tertius, adjungens vel applicans se. Thessaloni- 
cam, festinam umbram stawere. Tyberius, visio 
ejus, sive bonitas ejus. Tyranni, continentes. Timo- 
theus, beneficus. Titus, quxerens, vel bonum. Tychi- 
cus, tacens. Urbanus, luce gaudens. 





II. 
IN EPISTOLAM I AD CORINTHIOS. 


— 





CAPUT PRIMUM, 

Paulus vocatus Apostolus. Quod nomen suum prz- 
ponit Epistolis, auctoritatis esse noscendum est: 
sicut reges lenge positi his qui sub eorum potestate 
sunt scribunt, et quia minoribus epistolas mittunt, 
sua his nomina praeponunt. 

Vocatus. In via, vel Benjamin, vel in presentia 
Dei. Porro quod ait, Apoftolus, cujus autem? Chri- 
sii Jesu : tale mihi videtur, quasi dixisset : Przfe- 
ctus pretorii Augusti Coesaris, magister exercitus 
Tiberii Czesaris? Ut enim judices hujus sasculi, qui 
nobiliores esse videntur, ex regibus quibus serviunt 


D et ex dignitate qua intumescunt vocabula sortiun- 


tur : ita et Apostolus grandem inter Christianos sibi 
yindicans dignitatem, Apostolum se Christi titulo 
prenotavit, ut et ipsa lecturos nominis auctoritate 
terreret, indicans omnes qui in Christo .crederent, 
debere sibi esse subjectos. Et Sosthenes frater. Hunc 
idcirco &ecum scribentem inducit, quia et ipsis do- 
ctor erat, et pro his valde sollicitus. Ecclesie Dei. 
Notat Ecclesiam qu:x& non est Dei, ut : Odivi eccle- 
siam malignantium (Psal. xxi). Cum omnibus qui in- 
vocant nomen Domini. Hoc est, non solum opto ut 
gratia et pax vobis multiplicetur vocatis sanctis, 





19€ 


COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR. 


150 


sed omnibus qui invocant nomen Domini nostri. À debuerunt. Divisus est Christus? Dividitur corpus, 


In omni loco. In tota Corinthia. Ipsorum. ld est, 
Corinthiorum. Et nostro. Quia nostrum est quod 


ipsorum est. Aliter, invocare nomen Domini proprie. 
est sacerdotum. Unde scriptum est : Et Samuel inter. 


eos qui invocant nomen ejus (Psal. xcvi). Quem sa- 
cerdotem fuisse probatur, quia Heli sacerdoti suc- 
cessit, et hostias offerebat, et de eo Dominus ait: 
Suscitabo mihi fidelem sacerdotem. Qui licet non ex 
genere Aaron, tamen de tribu Levi in Paralipomenon 
fuisse describitur. Hieronymus in tractatu libri Isaiz: 
In Epistola quam scripsit Paulus ad Corinthios, 
cum ad unius scribatur populum civitatis, pro va- 
rietate habitantium, id est, sanctorum et peccato- 
rum, nunc laudat eos, nunc corripit, nunc dolet, 
nunc reprehendit, nunc provocat ad continentiam, 
nuptias non recusat, retrahit ab idololatria, instruit 
in resurrectionem, digamiz porrigit manum, ne lo- 
cum tribuat fornicationi. Gratias ago Deo meo. Ut 
solet primum provocat profectum laudando, et dicit 
se quidem gaudere de eorum scientia, sed scire illos 
debere quia vera scientia non inflat, neque dissen- 
tit. Sicut testimonium Christi confirmatum est in vo- 
bis. Testimonium Christi est totum Evangelium, vel 
illad : Omnis scriba doctus in regno colorum, similis 
est. homini patrifamilias , qui profert de thesauro suo 
nova et vetera. Ita ut nihil vobis desit. Unde Salomon 
ait: Venerunt mihi omnia bona cum illa. Exspectan- 
libus revelationem Domini nostri Jesu Christi. Ule 
vere exspectat adventum Domini, qui in omnibus 
preparatus est. Ideo autem revelatio dicitur adven- 
tus Domini, quia modo absconditus est a nobis. 
Qui et confirmabit vos. Sua scilicet doctrina. Usque 
in finem. Vel vestra przsentis vitz, sive perfectio- 
nis. Sine crimine. Principali. Fidelis Deus. Qui red- 
det vobis mercedem sicut promisit. Per quem vocati 
estis. Ut : Nemo venit ad me, nisi Pater traxerit eum 
(Joan. vi). In societatem Filii ejus. Si enim socii 
fuerimus passionum, erimus socii in gloria. Obsecro 
autem vos, fratres. Hucusque cum laude praefatio: 
hine jam contra dissensiones aggreditur, ut idem 
ipse dicit : Unum sit verbum, et unus sensus in omni- 
bus vobis. Schismata. Contentiones pro doctoribus. 
Significatum,st mihi ab his qui sunt Chloes. Qucritur 
quomodo Apostolus credit de absentibus, cum scri- 
ptum sit ? Ne credas auditui vano. Sed hanc gratiam 
ipse habebat ut sciret quid absentes agerent, ut ad 
Colossenses dicit: Et $i corpore absens, spiritu tamen 
prasens. Chloes, civitas Colossensium est. 

Ego quidem sum Pauli. 1n Apostolorum personis 
boc de pseudoapostolis dicit, qui per sapientiam 
mundi circumveniebant eos, ut unusquisque se di- 
ceret esse hujus, cujus doctrinam diligebat, cum 
diversas doctrinas haberent. Si ergo de veris apo- 
stolis non permittit dici, quanto magis de falsis dici 
non licebit? Item. Ego quidem sum Pauli. Hac causa 
prohibitum est, duos episcopos esse in una civitate, 
ut Hlieronymus dicit in tractatu Epistole ad Titum. 
Ego autem Christi. Pauci dicebant, quod omnes dici 


cum membra dissentiunt. Nunquid Paulus cruci- 
fixus est pro vobis? ldeo in solo Christo gloriandum 
vobis est, quia ipse vobis hzc duo, id est crucem 
et baptismum tribuit, non Paulus, nec Apollo. Gratias 
ago Deo meo, quod neminem vestrum baptizavi. ld- 
circo neminem vestrum baptizavi, ne quis me pu- 
taret in meo nomine baptizasse. Nisi Crispum et 
Caium. Qui se non dicunt in meo nomine baptizatos. 
Non enim misit me Christus baptizare. Non usurpavi 
minora facere, qui potui implere majora. Item : Qui 
ad majora mittitur, minora non agit. Sed evangeli- 
zare. Quod majus est, ut portet nomen meum coram 


: regibus et gentibus. Non in sapientia verbi. Mundanz 


philosophi», in qua vos gloriamini. Ne evacuetur 


B crux Christi. Id est, ut non eloquentiz fides erucis 


Christi deputetur, quia crueem Christi evacuat, qui 
aures hominum declamatione permulcet : quia auri- 
bus sapientium hujus sxculi displicet dicere Domi- 
num, qui fecit coelum et terram, posse crucifigi ; et 
tamen si hoc dici evitetur, evacuatur crux Christi. 
His autem qui salvi fiunt, id est, nobis, virtus Dei est. 
Quia diabolum superavit et'mortem. Perdam sa- 
pientiam sapientium. In Isaia sic legitur : Peribit 
enim sapientia a sapientibus ejus, et intellectus pru- 
dentium ejus abscondetur (1sai. xxix). Ubi sapiens? 
Subauditur apparebit? Sapiens, ex gentibus. Scriba? 
Doctor legis ex Jud:zis. Conquisitor hujus seculi? 
Qui quxrit de occultis naturis hujus sxculi. Nam 
quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sa- 
pientiam Deum. Factura mundi Dei sapientia est 
fabricata, in qua per sapientiam naturalem, quz 
ad hoc data et creata fuerat, debuit cognosci ipse 
qui fecerat: sed quoniam non cognoverunt homines, 
alia illis succurritur medicina. Ergo per sapientiam 
suam intelligendum, per naturalem sapientiam, quae 
ad hoc data est ut cognoscatur Deus ; qua naturalis 
sapientia, et Dei sapientia. dici potest, quod a Deo 
sit creata, aut certe Dei sapientia fons est et crea- 
trix naturalis in hominibus sapienti:x. 

Placuit Deo per stultitiam praedicationis salves fa- 
cere credentes. Non quod vere stultitia sit przedicatio 
crucis, sed quia secundum putàátionem infidelium 
sic haberetur. Quoniam Judei signa petunt. Ut ad 
Christum dicunt : Quod signum ostendis nobis 
(Matth. xiv)? Hoc autem faciunt ex consuetudine 
prophetarum, qui 5xpe signa ipsis faciebant Ju- 
dais. Et Greci sapientiam. Artis scilicet dialecticae 
et bumanz sapientiz rationem. Judeis quidem scan- 
dalum. Judei scandalizantur, si audiunt Christum 
a se crucifixum. Sive scandalum illis est audire 
Christum mori potuisse, quem illi quasi immorta- 
lem exspectant, dicebant enim : Nos audivimus ex 
lege, quia Christus manet in zeternum : non intelli- 
gentes, quia primum illum pati oportebat, et sic in- 
trare in gloriam suam. Gentibus autem stultitiam. Hoc 
est, Deum credere crucifixum. Ipsis vero vocatis. ld 
est, credentibus ex utrisque. Christum Dei virtutem. 
judxwis petentibus signa, quae devicta morle homi- 


19b 


BEDULM SCOTI 


nem revoeatí ad'vitam. Et Dei sáplentiam. Graecis À de dzemonibus ait : Seiebant onim ipsum esse. Si dae- 


quzrentibas sapientiam, qux nos a dominatione 
diabeli liberavit. 

Quia quod stultum est Dei. Velle erueiligi. Sapien- 
tius est hominibus. Quia crux Christi diabolum fe- 
fellit, et vicit, hominesque liberavit, quod nemo 
hominum per sapientiam suam potuit. Et quod infir- 
mum est Dei. ld est, mori fortius est hominibus: 
quod enim ne€ gigantes evadere potuerunt, infir- 
pitas crucifixi evasit. Vídete enim vocationem ve- 
siram. Ac si diceret: Videte eos per quos vocati 
estis ad (idem, quod non sapientes, sed stulti, et 
piscatores erant, quando et ipsi vocali sunt. Aliter: 
Videte vocationem vestram, hoc est, in vobis ipsis, 
o Corinthii, probate quod dico, quod stultos vos vo- 
cavit, et pon sapientes. 

Quia non multi sapientes. Hoc contra illos oblique 
qui se legis peritos, et fortiores apostolis et nobilio- 
yes ex sacerdotali stirpe descendere jactabant. Sed 
quc stulta sunt mundi. Stulta, id est, corda, vel in- 
genia. Ut confundat sapientes. Id est, swculares, 
dum nen ipsos elegit. Et ea que nom sunt. ld est, 
sapientia, fortia, nobilia. Ut ea que sunt. Talia, hoc 
est, sapientia, fortia, nobilia dissiparet. Qui factus 
eai nobia sapientia. Qui sibi semper sapientia fuit, 
nobis factus est sapientia, ut nos faceret sapientes, 
et justos, et sanctos. In Domino glorietur. Non enim 
sibi, sed Deo dona qux accepit reputet. 

CAPUT II. 
Et ego cum venissem. ad vos, fratres, veni non cum 


mones sciebant, quomodo petestates ignorabant? 
Quibusdam videtur principes et potestates hujus 
seculi, Judaeorum majores et principes dixisse, qui 
juxta Petri Apostoli dicta, igaoraverunt quod male- 
facerent : ait enim : Scio, fratres, quia per ignoran- 
tiam fecistis hoc smalum, sicut et principes vestri (Act. 
H1). Judzorum principes hi fecerunt, non tamen 
hujus s:eculi principes dici potuerunt, quippe qui in 
potestatem redacti fuerant Romanorum, profitentes 
non se habere regem nisi*Coesarem, hi autem prin- 
cipes, quos alio loco signavit Apostolus dicens : 
Non est nobis colluctatio adversus carnem et sangui- 
nem, sed adwersus principes et potestates, adversus 


: mundi tenebrarum. harum rectores. (Ephes. vi). Si 
B ergo hi sunt principes, qui nescientes Dominum 


majestatis Christum esse, illum crucifixerunt quo- 
modo a da&monibus potuit sciri? Non aliter scierunt 
demones, quam sciebant principes hujue szculi: 
sciebant enim ipsum esse qui promissus erat in 
lege per signa prophetis, non tamen mysterium 
ejus, quod Filius Dei erat, ex eterno sciebant, ne- 
que sacramentum incarnationis. Nunquam Domi- 
num tmajestglis crucifizissent. Pro unitate persons, 
et Deus dicitur cruciüxus , et Filius hominis esse in 
ccelis, cum quando ista dicebantur Dominus esset in 
corpore. Quod oculus non vidit. In Isaia sic habetur: 
À seculo non audierunt. auribus, neque perceperunt, 
oculus non vidit Deus absque te, que preparasti 
exspectantibus te (Isai. xiv). Ergo. memoratorum 


eminentia sermonum. Noluit pomposum eloquentix € Principum mens hzc videre non potuit, quia credere 


sermonem jactare in praedicatione divina mysterio- 
rum Dei, hoe est, incarnationem Christi, et voca- 
tisnem Gentium. Et hunc crucifzum. Quod stultum 
apud homines videtur esse. Et ego in infirmitate. 
Non jactantia, sed humilitate, seu quod nec plagas, 
et vindictam potenter in aliquos dedi. Timore. Ne 
vos Christum negaretis. Et tremore. Ne meo aliquo 
exemplo offenderem vos. 

Et sermo meus. ld est, quotidiana exhortatio. 
Predécatio mea. Publica curam populo doctrina. 
Non in persuasione humane sapientia. Quia diale- 
etici erant Corinthii, noluit apud illos disputatione 
üt, ne heo quoque illis nova aliqua philosophia 
videretur, sed magis illis virtutes et miracula mon- 
stravit. Sapientiam autem. loquimur inter perfectos. 
Àc si diceret, ne putetis nos sapientiam non habere, 
quia nos habemus sapientiam divinam, sed vos eam 
nunc eapere Lon potestis, quia adhuc lacte nutri- 
mini, ei 't? tide parvuli comprobamini. Neque princi- 
pum. Hoc est, regum, vel philosophorum, qui in 
hoc s$culo primatum tenere videntur. Dei sapien- 
Ham. Ohrnistem qui est abeeonditus ab incredulig 
ek insipientibus. Quam nemo principum hujus seculi 
cognonil. Hoc est, Pilatus, et Caiphas, et Herodes, 
et principes sacerdotum, vel dzemones. Unde Apo- 
stolus de principibus et potestatihus hujus seculi 
dicit : Si enim cognovissent, nunquam Dominum ma- 
lestatis cracifixissent. Et contra Marcus evangelista 


noluerunt. Quidam sane dicunt: Oculus non vidit 
virginem peperisse; nen auris audivit illud : Tunc 
justi falgebunt sicut sol (Math. xw). Qui habet, inquit, 
aures audiendi audiat. Nec in cor hominis ascendit 
(Rom. viu), cohzredes Christi futuros. Quid videt 
oculus? Colores. Quid sudit auris? Crimina. Quid 
in cor hominis ascendit? Sapientia. Procellentius 
est autem omnibus, quod prestat Deus diligentibus 
se in vitam seternam. Item quid est quod Apostolus 
dicit ex Isaia propbets; quod oculus non vidit? 
Hoc sensu Apostolus dixisse credendus est, quod 
carnalibus oculis, et aure carmali, et cogitatione 
mortali, non possunt spiritualia comprehendi, dicit 
enim Apostalus : Nobis autem revelat Beus per Spi- 
ritum suum (1 Cor. m). Si autem revelatum est 
Apostolo, intelligere debemus, quod et ille aliis re- 
velavit, nobis autem revelavit Deus per Spiritum 
suum, hoc est, non merito nostro, sed sua gratia, 
quia per &dem aecepimus Spiritum sanctum, qui 
voluntatem Bei nobis ostendit. Sancti videbunt, 
quod Paulus testatur : mobis autem revelavit per 
Spiritum sanctum, quod futuri sumus, ut Joannes 
testatur, quia eum videbimus sicut est. Quis enim 
scit hominum qua hominis sunt, ld est, qus cogita» 
tiones versantur in homine. Nisi spiritus hominis. 
Hoc est, conscientia, ut Hieronymus exponit. Non 
docilis humana sapientam verbis. Quis vonis aunun- 
tiamus, non a philosophis, vel grammaticis, sed a 


495 


COLLECT. IN EPIST. ] AD COR. 


154 


Spiritu Dei eruditi sumus. Spiritvalibus. Hominibus, À predicare, przeter Jesum, cui fide firmissima credi- 


qui capere possunt. Spiritualia. Documenta. Com- 
parantes. Prodicantes. 

Animalis autem homo, etc. Qui spiritum Dei non 
babet, animelis est, qui ritu animalium vivit, sola 


enmmeds carnis sectans. Animalis enim habet ani-- 


mam, »on habet intellectum, ideo non percipit qux 
sunt spiritus Dei, id est, spiritualia, qu: spiritus 
doeet, verbi gratia, quomodo Christus incarnatus 
sit, vel quid gratiz credentihus confert crax Christi. 
Btultitia enim est iil. Primo stultitia est illi, quando 
audit natum Dominum, et passum, et resurrexisse; 
secupdo, contemnere qux sua sunt; tertio preebere 
muaxillam , e$ catera similiter. 
emnia dijudioat. Quia omnia discernit, et intelligit, 


Spiritualis. autem: 


distis. Aurum, argentum, lapides pretiosos. In Ec- 
clesia tria genera sunt bonorum : est bonum, et 
melius, et optimum. Quod autem primo aurum po- 
8uit, ut sermo mclius texeretur, id ad fortitudinem, 
non ad speciem comparavit : quia argentum fortius 
auro, ideo meliori ponitar loco. Tria e contrario 
genera malorum : malum, pejus, pessimum, que 
lignis, feno, stipulzte comparantur. Aut eerte aurum, 
poenitentes significat ; argentum conjugatos ; lapi- 
des pretiosi virgines. Item, ligna virginitas, sed im- 
perfecta ; fenum, irratioBabile matrimonium ; sti- 
pula poenitentia, sed non vera. Item aurum, cogita- 
tiones bonas ; argentum, sermones justos ; lapides 
pretiosi, opera pertecta : ligna, vana opera, non i1n- 


et sensus illius nen intelligitur ab homine carnali. B tegra materia ; fenum, vanas cogitationes, quz ma- 


Quis enim cognovit sensum Domini? Nisi videlicet 
spiritualis home. Nos autem sensum Domini habemus. 
Dum spiriteasles semus? Hoc autem dieit, ne puta- 
rent quod ille deficeret ad docendum, eum ipsi fm- 
becillos esaent ad audiendum. 


CAPUT Ill. 


Et ego, [raires, non potui vobis .oqui quasi spi- 
vifualibus, sed. quasi carnalibus. Infirmis in fide, et 
contentiosis. 

Quasi parvulis. Non setate carnali, sed in Christo. 
Si ergo parvuli adhuc illi sunt qui omnem malitiam 
abjecerunt, quia nondum sunt in virtute pexfecti, 
quid de illis censendum est quibus omni malitia 


teria sunt fructuum ; stipula, otiosa verba, arida, 
sine fructu. Et uniuscujusque opus quale sit ignis 
probabit. Aurum et argentum hon solum non arde- 


bunt per ignem, sed et splendidiora radiabunt : li- 


gna vero et cetera concremabuntur. Sed exa- 
minationem judicii igni voluit comparare, juxta 
consuetudinem Scripturarum. Sic tamen quasi per 
ignem. Quia igne purgatorio judicii probabitur. Au- 
gustinjis autem aliter exponit : Est quidem ignis 
tentatio tribulationis, de quo dicitur: Vasa figuli 
probat fornax, et homines justos tentatio tribulatio- 
nis (Eccl. xxvi). Iste ignis in hac interim vita fa- 
cit, quod Apostolus dicit : sic accidet duobus fldeli- 
bus, uní cogitanti qux sunt Dei, quomodo placeat 


dominatur? Lac. Rudem doctrinam. Nom escam. C Deo, hoc est, zdiflcanti aurum, argentum, lapides 


Obscura mysteria solidamque doetrinam. 4mula- 
tiones. In: mente selus. Contendiones. Verbo erga 
Magistros. 

Secundum hominem. Carnalem conversationem, 
non secundum Deum. Nonne homines esiis? Vult eos 
plus esse quam homines. Quid est ergo Apollo? Si 
nos nihil sumus, vel quos ministros ipsi constitui- 
mus, quanto magis pseudoapostoli quibus credidi- 
stis? Et unicuique sicut Dominus dedit. Hoc ipsum 
non ex nobis, sed Dei donum est, ut per manus 
meas sigha fierent, Que vos excitarent ad lidem; 
et Apollo sua vos doctrina firmaret : quia sicul 
plantatio sine aqua, sic fides sine doctrina marce- 
scit. Si ergo et plantatio ct fons Dei est, quid nobis 
ascribitis, quasi aliquid nostra virtute fecerimus? 
Ego plantavi. Vide. Apollo rigavit. Baptiemo, vel 
doctrina. Sed Deus incrementum dedit. In bonis ope- 
ribus. ita neque qui plantat est aliquid, Nisi Do- 
minus iacrementum dederit, sine causa laboramus. 
Nos mercenarii sumus in agro alieno, alienig uti- 
mur ferramentis : nihil habemus proprium, nisi 
morcedem nostri laboris. Dei enim sumus adjutores. 
Plantantes et rigantes vineam ejus. Dei edificatio 
estis. Hoc est templum Dei. Alius superedificat. ld 
est, Apollo, vel alius quilibet doctor. Quomodo su- 
perxdificat? ut diligenter doceat, et rationabiliter. 

Fundamentum enim aliud nemo potest ponere. 
Mon est alius Christus, quem possit vobis aliquis 


pretiosos ; alteri eogitanti qua sunt. mundi, quomo- 
do placeat uxori, id est, :xdificanti ligna, fenum, 
stipulam : illius opus exuritur, quia ea dilexit quo- 
rum amore cruciaretur. Exuritur autem hujus, quo- 
niam sine dolore non pereunt quz cum amore pos- 
sessa sunt. Sed quoniam alterütra conditione pro- 
posita, eis potius maluil carere quam Christo, nec 
timore amittendi talia deserit Christum, quamvis 
doleat cam amittit salvus est quidem, sic tamen 
quasi per ignem, quia urit eum dolor rerum quas 
dilexerat amissarum, non subvertit fundamenti sta- 
bilitatem. Nemo vos seducat. Ac si. diceret : Dum 
templum Dei estis, nemo vos violet per mundanam 
sapientiam. Sí quis videtur sapiens esse n. hoc sa- 


D culo. In humana sapientia. Stultus fiat. Hoc est, 


credat Deum cruciflxam, quod stultitia est Gen- 
tibus, percutlenti prebere alteram maxillam, non 
reddat malum pro malo : que omnia quasi stulta 
esse. videntur : Sapientía enim hujus mundi. He 
est : malum pro malo reddere : vel philosophorum 
inflata scientia atque ventosa. Nescitis quoniam tem- 
plum. Dei estis. Ac si diceret : Ideo aurum, et ar- 
gentum, et lapides pretiosos superzdiflcate, quia 
femplum Dei estis, et dum non bene zdiflcans pri- 
vabitur, quanto magis violans peribit ? Violat vero 
corpus suum peccando, sive Ecclesiam per malam 
doctrinam seducendo, sive exemplum perversum 
ostendendo. Reprehendam sapientes. Ad effugien- 


— —- -—————-— 





(55 SEDULII SCOTI 156 
dam manum Dei nulla suffragabitur illorum astutia. A apostolos novissimos, nos omnium ultimos ad Gen- 


Sive hoc sub Christo impletur, quando vincebat 
Scribas et Phariseos, astute tentantes eum in qua- 
stionibus. 

Nemo glorietur. Ut est illud : Maledictus qui ha- 
bet spem in homine (Jer. xvii), in doctore Paulo, et 
Apollo, et pseudoapostolo. Sine vita. Dum per il- 


lam servitis Deo, ut mereamini vitam futuram. Seu . 


mors. Qus porta estper quam itur ad regnum. 
Ergo omnia creata sunt propter sanctos, quia cum 
njhil habeant, cuncta possident. 


CAPUT IV. 


Ut ministros Christi. Non ut fundamentum. Hic 
jam. ld est, in ministerio praedicationis, vel in pr&- 


tes tanquam ad mortem direxit. Novissimos autem 
dicit tempore, non merito. Sed quidam ex vobis 
putant nos esse novissimos apostolos, nec dignitatis 
merito primis apostolis comparandos, qui przsen- 
tem in carne Dominum comitati sunt. Primi autem 
apostoli prophete intelliguntur, qui missi sunt a 
Deo. Novissimi vero duodecim apostoli, aut primi 
duodecim apostoli, qui ante passionem suam a Do- 
mino electi sunt. Novissimi autem Paulus, et Bar- 
nabas, et Apollo, qui postea sunt electi. Vel novis- 
simos, non ad ordinem, sed ad ministrationem per- 
tinet, quasi dixisset novissimos esse miseros, et ul- 
ümos omnium, sicut statim subjungit. Spectaculum 
facti sumus. Omnes spectant nostras injurias. Et 


senti seculo. Queritur. À nobis dispensatoribus. B enoelis et hominibus. Bonis videlicet et malis. Nos 


Ut fidelis quis inveniatur. Hoc est ut. unusquisque 
dispensator fidelis fiat; ac si diceret : Hoc tantum 
quixrimus, ut fideles inveniamur, et non quzrimus 
laudari a vobis : unde subjecit : Mihi autem pro mi- 
nimo est, ut a vobis judicer. Laude dignus. Aut ab 
humano die. Sed Domini die, id est, die judicii ; 
non ab humano die, in presenti seculo judicari, 
hoc est, laudari appeto. Sed neque meipsum judico. 
Hoc est, ego qui conscientiam meam optime novi, 
neque aliis meexcellentiorem esse judico. Nihil enim 
mihi conscius sum. Unde super omnes debeam glo- 
riari. Si hoc Paulus dicit, quid a nobis dici debeat 
cogitandum est. Sed non in hoc justificatus sum. 
ln quo me quidam laudant : quia ita quisque aliena 
laude non justificatur, ut nec maculatur infamia. 
Unicuique apud Deum quod est, non quod dicitur, 
imputatur. Occulta tenebrarum. ld est, opera quie 
in tenebris aguntur. Propter vos. Propter vestram 
utilitatem. Nihil enim mihi conscius sum. Id est, in 
aliquo criminali peccato, postquam per gratiam Sal- 
vatoris liberatus sum, et ab omni peccato purgatus. 
Sed non in hoc justificatus sum. Licet non sim mihi 
conscius in aliquo capitali crimine, non tamen ob 
hoc,perfectam justitiam mihi vindico, propter levia 
et minima peccata, quibus nullus sanctus in prz- 
sentis vitz:e curriculo carere potest. 


Ne supra quam scriptum est. Ut supra. scripsi : 
Qui gloriatur, in Domino glorietur. Et: Nemo glo- 
rielur in nomine. Et : Nolite judicare ante tempus. 
Quis enim te discernit ? Aliisscilicet meliorem esse ; 
aut quis te discernit a massa perditionis, nisi Deus? 
non merita tua, neque scientia. Et tanquam respon- 
denti : Fides mea me discernit, merita mea, pro- 
positum meum: statim occurrit. Apostolus : Quid 
autem habes quod non accepisti ? Quid habes ex te- 
ipso nisi peccatum ? Jam saturati estis, Doctrina. 
Divites. 1n sapientia. Sine nobis regnatis. Non indi- 
gentes nostra doctrina, exemploque. Nos stulti. Iro- 
nice loquitur : aut increpantüis affectu pronuntian- 
dum est 

Utinam regnaretis! Id est, utinam non essetis falsa 
gloriatione decepti ! forsitan simul regnassemus. 
Puto enim, quod Deus nos. Non ut vos qui regnatis 


C 


stulti propter Christum. Hoc est, in tormentis positi 
pro Christo. Ironice quz videtur confirmare, negat ; 
et quz videtur negare, confirmat. Vos axtem pru- 
dentes in Christo. Ut putatis. Nos infirmi. Dum no- 
lumus reddere malum pro malo. Vos nobiles. Vobis 
nobilitatem terrenam vindicatis. Usque in hanc ho- 
ram. À quo tempore copimus predicare usque 
nunc. Item : Vos autem prudentes in Christo, hoc 
eSt, vos ita vultis Christiani esse, ut prudentiam 
szeculi teneatis 


Peripsema. Abjecti, humillimi. Peripsema, rasura, 
aut limatura cujuscunque rei. Non wt confundam 
vos hec scribo. Ac si diceret : Non pro gloriatione 
operum meorum bonorum hzc dico ; sed hzc po- 
tius commemoro, ne vos gloriemini in mundana sa- 
pientia. Poterant confundi de sua gloria, si eos non 
relévaret : non enim ruborem illorum cupiebat, sed 
perfectionem : Decem millia. Finitus numerus pro 
infinito. Pedagogorum. Doctorum, nutrientium et 
custodientium vos in fide Christi. 


Ego vos genui. In novam vitam reformavi. Imita- 
tores mei estote. Quia bonorum filiorum est bonos 
imitari parentes. Qui vos commone[aciat vias meas. 
Et meis litteris, et suo exemplo docebit : aliud enim 
sine alio perfectum esse non potest. Tanquam non 
venturus essem ad vos. Hinc incipit causam fornica- 
tionis arguere. Inflati sunt quidam. In humana sci- 
licet. sapientia : quia omni peccato, et viro acci- 


D pienti uxorem patris sui vos consentitis. Et in sa- 


pientia humana vos contenditis, quasi non peccata 
essent. Virtutem. Operum et fidei. Non enim in 
sermone, Nihil enim prodest doctrina sine justitiz 
operibus, ei qui non facit quod faciendum docet. 
Regnum Dei. Id est, acquisitio regni Dei. Quid vul- 
tis. Benignus magister est, qui discipulorum corre- 
ptionem in eorum posuit voluntate. 

In virga veniam. ld est, vindicta : quali virga Pe- 
trus ad Ánaniam et Saphiram, et ipse Paulus ad Ma- 
gum usus est. 


CAPUT Y, 


Et vos inflati estis. Quia vana scientia inflamini, 
et curan de his qui pereunt non habetis, ut aut 








152 


COLLECT. IN EPIST. I AD COR. 


158 


eorrigantur, aut ab Ecclesia separentur. Ef non À ctorum hominum adacquirendum multos ad vitam 


magie Iuxistis. Quia boni pastores semper pro po- 
puli peccatis flent. Praesens autem. epiritu. Praesen- 
tem dicit spiritu, ne ex solo auditu absentem dam- 
nare putaretur : secundum illud Elisei dicentis ad 
Giezi : Nonne spiritus meus tecum erat in via ? Cum 
virtute Domini nostri. Qui pro me erat prxsens, lit- 


terarum mearum auctoritate, per quam Domini quo- 


que virtus assistere judicetur. Tradere hujusmodi 


hominem Satana. Id est, tortori diaboli, ut tormento 


carnis spiritus salvaretur : oportebat enim ut per 
diabolum sanaretur, qui per Diabolum peccavit. 
Non bona gloria vestra. Dicendo, Ego sum Pauli, 
ete. Non bona, dum non corrigitis adulterium. To- 
tam massam. Ecclesixwe. Corrumpit. In Greco, fer- 


per coelestem doctrinam. Qui contemptibiles sunt in 
Ecclesia. Hoc est, qui minimi sunt in Ecclesia, aut 
certe qui injurias suas contemnunt ; ac si diceret : 
Qui minores sunt in ecclesiis, et nullis magnorum 
donorum pollent, ipsi de terrenis negotiis judicent, 
quatenus per quos nequeunt majora, minora bona 
suppleantur, quos contemptibiles nominat, et tamen 
sapientes vocat, cum dicit : Si non est inter vos sa- 
piens quisquam. Qua ex requid aliud colligitur, 
nisi ut hi causas terrenas examinent, qui exterio- 
rum rerum sapientiam acclpiunt? Qui autem spiri- 
tualibus addicti sunt, terrenis non debent negofiis 
implicari. Ac si apertius diceret : Qui penetrare in- 
tima sapienti» nequeunt, saltem necessaria foris 


mentat [Cupgoi]. Vetus fermentum. Forniaationem. B operentur. Item contemptibiles, qui minores sunt 


Ut sitis nova conspersio. Ut in gratia sacri baptisma- 
tis conspergamini, sicut conspergitur farina aqua. 
Azymi. Sine fermento peccati. Etenim pascha no- 
strum. Ideo debetis azymi esse, quia Judzi quando 
agnum immolabant, azyma comedebant, sic et nos 
debemus. Sed in azymis sinceritatis. Similitudine 
Hebrzorum.: quia ipsipostquam immolabatur agnus, 
et post diem Paschzx azyma comedebant per septem 
dies : sic nos vero agno immolato, tota vita nostra, 
qu: septem diebus peragitur, azymis bonorum ope- 
rum vescamur. Etveritatis. Id est, wquitatis judi- 
cii. Si enim lactuca erat cum flliis Israel pro fer- 
mento, ne cibum insulsum comederent pro celeri- 
tate ambulandi, sic zquitas judicii et sinceritatis 
cum Christianis. Scripsi vobis. Pro scribo, Vel ideo 
preteritum dicit, quia cum legerent, tempus scri- 
bendi preteritum esset. Non utique fornicariis hujus 
mundi. (uodluce clarius est. Ab illis enim olim 
separati estis, et idcirco nolite iterum illis commi- 
sceri. Si quis frater nominatur. Id est, solo nomine 
appellatur eum fornicator detegatur, aut fur, ab hoc 
separari jubemur. Qui foris sunt. Infideles extra 
Ecclesiam. Qui intus sunt. Hoc est, fideles intra 
Ecclesiam. Éos autem qui foris sunt Deus judicabit. 
Foris Ecclesiam sunt hzretici, Judzi, Gentiles. 
CAPUT VI. 

Audet aliquis vestrum, negotium habens adversus 
a.terum, judicari apud iniquos. Notandum quod ali- 
quando Apostolus in media causa quam agit, quos- 
dam inserat sensus, et de latere jactet : quibus ex- 
plicitis, rursum revertitur. Audet ergo aliquis ve- 
strum, etc., contra scilicet preceptum Domini di- 
centis : Si quis vult. tecum contendere judicio, tu- 
nicam tuam dimitte ei, et pallium. 

Án nescitis quoniam sancti de hoc mundo judica- 
bunt. Sicut Dominus apostolis promisit, dicens : 
Sedebitis et vos 'super sedes. duodecim, judicantes 
duodecim tribus Israel. (Matth. xix), omnibus hoc 
promittens, qui apostolos fuerint imitati. Si ergo 
Sancti de hoc mundo judicabunt, cur de minimis 
vestris negotiis non judicant? Inm vobis judicabi- 
tur. id est, per vos. Angelos judicabimus. llli an- 
geli judicabuntur in judicio, in comparatione san- 

ParBoL. CIII. 


in doctrina, quos dona spiritualia non exornant. Vel 
contemptibiles, id est, sancti qui a vobis despiciuntur. 
-. Ad verecundiam vestram dico. Nam erubescere 
debetis eo quod nemo sit inter vos tam sapiens, qui 
noverit causas inter fratres discernere. Et hoc apud 
infideles. Duplex peccatum est, et quod judicio con- - 
tenditis, et quia apud infideles ad jurgia provocatis. 
Jam quidem omnino delictum est in vobis. Ideo hoc 
iterat : nam potuit putare, judicium habere adver- 
Bus alterum non esse peccatum, sed tantummodo 
peccatum esse extra Ecclesiam velle judicari, nisi 
adjungeret : Jam quidem omnino delictum est inter 
vos, guia judicia habetis vobiscum. Et ne quisquam 
hoc ita excusaret, et diceret justum $e habere ne- 
gotium, et iniquitatem se pati quam vellet a se ju- 
dicum sententia amoveri, continuo talibus cogita- 
tionibus vel excusationibus occurrit, et ait: Quare 
non magis injuriam accepistis ? Ut impleretur illud: 
Si quis vult. contendere judicio tecum, et tunicam 
tuam tollere, dimitte ei et pallium-(Matth. v). Sed 
tamen (dia negotia per infirmos judicari in Eccle- 
8ia secundum indulgentiam concessit fratribus inter 
fratres judicantibus : extra Ecclesiam vero judi- 
cari terribiliter vetat. Sed vos [raudatis. Cum illa- 
tam injuriam secundum preceptum Evangelii et 
Domini exemplum patienter sustinere deberetis, 
vos e contrario non solum non suffertis, sed etiam 
non facientibus irrogatis. Et hoc fratribus. Id: est, 
vobis, quibus nec quidem vicem reddere inimicis 
concessum est. Án nescitis quia iniqui regnum Dei 
non possidebunt ? Àc si diceret : Dum iniqui regnum 
Dei non possidebunt, nolite vos ipsi iniqui fleri 
fraudando, et injuriam faciendo. Nolite errare. Hoc 
est, seduci, existimantes de multis, et non etiam 
de uno peccato puniendos. Aut nolite errare vos- 
metipsos et alios iniquos putantes regnum Dei pos- 
sidere. Et hoc aliquando fuistis. Sed nunc non estis. 
Nolite ergo timere de preteritis, tantum ne post 
baptismum criminosum aliquid committatis. Molles 
sunt, cum quibus virile perficitur scelus, et quo- 


rum virilia in pueritia castrabantur, ut semper es- 


sent imberbes, et muliebria, hoc est, mollia core 
pora haberent. Hi erro apud gentiles in honorem 
b 


REDULA 380071 


T 


Mauris deorum esstrabantur : at Augustinus ín làhro A, ehriosya et gulogns fuezj ? Nanguid 2, ...,. , in 


septíme de Civitate Doi ostendit dicens : His autem 
amputeter viriltas, ut aee conyertanter in. (emi- 
nam, nec viri renquepter. Et iteram do mollibus : 
Kidem Betri megne coptre omnem virorum Ii 
lieramque verecundiam ceasecrafi eunt, qui Mnue 
im extzemum |hegterpam] diem m9didip capillis, 


et éacle deslbata, feendijus membris, incessn Le-. 


mineo per plateas vicesque Cartlegipis, etigm à po-. 
pulis, uade turpiter viverent, exigebat, Jibi Varro 
dieere voluit, aec uspiam legisse mw comimeinini, 
Defecit interprejatio, erubuit ratie, conlieui4 oratio. 
Sod ablutii estis. &cilicet pez haptismum. Sed sasn- 
ctificati estis. Reg Spiriti sancjum ac verbum. 
Sed justifcoti estis. lp. bonis pperibus. 1n sowin 
Domini. id est, in conÉessione nominis Domini. 
Omnia mibi licont, ted uon omnia expediani. Que 
de foreiegtione £ractat, Yulé aeoteriam forniealiopis, 
id est, gule iempersmiism ostendene, alu] ajque 
degtruere. Lice engo nobis menducare e£ bibere ; 
sed si suljeeerimus nos comessionibus, ipeum 
licitum perducet nos 34 illicitum, hec est, od forni: 
contionem : xa et de omnibus intelligendum o quer 
£ubque peoeata non SW, 90C3SiODAS BOSE f2me3 
daxe delictorum. Sed ego ub nullius redigar pote- 
elate. ld est, bi ei rei joi zedigor polestate, hoq 
£9À, DoB ane) dominabus : non epim sic succum» 
bam uL serviem. Poulus eui cuncta licent, sub nul- 
dius poíestede se nedigii, quia seretipsum a licis 
:estsingendo, ea.que deleciata premerept, despe- 


B ad loudegp Dej, ve] ad. gervienduan 


Cogpus $uniQ pon pegeat ? Forgicafie esp (pxag exire 
a legipo eonjugig. Ümgg auem petcsHun potest 
ah upo compiti, gui megbrapo dici poles, non 
men cerpus, in iorpicaHong uem duo pereunt, 
eam toam corpus &ragde éng9 mualum est jn 
que due anis pereuat vel meoriupuy, Yult ergo 
gravare fgrpicaHiopis causam, quay illis per eonsue- 
Wipem levissima videbar, Aup iu eorpu auum 
péccab : quia hoc witiupp. puagis volupjejen) Carnis 
prasiat, quam csetera yitia, Lege Angusuipum. Cor- 
pus xeyo tepoplu Bei fot ; Deum ergo decet babi- 
tere ip domq spa, nop geccatum, pec diapolum. 
Quod si in yobis Spirilus 5encjus est, acljole guod 
200 ad fornicationem facta sunt membra vestra, sed 
Deo. Jon estis 
pesiri. Qni non esp suug, npn deber sibi viyere, sed 
illi cujus sanguine empiug fgi. Empti enim. estis. 
Non auro, uon argento, $ed sanguine Christi. San- 
guis ggrorum alijs noce) ; sanguis vero Christi mun- 
Jum redemjt. £4orificate Deum, Hoc esp, agite ut 
gloriücetur Deus per operq yegyrg. Et gortaig-; Spi 
rige spilice) sanc&um eujus superiNe membra ve 
pira. templum ease testetj sumus. 
CAPUT YH. ! 

De quibys autem acripsistis mihi. Huc usque gratis 
docyij, pugc ad ipterrogeta respogdet. Nunc aulem 
Am ipit de conjugüs tracfare; apte enum expugnavit 
illicija, qyam de Jicitis lqqueretur; Coripthii pam- 
gve ad Paulum epistolam miserunt, mi jlos doceret, 


ip iropsoendit. Esce sogtri. 1d. got, convenit vel G Bj popt acceptam fidem licitum eset UX9reg qimit- 


4ReQha ep. Sed Dowipgo. Boc egt, ad aeryiendum 
Rosmine, yelut si desoplwm Domioo. E Dominus 
£orpori. (Quasi proprio templo. Deus ewe susaia- 
Aw Ronunp Jem. Quia caput noswum gusciéavis, 
et nos queque sembra ejus, si per eangitatem 
fperimys; ausciabit. Ergo debemus memo postre 
pancüficare, ut Àp eo x»aneme mereamur. jCorporg 
zestra qnembra Cbristi suut. Quia agnis Ecolesig 
«epus gst(hristi; sipgub autem xnembra : .capu£ 
Autem Christus eat. Tollegs ergo mapnbrg Ghristi, 
feciaxp mepbrg meretricis? Abgcindens me à cor- 
ore Ghyisti, facium gyembra meretricis ? Non dixit 
fornicatoris, ut. ogtenderet eum ejusdem esse cri- 
minis et nomipis, cujus illa est; apud homines 
enim minus videtyr'viri quam mulierisadmissum. An 
nescitis gyoniam gni adhaeret mergtrici, unum corpus 
efficitur ? Corporis unitate per immunditiam. Erum 
gnim, inquit, duo in carne una. Hiec est prima pro- 
pbhetia Adam. Quomodo autem cum uxore licita, sic 
ei cum 1neretrice una caro efficitur, propter amorein 
illicitum. In carge una. Propter conjugalem conne- 
xionem, aut in generando et concipiendo filio. Fu- 
gite fornicationem. ld est, mente, et loco, ut fu- 
git doseph. Omne peccatum quodcunque fecerit 
homo. Nunc ostendit quantum reatum fornicatio 
habet, quz illis. per consuetudinem levis videba- 
(ur. Quid si homo seipsum occiderit ? .Quid si 
* Videtur hic aliquid deesse. 


lere, aus quomodo uxores ficite haberentur. Bong 
est homini mulierem non tangere. Bonum. fuerat jllud 
quod yobis ip primordio prsedicayi, hoc est, secun- 
dum conjugii usum non tangere mulierem ; sed quo- 
niam multos continentes huic doctrigz loco scripsi- 
8tis refragari, concedatur remedium ne fornicando 
moriantur. Ergo Apostoli hoc exemplo jn primjs 
virginitas et continentia predicanda est- Seg objicere 
amatores Juxurig solent : Ut quid ergo prima Dej 
benedietjo Grescite et smulfjplicgmipi, concessit? Lt 
terra scilicet repleretuy. Quis jam impleta est, debe- 
pus ab incoptinentia nos tempergrg. Suam. Non 
alienam. Uzorem. Nop gxopee. Similiter aufem et 
uxor virum. Jn hoc optimum legiülimurmgue copju 

gium yidetur, quando hi amb9 secupdum &pgstolum 
in sua voluntate Gunt. Mujier suj zorporis potestatejn 
non habet. Scilicet ad continentiam carnig, nisi ex 
consensu viri. Nolite fraudare. A debito conjugii. 
Ad tempus. Hoc est, gpecialibus alternisque diebus, 
aut quadragesimali tempore, yel ad teppus oratio- 
nis, sive per dies purificationis. Nejentet vos Sata- 
nas. Ne uno se subtrahente alter fornicetur, et Sata: 

nas tentandi locum ipvepiat. 

Secundum intelligentiam. Infirmis hoc jngulgeo, 
non perfectis precipio, qui omnes hogines velim 
me imitari. Sicut meipsum. Id est, viduum, sey. .cq- 
stum, virginemque, quod magis creditur. Alius qui- 














41A 


COLLECT. [N EPIST. 1 AD COR. 


142 


det sig. 1n egstitate. Aly verg eie. In. matrimonio, A instar cireumcisionis est pon habere uxorem, dum 


Melius est. enim pabere. Ànte votug. Dicit autem 
meliug gsse Ruere, in pomparatione deferioris ac 
peierit zej, nisi culpa gcjlicet ad copjugium veniant, 
sj tamen nondum mliorg devoveruny, quam uri vel 
srdere effregatg libidinis, yel jpfgrnali igne post 
fgrnicatignem, His guía dico, qui matrimonio. Pro- 
prie Jogpitur ad egnjunetos, pe dimitterent uxores, 
etaliag duegpepp, auf pulchras, aut divites, sicut 
Judei facigpanj. Nen € «00; sed Damigus. Qui dixit ; 

Qui dimiterit yxgrey sjug capa, facit. gam macharg 
(Jpan. 1x1). Mgners ippvnigim: ]d est, ut. non nubat 
alij ire. dat rirg rezonriliari- Quia melius est, si ad 
yirgm suom Feseriatur, quam ut jlii viro ny at. 
Nam ceteris. Dui. videlice neqne amb Christiani 
supt- Quapropter? Scilicet. p dimittatur conjux in- ] 
fidelis, u $p consequentibus Apostolus dicif, qupm- 
xj meliug sjt ngn dimiMerg, Atgmen non licet ge- 
fundum prrecegpum Daminj gt gimitfatur capjux, 
nisi cauga forpicalignis. Farnicatio eg etiam ipsa 
infidelitas. Dicimus ajfem permisit causa fornicatio- 


niswzonem dimi; sed quis pepmigi, pop jmsgit,- 


Bed) locnm Apostolg monepdi, nt quj glnerit nan 
dimiltat vxarem. infidelem, quia pic forlasse possit 
fidelis $ezi. Aljoggi filii vesjri immundi essent. Ác 5i 
gixigse4; Si parmibepem? virum infidelem Kum filiis 
puis discedere à muliere füdeN, fli ipsius viri ] im- 
mundi essent. Itgm 5i ambo jnfideleg. essetis pecessa- 
rio filij vog ipifareptur, ppc autem forsitan fidelem 
initabuntur. Nugc. gutem. gangfj gunf. Quia fideles 


mulier quasi mengbrum rorpors est viri, et una 
sunt caro. Àt yero uxorem habere instar' preputii 
est : quia sient plenitudo corporis 'est in przputio, 
ita in conjugali consortio. Non adducat preputium. 

à est, uxorem, ut dixjmus. Aliter : Non putet se 
superflue circumcisum, ne de hoc ponniteàt. : fuit 
egim necessarium suo tempore. Sive boc modo: 

Non adducat przputium, ut quis sine legis ceremo- 
yiis vivat, quia tym quibusdam apostoli permitte- 
bant opera legalia | custodiri, ne subito a lege re- 
tracti scandalum paterentur. Non circumcidatur. Hoc 
ést, non dimittat uxorem. Circumcisio nihil est. ld 
est, virginitas, vel castitas, sine bonis operibus. kt 
preputium nihil £st. Conjugium absque operibus. 

Servus vpcatus es. Id est, conjugatus. De libertate. 

Id est, de continentia. Sed et si potes liber fieri. Hoc 
est, si potes 1 habere dissidii occasionem, et repel- 
lere eam abs te, magis utére legitimo conjugio. Servus 
eonjugatus, libertus est Domini ; quoníar enim fuit 
jn conjugio, in paganismo tunc servus fuit, quia non 
legitimo usus est conjugio : quoniam vero ád fidem 
Christi yocatus est, libertus Domini est, dum legi- 
timo conjugio utitur : nam libertus es liber de- 
Servo factus. Similiter et quilibet. ld est, a conjugio 
Servus est Christi, quia virgines et cohjugales gér- 
yiunf Christo. "Nolite feri hominum servi. Dum. sci- 
Mcet Christi sanguine empti estis. Be virginibus 
autem. preceptum non habeo. Scriptis respondet; 
guia illi dicebant - Ubi precepta est virgirütas? ut 


per praedicationem sorum parentum. Jtem filii ye- C guperfluum demonstraret, quod sub precepto ' non 


stri immundi essent, si jpfidelem parentem comita- 
reptupjam mon bapHizaW, aup, sj bapHigM essent, 
ex Chrisianiate jn paganismum trapgirept infide- 
lem parentem sggHando- Nop ergo ah ingicem disce- 
dap). yon qst epig) servirutj dgdityg Írater. Hoc est, 
ni seryiaj pt pereat propter glterug jnfidelem ; non 
gnim 3 gatus egt in hujusmodi causa, quasi vere 
Mi servire peceee sii, e$ propter ajjerum jnterirg. 
In ga«e ggim npegyil vos- Geterpio on ad. dissidium 
&umus yocad; pltro ergo discedere pon debegus. 
À id auem redit qnod predixit, ne discedendi pre- 
parer ocrasig. ligi uyicuiqye sicut Dominus fi- 
visit. Nisi hoc unum scis, quod umjcuique est sicut 
. Dominus jlli divisit. Sicuf | wocavit. Deus. Sive cum 


est. lta virginitatem preetulimus, ut tanien nüptiarum 
ordinem seryemus : quia si Dominus virginitatem 


Amperaret ; condemnare videretur conjugium. , et 


seminarium hominum excideret, unde vitginitas pro- 
creaía est. Quare receptum Dominí de virginibus 
non habuit, q quia majoris mercedis est quód non 


ut 


.Cogitur, sed offertur. Existimo e enim. Hic . existimo 


pon prp dubio ponitur, sé sed pro certo. Propíer instan- 
fem necessitatem. Íd' est, *" dolorém parturiendi et 


servitutis in matrimonio. Quoniam bonum est homi- 


ni. Duplex bonum est, et sollicitudinibus mundi ca- 
rere, et virginitatis premium exspectare. "Noli que- 
rere solutionem. Nisi forte ex consensu illius. Solutus 
es ab. uxore. Per continentiam, vel morte ipsius. Et 


fidei conjuge, siye eliam cum infideli, sive gne D , si acceperis izorem, non peccasti. Id est, arte votum 


uxore, siye jp praqutjo, sive jn circoncisione, siye 
servus, siye liber. [1a ambulet. Hoc est, conversetur. 
Circi pliquis vocpfus grt. Infert subito parabo- 
Jap eirggmois), ephnici, geryi, et liberi, et sub me- 
Jophora gogum de puptis digpytat. et innuptis. Àc 
primum quia nopgullos banc intelligentiam Tépre- 
hensuros apbitror, interrogare libet, qu: sit con- 
sequentia, ut de maritis et uxoribus digputans. Ie- 
pente transiret ad comparationem Judsj, et eilinici, 
seryi et liberi, et rursum hac disputatione finita, 
rediret ad virgines dicens De virginibus autem pre- 
ceptum Domini non habeo. Ergo circumcisus aliquis 
vocatus est, id. est, castus sine muliere, quoniam 


virginitatis. Et si nüpserit virgo, non peccabit. id 
est, antequam voverit virginitatem, quia nuptiz per 
se peccatum non habent, sed per : sollicitudinem sz- 
culi sepe peccatum incurrunt. Aliter illos dicit non 
eccare si nubant, quia nondum v. voverunt Deo casti- 
aliud fecerit, habet "damnaiionem, quia primam Rdem 
irritam fecit; quod, enim erat licitum, "per votum sibi 
(E anias et Sapphira. Tribula- 
tionem carnis habet. Maledicto Eva subjacentes per 
sollieitudinem szculi, tribulationem et tristitiam 
atientes. Hujusmodi. ld est, virgines nubentes. Ego 
autem vobis parco. Hoc suádeo vobis, quod minus 


145 


SEDULh SGCUT. 


144 


laboris, et quod plus przmii habet. Itaque dico, fra- A Suc voluntatis. Ut faciat quod' voluerit de filia sna. 


tres. Hic omnes ad continentiam hortatur. Fraires 
autem dicit, ut libentius audiant. Tempus breviatum 
esf. Dicamus breve, etiamsi nongentis viveremus 
annis, ut antiqui homines; tamen breve putandum 
esset quod haberet aliquando finem ; nunc vero quod 
brevis sit non tam Letitia quam tribulatio nuptia- 
rum, quid accipimus uxores quas cogimur amit- 
tere? Quasi non habentes. Ille uxorem habens, sed 
quasi non habet, qui sic studet placere conjugi, ut 
tamen non displiceat creatori. Flet quoque, sed tan- 
quam si mon fleat. Qui sic temporalibus damnis 
affligitur, ut tamen de zxternis lucris semper ani- 
mum consoletur. Gaudet quoque tanquam si non gau- 
deat. Qui sic temporalibus bonis hilarescit, ut tamen 


Judicavit. Prefatus pater. Aliter ut Hieronymus 
exponit : Si quis, hoc est, quisquis homo; super vir- 
ginem, id est, carnem propriam suam ; quid vult ipse 
homo, id est, virginitatem an conjugium ; quia libe- 
rum arbitrium habet, non peccat, quia matrimonium 
non est peccatum. Statuit. Id est, permanere in 
virginitate. Non habens necessitatem, quia non co- 
gitur a carnali voluptate. Potestatem habet, id est, 
facere'quod vult. Mulier vincta est legi. Nunc incipit 
dé digamis et viduis. Liberata est. A vinculo conju- 
gali libera facta secundum legem post mortem viri, 
8i nec tunc potuerit se continere. Cui voluerit nubat. 
Tantummodo Christiano, non Gentili, tantum in Do. 
mino propter continentiam. Pto enim quod et ego 


semper perpetua tormenta consideret, et in hoc quod B spiritum Dei habeam. Ideo. sic loquitur, quasi dubie, 


mentem gaudio sublevet, hanc continuo pondere 
providi timoris premat. Emit quoque quasi non pos- 
sidens. Qui et ad usum terrena praeparat, et tamen 
cauta cogitatione prz:videt, quod hzc citius derelin- 
quat. Mundo quoque utitur, sed quasi non utatur. Qui 
et necessaria cuncta exterius ad vitx sux ministe- 
rium redigit, et tamen hec non sinit sue menti 
dominari, sed ut subjecta foris serviant, et nunquam 
intentionem animi ad alia tendentis frangant. Ali- 
ter: Sunt qui patiuntur labores et pressuram in 
presenti quasi non paterentur: quia ista in brevi 
spatio pertransibunt et finientur. Sic et sequentia 
exponi possunt. Preterit enim figura hujus mundi. 
Hoc ss$culum quasi umbra pertransit. Nolite ergo 
de eo multum esse solliciti, ne possessionem perdatis 
eternam, et figuram querentes incipiatis amittere 
veritatem. Hic enim mundus imago futuri est. Si 
ergo talis est imago, ipsa veritas qualis est? Unde 
si Hoc tam impense diligitis, quanto magis illud im- 
pensius amare debetis; nam secundum hoc nos di- 
missuros quotidiana morientium exempla testantur? 
Àn forte nos solos esse credamus immortales, quasi 
non simus ex hominibus generati. Item, Preterit 
enim figura hujus mundi. Si mundus transit, quo 
universa clauduntur, imo figura et conversatio hujus 
mundi quasi nubes praeterit, et inter cetera mundi 
opera, et nuptie preteribunt. Si enim mors finis est 
nuptiarum, cur necessitatem in utilitatem non verti- 
mus ? Divisa est mulier et virgo, id est, dissimiles 
sunt. Ut sit sancta et corpore et spiritu. Quid pro- 
dest carnem habere virginem, si menti quis nupse- 
rit, ut sit frequens oratio ? impedit enim conjugium 
jugitatem orationis. Si quis. Id est, pater. Turpem 
se videri existimat. "Turpis videbitur, si cum ad per- 
fectam ztatem pervenerit, neutrum deliberet, vel 
virginitatem servare, vel nubere, si nubere volenti 
non permittat, et illa fuerit fornicata. Quod vult. 
Id est, pater vel filia faciat, id est pater non peccat, 
siipsa puella nubat. Qui autem statuit in corde suo. 
Id est, si pater quisque disposuit. Firmus. Id est, 
duin consentit ei (ilia sua. Non habens. Id est, pa- 
ter. Necessitatem. Quia non cogitur a filia sua, ut 
daret eam viro. Potestatem autem habet. Ipse pater. 


ne jacetanter de se loqui videatur. Spiritum Dei ha- 

beo. Hoc est, nolite contemnere, quia non ex me 

hoc ipsum est quod dico, sed spiritus Dei est, qui 

loquitur in me, quem contemni non expedit, 
CAPUT VIII. 

De his autem que idolis iinmolantur. Subaudis, 
dico, de quibus scripsistis mihi. Hic autem Paulus 
scriptis Corinthiorum respondet, quia illi epistolam 
scripserunt ad eum, ut sciret quid facerent. Nam 
alii eorum in templis idolorum 'idolotbyta mandu- 
cabant, ut. contemnerent idolum; quidam vero qui 
erant infirmi in fide et conscientia, non audebant 
manducare, et contristabantur valde alios videntes 
coram se manducare, qui dicebant : Quia omnis 


C creatura bona sit, et nihil sit idolum; et hac imagine 


magis quam ratione veritatis errabant. Idolothytum, 
id est, idolum occisum, vel immolatum. 60v Grz- 
ce, occido. Itaque solas carnes immolatas hoc no- 
mine significabant. Scimus quia omnes scientiam ha- 
bemus. Hoc est, non plus illi sciunt qui inflati sunt, 
quam vos. Scimus. Id est, quod nihil sit idolum. 
Scientia autem sine charitate inflat per superbiam. 
Illa scientia inflat, que ex sensu proprio et huma- 
no descendit, et qux conjecturis magis utitur quam 
exemplis. Charitas vero edificat. Quia non quzrit 
qua sua sunt, sed qux :edificant fratres. Illius ergo 
charitas zdificat qui dicit: Licet me non impediat 
manducare idolothyta, tamen propter idolum , ne 
aliis. displiceat, non manducabo. Quod si quis se 
existimat scire aliquid, nondum cognovit. Hoc est, si 
quis sibi videtur sapiens, et si quem inflat scientia. 
Quemadmodum oporteat eum scire. Id est, sine ela- 
tione, cum humilitate et charitate. Si quis autem di- 
ligit Deum. lle diligit Denm, qui zediflcat fratres. 
Hic cognitus est ab eo. Hic diligitur a Deo, ut est 


| illud : Novit Dominus qui sunt ejus (11 Tim. n). De 
escis autem qua idolis immolantur, scimus. Nunc re- 
petit quod superius dixerat, et quid sit evidentius 


ostendit. Quia nihil est idolum. Sive in ccelo, id est, 
angeli ; aut sidera coeli, ut Saturnus; sive in terra, 


. utidola. Sed non in omnibus est sciertia. Non omnes 


sciunt quod propter contemptum idoli hoc facitis, 
sed putant vos propter venerationem hoc facere. Im 











145 


COLLECT. IN EPIST. I AD COR. 


446 


conselentia ueque adhue idoli, quasi idolothytum man- A tabernaculo. Que de sacrario sunt edunt. Quia qux 


ducant. Adhuc si habent.in conscientia idolothytum, 
quomodo antequam crederent manducabant. Et con- 
&cientia ipsius, cum sit infirma, coinquinatur. Decli- 
nando : ad idololatriam per malum exemplum ve- 
strum, aut putando aliquid religionis essc in vescen- 
dis idolothytis. Esca autem nos non commendat Deo. 
Sed charitas sxdiflcans fratres. Qui habet scientiam 
ín idolo. loc est, quod idolum nihil sit, et quod 
munda sit omnis visibilis creatura, nonne conscien- 
tia ejus id putabit, quod idolis immolare sit licitum ? 
4Edificabitur. Corroborabitur, suscitabitur. Et pe- 
ribit infirmus. Dum contra fidem et conscientiam 
manducat. Omne autem quod ez fide non est pecca- 
tum est. In tua conscientia. Quia flrmiter credis ido- 


Ium non esse. Percutientes conscientiam eoru'n infir- B 


mam. Nondum validam in fide Christi. Non man- 
ducabo carnem in aeternum. Dat exemplum de se, 
Ssed'tamen quod licitum erat non facit , ne aliis offen- 
diculum faceret. 

CAPUT IX. 

Non sum liber? Liber sum omnia visibilia mandu- 
care, dum apostolis dicitur : Manducate quae apud 
illos sunt. Non sum apostolus ? Ita legendum est : 
Nunquid non sum apostolus? Suum illis exemplum 
replieat, quod cum habuisset omnia in potestate, 
noluerit facere quod illi licebat , propter aliorum sa- 
lutem. Opus meum, id est, apostolatus mei opus. Etsi 
aliis non sum apostolus. Id est, Jud:eis, ad quos non 
sum missus, sive czeteris gentibus preter vos. Nam 


offerebant filii Israel ad templum, hi qui in templo 


erant manducábant. Et qui altari deserviunt. ld est, 
sacerdotes et levite. Gloriam meam. Prx»mium quo 
gloriatus sum, non comedere de evangelio. Evacuet, 
Si necessaria ministret. Si enim evangelisavero, non 
est mihi gloria. Hoc est, si evangelizavero ut ista 
fiant in me, id est, si propterea evangelizavero, ut ad 
illa perveniam, et finem evangelii in cibo, etpota, et 
vestimento locavero. Sed quare nou est gloria ? Ne- 
cessitas enim mihi, inquit, incumbit. Id est, ut ideo 
evangelizem. Ve enim mihi, inquit, si non evangeli- 
2avero. Sed quomodo debet evangelizare ? scilicet 
ut in ipso evangelio, et in regno Dei ponat merce- 
dem : ita enim potest non coactus evangelizare, sed 
volens. Si enim, inquit, volens hoc facio, mercedem 
habeo : si autem invitus, dispensatio mihi credita est. 
ld est, si coactus inopia earum rerum qui tempo- 
ralis vit» sunt, necessario przdico evangelium, alii 
per me habent mercedem evangelii , qui evangelium 
ipsum me przedicante diligunt : ego autem non ha- 
beo, qui non ipsum evangelium diligo, sed ejus pre- 
tium in illis temporibus constitutum, quod nefas est 
fleri, ut non tanquam filius ministret quisque evan- 
gelium, sed tanquam servus, cui dispensatio credita 
est, ut tanquam alienum eroget, nihil inde ipse ca- 
piat preter cibaria, quz de participatione sustenta- 
eulum misers servitutis dantur extrinsecus, quan- 
quam alio loco et dispensatorem se dicat. Potest enim 
et servus in filiorum numerum adoptatus, eam rem, 


signaculum. Indicium apostolatus est, quod vos per C; in qua cohzredis sortem meruit, fideliter dispensare 


me credidistis, signis et virtutibus provocati. Mea 
defensio. Mea defensio apud illos qui dicent : Qualis 
est Paulus, utrum apostolus est, an non? Hic re- 
spondebitur quod Paulus apostolus sit Corinthiorum. 
Nunquid non habemus. Ego et Barnabas ? Potesta- 
tem. Nobis a Deo concessam. Manducandi. De ve- 
stris, ut dignus est operarius mercede sua. Mulieres. 
In Greco sorores [436192], non mulieres legitur. 
Circumducendi. Per provincias ad ministrandum. 
Sicut et cateri apostoli. Nonnullos contemnit, sed 
suum dat exemplum. Illi enim fidelioribus pr»dica- 
bant: et apud Judeos antiqua consuetudo erat, ut 
necessaria doctoribus a discipulis preberentur, quod 
gentes adhuc rudes poterat scandalizare. Quis plan- 
(at wnquam ? Per comparationem vinew et gregis, 
populum: vult intelligi, sicut scriptum est : Vineam 
de JEgypto transtulisti (Psal. .xxix) : Et : Dabo vobis 
pastores secundum cor meum (Jer. 1). Non alliga- 
bis os. Hoc est, non fraudes doctorem cibo et vestie 
mento. Bovi trituranti (Deut. xxv). Id est, doctori 
triticum virtutum a palea vitiorum separanti. (Quo- 
niam in spe. Debet fructum laboris sperare. Qui arat. 
ld est, przedicat. Si alii potestatis vestra participes 
sunt. Pseudoapostoli, qui nihil utilitatis przstiterant. 
Ne quod offendiculum demus evangelio Christi. Ne 
per nos pseudoapostolis occasio cupiditatis detur, 
aut ne alii dicant, quod causa avaritie predicemus 
evangelium Christi. Jn sacrario. In templo, vel in 


participibus suis. Sed nunc ubi ait: Dispensatio mihi 
credita est, talem dispensationem intelligi voluit, qui 
alienum dispensat , unde ipse nihil accipiat. Ut non 
abutar potestate mea. Sive, ne utar potestate qui ac- 
cepi vivere de fructu evangelii, sive dum voluero ac- 
cipere, vilem faciam potestatem meam, cum propter 
ventrem docere existimor. Nam cum liber essem. Id 
est, licita edendo propter doctrinam. Ab omnibus. 
Id est, necessitatibus. Omnium me servum feci. Om- 
nibus compassus sum. Et factus sum Judaeis Ju- 
deus. Circumcidendo scilicet Timotheum, quod tem- 
pore gratix sciebat esse superfluum. 

Tanquam sub lege essem. Yd est, caput radendo, 
et purificando se in templo. Tanquam sine lege essem. 
Quia non tam legalibus doctrinis quam rationalibus 
argumentis illos ad fidei credulitatem provocabam , 
sicut dicit in Actibus apostolorum : Circuivi aras ve- 
stras, et inveni aram in qua scriptum erat : Ignoto Deo 

Act. xvii). Cumque de eorum superstitione sermo- 
nem fuisset orditus, tanquam et ipse sine lege esset, 
sub occasione profani illius tituli fidem Christi intu- 
lit, dicens : Quod ignorantes vos colitis, hoc ego an- 
muntio vobis. Et post pauca, velut si divin: legis pe- 
nitus esset ignarus, gentilis poete versum potius 
quam Moysi aut Christi maluit proferre sententiam : 
Et sic quidam, inquiens, vestrorum poetarum dixit : 
Ipsius enim genus sumus. 


.. Factus sum infirmis infirmus. Dicens de matrimo- 


n 


SEDULII Scorl 


1i 


ulo, fevertitur in idipsum; et sic propter nfirmos À Nejue leniemuis bominum. Dicenies : Nunquid potest 


ulera mahducavi, eum possim securus carnibus vesci. 
Uihnila omnibus factus. $um. Ac si diceret : Ut ih 
hrevi tomprehendatii quod per partes dixi, Omnia 
'ohisibui factd$ sum, non inentieri$ astulià, sed 
tdhipatielitis áffectu; id est, noti omnia tialà homi- 
Hüm fallacitet ágendo, Sed aliorüm inalis tàÓnquam 
Hl 5ua Essent, misericordem nibtileliidii prüeurándo, 
lieb aliis faciens quie sIb! ab àllls flet] vellet, $1 liot 
ilt opüs esset; Ut phrilceps ejus. id est, mistcedis 
&ju5 Efficlar." Neitliti juod hi qui 1n stadid curtunt. 
Sladiulü est dctàtil [ars inillidrii, 195 píassus ha- 
lleti& : passus vero (üirique hdbet pedés. Hic auleih 
sta:lb curstith justitlb vel fldei compatatit. Bravium 


tius Hbeifit palfhám: UdrfarfiliS erédéhdo , &pa- 
FiidU; desidBtanto, corpus castigitido. Ul coipré: 
fehdüti. Coronahi vitdi dlernz, dd quá ipse dicit ! 
fibposità est milii cürónd Rislltie. Non dilhli In inctt- 
ini. Nón étiln iil. incertum turflt; (üt &d cdilesteri 
Hiefüsolyriam féstitiat: Incertühi vero Bst, qui ill 
stadió cnrfüfit; trum pérelpitarit pilihiami; ah ron: 
Noniptnitfüera éielens: Hdcest; doi trinh cuiisectans; 
'sleitt jutir gone Egni&tidil, derem vekletat telis. 
CAPUT X. 
Nol6 film 63 Mghoraib, [rütres. Hie compiti 


páttes RoBtFl mrieb isB. n&BE fuerint. Ideo hoc dicit, 
né quid tonBdut In ed soló dod baptizatus est, aul 
in esda hpiFitu&li ; a&t jiu; EE putet Sibi Deut DHb- 
ebré, si Etittiindsüti] aliquid Eoniitil&erit. AlileF. Pà- 
1riutti. protnittil exémpluifi; EinE itt merito prüld: 
turi $i prffcejtà BérPVarbhtur. SIPUE init de fiv. 
pte & serVilitd Phatágdnis Istael liberatus est, sub 
-hubt &t id Moyse Baptizattis ésl; ac in üesertuln vé- 
Bit, sit ho8 4 tenebris pbcErtorum liberati à servis 
hte tütifdus; 4tqbé hub nube; fic ést, divinó alxi« 
M dutfiHi. Et ómriék ih Moyse. ld üst, Il meriio ei 
potestate Moysi, fiysilcà in Clitislb. 

Büptikall £&ht in n&&e: Baptizati sürit fgurdliler, 


quia hübés bFopriuiti humoréftit püri$bat : mystite : r 


if nube, 1d est Iri Bplrita edrcto. El in mati. Mystitid 
im baptisttib. Fátdsi &pirilulilefh. Ideo ihaiiá spills 
tdolis eibus diciluE, qi& spiritualitér Beh àngelus 
mihisttatum fuit : üb : PatiEm àrigélorith tidnditca- 
vit hómó : sive quist figürdvit spirtitalla, id Est cut- 
pus Chridi. Similitér et potds dicli Bpiritulis: 
Bibebani dutem de apititunli corsejtieitle eos. pelra. 
Quid Christus postmodum étát seeuturüs, cujus figu- 
T4in tdiic petra gerebat, idcirco dizit, consejuerile eos 
petra, Alil putant, quod finvius secutus sit &os put 
désertum; Sicul illi. conenpierürit; Cárnetii, 6t ! Ad- 
htc éscü eUrtmi. eflil ín ote ipsorum, Et aurrexéhint 
ludere (Exod. xxxi). ld est, vitillur adoráte. Et ci. 
tiderunt (Nus. 2301). Pét ángelühi Hoe faétum ést. 


Deiis parare mensam in deserto (Psal. ixxix)? Et a 
serpentibus perierunt. Propter quos sneus serpens 
lactüs ést. Neque tmirmuraveritis. Ín tribulationibus 
pro Cliristo. Ab ezlérmiiatoré. ld est, àb angelo 
percüliente eos il extremis castris per igneim, cui 
pag: succurrit Aaron curii thüribülo olfereris pro eis. 
' Ad correclioneii hóstram. Sí énim parvülis adhuc 
ét tadibusnon pepércit, quanto iiàgls nobis , qui legem 
petfectioni$ áccepimiü$ nón párcet, si tálià leceri- 
tritis ? Ih dios finis éGiculorüm devehit. Id ést, in quos 
iota perféctio ternpordni cadit, vél qüi sunius lil line 
becüli. Hague qui sé existimat staré. ld ési, lorti con- 


- 
$98 s * 


sciéntia inànducáido idoloilipià, nunc íncipit re- 


Ín iribulatibribds adfatutüiti , til ibi : Mulle iribula- 
limes jusióFum, &t dé bilibus shis. lbérabll eo Do— 
ffilinià (Psal. xxthí). Sed [aciél éuni télllátione eliaifà 
pfoveiltim. Vid facit pfüvenité, quód possilis &us - 
tiher&. Fugite WB illolUMifll cultürá. Nod Véscendo 
idolultiytis. (usi pritlentibus lojuor. Sü&det ut pru- 
dentibus, quo libehtius aüdidtur. Nonne cómniüni- 
eio Pit kaitgninls ChFisti ?*. Slcul ifse áit : Dui itian- 
dütat Edrheti flet, 91 Dibit sánifüllieni meum, iii ine 
füunel, Ut pgó t bo. (judsi dixissél : Siéut é Gori- 
ifári Càli£ tdoloPtrh datitoriufa Cóihntumicatio, íla 
ét panis ldolothytt dxitriüritrm patticipatii &sse imon- 
Sttatür. (Juoitidrh &na$ pdhis. Sicüt enim panis ex 
umiüllis granis cupulatür, si nos ex multis géhtibus, 
Hdéllbusqué ir uiri corptis Christi coligr&gamuf. 
Unuhi &ubbus fhulti fumus. S1 cum idololattis dé uno 
páne eotedirtlüs, unti cuth. iflis corpus efficlitiur. 
Videle Istael. secundum carletu. 1d. est, liospltalis 
Ístaél, carnalis Ístael, carnalés hostis offerebat ; 
Spiritualis spiritualia sicrillcià effert Christo. Nonne 
qui edunt hostias patlicipes. dud ültarí ? Sicut 
Ili edentes hoslias pártltipes fibBattt divluf attaris, 
Ita isti simihtef faolorat. Qaid ergü dica 9 Práve- 
rít, ne quis dicéfl : Etgo dicis vit aliquinid libere 
iddfütn, vel posse pollüére. Nori, kitiuit, idof&rfi fhsen- 
&iUIle pollet, sed dilmohes quí témilis práesidetit d 
Bodillies défiidindu3 vt à&&o serfitio rhatnechpándos: 


COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR. 


150 


An wmeldter Dont ?. Natiqaid nom irrifamus & nem. Aut prophetans velato capite. Id est , futura 


eum sd selem U0RUAS nos; ef ad Hacandiam provo- 
camas hóo fácleitus, Nafquid foritores illo sumus? 
Hoe est ; metquid potittint$ futorem ejas sustinere 
pre bee innlo quód faéieina ? Afitet : An ettulümat 
Domim ? id 09, husquid eserhpfum Domítit has 
pemus : qui eótiversatas in esxrme , hünquid cóme- 


dit idolothyta ? Neneuid fortiores illo sumus, flde ei- 


eclesitie, ut fapitinus quod Det Hose Holt fectt, 


neé mamdecavit, quaest diligénfióres Du) exssertrüs f- 


Oinnis mihi Hen. 1d vut, ómhit que fege loft pto- 
bibestdt, leest ? quid pot 0 hón Nábefit pertatum ; 
sed men semper o1pédiumt , quii oecastonem non- 
nünqim denerabl delinquendi, vel éMIvndetidi frattes. 
Omne adteu quod expedit lieet, hoh omne quod fícet 
expedit. Omne quod. in macello venit manducate. St 
vultis manducare carries, saKém üe macello compor- 
tate; tanium te jn idolió coniédstPs; & noiiie hrter- 
rogare ütreme imrmecl 206 sint : ne. égnoscentés fos, 
ommia immolste ebso respondeahl; àt fort possitis 
prepter eonseientidfES mahdueare. Domini est tefta 
eí plenit&dy cjus. (Pyot, xxm). 
nyunds sunt omnia wihplicitér tttetitfbhs; et pleni- 
ttdo ejus, id 6st, ümntá que m tertá sant. Er ibitls. 


Non disk R5 quia tatc debet Cliristiamis ire ad in- 


fidelema, Mi HovH ésád profecta, id est, sí scit posse 
emit Merk. N8lité ntandacare. Ne quis putet illa 
vos (hal éduéfà coiicdere. Propée? but. Infdeferi. 
Net Watt, Oui forti és. Sed alterius. Infirroi, vé 
vel 08 biasphémet, vel ipse idolts itmmulata comedát. 
Utquid eniim libertas veu jndicatitr a aliéna conscien- 
tin ? Hos ést, ^d quent profectum utar libertate mea; 
ut t6 alias féprihiendal * Ab Injiéli conscientia. 1d 
est , vitupéfinié. Judicelur. Id est, blasphemetar : 
Si eiim idola detestinrur, iare idolothytis vesci- 
murs! Si éryo gratie partieipo. Nóit ideo sob gratia 


sutude, wt Hiertatis specie oceastonem demus Inh: | 
: . ef Operis nepihilis türpitud9 ajpareat. 


delíbus blaepherniandi. 
Quid aluo Masphemo?? 1d est, írritando cóntra 


x36 blaspliéiani, Bói tite oportet blasphentiam pra- - 


bere de betefieiii Del. Pro eo quod gratias ago. Id 
est, mendaeó idolothyit ctim gratiarum actione. 
Omnia in gioriam Bei [acite. Hoc est, nihil faciatis, 
nisi in que glorificetur Déos. Sine offensione estote. 
Quia ét Jadssl tanquam.de idelolatriis scandalum pa- 
tientes, evellere fron stdebánt : Gentes vero cum in 
colendis idolis firitábantur, et Christtahi tall. de- 
struebinthr exeniplo. 

Bicui e$ ego oribus placeo per omriia. Car alibi 
dict * 88 Adiaitibts plucétem , servus Christi. non 
essen (Gal: 1)? Placet ergu Paulus et non placet: placet 
exhibendo piétdtem ; et nion placet , quoniam nulli 
consentit ib malis. Onid miki arfle est. Id est car- 
nalibus corimiodis. 

CAPUT XL 

Imitetetes tei estote. Rine offenaigne éstote, sieut 
el ego sum. Laude auiem vos. Quid est quod subite 
laudat, ques ante vituperdvit ? ldem ubi legis prz- 
cepta men habet, blandimentis prevocat ad ratio- 


S& Domini sunt, - 


predicans; ideo autem non velato capite vir pr»- 
cipitur órare, quia nulla potestas mulieris debet esse 
super virum. Mulier vero velato capite. Dum illa sub 
potestate viri est. Deturpat caput suufa. Notat con- 
suetadinem Corinthiorüm, qua mulieres eorum inte- 
cto cápite ad ecclesias veniebant, gloriantes in cri- 
nibus : quod hon solum inhoriestum erat, sed etiam 
concupiscentíe foómerntá prxstabat videntibus : 

virl comam mnutrirent Indifferénter, et voscebanter 
in lemplis, et inflati sapientia $xculari, resurrectio- 
uenr carnis negarent. Quoniam imago esi ei gloria 
Del. Ergo, sicut intér imaginenti et eum cujus imago 
est. rulittii velamen interponitür , ita vir non debet 
velameri habére, quia nulla creatura ínter ipsum et 


B peum itterposita est, si géneralitet ad naturalem 


viri gloríattt respexeris. Sed mulier propter virum. 
Id est, ádjuiorium viri, ut : Faclamus el adjutorium 
simile sibi. Proptér angefos. 1d est, sacerdotes, vel 
mitristros altaris, vel omseri cleruth, qui Dei pra- 
ceptà dinrantiat, sicut. scriptum est : (Juia angelus 
Dénhini exercituum est , ne videlícet carnali concupi- 
sebntia eorum impediantur sensus : sive propter ho- 
norem angelorum , qui Ecclesix assistere perhiben- 
tur. ]temr Hieronymus ím expositione Ezechielis : 
Cumque Ingrédientu? portas. atrii in interioribus, ci- 
düres liheas Itabent siper capita sha.. Si vírorumi est, 
Secundurt Apostolurti hort operiré capot, videtur esse 
contrarium quomódo nene sacerdotes capite ténus, 
vel cidare opetti videntur. Sed si legamus diligen- 
tius, ex. prioribus solrentur presentia : supra enim 
dicitur, quando ministrant in portis atrii interioribus 
et intrinsedns : s! enini ingredramur ad sancta, et ste- 
mus ih conepeéct& Domiti, cipita hostrá operire de- 
bensds : quia non^ jactificabitut fM. oonspeclu tuo om- 
nis Vives. Denique et. fentínalibtà utimur ihtrinse- 
cms, ne ulli in eonspeeto Pomint pollut:é eonscientize 


. Verumtámon néquo vir shi! nidliere , neque mulier 
sine vifo ín Dottino. Cómsolattre eas, ne nimium ntü- 
listes Ktavasse videatur : et dicit quod néc alfertiti 
taatum Deus elegit ut diterum reproliatetf, quia 
noh pte une, séd pro tüfeque sexu Christus pas- 


" $Ub est. 


in Domino, 1d est, in Qde et emnitate Doriinl. Ali- 
ter t Nee vie eine diuliere, treo inuliev sine viro rasci 
potest, et hoe i! Domino, id est, in petestale Domi- 
ni. Vos ipsi judicate. I ipsorem judicio ponit, ut ex 
süa conscientia eonvincantur. 

1gnominia est i18. Comám videlicet nutrire ad si- 
militudinem mulieris, licet Nea2rzi , ut comam hu- 
trirent, ex Dei praicepte devotissime faelebant. Sí 
quis uxtem videtur cententiosus. esse. Pritvenit illos, 
ne quis diceret, Ulii lioc. seripfum est? vel ne aliis 
argumentis huie rationi resisterent, sc se diceret : 
Nos dixlmus qua nobis honestá videbantur et justa : 
8i quis autem.vélene acquiescer? t2rifati, quarrit quid 
respondeat, scíat se responsione indignum, quí ma- 
gis contendere paratus est quam doceti. Talem con- 


151 


SEDULII SCOTI 


159 


suetudinem. Sive contendendi, sive talia faciendi. À tur; sed putamus consuetudinem esse potius quam 


Hoc autem. praecipiens. Id est, qui primus hortatur 
de ordine virorum et mulierum. Von laudo. De con- 
sequenti causam dicit. Sed in deterius convenitis. 
Hic enim tria principalia peccata in eis reprehendit, 
ut in sequentibus demonstrat, quod cibum corpora- 
lem in ecclesia sumebant, quod ante communionem 
corporis Christi ipso cibo vescebantur, quod nihil 
pauperibus dabant, et quod contentiosi erant. Opor- 
tet enim. hereses esse. Non quod haereses Deo pla- 
ceant, sed quod per eas fideles exercentur, ut qui 
' Deo noti sunt, hominibus manifestentur : unde enim 
gubernator laudabitur, si navis in. portu vel in tran- 
quillitate consistat? Ut et qui probati sunt. Sive 
doctores in resistendo, sive fideles in permanendo. 


culpam. Tribus sane causis infirmitates adveniunt 
corporales : aut ex tentatione, sicut Job et Tobiz ; 
aut ex peccato, sicut Ássa regi, qui dolore pedum 
vgrotans mortuus est, quem ei Dominus immisit, 
quia amicitiam Benadab regis Syris habebat: aut 
ex aliqua intemperantia, ut Timotheo et his qui 
jubentur medicum honorare. Huic tantum causz hu- 
Inana potest succurrere medicina. Dum autem judi- 
camur a Domino. Id est, per aliquam praesentem in- 
firmitatem corripimur. Correptio paterns pietatis 
est, ut peeniteamus, ne cum infidelibus mundi dam- 
nemur. Judicem exspectare. Id est, usquequo sa- 
crificium accipiatis. In judicium. Id est, in vindi- 
ctam , Cetera vero. Id est , de ipsius mysterii sacra- 


Suam cenam presumit. Quia ante sacrificium ede- B mentis, 


bant, et pauperibus nibil afferebant, neque imper- 
tiebant. Apud Corinthios quondam, ut alii asserunt, 
prava invaluit consuetudo, ecclesias passim dehone- 
stare conviviis, in quibus vescebantur ante Domini- 
can oblationem, quam coenam noctibus adorieban- 
tur ; cumque divites ebrii ad Eucharistiam venirent, 
vexabantur inopes fame. Mos vero iste , vt referunt, 
de gentili adhuc superstitione veniebat, unde etiam 
in quibusdam locis per JEgypti vel Syrix loca, die 
Sabbati nocte, post cenam dicitur ad ecclesiam 
convebiri. Aut 'ecclesiam Dei contemnitis ? Facientes 
eam triclinium epularum. Accepit panem. Id est, in 
convivium, ut vos facitis : hinc jam de sacramentis 
quasi oblitos commemorat, quam magnum sit hujus 


CAPUT XII. 

De spiritualibus autem. Nunc de divisionibus gra- 
tiarum praedicit, et de volentibus novis loqui linguis. 
Ad simulacra muta. Hoc dicit ut cognoscant , qui 
ante misericordiam illius fuerunt, muta adorando 
idola : et ut sciant quanta munera illis per Spiritum 
sanctum collata sunt. Prout ducebamini. ld est, a 
magistris et aruspicibus et philosophis. Nemo in 
spiritu dícit anathema Jesu. Quia. fortasse alii per 
spiritum diaboli dixerunt anathema Jesu, quasi dixis- 
set, Si aliquis dixerit anathema Jesu, nom spiritu 
Dei, sed spiritu diabolico loquitur. Anathema, per- 
ditio, detestatio interpretatur. Jesum tamen in spi- 
ritu Dei [non] loquitur, quandiu paganus est. Et ne- 


mysterii sacramentum. Hoc facite, et dixit, accipite, C, mo potest dicere Dominum Jesum. Id est, corde, ore, 


hoc est corpus meum. Quasi Paulus : Cavete ne illud 
corpus indigne comedatis , dum corpus Christi est : 
indigne hoc comedetis, si pauperes confundatis, si- 
que escam aliquam ante spiritualem et Dominicam 
ccnpam sumatis. Hoc facite in meam commemoratio- 
nem. Suam memoriam nobis reliquit, quemadmodum 
si quis peregre proficiscens, aliquod pignus ei quem 
diligit derelinquat, ut quotiescunque illud viderit, 
possit ejus beneficia et amicitiam recordari, quoniam 
ille si perfecte dilexit, sine ingenti desiderio et fletu 
illud non potest videre. Hic est caliz Novi Testamen- 
ti. Quia Vetus hoc per sanguinem brutorum anima- 
lium portendebatur. Ideo autem calix testamenti 
vocatur, quia testatus est, post paululum passionem 
futuram, et nunc testificatur factam. In meo san- 
guine. Vetus et Novum per sanguinem dedicatur, 
quia sine morte firmum esse non potest testamen- 


tum, secundum Epistolam ad Hebraeos. Rews erit * 


corporis et sanguinis Domini. Quasi illum occiderit, 
ut Judei, qui tanti mysterii sacramentum pro vili 
despexerunt. Probet autem. Id est, mundet : nam si 
in linteum, vel in vas sordidum nemo illud mittere 
audet, quanto-magis in cor pollutum? Non dijudi- 
cans corpus Domini. Id est non discernens ipsum a 
cibo communi. Ideo inter vos multi infirmi. Id est, 
dolore totius corporis. Et egri. ld est, imbecilles 
quibusdam membris, ut ceci et claudi : erat igitur 


prosens correptio et nunc est, et multi talia patiun- . 


opere. Mos est Scripturarum dicta pro factis ponere : 
ergo dicere, invocare est, vel credere Dominum Je- 
sum, hoc est, ut ipse sit servus Domini Jesu, ac Do- 
minus ejus Jesus. Nisi in Spiritu sancto. Id est in 
dono Spiritus sancti : Unde statim disserit, quibus 
et quot donis Jesum quisque fateatur, dicens : Diri- 
siones autem gratiarum sunt : idem autem spiritus. Ne 
tot putarentur spiritus quot sunt dona. Gratiarum 
vocabulum spiritui gratis inspiranti omnia dona 
convenit. Et divisiones ministrationum sunt , idem 
aufem Dominus. Dominus, qui servis suis diversas 
ministrationes et ecclesiastica officia largitur. Et di- 
visiones operationum sunt , idem vero Deus , qui ope- 
ratur omnia in omnibus. Id est, insignium virtutum 


D ac miraculorum Deo nomen competit , qui potentia- 


liter hz:c per suos electissimos operatur. Hzc itaque 
tria nomina, id est, spiritus, et Dominus , et Deus, 
Spiritui sancto conveniunt, qui gratis et non merito 
cuncta spirando ac servus ministrat et potentialiter 
quasi Deus perficit. Manifestatio spiritus. Unum- 
quodque donum, per quod se manifestat. Ad utilita- 
tem. Non ad inanem gloriam', ut vultis variis loqui 
linguis, sed ad utilitatem incredulorum et infidelium. 
Sermo sapientie. Sapientia pertinet ad intellectum 
eternorum. Scientia vero ad ea quae sensibus cor- 
poris exprimuntur. Gratia curationum. Ut quis curet 
cgros. Operatio virtutum. Opus virtutum est d:emo- 
nes ejicere vel mortuos suscitare. Alii discretio svi- 








155 


COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR. 


154 


rituum. Ut quisque seiat quod spiritus suggerit ali- À ra previdet. Ut non sint schismata in corpore. Id est, 


quid agendum esse vel non. Alii interpretatio sermo- 
num. Hoc est, ex alia in aliam linguam aut diffieilium 
sermonum explanatio. Operaiur unus atque idem 
spiritus. Potest. unus esse, licet diversus, ut unus 
mihi illam rem heri donavit, vel ministravit, et unus 
hodie : nam talis locutio etiam de diversis personis 
potest convenienter intelligi, sed ne diversus spiritus 
aliqua successione temporis, vel sui mutatione in- 
telligeretur, signanter ab Apostolo hoc additum est : 
Atque idem spiritus. Ne quia diversa sunt dona, di- 
versus spiritus ac varius putaretur. Sed unus et 
idem semper sine ulla mutabilitate cum Patre et 
Filio manens prout vult, non ait, ut homines meren- 
tur, quia dona diversa et indignis tribuuntur, ut est 


ut pro invicem solliciti simus, dum altero indigea- 
mus. Sive (etatur. Incolumitate. Congaudent omnia 
membra. Ut Sallustius ait: Corde letante vultus 
floret. Vos autem estis corpus Christi. Nunc physicam 
similitudinem mystice explanat. Secundo prophetas. 
Novi Testamenti, ut fuit Achab et filii Philippi. 
Deinde virtutes. Facientes majora signa, ut mortuos 
suscitare. Gratias curationum. Ut leprosos mundare. 
Opitulationes. Id est, eleemosynz erga pauperes. 
Gubernationes. Ecclesiarum Dei. Nunquid omnes 
apostoli? Sicut nec totum corpus oculus est. Quod 
enim in singulis hominibus universa dona Spiritus 
sancti esse non possunt, non Spiritus sancti, sed ho- 
minis inflmitati deputandum est. /Amulemini. 1d 


illud : Nonne in tuo nomine daemonia ejecimus B est imitemini Charismata meliora. ld est, dona me- 


(Matth. vn)? Et sicut alibi scriptum est : Spiritus 
ubi vult. spirat (Joan. m). Sicut enim. corpus unum 
est. Per comparationem corporis ostendit, non na- 
turam membrorum, sed officia esse diversa, et ne- 
minem curare debere cujus sit officii, dum omnes 
eodem spiritu animentur. Et omnes unum spiritum 
potaverunt. Id est, doctrinam spiritus, quam Chri- . 
stus fluminibus aqux» comparavit dicens : Qui credit 
in me, flumina de ventre ejus fluent aque vive (Joan. 
vit). Ita et Christus. Notandum quod tota Ecclesia 
cum suo capite Christus appellatur : nam ut corpus 
non est unum membrum, ita non potest totum cor- 
pus unum officium agere, hoc est, ut totum corpus 
vel videat, vel audiat, sed unumquodque membrum 
suun officium habet. Si dixerit pes, quoniam non 
aum manus, non sum de corpore. Pes Ecclesie dici 
solet, qui ad intercedendum egreditur ; manus, ille. 
qui operatur; os, ille qui docet vel qui loquitur lin- 
guis. Num ideo non est de corpore? Decebat enim 
non esse de corpore Ecclesie, qui hane, quam alil 
acceperant, gratiam non habebant. Si fotum corpus 
oculus. Hoc est, si omnes doctores sunt. Ubi audi- 
tus? Id est, ubi sunt auditores? Si totum auditus. Si 
omnes sunt auditeres. Ubi odoratus? Hoc est, quis - 
erit boni odoris malive discretor? Nunc autem posuit 
Deus membra. Id est, in prima conditione hominis. 
Non potést oculus. Id est, vir tbeoricz vitz. Dicere 
mansi. Homini actualis vitz. Ideo invicem indige- 
mus, ut magis ac magis charitas confirmetur : nam 
$i unus omnia haberet, adversus cseteros inflaretur. 
Infirmiora membra. Venter et cztera intestina. Ne- 
cessariora. Id est, dum vitam corporis custodiunt. 
Itaque membra qu:e spernitis in Ecclesia, majoris 
utilitatis approbantur; si in corpore sine manibus 
pedibusque vivitur, sine intestino omnino non vivi- 
tur. Abundantiorem circumdamus honorem. Dum 
cautius vestimentis et diligentius custodiuntur. Que 
autem honesta sunt. Id est, qux per se pulchra sunt, 
nt caput et manus. Et cui deest. 1d. est, honestas. 
Abundantiorem honorem tribuit. Hoc est, minoribus 
Ecclesie membris majora dona concedens, ut qui 
honore minor erat, gratia abundet. Si dixerit auris. 
Id est, sapiens auditor. Ocwlus. Doctor, quique futa- . 


liora quam loqui linguis. Et adhuc excellentiorem 
viam vobis demonstro. ld est, charitatem , per quam 
pervenitur ad Deum. 

CAPUT XI. 

Si linguis hominum loquar et angelorum. ld est, 
non solum omnium linguis, sed etiam ei quse ange- 
lorum lingus. Et noverim mysteria omnia. Id est, 
notitiam omnium secretorum, hic et in foturo. Et 
omnem scientiam. ld est, Veteris et Novi Testamenti. 
Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates 
meas. Hoc est, si non propter Deum, sed propter 
gloriam humanam. Et tradidero corpus meum ita ut 
ardeam. ld.est, in martyrium, si in ipso martyrio 
adversus fratrem retineam iram : contemnens eum 
qui jussit nos malitiam proximi oblivisci, et in ipsa 
etiam morte praevaricator existens. Charitas patiens 
esi. Quia multa mala sequanimiter tolerat. Benigna. 
Etiam inimicis. Charitas non emulatur. Bona alte- 
rius. Non agit perperam. ld est, contra rationem, ut- 
Gennadius dicit. Vel perperam, vitiose, corrupte. 
Non quarit que sua sunt. Non querit quod sibi tan- 
tum utile, sed quod multis. Non irritatur. Ad jurgia. 
Non cogitat malum. Non solum non facit, sed nec 
cogitat. Congaudet. autem veritati. Quia ut sit dili- 
gens, ezterum per hoc quod rectum aliis conspicit , 
quasi de augmento proprii profectus hilarescit. 
Omnia suffert. Suffert injurias , satisfacienti credit. 
Omnia sperat. Ejus emendationem, et donec corri- 
gatur patienter exspectat. Aliter, omnia sperat, id 
est, premia. Omnia credit. Promissa a Deo, ac retri- 
buta malis et bonis. Omnía sustinet. ld est , promis- 
83. Charitas nunquam excidet, sive prophetiae evacua- 
buntur. Superveniente enim completione , cessabit 
prophetia, quia nihil futurum erit. Sive lingu:e ces- 
sabunt, quia tunc non necessariz erunt. Sive scientia 
destruetur. Id est, imperfecta et dubia. Cum essem 
parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, 
cogitabam ut parvulus: Cum. autem. factus sum vir, 
evacuavi que erant parvuli. Hic physice loquitur. 
Nam praesens tempus :etati parvuli comparat, futu- 
rum vero tempus viro perfecto. Videmus nunc per 
speculum. Nostre scilicet mentis, vel divine Scri- 
pturc. In eniqmate. Id est, obscuritate. Tunc autem 


X SEDUER SCOTI 


[aeie, Nostre mehtia. Ad. (aciem. Del. Tunc antem A rüm, quid prodetit? cüns omiim in aéra silvanter, 


cegnéscám; Deum, et qud éunt Dei. In tatitum co- 
gíosco, quantum potest de Doo mens hümsfia co-. 
gnobeere : maltás énixi Deirm, sieut est, scire potest. 
Mem, tüno eofnóscam, hoe ost, mout me perfeete 
Dominus novit, Ha tono ego, tsi quantum treaturg 
potest Hitdléctualis, q&x sunt divina eognoscam. 
Tune cognoscam eicut et cognitus sum. Non ait, hi taz 
tum cognoseam, duáhtum a Beo eognitas sum, sed, 
sjcMt el cognWwe sum : etaicut non qualitas, sed sisi 
litudo ostenditat. Tria hec. In. pritseniia iria h&c, 
in future sol charitas permanebit. Maf&e esti. 
Erge quod semper erit, quiu quod aliquando eds- 


et nulli prefieient, ét nihil ebrnm sine voeo ég$ ; 
proprium est enim unieseujusqte linguas habéfe vo- 
cent. Ero cui loquar barbafus, Omnis enim sermo 
qui non ipnteliiyitür barbarus judicatur, Bé ideo qwi 
loquitur lirigna. Id est, ignota. Oret at imerpretctar. 
Oratio hoe lece oris eletutio intdlügfitur, Bic étgo 
lequaWer, ut. grammistica Verbh «pae dicteyus sit 
imellgamur, vel oret uí lii ieterpretemdi gratia 
dotíetur, Nam s. orem. lihg&a. Mibi ignota. Nuno 
ditertit Seriaguom ad seipsum ; 84 éxim sino fructu 
dei. Mens int ipso Momins, si sibsente mehté et imtel- 
ltete spiritus oret, duánto magie qud ignorantur ab 
auditoribus dioi hon ptodest? Mens autem mea. sine 





sabit. : 
D ,  , «àPUT XIV. [wet est, Dum mon. intelligg quod loquor : est. an- 
. 4Emwlemini syfrituatio, 1d. eot, spiritualis dopa B. tem spiritus vis quedami anims mehte imfefior, ubi 
ves querere non. prohibeo, id et; etiám loqui lip- — corporalium rerum fieilittdines expriindrtar. OrePo 
guis, Sed magis ut prophetesié bxherter. 1d eb, pre — spiritu. Oratio hbe.loec oris narratio ittelligMur. 
dicetis. ldeo autem preedicatio profihetia dicwr; ^ Ergo erabo spiritu, lioc est, ignotá lingue in spiriba 
sicut enim propheti& is tfiljds temporibus contine- — meo expresee eloquar. Otabé et mente, 1à ost; intel 
tur, its et prasdicatio im prsesenti corrigit, et proie- —leotu mentis mem aliis predicabo : qui enim inter- 
ritas paseienés sapctorem. in meniorixm rovodst, e — pSeHtür, neceese est ut. Ipse prius. intelligat quod 
de pomis piismnisqas futuris terret àc solatur. Qui. — aliis dieturus est, Non ergo sufficit ut quis. sele gpi- 
euim. logsitw? lingia. Id est, igsota quatibes lh. — rita alióné lingua loquator, nisi mens et intellectus 
gia. Non Aénibebus lógaltur. Dutd non intelligam, . accesserit, quatenus ipse eognoseat quid loquatur, 
quia barbara est. Sed Deo. Quà inweligh, svo. 3 ahi6 ipterpretandeo patefaviat, Caterwmn. ei bene 
dum per hoe ipse fhagniftoatur. Nemó enim audis, :— dixeris spiritu. 1d: 9t; uino interpretatiene, quatenus 
ld est, intelligit, Bpiritu exirü logwiiur rmiystehie, —alii9 clareseat quod loquoris. Quis supplet locum idio- 
Spiritwali doro piedius, vel sue spiritu loqui. 1&7 Qued ipse diceret idie£e, id est, nuper baptizati, 
tur. Lequitwr mificationem , dthertationetis , son- ,, €& qui nullam prater propriam intelligit, linguam, 
selationem. Iyxpostit quot medis inteigahda dit Ü «quod proprium est auditoribus. Quomodo dicet Amen. 
prophetiae Quicunque ergo lo habes, propheta Hoc est, quomodg tue benedictioni perhibebit tes- 
dicendus eet, Kdifieotionem,  Buadehdo fidem. timonium, vel eonmseneum , €um ignoret ipsius lin- 
Exhortationem. Exempla sanctorum Patrux pro- gus qualitate? Nom (w quidem bene gratias agis. 
ponendo. Consolatienens, Priemia eoolestio reghlpre:. (Qued superiué dixerat, si benediseris spiri, hoc 
mittendo, Seipsuns edificat; Dum s0lug ipse intelligit. ipsum exponit : hàm benedicere spiritu, es6 gratias 
vel glorifcatur. Ecclesiam cdificat. Dum nmltis pro- . agere, lieet ignota idiotis lingua. Gretias ego Deo, 
ficit. Nisi interpretetur, Ex ignota lingua in aliquam , quod otium vestrum linguis iequor. Hoc ideo 
notam. Major est enim qui prophetei quam qué [(o-  diciv, ne putarent quod ipse linguas ignoraret, ei 
quitur. Lingua. Sicnt profectu sic e& merito majer. propterea linguas eondemnaret, Sed im Ecclesia 
esi. Nuno axtém [ratres. $i venero ad vos lingua (o- — velo sensu meo quinque verba loqui. Mavult pauca 








quens. Suo exemplo hortütur eos, iliud non pto ma- 
£09 querere gued non prodest Eoclesiz., Quid vobis 
prodero, nisi vobis loquat, àut iu revelntione, aub in 


verba lucida semsu reoto loqui, quam imnumera- 
bilia obscura et incognito , que auditeres non 
wdificant : quie meliora sunt pauca verba que 


scientia, aut in prophetia; aut in doctrina? In reve- [) prosunt, quem mulia que non prosunt. Nolte 


latione. In allegorico sensu, cum aliquid ex futuris 
revelatur, sicut ipse Paulus dieit : Patres nostri. sub 
nube fuerunt, quod significas baptismi sacramentum. 
Aui in scientiae Id est, tropologieo vel morali sensu, 
ut omuis vir erans vel prophetans velato capite, de- 
furpat caput suum. Áut in prophetia. Id est, anago- 


gico sensu, ut est illud : Noimmusautem vos iguerare, 


[ratres, de dormientibus, ubi futuram corporum re- 
surrectionem prophetat. Aut in doctrina. Id eat, in 
historia secundum litteram, ut est, Jn hod enim 


vizit Christus, et mortuus est, et resurrecit, ut viven- . 
tium et mortuorum dominetur, ubi nuda bistoria. 


docetur. Eritis enim in aera loquentes. Hoc est, si 
etiam tam mulia lequamini, ut genera sunt lingua- 


pueri effiti sensibus. Àe si diceret : Puerilis est 
variarum liugüarum cupiditas, m qua sola delecta- 
to est, nom utilitas, nisi aecedat interpretatio. Àut 
nolitd pueri effici sensibus, sed seire debetis quare 
data sunt lingues, In iege scripium (150i. xxvn). Le- 
gem vocat prophetiam Isaim. Quoniam in aliis lingwis. 
Ideo hoc dici& ut osteudat quod in isto tempore 
liogntis aliis non indigetur, dum :nultj &üdeles suni, 
et wnaquaébque lingua doctorem habet ex se. Nam 
lingus in principíe ideo date sunt, ut infideles cre- 
derent ipsarum adiiratiébe, atque sua lingua doce-. 
réntur. Unde sequitur : ltaque (inyum in signum 
sunt non fidelibus. .Hic ergo oBtenditur crescente fide 
Siga cessare, quando infdeljum causa danda esse 


ld 


COLLECT. iN EPist. f AD COR. 


158 


praedicantur. Prophetig. ld ést predicitiones. Non. A Fídua, die lertid resusgelte (De. tvt]: Plus guingen- 


infidelibus, Qul adbuc nón recipiuhl. Sed fidelibus. 
Duni recipiunt éí credunt. Nase dicerit juod insü- 
niti ? Sicut Judi Ápustolis dixerunt: None miui- 
io repleii sint isti (Act. 11)? Üccüllá cordis eju. Quo- 
hiam ejus Conscieritià per doctrinam pulsatür. Ma- 
iifesla füsl. Bibi isi iü $uá conscientia, au alils 
püfé corilitétido. uid ergo ét, [rdtréd. id est, quid 
érga fácitlidtiiti, vel quid dilfinimitis essé tehendum? 
Pialthini abet. ld est, invétleétorn peattil, vel nitif 
bàbet nisi Càntàté psalmum. Doctriidri Rubel, His- 
torita geslá hiarràti, vel serinone quotidiano tuutes 
&orrigil. Apocalijpsth hdbbl. Revelatioheth mysteria 
rütu, ant si afiqtia visio tlli réveletut. IHliekreriito- 
nein habet. É4 qua Gbstüra suntdrlucidittis. Eiliguam 
hàbel. ld est, Vartis loutiéds Hhgtils. kl hdus inier- 
pretetus. Urin Quitibel ex ipsis tribus. SIM udteiti lo- 
tfhaliik, Ki &st, fn sua consciehtlà. E? Deo. (ul scil. 
Quod di: &RÍ fevelütum. fuel. Si sEhtdt dedéns pilis 
quaii lé qüt prledicat: UT bninés diseiní. Taceiiló 
£t Une exHoriehlur. Érdiicimag. El ípiriius pro- 
bhetárturi prophetis fubjetius ési. (aid Spititüalis gra- 
tl4, qul suis [qtixe luit] tit prophetts, sutfecta dst notis 
dposiolls, et 1pdsioficis virg, dd pERedicatotfbus. Sive, 
spirits fianillttatie et cliarltatis, quí estift prophe- 
tis, 1d ést, pisedithioFibus, debet suljjectiri Esse altis 
pruphiédis, id dst, prauieatutibus, et tdéireo  alter- 
ütrütrl sibi ltivicem | cedárt : ut und loqlitrité. prior 
tàcdilt, quia Deos (iti in (ptis est, tutt est. BisselisiU- 
iis, &d pacis. Màqae per. fiet omia flortalur &us 


tis fratribus. Ho6 (ifdem feetutw csse vrodimes; lioet 
in Evangelio non sit sertfttim. Defede Jucofo. Might 
fllio, qui se testattié dM s &dilia Dutrilf) now oome- 
süfürà Darei, usquequo viddfet ^ Oinbetum resür-. 
geRteht : sicht 1 Eeittipelió Seimindui . Bebrmes. le-. 
gitilr. Tüiyaan? aborto. Mà bet, do euis vita. de- 
spéFdbater. Viské edt ot miM. 1d Via, vel i templo 
Hiefüsslern: Hot. ideó &leit, he putareirt eniti eqdita 
potles qüam $is4 Barrite.-Vuokd nóH ful. .1d estj 
Sie Hraetü et iilitordni WHiiltté, devi My qui 
abuEohdit táfemtüm fn tetts: S04. Plus Wlib. oninibhg 
lübofaét. Hec est; quod ique vousevetit ab Evan. 
B6Ho predicando, tedué. tdfnen &b Evdngelig vitam 
gtidifhi &astéritiverit. Obifiei: Id est; vpostulittum. Sie- 


B ul protlicasiiruis. 18 ést; quod. Chrtstüs resurtexit, 


el bffmes pér ilitt Festirgent) Bh GileiW fesurractió 
Wórlüorüne niti eit; neas Ghriehus festrrésii: Alte- 
vui 3b sliéro péndVb: suf Riftmque Negsio, hut 
*vifüíiue eorifteMt nebésii egt. 9) very otput re- 
Xifiésit, quettiudo membra nen resitgem? Neque 
Gifillus Véfrresit. Cüta ipea mortuüs estsetunduin 


 télhéfh. Ádiae (hill estis I. promis vestris: Quia 


fón jistos vos efücit reerteetiu Ohristi; de qua 
Pelis diéli : Resurresit propier Fustifiidtionam noo- 
Tám (Boni. 1v): Itéthi estis enitn àdhuo ih peocatib 
"Védlris, quiá si mentitus est post triduum reiurreo- 


tofüih; mentitus eat sd étiam pecedia dinriltere, qmod 


ADF: El qui dotntierint in Christo. 1d esi, qui im Chri- 
sto ihüttui dunt ? sind. eatsa euliti Hane vias perdi- 


ad coticórtllami, ne rmriagnílddine donorari et sapten- C dertnt, si vitara eternam iiott habebunt. Mierabilio- 
li$ hascáritur! discordizi. An a tobis VetBlt Dei pro- — ved diltts onibus hontisibus. 8i In haé vit& tantum 
cessit ? Nuhquid a4 vütis doétrina Chrisü iuilluüth — sépérántes Suitills, nülla phiertlia $pifilfites vitse futarg. 
éurtipátu? Aat tt doloé bs de2enit Y dd. esc, Ut heni-— Nunc tute Ghrislli Voshrfbsit, B voPbuie, 1d ebt, 
hen vos slititis predicare? Propheta. ld e&t, prsdi- — quud nallus Christianus dubitit. Pfiniltite dofmten- 
catu. Aat spiritalis. 1d est, Viriguls loque. Sl quis — dut. Quia prius it Hücárrüptihe aivrttit ; 8l ergo c- 
utilem ignokul, ighofdbliur. Et hoe probatis vétum — :Dtit testrtéxit, tiédedsB est bkiaii ut B6 ienmbra on- 
'essd proptietam, di ista cognoverit. WÍ quid atilefh — tera sabsequiaiiti?, Biéutéttfi Hb Addm 6Mais IndiHlh- 
Igiiórat ht, igdofabitut, el a flobis ét 4 Deu, 1i- — iuf. Quia icti flle náoriihlidtit fridM Est; itt etiste 
eétite eí5 qui se tn. &jus nortiltie pirophétasse dicent: — fesurgentium. Tn sid oMPHfe. Th adó SEHHGHL hottore, 
Néclo vài (Matth. v). Ottmin. vesird honeste. Miti —- vel urditié, llnpote serriló, quit phil Ohrisitts. 
perversó ükdiné, aut par edritemtionem, aut. itátré — Deiftde Iti qai strit CPI, 18 (uio tabitbir dà renei- 
gloflam fácidtis. Mülietéd táceant. Supra diti. — Mtüohe mortdóroih inkquórurti, duis noti ad glurio- 


Prophite duo dut. trv$ dijudicent : scifitél ne füt4- 
féttur fémfite it hoé eodelddi, ideo subjuigfi Mt 
dicll ? niulleres tneaant. Sieut. et lex üiclt ut fir Ge- 
nesi : Sub. elri potéstalb efl$, ét erit. feverkio bull at 
Pirüim bum, et ipsé lui dothinübitur (Gen. 1m). 'Tur- 
pe eit éhiti mulieres in ecclesia loqui; Alibi aedem 
concédil età dóbete suam pradéntiam el eastitateni, 
sed hoe pHtratim. 
CAPUT Xv. 

Notti iillàórh vobis facld. Nune dé resutrectiorie 
Incipit di&erere, quar quidaid Corinthioruri nega- 
bant. (Jttod et accepi. Per. tevelationem. Secundum 
Scripliirds. Prophetias, ul : Tráditus est propter. int- 
quitales hoslvas (Iso. xr). E). uid sepultus. Ut. est 
illud, Et erit seplermm ejsd gloriosum. Bt illa eur- 
reri tertia. die. Sicut in Osee: Vivificubit nos in 


kártt itaih tésiltdénl. Domilé fh; Mundi it uith- 
darf totivét&dtlónià. Uhkm fraffdéHi; Cota quasi 
lahótetn et opti. Südti. Regrilim. I8 esb, Eeclesie 
Deo ássignaverit, et in. illius tontetitplátiotiem pet- 
düxerit. Deu Patri. Deo Christo sééliriduxti humani- 


' latem, et Pali secundum deitatem, Traditio regni 


nósita est perfectio; édim etiámi ex iütegto filii esse 


 meruefimus, ut Joannes: Viifébirius, inquit, eum 


(Joan. v). Regtrur Dei tiatürülite? juidem pet om- 
nia est, Bel fthc proprie regndre icititr, cum. ili 
homines füeéHiti volüntite Subjecti; sieut fégrum 
diabolicutri, Cutti 1H] se hüininés $póte. sihjocerint. 
Üut ebacii? Ht omnem. prinelputum. Náli evácuatis 
peccatis, evdcüabuntuf 8 ndbi$ ómines tóntrarim 
potestates. Omnem. principatum, " ]d est, ab. &o. qu; 
nobis sequentibus principatur. Et pofiWéitit$u, Qua 





159 


SEDULII SCOTI . 


160 


nos eorum dominatui subjecti sumus. "Bt virtutem. A rectionem negantium. Zgnorantiam. Dei. Id est, pu- 


Qua nos vicerunt : virtus enim eorum nostra pecca- 
ta sunt. Oportet enim illum regnare. Istud de homine 
dictum non negamus, de eo qui passus est crucem, 
qui postea sedere jubetur a dextris. Quid sibi vult 
hoc quod ait : Oportet enim illum regnare donec po- 
nat omnes inimicos eub pedibus ejus? Nunquid tam 
diu regnaturus est Dominus, donec incipiant inimici 
sub pedibus ejus esse, et postquam illi sub pedibus 
fuerint, regnare desistet? cum utique iunc magis 
regnare incipiat. Domec ponat omnes inimicos sub 
pedibus. ld est, aut voluntate, aut necessitate sub- 
jectos. Sub pedibus ejus. Aut sub Christi humanitate, 
aut sub apostolis, quibus mundum peragravit. De- 
siruetur mors. 1d est, diabolus, qui auctor est mortis, 


sive mors corporis destruetur sorbente immortali- B 


tate : potest hic excludi hsreticus, ne ipsum pa- 
trem subjiciendum Christo dici putaret. Tunc et ipse 
subjectus erit illi, qui subjecit sibi omnia. Hoc dicit 
pro parte humanitatis, vel pro membris Ecclesise. 
Aliter, subjectio non semper ad diminutionem hono- 
ris pertinet, sed etiam ad charitatis officium, maxi- 
me cum et spiritus prophetarum prophetis dicatur 
esse subjectus, ut non sit Deus dissensionis, sed pa- 
cis, cum et ipse Dominus Joseph et Marix scribatur 
fuisse subjectus. Ut sit Deus omnia in omnibus. Sa- 
lus, vita, victus, et copia, gloria, et honor, et pax, 
et omnia bona. Alioquin quid facient qui baptizantur 
pro mortuis ? Quicunque in Christo baptizati sumus, 
in morte ipsius baptizati sumus, id est, ut jam quasi 
comiportui cum illo simus, quid ergo prodest nobis 
mundo mori, si hunc contemptum voluptatum vita 
non sequitur sterna? Aliter, pro mortuis, id est, 
operibus qu: generant mortem. Ut quid periclite- 
mur? Si nihil esset in futuro, nonne eramus stultiut 
.tantas tribulationes pro aliis pateremur? Quotidie 
morior pro vestra gloria ^. ld est, causa vestrae gloriz: 
semper enim sum paratus, et quotidie me exspecto 
pro vestra gloria moriturum. Per non semper signi- 
ficatio juramenti est : nam si dicam, Per puerum 
misi, non statim per puerum jurasse putabor. Quam 
habeo in Christo. Bonus enim doctor particeps est 
glorie discipulorum. Si secundum hominem. Hoc 
est, si nihil remunerationis a Deo pro hoc certami- 


C 


tantes Deum non posse suscitare. Sed dicet aliquis. 
Ipse sibi ex contradicentium persona proponit. Quo- 
modo resurgent mortui? Id est, dum corpora in pul- 
verem redeunt. ()uali autem corpore redeunt? Hoc 
est, utrum ut sepeliantur, sic resurgunt? verbi gratia : 
Si cxcus etleprosus sepelitur, utrum idem czcus 
et leprosus resurget? Atque his duabus interroga- 
tionibus statim respondet, dicens . Insipiens tu. Quia 
non attendis quid quotidie coram tuis oculis geritur. 
Quod seminas non vivificatur nisi prius monatur, et 
quod seminas ? non corpus. Ad illud respondet quod 
praemisit : quali autem corpore veniunt? Non corpus 
quod futurum est. Ac si diceret, Non spicam semi- 
nas in terram, sed granum et sicut cum grano se- 
cundior cum granis resurget arista, ita et incorrup- 
tibile corpus in gloriw*: resurget augmento. Deus 
autem dat illi corpus. Id est, ab initio disposuit ut 
omnia semina cum putruerint, in amplius reformen- 
tur. Proprium corpus. Non alienum, sed secundum 
genus suum proprium : ut pote triticum de tritico, 
hordeum ex hordeo, sic homines sua propria corpora 
recipient, non aliena. Non omnis caro eadem caro. 
Tota comparationis hujus diversitas ad hoc valet, 
Ht credas unum genus facile reparare posse, qui 
tanta fecit ex nihilo, sive tantam meritorum ostendit 
esse distantiam justorum a peccatoribus, quantum 
distant coelestia a terrestribus: et ipsorum inter se 
justorum in tantum distare fulgorem ostendit quan- 
tum differunt luminaria a luminaribus. Corpora ce- 
lestia. Ut sol et luna, ita et resurrectic mortuorum, 
non omnium, sed tantummodo sanctorum. Semi- 
natur in contumelia. Quid tam ignobile, ut cadaver! 
Seminatur in infirmitate. Id est, doloris et mortis. 
Surget in virtute. Sanitatis ct immortalitatis. Serni- 
naiur corpus animale. In. corporibus resurgentium 
tanta felicitas erit, propter quod et spiritualia dicta 
sunt, cum procul dubio corpora sint futura, non spi- 
ritus. Sed sicut nunc corpus animale dicitur, quod 
tamen corpus anima non est, ita tunc corpus spiri- 
tuale erit, corpus tamen non spiritus erit. Proinde 
quantum attinet ad corruptionem, que non aggra- 
vat animam et vitam, quibus caro adversus spiri- 
tum concupiscit, tunc non erit caro, sed corpus, 


ne spero. Quare pugnavi Ephesi contra bestias? Id p quia coelestia corpora perhibentur, propter quod 


est, h:zreticos, et sz:vos homines. Àn ut hominibus 
placerem ? Manducemus. increpat exemplo prophetze 
(Isa. xxu), gue. deditos desperatione futurorum. 
Nolite seduci. Id est, ab his qui talia dicunt. Cor- 
rumpunt bonos mores colloquia prava. Hieronymus in 
expositione Epistola ad Titum dicit : Ad Corinthios 
quoque de Menandri 5 comoedia versum sumpsit iam- 
bicum : Corrumpunt mores bonos. Mos est apostolis 
de mundana sapientia accipere testimonia, et si non 
ad auctoritatem, tamen :xdificationem, ut illud Vir- 
gilii in Actibus apostolorum : ]psius enim. genus su- 
mus, Sobrii estote. Nonseducat vos ignorantia resur- 

* Sedulium legisse per vestram gloriam patet. ex 


commentario. 


dictum est : Caro et sanguis regnum. Dei non possi- 
debunt. Et tanquam exponens quid dixerit, neque 
corruptio incorruptionem possidebit, et quod prius 
regnum Dei, hoc posterius incorruptionem ; quan- 
tum autem attinet ad substantiam, etiam tunc caro 
erit. Idem in libro de generibus visionum : Corpus 
quod futurum est in resurrectione mortuorum, spi- 
rituale appellat Apostolus, ubi ait : Semina(ur cor- 
pus animale, surget corpus spirituale, eo quod miris 
modis ad omnem felicitatem et incorruptionem spi- 
ritui subdatur, et sine ulla indigentia corporalium 
alimentorum solo viviflcetur spiritu : non quod in- 


b Menandri Arati in Phoenomenis, . 





COLLECT. IN EPIST. ll AD COR. 


- 


e 102 


corpoream substantiam sit habiturum, neque enim A commissum. Victoriam. Vel peccati contra legem 


et hoc corpus quod nunc habemus animze habetsub- 
stantiam. Sicut scriptum est. Idest, in Genesi (Cap. 


J). Et factus est homo in animam viventem. 1n spiri- - 


tum vivificantem. Novissimus Adam in spiritum vivi- 
ficantem. Non prius, sed quod spirituale est : sicut 
prior est terrenus Adam, et posterior coelestis, ita 
prius animale, posterius spirituale corpus accipimus, 
De celo celestis. Non quod corpus de celo attulerit, 
sed quod conceptus sit de Spiritu sancto. Sicut por- 
tavimus imaginem terreni. Peccator imaginem Ad, 
portat justus vero imaginem Christi. Ergo sicut por- 
tavimus veterem hominem ante baptismum, ita et 
post baptismum portemus novum. Caro et sanguis 
regnum Dei non possidebunt. Id est, vitia et opera 


carnalia, qu:e postea nomine corruptionis appellat : B 


frequenter enim Scriptura carnem pro operibus 
carnis nominat, ut alibi: Vos autem non estis in 
carne, sed in spiritu. Sed non. omnes. immutabimur. 
In gloriam et vitam :eternam : quia de morte in 
mortem transire non est immutatio : nam gehenna- 
lis paena mors secunda est, ideopeccatoribus immu- 
tatio non deputatur. Et in ictu oculi. Per.ictum 
oculi nimiam brevitatem vult significare momenti, ut 
quanta sit pstentia cx resurrectione cognoscas. In 
novissima tuba. Id est, voce archangelica, ut: Media 
nocte *lamor factus est (Matth. xxv). Et mortui re- 
surgent incorrupti. ld est, quia mortem carnis ultra 
non habebunt, aut cum integritate membrorum 
suorum resurgent. Oportet enim. Id est, necesse esl 
fieri, quod Deus promisit. Absorpta est mors. Hoc in 
Osee prophetia scriptum est. Ubi est mors. Jam vi- 
vemus,jam non moriemur in illo qui pro nobis 
mortuus est et resurrexit. Aculeus autem mortis 
peccatum. Stimulus vel sagitta mortis peccatum est, 
per quod anims jugulantur. Virtus vero peccati lex. 
Dum fortius et violentius fit peccatum per scientiam 


commissi, vel illam qua mors absorbebitur in vic- 
toria. Staviles. Id est, in fide resurrectionis perma -- 
nentes. Abundantes in opere Domini. Id est, ne sit 
fides vestra mortua. Non est. inanis. Propter spem 
resurrectionis. | 

CAPUT XVI. 


Nam de collectis, que fiint. in sanctos. Nunc in- 
cipit de sumptibus qui, per singulas ecclesias col- 
lecti, in Hierosolymam sanctis pauperibus mitte- 
bantur. Per unam sabbati. Una sabbati, Dominica 
dies est, ut Dominica die semper paulatim congre- 
garentur per tempus, ne plus gravarentur: ideo 
autem in Dominico hoc permissum est, quia non 
opus est servile eleemosynam congregare. Gratiam. 
Eleemosynam, quia gratis datur. Quod si dignum 
fuerit. Ut eos ad largiorem provocaret collationem, 
infert : Quod si dignum fuerit, ut ego eam, mecum 
ibunt. 1d est, si talis fuerit oblatio vestra, qux mea 
quoque mereatur prosecutione deferri. Ostium enim 
mihi, etc. Hoc est, aditus predicandi, fideique ipsorum. 
Per Epistolas hos mitto. Ad commendandos eos in 
Hierusalem. Cum fratribus: Id est, mecum exspe- 
ctantibus, sive commeantibus. Vigilate. Oculis sci- 
licet mentis, ad astutias diaboli przecavendas. Sub- 
jecti sitis ejusmodi. Id est, ut consilium eorum vos 
regat. Laboranti. In ministerio predicationis. Quod 
vobis deerat. ld est, quod mihi a vobis deerat de 
necessariis, ipsi suppleverunt. Maranatha. Syrum 


(C est, et interpretatur, Deus noster venit, quasi ergo 


aperte Ápostolus diceret : Qui non amat Dominum, 
sit perditio, id est, pereat in adventu Domini. Cha- 
ritas mea. Id est, ut quomodo ego vos diligo, ita et 
vos invicem diligatis. In Christo Jesu. Id est, non 
secundum s»culi charitatem. Amen. Confirmatio 
benedictionis. 





XII. 
IN EPISTOLAM II AD CORINTHIOS. 


CAPUT PRIMUM 

Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem De. 
Non hominum voluntate. Simul et ostendit, non sine 
Patris voluntate 8e missum a Christo, ut: Nemo 
venit ad me, nisi Pater trqxerit eum. Ecclesie Dei. 
Signanter dixit Dei, quia est. Ecclesia qux non est 
Dei, id est, hereticorum et malignantium. Pater 
tnisericordiarum. ld est, a quo est omnis misericor- 
dia. Multas dicit autem misericordias, quia multe 
sunt human: miseris. Sed requirendum quare de 
misericordia et consolatione in primis dicit, quia de 
misericordia et consolatione eorum hanc Epistolam 
scripsit. Totius consolationis. Perfectze consolationis : 
nam homo ex parte consolatur. Ut possimus et ipsi. 
Propterea consolamur et liberamur, ut et nos alios 





D consolari et de tristitia liberare possimus. Aut ita 


formam dat nobis alios consolandi. Per exhortatio- 
nem. Qua ipsia Domino consolamur: agnoscimus 
quod Deus timentium se neminem derelinquat, et 
multo magis in futuro remuneret, quando nos in 
presenti etiam non deserit. Abundat etiam consolatio 
nostra. Ut : Dominus mortificat ei vivificat. Ut Petrus 


.de carcere liberatus, ut ipse Paulus in visione Do- 


mini voce confirmatus in templo. Pro vestra exhor- 


- tatione. Quia vos ad salutem hortamur : sive ut nobis 
. exemplum toleraptiz prebeamus. Sive exhortamur. 
Ideo liberamur, ut ipsa re confirmemini non perti- 


mescere tribulationes, sive ut vos hortemur patienter 


. ferre illa, qua et presentem. consolationem obtinent 
. et futuram. Non enim volumus ignorare vos, Suas: 


. ^ 





(6b e 


SEQULM G£QTI 


iG 


paesíones narrat, ut (Hj se ad illarum comparatienem A eh lo digcimps gt neg mpeniiqmur; sicnt enim ille 


párva pati cognoscant. Onerati sumus. Ipso pondere 
passionum. Supra vires. Nisi Dominus adjuvasset. 
Ut tederet nos etiam visere. ld est, nt mori omoi de- 
siderio Gupqremus. Respoksum moxtis habuimus, eic. 


ld est, ipsa mors docuit nos omne hupeeuip. AuKi- , 


lium defecisse, et ab.ifjo spesendgm esse remedium 
cui etiam guscitare possibile est. Aliter, mortem quasi 
ante oculog | habere se dicit, denique eripi de ipsa 
pressura, resuscitatum se asserit : aut certe minantibus 
eis mortem, responsum mortis habuerunt. Et adhuc 
eripiet. Scit se multa passurum, qui sperat se etiam 
liberandum. Adjuvantibys 'etiam vobis per orationem. 
Multum valet oratio Ecclesiz, (qua | etiam Petrum de 
carcere liberavit. Ut ex multarum personis fácierum, 
ejus quod in nobis est donationis per multos pro nobia 
gratie refgrantur. Hoc dicit sensus, ut ex multorum 
conventu pro eo quod vobis donamur, Domino gra- 
ti referantur. Aliter per multos, qui sunt ejus do- 
nationis el gratie participes, quz in nobis est. Nam 
gloria nostra hec est. Ideo i in ipsis passionibus glo- 
hendit, quod r nec temporalis gloriz, vel lucri causa 
docere videamur. fp simplicitate. Non aliud ore di- 
eentes, et aliud corde retinentes. Abundantius autem 
ad vos. ld est, dum necessaria ab aliis accipimus, a 

yobis autem nibil. Non enim alia scripsimus. In hoc 
apparet quia non ip carnali sapientia, sed in simpli- 
citate et sinceritafe et gratia Dei przdicavi vobis, 
dum pon aliud legistis in Scriptura sacra; qui enim 


non menpiur, eic nos membra ejus. Np fuit jn 
illo esf et gon, Sj in Chrjst non (yit est ef yon, quare 
cup promisissep se ire ad cepturjogis puerum, gon 
perrexit ? seg adfujt epiritualj grajia, quj. Dn adfuit 
cerporali presentia : quoil etiam de Payle similiter 
djcere possumus. Sed egi in. jllo fuit, Hog el, in- 
commulabilis yeritgs, Sieg illud Moysi : qui eat, 
mij me. je enim rere esb, gui Pemper idem 
egt. Quojquog epjm prpmijssipgeg. , . ; ; im illo 
est. fuia pep ilum ipyletg sunt. [deo r per 
ilum. Chrisum : oam ger ipsum incarpatum ompes 
figiraliones legis, e£ prqmissiones Dei vere sunt et 
hupleke. 4men. Verum, ye] est. amen, jd est veri- 
tig jmpletio. Ad gloriam. Per | nos. Ompig * veritas 


b promissionis Patris jy Christo est, qui per nos ad 


Dei glorjam predicatur. Qui confirmat nos. Àc sj 
Qjceret : Non. possumus ire ad vog et predicare yo- 
bis, pisj quango Dominus yolugrit, Et ideo non levi- 
tafe usus sum non yeniendq ad yos. kt qui upzit. 
Spiriy gancto. Ef qui signgvit. Signo crucis in 
fronte; illud autem signatur quod sliquid | intrin- 
secus conjjnef pretiosum ; unde  Bubjungit : Et dedit 
glgnyg Spiritus in cordibus nostris. Eqo a autem testem 
Deum invoco. Reddit causam non impleti romissi, 
hoc fel, non sue levitati, sed illorum infirmitati 
asserit depujapdum. Pappens vobis. Ne in vobis 
acrius vindicarem. Xon veni uljra. : A Macedonia, i in 
qua scripsit lianc Epistolam. Et pic disponendo, non 
veni Corinthum ultra. Ergo i ire distulit, ut tunc iret 


habet carnalem sapientiam commutat quod verum 6. ando emendatiores. essent. Nam fide stgijs. ] ideo: non 


est, causa placendi hominibus et cupiditatis. Ez 
parte. Quod quzdam pars ex vobis intelligit nostram 
doctrinam et simplicitatem, sive quod etiam nunc 


ex parte. Gloria vestra sumus. Sie gloriantur disci- 
puli de bono magistro, quomodo et magister in bonis 
discipulis gloriatur. Unde Salomon dicit: Gloria 
'senum fiti filiorum, ei. gloria fiorum paires eorum. 
1n die Domini. Quando et veri magistri et boni disci- 
pui probabuntur. Et hac confidentia. Quia glorig 
vestra sumus. Ut secundam gratiam haberetis. Quia 
priorem in priore meo bsbuistjs adyeotg, siyp ut 
Secundam gratiam przsentie mes post literas ha- 
beatis, aut gratie p«enitentiam post baptismum. 
Nunquid pois usus sum? Quia promissum non 
impleverat, ne levitatis putaretur excusat. Aut qua 
cogito . secundum carnem cogito ? Secundum carna- 
lem scilicet voluntatem : carnale est enim nulla ma- 
jore causa existente, pon f. facere quod promittitur, 
sicui mnlti carpales homines facere solent. Ut sit 
apud. me est et non. Quia qui secundum carnem co- 

gitat, fit apud illum est et non, id est, verum et men- 
dacium. Carnalis enim cum aliquid proponit, si ei 
aliud aliquid supervenerit quod magis ' commodis 
earnis proderit, suo proposito non constringitur : 

non sic qui spiritualiter cogitat. Est autem et non 
dicitur, quando quod spondendo promittitur, non 
— inplendo denegatur. Dei enim Filius. Ac si diceret : 


ominamur vestrae fidei, sed "id julores ; Janjums sumus. 


CAPUT 


ee 


Et quis est qui me Jetificet ? Nullus est, pisi quos 
contrito : et tunc me letum facietis, si emenda- 
veritis ea pro quibus contristo vos. Nisi qui contri- 
satur ez me ? Si enim contristatur, intelligit se pec- 
casse; sic :eger qui dolorem sentit potest percipere 
sanitatem, e et ad medici letitiam pertinere. Tristi- 
tiam. Non emendandi vos. Super tristitiam. Mex 
pressura) ip Asia. £opfideng. Confido quod me taliter 
diligitis, ut meum gaudium vestrum esse ducatis. 
Per multas lacrymas. Flens vestra peccata. Si quis 
contristavit. Filius, qui thorum patris polluit. Nonne 
contristavit. In quantum ipse tristis penituit. Sed ex 
parte. Ex ea sola parte qua sibi nocuit, non ea qua 
 hristificus penituit. Ut noh onerem omnes. Ideo scribo 
vobis eum recipi, ut non oneremini, et multum con- 
tristemini, si per durissimam increpationem de sa- 
lute sua desperavit. Sufficit. Cum peenituit. Ne forte 
abundantiore tristitia. Hioc est, ne forte per dispen- 
sationem indulgentiz. Absorbeatur. Gurgite vitiorum, 
et a diabolo persuasus, ad infidelitatis et blasphemize 
majora przcipitia' deducatur. Ad hoc enim scripsi. 
Hanc secundam Epistolam. Ut cognoscam experi- 
mentum. Id est, ut videam si quomodo Deo obedi- 
stis in vindicando, ita obediatis indulgendo. Propter 











105 


COLLECT. IN EPIJf. H AD COR. 


vos. Id est, ne vos gravemini vel eontristemini. f« A. Bpistota Cheisti. 1d est, imago Chaisti Bur pos. infor- 


persona Christi. Quia vice fungimur Christi, vel in 
persona Christi, qui dixit: Quodcwmmque solveritis 
super terram, erit solutum et in eatis. Ut cum cir- 
. euwmeeniamur a Satana. Per nimiam increpationem, 
ut peceatores desperent. Nec enim versutic ejus igno- 


rantur. Àstutia disboli est ut aub specie justitim 


fallat incautos, id est, vertendo bonum ín malum, 

hoe eat, possitentiem in desperationem. Cum. autom 
veniesem Vroadem. Modo illis vult probare, quanto 
amplies eos diliget, quoram causa tantum sollicitus 
est , ut oum illi emnlia prospera siet, nullam requiem 
habuerit, quie Pitum quem ad eos visendos miserat, 
Bon ipronít, timens ecilicet quod eos minime eorrevis- 
set, quia nondum ei quidquam renuntiaverat Titue, 


meta, pt sicut. posteyimus imaginem taprepi, da et 
pertemueg imaginem oclesüs. AMiwipipste e nobis. 
Per pradicationem. Nos sitamenio. Giant &ojgRpn- 
datiti» epistolm. Sed ín tahuj/is «ordis. it». Apfesgm 
& vobis cor lapideum, et dabo olia ker cornevay 
(Ksech. xi). Fiduciem. oetem. 4dalom.. Hog Coh, quia 
quie uovugus ves per nee ckedidiee, yel quia pos 
non hamens epistola, aed qzatie Dai armepdat. 
Bed sufficientia nostra. ld eot, doctrina, gue nobis a 
Deo donata est. ANevi Testamenti. Exyangelió. Aon 
littera. ld eet, legis. Sed spiritys. ld cat, grotio mi- 
pistrantes ? Littera enim occidit. Quamode ergo alibi 
dicit legem esse spiritgalgps? fed epiritualiug $pi- 
rituslis est. (ieéerum pexestoros occidié, M, Rpi- 


Ostium. GpportunKas. predicandi fidei, quia Deus B cunque boe vel iliid conniserit, mpi mnriabir ; 


corda eorum epervit. Ko quod non invenerim Titum. Id 
est, quod non redisset ad me, quatenus me de vobis 
feceret certiorem. Bed valedicens eis. Quamvis ha- 
buerim occasionem predicandi in Macedonia, pe? 
quam a vobis Titus erat utique rediturus : vicinior 
est enim Macedonia Aehai quam "Troadi. Denique 
- duse ibi esset, Titum postea advepisse dicit. FPrium- 
phat 505. Hoc est, triumphare nos facit de tribula- 
tionibus per Christum, eive in nobis ipse triumpbat, 
quod aiii eredgn* án virtute Ghrist. K« odorem noti- 
de eux. Sicut senütur antequam videatur iliud, 
cujus odor est, sic odgr Dei antequam Deus 
ipse videatur, per predicationem apostolorum Sen- 
tur, ut est illud : Fn odorem unguesitorám. tuorum 
currimus. Gdor outem dicitur, quia primo credentes 
aliquid tanquam per modicum odorem sentire vo- 
lebant. Odor onus. Bona. fama eet. Per Christianos 
vero qui male yivunt, nomen Domini blasphematur, 
super bones laudatur. Odor mortis. id est, anim, 
vel corporis. In mortem. Ut Petrus ÀAnaniam et Sa- 
phiram anultavk. Ódor vit in vitam. 1d est, cor- 
poris et anim, sicut umbra Petri sanabat infirmos. 
Aliter : Amasti bene agentem, unxisti bono odore : 
invides et deuahis bene agenti, mortuus es bono 
odore. &t ad hec quis idoneus ? 4d est, ad hxc mini- 
siranda et facienda quis potest tam idoneus esse 
quam nos qui ad hoc sumus electi ? Adulterantes 
verbum Dei. Pseudoapostolos tangit, humanum sen- 
sum divinz przdicationi miscentes, ut est : Gaupones 
tei miscent aquam vino. Sicut ex Deo. Hoc est, ex 
Deo processit doctrina quam scimus, ipso presente, 

iu pertona loqui Christi, id est, sicut ipse pra» 
dicavit 

CAPUT III. 

Incipimus iterum nos ipsos commendare? Non ut 
commendemys nos vobis, ista docendo laudare nos 
volumus, sed hzc ne ob aliis seducamini cogimur 
memorare. Gommendatitiis epistolis. Quos non com- 
mendat gratig virtutum, illos digne commendant 
epistoke amicorum. Epistola nostra vos estis. Ut alibi : 
nam signaculum apostolatus mei vos estis (1 Cor. 1x). 
Inscripta cordibus nostris. Id est, in nostro amore 
, concluso, et in spiritu vinculo charitatis expressa. 


gratip wero impips conventantem justióeat. Quad si 
ininisiratig mortis. Lex que. poptileal pocnetonps. 
Goeterum ipse eam ot sanctam, ot justos, ed houak 
glibi appellat. Ha ut non possent fliá. Israel. Signé 
fica$ quia postea futurum Chrisum videre Bo poc 
tuicsebt. (uc evacuaiss, Quia gloria legis per glo 
riam Evangelii evacuatur, sed ita evacuatur, p£ pey- 
ficiat. sicut infantiaro ipse &yit evacuari in viri per- 
Lec aiam, aegaep quippe eyaquauw dn froctum. 
Mimistratio spirius. 1d cab, prasdicatio spirilsalig le- 
gis. In gloriem nostram. Scilice quandogne futuram, 
qua, ut perfecta, pon poterit eyacuari, Si egigs ex mj- 
nisterio domwolionis. Kxyosuip quod. supering gixe- 
ras, litteram ogeideye, minisfratiouem 58e IQOIMG, 


Ü oilicet damnando peccatores. Mipiperiupe iustitic. 


Quos minisiyat jusam dimiMendo peccato. Yam 
nec glorificaium. es, quod. clarujf in pag prte. ]u 
comparstone evangelise glorie wmbratur gloria 
legis, sicu£ orto sole. obiunditgr lung lygen, cum 
tamen suo tempore magnum baheat fulgorem. Si 
enim quod evacuatur. Hoe es, Yelpg Teslamentum. 
Exacuatur autem in Deomeniis e& eelhasis, et falibyg 
observatiqnibus. Quad ueset. 1d eet, Nox. Testa: 
mentum, quod esi jniium) vite cune. Habegteg 
igüur taem. spem. Fobare glorie: quia 5pe slyj 
facti sumus. Et se» cu Moyses. M gil; nop ita 
agimus : quis omnes jsp Chrisani videns gloriam 
Christi, sanclo Spiri rexelenje, licel ex parie, quia 
non est nunc volamen super faciom (grjst. Dsqwe 
in finem ejus. Yideliceg vite pjup; ia pb lex non 
intelligitur usque in finem, id es, nsque sum Cbri- 
stus credatur. ()uod evocuajur. Quod velaxyen gync 
evacustar ip. Cbriso. Idipgum velagen. Scilicet le- 
delitatis , cujes üguram ile gesjabet in lacig. 
Quod non revelgtur. Duro non credupt ip. Christum. 
Velamen. ignoranti ej infidelitagis. Coupersus (uerit. 
judeus infdelis. Dominus eutem spiritus est. Nibil 
ergo per obscurum velatum, sed sepsps spiritualis 
apparet. Ubi asdem spiritus, ibi libertas. Liber egi 
spiritus, et'ideirco non potest velamen accipere, 
cum magis omnia ipse revelet. Qui ergo spiritum Dei 
habet, omrria illi nuda sunt et aperta, quja spiritus 
omnia scrutatur. Nos astem revelata (ecie Bomipi 


101 


SEDULH SCOTI 


168 


gloriamur. Videmus nunc, dixig per speculum in A mori pro illo, sicut ille pro nobis mortuus est. Ut et 


enigmate. Certum est, quod speculo nisi imago cer- 
nitar: hoc ergo facere conati sumus, ut per hanc 
imaginem, quod nos sumus, videremus utcunque 
a quo facti sumus. Tanquam per speculum. Hoc si- 
gnificat etiam illud quod ait Apostolus : Nos autem 
revelata facie gloriam Domini videmus. Speculantes 
dixit speculum videntes, non de specula prospicien- 
tes, quod in Graca lingua non est ambiguum, unde 
in Latinam translatz sunt apostolice litterz.. Quod 
vero ait, ín eamdem iniaginem trans(ormamur, utique 
imaginem vult intelligi eamdem, dicens istam ipsam 
Scilicet quam speculamur, quia eadem imago est et 
gloria Dei. Transformamur ergo de forma in for- 
mam, mutamur atque transimus de forma obscura 


vita Jesu Christi manifestetur in corporibus nostris. Si 
enim commorimur ei, vita ei in corpore nostro ma- 
nifestabitur in gloria resurrectionis. 

Vita autem in vobis. 1deo morimur, hoc est, pa- 
rati sumus ad mortem, dum evangelizamus ut vos 
vitam possideatis eternam, et bene sit vobis. Ha- 
bentes. eumdem spiritum. Fidem incarnaGonis Chri- 
Bti, sicut patriarche et prophetz priores, de quibus 
dicitur : Sic enim persecuti sunt prophetas. Credidi 
(Psal. cxv). Ut : Corde creditur ad justitiam (Rom. x). 
Scientes. quoniam qui suscitavit Jesum. Firmiter te- 
nentes hanc fidem, a qua nec morte divellimur. 

Omnia enim patimur propter vos. Omnia enim ideo 
patimur, quia fideliter vestram salutem quzxrimus 


in formam lucidam, quia et ipsa imago Dei. De glo- B et optamus. Ut gratia abundans. Est sensus : Ut per 


ria in gloriam. De gloria creationis in gloriam justi- 
ficationis, vel de gloria fidei in gloriam speciei. De 
gloria in qua filii sumus, in gloriam qua similes ei 
erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Quod vero 
adjunxit. Tanquam a Domini spiritu. Ostendit gra- 
iui) nobis conferri tam optabilis transformationis 
bonum. 
CAPUT IV. 

Non deficimus. In tribulationibus nostris. Occulta 
-. dedecoris. Id est, omnis peccati. Non ambulantes in 
astutia. Id est, non turpis lucri gratia praedicantes. 
Adulterantes. Hoc est falsa permiscentes. Sed in ma» 
nifestatione veritatis. Ut ita manifestum sit apud ho- 
mines verum esse quod dicimus, ut etiam eorum 
conscientia testimonium nobis perhibeat. In quibus 
Deus hujus seculi excecavit mentes infidelium. Ordo 
est : Iu quibus Deus exczcavit sensus infidelium hu- 
jus seculi. Quid est imago Dei. Hoc est, imago sub- 
stantie Dei expressa, sicut scriptum est ad He- 
braeos. Sed hzc imago zequalis est ipsi Patri. Non 
etim nosmetipsos predicamus. Id est, laudamus. Qui 
enim propria commoda quzrit, non Christum, sed 
se przdicat. Propter Jesum. Hoc est, propter amo- 
rem Christi populum ejus conquirentes. Qwi dixit 
de tenebris lucem splendescere. Ut : Fiat luz, et facta 
est Ix (Gen. 1). Ad illuminationem scientie claritatis 
Dei. Id est, ut sciatis claritatem ejus. In facie Jesu. 
Hoc est vice Jesu : ut pro quo legatione fungimur. 
Habemus autem thesaurum in vasis fictilibus. Thesau- 
rum gratizx spiritualis in fragili corpore, bajulamus, 
in quo etiam cum alios sanemus, ipsi aliquoties in- 
firmamur ; ut quod facimus non nostre virtutis, sed 
Dei esse noscatur. In vasts fictilibus. Hoc est, in cor- 
poribus fragilibus. Hinc Isaias dicit : Absconde hunc 
librum in vase fictili, id est, Evangelium. Sed non 
coangustamur. Propter spem coelestium prz:miorum. 
Aporia vulnus, angor, tristitia. Non destituimur. Id 
est, Dei auxilio non deserimur. Humiliamur. Co- 
ram regibus et Judicibus. Sed non confundimur. Quia 
Ipse loquitur per nos, ut : Nolite putare quomodo , 
aut quid loquamini (Matth. x). Manifestetur. 1n re- 
surrectione. Mortificationem Jesu Christi in corpore 
nostro circiunferentes. Quia parati sumus semper 


multitudinem credentium propter abundantem gra- 
tiam, gratiarum actio abundet in gloria. Propter 
quod. ld est, propter vos, et propter gloriam Dei. 
Exterior homo. Id est, vivum corpus. Interior homo. 
Id est mens, ubi imago Dei reformatur. Supra mo- 
dum. Tribulationis : nulla enim comparatio zeternis 
ad temporalia potest esse. /Efernum pondus. Quia 
illud leve dixerat, ideo hic pondus posuit, servans 
metaphoram staterz. Que enim videntur, temporalia 
sunt. Sive bona, sive mala sint, sive prospera, sive 
adversa. Que autem non videntur. Pramia et poenae. 


CAPUT VY. 


Scimus enim, quoniam si terresiris domus nostra 


C hujus habitationis dissolvatur. Domus nostra, ipquit, 


terrenum corpus, in quo in hoc szculo adhuc cor- 
ruptibiliter habitamus. Si ante adventum Domini 
vel passionibus, vel conditione nature fuerit disso- 
lutum, coelestem incorruptionem ex Deo, corpore 
reviviscente, sumemus. Etenim in hoc. Id est in cor- 
pore. Ingemiscimus. Id est, desiderio flemus. Habita- 
tionem nostram. Spirituale corpus. Que de colo est. 
Id est, quam in celo habebimus. Si tamen vestiti', 
non nudi, inveniemur. Nam etsi volumus sterna 
vita et immortalitate vestiri, tamen timemus hac 
vita nudari. Non enim volumus cum dolore, et 
morte istam amittere, etsi nos ab ipsa gravati inge- 
miscimus, sed ut absorbeatur quod mortale est a vita 
vterna sine mortis labore. 

Eo quod nolumus ezxspoliari. ld est, corpore no- 
Biro. Sed supervestiri. Id est, in. immortalitate su- 
perveniente, absque separatione sarcinz tuniczque 
corporis nostri. Ut absorbeatur mortalitas. Hoc est, 
Sicut a vit:e sanitate inflrmitas, ita immortalitate 
mortalitas absorbeatur. Qui autem perfecit nos. Ideo 
Deum dicit hoc facere, ne cui impossibile vi- 
deretur. Qui dedit nobis pignus spiritus. [d est, ut 
credamus absorbendam esse mortalitatem. Vel ut 
sciamus, quia templmn sui spiritus perire non pa- 
titur. Peregrinamur a Domino. Quia non sumus ad- 
huc in hzreditate paterna. Audemus ergo. ld est, 
prorsus hoc audenter eligimus. Sicut alibi ait : C«- 
vio diesolvi et esse cum Christo (Philip. 1). Peregri- 





109 


COLLECT. IN EPIST. II AD COR. 


410 


nari de corpore. Bene ait peregrinari, quia ad id A sium. Quis eis peeudospostoli exempla veterum pro- 


sumus iterum in resurrectione reversuri. 

Ideo contendimus. Jam modo tales esse actu cona- 
mur, quales futuri sumus in regno, natura incorporales 
sine dubio et perfeeti. Absentes. ld est, in presenti 
vita. Sive presentes. In futura beatitudine, ut : Pla- 
cebo Domino in regione vivorum (Rom. xiv). Ante 
tribunal Christi. Pro magnitudine potentiz sedentis 
magnitudo tribunalis et terror judicii zstimanda 
sunt. Scientes ergo. Scientes quantus metus sit di- 


vini judicii, hominibus suademus ut caveant. Deo. 


autem manifesti sumus. Si non et nos formidamus, 
vel qua causa suademus. Manifestatos esse. Id est, 
probatos. Gloriandi pro nobis. Contra pseudoaposto- 
los, qui eis primo per detractionem odium aposto- 


ponebant, ait Christum carnaliter eum Juds:is cir- 
cumcisum omnia celebrasse, sed nunc jam istam | 
non novimus, quia post resurrectionem Christi No- 
vum est Testamentum. Aliter : Etsi ante resurre- 
ctionem secnndam «carnalem fragilitatem et indi- 
gentiam Christus vixerat, tamen post gloriam illius 
resurrectionis, nihil imbecillitatis in eo est. Nova 
creatura. Id est, Ecclesia per sanguinem Christi re- 
novata. Áut si quis credit in Christo, nova est crea- 
tura, per sacramentum baptismatis renovata. Ác sic- 
ut novitate vit intelligens vetera suo tempore defun- 
cta fuisse, ita modo novo more vivendum, vitam 
transire, peccatum videlicet Ada et vetus lex. 
Omnia nova. Id est, evangelia, mandata et vita 


lorum volebant inserere. Ut habeatis vos. Ut sciatis p nova in Christo secundum «corpus et animam , et 


quid respondere debeatis contra pseudoapostolos. 
Qui in faciem. Qui in superficie tantum et in bypo- 
crisi, non in pura conscientia, nec in virtute Dei 
sese jactant. Siveergo menteezcedimus Deo. Evange- 
lium dicit : Videbitis celum apertum, et angelos ascen- 
dentes et descendentes super Filium. hominis. Audiin 


snus Deo, sive lemperantes sumus vobis. Quid est, mente 


excedimus, ut illa videamus qu:xe non licet et homini . 


loqui? Quid est, quod iemperantes sumus vobis? 
Nunquid judicavi scire me aliquid inter vos, nisi 
Christum Jesum, et hunc crucifixum? Si ipse enim 
Dominus ascendit et descendit, manifestum est 


spiritum, et mentem. Gratias autem Deo, cum non 
a nobis sit hoc tam magaum beneficium. Ministe- 
rium reconciliationis. d est opus, vel officium evan- 
gelizandi. Quoniam Deus erat im Christo. "Tribus 


. modis Deus erat in Christo. Primo, secundum in- 
. finitatem omnis creature, quod ubique est, ut : 
uno loco ipsum apostolum ascendentem et descenden- . 
tem in una sententia. Sive enim, inquit , mente excedi- . 


Nonne ego impleo celum et terram? Eo autem modo 
est Deus etiam in peccatoribas. Secundo, juxta 
sanctilücationem et peculiarem inhabitstionem qua 
in sanctus est, ut est illud : Inhabitabo in eis, et in- 
ter eos ambulabo. Tertio, secundum plenitudinem 
divinitas, quod Christo sigillatim convenit, juxta 
illud quod in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis 
corporaliter. Tanquam Deo ezhortante. Id est, non 


quod et predicatores ipsius ascendunt in illumi- C ex nobis loquimur, eed ex Deo. Cem qui non sove- 


natione, descendunt in praedicatione. Verbum ecsta- 
sis Grece, Latine quantum datur intelligi, verbo 
uno exponi potest, si dicatur excessus. In excessu 
vero mentis duo intelliguntur , aut pavor, aut inten- 
tio ad superna, ita ut quodammodo de memoria 
labantur inferna. In hac ecstasi fuerunt omnes san- 
cti, quibus arcana Domini mundum istum excellen- 
tia revelata sunt. Hoc ergo ait, sive mente excedimus 
Deo, id est, ad meditationem Dei. Ille enim videt 
quod videmus in mentis excessu ; ille solus revelat 
secreta sua, quippe hoc ille loquitur, qui se dicit 
abreptum esse, et ablatum usque ad tertium calum, 
et audisse ineffabilia verba, quas non licet hominibus 
loqui. Tantus autem fuit ille mentis excessus, eive 


. fat. peccatum. Hoc est, Pater pro nobis Christum , 


qui peccatum nesciebat, Peccatum | fecit. Quia sicot 
hostia pro peecato oblata peocatum vocabatur in 
lege, sicut in Levitico scriptum est :; Et imponet 
manum super caput peccati eui, ita et Christus pro 
peccatis nostris oblatus, peccati nomen accepit. Ut 
80s essemus justitia Dei. Non nostra, non in nobis, 
sed inipso, id est, in Christo, quasimembra in capite. 


CAPUT VI. 

Adjuvantes. ld est, exemplo. Et obsecramus. Id est, 
verbo doctrinse. Gratiam Dei. Indulgentiam peccato- 
rum in baptismo. Tempore enim, inquit. Sicut Deus Pa- 
ter per Isaiam (Is. xrix,, 8). Acceptabili tempore. ld est, 
Novi Testamenti. Exaudivi te. Ad Christum ejusque 


im corpore, sive extra corpus, mescio, Deus scit. D Ecclesiam hoc dicitur. Ecce nunc dies ealutis. Nunc 


Charitas enim Christi urget nos. Àscendere mente 
ad celum, et descendere ad terram ad proximos. 
Ut et qui vivunt. Ei debemus vitam nostram, qui il- 
lam in omnibus sua morte servavit. Si quis ergo po- 
tius suam quam Dei voluntatem facit, sibi vivit, et 
non illi. 

Qui mortuus est, et resurrexit. Propter calumniam 
semper morti resurrectionem adjungit. Itaque nos 
ez hoc neminem novimus secundum carnem, ld. est, 
dum Christus pro nobis mortuus est secundum car- 
nem, id est, carnaliter viventem, vel secundum ob- 
servationes veleris legis in sabbatis et neomeniis, et 
reliquis. Et sic cognovimus secundum carnem Chri- 
. PATROL. CIII. 


autem dicit : Nemo enim;in inferno confitebitur tibi. 

Nemini dantes ullam offensionem. Id est, neminem 
malo exemplo ledentes. Sic enim non vituperabitur 
ministerium przedicationis nostre. Sicut Dei mini- 
síri. Dei ministri debent prout possibile est, Deum 
imitari. Inm necessitatibus. Per aliquam vim il- 
latis. In. angustiis. Angustia est. omnis egentia. 7n 
laceratione. 1d est, membrorum. !« laboribus. Seu 
manuum, sive huc et illuc discursuum. 7n castitate. 
Corporis ac mentis. In scientia. Scripturarum. In 
longanimitate. In sustinentia longa. In Spiritu san- 
cto. Dum digeos nos ejus habitaculo preparamus. 
In charitate non ficta. Verbo non tantum diligentes, 

6 


A 


4n 


SEDULH 60071 


172 


sed opere et veritate, In virtute Dei. Non noatra fa- A fina ypropMete, ete. (CRl. v), Dilesemtnt, M em, tato 


tultate, sed auxilio Dei. Per erms justitia. Qui ad 
Ephesios describit, quae sunt, loriea justitim, fidei 
&cutum, zona continenga, caleeati pedes in propa -. 
ratione evangelii pacis, galea salutis, gladium verbi 
Dei. À dextris et a sinistris. Hoc est, ne prosperis 
elevemur, ne frangamur adversis. Per gloriam. Vir- 
tutum a Deo. Et ignobilitatem. Id est, carcerum. 
Per infamiam. Cum blasphemamur ab inimicis. Et 
bonam famam. Cum laudamur ab amicis et fidelibus. 


Ut seductores et veros. Hoo vest, 4b. alils àt ve- 
races laudamur, ut seduetores áb liis iInfarttamur : - 
que omnia ieqwaliter ferimus, hee extollüht nos: 
laudantes nec dejitituit détrahentes, duta xolet utra- 
que pars aliquandó mentiri. Unde &d eonésctenitiam ; 
redeuntes, non debemus fidem &His m&gis accont- 


modare qu&m nobis. Sien! igReti. 1d est, perfidis et : 


ingratis. Cogniti. Fidelibus et justis. Quast rhoribn- 
tes. Hoc est, usque sd morfern petvenimns, el. ecce 
vivimus; sicut quando iapidatus est, ei fnütidus 
eslimatus, surgens docébál in Lystris. Sicul éyeni. 
Rebus corporalibus. Msítos autem locupletdntes. 
Eleemosynis, divitiis ecelestibus. Et omnia poniden- 
tes. Nam excepto quod omnis Dei nostra stijff, nemo 
plus babet quam qui nullius eget * ille entrh ullius 
eget, qui prseter necessarii nihil requirit. Pwr pro- 
spera et adversa in alió lobo idem Apostolus se 
Lransisse describit, tut» dicit : Per arma jittitie , 
qua a dectris ewnt, 86 m sinistris, id est, per gloriam 
et ignobilitatem, per infathiam et bonam famam, ut 
seductoreg et verüces, to. Omnia ergo qux feóspera 
reputantur, dexi&re dieuhtur partis, qtw sanctus 
Apostolus glorie et bone fame vecabule designatit ; 
illa etiam qua existimantur adversa, ques per igno- 
bilitatem et infamiam €videnter exjprepsit, quaque a 
sinistris esse describit, efüciumtue vero perferto 
arma justitize ai aHata sibi magnaninilter sustentié- 
verit, quod videlicet per hzee dimicans, et istis ipele 
quibus impugnari putatur adversis tanquam armis 
utendo, eisque velut areu; vel gladio, scutoque va- 
lidissimo contra illos qui heec ipgerüht communhitus, 
profectum suz patie&tie nc virtutis acquirat, glo- 
riosissimum constantis triumphum es ipsis quz le- 
thaliter inferuntur cepiens hostium telis. Nec pro- 
speris duntaxat elatus, ne€ dejectus adversis, sed 
itinere plano, ac via regia semper incedens, ab illé 
tranquillitatis statu, nequaquam kKetitia superve- 
niente quasi in dexteram motus, nec ingreentibus 
adversis,^ trietitiaque donante velot ad levis 
rursus impulsus. 

Os nostrum petet ad vos. Ka suraus vestro frofe: 
ctu ad uberem predicetionetn provocati, ut. tacere 
penitus non possimus : profectus enim diseipuli pro- 
vocat os magistri, et oor dilatat atque &mpli&cat, id 
est, facit sensibus abundare, Non angnetianini 15 
nobis. c si dicat, non nos angusti in doetriiis, sed 
vestra viscera non recipiunt. Eemedem autem habet 
. mercedem. Quia similis retributio doctoris, et obe- 
dientis discipuli, ut : Qui recipit prophetam in no- 


eorde ac mente spiritoghem secipitie doetéinaiá. Cum 
autem dilatantor, imper «etd füácient. Ki no- 
life jugum ducere cum infiletibts. Quia joyum simul 
pon trahunt, Aisi ejusdem generis pares. Noh ergo. 
&randum, jugato bove sitetl et asiho. Att Qur* socie- 
(as ici? 1d est, wamette, ut » Vos exti imr undi 
(Matth. v). Gum ienebris, 1d est, peceatoribus, ut : 
F'uistis aliquando temtbro, Que antem convehtio Chri- 
sfí ad Belial ? Belial diebelam stnifteat, Interpreta- 
turque absque jego. Vos enim estie téblum — Dei 
vivi, Cum wbiqae Deus edt, tamet in. itis proprie 
habitare se dicit, qui ejus gratia perfrauntuv. Habi- 
tabo ih illis. Hoc ex faalà suiptum est : Et ero illo- 
rum Deus. Deus natura oómmntam ést, volutateé vero 


B paucotüm. -Exite de modio eármm. Non tànium Toco, 


quantum simili Cowveisatione ác fanilfiaritate. Et 
iminendum. Id 'eti fecenttut, FL. ero vobis fh po- 
trei. Si vos parentes infideles abüicAterfht, ie pa- 
wen habóbitig settpiberhum, ob: Püter meus, et 
mater men deretiuereM me, Dominus autem as- 
pumpsit me (Psal, kx vi). Dict Donithis. Ne cui Im- 
possibile videreter, add MH emiipoleny. Huc. ergo 
wromiesa kabet. id ent, E? ero illorum Deis. 


CA vit. 

Mundemas wes. Taleíh hospiteth, id est, Deum 
reeepturi. A56 onus. fiquinititento. Inqtfimamentum 
carnis est pooccatum quoü pee exrhém admittitur; 
&piritas veto, quod soli cupitàtióne péctatüt. In ii- 


, "ore Dei. Non propter lasdem hominuff, vel ti- 


morem. Aecipite nos. Hoo est, cibite quod tlicimus, 
eive quod vivimus, ut exéinplum nostrum téneatis. 

Neminem cireuimsenhituse, Walo setricet exémplo, 
wt per ataritium Miquid ejus tollerenus. Neminem 
cerrupimus. Id óst, nhàfa BéctHirih. Non all condem- 
hetionem díco. Hoe 65b ion ime excüsando YÓS Cales 

.expono; ncn enim possuth de vobis hoc sentire quos 
diligo, ut superius memoravi , sive, üilettio tantum 
facit habere fiduciam. Predixi bhih, Quod ín cordi- 
btts nostris. delis al) commortendum. Yd. est, epistola 
mosira voe emit, acripla ih coftlibus fíoslTis. Mata 
inihi libertus. id ent, multam mibi fidutinto dedistis 
loquendi, quia in omnibus obedistis, sive, quod mul- 
tum me a vobis diligi non ignoto. Mülta gloriatio 
pre vobis. Id ost, ad alius éccleslás. Fepleius sum 
censolatióne. Fd. e&t, audiens profectuin festum. et 
emendationem, ost inulàrh tristitiaià Consolatione 
repleios qum. 

Superubundo gilla. fh tantam gandeo, ütoinium 
pressurarum oblivisear. Nam éb tuih venissem. in 
Macedoniam, Vuly lis dntendére, Qü&htim pressu- 
ram magnitudo gaudii superaverit. Foris pugna. Id 
est, contia infdelés. Turis tiores. 14 est, propter 
falsos fratked. Nbh eófibi- (té 1n. ndventu ejus. 
Hoc eb, mou sole Quei desiiderstns sdvenit, sed 
etiam qui vestret próMclui tiunthvit, propter 
quod ejus füaxiMé ékepectabahrub hàüventum. Ve. 
sirum desiderium, Id ent, ad bànà perpetranda, vel 
propter adventum meum. Vestrum mororem, Pro- 





11$ 


COLLECT. i RiiSd. li AD COR. 


"n 


pter posdata, vdi sbeemiem moém, Velfem anuo A CUR sundcntes nos reptrerunt, ut gratanter quod of- 


laetonom pro ie, 1d est, qui vlee meon semuleti. estis 
Dei sesnulatione peccantes. Bano triplex est smula- 
tio, sut imitationis, aut invidia, aet zeli. Ei eontri- 
stasi vos. Bit ai r6 putnituisset, eo quod durius vos 
corripaerim, tamen vester favit profécius tit nón ine 
peenitest. Quasi medieus dient : Licet deleam tam ar- 
denti me usum esse cauterio , sed nunc gaudeo, 
non «quia dolutetis, sed quia delor ille profuit ad sa- 
lutem. 


Pemitentiem ig salutmn. En. est enim pénitelitia ^ 45.4.6. fq est, ne cum in aliis vincatis, in boc ab 


diabolica adversa salati, st quis de bono opere pe- 
neat. Seculi asutém: tristitia; Seculi tristia ost , 
eut de amissis tabs propriis, aot de alienis invasis 
dolere, vel de alteries felicitate torqueri. Mortem 


eperatar. à est, desperatione torqueri, vel. mortem D 
anime :seewndum Deum suütem tristilià est, sive. 


$Ua, sivo aliena lugere comnises. Quantam efficit in 
vobis sollicitudinem. Id &6t, ut caveatis, he de 'c- 
tero pecoetig, Sed oneusationems, 1d. est, non super- 
biàm, awt contbnaptum, sed satisfactionem. Sed indi- 
gnationem. Id est, adversum peccantes, non negli- 
geutiam. Sed timorem. 1d &st, timiorem Del, non se- 
curitatem. Sed desideria. Scilicet bonorum operum, 
non fastidium. Sed emalationem. Id est, contra pec- 
esntes, n6 ultra peccent, non remigsionent. Sed vín- 
dictam. ld est, non veniam noxs, sed vindictam sa- 
lutareiti ia eum. qui inter vos peccatum commisit. 

E£hibulstis vos incontaminatos esse negotfo. Id est, 
peccato ilius, qui wxorem patris stupravit. ideo 
intoptaminati estis, quia eunt corripuistis. Ideo con- 
s0olati sumus, duit vos castos probatis essé. negotio. 
Magis gevisb. aumus super gaudium Titi. 1n hoc am- 
plius gretulai sumtus, quia ita a vobis Titi spirítus 
est refectas, ut nenquam de ejus mente possitis re- 
eedere : profectus quippe discipalorum spiritualia 
gaudia sunt wagistrorum. Et si. quid apud illum. 
Quasi peritus medicus aft; qui volnus jan: prope 8a- 


ferebant susciperemus in ministerium sanctoruss. Ef 


non sicut speravimws. Arapilub enim quam speravi 
saus fecerant. 1:2. Id est, in tanta. sunulati. sunt, 
et regaremus Tüum. Et scientia. Bclentià ost Down 
noes6, virtus vero eolore, Gieut ergo in itinere cele- 
brando nihil prodest. viam nosee, nisi conatus ae vi- 
res suppetant ambulandi, ita vere scieitià nibil pro- 
dest, si virtas propria defielat. 


Utez hac gratia. Yd est, faciendzs eleemosyns. 


aliis superemini. Non quasi imperans dico. Hoc est, | 
non impero, nec exigo, sed consilium do, ut sicut 
in multis formam aliis przebuistis, ita et in isto opere 
prabeatis. Est enim ingenita pietas in vobis, ut ab 
aliis eam discere non indigeatis. Qui propter vos 
pauper factus est. Ergo si ipse Dominus vos divites 
bonis celestibus fecit, sic et ipsum vos ditate; ipsi 
enim datur quidquid ejus pauperibus porrigitur 
(Matth. xxv). Et consilium. ld est, imperium. Sicat 
et velle capistis. Ostendit quosdam posse facere non 
volentes, cum aut importunitas petentis, aut aucto- 
ritas przcipientis exegerit. Nos enim ut aliie eit re- 
missio. Non dico, ut vobis nihil gervetis, sed qued 
utrisque sufficiat. Sed ez equalitate. Omaes enim 
squaliter dabunt, si unusquisque tantum dederit 
quantum potest. Aliter : Es equaliete, hec est, quo 


.modo vos illorum vivitis spirituelibue, ita et Hii 


yestrig carnalibus fruentur. Aliter : No. cqualitate, 


C id est, ut vobis et. illis suffloiat, ita. distribuite. Jifo- 


rum abundantia. Id est, dodlrina et oratione. 


Ut fat qualitas. 1d. est, sufficientia. utrisque fn 
spiritualibus et carnalibus bonis. Sicut scriptum est. 
Hoc de manna Dei dicitur, quod populus accepit in 
deserto : cujus exemplo docemur, quod omnis super- 
abundantia generet vermes : simul et osfenditur 


wu» Deus dat omnibus qualia esse debere, et pre- 


natum blandis unctionibus fovet, ut facilius cauterii pter hujus testimonii auctoritatem vult nobis Àpo- 
wstura sanetar. (nohiaum rum timore. Timebant — stolus prsentia omnia esse communia, ut perfecti 
etim contristare quem dilexerant. Gandeo quod im — doctrinam non abscondant, et habentes substantiam 
omnibus confido in vobis. Ideo gaudeo, quia omnia — mundi non denegent eis victum. Eamdem sollicitu- 
quo de vobis audio, credo et confido vera esse. dinem. Yd est, quam habeo. Consolationem. Id. est, 
CAPUT Vin. exhortationem ad docendum vos. Accepit. Id est, 

Notam autem facio vobis, Nunc incipit de eleemo- p Deo, vel a nobis. Sed cum sollicitior esset. 1d. est, 
Sfnis, et ad emalstionem Macedonum provocat eos. qui aliorum ele&mosyhas $mulatus est. Destinatam. 
€ratiem Donrini. Id est, eleemosynam. fralris pro-— 1d est, propositam, seu aptatam. Devitantes hoc. Ne 
botas. la. futre, que. facta net sub Claudio Cdsar&. — quis dicat : Quomodo Christus legem implevit, cum 


Pro[unda paupertas, Id est, nimia. In divitiis simpli- 
títatis. Multum quidem pauperes sunt in terrena fa- 
cultate, sed in ningna simplicitate sunt. divites, cu- 
pientes plus dare quam quod habeant, ac propteréa 
Deus magis animum probat, quam quod porrigítar 
dextera. Qui. ením quantum potest fecit, totum f4- 
cit. Quia setumium viriutem testimonitm illis reddo, 
et supra. virtutem voluMar fuerunt. Verbis przpo- 
steris hoc dicit, testimonium ilfis reddo, quoniam 
secundtm virtutem facientes, supra virtutem vo- 
luntarii fuetunt. Cum. qwltis precibus orantes. Mul- 


*. . * 
7. 9 t 





hon videamus Christianos fantum eleemosynam fa- 


cere, quanta lieri in lege przecepta est? Misimus ou- 


tem cum illis. ld est, Tito et Luca. Et fratrem no- 
strum. Quidam hoc de Apollo asserunt dictum. Nunc 


vero multo sollicitiorem. Eum probarhus, confidentes 


quia vestra obedientia provocetur, sive quam audi- 


'wit à Tiio, sive qua per se ipse est probatua. Sive 


pro Tito. (uod dicit hoc est, ut tam Titi causa qui 
eorum obedientiam collaudaverat, quam eorum qui 
ad ipsos fuerant pariter deslinati, ita se exhibeant, 
ut et charitatis sipcerjtatem, et apostolicz pro ipsis 


.A75 


SEDULH SCOTI 


476 


- glorim veritatem in conspectu omnium comproba- A Qui ín facie quidem humilis sum. Semper sancte- 


vent. 
. CAPUT IX. 

Bo abundantia est mihi scribere. ld est, plus quam 
seripsi. Parata est. Idest, ad dandam eleemosynam. 
Et vestra aemulatio. ld est , imitatio. Nam Achaia. 
. Tota provincia, cujus caput estis, per vos ad hoc 
ministerium provocata est. In hac parte. Id est, prz- 
parandze eleemosynz. Erubescamus nos. ld est, ego 
et Titus. Ilanc benedictionem. 1deo benedictionem 
eleemosynam vocat, ne parva fiat; quod enim be- 
nedicitur, ad abundantiam benedicitur. Ideo benedi- 
ctio abundans eleemosyna vocatur. 

Sive hanc benedictionem. ld est, benedictam Deo 
consecratamque eleemosynam. Sic quasi benedictio- 


rum presentia propter nimiam humilitatem minus 
intelligentibus potest esse contemptui. Absentes vero, 
8i necesse fuerit, confidenter suam indicant potesta- 
tem, qui przsentes sic sunt quasi nihil possint babere 
virtutum, si tamen nihil vindicandum reperiant in 
subjeetis. Audere ín aliquos. Vindicare in peccan- 
tes. 

Qui arbitrantur nos tanquam secundum carnem 
ambulemus. Qui putant eos cxteris hominibus nihil 
amplius habere virtutis. In carne enim ambulantes. 
In corpore videmur incedere, sed ut Dei ministri 
spiritualiter militamus. Arma quippe militiz*. noetrse 
non sunt facta de ferro, nec manu. hominis fabricata 
sunt, sed potentia Dei, qui plus verbo valemus, 


nem. lta enim benedictio erit, si grato animo tri- B quam alii homines armis corporeis possunt. Ad de- 


 buatur. Hilarem enim datorem diligit Deus (Eccli. 
XXXv). Ávarus autem hilariter dare non novit. Nunc 
circumventionem. Id est, fraudationem. (ui parce 
'seminat. Hoc est, qui parce et avare tribuit eleemo- 
synam. Parce et metet. Id est, prz»mia in futuro. 
Et qui seminat in. benedictione. Hic apparet, quod 
in hoc loco benedictio abundantiam significat. Se- 
cundum propositum cordis. Id est, voluntarius, non 
eoacius. Hilarem enim datorem. Secundum senten- 
tiam Salomonis : In omni dato hilarem facito vultum 
tuum, Potens est Deus. Hoc dicit, ne inopiam formi- 
darent. Dispersit. ld est, divisit, ut multis proficiat. 
Justitia.ejus manet. Quare justitiam, et non miseri- 
eordiam dicit? Quia pauperibus dare justum est. 


structionem munitionum. Muniunt enim et circum- 
dant doctrinam suam falsi doctores astutia argu- 
mentisque, qux aries apostolicus destruit virtute 
gratie spiritualis, sicut et illum Magum vias Do- 
mini subvertentem perversis disputationibus verbo 
delevit. 

Et omnem altitudinem. Id est, superbiam. Quid 
enim tam superbum, quam divinis contradicere prz- 
ceps ? Que aunt secundum faciem videte. Manifesta 
est rei probatio, et facillima intellectu. Sive ab hy- 
pocritis vos cavete, qui in presenti gloriantur. Si 
quis confidit se Christi esse. Nemo tam stultus quam 
qui se solum servum Christi esse gloriatur. Si enim 
abundantius gloriatus fuero. Hoc est, et si me magis 


Nam te oportet, ut quod Deus tibi gratis dedit, pau- C potestatem a Christo accepisse dixero quam cxteros 


peribus tu gratis des. Jus enim est, ut des egeno, 
qui partem illius tecum habeg. Manet. In vterna re- 
tributione. 

Qui autem. administrat semen seminanti. Hoc est, 
Deus qui dedit tibi unde dispenses, esurire te minime 
permittet. Incrementa (rugum justitie. Fruges ju- 
stitix sunt facultates, cum juste dispensantur. Cum 
vero aut inique corraduntur, aut ad avaritiam vel 
: superbiam possidentur, fruges iniquitatis fiunt. In 
omnem simplicitatem. Ut simplici oculo bona inten- 
tionis erogetis, cum multiplici ea fenore recepturos. 
Non solum supplet. Duplicem potestis habere merce- 
dem, et refectionem sanctorum, et gratiarum in Do- 
mino actionem, et in ipsorum oratione hec omnia 
operatur. Ministratio hujus officii. Quxe etiam abun- 
dat ipsorum pauperum oratione pro vobis. Deside- 
rantium vos. Id est, amantium. Quis enim non de- 
sideret talem propter gratiam et misericordiam emi- 
nentem ? Gratias autem. Deo. Qui tantam nobis gra- 
tiam pietate sua ferre dignatus est. 

CAPUT X. 

Ipse autem ego Paulus. Qui prius rogavi fratres , 
ut irent et obsecrarentvos, hoc autem per meipsum, 
non per fratres. Obsecro vos per manswetudinem. 
Ea vos mansuetudine rogo, qua Christus cum se 
posset de injuriosis ulcisci, noluit, ut vel sero corri- 
gerentur. Mausuetudo autem in corde, modestia in 
verbis est. 


apostolos. Non erubescam. Qui et verum dicam, et 
non mes glori, sed vestre :diflcationis causa 
compulsus hac facio. Graves. Longitudine. Fortes. 
Dura increpatione. Non enim audemus. Scilicet ita 
Deum contemnere, ut cosquemur aliquibus, qui 
suis malunt laudibus quam Dei gratia commen- 
dari. Nec de nobis possumus majora jactare quam 
sumus. 

Et comparantes nosmetipsos nobis. Id est, non ma- 
joribus, sicut illi pseudoapostoli, cum nibil sint, 
apostelis se non modo xequant, sed etjam antepo- 
nunt. Non in immensum gloriabimur. Id est, super 
id quod possumus, nihil supra humanam mensuram 
facimus, sed in apostolatus gratiam, quantum nobis 
Dominus donare dignatus est, per quam etiam vobis 
Corinthiis predicavimus. Nec enim hoc ipsum usur- 
patione fecimus, sed precepto Dei. Non enim quasi 
ton pertingentes usque ad vos. Id est, per Dei con- 
silium ac praeceptum superextendimus nos, hoc est, 
ut sine precepto Dei quadam usurpatione nosipsos 
vestros doctores, superiores, ac sublimiores quam 
vos constitueremus, Nam se Apostolus superex- 
tenderet, si non Dei precepto seipsum eorum ma- 
gistrum constitueret. Usque ad vos enim pervenimus. 
Dei scilicet prz:cepto. Aliter. Non enim swperez- 
tendimus. Id est, non ad alios transivimus. Quasi 
non pertingentes usque ad vos. ld est, ut. vobis di- 


missis atque imperfectis, quasi non per divinum 











TI 


COLLECT. IN EPIST. II AD COR. 


178 


preceptum ad vos non perveniremus, ad alios trans- A quare non acceperit, ut adversarii, qui docerent gu- 


iremus. 

Non immensum gloriantes. mmensum est in alie- 
nis laboribus gloriari aliorum doctorum. Spem autem 
habentes crescentis fidei. Id est, non munera,a vobis, 
sed mercedem a Deo vestrz fidei exspectamus. Se- 
cundum regulam nostram. Hoc est regula nostra, 
post aliorum salutem ad alios transire. Aut se- 
cundum regulam nostram, id est, non secundum 
alienam. 

In abundantia etiam. Non enim usque ad vos suf- 
ficit pervenisse, sed cum vestra fides creverit , ad 
alios transibimus. Non in aliena regula. Sicut pseu- 
doapostoli in praeparatis jam ab aliis gloriantur im- 
pudenter. Qui autem gloriatur. Etiam qui debet glo- 
riari, in Domino cujus in eo virtutes operatz sunt, 
glorietur. Quem Dominus commendat. )d est, virtu- 
tibus signorum et doctrine. 

CAPUT XI. 

Utinam sustineretis. Id est, sustinete me vel mo- 
dicum, qui alios multum sustinere consuevistis. In- 
sipientie mec. Id est, gloriationis, qu: quasi qu:e- 
dam insipientia videtur esse. Insipientem se dicit, 
quia illi necesse erat aliqua de se dicere, licet vera, 
ut ostendat quam vere insipientes sint, qui falso $e 
laudant. 

Sed et supportate me. Stultitiam meam sustinete, 
dum pro amore vestro hoc dico. Amulor enim vos. 
Non stimulo livoris inflammor, sed vos tanquam 
pater divina :xmulatione custodio, et possim vos 
immaculatos Christo conjungere, tanto majore 
studio conservatos, quanto meliori estis sponso jun- 
gendi. 

Timeo ne sicut serpens seduxit Evam. Sicut enim 
serpens majora promisit, ut propria subtraheret , 
sic majora bzretici quam quz doctrina. Christi ha- 
bet promittunt, ut sanam doctrinam corrumpant. 
Simplex autem sensus est verus sensus, nulla falsi- 
tate intermixta compositus atque corruptus. Alium 
Christum. Meliorem nostro Salvatore. Aut alium 
spiritum. Hoc est, si vobis aliquid amplius gratiz 
prestiterint quam per nos accepistis, recte eos nobis 
proponi forsitan pateremini. Existimo enim me in 
nullo inferiorem a magnis apostolis. Quanto magis ab 
his qui nihil sunt. Sive ne putetis vos quam illos qui- 
bus Petrus et c:zteri apostoli przedicaverunt minus 
aliquid accepisse. Sed mon scientia. Ut pseudoapo- 
stoli, qui cum sint scientia imperiti , in sermone tu- 
mido gloriantur. 

In omnibus autem manifesti sumus. Ostendit inte- 
gritatem suam, qua secundum Deum omnia fecerit, 
cum nec avaritiam nec gulam, nec gloriam ab eis 
aliquando quzsierit. At nunquid peccatum feci? Si 
forte hoc solum peccavi, qui propter vos et. illicita 
et concessa contempsi. Est veritas Christi in me. 
Sicut Christus quod semel statuit non mutavit, nec 
est aliquando mentitus, sic faciam. Hac gloriatio. 
Id est, nihil a vobis recipiendi. Deus scit. Quod vos 
diligo. Ut amputem occasionem. Reddit hic causam 


lam, avaritiamque sectarentur, quzrentes per Pau- 
lum aditum invenire lucrandi, non haberent; ut hic. 
si vel panem acciperet, illi aurum licentius exige- 
rent. Ideo tollit occasionem Apostolus, ut in hoc ap- 
pareat, quod propter Dominum docent, si a discipu- 
lis nihil expetunt. 

Operarii subdoli. Subdolus est, qui aliud fingit 
dum aliud agit. Quorum finis secundum opera ipso- 
r&m. Mala opera malus finis exspectat. Iterum dico 
vobis. Jam superius dixerat : Sustinete me modicum, 
et non reddiderat rationem, quod zelo Dei eos zela- 
ret, et non glorix desiderio esset de se aliquid nar- 
raturus, ne in ejus odium versi, falsos apostolos Se- 
querentur. 

Ne quis existimet insipientem. Ne me aliquis ex 
vobis putet quod jactanti» causa, et non alicujus 
profectus meipsum glorior. Velut insipientem acci- 
pite. Hoc est, audite me quasi insipientem, non re- 
vera insipientem, sed quasi insipientem. 

Quod loquor. id est, laudem meam. Non loquor 
secundum Deum. Videtur [Deest insipiens, vel quid 
simile] esse, ut homo seipsum laudet, licet verum 
dicat, nisi propter aliorum utilitatem, Deique glo- 
riam hoc faciat. Secundum carnem. Id est, secundum 
nobilitatem carnalem. Libenter enim suffertis. inai- 
pientes. Ideo dixi : Accipite quasi insipientem, si vos 
suffertis insipientes, id est, pseudoapostolos. Si quis 


'wos in servitutem redigit. Id est, veteris legis et Ju- 


daismi. Si quis devorat. Id est, muneribus. Si quis 
accipit. Pecuniam vestram. $i quis extollitur. 1d est, 
Judaica superbia vel scientia, vel de generis nobi- 
litate. Si quis in faciem vos cedit. Hoc est, si quis 
etiam przsentes vos objurgat. 

Secundum ignobilitatem dico. lgnobilitas quippe 
maxima est, si filii Dei de terrena nobilitate se ja- 
ctant. Quasi nos infirmi fuerimus in hac parte. ld 
est, quasi nos in ista parte ab illis minus aliquid 
habeamus. Audeo et ego. Id est, possum audere glo- 
riari, si volo. Hebraei sunt. Id est, linguam Hebrzeeam 
habent. lsraelite sunt. Ydeo addit, quia multum glo- 
riabantur in hoc nomine, cujus interpretatio est, vir 
videns Deum. 

Ut minus sapiens. Notandum si quis de Christi 
saltem ministerio glorietur, non sapienter hoc fa- 
ciet. In laboribus plurimis. Quorum species enume- 
rat. In plagis. Sicut czsus est in Creta. Supra mo- 
dum. Fortitudinis mez. Im mortibus. Id est, exspe- 
ctatione mortis. 

Quinquies quadragenas. Quinquies flagellatus sum 
quadraginta percussionibus juxta legem, non enim 
plage secundum legem quadragesimum numerum 
excedunt. Una minus. ld est, causa nobilitatis meze, 
quia mos erat apud Judaeos, ut servi quadraginta 
percussionibus, liberi vero triginta et novem fla- 
gellareatur plagis; quinque vicibus trigenas et no- 
venas, quasi transgressor legis accepi, quia lex qua- 
draginta diebus in monte Sina data est. 

Ter virgis cesus sum. ld est, a gentibus. Semel la- 


(9 


SEDULM SCOTI 


180 


pidatus sum. ld est, a Judzis 1n Lyeaonia civitste, A ut merito mthi esset. stimulus necessarius, qui me 


sicut in Actibus apostolorum legitur. Perículis ín 
civitate. Id est, Bierusalem a contribulibus illatis. 
— Periculis in mari. Id est, In mineribus tempestati- 
bus, quasque supra dixi. In falsis fratribus. Qui no- 
stram explorare subintrolerunt libertatem. In labo- 
ribus, Id est, manuum. In miseris. 1d est, inopla 
cibi et vestimenti. In fame et siti. Ex necessitete. 
In jejunio. Ex voluntate. Preter illa que extrinsecus 
sunt. Jd est, qu per consuetudinem leviora esse vi- 
dentur : in proprio enim corpore sustinuit predi- 
cta, non sic supposita. Instantía mea. 1d. est, qua 
insto semper, ut omnes audiant evangelium et cre- 
dant. 

. Quis infirmatur, Cum infirmantibus infirmor, cum 


hominem esse semper demonstrat. 

Angelus Satane. Sive diabolus, quj tribulationes 
et plagas suscitabat, slve dolor capitis, qui Satanas, 
vel contrarius sanitati dicitür esse : vel lex in mem- 
bris posita legi mentís su: contraria, de qua alibi 
dicit : Video aliam legem in membris meis. 

| Sufficit tibl gratia. 1d est, ad me glorificandum, et 
ad utilitatem multorum, tibique a stimulo ad prote- 
gendum. Gratia mea. ld est, gratia aposto]atug quam 
donavi tibi. Nam virtus. Id est, anime, vel sanandi 
alios. In infirmitate. ld est, carnis. Libenter itaque 
gloriabor. Yd est, postquam cognovi prodesse quod 
nocere patabam. In contumeliis. Non in honoribys. 
In necessitate. Non in otio, sed in necessitate famis 


pereuntibus perire me compatior ; sic uror tristitia, B et sitis. 


ut animo ardere me sentiam. 

Quis scandalizatur. Id est, animo, fide, opere. Si 
gloriari oportet. Jam si gloriari necesse est, in hís 
que non ad lztitiam, sed ad meliorationem perti- 
pent glorlabor. Infirmitatis mem. Omnes superiores 
necessitates uno infirmitatis nomine definiuntur, eo 
quod humanz imbecillitat ista prevaleant. 


Scit quod non mentior. Rem quasi difficilem di-. 


eturus, quod Judzí contra eum etiam principes Gen- 
tium concitassent, ante $mplorat testimonium Dei, 
ne jactantiz putaretur, quod adversus eum etiam re- 
gna surrexerint, et nihil potuerint przvalere. Hzec 


autem orania ideo dinumerat, wt ostendat quid inter 


veros falsosque apostolos intersit. Aut idcirco Deum 


testem Ínvocat, ut visiones quas sequenter exponit C 


. eredantur. 

Prepositus gentis. 1d est, propositus gentis ilfius, 
ubi regnaret Aretha. Et per fenestram. 1d est, domus 
sdberentis muro. 

CAPUT XII. 
Non ezpedit mihi. Id est, non mihi expedit, quia 


Cul necessitate compellor, sed vobis in me glorian- - 


tibts contra h:ereticos. ! 

Veniam autem | ad visiones. 1deo hoc dicit, ne quis 
ei obJiceret : Quid in his gloriaris, cum multa sint 
flagella peccatoris? Ad visiones. Qux in somnis vidi. 
Et revelationes. Absque somno. Domini. Sibi infirmi- 
tales reputat, Domino visiones ascribit. 

Scio hominem. Hoc de se humílitatis causa, quasi 
in alterius persona loquitur. Sive ín corpore, etc. 
Putabat quod in corpore erat quia non sensit mor- 
tem : putabat sé exira corpus fuisse, pro excelsi- 
tate, atque evidentia visionis. Tertium celum. Ubi 
angelic:z virtutes continentur, intelligitur. 

Et scio hominem hujusmodi. Quod iterum repetit, 
ostendit aliam visionem folsse. In paradisum. Id est, 
Al, vel ccelestem. 

Verba inaudita. Id est, sive qux nulli fas est dici, 
give quse impossibile est humanam naturam capere. 
Parco autem. Quia sufficiunt manifesta, etiam si ce- 
lentur occulta, ne quís existimet me angelum, vel 
Deum esse, non hominem. Et ne magnitudo revela- 
fionum extollat me. Quanta putatis esse wu: celo, 


- Pro Christe. Non pro aliquo crimine. Cum infir- 
mor tunc potens sum. Maxima potentia est infirmari 
pro Christo, et magne divitiz indigere. Vos me coe- 
gístis. 1d est, ut me gloriarer, dum pseudoapostolos 
sese gloriantes recepistis. Commendari. Id est, lau- 
dari. Nihil minus fui. Virtute et doctrina non so- 
lum se pseudoapostolis excellit, sed etiam bonis 
eozquavit, se aliud quxrerent quam quod ipse do- 
cuerat. 

Etsi nihil sum. Pro humilitate hoc dicit : vel, et 
si nfhil sum, ut pseudoapostolis videtur. In emni 
patientia. In hoe apparet, quod per patientiam signa 

Virtutibus. 1d est, sanitatibus. Non gravavi vos. 
Id est, non accipiehs a vobis stipendia militite mez. 
Donate miki. Ironice loquitur. Ecce tertio hoc para- 
tus sum venire ad vos. Primo ad illos venit, quando 
ipsis przsentialiter przdicavit; secundo voluit ire 
eum prima epistola, vel per ipsam epistolam ; tertio 


. quod paratus erat Ire cum hac epistola, vel per hane 


epfstolam, quod credibilius. - 

Bed vos. Quxrens salutem vestram." Ego autem li- 
benter impendam. Hoc est, quidquid habeo boni 
exempli, et laboris przdicationis mez, impendo, id 
est, solvo. Et plusquam vossum impendar. Perfecta 
enim dilectio non solum totum quod habet impendit, 
sed etiam libenter ipsa superimpenditur, si necesse 
est. Dolo vos cepi ? Est interrogatio. Per omnia se 
purgat, ipsorum semper conscientiam testem invo- 
cans. 

Nunquid circumveni vos? ld est, nunquid aliquis a 
vobis abstulit ad me perferendum? Eodem spiritu. 
Id est, sancto. Eisdem vestigiis. 1d est, exemplis. 
Quid excusemus nos. Yd est, purgemus nos et laude- 
mus, ut vobis placeamus, non coram Deo. 

In presentia Dei. Patris, quem fallere impossi- 
bile est. In Christo. Id est, in persona Christi ideo 
mendacium non loquimur. 

Et ego inveniar a vobis qualem non vultis. Vel se- 
verus in vindicta: hic autem blandimentis minz 
junguntur. Contentiones. Przferendo magistros ma- 
gistris. Amufationes. Minorum contra majores. Ami- 
mositates. Elationes animorum. Dissensiones. In cor- 











igi 


COLLECT. IN EPIST. AD GALAT. 


183 


dibus, Sepor impinmditia, 1d est, fornicaliung eopjra A vindicando in vos nos reprobos videri, tamen ut vos 


nauwam, kí ormicaiione, Adulwria. Iggwicitia, 
In. egaaApauingot. 
CAPUT XHj 


Jraderi, eui. In prime epistola. Fi pradiso. In | 


hae epistola, antequam weuam 3d voi. Qui. in. we 
loguiius Caristw. Qui. potest in, Yos vindicare, wisi 
pooaitenliam agafis, Nom infirmetur, Id eat, in vindi: 
cta sygper voi, vel in virtatihus, quas. Qperetus esf. 
in vobis. Nagj etai crucifixus. Quondjcrucifisua est, no: 
stra ipirmitqtia G8 £i quod viii, sug wrtits. oat, 


8ed vincens cum o. ex virtuta Dei, Dabit nobis. 


virtutem, uw possimus vindicare ju vos : vel in illo 
vivemus ig fpiura beajitudine, Si estia im. fide. Qua 
per düectionem, operatur. Nou sw. noa ntobati appa 


quad bonum est faciatis. Non enim possumus ali- 
quid adveraus verijatem, Cury yos pon meryeritis 
vindictam, super vos dare non possurggs, 

Gaudemus enóm cum nos infirmi fuerimus. Ri. non 
sit necesse. ut nostra virtus appareat, eicnt l'etgi ap- 
paruit jn Ánapia, et Saphira, 

Infrmatur. Non dando vindictam. Vog Aie fortes 
estis, ld ess, in flde, et in, bonig operibus. Vestram 
consummpgtionem. Id, est, perfectionem. Iu qdificg- 
tionem. Ut vos, de (tero emegdetisy et alii formi- 
dent peccare. Et gon in desiruetionem. Ad quam sibi 
paeudoapostoli poteatatem suscipiunt. Gaudete. In 
tentationihus, Perfecti eefote. la, bopis operibus. 
Deus pacis, Qni est. pax, Et dilectionis, Qui eat dile- 


T6438. Mj enim aliquid maj (oeeritis, nas ini- R ctio et charitas. [n esce saneto- Vd. cst, non snb- 


«ando apparebimps proha; sed malumus vel non 


dolo, 





IV. 
IN EPISTOLAM AD GALATAS, 





CAPUT PRIMUM. 

Pouiya &postojgs non qb hominibus. Hoc est, non 

ab lugana presumptiope, ut dicunt illi. Hoc contra 

eos qui Paulum dicuns subito prorupisse in aposto- 
latom, Y vel a majoribus ordinatum, Erga non ab bo- 
Xpipibug, vel per apostolos alios. 

Negue ger howinem, Ut Aaron per Moysen. Qua- 
tuor supt apostolorum genera. Unum, quod neque ab 
howinibws, neque per hominem est, sed per Jesum 
Christum et Deum Patrem, ut. Isaias et caeteri pro- 
pheta, et ipse Paulus. Aliud, quod a Deo, sed per 
hominem, ut, Jesus filius Nave à Deo, sed per Moy- 
gen. Tertium, quod ab hominibus, et non a Deo, 
qum vel bominum favore aliquis ordinatur, ut. nunc 
videmus. plurimos uou judicio, sed redempto favore 
vulgi in. sacerdatium subrogari, Quartum, quod ne- 
que, a, Doo, neque ab homipe, neque per hominem, 
sed a semelipao, ut ompes preudnprophetz et pseu- 
doapestoli. 

Sed peg depu E EWNP Qui Pegram et ceeteros 
epostolps elegit. Et. De 
q mortuis. Qua ostenditur una operatio Patris et Fi- 
lii Qui suscitavit eu a mortuis. Meo commemorat 
Deum Patrem, qui suscifavit eum a mortuis, ut per 
hunc virtutem suj apostolatus commendet, dum ab 
ipso Patre missus est. Gratig vobis, Quia gralis no- 
bis donantur peccata. In hoc subaudis, precor inulti 
plicetur. Et pax. Qua remissis omnibus delictis (ue- 
rant reconciliati Deo. Qui se dedit. Ostendit benefi- 
cia Christi, , quibus existebant ingrati, ip lege que 
peccatoribus data fuerat vivere cupientes. De pra- 
senti seculi malo. [d est, de malis szculj operibys : 
mundus enim, bonus est. Secundum voluntategs Dei. 
ld esk, n non secundum facultatem et merita I05ly3. 
Amen, , Conclusio praecedentis prologi. Miror e 


sic tam cito transferimini, ab eo qui eos vocavit in gra- 
tiam Christi n aliud evangelium.Nescio quse vos aura 
a fidei rectitudine deflectit. Quod non est aliud. Nam 
evangelium verum aliud esse non potest, nisi Chri- 
&ti : quod enim veritati contrarium, evangelium non 


(; est dieendum. Et volunt avertere evangelium Christi. 


Evangelium ad legem revocant, dum litteram tan- 
fum sequuntur; posteriora in faciem ponunt, et 
quod in facie, post tergum faciunt. Sed et sí mos. Id 
est, evangelizaverimus. 

Anathema. Detestatio. Sicut praediximus. Id est, 
praecedenti testimonio. Et nune iterum dico. Quia re- 
petitum fortius commendatur. Modo enim homisgi- 
bus suadeo, an Deo? Hoc est, nunquid propter bo- 
mines vos suadeo, quod propter traditionem Jud:eo- 
rum ante faciebam ? Ostendere vnlt $e odia homi- 
pum non timentem, libere defendere veritatem. 

$i adhuc hominibus placerem. Vd est, si Judzis 
placerem. Christi servus nom essem. Quia assere- 
rem legem et in fide evangelii Christo non servirem. 


um Patrem, qui &uscitqvit eum D Quia non est secundum hominem. ld est, quia neque 


a me finxi. Neque edoctus sum. Neque aliquis mg 
docuit ut intelligerem parabolas, et obscura evapge- 
lii. Sed per revelationem. Jesu Christi, In via. Da- 
masci, vel Spiritus sancti revelatione. Audistis enim 


, conversationem queam. Ostendere vult quia (rmiter 


tenuerit Judaismum, et fideliter pro traditionibus 
Patrum expugnaverit Kcclesiam : ut intelligamus 
eum non potuisse inde humano consilio, nisi revela- 
tione divina separari. 

Quoniam supra modum. Aliorum persecutorum. Pa- 
lernarum traditionum. Id est, non Dei mandatorum. 
Qui me segregavit. Id est, elegit. Ab utero, matris. 
Upde appgret, quod quamvis non ab utero statim in 
apostolatum vocatus est, tamen in proscientia electua 





SEDULM SCOTI 


184 


est. Et hic quiritur, cur Paulus ab utero segrega- À evangelium. Non didici tantum, sed contuli. Seorsum 


tus Ecclesiam persequitur, et Petrus a Christo ele- 
ctus, abnegat Christum : scilicet ut sciant compati 
infirmis, et ut ostenderet exemplum poenitentiz 
p g [Id est, per gratiam] dicendo : Saule, Saule, 
qui etiam me in przscientia ab utero segregaverat, 


quoniam ut voluit fecit quod sciebat esse futurum. - 


. In me. ld est, per me. Non acquievi carni et san- 
guini. Sive ut ego eo melius habens non contuli, 
vel nihil ab apostolis didici, ut alii putant. Non con- 
tulit plane Paulus post revelationem Christi cum 


carne et sanguine, quia noluit margaritas proJicere 


ante porcos, sed paulatim de carne et sanguine ver- 
tit in spiritum. Aut non acquievi carni et sanguini, 
id est, Judaico generi. Neque veni in. Hierusalem ad 
agteceBSores meos apostolos. Id est, 
Sed abii in Arabiam, et reversus sum Damascum. 
Quzritur quomodo Paulus dicit se non venisse in 
Hierosolymam, dux [qua] vero fact» sunt ei insidize 


in Damasco (Act. 1x). Ideo ergo Lucas prztermisit de . 


Arabia, quia nihil dignum forsitan in Arabia Paulus 
perpetravit. Sed abii in Arabiam. Sed. de Damasco in 
Arabiam ivi protinus, ut docerem quod mihi a Do- 
mino fuerat revelatum. 

Deinde post triennium veni Hierosolymam. Osten- 
dit se non indiguisse doceri, qui jam tribus przedi- 
caverat annis. Videre Petrum. ld est, videndi gratia, 
non discendi. Et mansi apud eum diebus quindecim. 
Septem et octo significat Vetus et Novum Testamen- 
tum, propter sabbatum, et octavum diem resur- 
rectionis Dominica. 

Alium autem apostolum non vidi. Ne ab aliis 
discere videretur. Nisi Jacobum fratrem Domini. Ne 
autem hic Jacobum putes flum Zebedzi, lege 
Áctus apostolorum, qui jam ab Herode fuerat pe- 
remptus ; sic enim in Actibus legitur : Misit Herodes 
rex manus, wt affügeret quosdam de Ecclesia. Occidit 
autem Jacobum fratrem Joannis gladio ( Act. xu). 
Eusebius in libro secundo Historiarum dicit: Deinde 
occiderunt Judei Jacobum, qui dicebatur frater Do- 
mini, pro eo quod esset filius Joseph , qui Christi 
quasi pater habebatur, quoniam desponsata ei fue- 
rat virgo Maria. Hunc, inquit, Jacobum, qui et Justus 
cognominatus est ab antiquis, virtutum merito et 
insignis vite privilegio, primum histori» tradide- 
runt suscepisse Ecclesie qu: Hierosolymis est 
sedem. 

Que autem scribo vobis , ecee coram Deo quia non 
mentior. Quz scribo vera sunt, et Deo testante con- 
firmo. Eram autem ignotus facie. Hoc ideo dicit, ne 
quis putaret eum ab illis evangelium didicisse. Ef 
in me magnificare Deum. Qui solus potest "hoc ef- 
ficere. 

CAPUT Il. 

Deinde post annos quatuordecim iterum ascendi 
Hierosolymam. Quoniam de oneribus legis qusestio 
movebatur. 

Cum Barnaba. Id est, circumciso. Et Tito. Ex 
Gentibus preputiam habente, Et contuli cum illis 


autem. Id est, secreto per Judzos adhuc judasizantes. 
Ne forte in vacuum currerem.. Judaizantes amputa- 
bant libertatem nostram, qui non sumus sub lege 
circumcisionis. Quibus ad horam cessimus. Qui nec 
Titum circumcidimus. Male in Latinis codicibus 
legitur, quibus ad horam. cessimus. [ Grece legitur : 
Olc oddd mpàc pev rEapry cf Onorey. Quafes. ali- 
quando fuerint. Quando eos Dominus sua presentia 
docuit. Nihil mea. Doctrina. Interest. 1d est, refert, 
vel distat. Deus enim personam hominis non accipit. 
Quia nec tempus prsjudicat fidei, nec persona la- 
bori. Dexteras dederunt. Quod est signum pacis et 
unitatis. Consenserunt enim ita nos docere debere. 
Mihi et Barnabe. Ambo enim missi erant, ut Genti- 


ad dicendum. B bus predicarent. Tantum ut pauperum memores es- 


semus. Vel sanctorum qui erant Hierosolymis, qui 


: omnia sua distribuentes ad apostolorum pedes pre- 


tia deponebant, vel quorum bona fuerant a Judzis 
invasa, sicut legimus ad Hebraeos. Sed cum venisset et 
Petrus. Galatarum infirmitas eum compellit narrare, 


- qued non solum czteri apostoli nihil ei contulerint, 


nec minor eis fuerat, sed ipse in Petro aliquid cor- 
rexit, qui princeps. apostolorum fuit. Aliter licet 
dextras concordis et pacis mihi dederunt, tamen 
Petro restiti, videns quod contra Evangelii regulam 
ageret. Hoc autem totum agit ut ostendat se nun- 
quam circumcisionis fuisse factorem, quod de illo 
falsi apostoli confingebant. 

Quoniam reprehensibilis erat. Id est, dignus repre- 


C hensione. Cum Gentibus manducabat. Ut in vase de- 


monstratum. Et simulationi ejus. 1d est, hypocrisi» 
dum aliud coram Deo credebat, et aliud coram ho- 
minibus agebat 

I]ta et Barnabas. (Qui tunc mecum ad Gentes mis- 
sus fuerat. Dixi Petro coram omnibus. Dum enim 
coram omnibus culpa commissa fuit, coram omni- 
bus argui debuit. Ideo autem hoc dixit, ut Judzis 
de circumcisione superbia, et Gentibus desperatio 
tolleretur. Si tu cum sis Judaeus gentiliter vivis. Hoc 
est, si tu non tenes quod natus es, quomodo illos fa- 
cis tenere quod nati non sunt? Rationem reddit, 
non injuriam facit. 7 

Gentiliter. 1d est, non Judaice, hoc est, non ex 
operibus legis, sed sola flde. Sic et Gentes vitam in 
Christo invenisse tu nosti. Quomodo Gentes cogis 
Judaizare? ld est, dum te subtrabis tanquam a pec- 
catoribus. Judaisare. Id est, honorem dare cireum- 
cisioni, et litteram observare. Nos natura Judei, et 
non ex Gentibus peccatores. Nos, inquit, ego et tu 
Petre ; illius miscuit personam et suam, ne illi fa- 


cere videretur injuriam. Hieronymus de hac que- 


stione dicit, quod subtiliter hoc fecit Paulus, non 
vere Petro resistendo, sed in forma vituperat Pe- 
trum, alios per eum observantes litteram percu- 
tiendo. Cur enim ille vituperet Petrum consentiendo 
Judzis, dum ipse circurocidit Timotheum per Ju- 
deos! Augustinus vero asserit, quod vere Paulus 
Petrum reprehendit, nec falsum sit quod superius 





COLLECT. IN EPIST. AD GALAT. 


in hac Epistola dizit: Que autem. scribo vobis, ecce À tamen in hoc non dubitantis sermo est, ged potius. 


coram Deo quod non mentior : non enim ita lau- 
dandi suBt sancti viri ut frangatur Scriptura. Sicot 
alii dicunt Petrum Deum non negasese, et in hoc 
mendacem faciunt Salvatorem dicentem : Ter me 
negabis. Quoniam non justificatur homo ex operibus 
legis, vel sabbatis, et circumcisione, cseterisque quae 


non per justitiam, sed ad edomandam populi duri- 


tiam sunt mandata. Sive non justiflcatur, hoc scili- 
cet tempore Novi Testamenti. 

Nisi per fidem Jesu Christi. Nam patriarche» et 
prophete non ex operibus legis, sed ex fide justifl- 


cati sunt. Inventi sumus et ipsi peccatores. Dum nec- 


ipsis operibus legis justificatur homo. Nunquid ergo 
Christus minister peccati est? Hoc est, si hos pro 


confirmantis, secundum illud : Si tamen justum est 
apud Deum. retribuere his qui vobis tribuant. tribula- 
tionem. Operatur virtutes in vobis. Ostendit Galatas 
aecepto per fidem Spiritu sancto dona habuisse vir- 
tutum, vel prophetiam et genera linguarum. Credi- 
dit Abraham Deo, et reputatum est. illi ad justitiam. 
Non dixit operatus est per legem, sed sola fide cre— 
didit, hoc est, quod exiit de terra sua in terram 
quam ignorabat; quod Saram nonagenariam et ste- 
rilem credidit esse parituram; quod in Isaac voca- 
retur sibi semen, et «quod obtulit filium suum. Pro- 
videns hoc Scriptura. Non quod atramentum et mem- 
brana, qu:e insensuales sunt, possint futura pre- 
noscere, sed quod Spiritus sanctus, et sensus qui im 


quibus passus est, non. absolvit, tanquam non va- B littera latet, futura praedicant. In te. Non lege : sed 


lens indulgere. 

Ego enim per legem legi mortuus sum. Per legem 
Christi, legi littere, sive per ipsam venientem ipsi 
mortuus sum, quia ipsa se cessaturam esse pr&- 
dixit. Ut Deo vivam. Qui legem suam innovavit. 

- Cum Christo crucifixus sum. Qui omnibus peccatis 
quibus lex data est, sum mortuus. Ergo lex mihi 
minime necessaria. Vivo autem. Vivo bic vita spiri- 
tuali. Jam xon ego. Vd est, vetus homo, vel non mea 
facultate. In fide vivo Filii Dei. Id est, in sola fide, qui 
nihil debeo legi. Non irritam facio legem Dei. Hoc est, 
non debeo illi esse in gemitum, qui me tantum dilexit, 
ut pro me etiam moreretur. Abjecta enim et irrita 
gratia est, si mihi sola non sufficit. Irritam ergo 


gratiam facit, qui post evangelium vivit in lege, et C 


peccatis post baptismum sordidatur. Hucusque con- 
tra Petrum. Nunc ad Galatas sermonem retorquet. 


CAPUT Hi. 

O stulti Galat, quis vos. [ascinavit non obedire 
veritati? Hoc non est contrarium verbo Salvatoris, 
quo fratrem fatuum vocari prohibuit : qui more di- 
ligentis bene corripit, sicut Dominus dicit : Et vos 
sine intellectu estis, et modice fidei. Jus enim est 
magistris peccantes increpare discipulos. Quis vos 
fascinavit? Quis vobis invidit? Fascinatio enim 
Grace invidia interpretatur. Ante quorum oculos 


Christus Jesus proscriptus est. Vel quibus per meam 


predicationem ita manifestata est passio ejus, ut 
ipse ante vos sententiam damnationis excepit. Et in 
vobis crucifizus. Quasi apud vos omnia facta sint. 
Sive sic : Quem vere pro damnato et mortuo etiam 
nunc vilem habetis, dum putatis eum vobis non suf- 
ficere ad salutem. An ez auditu fidei? Si enim ex 
merito fidei Spiritum sanctum accepistis, quid vo- 
' bis lex amplius dare poterit? Sic stulti estis , ut cum 
spiritu ceyperitis. Magna stultitia est in servitotem 
Veteris a libertate Novi Testamenti et gratie diver- 
tere. Nunc carne consummamini. ld est, in legem 
carnalem euntes. Tanta passi estis sine causa, si ta- 
men sine causa. Galat in crucifixum credentes, a 
Jud»is et Gentibus tormenta et opprobria multa 
perpései sunt. Dicit ergo tanta sine causa pro Chri- 
410 tolerastis, si tamen non iterum corrigatis. 5i 


La 


in te, hoc est, in flde tua, qui es caput fidei. Bene- 
dicentur omnes gentes ( Gen. xxii). Non una gens. 
tantum Judaica, sed omnes gentes. Swb maledicto. 
sunt. Quia ita przvaluit consuetudó peccandi, ut. 
memo jam perficiat legem, sicut Petrus Apostolus 
ait : Quod neque putres nostri, neque nos portare po- 
tuimus (Act. xv). Si qui vero justi non erant male- 
dicti, non ex operibus legis, sed fidei gratia salvati 
sunt. Sed qui facit illa. Mandata legis. Vivet £m eis. 
Carnali scilicet vita, quia non est reus mortis, dura 
implet mandata legis. Christus redemit nos de male- 
dicto legis. Emere et redimere hoc est : quia qui 
emit, alienum; qui autem redimit, id est, proprium 
quod suum fuit, et suum esse desivit. 

Maledictus omnis qui pendet in ligno. Non idea 
maledictus quia pependit , sed ideo pendet quia ma- 
ledictus. llle negat Christum maledictum, qui negat 
Christum mortuum. Qui autem confitetur mortuum, 
et Begare non potest mortem de peccato esse, et ob 
hoc etiam ipsum peccatum vocari, audiat ipse Apo- 
stolum dicentem : Quo modo vetus homo noster si- 
mtl cum illo crucifizus est, et intelliget quod male- 
dictum Moyses dixerit (Deut. xx1i). Ideoque secutus 
Apostolus ait de Christo : Factus pro nobis male- 
dictum, sicut non timuit dicere : Pro omnibus mor- 
tuus est, hoc est, non mortuus quia maledictus, 
quia mors ipsa ex maledicto est, et maledictum est 
esse peccatum, sive ipsum quo fit ut sequatur sup- 
plicium, sive ipsum supplicium, quod alio modo vo- 
catur peccatum, quia fit ex peccato. Quod autem 
additum est, ommis, ut diceretur : Maledictus om- 
nie qui pendet in ligmo, non sane Moyses minus prze- 
vidit etiam justos in cruce futuros; sed bene previ- 
dit hzreticos veram mortem Domini negaturos, et 
ideo volentes ab hoc maledicto Christum sejungere, 


. ut a mortis étiam unitate sejungerent? Si enim vera 


illa mors non erat, nullum maledictum Christo cru- 
cifixo pependit in ligno, quia nec vere crucifixus 


. est. Ac per hoc additum est omnis, ne Christus ad 


veram mortem non pertinere diceretur, si a male- 
dicto, quod morti conjunctum est, insipienti honori- 
flcentia separetur. Ut pollicitationem spiritus acci- 
piamus. per fidem. Quo per Joelem omni carni pro» 





-—— ws - 


Lr 


dam de spiritu meo super omnom carnem ( Joel. u). 
Fratres seeundum hominem dico. Hoe est, hutbano 
utor exemple. Sive seeundum hominem ; nam ex- 
celsiorem et profeediorem sensum babeo in bis pso- 
missionibus, sí dicerem ; tamen non profunda pre- 
fero, sed quz potest homo intelligere. Nemo irritam 
facit. Quasi dixisset : 8i hominis testamentum nemo 
spernit, quanto magis Dei testementum, hoc est, 
- promissionem! Àe si dieeret : Quamvis lex data est 
antequam impleretur promissio, tamen non in iila 
lege impleta est Abrahe premiseio, sed ad hoc tan- 
tum lex data est, ut per Hlam aleremur, donec au- 
veniret promissio. Simplex autem sensus, qui est in 
hoc loco textes, talem vim babet, ut doeet Aposto- 


SEDULH 8COTY 
missa est, vel universe genesi humano, ut : E/fun- A ld cst, Christus. Unse eut. Ideo hos addidit, me quis 


188 


putaret Christum ab unitate divim natura divigum, 
quia mediatoris auacepisset effsinm, Lez «ngo ad- 
vemus promüusa Bei? absit. Quia neo Jex pnohibuit, 
ut promissa quu prediete Bunt potjea egupile- 
rentur. 

Sed conclusit. ld oni, depschepdit, Quieadit ar- 
guendo peqoqta, quia volue lex posep nop deyle- 
rat, sed osteadít emails aub pencata, dicendae : Non 
est qui faciat bonum, non es usgue ad. vnum, id. est 
Veteria Teatamenti. Ut regeomissia, ld. QRb, in cengine 
(uo beuedicengr ewnes geues. ks fide, Id ost, ut 
sola flde salvasopiur credenjes. Sub lege custodieba- 
mu. Heo ea sepvabamur a lege huic fidei, qua 
erat sug tezpore pavelanda. Copc[usi. Id est, unius 


las, non posse per legem qus postea data est, re- B Dei. [teque lex podegegw. Ad discipüpam mos 


promissio, nec qus» antea facta sunt ad Abraham 
destrui, et posteriora prioribus prejudicare. Non 
irritum facit. Id est, quz post tantur) temperis data 
est lex, testamentum illud non potest evacuare, 
quod Abraham Deus confirmavit in Christo. Ad esa- 
cuandam promissionem. Vel ut non postea implere- 
tur promissio post datam legem, quasi in illa intple- 
retur. (uc post quadringentos et trigiBta annos facia 


arctius retentangs perfectam doctrinam vero magistro 
reservabat. Non sub perdagago suus. Nam perfecto 
setatis discipuli non indigent poedagoge. Opynes enim 
Alii Dei catis. Ad, hog valet, ne. Gontes de se despe- 
rareni, quia 90 eustadiebautur eub pedegogo, ei 
ideo se filios nan puteroat, sed per fidam indyuendo 
Ohristum ognes (wf (li, nop natyre, ut unicus 
qui etiam asspientig Dei est, prastagie pediatoris 


est lex. Habltatio filiorum Israel, qus manserunt ín — fide, quam fidei gratiam nuuc indumentum Yvopat, 
JEgypto, fuit 450 annorum, quibus expletis, eadem — ut Christo indu sint, qui in Ghristum crediderunt, 
die egressus est omnis exercitus Domini de terra — ei ideo Dei fii fratresque mediatoris píleoli, in qua 


AEgypti, ut Scriptura testatur Exodi. Quorum ta- 
men summam annorum, chronographi a 75 anno 
nativitatis Abraham, quo terram repromiseionis in« 
trávit, computant sequentes editionem Septuaginta 
interpretum, que dicit : Habitatio autem. filiorum 
Israel, quam habitaverunt in. Egypto, ot. in terra 
Chanaan, ipsi et patres 'eorum anni 450. Quam ne- 
cessarío sequendam et ipsa Hebraica veritas osten- 
dit, qu» narrat Caath filium Levi, quem natum esse 
constat in terra Chanaan, vixisse annos 133, et filium 
Amram patrem Moysi anuos 151, et ipsum Moysen 80 
füisse annorum tempere egressionis de Egypto, 
quia nimirum horum summam annorum constat 430 
implere non posse. Ánnuit autem horum Lransia- 
Uoní et Apostolus, cum ait : Abrahe dicke sunt yre- 
missiones, etc. Ábrah:e autem per repromissionem, 
id est, non per legem, quse nondwm erat, sad per 


fide non est distantia Judei neque Grsci. 

Nen est Judegws eque (racws. Ante enim non 
solum inter Judwum e4 Graeyum, aed etiam inter 
wribum et tribum erat diversitas magog. fed nojan- 
dum, qued in hoc tres differentias, gonoris videli- 
cet, conditionis, e$ aexua peri Ompes epim vos 
snum. Etsi omnes unam eqrpua Christi effecti estis. 
Abrahae amen ejus. Ut. tres hogredes nop ex carnali 
semine, sed ex divina promissione generali. 

CAPUT 1Y. 

Dico autem. quandiu parvulus ost. Parvnlus filius 
vel populus, propter unam fidem ad unum semen 
Ahrah: perlineng, ged partim sub pzdagogo fuit ex 
paste Judeprum, parjim sub eleppentis hujus mundi, 
quibus tququam procuratoribus serviehapf ex parte 
Gentium. Nihil diferj « serug. Quiq filis sub 
eorreptione qiscipling, est quomodo geryus. Sed 


repromissionem : ut : 7n semine (us benedicentur , eub curetgribus. Qui bereditalem  ppero custo- 


omnes teymini terra. 

Quid igitur lez? propter transgressionem pesita est. 
À latere venientem quzstionem eibi ipse proponit : 
Quare ergo data est lex, dum non illa promissio est, 
nec implet promissionem, nemeque per eam salva- 
tur? ad quud respondet : Lex propter traneqreesionem 
posita est, et mortis pignus feit, donec venivet se- 
men. Hic autem hyperbaton est, ex omni parte een- 
fusum, esj enim hic ordo : Lex posite ín ienu sae- 
diatoris propter transgressionem, disposita per an- 
gelos. Disposita per angelos. ()oia per apgolos lex 
jinistrabatur. In manu medíatoris. 8ive Moyei, nt 
guijdam uan Nam et Moyses, aiunt, inter Deum 
et pepulum medius fuit; sive Christi. Dose autem. 


diupt. 

Et ectoribus. Qui eum ad bonog mores cogunt. 
ltem, sub tutoribus, vel angelis, yel prophetis, quo- 
rum verhis ip advenjgm Salvajorjs quotidie erudie- 
bantur, 

Suh elewentis hujus. mundi. Quibus quasi diis 
usque ad adyentum Christi Gentiles serviebant. Alii 
legem et eloquia prophetarum, quibus quasi quo- 
dam alphabeto erudiehanpu, dicyn]. Factum sub 
lege, quia eirenpocisus est, et hostia pro illo oblata 
est, quis si suh lege factus non egset, Judzi in eum 
credese noa poterant. Ut qdoptiouem filiorum. Nos 
enim heneficio e& digpptigne misericordiz ejus Dei 
sumus fii, Pecigergyus, Non. accipiamus, sed reci- 





uw COLLECT. jN EPIT. ÀD CALAT. 190 


pias, ui digniócanet et hoe nes amisiaes ja. Adam, A carnales vos de spiritualibus faeere eonantar, Non 
ex quo m»orteles sumus. Glomeniew. Nos clamare — beno, ld est, dum sedueere vos volupé. Ut illos ev/mu- 
suscitentem. &bbe pater. Consuetudo Seripturm est, — lemini, Id esb, ut sub jugo legis teneamini. CAa- 
ut Hebersrum tforfbam «um interpretatione ponat, ug; rismata. ld est, dona. Awmwemiui, Id est, secta- 
in Genesi est, mesech vernaculus. Imo cogniti estis a.— Toini, Filioli mei quos iterum. pariurio, Id est, por 
Deo. Qnia nou ilbiqm vos quesistis, sed ille vos — banc epistolam, quia prine partarivi vos per evan- 
perditoy requisivit : non quod tunc eoguovisset illos — gelinm genitos in neem veritatis, aed eundo im vote- 
Deus, prmcognitos videlicet ante constitutionem — rem legem, yenesque heminum doctrinas, novam 
maundi, sed quia tunc ipsi eum illies rounere, non. vitam, Chrietique formam perüidistis; sed nune vos 
sue write vel facultate cognoverant. Maluit ÀÁpo« — iterum paríario, uí per ponitentiam renascaszaini, 
stolus tropise loqui, ut tunc ab illo cognitos diceret, — Et mutare vocem. Id est, quia magis viva quam 
cum eis cogaogtendum se pesstitit, et maluit ver-— mortua prodest. 
bem suum eorrigere quo dixit : Nune autem eogno- Quoniam. con[sndor in. vobis. Confunditue, quia 
scentes Dewn, quas hoc mínus soete dixerij, quod — lilii effecti servi esso ecperunt. Quoniam Abraham 
proprie dixerat, et dieere imo cogniti estés wb eo, — duos filios habuit. Dedit antem regulam ex hoc loco 
quem sine revocatione sibi arrogare se poteisee D Apostolus, intelligendi allegoricas rationes, scilicet 
quod eis posse tile deneverat, Ad infirma el egena.— Ut manente historie veritate, figuras Testamenti 
elements. Quo nene imürme et egena dieit, qupe- — Veleris exponamas ; nam enm dixisset Abraham 
rius mundi elementa poscit. Inflrma autem dieee- — duas exores verissime habere, postea quae profigu, 
ter, quia nfhil possunt his quí se aderamt. Egena — raverint demonstravit. 
vero, quod divina gubernatione egeant. Dies obser- — Unum. lemael. De ancilla, id est, do Agar Jgyp- 
vatis. Sunt quedam que levissima potarentur, nisi — tia. Ej amm. loaae. Be libore. Id ost, Sara. Secum 
in Sertptoris'demonstrarentur opinione graviora. deum carmem. ld esi, secundum ussm carnalem is- 
Qais zstimaret enim quod magnum peccatum eit  mael mates ost, quia Abrabsm carnalem concupi- 
dies observare et menses, et annos et €erpora, slout — seentiam in juventato habeas, de javenili aneilia eum 
Observant qui certis diebus, sive mensibus, sive — gsunit, ..... V enim repromissionis suscitavit ilium 
annis, volunt vel nolunt afiquid inchoare, eo quod ex semi preesterilique matre, aliud ex alio signif- 
secundum doctrinas vanas hominum fausta vel im- — Cantia, quia qui litteram soquitr, fllius est Agar; 
fausta existimentur tempora, nisi mafl hujus magmi- qui vero inteligentiam spiritealem, fiios liberz. 
tudinem ex timore Apestoti pensaremus? quí talibus P Nem hec eunt testamenta. Per sacillam vetus lex 
ait: Timeo vos me forte sine causa laboraverim in ' desighatug : pee liberam, nova lex ; &lii autem Agar, 
vobis. NibM enim profeci vos faciendo Christianos, — fli Weferis legís ewnt, m servitutem generentis t 
si Ista iterum observetis. filii autem liberz, filii Novi Testamenti intelifgun- 
Estote sicut et ego. Vel veteres errores relinquite, — tur. Im serviéetom. gonorans. jadis Qotu etiam in 
sicut et ego refiqui, vel in omnibus imitatores mel — presenti cogebentur ut ere; nog vero preemits in- 
estote. Quonfam et ego sicut et vos. d est, errans fol — Vitemur ut. libori. Sina enim mons est in. Arabia. 
aliquando, el homo sum sicat et vos. Nifi me (e- — Hoe dicit, quia sieut confinis est Sina et Bierusalem, 
sistis. Sd est, ot meríto putaretis me inimicitiarum, — terminus enim tribus Jada pertingit Sina montem, 
et non salutis vestre causa moveri. Lzdit discipulus — qui est in extremo Arabiz, ita utraque conveniunt 
magistrum, si per negligentiam suam precepta ejus — in figuram Agar, id est, Veteris Testamenti. Sina 
laboremque disperdat. Scítis quia per infirmitatem — videficet in quo lex data est, et Hierosslem in qua 
carnís. Nel passionibus, vel dolore corporis; ac sl. lex custodita et tmpleta est. ferviens. Terrestris 
diceret: deo dico quod non me lwsistis, quia quo- Hierusalem. Cum fifits suis. Yd est, Judzis. Item se- 
modo vobis predicavi infirmus fui, et tamen nec me — cundum Ambrosium apta est similitudo Agar ad 
tunc kesistis, neque sprevistis, sed mihi compass p Vetus Testamentum, eo quod ín filo sit data loce, 
estis. qui locus ad gentem pertinet fflam, unde erat et 
Ft tentationem vestram. Tents sunt enim cum — Agar: Agar enim JÉgyptia erat, et tamen ex Ára- 
persecutionem pateretur Apostolus, utrum de- bia fuerat, queniam non modica pare JEgypti in 
 Sererent eum, an charitate amplecterentur; et — Arabia concludebatur. Nam quod dicit : Affinis est 
dicit: Neque sprevistis, ut non swsciperetis com- — ejus, qui nunc est Hierusalem, de Agar dicitur, quo- 
muntonem periculi mei : grandis itaque tentatio di- — niam illa qux apud nos est Hierusalem, hoc est, que 
sciputi est, sl vir sanctus aut inflFmetur, aut impune — in seculo hoe esse videtur, zequar virtutem habet 
Iedatur. ad Agar. Sara autem Hierusalem cafiestem signifi 
Que ergo est. beatitudo. vestra? Nel ifla quam in. cat. Quod autem dicit: — . 
vobis in initiis laudabam, nunc nulla est. (Quoniam Et servit cum filfts suis. Non de Agar dicit, sed ad 
si fieri posset oculos eruissetis. Hoc hyperbolice pro — testamentum quod datum est in Sina redigit illad. 
maxima dilectione dictum est. Verum pradicens Que awtem sursum est. Hierusalem. Id est, quam 
vobis. Non quidquid verum, sed ut non eircumci- —przfiguravit Sara cum filio, vel spiritualis Ecclesia, 
dlantor. Jwmufantur ves. "Jd est, nvident votis, qui — quie tuater est, tam Gentilium credentium, quam 





191 


$EDULIH SCOTI 


bl 


etiam Judeorum, cujus filii servi essé non pos- Á saltus, regiones consumit; unius pecudis scabies 


sunt: bene autem addit sursum, quia Christiana 
Ecclesia spe et conversatione coelesti desiderio sub- 
levabatur, ut nostra conversatio in celis est (Phil. wn). 
Quatuor figure, ut historia, allegoria, tropologia, 
anagoge, hoc solo nomine quod est Hierusalem si- 
gnificantur. Nam secundum historiam civitas est Ju- 
deorum; secundum allegoriam Ecclesia Christi; 
secundum anagogen civitas Dei illa ccelestis, quae 
est mater omnium nostrum ; secundum tropologiam 
anima hominis, quz? frequenter hoc nomine aut in- 
crepatur, aut laudatur a Domino. Lretare sterilis. 
Hoc in Isaia scriptum est (Isai. 11v). Hoc autem vel 
Eeclesi: ex Gentibus, vel Hierusalem ccelesti con- 
gruenter aptatur : utraque enim sterilis erat, Eccle- 
sia quidem Gentium, quod nec spirituales per bap- 
tismum filios Deo peperit; nec non ccelestis Hieru- 
salem apostaticis angelis derelicta, hominibusque 
vacua usque ad adventum Salvatoris sterilis perma- 
nebat. 

Que mon paris. Pro non pariebas. Erumpe. In 
gaudium. Et clama. Id est, in tuba doctrinz, vel ju- 
bilo lztitize exsulta. Deserte, id est, Ecclesix*. Quam 


ejus, id est, synagogz, vel terrestris Hierusalem.: 


: Que hábet virum, id est, sermonem legis. Perseque- 
batur eum, id est, lsaac: In Genesi quidem hoc 
scriptum est : Quia luserit cum Isaac Ismaél (Gen. 
xxi). Sed Apostolus ostendit, non simplicem lusum 
fuisse, quem persecutionem appellat : unum intelli- 
gitur, quia scurrilem eum et levem, sicut ipse erat, 
facere cupiebat, ne illi posset in hzreditate przferri, 
ipeo Abraham de ejiciendo eo vocem Sar: jubetur 
audire. 

Secundum spiritum. Id est, secundum promissio- 
nem et virtutem spiritus. Ita et nunc. Hoc est, ita 
et isti servos sibi similes vos facere nituntur. Non 
enim heres erit. Sic fllii cireumcisionis increduli at- 
que hzretici, cum filiis gratiz: Novi Testamenti hz- 
redes non erunt. 

CAPUT V. 

State. Id est, in fide Evangelii. Christus vobis nihil 
proderit. Si solum illum ad salutem vestram suff- 
cere non putetis. Quoniam debitor est universe legis. 
Qui caput operum legis, vel circumcisionem sus- 
cipit, necesse est ut cx»tera membra sustineat 
ne maledictioni subjaceat. Nos enim in spiritu. 
Vel spirituali gratia et conversatione, non littera. 

Neque preputium. Id est, ne aliquis preputium 
tantum sufficere putaret circumcisione evacuata. 
Currebatis. ld est, fidei passibus. Persuasio vestra 
nOn € €0 est, qui vos vocavit. Persuasio h»c, quam 
nunc sequimini, non est ex eo qui in principio vos 
vocavit, sed ex his qui postea vos conturbarunt: 
Non ut male in Latinis codicibus legitur, persuasio 
vestra ex Deo est. Modicum fermentum totam massam 
fermentat. Ne quis diceret : Cur omnes corripis, 
cum non omnes erraverunt? Ostendit quod modicum 
erroris fermentum totam possit Ecclesie massam 
corrumpere. Parva scintilla menia urbis, latissimos 


- 


'D 


totum maculat gregem. Ita doctrina perversa ab 
uno egrediens, multos invadit auctores. Fermentat 
[Zupot]. Non ut male in Latinis codicibus, corrum- 
pit. Ego confido de vobis in. Domino. Non per con- 
jecturam, sed spiritu prophetico pronuntiat, Galatas 
ad veritatis viam reversuros. Nihil aliud sapio. Id 
est, nisi quod doceo per epistolam. Sí circumcisio- 
nem praedico. Hoc ideo dicit, quia quidam ex ipsis 
dicebant, quod Paulus obserraret circumcisionem, 
dum cifcamcidit. Timotheum. Ergo evacmatum est 
scandalum crucis. Vel scandalum quod patior propter 
predieationem crucis evacuatum est, si non crucem 
prodico, sed circumcisionem. Utinam abscindantur. 
Hoc est, utinam a malo in bonum convertantur, vel 


B utinam totis potius virilibus suis castrentur, qui 


modicam corporis sui partem circumcidi przdicant. 
Aliter, utinam aliqua vindicta tales a vobis penitus 
separentur, ne vos ultra conturbent. 

Vos enim in libertatem vocati estie. Potest locus 
iste sic melius explanari, quasi unum corpus se in- 
vicem complectens et non discrepans. Fratres, de 
servitute legis vocati estis. In libertatem evangelii. 
Unum obsecro vos, ne libertate pro licentia aba- 
tamini, detisque occasionem carmi et luxurie; 
quin polius discite, quia libertas h»c major sit 
servitus. Án lex ab invitis extorquebat obsequium 
hoc? 

Per charitatem vobis serviatis invicem. Vos autem, 
fratres, propterea secundum legem spiritualem debe- 
s vivere, ut desideria carnis non perficiatis. Caro 
enim frigus timet, fame attenuatur et vigiliis, etc. 
E contra spiritus quce carni contraria sunt expetit. 
Ita fit, ut non ideo quia sub servitute legis esse 
cessastis, putetis vos esse liberos, quia non statim 
etsi lex non imperat natura cessavit, non enim ita 
de servitute in libertatem vocati sumus, ut carni 
serviamus. Sed per charitatem spiritus. ld est, non 
superbiam insinuo sub specie libertatis, sed sponta- 
neum volo esse servitium. Quod si mordetis. Id est, 
oculum reddentes pro oculo, vel blasphemiam. Ne 
ab invicem consummamini, Id est, ne aliquis alicui 
causa mortis existat. Spiritu ambulate. Id est, spiri- 
tualibus desideriis et operibus. Caro concupiscit ad- 
versus spiritum. Non quod caro sine anima. con- 
cupiscat, sed ipsa anima, quoniam carnalia cogitat, 
caro dieitur: quoniam vero spiritualia, unus cum 
Deo fli spiritus. Item caro concupiscit adversus spé- 
ritum, hoc est Seripturz carneus intellectus adver- 
sus allegoriam spiritualem. In hoc loco carnem non 
hominem, vel non hominis substantiam, sed volun- 
tatem carnis el desideria pessima debemus accipere, 
sicut spiritum non aliquam substantiam, sed anim 
desideria bona et spiritualia designare, quem idem 
Apostolus superius evidenter expressit, ita incipiens: 
Dico hoc, spiritu ambulate, et desideria carnis ne 
perficiatis. 

. Quod si spiritu ducimims, non estis sub lege. Spiri- 
tuali, vel Spiritu sancto. Manifesta autem sunt opera 


493 COLLECT. IN EPIST. AD GALAT. 194 
carnis. His tantum manifesta sunt, qui in Christo A bus. Legem Christi. Lex Christi charitas est, ut : 


credunt. Plurimi quippe gentilium in suis ignomi- 
niis gloriantur. Hic opera carnis magis videntur 
mihi ad.simplicem carnem, et spiritus intelligentiam, 
quam ad carnem legis , et parvulos in Christo re- 
ferri. Adulterium.. Superflue in Latinis codicibus 
legitur, adulterium. . 
Fornicatio. A legitimo conjugio declinatio. Im- 
munditia. Ut masculi in masculos turpitudinem ope- 
rantes. 
Luxuria. Quz in duas species, in gulam et forni- 
cationem dividitur. Ire. Inter iracundiam et iram 
hoc interest, quod iracundus semper, iratus pro tem- 
pore concitatur. Quzrendum est quomodo hxc opera 
carnis vocat, cum multa ex his etiam anim: sint 


Mandatum novum do vobis. Nam si quis ex Israel. 
Qui se putat non posse tentari, sive qui plus de se 
laudanti se quam conscienti:x credit. Cum nihil sit. Eo 
ipso quo arrogans est. Probet. Id est, conscientix 
testimonio examinet. In semetipso. Id est, in sua con- 
Scientia. Et non in altero. Id est, in alterius adula- 
tione. Bonum enim alterius non illum adjuvat, sicut 
nec malum ejus illum infuscat. Onus suum portabit. 
Id est, qui meruerit vindictam, sustinebit eam, sic 
et qui premium. Communicat autem is qui catechiza- 
tur. Superius spirituales docuerat, ut instruerent in 
spiritu lenitatis; nunc imbecillioribus imperat, ui 
Sicut ipsi a magistris spiritualia metunt, sic ma- 
gistris carnalia przebeant. Nolite errare. Ác si 


opera, sicuti ira, et czetera similia. ltaque quo modo B aliquis diceret : Non habeo unde.doctori meo com- 


caro, id est, carnale desiderium regnat, etiam ani- 
ma opera ilii deputantur: quomodo vero spiritus 
regnat, si qua bona opera caro fecerit, in fructibus 
spiritus reputantur. Sicut prediri. Cum przsens 
inter vos eram. Fructus spiritus est charitas. Mater 
in primis debuit numerari. Gaudium. Spirituale. 
Pax. Etiam cum odientibus pacem. Patientia. Mul- 
tas injurias patienter sustinere. Benignitas. Semper 
bene velle facere. 

Bonitas. Bonum facere omnibus. Modestia. Nulli 
injuriam irrogare. Lenitas. Nec lesus irasci. Con- 
tinentia. In cibo et conjugio. Castitas. Virginitas cor- 
poris et mentis. Adversus hujusmodi virtutes non 
est lex. Non enim ista lex prohibet, sed qui talibus 


municem. Deus non deridetur. Ipse scit si habes, an 
non. 

Que enim seminaverit homo. Roborat eos ad con- 
siderationem earum rerum quas non vident, per eas 
quas vident. In carne sua. ld est, in carnalibus deside- 
riis. Aut in carne sua, id est, in avaritia carnali non 
communieando doctori. De carne metet. De ipsa 
avaritia. Corruptionem. Id est, defectionem divitia- 
rum. 75 spiritu. ld est, in spiritualibus desideriis, 
vel in spirituali largitate. Metet vitam. Largitatis: 
retributionem. Non deficientes. lndeficientem enim 
justitiam indeficiens premium subsequitur : qui enim 
perseverarit usque in finem, salvus erit. Ad domesti- 
cos fidei. Domesticos íldei supradictos magistros 


pollent supra legem sunt. Qui autem sunt. Christi, C nominavit. Videte qualibus litteris scripsi mea manu. 


carnem suam crucifixerunt. Si omnia simul vitia sunt 
crucifixa, si et caro quasi pendens in ligno non con- 
cupiscit, ad quid est nobis lex necessaria, qux data 
€st ad vitia coercenda ? 


CAPUT VI. 


Si autem spiritu vivimus. Hoc est, sispiritualem vi- 
tam habemus, spiritualiter conversemur, et non 
legi carnaliter serviamus. Inanis glorize cupidus est, 
qui Kalterius quamvis veram doctrinam evacuare 
conatur. Provocantes alios in tram. lnstigantes. 
Fratres, etsi. occupatus. fuerit homo. Hoc illis dicit, 
qui non fuerant persuasi, ut preventos corrigant 
mansuete. Considerans teipsum. Hic Paulus ab aliis 
arguitur, quod post pluralem singularem numerum 
posuit; sed tamen Hebreus in vernaculo doctissi- 
mus profundos sensus aliena exprimere lingua non 
valet, nec curabat magnopere de verbis, cum sensum 
haberet in tuto. Ne et tu tenteris. Quia et ipse homo 
cum sis, potes in aliquo prevenir, et adjutorio indi- 
gere, sicut sani infirmos sustinent, et mortuos 
liunt, quia et ipsi infirmari et mori posse se credunt. 
Invicem onera vestra portate. Compatiendo peccanti- 


Intelligite si iste litterze carnalem circumcisionem 
probant an non. Àb hoe loco usque ad finem manu 
8ua scripsit, ostendens superiora ab aliquo arata. 

Quicunque placere volunt. Id. est, quicunque Ju- 
dais carnalibus placere desiderant. In carne. ld est, 
inlittera carnali. Non patiantur, Scilicet a Judzis. 
Ut in vestra. carne glorientur. Hoc est, de carne 
vestra circumcisa laudem apud Judzeos habeant, sive 
quod discipulos ad so traxerint. Nisi in cruce. Id 
est, in carne vestra gleriabor, nec in mea doctri- 
na, sed in fide crucis, per quam mibi omnía pec- 
cata dimissa sunt, ut ego mundo morerer et ille 
mihi. 

Mundus Crucifixus est. Ut me non teneat. Et ego 
mundo. Ut eum quasi mortuum non teneam, neque 
concupiscam. 

Sed nova creatura. Id est, si quis renatus in Chri- 
8l0 nova conversatione utatur. De cetero nemo mihi 
molestus sit. ld est, nemo mihi resistat interrogando, 
Quare hoc dicis? Ego enim stigmata. ld est, signa et 
characteres non circumcisionis, sed crucis el pas- 

sionis Domini in corpore meo circumfero, ut, Ter 
virgis ccsus eum, et reliqua. 


1$6 


webULIÉ SCOTI 


196 





NW. 
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS. 





CAPUT PRIMUM. 

Refert Scriptura, testante Hietomymo, quod Puat- 
lus Ephesi triennio predicaverlt Jesum Christum. 
tnter omnes Pauli Epistolas vel maxime el verbis 
et sensu. involuta est. Paulus apostolus Jesu Christi 
per voluntatem Dei. id est, ex voluntate Dei Patris. 
Ergo per voluntatem Dei, non meis meritis. Sanctis. 
Non omnibus Ephesiis, $ed his qui credunt in Chfi- 
$to, Et fidelibus. Onines sàhcti fideles surit, not orn- 
nes fideles sancti. (ui etiarh catechumeni possunt ex 
eo quod Christo credunt fideles dici, non tamen 
&anéti sunt, quia noti sunt per baptismum sánetifi- 
cati. Non solum ergo sanctis, sed etiam fidelibus, 
qui non adhuc sanctificati sunt , Paulus gratiam 
Christi exoptat. 


À et iuimacutatl, quamvis non ex toto, tàmen ex parte 


non incotifenlenter diel possunt. infer sanctum 
et immaculatum hoc interest, quod sanctus imma- 
eulatus quoqne intelligh potest, immaculatus vero 
non statim sanctus, sed sieut páírtuli quoque 
immaculati Sunt, qui integr! sunt corpore, tamen 
tion sanct, quia sanctitas voluntiie comparatur. fn 
üdoptlonem filiorum. Nato Salvator djus natura filius 
est, nos vero adoptione. In fpsum. Id e&t, Chri- 
stum, tit simus membra ipsius. Secttmdum proposi- 
finm vero sanctum. ld est, non sécundubi merítum 
nostrum. In laudem. Id est in gloriam, id est, ut 
laudemus glóriam grati» ipsiub. In qua gratificavit 
t0. Id est, in qua gratos nos sibi fecit. 

In diecto. Ab omnibts Subauditur : nam etiam ab 


Qui suit in Christo Jesu. Plures (ideles sunt, sed non B !mpiis Christus diligitur. Nam cum sit Christus sa- 


in Christo : verbi gratia, si quis fideliter reddat depo- 
situm. Ad distinctionem ergo posuit, in Christo. Gra- 
lia vobis et pax. Gratia el pax,sive utrumque tam ad 
Patrem quam ad Dominum Jesum , sive ad singulos 
Bingul4 referenda sunt, ut gratia ad Deum Patrerh, 
pax vero referatur ad Christum, siquidem sequitur : 
In laudem et gloriam, et. gratiam, in qua grallficavit 
hos in dilecto, ut. gratia. Patris sit, quod filium pro 
Balute nostra mittere dignatus est; pàx vero Filii, 
In éo quód per Ipsum Patri reconciliati sumus, de- 
structo medio parfete. Benedictus Deus. Quod nos 
bettedictos facit. Laudat Deum, quod donaverit infra 
scripta. Et Patet Domini nostri. Boc est, qui est et 
Pater Domini nostri Jesu Christi, vel benedictus 


pientià veritas, pax, gaudium, quis hunc eliam im- 
piissimus non diligat? Secundum divitías cognitionis 
glorim. ld est, ut Copiosá ápud Deum redemptio 


- (Psal. exxix). Que superabundavit fn nos. Hoc est 


plus quam abundavit, ut non solum a morte re- 
demptis gratis peceata dimitteret, sed etiam tah- 
tam nobis sapientiam donaret, ut voluntatis ejus 
Occulta thysteria nosCeremus. In omnia sapientia. 


- Ntisiblllum et ihvisibilium. £t scientia. Tantum vi- 


sibilium : non tamen in nobís est h»c omnis sa- 
pientia et selentla, sed in Deo. Mysterium. volun- 
Latis. Scilicet. redemptionem nostram per suum 
sanguinem. Sed Deus im emmi sapientia sua hzc 
fecit. 


Deus ejus qui assumptus est hominis, et Pater ejus CQ Quod proposuil ín. eo. falet propositam et prz- 


qui in principio apud Deum erat. Qui benedixit nos 
omnl benedictione salutari. Vel in. omni abundantia 
et gratía, non in una, sed in cunetis benedictioni- 
bus; non quod omnes omnia consequamur, sed dum 
singuli singulas, vel plures habemus, omnes per 
singulas possidemus. In celestibus. ld est, ipse Deus 
qui éstin coelestibus. Alitet, non in carnali prospe- 
ritate, nec in terrena abundantia, sed in covlestibus 
donis virtutibusque nos benedixit. In Christo Jesu. 
In capite namque omnis membra benedixit. Sicut 
elegit €&os in ipso. Sic nos benedixit, sicut elegit nos. 
Ante mundi constitutionem. Cm omnia fatura pre- 
sentia facta sunt. 

Ut essemus sancti et immaculati coram ipso. Yd est, 
won in hypocrisi coram bominibus. Quserendum 
quare hoc dicat, cum seripturh sit: Non justificabi- 
tur in conspectu tuo. omnis vivens (Psal. cxvn) , in 
presenti scilicet vita. Ceterum ad hoc nos elegit, 
ut essemus sancti et immaculati in futura vita, que- 
niam Ecclesia Christi non habebit maculam, neque 
rugam, licet etiam in prasenti vita justi, et sancti, 


destinationiem hoc interest, quod prsedestinatio est 


- alicujus rei prefiguratio, multos annos in mente ejus 


qui destinat quod futurum sít. Propositum verto, 
cum vicina sit machinatio, et pene cogitationem se- 
quitur effectas. Item prasdestinatio est gratie pre- 
parotio : gratia vero eet ipsa donatio. In dispensatione 
plenitudo temporis. id est, postquam venit pleni- 


.tudo temporum, quomiam omnis jam dispensatlo 


temporum legis et hatur, prophetanmque trans- 
acta est. 

Becapitulare ortría in Ghríeto. Pro. tecapitulare In 
Latino cedice scriptam est restaurare. Sensus atque 
in praesenti 1eco isto est : Omnis dispensatio qu» 
ante mundum, et postea cepit esse in mundo , tam 


D iavisibilium, quam vísibiliem creaturarum, adven- 


um Domini pollicebatur. Keque universa mysteria et 
omnis dispensatio vetustatis, non solum quz in ter- 
ris, sed etiam qus in coelis, in Christi passione 
brevi recapitulatione completa sunt. Verbi gratia : 
Sicut Isaac oblatus prefigurat Salvatorem ( Gen. 
xxu), et Abel a Cain occisus. Instaurantur qua in 











197 


COLLEGT,. IN RPI6T, AD EPHES. 


498 


colis sunt, cum id quod in angelis lapsum est., ex Aper quos sigue et mirada fiunt. Pstestateo, Saper 


hominibus redditur. Instanrantur vero que in tema 


sunt, cum ipsi homines, qui predestina&i sunt in 


slernam vitam, a corruptione vetustatis renovan- 
tur. In quo etiam nos sorte. id est, gratuita gratia. 
Vocati sumus. Id est, qui nos qui ex Judseis Ghrinto 
credimus. Predestinati. Id est, praparati. 

Nos qui ante speravimus in Christo. Nos aposteli 
vel Judzi, qui priores Gentibus oredidimus Christo, 
sive ex lege exspectavimus Christum. In uw et vos 
charissimi. In quo etiam vobis Gentibus aumuntigte. est 
salus. Hucusque alloquitur &pecialiter qui in. Epheso 
erant Judzos, de sacramento incarnationis Christi ; 
deinde Gentes, ut sint grati de benoficiis Dei. Signati 
exiis. Übi imago qux perdita est, reparata est. Pri- 


virtutes adversas , quorum peteetae virtetes ad- - 
verse refrenanter, *e corda hbomiriufh quantum vo- 
lunt tentegt. Prémeipatus, qui ipsib quoque bonis 
angelorum spiritibus presunt. Domirnatiodes sont, 
qui etiam principatus et potestétes dissimilitudine 
alta eonscenduat, quibus cetera eginina ad obedien- 


' Sinm subjecta sunt, Throni sutil, qui €anta divinita- 
. tie gra£ia replentar ut in eis Domihkus sodeat, et per 


eos sua jedicia discerpat. Cherubim quoque, id est, 


. plenitudo scientis sunt qui tahto petfectiori selentin 
. pleni sunt, quante claritatem Dei vicinius contom- 
.plantur. Seraphim emtom, id e»t ardentes vel in- 


cendentes, qui tanto mmis Oend&oris sui ardent 
amere, qudBlio hanc vicinlus vident, inter quos et 


mus homo ad imaginem et similitudinem Dei con- Bj Deum nulli alii spiritus intersent, Et dedit ei nomen. 
Jitus est; secundus in secunda generatione owm -kd est, fllius. Quod eit super ómue homen, Ut : Ma- 
Spiritum sanctum acceperit, üiguram Condiweris &&- — gmificosts eupbr omne nomen sanotum twi. (Pent. 
cepit. Spiritu promissionis. Qui ommi oermi per cxxxvn). Et omnia subjecit &ub. pedibus efus. 14 est, 
Joelem prophetam promissus est : Ut e(femdem de :gub dominatione homanitatis ejus : contrarium vi- 
spiritu meo super omnem carnem, detur esse, quod alibi ait : Necdum videmus d ówm- 

In redemptionem | abiuisitionie, in. louem glorie — nin subjecta, etc. Ant secamdem prescientiam. id 
ipsius. Quos redimendo suo sunguime atquisivít, wt — quod futerum aM, quas] fàm factum esset eothrhes 
etiam in hoe laudemus gloriam ejus, quod non Je6, — sorat, secundüm eum sensuM, quem exposuimus ! 
sed lewdatorilios prosit. Nox cewbo qutiap poa. — Qui benodisit Wes tà. ofhmi betedictiofé apirituafi fn 
Non cesso agené && faciens, per solibcisintwt, prO, — cselestibws; aut certe sí de prbterito aeciplenduriá 
MOM cesso gratos egere ot [faovre, Netuirdum vóro, — est, sic deberhus &ctipóve, quod ttiam ea que non 
qnie fidem et charitatem habentibus, sapiettiaM à — sunt ejus voluntati subjecta, nature conditione de« 
Deo deprecatur : noverat enim esum adjetricetà — eerviuht : verbi càüsa, d:tnotes, Joli, Gentiles. 
omnium esse virtatum. Pnter. glorie, Id est, Neeuh- — Bfc inteHige : Et edil capul supe? omnem Eccle. 
dum divinitetem. Ghristus tnim qioria Pabris est, € sinm. 1d 6t, non solam Nonium, sed. etlam. a3m« 
sicut el sapientie. Deue Dondti ostii. idest; wevun- — welorum. Qui per omtia fh ommbus adimpletur. 
dum carnem. £t revelationis. Yd est, wt fevelata -fü« — Nam quando omnes crediderint , tunc erit corpus 
cie gloriam Domini tofiteplemini. [n agnitionem — &jos perfectum 1n omnibns membris; totus enim 
ejus. ld. ost, ut :perfotte cogno&calis mágmiedinem — i methbris omnibus, mon in Wingalts adhihpletur, 
ejus atque virtatem, qua potest promissa prec — me ulla sit diversitas memnbtortth; &ut omnia, id 
vel implere -pomas. Magnitedihem, quà cum wbiqub — est, doha fh ómtibes, quota singula dona, vel plura 
si, nihil eum polest ommino latere; qei cmi hoo — fier pabteb ierit fn singulis. Narh in lio Deus justitia 





coguoverit pro oertt, nullo boterit in luco pocótmó 
nam qui humanum testimonium "erebestit, mulb 
magis divinum poterit révereri. Unde et Josnnes 


est, ih alio castitás, in »Hó temperantia est. 
CAPUT H. — — 
Et vos &ulh essetit fPortwi delieris et peccaris vestris. 


apostolus omnem qui spectat, Domm nón todtioviaio hcip eoleeta beneficia. replicare, tt. ad offletum 
eonfiraat. Oculos cordis. Td est, tion corporis t spf« — Mandttorum et contemplatione donate mdufgentize 
ritualia enig premisse moh misi spivitealibes 00M — avidius eohcitentur, supareouaca hoc est, delicta, 
pervidentam Ut ecietis que. st epoción vestAUMit. A. quaM inifià peccatorum sunt, dum Cogitatio taeità 


Si enim soiretis ad quantam epem votati estis, URN 
nem sper seculi faciles contenanetis : et wl di vIMae fO 
reditatis Dei videretis, omnis terrena vobia hérhebit 
hereditas, Nemo enim regium enn opibes vafe ipt 
rano Curator esso ,oteuediocrebi eobitontiarm possidere 
dighetur. Et. eonclittsns ad deaseYoi tuafn, Noh quod 
Pater votium pomi et n «6 sedeat, e Film ad det- 
terama habesb, sod pee Tiobam vVimilitedinetà po- 
tentiam demonstrat divinam. Super bnnem principa" 
(wm, etyotestatom, & virtaiein et duminationem. No» 
vem angelorum schatis onines, bhpelos, arehange- 
los, virtutes, poresate, priteipatus , dominatiónes, 
thronos, chergbim, beraphirh. Qui minima nuntiant, 
angeli; qui summa, arehafgdli vüehntur. Virtutes, 


Sübrepit: kpkoti& vero peccata sunt, Cum quod 
ópere votritihimstum petvénit ad finem. Secundum 
pritcipém. 1d est, dinbotum. Multi sane opinantu? 
quod diabolus Th "hoc aere satellitibus Bulb 'ad deci- 
qiendós divétsis peccatis hores diviserit potesta- 
tem. EX eogitatiortrtn. Yn. Ciieeo menttorà. [uxo], 
quoà ad dogmatà perthaet tontrarià veritati. Et 
eatis nativi Rb fri». fient, quod ab adolescentia 
rens horiinm apposita sit ad ynafitiam * non esl 
enim horho qui non peccet. Fini frée, sive perdi- 
ttónf$, sive disbo, qui ira dicltur, propter eam 
quam exercet sdversus honrnes fetitatem. Deus 
hoc. Hoc vocat. Per multam charitatem. Nimis Cha- 
rita:is est, rekelles servos quasi filios diligere. Cone 


SEDULII SCOTI 


200 


vivificabit nos. Id est, in justitia peccata per baptis- A tionem formam recepturum, quam et nunc angeli 


mum et fidem dimittendo et purgando. Et con- 
resuscitabit. Quia quod in capite prwcessit, certum 
est in membris aliquando faturum. Simulque fecit. 
Pro faciet. Abundantes divitias. Id est, quod daturus 
sit, qux? nec oculus vidit nec furis audivit. Vere 
abundans gratia est, quee nec solum peccata dona- 
vit, sed etiam cum Christo resuscitatos in dextra Dei 
in cclestibus collocabit. Per fidem. Id est, non per 
opera. Sed ne sibi salutem ipsam flde arrogaret se- 
eurus, adjunxit : Et hoc non ex vobis, quoniam ipsa 
fides non ex vobis, sed ex eo qui vocavit nos. Ne 
quis glorietur. Id est, suis meritis, et non a Deo 
esse salvatum. Creati in Christo. Id est, renati per 
baptismum. Memores itaque estote. Commemorat 


habent, et ipse perdiderit; novum autem hominem, 
qui quotidie renovatur et habitaturus est in novo 
mundo. Aliter, in unum novum hominem, id est, in 
unum populum Christianum effectum : in uno spi- 
ritu pulchre tres personas dicit. In accessu duorum 
populorum. Id est, totius Christiani populi generis 
humani. Ergo jam non estis hospites. Ad id quod 
promiserat : hospites. testamentorum Dei , nunc re- 
spondet : Sed estis cives. Proemiserat, alienati a con- 
versatione Israel. Hic locus adversum eos vel maxime 
facit, qui diversas naturas nituntur introducere. 
Quomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum, 
et quomodo domestici Dei fuerunt quondam alienati 
& conversatione Israel, si non potest [natura vel in 


illos de quanta ignobilitate ad summam regni produ- B melius, vel in pejus mutari? Supra fundamentum 


cti sint dignitatem, ut non sint ingrati beneficiis lar- 
gitoris. Que dicilur circumcisio. ld est, non virtute, 
sed nomine. In carne. Id est, non spiritu. Manu- 
facta. 1d est, manu humana facta, non spiritu Dei in 
corde. 

Alienati a conversatione Israel. Id est, qui tunc 
erat populus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte cre- 
debatis, proselyti tamen, id est, adven: habebamini. 
Sine Deo. Errantes. In hoc mundo. Nullos falsos Deos 
colentes, unum verum Deum amisistis. Gratis longe. 
Deus cum ubique sit prsesens, longe tamen ab impiis 
dicitur. 

Facti estis prope. Id est, ut Jud:is s:quaremini, 
qui eum Deo erant. In sanguine Christi. Id. est, 
eredendo vos ejus sanguine et passione liberatos. Ipse 
est enim paz nostra. Ipse est reconciliatio utriusque 
populi adinvicem et ad Deum. Et medium parietem 
macerie. Medius paries, et sepis, et materia onera 
legis erant, duos populos dividentia, et ideo ipse pa- 
ries inimicitie nominantur. 

Solvens inimicitias. Id est, circumcisionem, etc., 
qu» non tam Dei voluntas,! quam temporis ratio a 
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimicitiam, 
id est, sapientiam carnis, qux inimica est Deo. In 
carne sua. Id est, passione carnis sux. Legem manda- 
torum. Id est, in qua sunt mandata, circumcisio, et 
sabbata, et neomeniz. Decretis. ld est Evangelii 
dogmatibus evacuans. Item, ipse est paz nostra, qui 
fecit. utraque. unum. Cxeterum tota. intelligentia ad 
angelos transferenda est, virtutesque celorum, et 
ad animas humanas, quod in suo sanguine terrena 
et colestia copulavit, quz inter se ante disside- 
bant, et bonus pastor morbidam ad montes re- 


vectans ovem, fecerit esse cum caeteris; atque ita . 


crux Domini non solum terrestribus, sed etiam co- 
lestibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipse 
solvit enim medium parietem Israel, id est, obscuri- 
tatem veterum prophetarum, et omnia antiquz legis 
aperuit sacramenta. Quod autem ait, Ut duos con- 
deret in semetipso in unum. novum hominem, magis 
videtur superiori de Judzis et Gentibus sensui con- 
venire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et 
pimilitudinem Dei factum, eamdem per reconcilia- 


2 —— t9 o n 


epostolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Chri- 
stus fundamentum est apostolorum. Christus est 
fundamentum qui etiam lapis dicitur angalaris, duos 
conjungens et continens parietes. Ideo hic funda- 
mentum et summus est lapis, quia in ipso et fun- 
datur, et consummatur Ecclesia. Summus hic 
angularis lapis, quia populum utrumque conti- 
net; sive juxta interpretationem coelestia jungit 
atque terrena. Christus est lapis pretiosus de monte, 
reprobatus a Phariszis legem :edificantibus. 

In templum sanctum in Domino. In templo sancto 
pon poesunt lapides poni nisi sancti. Ad comparatio- 
nem templi Hierosolymz dicit exstrui corpus Chri- 
sli, id est, Ecclesiam , ut multo majorem mundi- 
tiam et sanctitatem habeat veritas quam imago. 
Sensuum magis in Apostolo querendus est ordo 
«quam verborum. 

CAPUT Ill. 

Hujus rei gratia. ld est, hujus rei , quam superius 
memoravi, quod Filius Dei et gentes salvaverit, et 
Judxos et utrosque fecerit unum. Ego Pawulus. ld 
est, cognovi mysterium , vel docui. Vínctus Christi. 
]d est, Christi amore ligatus Romz. Si tamen a«- 
distis. Si tamen firmiter retinetis me in vobis dis- 
pensationem accepisse doctrine. Notum mihi fa- 
ctum est mysterium. Id est, Judseos et Gentes unum 
populum esse factum in Christo. Sicet supra scripsi. 
In superioribus hujus epistol: ; quoniam dixit : Ut 
notum faceret vobis sacramentum voluntatis sue. In 
brevi prout potestis. Non quoniam poteram ego scri- 
bere, sed quoniam vos assequi valebatis. In myste- 
rio Christi, non in eloquentia seculari. Nom est 
agnitum filiis hominum. Signanter et caute ait filiis 
hominum fuisse absconditum sacramentum, non ta- 
men filiis Dei, patriarchis et prophetis, de quibus 
ait : Ego dizi : Dii estis. Aliter : Qoniam revelatum 
est apostolie , ignorabant prophetz ; aliud est enim 
spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere 
completa. Unde et Joannes major omnibus Prophe- 
tis esse dicitur, quia quem czteri prophetaverunt , 
jpse conspexit, et digito demonstravit dicens : Ecce 
agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi. 1n Spiritu 
esse Gentes coheredes. Per Spiritum mihi revelatum 


e 
PM 
4 











201 


COLLECT. IN EPIST. AD EPHES, 


202 


est, eive in Spiritu, illos sociatos esse, non car- A nitas. Hoc solus pater omnium praestat cseteris , ut 


nis circumcisione. Coheredes. Id est, Israelis, vel 
quod melius est , Christi : ut hzereditas Deus nostra 
sit, et coh:eres Christus. Et concorporales. Id est , 
unius corporis ; non solum cohzredes, quod pos- 
sunt diversi generis esse; non solum concorporales, 
quia id possunt ejusdem generis filii, non ejusdem 
gubstantize et glorie. Ideo sequitur : Et compartici- 
pes promissionis secundum operationem virtutis ejus. 
Cujus virtus me confirmat, sive cujus virtutes meum 
confürmant evangelium. Mihi enim minimo om- 
nium sanctorum data est gratia hec. Non puto Ápo- 
$tolum cum mentis su: concordasse secreto, uí 
vere omnibus sanctis minimum se esse dixerit ; 
verbi gratia, his qui erant in Epheso, Corintho, 


patres dicantur; sive per naturam pater Domini, 
sicut czeterz:e quoque creaturz paternitatis nomen 
adoptione meruerunt. Quoniam autem nos , qui non 
sumus de genere Abraham, si fidem illius habueri- 
mus, filii Abraham vocamur, et patriarchas et pro- 
phetas patres vocamus , ita puto angelos et habere 
principes sui generis, quos patres gaudeant habere 
in coelestibus. In interiore homine. Ubi interior per 
fidem robustus est, ibi habitat Christus, non ubi 
exterior saginatur. Ut possitis comprehendere quc sit 
latitudo. Quidam dicunt , quod latitudo spatiosa via, 
que ducit ad mortem, intelligatur, longitudo vita 
&eterna , altitudo coelestes virtutes, profundum con- 
trarix inferorum virtutes ac potestates, ut scilicet 


Thessalonica , vel in toto orbe. Quod cum humili- B borum omnium notitiam habentes, noverint quid 


tatis indicium sit se omnibus sanctis minimum di- 
cere, mendacii est reatus, aliud in pectore clausum 
habere , aliud in lingua promere. Sed hoc prxcepto 
Domini fecit Paulus, dicentis: Qui vult in vobis 
major esse, fiat omnibus minor : et qui vult esse pri- 
mus , fiat omnium novissimus ( Marc. 1x ). Omnibus 
enim qui se propter Christum infirmos esse cupie- 
bant, apostolus Paulus infirmior erat, et idcirco 
major omnibus. Píus, inquit, aliis laboravi. Evan- 
gelizare investigabiles divitias Christi. Qusritur, si 
investigabiles, cur evanyelizantur in populo? Si abs- 
condit», qua raüone per Paulum referuntur? Hic 
ergo investigabile absconditum dupliciter sentien- 
dum: quod investigabiles ante diviti:e fuerunt, et 
tunc post Domini apertze sunt passionem ; aut certe, 
quia natura sua homini investigabiles erant, hec 
Deo revelante, in quantum tamen possumus, nobis 
sunt cognita. 

Et illuminare omnes. Tunc illuminat , quando Gen- 
teset Jjudsos ad fidem Christi vocat. Sacramenti abs- 
conditi. Id est, Incarnationis Christi et vocationis 
Gentium ad fidem, prioribus temporibus soli Deo 
cognitum erat. Ui innotesceret principibus. Ut per me 
his qui rebus ccelestibus, donisque per omnem Ec- 
clesiam principantur, multiformis sapientia innote- 
scat. Item : Si principibus et potestatibus in coelis 
( licet quidam princlpem aeris istius et angelos ejus 
interpretantur), ignota fuit multiplex sapientia Dei, 
quz nunc eis per Ecclesiam revelata est , quanto ma- 
gis patriarchis et prophetis ignota fuit ? quos supra 
non ignorasse mysterium Christi, sed ita ut apostoli , 
nescisse monstravimus. Ex quo intelligimus , quia 
crux Christi non solum nobis, sed et angelis profuit , 
et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De- 
nique interrogant : Quis est iste rex glorie ? Quam 
fecit. Quam olim Deus in sua mente decrevit. In quo 
habemus libertatem. Id est, conscientiam puram , vel 
conscienüz puritatem. Et accessum. Id est, ut no- 
ster ad Deuin sensus accedat. Propter quod peto. Sed 


inagis gloriari debetis , intelligentes me tanta absque 


eligant, vel quid refutent. Nulla rotunditas longitu- 
dinem et latitudinem habet , altitudinem quoque et 
profundum , sed ex universis partibus cozqualis. 

Scire etiam supereminentem scientie charitatem 
Christi. Hoc est, ut digni simus, per scientiam et 
bonam conversationem habere Christi supereminen- 
tem charitatem. Supereminet autem scienti: chari- 
tas Christi, cum ex ipso nascatur, sicut superemi« 
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem 
Dei. Quia non prodest scientia sine charitate. Ple- 
nitudo namque donorum Dei non erit, si charitas 
desit. Ei autem, qui potens est omnia facere super- 
abundanter, quam petimus , aut. intelligimus. Redit 
ad id, quod supra dixit : Propterea flecto genua, 
etc. Nuncque subinfert. Ei. autem, etc. Secundum 
virtutem , que operatur in nobis. Non secandum me- 
rita nostra. In omniu secula seculorum. Immensa 
beneficia immensis laudibus sunt celebranda. 

CAPUT IV. 

Ego vinctus in Domino. Carcere scilicet vinctus , 
vel quod melius est, Christi charitate. Quidam vin- 
eulum anim:e corpus dicunt. In Domino. Id est , non 
meo delicto, vel obsecro vos in Domino. "Ut digne 
ambuletis. 1d est , non declinantes ad dexteram, ne- 
que ad sinistram. Et mansuetudine. Mansuetus nulli 
nocet. Sufferentes invicem in choritate. Quia suffe- 
runt philosophi . sed non in charitate. Nos vero non 
ut laudemur, sed ut ille, quem sustinemus proficiat, 
diligentes sustinere debemus. So! iciti servare wni- 
tatem spiritus in. vinculo pacis. Nec dicentes : Ego 
Apollo , ego Cephe (1 Cor. 1). Quidam hic non Spi- 
ritum sanctum, sed mentis affectum dicunt, ut : . 
Erat illis cor unum, et anima una. Unum corpus. Id 
est, Ecclesia unum consensum debet babere in uno 
corpore, omnium compago membrorum, quse ad 


*' unam spem sunt vocata salutis. Et unus spiritus. Id 


est, quamvis multa largitur. Unum baptismum. Quam- 
vis sub tribus personis datur. Et hoc contra Valen- 
tinianos , qui duo baptismata dicunt. (ui super om- 
nes est. Super omnia Pater, quia auctor est omnium. 


ceri spei fiducia sustinere non posse, qute apud — Per omnes. Filius, quia per ipsum creata suot. 7n 


infideles pena , apud fideles victori& sunt. Que est 


emnibus. Spiritus sanctus, ipse enim credentibus 


gloria vestra. Pro : que sunt. Ex quo omnis pater-.. datur, et templum ejus sumus. Unicuique autem no- 


Parnor. CHI. 


7 


SEDULII SCOTI 


200 


vivificabit nos. Jd est, in justitia peccata per baptis- A tionem formam recepturum, quam et nunc angeli 


mum et fidem dimittendo et purgando. Et con- 
resuscitabit. Quia quod in capite processit, certum 
est in membris aliquando futurum. Simulque fecit. 
Pro faciet. Abundantes divitias. Id est, quod daturus 
sit, quz» nec oculus vidit nec furis audivit. Vere 
abundans gratia est, quse nec. solum peccata dona- 
vit, sed etiam cum Christo resuscitatos in dextra Dei 
in colestibus collocabit. Per fidem. Id est, non per 
opera. Sed ne sibi salutem ipsam flde arrogaret se- 
«urus, adjunxit : Et hoc non ez vobis, quoniam ipsa 
fides non ex vobis, sed ex eo qui vocavit nos. Ne 
quis glorietur. Id est, suis meritis, et non a Deo 
esse salvatum. Creati in Christo. Id est, renati per 
baptismum. Memores itaque estote. Commemorat 


habent, et ipse perdiderit; novum autem hominem, 
qui quotidie renovatur et habitaturus est in novo 
mundo. Aliter, in unum novum hominem, id est, in 
unum populum Christianum effectum : in uno spi- 
ritu pulchre tres personas dicit. In accessu duorum 
populorum. ld est, totius Christiani populi generis 
humani. Ergo jam non estis hospites. Ad id quod 
premiserat : hospites testamentorum Dei , nunc re- 
spondet : Sed estis cives. Praemiserat, alienati a con- 
versatione Israel. Hic locus adversum eos vel maxime 
facit, qui diversas naturas nituntur introducere. 
Quomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum, 
et quomodo domestici Dei fuerunt quondam alienati 
& conversalione Israel, si non potest [natura vel in 


illos de quanta ignobilitate ad summam regni produ- B melius, vel in pejus mutari? Supra fundamentum 


cti sint dignitatem, ut non sint ingrati beneficiis lar- 
gitoris. Que dicilur circumcisio. ld est, non virtute, 
sed nomine. In carne. Id est, non spiritu. Manu- 
facta. Yd est, manu humana facta, non spiritu Dei in 
corde. | 

Alienati & conversatione Israel. ld est, qui tunc 
erat populus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte cre- 
debatis, proselyti tamen, id est, adven:? habebamini. 
Sine Deo. Errantes. 1n hoc mundo. Nullos falsos Deos 
colentes, unum verum Deum amisistis. Gratis longe. 
Deus cum ubique sit presens, longe tamen ab impiis 
dicitur. 

Facti estis prope. Id est, ut Jud:is squaremini, 
qui eum Deo erant. In sanguine Christi. Id. est, 
credendo vos ejus sanguine et passione liberatos. Ipse 
est enim. paz nostra. Ipse est reconciliatio utriusque 
populi adinvicem et ad Deum. Et medium parietem 
macerie. Medius paries, et sepis, et materia onera 
legis erant, duos populos dividentia, et ideo ipse pa- 
ries inimicitis nominantur. 

Solvens inimicitias. Id est, circumcisionem, etc., 
que non tam Dei voluntas,' quam temporis ratio a 
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimicitiam, 
id est, sapientiam carnis, qu:e inimica est Deo. In 
carne sua. ld eet, passione carnis sux. Legem manda- 
torum. Id est, in qua sunt mandata, circumcisio, et 
sabbata, et neomenim. Decretis. ld est Evangelii 
dogmatibus evacuans. Item, ipse est paz nostra, qui 
fecit utraque unum. Ceterum tota intelligentia ad 
angelos transferenda est, virtutesque colorum, et 
ad animas humanas, quod in suo sanguine terrena 
et colestia copulavit, quz inter se ante disside- 
bant, et bonus pastor morbidam ad montes re- 
vectans ovem, fecerit esse cum caeteris; atque ita 
crux Domini non solum terrestribus, sed etiam co- 
lestibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipse 
solvit enim medium parietem Israel, id est, obscuri- 
tatem veterum prophetarum, et omnia antiquze legis 
aperuit sacramenta. Quod autem ait, Ut duos con- 
deret in semetipso in unum. novum hominem, magis 
videtur superiori de Judzis et Gentibus sensui con- 
venire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et 
pimilitudinem Dei factum, eamdem per reconcilia- 


. A 0995 - 


apostolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Chri- 
stus fundamentum est apostolorum. Christus est 
fundamentum qui etiam lapis dicitur angularis, duos 
conjungens et continens parietes. Ideo hic funda- 
mentum et summus est lapis, quia in ipso et fun- 
datur, et consummatur Ecclesia, Summus hic 
angularis lapis, quia populum utrumque conti- 
net; sive juxta interpretationem coelestia jungit 
atque terrena. Christus est lapis pretiosus de monte, 
reprobatus a Phariszis legem :edificantibus. 

In templum sanctum in Domino. In templo sancto 
pon possunt lapides poni nisi sancti. Ad comparatio- 
nem templi Hierosolymz dicit exstrui corpus Chri- 
Sli , id est, Ecclesiam , ut multo majorem mundi- 
tiam et sanctitatem babeat veritas quam imago. 
Sensuum magis in Apostolo qusrendus est ordo 
«quam verborum. | 

CAPUT Ill. 

Hujus rei gratia. ld est, hujus rei, quam superius 
memoravi, quod Filius Dei et gentes salvaverit, et 
Judzos et utrosque fecerit unum. Ego Paulus. ld 
est , cognovi mysterium , vel docui. Vinctus Christi. 
Id est, Christi amore ligatus Rome. Si tamen au- 
distis. Si tamen firmiter retinetis me in vobis dis- 
pensationem accepisse doctrine. Notum mihi fa- 
ctum est mysterium. Id est, Judseos et Gentes unum 
populum esse factum in Christo. Sicut supra scripsi. 
In superioribus hujus epistolze ; quoniam dixit : Ut 
notum faceret vobis sacramentum voluntatis sum. In 
brevi prout potestis. Non quoniam poteram ego scri- 
bere, sed quoniam vos assequi valebatis. In myste- 
rio Christi, non in eloquentia seculari. Nom est 
agnitum filiis hominum. Signanter et caute ait filiis 
hominum fuisse absconditum sacramentum, non ta- 
men filis Dei, patriarchis et prophetis, de quibus 
ait : Ego dizi : Dii estis. Aliter : Qoniam revelatum 
est apostolis , ignorabant prophetz ; aliud est enim 
Spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere 
completa. Unde et Joannes major omnibus Prophe- 
tis esse dicitur, quia quem czteri prophetaverunt , 
ipse conspexit , et digito demonstravit dicens : Ecce 
agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi. In Spiritu 
ene Gentes coheredes. Per Spiritum mihj revelatum 


Ld 
^-—. 
^. 








201 


COLLECT. IN EPIST. AD EPHES, 


202 


est, eive in Spiritu, illos sociatos esse, non car- A nitas. Hoc solus pater omnium praestat czeteris , ut 


nis cireumcisione. Coheredes. Id est, Israelis, vel 
quod melius est , Christi : ut h:xreditas Deus nostra 
sit, ei coh:»res Christus. Et concorporales. Id est, 
unius corporis ; non solum cohzredes, quod pos- 
sunt diversi generis esse; non solum concorporales, 
quia id possunt ejusdem generis filii, non ejusdem 
substantie et glorie. Ideo sequitur : Et compartici- 
pes promissionis secundum operationem virtutis ejus. 
Cujus virtus me confirmat, sive cujus virtutes meum 
confirmant evangelium. Mihi enim minimo om- 
nium sanctorum data est gratia hec. Non puto Ápo- 
$tolum cum mentis sua concordasse secreto, ul 
vere omnibus sanctis minimum se esse dixerit ; 
verbi gratia, his qui erant in Epheso, Corintho, 
Thessalonica , vel in toto orbe. Quod cum humili- 
tatis indicium sit se omnibus sanctis minimum di- 
cere, mendacii est reatus, aliud in pectore clausum 
habere , aliud in lingua promere. Sed hoc precepto 
Domini fecit Paulus, dicentis: Qui vult in vobis 
major esse, fiat omnibus minor : et qui vult esse pri- 
mus , fiat omnium novissimus ( Marc. 1x ). Omnibus 
enim qui se propter Christum infirmos esse cupie- 
bant, apostolus Paulus infirmor erat, et idcirco 
major omnibus. Plus , inquit, aliis laboravi. Evan- 
gelizare investigabiles divitias Christi. Qusritur, si 
investigabiles, cur evanygelizantur in populo? Si abs- 
condite, qua ratione per Paulum referuntur? Hic 
ergo investigabile absconditum dupliciter sentien- 
dum : quod investigabiles ante divitie fuerunt, et 
tunc post Domini apertz sunt passionem ; aut certe, 
quia natura sua homini investigabiles erant, hec 
Deo revelante, in quantum tamen possumus, nobis 
sunt cognita. 

Et illuminare omnes. Tunc illuminat , quando Gen- 
tes et Judzos ad fidem Christi vocat. Sacramenti abs- 
conditi. Id est, incarnationis Christi et vocationis 
Gentium ad fldem, vrioribus temporibus soli Deo 
cognitum erat. Ui innotesceret principibus. Ut per me 


his qui rebus ecelestibus, donisque per omnem Ee- - 


clesiam principantur, multiformis sapientia innote- 
scat. Item : Si principibus et potestatibus in ccelis 
( licet quidam principem aeris istius et angelos ejus 
interpretantur), ignota fuit multiplex sapientia Dei, 
quz nunc eis per Ecclesiam revelata est , quanto ma- 
gis patriarchis et prophetis ignota fuit ?* quos supra 
non ignorasse mysterium Christi, sed ita ut apostoli , 
mescisse monstravimus. Ex quo intelligimus , quia 
crux Christi non solum nobis, sed et angelis profuit , 
et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De- 
nique interrogant : Quis est iste rex glorie ? Quam 
fecit. Quam olim Deus in sua mente decrevit. In quo 
habemus libertatem. ld est , conscientiam puram , vel 
conscient: puritatem. Et accessum. Id est, ut no- 
ster ad Deum 6ensus accedat. Propter quod peto. Sed 
magis gloriari debetis , intelligentes me tanta absque 
certe spei fiducia sustinere non posse, que apud 
infideles pena , apud fideles victoris sunt. Quo est 


gloria vestra. Pro : que sunt. Ex quo omnis pater-. 


Parnor. CIII. 


patres dicantur; sive per naturam pater Domini , 
Sicut cztere quoque creaturz paternitatis nomen 
adoptione meruerunt. Quoniam autem nos, qui non 
sumus de genere Abraham, si fidem illius habueri- 
mus, filii Abraham vocamur, et patriarchas et pro- 
phetas patres vocamus , ita puto angelos et habere 
principes sui generis, quos patres gaudeant habere 
in ccelestibus. In interiore homine. Ubi interior per 
fldem robustus est, ibi habitat Christus, non ubi 
exterior saginatur. Ut possitis comprehendere qua sit 
latitudo. Quidam dicunt , quod latitudo spatiosa via, 
qua» ducit ad mortem, intelligatur, longitudo vita 
seterna , altitudo coelestes virtutes, profundum con- 
trarix€ inferorum virtutes ac potestates, ut scilicet 


B borum omnium notitiam habentes, noverint quid 


eligant, vel quid refutent. Nulla rotunditas longitu- 
dinem et latitudinem habet, altitudinem quoque et 
profundum , sed ex universis partibus cozqualis. 

Scire etiam supereminentem scientie charitatem 
Christi. Hoc est, ut digni simus , per scientiam et 
bonam conversationem habere Christi supereminen- 
tem charitatem. Supereminet autem scientie chari- 
tas Christi, cum ex ipso nascatur, sicut superemi- 
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem 
Dei. Quia non prodest scientia sine charitate. Ple- 
nitudo namque donorum Dei non erit, si charitas 
desit. Ei autem, qui potens est omnia facere super- 
abundanter, quam petimus , aut. intelligimus. Redit 
ad id, quod supra dixit : Propterea flecto genua, 
etc. Nuncque subinfert. Ei. autem, etc. Secundum 
virtutem , qu& operatur in nobis. Non secandum me- 
ríta nostra. In omniu secula sceulorum. Immensa 
beneficia immensis laudibus sunt celebranda. 

CAPUT IV. 

Ego vinctus in Domino. Carcere scilicet vinctus , 
vel quod melius est, Christi eharitate. Quidam vin- 
eulum anim: corpus dicunt. In Domino. ld est , non 
meo delicto, vel obsecro vos in Domino. "Ut digne 
ambuletis. 1d est , non declinantes ad dexteram, ne- 
que ad sinistram. Et mansuetudine. Mansuetus nulli 
nocet. Sufferentes invicem in choritate. Quia suffe- 
runt philosophi . sed non in charitate. Nos vero non 
ut laudemur, sed ut ille, quem sustinemus proficiat, 
diligentes sustinere debemus. So! iciti servare wni- 
tatem spiritus in. vinculo pacis. Nec dicentes : Ego 
Apollo , ego Cephee (I1 Cor. 1). Quidam hic non Spi- 
ritum sanctum, sed mentis affectum dicunt, ut : . 
Erat illis cor unum, et anima una. Unum corpus. Id 
est, Ecclesia unum consensum debet habere in uno 
corpore, omnium compago membrorum, qus ad 


" unam spem sunt vocata salutis. Et unus spiritus. Id 


est, quamvis multa largitur. Unum baptismum. Quam- 
vis sub tribus personis datur. Et hoc contra Valen- 
tinianos , qui duo baptismata dicunt. (Qui super om- 
nes est. Super omnia Pater, quia auctor est omniuni. 


Per omnes. Filius, quia per ipsum creata sunt. 7n 


emnibus. Spiritus sanctus, ipse enim credentibus 
datur, et templum ejus sumus. Unicuique autem no- 
ri 


205 


SEDULY SCÓTI 


204 


strum data est gratia secundum mensuram. Nunc de A membra. Seeundum operationem , inquit, in menss- 


dilferentia donorum dicit, ne ab hoc invidi fiant 
invicem, cum Christus singulis dividit. Secundum 
mensuram. Tam nostre capacitatis quam illius lar- 
gitatis. Quamvis immensus est Deus, tamen juxta 
* mensuram gratiam donat, id est, ut capere possi- 
mus. Captivitatem. Nam quos diabolus tenebat in 
morte , Christus captivavit ad vitam. Dedit dona. ln 
Psalmo ait : Accepisti dona ( Psal. txvn ). Ipse ergo 
et dat, el in suis membris accipit. Quod autem 
ascendit, quid est, nisi quia et descendit ? Expouit, 
cur dicatur ascendisse, quem ubique esse non dubium 
est. Secundum formam scilicet servi, ad quam non 
localiter, sed dignanter descenderat. Super omnes 
celos. Nunquid corporaliter super omnes c«elos, 


ram uniuscujusque partis. Si ergo est mensura unius- 
cujusque partis, ita totius corporis, quod omnibus 
suis membris constat, est utique mensura plenitu- 
dinis Christi, de qua dictum est, iu mensura «tatis 
plenitudinis Christi. Quam plenitudinem etiam illo 
commemoravit loco; ubi ait de Christo : Et ipsum 
dedit super omnem Ecclesiam, qua est corpus ejus, 
plenitudo ejus, qui omnia in omnibus implet. 

Parvuli fluctuantes. Inetabiles adinstar fluctus, qui 
a vento movetur. 

Et circumferamur omni vento doctrinam. Ut non 
simus ignorantes, nec dubie vacillantes, et more 
imperiti gubernatoris omnis doctrin:e vento nostra 
fidei vela pandentes , ne facile naufragemus , aut ad 


quos philosophi sphzras vocant , transiens, stetit in B portum perfectionis nunquam pervenire possimus. 


summo coli fornice? Àut certe omnia corporalia 
contemnens , et :lerna contemplans, super celos, 
jd est , süper invisibilia sedisse credendus est ? quod 
ego melius puto. Ut adimpleret omhia. Ut non solum 
prophetas compleret , sed etiam has occultas dispen- 
Sationes : reque scire possumus, quomodo et an- 
gelis in inferno sanguis Christi profuerit 

Et ipse dedit quosdam. Nunc tractat donorum pra- 
dicterum differentiam secundum mensuram dona- 
tionis Christi. Alios pastores et doctores. Non autem 
ait alios pastores et alios doctores ; sed alios pa- 
stores et doctores, ut qui pastor est, debeat esse 
doctor. Alios vero evangelistas. Omnis apostolus 
evangelista est, non omnis evangelista apostolus. 


Et astutia. ld est, dialecticz artis. 

Veritatem autem facientes. Omnia in veritate pro- 
pter charitatem Christi, et nihil in hypocrisi fa- 
cientes. Per omnia. Incrementa seu dona, vel ope- 
ra. Éz quo totum cerpus compactum. Singulis mem- 
bris, id est, justis quibuslibet. Et connexuwm. Nervis 
et cute. Per omnem juncturam. Membrorum scilicet 
a capite usque &d pedes, ex capite connexum corpus 
per omnem juncturam, vel subjunctionem operatio- 
Dis crescit, dum se alterutrum membra :edificant 
diligendo, ità ut unumquodque membrum in sua 
membra augeatur, hoc est, u$ qui est per sapien- 
tiam oculus, in eorum numerum crescat , qui oculi 


. Officium — erunt, et singula suo loeo proficiant 


Donec occurramus omnes in unitate fidei. Ex libro de (; membra. 


Civitate Dei vigesimo secundo: Si dixerimus ad 
Dominici corporis modum etiam quorumcunque ma- 
jora corpora redigenda , peribit de multorum corpo- 
ribus plurimum , cum ipse capillum non periturum 
esge promiserit. Restat ergo , ut suam recipiat quis- 
que mensuram, «quam vel habuit in juventute, 
etiamsi senex sit mortuus, vel fuerat habiturus, 
etiamsi est ante defunctus. Atque illud quod com- 
wemoravit Apostelus de mensura ciatis plenitudinis 
Christi , aut propter aliud intelligamus dictum esse, 
id est, ut illo eapite populi Christiani accedente , 
omnium perfeciione inembrorum zaxtalis ejue men- 
Sura compleatur; aut si hoc de resurrectione cot- 
peram dictum est, eic accipiamus dictum , ut nec 


In charitate. Dum dicit in charitate, ad sensum 
pertinet, quia hoc totum spiritualiter intelligendum 
est. Hzc idcireo apud nos ebscura sunt, quia me- 
taphoricos dicuntur. 

Hoc igitur dico et testificor àn Domine. Quos se- 
perius rogaverat, hic Domini ebtestétioBe constrin- 
git: hoc ergo dico vobis, qui oceurseri estis in 
mensura :elatis plenitudinis Christi. 

Ne ambuletis sicut gentes ambulunt , qui desperan- 
tes semetipsos. ld est, nullam epem cobesüum prze- 
miorum habentes. Et avaritia. Non ad avaritiam , ut 
sonat, sunpliciter per(net, sed ad libidinem atque 
luxuriam, quod ponnunquam luxuriendo patiwntoar. 
Non ita didieistia Christum, Discere Chéigtom ; idem 


infra, nec oltra juvenilem formam resurgant cer» D est, et sapientiam audire. Si temon illum audistis. Si 


pora meruorum, sed in ejus tetate et robore, ad 
quam usque Chfistum bic pervenisse cognovimus. 
Circa triginta quippe annos definierunt esse etiam 
seeculi hujus deetiseimi hominum juventutem : quae 
cuim faerit preprie spatio terminata, inde jam ho- 
mimemé im detrimenta vergere gravioris ac senilis 
statís. Et ideo non esse diclum in mensuram cor- 
poris, vel in mensuram stature, sed in mensuram 
elatis plenitudinis Christi , id est, in eo debet esse, 


qui est vir perfectus, caput et corpus, quod constat - 


omnibus membris, qua suo tempore complcebuntur. 
Quotidie enim eidem corpori accedunt , dum zedifica- 
tur Ec-lesia , cul dicitur : Vos estis corpus Ghristi, ef 


2utem omnes, qui Ghristum audire videntur, audi- 
rent, nunquam ad Ephesios, et eerte illoé ; quibus 
Sacramenta Christi revelaverat Aposeslus, diceret : Sí 
tamen illum audiatis. Et in illo docti mutis; Aliquande 
per semetipsum docet nos in cordibus nosris, ak- 
quando per doctores. 

Bicut esi veritas 4n Fesu. Nam sáncti per speculum 
et 2nigmota vident, in Jes autem veritas. Secum. 
dum desideria erroris. Fáciens omnid secundum de- 
gideria cordis carnalium cogitationum. 

Et itduite novum hominem, ld est, Christum, eu- 
jus cenversatione induimur. Qui secundam. Deum 
creatus est in justitia. Ecce manifestum est, quod 





205 


COLLECT. IN EPIST. AD EPHES, 


206 


amisit Adam jestitiem et sanctitatem , et veritatem. A Spiritui sancto. In die redemptionis. In die baptismi. - 


Justitia. In judiciis. Sanctitas. In operibus. Veritas, 
In verbis. Loqwimini veritatem , unusquisque. cum 
prorimo suo. De Zacharie sumpturh. Quia sumus 
inwitem membra. Nem possunt alterutrum mem- 
bra &e fallere, neque laniare, ita et vos. Jrascimi- 
Ai , et nolite peccare ( Psal. 1v ). Evidenter hoc dicit 
vitiis et furori vesito, ne cenniventibus vobis sol 
jusütim Christus incipiat propter iracundiam ve- 
&iram mentibus obscuratis occidere, et discedente 
ilo locum diabolo in vestris cordibus prebeatis. 
Aliter : 
(Jacob. 1 ), hoc est , ut ira eit brevis, nec in diem 
crastinum differatur. Neque locum detis diabolo. 
Porta enim diaboli peccatum est, quemadmodum 


Spiritus sancti justitia. Qui furabatur, jam non fure: B 


tur. Hoc est, alienos labores aliquando direptos , 
nuno suo labore compenset, et operando tribuat in- 
digentibus, qui multos furando fecit egentes. Magis 
autem laboret, et operans manibus. Operatur bonum, 
qui declinat a malo, et. faeit bonum, et operatur in 
agro anima sue, ut spiritualibus panibus implea- 
tur, et possit commodare esurienti e& necessitatem 
sustinenti, duns in tempore cibaria celestis degrna- 
tis ceuservis suis. Si autem talis est qui operatur 
bonum, ergo et is qui furatur consequenter verba fu- 
ratur et doginata, de furto vivens, de furto sibi eer- 
viealia consueus, et Scripturarum panros hine inde 
eolligene, «t possit tunicam facere consceissam. Dia- 
belus est Grzecum verbum quod Latine dicitur cri- 
minetor, lingua vere Hebraica Satanas appellatur 
adversarius, sive contrarius. Et ab Apostolo Belial, 
id est, abeque jugo, quod de éollo suo Dei ejecerit 
servitutem, quet Áquila. apóstatam transtulit: Ope« 
vané manibus quod bonum est. Non quod malum, ut 
sunt melte iuhonest» vel make aries, ut maleficia , 
ete. Sed si quis bonus. Sertne qui docet vittutes. El 
nolite contrietare Spiritum sünctum Dei. Non quod 
ipsa Spiritus sancti substantia contristari potest 
cum habeat sternam atque ineommutabilem beati- 
tudinem, sed quia ita in sanctis habitat, ut eos im» 
pledt charitate, qua necesse est ut homines ex tem- 
pore gaudeant, profectu fidelium et bonis operibus, 
Et ide6 necesse est ut etiani consttistentur lapsu vel 
peccatis eorum de quorum fide 3c pietate gaudeant : 
qua tristitia laudabilis est quia venit ex dilectioné 
quam Spiritus sanotus infudit. Propterea et ipse spi- 
ritus dicitur conteistari ab eis qui sic agunt, ut eo- 
rum Ífaeitis contristentur sancti, non ob aliud nisi 
quia Spiriium sanctum habent, quo deno tam boni 
Sunt, ut cos mali meestifitent, hi maxime quos bo» 
noe fuisse sive tioverunt, sive erediderunt : qumpros 
fecto tristitia ndà aolurtr ndn colpanda, verum etinm 
precipue laudands atque przedicanda est. Hem : Né: 
lite comristare Spiritum saretüm. Hontinibus loquene 
$es, comparetidnes ibdücit humanas, uf ex nobis 
intelligamus quantam Spiriti sancto injuriam facis 
mus eum donum ejus im nobis atiqtta peccati sorde 
Dolluimus. In quo signati estis. Signati autem sumus 


Sol non occidat super iracundiam vestram. 


Amarituido. Rancor in corde, Ira. Qus in vultu apps- 
rel, fatore restincto desiderat ultionem. Indignatio. 
Est etx superbia, cum aliquem judicamus indignum , 
et idee nolumus eum sustineté, Glamor. Scilicet ille 
qui.ex furore descendit. Cztérum Isaias bene cla- 
mare jubetur, el ipse Dominus irí templu elamabat : 
Qui sitit, veniat et bibat (Joan. vn). Peccatum perpe- 
trare crimén est; peccatum pédcdicare, clamor. Cun 
omni malitia. Compréhendlt omnia mála, dicendu 
malitia. Àut malitia est, qu ihimico vicem reddere 
potest. Estote autem invicem. benigni. Postquam vitl& 
eradicavit, vírtates plantat , ut Jeremias dicit : Ul 
eUtlias et. plantes. Benigni. Ex Corde. Misericordes. 
Operibus. Dornntes. Id est, renittentes peccata. 
CAPUT Y. 

Estote uttem imitatores Dei. Indulgendo peccata, 
ut est : Domine, ne statuas illis hoc peccatum , quis 
nesciart quid faciunt (Luc. xkm, 54). 

Et tradidit semetipsum. Ergo sicut ille animanr 
suam pro nobis tradidit, ita et nos pro fratribus ani- 
mas ponamus. Oblatíonem et. hostiam. Omne sacrifl- 
eium oblatio vocatür, hostia veró de vivis; at in 
Christo eontitletr utrümique, quia ipse oblatus est 
et vivus. /n odorem stiatilat(. Odor suavitatis charis 
tas est. Fornicatio auteth. Orbnia crimina brevite£ 
cempreltendit, duas critmilfiutti designando radices, 
id est, fürnicátionem et avatitiam. Et omnisimmundi- 
tia. Tiillatio cartis, et fluxis sanguinis ex quali- 
cuhque attritu ventris. 

Atl lurpitudo. Id est; libidinosa cogitatio. Inter 
staltiloquitim et scurrilitatem hoc Interest quod stul- 
tiloquium nihil in se sapiens ét corde liominis dignim 
habet. Scurrilitas veró de prudenti menté descen- 
dit, et eorisulto appétit quxdaiti vel urbana. verba, 
vel rustica, vel turpia, vel faceta, quam nos joculari- 
tatem alio verbo possumus appellare, ut risum mo- 
veat audientibüs. Verum et hiec a sanctis viris pro- 
pelleidà, quibüs magis cümvenit flere atque gai- 
dére. 

Séd fnagts jrati actio. Non ut Deo gratias aga- 
mus, sed ut grati sive gratiosi simus apud homines, 
ut : Sit sermo vester sale conditus. Hoc enim scitote. 
Hoc contra illos agit qui solam fidem posse sufficeré 
dicunt. Aut avafus. Qui sic honbrat divitlia$ u& deos." 
Nam in avaro idololatria esl, quod scripturam ipsiué 
namtii coll, ut voracium Deus venter est, ita cu- 
pidürum Deits dicitur pecunia. 1 filiós diffldentie. In 
Sodomitas, vel in c65 qui diluvio perierunt. Notandum 
est quod sex vitiis supra prohibitis , fornicatione , 
Ititmidnditiá, avaritia , türpitüdine, stultitia, scurri- 
Mfitle; dre tütlüni (rid posuerit, fornicationem , 
frhrmorrdittarif et ávariliam , quibus qui luerit obno- 
xit, fitréditaierh it regno Chrisli et Dei non possit 
Bábérd. Sf. dnim itá $ gtofültoqii ét scürrz alieni es- 
sPAt à régfil Dui, quomodo iniquos specialitàr ge- 
patavit, vrteretur sententia esse crudelis, non igno- 
stete imbecillitati ffagilltatis human: , cum etiam 
per jocum nos dicta damnarent. Qui enim in ser- 


| 


201 


SEDULH SCOTI 


408 


mone non labitur, perfectus est. Neque vero ista di- A tum. Et quod sequitur: Exsurge a mortuis, anime 


centes locum stultiloquio et seurrilitati damus, dum 
non excludantur a regno, sed quoniam apud Patrem 
diverse sunt mansiones, et stella a stella differt in 
gloria, sic et resurrictio mortuorum, quamvis aliquis 
a fornicatione; immunditia atque lascivia alienus sit, 
tamen si stultiloquus fuerit et scurra, non tenebit 
eum locum quem possessurus erat si hz:ec vitia non 
haberet : respondeat, quia stultiloquium et scurrili- 
tas non eumdem habeant reatum quem fornicatio, 
immunditia et avaritia, nunquid et turpitudinem cum 
tribus superioribus debuit nominare? Ad quod di- 
cendum hic turpitudinem significare absconditam co- 
gitationem, cui inflammatur sensus noster ad libidi- 
nem, et carnis titillationibus anima ignita succendi- 


coaptatur : Anima enim que peccaverit, ipsa. morie- 
tur : Spiritus mortem nunquam legimus. Christus 
vero lux vera orielur ei, qui surrexit a mortuis, et 
ex mortuis fuerit suscitatus. 

Quomodo caute ambuletis. Non ad insidías facien- 
das, sed ad cavendum peccatum, ut est illud : Asza- 
(us dirigit gressus suos (Prov. xiv). Aliter caute, id 
est, discernentes bonum et malum. . 

Redimentes tempus. Hoc est, poenitentia residuo 
tempore in bonis operibus perseverantes, tempus 
preteritum in peccatis redimentes, quod tempus ma- 
litia hominum venditum erat. 

Quoniam dies mali sunt. Per metanomiam, pro his 
qui in diebus sunt, quia dies mali esse non possunt. 


tur, et nihilominus Dei timore in judicio refrenatur : B Sed intelligentes. Id est, scrutamini legem, in qua vo- 


et quomodo stultiloquium et scurrilitas, sic ista tur» 
pitudo non perdit, nec in perpetuum extüludit a re- 
gno. Participes eorum. Fornicatio, immunditia, ava- 
ritia. Filii lucis. ll est, Christi, vel fidei, vel scien- 
ti». In omnibus bonitate. Id est, in benignitate ad 
omnes, ut : Deus solem suem oriri facit super bonos et 
malos (Matth. v). Justitia. Operum et judiciorum. Et 
veritate. Verborum. Probantes quid sit. beneplacitum 
Deo. Quia videtur tota scatere sententia, ordine te- 
nenda est : Nolite fieri participes eorum, probantes 
quid sit beneplacitum Deo; etsi enim aliquando eratis 
tenebre, nunc lux in Domino, ut fllii lucis ambulate. 
Fructus lucis ostendite, in bonitate , et justitia, et 
veritate. Et nolite communicare operibus infructuosis 
tenebrarum. 1d est, quia lux non potest communicare 
cum tenebris. Tenebrarum opera sunt, qus ad 
tenebras ducunt. Redarguite. ld est, peccantes, dum 
lux estis. Qua enim in occulto fiunt. Fornicatio, im- 
munditia, avaritia. Ab eis. Filiis scilicet diffidentis. 
Etiam dicere. Aliquando nominat turpia propter uti- 
litatem, aliquando pro verecundia non nominat. Om- 
nia que arguuntur. Quz occulta fiunt a filiis diffiden- 
tie, ut ex eo quod corripiuntur, mutentur in melius, 
et mutata manifestentur in publico, et publicata fiant 
lumen. Omne autem quod manifestatur , lumen est. 
Incipit lumen esse cum crediderit, et vobis adjun- 
gitur. 

Propter quod dicit : exsurge a mortuis. Ego secun- 
dum ingeniolum meum omnes editiones veterum Scri- 
pturarum, ipsa quoque Hebr:xorum volumina dili- 
genter eventilans, nusquam hoc scriptum reperi, nisi 
forte hoc dicamus, quemadmodum olim prophet:e in 
concione populi loquebantur: Hec dicit Dominus. 
Et : Quoniam Dominus locutus est, ita et Apostolum 
Spiritu sancto plenum, repente in verba qux in se 
Christus loquebatur, erupisse atque dixisse : H«c di- 
cit Dominus. Nec non et illud est disserendum, quo- 
modo uni atque eidem dicatur, quasi dormienti : 
Surge qui dormis, quasi mortuo, exsurge a mortuis. 
]gitur quia et spiritus est hominis, quem semper in 
bona parte scriptum invenimus, et anima, cujus in- 
firmitates et mortes legimus peccatorum, id quod 
nunc dicitur: Surge qui dormis, refertur ad spiri. 


*.- 


luntas ejus continetur. Et nolite inebriari vino. Quo- 
modo non possumus duobus dominis servire, Deo et 
mammon:, sic non possumus spiritu impleri pariter 
et vino : qui enim spiritu impletur, habet pruden- 
tiam, mansuetudinem , verecundiam , castitatem; 
qui vino, habet insipientiam, furorem, procacitz- 
tem, libidinem : hoc quippe estimo uno verbo si- 
gnificare luxuriam. 

]n psalmis. Hymni sunt, qui fortitudinem et ma- 
jestatem Dei praedicant, et ejusdem semper vel be- 
neficia, vel facta mirantur, quod omnes psalmi con- 
tinent, quibus alleluia vel propositum, vel subjec 
tum est. Psalmi autem proprie ad ethicum locum 
pertinent, ut per organum corporis, quod faciendum 
et quod vitandum sit, noverimus. Qui vero de supe- 
rioribus disputat, et concentum mundi omniumque 
creaturarum ordinem atque concordiam subtilis 
disputator edisserit, iste spirituale canticum canit, 
vel certe propter simpliciores manifestius, quod vo- 
lumus, eloquamur. Psalmus ad corpus, canticum 
refertur ad mentem. Et canere igitur et psallere, et 
laudare Deum, magis animo quam voce debemus, 
hocest quippe quod dicitur : Cantantes et psallen- 
tes in. cordibus. vestris Domino, gratias agentes pro 
omnibus. ld est, qux» accidunt vobis, sive prosperis , 


, Sive adversis. 


Subjecti invicem 1n. timore Christi. Propter timo- 
rem Christi fiat subjectio, dum illum offendere ti- 
memus. Audiant hoc episcopi , audiant preshyteri , 
audiat omnis ordo doctorum, subjectis suis esse sub- 
jectos, et imitentur dicentem Apostolum : Cum enim 
liber essem ex omnibus, omnium meipsum servum. feci, 
ut omnes lucrifacerem. Etin alioloco : Servite invicem. 
Salvator quoque formam servi accepit, ut serviret di- 
scipulis suis, et pedes eorum lavit. Hoc interest inter 
gentium principes et Christianorum, quod illi doini- 
nantur subditis, nos servimus, etin [hoc] majores su- 
mus, si minimi omnium faerimus. Mulieres viris suis. 
Hucusque in commune, runc singulatim unumquem- 
que dooet, ut debita officia singulis non cessent. 

Sicut Christus caput est. Ecclesie. ld est, quomodo 
iu Christo et Ecclesia saneta conjunctio, sic in viro 
et muliere debet esse sancta copula. Ipse salvator 








209 


COLLECT. IN EPIST. AD EPHES. 





210 


eorporis. ld est, Ecclesiam Christus salvavit, vel vir A cordiam, etc. Forsan ergo quia decalogus exeunti- 


salvator corporis mulieris in necessitatibus et dolo- 
ribus dum in(irmioris sexus est. Viri, diligite uxores 
vestras. Sanctus amor hic. intelligendus, ut volupta- 
tes resecentur, ut pr'egnantes ad partum usque non 
coeant. 

Sicut et Christus dilexit Ecclesiam. Ita et vos pro 
sanctitate uxorum, nec mori, si necesse fuerit, re- 
cusetis. Ut eam sanctificaret. Aqua enim lavit cor- 
pus, animam doctrina : ita et vos corpora uxorum 
continentia, et animam mundate doctrina. In verbo 
vite. Id est, in doctrina per baptismum, vel verbum 
quod cantatur a sacerdote ad baptismum. Ut sit san- 
cta. Id est, anima. Et immaculata. 1d est, corpore. 
Sed nutrit el fovet. Ut. uxoribus vestimentum et vi- 


bus de JEgypto, et prima lex data est, unumquodque . 
mandatum decalogi primum est, ad comparationem 
eorum praeceptorum qu: postea in lege seriptà sunt. 
Qui priorem excusationem defendit , in secundo 
mandato non seorsum dicet, sed sub uno textu 
atque sermone non tam promissionem datam, quam 
sententiam et Jaudes Dei esse finitas, facientis mi- 
sericordiam, etc. In simplicitate cordis. Id est, de- 
posita priore superbia et simulatione. Hic autem 
providet Apostolus, ne doctrina Christi in aliquo blas- 
phemetur, si credentes servi dominis inutiles fiant. 

Sicut Christo. Pulchre addidit, sicut Christo, ut 
Scilicet non audiat servus carnalem dominum, si 
contraria prxceptis Dei voluerit imperare. 


ctum et qux necessaria sunt prebeamus. Sicut Chri- B — Non ad oculum. Presentibus tantum dominis. Sic- 


stus Ecclesiam. Ut : Quoties volui congregare filios 
tuos, etc. (Luc. xui). Quia membra sumus. Membra 
ejus debent in omnibus eum imitari, de carne ipsius 
sive hominis, quem assumpsit ex Maria, sive Ec- 
clesix. 

Propter hoc relinquet homo patrem et matrem 
suam. Spiritualiter reliquit Christus Deum Patrem , 
et matrem Hierusalem c«lestem, et venit ad terras 
ad Ecclesiam. Et adherebit uxori suc. Spiritualiter 
Ecclesi: Christus ex utroque popu collecte. Sa- 
cramentum hoc magnum est. Sunt enim alia minora 
sacramenta. Verumtamen singuli. Hoc est, licet in 
Christo et Ecclesia dixerim, tamen oportet servari 
in conjugio. Ut unusquisque wxorem sicut semetipsum 


ut Domino. Domino servit, qui cum bona voluntate 
animi servi&ium dominis facit. Cum bona voluntate. 
Non cum murmuratione, ne apud homines gratia, 
et apud Deum mercede privernini. Remittentes minas. 
Ne vestre malitie imputetur, si effugerint. Quia 
illorum et vester Dominus est in colis. Id est, sicut su- 
per servos vindicare potestis , magis autem su- 
per vos vindicare potest Deus. Personarum mon est 
acceptio apud Deum. Qui solus tantum vindicat vo- 
luntates, et juxta eas deteriori prefert meliorem, 
eligens facta, nou homines. 
De cetero. Post specialia mandata virorum ac 

mulierum, nunc generaliter omnes admonet. Recto- 
*e8 hujus mundi. Qui regunt in aere suos angelos. 


diligat. Diliges proximum tuum sicut teipsum (Matth. C Diabolus enim suis angelis [Satellitibus] diversa of- 


xxn), juxta interpretationem Salvatoris. Proximus 
est omnis hemo. Nulla ergo erit inter uxorem et 
quorumlibet hominum dilectionem differentia chari- 
tatis? quod dicere absurdum est : in proximo enim 
$imilitudo ponitur, ut sic eum diligas sicut te, et cu- 
pias esse salvatum : in uxore autem comparationis 
adverbium dicitur. Sicut non similitudinem , sed 
probationem et confirmationem sonat, sicut de Chri- 
8tb dicitur : Quasi unigeniti a Patre. Uxor ut timeat 
virum. Duz significantiz in verbo timoris sunt : Una 
est qua servi spiritum servitutis habent in timore; 
altera pro reverentia dici potest, ut uxor revereatur 
virum suum. 
CAPUT VI. 

Filii, obedite parentibus. Id est , in parentibus ea 
qua non sunt Domini contraria voluntati. 

Quod est mandatum primum. Quaeritur quare nunc 
dixerit : quod est mandatum primum, cum sit quar- 
tum vel quintum : Primum enim mandatum est : 
Non erunt tibi dii alieni preter me (Exod. xx). ldeo 
alii distinguunt, quod est mandatum primum in re- 
promissione, quasi quatuor alia mandata, qux ante 
hzc dicta sunt, non habeant promissionem. Sed vi- 
dentur mihi non observasse subtiliter , sed in se- 
cundo mandato repromissionem esse sociatam. Ait 
enim, Non facies tibi idola, neque omnem'similitudi- 
nem, usque, et facio misericordiam his qui diligunt 
me, eic. Observa verba sponsionis , faciens miseri- 


ficia divisit; aut rectores hujus mundi, id est, ama- 
torum et carnalium hujus mundi. 

Tenebrarum harum. Tota ista terrena vita tenebrse 
dicitur : lux quippe lucet in tenebris. 

In celestibus. ld est, in aere discurrentibus. Is 
die malo. Diem autem malum praesens tempus osten- 
dit, de quo supra dixerat : Redimentes tempus quo- 
niam dies mali sunt, propter angustias et vitz hujus 
Jabores, aut certe consummationis atque judicii, 
quando diabolus inimicus et vindex sua nos cupiet 
in parte retinere. 

State ergo. Ne moveamini de acie, sed stabilem 
figite gradum super petram Christum. 

Succincti lumbos. Zona continentia : quia igitar 
lumbi in generatione semper accipiuntur et semine, 
videtur nobis accinxisse lumbos suos, qui nequa- 
quam uxori debitum reddit, nec servit libidini. In ve- 
ritate. Non in hypocrisi, nemo enim coronabitur, etc. 
Loricam justitie. Sicut lorica multis circulis et ha- 
mulis intexitur, ita justitia diversis virtutum con- 
nectitur epeciebus. 

Scutum fidej. Sine scuto omnis armatus inermis 
est ; ita et hz virtutes sine fide salvare non possunt, 
jn omnibus certaminibus flde muniamur. Et calczati 
pedes. Docet fiduciam prwdicationis opportune et 
importune, ut calceatus audenter ambulet. 

Sumite, inquit, scutum fidei, in quo possitis omnia 
tela nequissimi ignita resiinguere, Ergo fides est quse, 


24 


SEDULII SCOTI 


212 


excipiens ardentissima libidinum tela, metum futuri A — Ad apertionem oris mei. Ut : Domine, labia mea 


judicii ex ccelestis regni credulitate mortificat. Et 
loricam, inquit; charitas ipsa nempe est quz vitalia 
pectoris nostri circumdans atque communiens, le- 
thalibus perturbationum objecta vulneribus, eontra- 
rios retundit ictus, nec ad interiorem bominem no- 
strum jacula zabuli penetrare permittit, omnia suffert, 
omnia patitur, omoia sustinet. 

Et galeam spei salutis. Galea capitis est munimen: 

quia ergo caput nostrum Christus est, debemus 
semper istud spe futurorum bonorum, velut inexpu- 
gnabili galea, jn cunctis tentationibus ac persecu- 
(ionibus cammunire, et principaliter fidem ejus il- 
Lesam atque integram custodire ; aliis enim membris 
truncatum quempiam licet et debilem, possibile ta- 
men est utcunque superesse, sine capite Yero, ne- 
mini vel brevis vitze spatium prorogatpr. 
X Et gladium spiritus, quod est verbum Dei. Pene- 
irabilius namque est omni gladio ancipiti, et pertin- 
gens usque ad divisionem anima ac spiritus, compa- 
gum quoque et medullarum, et discretor cogitationum, 
el intentionum cordis (Hebr. ww), dividens scilicet et 
abscindens quidquid in nobis carnale terrenumque 
reperit. 

Per omnem orationem. Semper hunc gladium por 
tare vel postulare. 


 aperies (Psal. 1), ete 


Cum fiducia. Sine metu persecutionis. Omnia 
nota faciet Tychicys. Dupliciter intelligendum : vel 
ideo Tychicus missus est ad Ephesum ut nuntiaret 
eis vincula Apostoli ad fidem Evangelii profecisse, 
eo tempore quo ad Colossenses scripsit, dicens: 
Omnia vobis nota. [aciet. Tychicus (Col. 1v) ; grandis 
enim consolatio erat audire populum Romanum in 
domina urbium triumphantem de vincu*is : vel certe 
ol id Tychicus missus est, ut conversationem Pauli, 
quam ignorabant, annuntiaret eis, quasi quoddam 
vivendi exemplar daret discentibus gesta Apostoli 
atque virtutes, et eum imitari volentibus, nec parva 
esse poterat consolatio 


B Pax fratribus et charita&. Pax, et cbaritas, et fe 


des, perfectum faciunt. Christianum : tam epii sine 
fide iufrugtuosa est charitas, quam fides sine cha3ri- 
fate vel pace. Nam charitas major est pape : potest 
enim odia non haberi quis, non tamen ei amari. [n 
incorruptione. Sive castitate, sive in quorum corde 
mullo adulterino sxculari amore Chrisíi delectatio 
violetur. 





VI. 
[IN EPISTOLAM AD PHILIPPENSES. 





CAPUT PRIMUM. 

Paulus et Timotheus servi Jesu Christi omnibus 
sanctis tn Christo Jesu, qui sunt Philippis. Metropoli 
Macedonis. 

Cum gaudio. Non cum tristitia alicujus peccati 
vestri. Super communicatione vestra. Quia mihi 
communicatis in Evangelio preedicando. 

À primo die. Quo accepistis fidem. Usque in diem 
Christi. Usque in adventum Christi. Sicut justum. 
Charitas enim omnia sperat. Eo quod habeam vos in 
corde. ]n tantum vos diligo, ut mihi memoriam vestri 
, nec vis tribulationis, nec sollicitudo defensionis au- 
ferat. In defensione. Quia defendo Evangelium ad- 
versus hzxreticos. Et confirmatione. Id est, exemplo 
et doctrina. Socios gaudii mei. Hoc sentio de vobis 


C Bei, ut exemplum fleret ais, ut ooneslasetus Phi- 


lippenses, mcestos de vinculis et tribulotione ejus in 
Roma. 

In omni pretorio. In domibus regum, ubi prsstoses 
solent esse. 

Abundantius ut. auderent. Vinoulorum meorum 
exemplo sunt incitati, dum me pro Ohristo vülenent 
libentissime sustinere. Alii quidem propter. énsidiam. 
Hie subjungit quatuor ordines przdicantium verbum 
Dei. Propter invidiam, hoc est, dum mihi apud 
credentes gloriam auferre se putant, ne solus zmibi 
vindicare videar scientiam prxdicandi. 

Aliqui autem et propter bonam voluntatem Christum 
predicant. Quia alios salvare volenges Chrislum an- 
nuntiant. Alii ex charitate. Kl est, ut mibi adjutores 


et credo quia sicut mez tribulationis socii estis, ita T) fiant, quia sciunt me a Deo ad defendendum Evan- 


Evangelio credidisse, ut etiam im tribulationibus 
meis pro ejus defensione mecum pariter gaudeatis. 
Quemadmodum  desiderem. Biligam. Jn visceribus 
Christi Jesu. Sive ejus inesse visceribus, sive ita vos 
desidero, tanquam viscera Christi. /m scientia. In 
agnitione Dei. Et omni sensu. Mysteriorum. Ut pro- 
betis. ld est, sciatis. Potiora. ld est, altiora mysteria. 
Fructum justitie. Bonis operibus. In gloriain. Ut 
glorificetur Deus in actibus vestris. Scire vos volo. 


Tribus causis hoc dicit, ut magnificaret potentiam " 


gelium ordinatum. Nen sincere existimantes pxesssi- 
ras se suscttare vinculis meis. Alii vore dolose paz- 
dicant ad me gravandum, quasi plures disoipulos 
facientem, et doctrina mea totum orbem impleze 
cupientem, ut ex hoo saltem mihi mpjop invidia cur- 
muletur veb pressura. Quid enim? Dus omuimodo. 
Non mihi cura est qua mente pradiéceni, dumsaado 
quod cupio, Christi nomen omnibus innotescat, qu$- 
propter et modo gaudeo et in futuro gaudebo. Sive 
occasione, Odii vel invidiam contra me. Et ig hoc 








215 


COLLECT. IN EPIST. AD PHILIPP, 


214 


gaudebo. Vinculo vel opere vredicationis ebrug. A in CAristo Jesu. Vult ostendere Christum non pra- 


Nam scio. Quod mibi nocere putant in salutem prop 
veniet, quia non solum per verhum et passionem 
ueanm, sed etiam per odium Christi Ecclesia ang- 
mentatur. 

. Subministrationem. , Idee subminjstratio dicilur, 
quia non quod adyersarü volunt, sed aliud in 0c- 
culto spiritus suhupinisirat. 

Exspectationem. Id est, patientiam. Quig in nulla 
confundor. Tormentq, neque in vita, neque in 
morte, neque in conyimeliis, neque io. opprobriis 
nos omnibus erubescimus. Sed in ommi fiducia. 
Nulla res me poterit deterrere. 

Et nunc magnificabitur Christus in. corpore «qo, 
Inimicis suis insultat, quod ei nocere non valeant, 


pter se, sed propier alios passum; sive, tam humi- 
lis sensus in vobis sit, quam fuit in Christo. 

Qui cum in forma Dei esset. In forma Dei erat, et 
videns unius bominis deliclo mortem regnare per 
populos, ereaturz, sux: non oblitus est. Nec rapinant 
dujit se qualem esse Deo. Quia vere secundum 
divinitatem zqualis erat Patri. Sed exinaniuit semet- 
ipsum. Non substantiam evgecuans, sed honorem iu- 
clinans Formam servi accipiens, in similitudinem ho- 
tyinum factus. Naturam hominis induendo. Mortem 
quiem crucis. Qua morte nulla formidolosior erat. 
Propter quod et Deus illum exaltavit. In resurrectiona 
et ascensione, et caxeterie : ita et nas si exaltari cu- 
pimus, exemplo Chrisüi fratribus serviamus 


Si enim eum. occiderint, martyrio corenabitur : si B Et danavit illi nomen. Quod est. Filius. Quod. est 


servaverint, Christum annuptiando plurimum faciet 
fructum 

Sive per vitam. Ad przdicationem. 

Sive per mortem. |d est, pro illo in martyrio. 

Mihi enim vivere Christus est. Non alia causa vi- 
vere volo, nisi Christi, id est, ut ejus corpus xdifi- 
cem. Fructus operis. In zedificatiogem aliorum. £t 
hoc confidens scio. Spiritu prophetico promittit. Et 
gaudium fidei. Ut per profectum de fructu fidei ve- 
stre gaudium habeatis. Per meum adventum iterum 
ad vos. Hoc pro consolatione eorum dicit, quia suo 
spiritu pervenit ad eos, licet non corpore. In sno 
spiritu. Ut : Eraf eis cor unum et anima une. 
(Act. 1v). 


Unanimes. Quia omnis pugna upanimiter aggressa C 


victoriam parit. Que est illis causa perditionis, Td 
est, tentatio qua terrent vos. Et hoc a Deo. Qui yult 
suos coronari probatos, sicut Job permittitur ten- 
tari. Non solum ut in eum credatis. Non solum ut 
fidei meritum, sed etiam martyrii meritum prz- 
mium habeatis, dum vos tentari Deus patitur ut vin- 
catis. . 

Idem certamen habeytes quale et vidistis in me. 
Nihil novum patiemjni, sed hoc quod et przsenies 
vidistis in me, et nugc absentes de me audistis me. 
Non sit ergo vobis indignum illa pati, in. quibus 
conspicitis nog gloriari. 


CAPUT 1l. 


Si qua ergo consolatio in. Christa. Rogo vos bo; D 


mihi prestate, ut gaudium meum unitaüs dilectiono 
impleatis. Si gua est consolatio in Christo, id est, 
consolamini me umbra Christi, pro vobis passum, 
$i vos consolatus est Christus. Sí qua allocutio cha- 
füqtis. Si aliquam charitatem ei rependere vuliis, 
Si qua societas spirüus. Si spiritum ejus in vobi. 


esse cupitis. Si qua viscera misericordie. Si ip eum . 


misericordes estis. Implete gaudium meum. In talibus 
discipulis doctor exaultat. 

Eamdem charitatem habentes. Ergo nolite scindere 
Cbaritatem sentiendo diversa. Non quce sua sunt 
singuli considerantes. Non qux vobis solis expediunt, 


sed qua aliis prosunt. Hoc seniite in vobis, quod e$. 


£ 
* 


super omne nomen. Cui enim angelorum dixit : Filius 
queys es tu (Psal. 11)? itaque donavit illi nomen, non 
quod ante non habuit. Unde rectius locus hic secun- 
dum humanam naturam intelligendus est, quam di- 
vinam. Omne genu flectatur. Non ad corporis genua, 
sed ad humilem subjectionem inclinatianemque men- 

Us pertinet. 

Celesiium. Id est, angelorum. Coelestes autem ge- 
AWa flectere dicuntur more precario, non quod ha- 
herept genua, qui ineorporales sunt, sed, ut diximus, 
pre hyumili subjectione et aderatione dicitur. 

Terresteium. Horoinum. In(ernorum. Angelorum 
qui przsunt infernalibus locis. In gloria Dei Patris. 
In natura et gloria Deitatis. Cum timore. Non cum 
negligentia, sed sicut ait Job : Verebar omnia opera 
tnea, sciens quod non parceres delingyanii (Job. 1x). 
Vestram aelutem operamini. Hoe est, custodite per 
benum opus salutem a Deo vobis donatos. Sime 
furmiumations. De gravitate praceptorum Dei, vel 
de pressura tribulationum. E! hesitatione, Qui s9ur- 
murat de praceptis, hzesitat de praenuig. 

Ut sitis sine. querela. Apud bomines et Deum. 
Quod conqueritur Deus expe de hominibus. in Scrip- 
iuris, apparet. quod nolint credere et recte vivere, 
Unde fideles et facientes voluntatem Bei conversari 
diuntur sino querela, quod de illis Scriptura non 
queratur. 

Et simplices. Nihil prster voluntatem Dei facien- 
tes vel scientes, sicut fii Dei immaculati, qui cum 
sit purus et sanctus, filios non potest habere degene- 
Yes. In medio generis. Judseorum et gentium. 

. Pravi. Mente. Perversi. Operibus. Sicut lumina- 
via, ut : Sic luceat lux vestra coram heminibus, wt 
videant opera vestra bona, et glorificont Patrem ve- 
s(rum qui im evlis est (Mattb. v). 

. Ad gloriem mihi. Gloria enim patris filii Aliorum 
ut ajt Salomon (Prov. xvi). Non in vacuum cucurri. 
Qui talem populum Deo acquisivi. Sed e£ si igimolor 
&euper sacrificium vestrum. Sed etigm si occidar, quia 
sacrificium et obsequium fidei veste» obtuli Deo. 
Vincit profectus vestri gaudium tristitiam paenaa vel 
mortis, sive jam non timeo mori sacrifücio vesiro 
fidei consummato, sive quia veste fldei miniatavi. 


SEDULII SCOTI 


* 


Nam omnes sua. Commoda quxrunt, nolentes pro À et precepta hominum, et deuterosis Jud:orum ster- 


aliena laborare salute. 

Et commilitonem meum. Propter honorem, quia 
ipse acceperat in illis apostolatus officium. Ut mox 
videro quc circa me sunt. Hoc est, si liberer ab hac 
catena, vel non. Et ministrum negotii mei. Id est, qui 
mihi vestra vice ministrat. Et mestus erat, propterea 
quod audieritis illum infirmatum. Tristitixz vestra 
causa moestus fuerat. Non esse contristandum de 
mortuis Apostolus significat, nam desperantium est 
contristari. Et ipse inquit de Epaphrodito : Infirmus 
fuit prope mortem, sed Deus misertus est illi, non so- 
lum autem illi, sed et mihi, ne tristitiam super tristi- 
tiam haberem. Quomodo ergo contristandum vetat, 
cum ipse contristandum se, si mortuus fuisset, de- 


clarat? Aliter de morte Epaphroditi si provenisset B 


contristandum significavit, et aliter prohibet contri- 
standum. Nam hic propter solatium adjutorii ejus 
quo utebatur in Evangelio, sí mortuus fuisset, con- 
tristandum se dicit, nos autem contristari prohibet, 
ne obitu quasi exstinctos et. perditos lugeamus, de- 
sperantes de resurrectione. Aliud est igitur solatium 
requirere quasi absentis, et aliud dolore jam non 
futuri : hic cessat consolatio, illic excluditur. Et 
ego sine tristitia sim. ld est, pro gaudio vestro in 
adventu ejus. Accessit sicut usque ad mortem. Qui 
vincto mihi in carcere non timuit ministrare. 


CAPUT Ill. 


Eadem vobis scribere. Id est, eadem documenta re- 
petere, qux» jam presens dixeram. Vobis autem ne- 
cessarium. Sicut horto crebrius irrigari necessarium 
est. Videte canes. Cavete pseudoapostolos, Evange- 
lium Christi lacerantes. Videte concisionem. Quia 
concisio potius quam circumcisio sunt dicendi. 

Nos ergo circumcisio sumus. Nos sumus veri Ju- 
dei, qui non unius membri pellem, sed totius carnis 
vitia resecamus, illi vero concisio. Qui spiritu. Id 
est, mente, non littera Deo servimus. In Greco, 
melius, spiritui, id est sancto, qui est Deus. Non 
confidentes in carne. ln carnali circumcisione, nosenim 
circumcisio. Ege magis circumcisus octava die. Ne 
aliquis putaret ideo se non gloriari, quia non fuerit 
circumcisus circumcisione oetavi diei, non post ali- 
quot annos, ut ajiquis peregrinus circumciditur. 

De tribu Benjamin. Qus semper fuit cum tribu 
Juda conjuncta. Hebreus ez Hebreis. Non ex gentibus 
proselytis. Phariseus. Non quasi indoctus, sed peri 
tus legis. Sed qua lucra mihi fuerunt. Ad compa- 
rationem inventi auri contemnitur zramentum, 
quamvis utrumque ab uno sit conditum, et pro tem- 
poris qualitate necessarium. 


Et arbitror ut stercora. Stercora sunt qu: ejiciunt 
homines vel cxtera animalia ex utero, cum quod 
forte et solidum est ad confirmandum et satiandum 
corpus remanet intus, sic littera legis ejicitur, et 
Sensus spiritualis ad cibum anim: in corpore Ec- 
clesi: remanet. Hieronymus in expositione Habacuc : 
Nou Veteris Testamenti doctrina, sed Phariszorum, 


cora dicuntur ab Apostolo. 

In fide ad cognoscendum illum. Ut : Nisi credidee 
ritis non intelligetis. 

Et virtutem resurrectionis. Ut. sciam viam resur- 
rectioni$ ejus, quia ideo resurrexit ut et nos simili- 
ter resurgamus : qui autem vere cognoscit, satis 
agit omnino ne peccet. 

Et societatem passionum ejus. Si quomodo occur- 
ram ad resurrectionem, etc. Si compatimur et con- 
vivemus. Si quomodo habeam gloriam in resurre- 
ctione: non enim particeps glorie resurrectionis erit, 
qui nunc ad configurationem mortis ejus non vult 
pervenire. 

Non quod jam acceperim. Perfectionem, quam 
omnis homo] et universa creatura per gratiam et 
non ex merito possidere potest. Aliter, non quod 
acceperim, quia finis mundi nondum advenit, sed in 
spe quod credimus, non in re. Aut jam perfectus sim. 
Adhuc de hac perfectione, et de tali resurrectione 
suspensus sum. Si comprehendam. Si comprehendam 
meritum apostolàtus, in quo apostolatu a Christo 
sum comprehensus. Non arbitror comprehendisse. Se 
humiliando omnibus gloriam tulit [tollit], et univer- 
sos provocat ad profectum. 

Unum autem. Subaudis, arbitror comprehendisse, 
hoc solum scio, quia quotidie proficio, et przte- 
ritum laborem non computans ad priora festino. 
Sive legis obliviscens. Ad perfecta Evangelii pre- 
cepta me teneo. Bravium superne vocationis Dei in 
Christo Jesu. Quando sanctis dicetur : Venite, bene- 
dicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a 
constitutione mundi. Quicunque ergo perfecti sumus 
hoc sentiamus. Hoc est, quicunque volumus esse 
perfecti. Aut, perfecti sumus ex parte, non ex toto. 
Hoc sentiamus. Non comprehendisse perfectionem. 
Àut vetera obliviscenda, et nova sectanda, vel futura 
premia semper cogitemus. Vel sic se habet sensus 
hujus loci, ut ad comparationem hominum cxtero- 
rum, qui non habent curam vel notitiam Scriptura- 
rum, nec mysteriorum Dei, se et similes sui pet- 
fectos dicat. Ad comparationem autem scientia di- 
vine majestatis dicit se non accepisse perfectionem 
&cientixe, nec perfectum esse in scientia. 

Et si quid aliter sentitis. Hoc est, si nec plene 
futura intelligitis. Hoc vobis Dominus revelabit. Sci- 
licet in futuro, ipsis rebus prxsentibus. Aut, si quid 
aliter sentitis przeter quod dico, hoc est, putando vos 
comprehendisse perfectionem, hoc vobis Deus reve- 
labit, id est, vos nosse imperfectos esse. Verumtamen 
ad quod pervenimus. Ad cognitionem licet imperfe- 
ctam, seu ad fidem. 

Et in eadem ambulemus. Non enim scire sufficit 
absque facto. Et cognoscite. Honorate, et imitamini. 
Qui sic ambulant. Sicut et nos. Sicut habentes for- 
mam nostram. His tantummodo credite qui formam 
exempli nostri portant. Multi enim ambulant. Pseudo 
apostoli, a quibus cavete ne.vos seducant. 

Et gloria in confusione. Quia gloriantur jn cir- 


Li 

















211 


COLLECT. IN EPIST. 1 AD THESS. 


415 


cumcisione vitiisque. Conformabit. Post resurre- A famae. Ut est illud : Provide bona non solum coram 


ctionem. Corpori glorie. In monte scilicet Thabor. 
Secundum operationem. Secundum hanc potentiam, 
quia sibi cuncta subjecit, etiam hoc illi possibile 
est. 

CAPUT IV. 

Gaudium et corona mea. Propter vos enim in prze- 
senti lzüificor, et in futuro coronabor. Evodiam rogo 
et Syntichen deprecor. Hx mulieres scientes erant 
legis, quas similiter ut istos eadem sentire commo- 
net et hortatur. Quorum nomina sunt in libro vite. 
Ne moleste ferant sua nomina in hac Epistola non 


comprehensa, scripta dicit in ccelis. Gaudete in Do- 


mimo. Non in terrena felicitate. Semper. Tam in 
prosperis quam in adversis. 

Et iterum dico gaudete. Repetit, ut magis ac magis 
confürmetur gaudium. Dominus prope est. Scit quid 
opus sit vobis antequam petatis eum. Nihil solliciti 
sitis. Quid manducetis, aut quid induamini (Matth. 
v), hiec enim gentes inquirunt. Sed in omni oratione. 
Lege epistolam ad Timotheum : obsecrationes fiunt 
pro peccatis przeteritis vel przesentibus, orationes pro 
adipiscendis quz speramus. 

Postulationes. Cum pro aliis intervenimus. Gra- 
tiarum actiones, Cum pro immensis Dei beneficiis 
grates laudesque rependimus. Que superat omnem 
mentem. Non solum hominum, sed etiam angelorum. 
De catero, fratres. 1d est, ad extremum omnium, ut 
omnia breviter comprehendam, vel de reliquo vitse 
nostra. 


Deo, sed etiam coram hominibus. 

Si qua virtus. Tolerantizs. Si qua laus. Bonze cou- 
versationis. Didicistis. Verbo. Accepistis. Exemplo. 
Audistis. Auribus. Vidistis. Oculis. Hec agite. Non 
enim sola sufficit cogitatio. Quoniam tandem refto- 
ruistis. Hoc est, iterum flore boni operis florere 
copistis, dando mihi quod prius dabatis, hoc est, 
eleemosynam ministrando. 

Pro me sentite. 1d est, mihi eleemosynam date. 
Sicut ante sentiebatis. Eleemosynam mihi tribuentes 
antequam tribulationibus occupati fuissetis. Non 
quasi propter penuriam dico. Non propter meam 
inopiam , sed propter vestrum profectum dico me 
esse gavisum. 


B Ego enim didici. A Christo omnia :quanimiter 


ferre sum doctus. Scio humilitatem. Non desperans 
fame. Scio abundare. (uia non extollor in abun- 
dantia. Jn omnibus. Id est, bonis, sive prosperis, vel 
adversis. Scitis autem et vos Philippenses , quando 
profectus sum. Scitis quia vos solos, a quibus sum- 
ptus acceperimus elegimus, fideliores omnibus vos 
judicantes. 

In ratione dati. Eleemosyne donate. Fructum 
abundantem. Mercede coelesti pollentem. In odorem 
suavitatis. Odor suavitatis non in re oblata, sed in 
mentis oblatione consistit, Hostiam acceptabilem, 
More veterum oblationum. Impleat omne desiderium 
vestrum. Quia ut perfecti alia desiderare non pote- 
rant, nisi qus sunt secundum divitlas Dei, non 


Quacunque sunt vera. Permanentia , vel carentia C $zculi, et quee ad gloriam pertinent Christi. Qui de 


mendacio. Pudica. Moribus. Sancta. Sine immundi- 
tia. Justa. Debita. Amabilia. Deo. Quecutque bone 


Cesaris sunt domo. Qui nuper ex Cesaris Neronis 
familia Christo crediderunt. 





| VII. 


; IN EPISTOLAM TI AD THESSALONICENSES. 





CAPUT PRIMUM. 


Paulus, et. Sylvanus, et Timotheus. Quod non 
dicit apostolus, significat auditorum perfectionem. . 


Et Sylvanus, et Timotheus. Hi specialiter nomi- D 


nantur, quod eorum doctores erant. Charitatis et 
patientie spei. Qui perfectze charitatis est, sustinet 
omnia patienter, propter spem futuram. Sed in vir- 
tute. ld est, signorum, miraculorum. 


Et Spiritu sancto. Cujus virtutem per signa mon- 
stravimus. In plenitudine multa. 1n perfectione justi- 
tix», conversationis et vitz. 

Cum gaudio Spiritus sancti. Sicut apostolos le- 
gimus fecisse. A vobis enim diffamatum est. Id est, 
vestro exemplo cstere provincie ad credendum 


puit nos. Dimittendo peccata, et doctrina sua, et 


exemplo. 
CAPUT Il: 

Non inanis (uit. Non est inanis sermo quem im- 
plet constantia passionis. Ante vexati. Multa enim 
passi sumus, antequam ad vos venissemus. 

Sicut scitis in Philippis. Quia aliquanti vestri vi-. 
derunt nos Philippis passos, non expavisse persecue 
tiones, nec praedicare cessasse. 

In multa sollicitudine. Id est, non negligenter, nec 
transitorie, sed in multa sollicitudine. Non ex errore. 
Id est, perverse doctrine. Neqwe ex immunditia. 
Id est, avaritie seu perversi operis. Neque in dolo. 
Sermone adulationis, aut non conira conscientiam 
nostram docentes ac suadentes. Sed sicut probati su- 


sunt provocate. Nam natura fam: est, sive bonum, mus. Sicut probavit nos Deus dignos esse ad predi- 


vel malum nuntiantis, ubique omni celeritate dis- 
currere. 
Aliquid loqui. De vestra scilicet laude. Qui eri- 


candum Evangelium. 
Neque in occasione avaritie. Omnis qui adulatur, 
aut propter avaritiam , aut propter vanam gloriam 





919 


SEDULHI SCOTI 


220 


adulatur. Ille ergo probatur propter Deum docere, A Dominus passurum se ante predixit. Labor nester. 


qui istam non quarit. Sed fuimus parvuli inter vos. 
ld est, humiliantes nos, et nec debitum qu:rentes 
honorem. Tanguane ei nutrix foveat filios suos. Hu- 
miliane se in omnibus parvulo eozquat, ut illos ad 
majora &na imitatione perducat. Nam et balbutit in- 
terdum angua, et mandacare fingit, et cum eo [eis] 
lente ambulare eonsueseit. Ka nos omnia fecimus per 
que profleere poteratis. Sed etiam animas nostras. 
Ut : Ego sum pastor bonus, bonus autem pastor ponit 
animam suam pro ovibus suis (Joan. x). Charissimi. 
Propter fidem et eenversationem nostram. Laborem 
mosírum. id est, manuum. Fatigationem. In itine- 
fibus ad praedicandum Evangelium. Ut nullum ve- 
strum graearemus. Non gravat Corinthios, propter 


Doctrina nostra. In omni necessitate. Omnem ne- 
cessitatem et tribulationem non sentimus, pro mul- 
titudine gaudii status vestri. Quoniam nunc vivimus. 
Etiamsi occidamur, vivimus, quorum vita in vestra 
firmitate consistit. Super omne gaudium. Triplicem, 
ostendit, causam letiti:& nobis vestra conversatio 
pristat, quia et vos profecistis, et Dominus per vos 
benedicitur, et aliis prebetis exemplum. Que desunt 
fidei vestre. Non ipsa fides deest, sed confortatio, 
ut in fide permaneant usque in finem. Dirigat viam 
nostram. ld est, remotis diabolicis scandalis, quibus 
noster impediatur adventus. Vos autem Dominus 
multiplicet. Sicut et nos multiplicavit in charitate. 
Sine querela. 1d est, peccati prineipalis apud Deum 


pseudoapostolos munera quazrentes ; hos autem non B et homines. Cum omnibus sanctio. Rive angelis, sive 


gravat, ut inquietos qui erant ex illis exemplo suo 
coerceret. 

Quam sancte. Secundum mentem. Juste. Secun- 
dum bona opera. E! sine querela. Non alios gra- 
vando in sollicitudinibus. Si quis enim sanctus fuerit 
doctor, non tamen sine querela est, sí alios sollici- 
tudinibus supra modum aggravat. Verbum auditus 
Dei. ld est, quod primum de Deo audistis, sive ut 
audiretis Deum. Non ut verbum hominum. Ut ver- 
bum hominum aceipit, qui contemnit. Vos autem 
lta eredidistis, ut ab ipso Deo vos audire putaretis, 
Ecclesiarum Dei que aunt in Judea. 1d est, quibus 
dicitur : Nam et vinctis cempassi estis, et rapinam 
benorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Qui ef 
Dominum occiderunt. Quid mirum si nos persequun- 
tar, qui nec Domino pepercerunt. Prohibentes nos 
gentibus loqui. Non solum Judxes impediunt, sed 
etiam gentibus invident ad suorum cumulum pecca- 
torum, Prevenit eniu super illos ira Dei. Sive quia 
prodico qua pcena capti sunt, sive quia ablatus non 
credentibus est intellectus, sive hic prophetizat vin- 
dictam crucis quasi prius facta esset. Usque in finem. 
Usque dum credunt, vel usque ad diem judici, ut: 
: Opprobrium. sempiternum dedit. illis (Psal. vxxvn). 
Ego quidem. Festinavi. Paulus. Non aliquos a me 
muniios destinavi. Impedivit nos Satanas. "Fribula- 
tionibus persequentium, sive omnis lator contra- 
rius Satanas dici potest. Nam Satanas aliquando 
non potest impedire virtutem animi; qus» autem ad 
hbores eorporis pertinent , swpe potest impedire. 
Que enim spes nostra? Non immerito vos deseramus, 
pet quos et lztiti:e gaudium speramus, et gloriz co- 
T6Ram non sustinentes, non patiemur ut nemo ad 
vos veniret. 

CAPUT Ht. 

Solitarii. Maluimus enim soli remanere quam ne- 
seire quid agatis. Ey misimus Timotheum. Quzritur 
qaomodo "Fimotheus missus sit, qui pariter scriptus 
est. Non ergo hae viee missus sit, sed prius. 7n Aoc. 
Labore, ut: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio 
hsporug, ete. (Matib. x). Positi sumue. A Deo. Pra- 
dicabamus vobis. Ut non vos ipsa novitas deterreret, 
$ed magis prophetiam nestram firearet, sicut ct 


- 


:4 


hominibus. 
CAPUT IV. 

De cetero ergo rogo, fratres. Post laudem et con- 
firmationem incipit exhortatio. Abundetis magis. 
Quia cum state fldei debent augere profeetum et 
mores, sicul accessu carnalis xtatis et corpus cre- 
&cit et studium. 4 fornicatione. Tam spirituali quam 
corporali. Suum vas possidere. Proprium suum cor- 
pus sive conjugem caste habere. Que non noverunt 
Deum. Auctorem castitatis. Ut ne quis supergredia- 
iur. Ne quis suam conjugem derelinquens, alterius 
polluere quxerat uxorem, sive in quolibet negotio ne 
quis alterum fraudet, ut qui pecuniam suam non ' 
ad usuram dederat. Von hominem spernit, sed Deum. 


C Non mea verba despicit, sed ejus qui in me loquitur 


Christi, cujas spiritui injuriam facit omnis qui non 
sancte conversatur. À Deo didicistis. À Christo, qui 
dixit: Mandutum norwn do vobis, ut diligatis invieem, 
sicut dilexi vos (Matth. xxv). Et ideo novum est, ui 
pro alterutro moriamur, quia hoc Vetus non jusserat 
Testamentum. /n universa Macedonia. Id est, non in 
Thessalonica tantum. Ut abundetis magis. Hoc est, 
ejiagi ignotge quosque diligaus. P1 quieti sitis. Qui- 
dam eorum inquiete per diversorum discurrebant 
domus, aliqua etiam ad religicnis opprobrium ab infi- 
delibus postulantes, quam causam plenius ad eosdem 
exsequitur. 

Et ut vestrum negotium agatis. Necesse est enim 
otiosum inhonestum esse, dum, necessaria victys 
requirit, adulationi quoque operam dare , novitates 
eliam rumorum sectari, causarum fabularumqug 
occupationes conquirere, per quas sibimetipsi adi- 
tum paret ad facultatem, qua diversorum valeat 
domus penetrare. Qui hzc omnia facit, inhoneste 
ambulat. Honeste hic ambulat processionis, et visi- 
tationis et Dei verbi causa ambulans. 

Ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt. Yd. est, 
ne vos ipsi denotent, qui pmestare videatur. 

De dermientibus. ld est, de mortuis dormiunt, 
quas certum est resurgere. 

Verbo Domini, Ut : Qui credit ig me etsi mortuus 
fuerit, vivet. Verbo Domini, qui in Paulo loquebatur 


. illud quod sequitur. Quia nos qui vivimus, qui resi- 








$21 


COLLECT. IN EPIST. Il AD THESS. 


222 


dui sumus in adventu Domini, non. preveniemus eos À vigilemus. ld est, oculos semper ad Dominum vigi» 


qui dormierunt. Hoe autem dieendum reputat secum 


his ques vivos inveniet dies judicii, dum adhuc vi- - 


wunt i» corpore. Aliter Verbum Domini est : Non 
prevenimus egs qui dormierunt, quia tam velox 
erit resurrectio eorum quam nostra assumptio. 

In jussu. Dei, ut : Mortui audient vocem Filii 
Dei (Joan, v). Kt in vace archangeli, hoc est co- 
lestium virtutum, ant in. manifesialione vocis am 
changeliog; alüer, ip. voee Christi, sivo Michaelis, 
aut Gabrielis, quod interpretatur fortitudo Dei, qui 
dicit : surgite, expergiscimini. In (uba. In clamore. 
Descendet de celo. In aera, sive supra montem  Oli- 
yeti, unde £orpus ejus elevatum est, ibi presentia 
ejus demonstratar. 


lantes *, vel elevantes, Et sobrii simus, Ne cura 
hujus viti inebrient paentem nostram. Nam qui dor» 
miunt, gocie dormiunt. Ideo occisi et ebrii sunt, quia 
in teuepris sunt, sed hie magis nox et ebrietas alle- 
gorice pro igaorantia e& libidine accipiendg: sup, 
Indu'i losicam. Quia alii nudj sunt gui ebrii sunt. 
Fidei et charitatis. Omnis justjsja fide et eharitata 
constat, quam loricz alibi comparavit, Qui wortuua 
esi pro gobis, Id est, ne nos mereremur. Ut sive. vi- 
gilemus, sive dormiamus. Hoc est, ut sjye in eorpore, 
pive extra. eorpus inveniamur, sepyper cum ipso viv 
vamus. Ut noveritis. Honorifieetis. Laborqnt, Scilicei 
in doetrina. Pacem habete cugi lis. Etsi equtrapi3 
vestis moribus dixerint, Corr pite inggie(qs. Vagos 


Resurgesi primi. Non tempore, sed primatu glo- B huc et illuc discurrentes. Pusillanimes. ld est, inten 


rie. Rapiemur in nubibus. Sicut corpus Domini in 
nube elevatum est. In hoe autem velorcititem resur- 
rectionis significat ; unde lsaias dicit: Sancti spe- 
rantes in Domino, suutabuut fortitudinem, assument 
pennas, ut aquile volantes, ete. (Isai. x). 
CAPUT Y 

Sicut fur. Quando omnes scierit dorzaire securos 
'óin nocte , ut: Media nocte clamor factus est, etc. 
(Matth. xxv). Pax et securitas. Posy occisum Anti- 
christum. Tunc repeutinus eig iupeyveniet in(eritua. 
Ut in diebus Noe et Sodomorum contigit. Sicut dolor 
parius. Sicut illa veniepte partu dolores nom effugit. 
Non estis in tenebris, Noa estis ignorantes, ut pe- 
sciatis vos semper debere esse paratos. Filii (ueis. 
Scientis, vel Christi. Filü diei. Veritatis. INoclis. 
Dazmonis, vel peccati, Tenebrarum. Mgnorantiz. Sed 

Deest fortassis kabentes. 


tione desperantes vel deficientes. Suacipjte, Susti 
nete. Patientes estote. Etiam ad correptos, quia im- 
patientia non corrigit, sed irritat. Invicen et in om- 
nes. Non solum in vos Christianos, sed ip omnes 
homines. Spiritum. Loquentem varias liwguas, vel 


Spiritum exbortantis, nolite perversis qumstionibus 


opprimere. Prophetias no:ite spernere, Sive futura 
predicantes, sive praserita disserentes. Tqutum uw 
grobetis. Si legi non sunt contraria quz dicuntur, &t 
$i quid tale fuerit refutate. Qmnia probate. Si a dia- 
bolo, an a Deo sint. Integer apizitus. Mens in qua est 
imago Dei expressa, sive formata. Ali spiritum cqn- 
g&cienliam dicunt, ut : Nemo scit ea qux sunt homi- 
uis, nisi spiritus qui in eo est. Fidelis eat. Et verax 
in promissionibus. 





Y 





IN EPISTOLAM II AD THESSALONICENSES, 





CAPUT PRIMUM. 

Gratias agere debemus Deo. Qui sibi talem Ec- 
clesiam quaesivit. In exemplum justi judicii Dei. Ut 
exemplum detís justum Dei judicium exspectandi, 
quem ita creditis venturum. Si tamen justum est. Hic 
si tamen confirmantis est, non dubitantis, quasi dicat, 
si tamen fons justitixe potest judicare quod justum 
est. Nam sicut tndubitanter pro nomine Domini pa- 
tientibus requiem, ita incunctanter tribulationem 
his qui eos tribulant reproinisit. In flamma ignis. ld 
est, ut ignis ante ipsum przcedat. Quod si potuit 
flamma Dei imperio tres pueros omnino non tangere, 
quare non eadem potentia aliis sxvior, aliis mitior, 
fieri posse credatur? Et qui non obediunt ejus Evay- 
gelio. Peccatores licet non fuerint. & fucie Domini. Ut 
illud : Ite, maledicti, in ignem eternum. Mirificari in 
omnibus. Cum. ipse in snis glorificandus erit megm- 
bris, qua solis splendore fulgebunt, Tupc enim mji- 
rabuntur impii et ixriseres huunjlitaus in subitatione 


Led 


salutis insperatz justorum. In quo e$ oramus. In ez- 
spectatione illius diei judicii. Ja et glorifücetur no- 
men Domini. Ut Christi nomen in vestris actibus efa- 
rum sit, ei nos in ejus signis et virtutibus gloriosi 


-'Bimus. 


CAPUT H. 

Rogamus autam vos, fratres, per adventum Domini. 
Primum, vel seeundum, quo vobis charius nihil esse 
sum certus. Kt nostram congregationem. Quando a 
quatuor ventis cceli congregabuntur electi : Ut. ubi 
fuerit corpus, illuc congregabuntur aquile ( Matth. 
xxiv). Ncque per spiritum. Neque signa vos terreant 
tanquam per spiritum facta, quia hoc et Salvator 
premopuit, Neque ger verbum. Ne sermo dialecticze 
fallacie vos seducat ullo modo sub qualibet specie 
boni vel mali. Quasi instet dies Domini. Dicendo : 
Ecce est Christug hic, vel illie, Quoniam nisi venerit 
discessio |Àl., dissensio]. Hoc est , nisi Antichristus 
venerit, nop veniet Chrigye. Quad auiem. disceesio- 


925 SEDULII SCOTI | 224 
nem hic dicit, alibi eum refugam appellavit in Lati- A Arianum, qui ideo Patrem majorem putat, quia prior 
nis exemplaribus. Utrumque autem ita intelligendum — in Scripturis soleat nominari. Et dedit comsolatio- 
est, quod nisi venerit refuga veritatis, sive sui prin- — nem. Promissionem , sive consolatorem spiritum. Et 
eipatus désertor, sive discessio gentilium a regno — spem bonam. Quia potest et spes mala esse. 
Romano, sicut in Daniele per bestixe imaginem dici- CAPUT Ill 
tur. Homo. Antichristus. Peccati. Diaboli scilicet. 
Super omne quod dicitur Deus. Super omnem videli- De cetero, fratres, orate pro nobis. Dat humilitatis 
ce potentiam et z:eternitatem se jactabit. Et sacra- — exemplum, et occasionem charitatis, ut pro alterutro 
menta culture divinz corrigere, vel augere se dicat. audacius oremus. Et glorificetur. Auditorum profe- 
Et templum Hierosolymz reficere tentabit, omnes- — ctu. Fidelis est Deus. ld est, qui non relinquit nis 
que legis c:remonias restaurare, tantum ut veritatis — relinquentes ee. Et patientia Christi. Sicut Christus 
Christi Evangelium solvat, quz res Judsos eum pro — patientiam habuit. 
Christo suscipere persuadebit, in suo non in Dei no- Denuntiamus autem vobis, ut abetrahatis vos. ab 
mine venientem. Quid detineat. Hoc est, qux: mora — omni fratre ambulante inordinate. Quia in primis le- 
est ut veniat. Ut reveletur. Id est, Antichristus. Suo — nius commonuimus, et tamen emendare se nolue- 
tempore. Id est, apto tempore. Jam enim mysterium B runt, ut vel hoc modo quo sancti se ab eis separant, 
iniquitatis operatur. Antichristus per sua membra — erübescant. Hujus plane loci auctoritate subtrahen- 
agit, ut Joannes dicit : Multi Antichristi facti sunt — dus est ab omni Christiano qui non secundum 
(Joan. n). In his ergo mysterium iniquitatis opera- — apostolica precepta incedit. In prima rogat, hic 
tur, qui falsis doctrinis ejus pervium faciunt iter, — denuntiat; in illa blandientis affectus est, in bac ob- 
quos beatus Joannes in mundum dicit exisse. Sicut —testantis severitas et minantis. Denuntiamus vobis 
enim Christus nunc per membra sua operatur, sic — fratres. Quia prius rogantes contempsistis audire, 
Antichristus. Qui nunc. Rex Bomanorum. Tenet. Re- — $altem nunc denuntiamus voci obedire. Ipsamque 
gnum. Teneat. Regnum suum. Donec de medio fiat, — denuntiationem non nudo verbo, sed eum obtesta- 
Hoc est, donec regnum , quod nunc tenet, de medio — tione nominis Domini nostri Jesu Christi terribilem 
auferatur, priusquam Antichristus reveletur. Aliter: — infert, ne forte simplicem , velut humana voce pro- 
Ut. qui nunc tenet, id est, Nero, teneat tunc ejusdem — latam, rursum contemnerent. Imitari nos. Qui sv- 
nominis alter Nero. Donec de medio, hoc est, regno , !»us forma credentium. Non quia non habuerimus 
inediante illius tunc Neronis, nascatur Antichristus — Potestatem, non quia indignus est operarius mercede 
in medio regno alterius tunc Neronis. Hoc de impe- — Sua, sed ut nos formam daremus vobis ad imitan- 
rio Romano dictum est, et propterea Paulum non id C dum nos, ne cui occasionem avaritie, vel otii, quod 
aperte scribere voluisse dicunt, ne calumniam incur- — fons est inquietudinis, preberemus. Quoniam si quis 
reret, quod Romano imperio male optaverit, cum — Aion vult operari , nec manducet. Aut sedeant quieti, 
speraretur zeternum. Spiritu oris sui. Ut Isaias dicit: — ut si veri sunt apostoli, nos sequantur, si non ava- 
Et spiritu labiorum suorum interficiet impium (15a. xi). — ritize, sed Dei causa ambulare se ducunt. Ut cum si- 
Prodigiis méndacibus. Prestigiosis, sicüt ante prodi- —lentio operantes suum panem manducent. Comila- 
ctum est, dabunt signa, ita ut seducantur, si fieri tur enim loquacitas inquietudinem et instabilitatem. 
potest, etiam electi, per phantasticam virtutem, sic- — Suutn panem. Non alienum. Nolite deficere bene fa- 
ut Jamnes et Mambres coram Pharaone fecerunt. cientes. Aliis qui non sunt hujusmodi; aliter, etiam 
Ideo mittet illis Deus operationem erroris. Id est, per- — hujusmodi benefacite, licet eis non commisceamini. 
mittet venire; nam si Deus mittit, non est operatio — Ut erubescat. Ut non penitus abscindatur. 
Satane. Corripite ut fratrem. Eger enim curandus est, non 
Ut judicentur. Paenam patiantur. Consenserunt ini- —Begandus, ne in apostasiam inquietudo vertatur. 
quitati. Homini diabolica arte fallenti. In constitutio — | pse autem Dominus pacis. Ut possitis omnes curare 
nem glorie Domini nostri Jesu Christi. Ad hoc enim — Pacifice. Quod est signum. Agnitionis. In omni Epi- 
vocati sumus, ut Christi gloriam acquiramus. Scimus D stola ita scribo. Sic enim subscribebat , excepta Ga- 
enim quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, Do- — làatarum, quam ex integro propria manu subscripsit, 
mínus noster Jesus Christus, et Deus Pater, contra — Ut post eam nec sibi, nec angelo crederent. 


-— —  — ] ———onÓ————! —í—— !—— H—— MÀ À—MÓ Fó € 'ilíÍÉá &ÉiR———— 





IX. 
IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES. 





CAPUT PRIMUM. non pervenit. Propter spem. Non propter hominum 
Paulus apostolus. Hac vice apostolatus auctoritate — laudem, sed propter vitam sternam, quz est im 
utitur : in aliquibus enim auditores reprehendit. Aw- — Christo. In colis. Ut est : Exsultate quia merces we- 


dita fide vestra. Non visa, vel cognita, quia ad hos ,, &ira copiosa est in celis (Math. v). Sicut in omni 





925 COLLECT. IN EPIST. AD COLOSS. 226 
mundo. Synecdochice$, pro parte maxima mundi. A desunt passionibus Christi. Patitur enim Paulus 1n 


Fructificans et crescens. Aliud xxx, aliud 1x, aliud c, 
secundum parabolam seminantis (Matth. xii). Et co- 
qnovistis gratiam Dei in veritate. lle gratiam in ve- 
yitate cognovit, qui ejus beneficia malis actibus non 
evacuavit. Qui est pro vobis fidelis minister Christi. 
: Fideliter pro vobis in oratione incumbens, ministe- 
rium Christi exhibet voluntate. Jn spiritu. Id est, in 
spirituali dilectione. Et postulantes. Pro his virtuti- 
bus qu:ze sequuntur. Ut impleamini agnitione volunta- 
tis. Quia aliter voluntatem ejus non potestis facere, 
quod Propheta intelligens dicebat ad Dominum : 
Doce me facere voluntatem tuam , quia Deus meus es 
tu ( Psal. cxun). In omni virtute. Exsuperando vitia 
spiritus et carnis. Secundum majestatem. Per auxi- 


suis membris ea qux desunt passionum Christi : 
omnia enim quz potuit adimplere in vita passionum 
Christi assecutus est, adhuc tamen mori restat, ad 
quod paratus erat. Secundum dispensationem Dei. 
Doctrinze evangelicze, quam vobis gentibus visus sum 
erogare. Divitias majestatis. Quia idem Deus: om- 
nium, dives in omnes qui invocant illum. Quod est 


Christus. Ipse est enim mysterium. Corripientes. 


Propter mala opera , ut : Declina a malo , et fac bo- 
num (Psal. xxxvi). Omnem hominem. Servos et libe- 
ros, nobiles et ignobiles. Et docentes. ld est, ad bo- 
num faciendum, ut fac bonum. In omni sapientia. 
Veteris et Novi Testamenti. Contendens. Contra hase- 
relicos et demones. In virtute. Potentie ejus, in 


lium. In omni patientia et longanimitate cum gaudio. D signis et miraculis. 


[bi vera est longanimitas et patientia, ubi aliquis 
etiam gaudet se sustinere quod patitur. Sorti sancto- 
rum. Sortem hereditatis Scriptura cognominat, quia 
Jesus terram divisit in sorte. In lumine. Fidei et sa- 
pientix. Et transtulit in regnum. 1n Ecclesiam pre- 
sentem , regnumque celorum. Filii dilectionis sua. 
Hoc est, filii dilecti sui, ut : Hic est Filius meus di- 
lectus , in quo mihi complacui. Qui est imago Dei in- 
visibilis. Similitudo est in habitu forme, zequalitas 
jn mensura magnitudinis et parvitatis, imago in ex- 
pressa re de altera ; nam duo ova similia et :equalia 
possunt esse, non est tamen imago, quia alterum 
non est expressum dc altero, in filiis vero imago po- 
test esse. Christus autem non solum imago est Dei 


CAPUT II. 

Volo autem vos scire qualem sollicitudinem habeam 
pro vobis et pro his qui sunt in Laodicea. Quz est civi- 
tas in Asia Minore. Hoc ita dico. Quod in Christo sunt 
omnes thesauri sapienti: et scienti: absconditi, ut 
sermoném, vel sensum philosophiz, qui contra illum 
est, non solum non miremini, sed etiam stultitize de- 
putetis. Sed spiritu vobiscum sum. Habebant hanc 
gratiam Apostoli , ut alibi positi, quid alibi ageretur 
agnoscerent , sicut Elisei spiritus cum Giezi fuit in 
via (1 V Reg. 1v). Et supplens. ld est, litteris implens 
quod corporali przesentia non possum implere. Radi- 
cati. Fide. Et supercedificati. Virtutibus aliis : nam 


secundum robur fundamenti validi gupercrescit. edi-- 


Patris quia de illo est, et similitudo quia imago est, C ficium. Et confirmati fide. Bonorum scilicet futuro- 


sed et zequalitas tanta, ut nec temporis intervallum 
impedimento sit. Primogenitus universe creatura. 
Primogenitus secundum assumpti hominis formam, 
non tempore, sed dicitur juxta illud : Filius meus 
primogeniius ]srael (Exod. 1v). Aut primogenitus di- 
citur, quia ante omnem creaturam divinitate natus 
est, vel primogenitus nominatur universe Ecclesiz. 
Primogenitus ez mortuis. Incorruptibilitatis gloria. 
Ut fiat in omnibus. Tam visibilibus, quam invisibili- 
bus ; sive mortuis, sive vivis. Primatum tenens. Sive 
secundum carnem, sive secundum divinitatem. Com- 
placuit. Patri. Omnem plenitudinem. Habet divinita- 
tis : in aliis, hoc est, apostolis, patriarchis, prophe- 
tis, gratia fuit ex parte; in Christo autem tota divi- 


Ditas abundat. Reconciliari omnia. Coelestia et terre- D 


Siria, qux vitz dissonantia olim dissidebant. Per 
sanguinem crucis ejus. Hoc est, per sanguinem aqui 
effusus est in cruce. Notandum quare non dicit per 
crucem, sed per sanguinem crucis : aliud namque est 
crux in alto stans, aliud sanguis decurrens; ascen- 
dens ergo in crucem, quasi celestia obtulit et sana- 
vit, sanguis autem ejus de summo stillans sanavit 
terrestria, et hoc in sanguine hostiarum prefigura- 
batur, de quo aliud super altare offerebatur, et aliud 
ad basim altaris fundebatur. Reconciliati in. corpore. 
Ecclesiz. Stabiles. In charitate. In universa creatura. 
Scilicet rationali, ut : Predicate Evangelium omni 
oresture. Minister. Predicator. Et adimpleo ea que 


rum spe. Abundantes in illo in gratiarum actione. Id 
est, semper crescentes in illo, et pro omnibus bene- 
ficiis ejus gratias referentes. Videte ne quis vos de- 
cipiat per philosophiam et inanem fallaciam. Contra 
philosophos agit, quorum omnis pene disputatio de 
elementis est , ex visibilibus creaturis, et qui ex re- 
bus naturalibus virtutem zstimant Dei, dicentes, ex 
nihilo fleri nihil posse; et : animam, aut initium non 
habere, aut esse mortalem; et : virginem parere om- 
nino non posse, sed et Deum ex homine nasci, mori 
atque resurgere, credere stultum esse. Aliter, ina- 
nem seducat fallaciam, id est, Judaismum. Secundum 
traditionem hominum. Sxculares litteras. Elementa. 
Mandata carnalia. Non secundum Christum. Non se- 
cundum fidem Evangelii Christi. Omnis plenitudo di- 
vinitatis corporaliter. Sciendum corporale aliquid vel 
proprie diei, cum de corporibus agitur, vel etiam 
translato vocabulo, sicut dictum est : Quia in ipso 
inbabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter : 
neque enim divinitas corpus est, sed quia sacra- 
menta Veteris Testamenti appellat umbras futuri, 
propter umbrarum corpus, corporaliter dixit habi- 
tare in Christo plenitudinem divinitatis , quod in illo 
impleantur omnia qu:ze umbris illis figurata sunt, ac 
si quodam modo illarum umbrarum ipse sit corpus, 
hoc est, figurarum et significationum illarum ipse 
sit veritas. Sicut ergo ipse figura significationesve 
translato vocabulo utique non proprie dictz sunt um- 





(1 


ler inhàbitàre, lfanslato verbo usus est. In exspo- 
Háttofie. Ín. circumcisione Christi, per quani totum 
vetérem exspoliastis hominefn. Consepulti in bapti- 
àimo. ($uià peccata sepeliuntur in baptismo. Et surre- 
xit. In hovitatem vite. Üperationis Dei. Id est, resur- 
réctionis Christi. Convfrificarit. Auferendo causas 
inortis, id est, peccata. Delens chirographum quod 
adversum nos erat. Chirographum dicit maledictum 
legis, unde alibi ait: Christus nos redemit de male- 
dicto legis, quo continetüt : maledictus omnis qui 
non pertianserit in omnibus quee scripta sunt in libro 
. legis, ut faciat ea. Quidam vero dicunt chirogfaphum 
ebsé, quasi scriptam quamdam apud Deum , memo- 
riarh peccatorum ; unde ipse in Cantico dicit : Nonne 


&rpULH ScotI 
Dto, itd duod ait plenitudinem divinitatis corporali- A 


225 
CAPUT nt. 

S1 ergo. tonsurrexistis cum Chrisío. Consequenter 
primo commortuos, deinde consurrexisse nos dicit , 
nec solum terr: mori, sed etiam collo vivere nos 
hortatur : Nihil, Inquit, terrénum vos ambiatis, ne- 
que mortále qu:eráti$. Que sursum. $unt sapite. Hoe 
est, celestem sectaihini sapientiam, sed nos nunc 
celerius humanae sapientie. studium impendimus. 
Mortificate igitur membra vestra Quee sunt super ter 
ram. Prius ergo quam czterá perscrulemur, qua 
ista sint membra qux mortificare prxceperit , inda- 
gemus. Neque enim beatus Apostolus abseissionem 
manuum àüt pedum preceptione compellit, sed cor- 
pus peccati, quod dique constat ex membris, quan- 
tocius destrul. desiderat; de quo corpore alibi : Ut 


hec congregata sunt apud me, et signata in thesauris B destruatur, inquit, corpüs peccati. Et quxe sit ejus 


meis? Et Jerem. ait : Peccutum Jude scriptum est in 
styfo ferreo, in ungue adamantino (Jet. xvi). Etiam 
lixec ergo deleta est in cruce, dum dimissis peccatis, 
étlam memoria est abolita peccatorum. Aliter chi- 
fographum dicit, quod adversum genus humanum 
diabolus alta memoria reconditum habebat. Affigens 
illud cruci. Quiá nos de ligno tulimus illud chirogra- 
pliutn , ideo non potuit deleri, nisi affigeretur ligno, 
ut dicit : Tulit peccata nóstra super lignum (I Petr. 
1v). Nám titulus qui scriptus est super crucem, isturn 
titulum chirographi delevit. Éxspolians principatus. 
D:mones, quia predam generis humani ab eis ra- 
puerat. Traduzit. Alligavit. Et captivavit. Mortem. 
Fiducia. Sine timore. Palam. Non latenter. Trium- 


phans illos in semetipso. Devicit palam, et crucifixus C 


eónfusióne contempta triumphavit; non occidendo, 
ged moriendo ; nec vim inferendo, sed sustinendo, ut 
nobis, confracta omni superbia, vincendi daret 
exemplum. Nemo vos judicet. Nullum enim in hoc 
debet esse judiciurh, quod cum umbra esset, cessavit 
corpore veniente , quia imagine non est opus, veri- 
tate praesente. Corpus autem Christi. ld est, rei veri- 
tas. Nemo vos seducat in humilitate. Nemo ficta hu- 
militate superbus, et angelos videre se mentiens, 
Írustra super homines jactet, quia visiones a suo 
loquitur corde. Sive nemo tam humilis sibi et reli- 
£fiosus videatur, ui Angelos qui Deum vident, se vi- 
dere menüiatur. Sensu carnis sua. Non spiritualiter 
intelligens. Non tenens caput. Christum non credens, 
qui omnium sanctorum caput est. Ex quo totum cor- 
pus per nexus el conjunctiones subministratum et con- 
strucium. Quicunque igitur extra hoc corpus est, 
quántumlibet se jactet, ille non vivet, quia caput non 
hahet Christum , qui est vita. Crescit in augmentum 
Dei. 1n augmentum corpotis illius, quod est Eccle- 
&ia. Ne tetigeritis. Judxis dicit. Neque gustavcritis. 
inmündos cibos secundum legem. Im interitu. !psó 
usi. ldeo hon debent pro magno haberi, quia inter- 
eunt ét vadunt in sécessum ventris. Que sunt ra- 
fionem quidem habentia. Hoc est, videntur habere 
aliquam rationem, si mystice et non secundum $0- 
lam litterau exponantvr, et ut non ad honorem vcl 
ad satüritatem ventris historjaliter fiant. 


desttuctib. consequenter exponit : Ut. jam, inquit, 
non serviamus$ peccato; a quo liberari eliam cum 
ejulatu postulat, dicens : fnfeliz ego homo, quis me 


. liberabit de corpore hujus mortis (tom. vi)? foc ita- 


que corpus peccati multis vitiorum membris proba- 
tur exstructum, et ad ejus pertinet portionem quid- 
quid Yel facto, vel dicto, vel cogitatione peccatur, 
cujus membra rectissime super terram esse dicun- 
tur; non enim possunt hi qui eorum ministerio 
utuntur veridice profiteri, Nostra autem conversatio 
in colis est. Primo itaque fornicationem eredídit in 
ferendam, qux» carnali permixtione perficitur. Ter- 
tium peccati membrum libidinem ponit, quz in se 
cessibus animze coalescens, accedere cupit etiam 
sed sire passione corporis non potest: libidinem 
enim ab eo quod libeat dictam esse non dubium est. 
Concupiscentiam malam. Qux non solum ad pre 
dictam impuicitiz? passionem, verum etiam ad om- 
nes noxias cupiditates genéraliter referri po:ést, quz 
corrupte tantummodo voluntatis est. z2egritudo , de 
qua Dominus in Evangelio : Qui viderit, inquit, ma- 
lierem ad  concupiscendum , maechatus est. illam 
(Matth. v). Fornicationis autem genera sunt tria. 
Primum, per quod commixtio utriusque sexus per- 
ficitur. Secundum absque feminco tactu, quo Her, 
filius Jud: patriarcha: a Domino percussus legitur, 
quod in Scripturis sanctis immunditia nuncupatur. 
Tertium, quod animo ac mente concipitur, de quo 
Dominus inquit : (ui viderit mulierem ad concupi- 
scendum, machatus est illam. Quas tria genera bea- 
tus Apostolus pari modo exstinguenda pronuntians : 
Mortificate , inquit, membra vestra qu& sunt super 
terram, fornicationem, immunditiam, libidinem , etc. 
(ue est idolorum servitus. Cernis itaquead quantam 
labem rabies hxc per gradus singulos crescat, ut 
etiam idolorum vel simulacrorum servitus Apostoli 
voce pronuntietur, eo quod figura Dei imagine prz- 
termíssa, quam devote serviens Deo immaculatam in 
semelipso debuit custodire, hominum figuras im- 
pre:sas auro, et diligere pro Deo maluit, et intueri. 
Indignationem. lpsa est qux inebriat mentem. No- 
lite. mentiri. Filios enim veritatis non licet. mentiri. 
(ui renovatur in agnitione Dei. Cum quis cognoveri 


235 


COLLECT. ÍN EbIST. 1 ÀD TIMOTH. 


950 


cujus imágo esf, et in quantum potest nititur simu- À sent. Timentes Dominum. Qui ubique semper videt, 


lare. Ubi non est. masculus. (uia apud Deum nori 
prelicatur sexus, vel genus, vel patria, vel conzitio, 
sed sola conversatio : nam carnalis est ista diversi- 
tas. Sed omnia in omnibus Christus est. QuoJ ita 
fiet, cum omnis amor, omne desiderium, omne slu- 
dium, omnis conatus, omnis cogitatio nostra, omne 
quod videmus, quod loquimur, quoi speramus, Deus 
erit, illaque unitas, que nunc est Patris cum Filio, 
et Filii cum Patre in nostrum fuerit sensum men- 
temque transfusa, id est, ut quemadmodum nos ílle 
sincerà et pura atque indissolubili diligit charitate , 
nos quoque ei perpetua et inseparabili dilectione 
jungamur. fnduite ergo vos sicut. electi Dei. llla. de- 
ponentes, hec índuite cum estis eleeti. Sufferentes 


et odit omne quod fietum est. Scientes quod a. Do- 
mino accipietis. retributionem — hereditutis. Etiamsi 
ingratos domiaos habeatis, nolite putare infructuo- 
sum esse servitium, quod propter Deum exhibitum, 
celesti remuneratione pensabitur. Qui enim. nocet , 
recipiet id quod inique gessit. Sive servus qui Domi« 
numi contempserit, sive Dominus qui contra servum 
inique egerit. El non est personarum | acceptio apud 
Deum (1 Petr. 1). Hoc dicit, ut consolationem habe- 
rent, scientes suam injuriam non esse apud Deum 
inultam. | | 
CAPUT IV. 

Domini, quod justum est et equum, servis prostate, 

scientes quoniam et vos Dominum habetis in colo. 


invicem. Exemplo Christi, qui infirmitates nostras B$ Orationi instate. Nunc generalis exhortatio subse- 


portavit. Quod est vinculwm perfectionis. Charitas 
enim multa membra in unum colligit corpus. Et pax 
Christi. Qui pro omnibus mortuus est, et suos dile- 
xit inimicos. In cordibus vestris. Non in facie falla- 
citer arridente, vel sermone doloso. Grati estote. Be- 
neliciis.Christi. In nonnullis exemplaribus habetur : 
Et gratia estote; hoc est, nolite legi assimilari, quze 
vicem reddit, sed gratize, quxe ignoscit etiam inimi- 
cis. In nomine Domini. Id est, ad gloriam nominis 
Domini nostri Jesu Christi facite omnia. Gratias 
agentes Deo. Qui Filium suum ad hec docenda de- 
stinare dignatus est. Sic oportuit in Domino. ln his 
que Deo placent. JVolite amari esse ad illas. Vault 
cessante voluptate non contumelias et odium , sed 


dilectionem crescere. Patres, nolite provocare ad in- C 


dignationem filios vestros, Ne exasperali iracundi 
fiant, qui exemplo vestre patientiam discere debuis- 


quitur. Sermo vester semper in sale sit conditus, 1d 
est, gratum proferte sermonem, sale sapientia et 
ratienis conditum, ne stulta nostra religio a philoso- 
phis et gentibus wslimetur. Ut sciatis quomodo opor- 
teal vos unicuique respondere. Aliter enim paganis ; 
aliter Judzis, aliter hxreticis, et cxteris eontradi- 
centibus veritati. 

Que circa me sunt. Securos illos vult esse de sua 
incolumitate, ne hac essent tristitia occupati. Conca- 
ptivus meus. Simul vinctus erat, sive compatiebatur 
charitatis affectu. Consobrinus Barnaba. Filius soro- 
ris Baruab:e. Qui ex. vobis. De veswo genere. Hiero- 
poli. Civitate, in qua sepultus est doannes Baptista. 
Vide ministerium. Hic diaconus fuisse perhibetur, 
Memores estote vinculorum meerum, Sive orate, ut 
reddar vobis; sive imitamini tolerantiam meatum 
passionum. 





X. 


IN EPISTOLAM 1 AD TÍMOTHEUM. 


DT MEPTT 





CAPUT PhrNUM. 

- Pauhis dyostolis Jes Christi, secundum imperium 
Dti. Nón secundüm pr:ésüntptionem meam. Et Sal- 
vutoris. Unüm imperium Patri ei. Filio esse demon- 
strát. Qui e3l spes nostra. Id est, in quem speramus. 
Timofheó. ste Timotheus episcopus fuit in Epheso 
ut ifilibro ffistoriarum dicitur. Gratia et. miseri- 
cordid. Miseticordiar addit propter ejus honorem 
nimiámqué éjus dilectionem. Àut quia Timotheus 
stomachi doloré laborabat, ideo misericordia indi- 
guerat. Sicut Fogavi te. Addit infra hoc preceptum : 
Commendo tibi, fili Timothee, hoc est; sicut rogavi te 
ut remanéres Ephesi, sic et hoc preceptum iterum 
commendo. Nequeintenderent fabulis.Quas deuteroses 
appellant. Unde in Évangelio docentes doctrinas 
hominuim, condemnantur. Et genealogiis. Id est, gc- 
nerationibus antiquorum , in quibus sibi summa: 
scientiam vindicant, si omues generationes enumne- 
rant. Füis autem precepti. Hoc est, adimpletio, 


quia in precepto mendacium non .hvenitur, et fipem 
habet in charitate, non ut genealogiz. Preecepti au» 
tem dicit omnium mandatorum, ut est : Ümni con- 
summationi vidi finem latum. Charitas igitur. Dilectio 
Dei et proximi. Finis precepti est. 1n qua tota lex 
pendet et prophetze. Hzec si de corde puro sit, diíli- 
cile delinquere poterimus. De corde puro. Sine vi- 
tiis. Et conscientia bona. Ut conscientia tua testimo- 
nium perlibeat charitati. Et fide non. ficta. Ne aliud 
corde, aliud ore proferamus. Bona cest lex. Hec dicit, 
ne quis putaret eum spernere legem. Quia justo tex 
non est posita. Novam legem implentibus, lex vindi- 
ct: non est posita. Plagiariis. Qui innocentibus pla- 
gas inferunt. Evangelium glorie Dei. Per quod glo- 
rilicatur Deus, sive in quo narratur de gloria Dei. 
Quod ignorans feci. Levius ergo esse peccatum igno- 
rantix€: demonstrat. Superabundavit gratia. Non. so- 
lum peccata dimisit, sed bona dedit. Fidelis sermo. 
Quem ómnes credunt, et omnium conscientie verum 


251 


SEDULI SCOTI 


253 


esse cognoscunt. Et omni acceptione dignus. Id est, A prparaverit Deus his qui diligunt illum prospicit, 


auribus et corde acceptabilis. Ut peccatores salvos 
faceret. Ut : Non veni vocare justos, sed peccatores. 
Quorum primus ego sum. Ante Paulum non erant 
peccatores? Certe vel ipse Adam ante omnes, et 
plena peccatoribus deleta diluvio terra, et deinceps 
quam multi? Unde ergo verum est, Ego primus sum? 
Primum se dixit non peccatorum ordine, sed pec- 
cati magnitudine, magnitudinem sui peccati attendit, 
unde primum se dixit peccatorum, quomodo dicuntur 
inter advocatos, verbi gratia, primi : Primus est iste, 
non quia plures annos habet ex quo causas agit, sed 
quo ccpit c:zeteros superare. Primum ergo se dixit, 
quia nemo acerbior inter persecutores erat, qui pri» 
mitivam Ecclesiam post ascensum Domini persecuti 


per ineffábiles excessus Domino refert. In omni pie- 
tate et castitate. Ad hoc vult nos esse quietos, ut 
pietati et castitati, non dissensioni atque luxurize tran- 
quillitas nostra proficiat. Hoc enim acceptum est. Id 
est, ut etiam pro talibus oretur. Qui omnes homines 
vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Si 
ipsi jam vocanti Deo consentire voluerint, aut om- 
nes homines, scilicet predestinatos; sive omnes ho- 
mines, hoc est, omnem sexum, gentem, conditionem, 
etc. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et. homi- 
num. Ácsi diceret, ideo omnes vult salvare , Quia 
unus Deus omnes creavit, et unus mediator recrea- 
vit. Homo Christus Jesus. Quia de traditione erat di- 
cturus, ideo hominem solummodo nominavit. Cujus 


sunt. Ad informationem. Ad exemplum, ut nemo de- B festimonium. Ut est : In hoc enim veni ut testimonium 


speret. Regi autem seculorum honor, Qui mihi tri- 
buit veniam non merenti. 

Hoc preceptum commendo tibi, Hucusque de statu 
&uo quomodo debeat adversariis respondere; hinc 
dat auctoritatem ordinandi docendique. Secundum 
precedentes. prophetias. Secundum quod etiam hoc 
officium habebat gratiam prophetandi. Sive prophe- 
ti: vocantur, quz in. baptismo, vel in ordinatione 
de eo prophetice cantata sunt, id est, quia in illo 
completa sunt ; sive prophetix praedicationis intelli- 
guntur. Habens fidem. Pro armis. Et bonam con- 
scientiam. Implens quod docet. Quam quidam re- 
pellentes. Male vivendo. Circa fidem. Quz est quasi 
quzdam navis. Quos tradidi Satane. Ut. ex pre- 


perhibeam veritati. Veritatem dico. Quod in hoc po- 
Bitus sum, ut doctor Gentium sim. Orate in omni loco. 
Non ut Judei, qui in templo tantum Hierusalem 
adorandum dicebant. Non in tortis crinibus. Ne oc- 
casionem dent concupiscentis. Mulier discat. À viro 
suo. Honorem Deo tribuimus, quando pro collatis 
bonis dignas gratias referimus; gloriam vero, cum 
nostris bonis operibus ipse glorificatur. Docere au- 
tem mulieri non permitto. ld est, publice non permit- 
titur : nam filium vel fratrem debet docere privatim. 
Sed esse in silentio. Ne mysterium sibi usurpando 
superbiat, taceat in Ecclesia. Adam enim primus for- 
matus est. Reddit causas cur eas velit esse subjecias, 
scilicet quia posteriores in factura sunt, et priores 


senti correptione discant futurum judicium non ne- C in culpa. Et Adam non est. seductus, mulier auem 


gare. Traditi sunt autem ad emendandum, non ad 
perdendum. 
CAPUT Il. 

Primum ergo omnium obsecro fieri obsecrationes. 
His verbis Apostolus quadripartitam orationis spe- 
ciem evidenter distinxit; sed tamen vobis indagan- 
dum est, quid obsecratione, quid oratione, quid po- 
stulatione, quid gratiarum actione signetur. Obse- 
crationes itaque sunt, imploratio seu petitio pro pec- 
catis, qua vel pro przsentibus, vel przteritis admis- 
Bis unusquisque compunctus veniam deprecatur. 
Orationes sunt, quibus aliquid offerimus, seu vove- 
mus Deo : Grece enim oratio [postu], votum 
Latine sonat. Oramus enim cum renuntiantes huic 
mundo spondemus nos mortificatos cunctis actibus 
et conversationi mundanz. Oramus, cum promitti- 
mus nos firmissimam corporis castitatem, seu im- 
mobilem patientiam exhibituros esse perpetuo, vel 
cum e corde nostro radices irz, sive tristitize vove- 
mus funditus eruendas. Postulationes. Quas pro aliis 
quoque, dum sumus in fervore spiritus constituti , 
solenius emittere, vel pro charis scilicet nostris, vel 
pro totius mundi parte poscentes : et ut ipsius Ápo- 
stoli verbis eloquamur, cum pro omnibts hominibus, 
pro regibus, et pro omnibus qui in sublimitate sunt 
supplicamus. Gratiarum actiones, quas mens vel cum 
preterita Deo recolit beneficia, vel cum praesentia 
contemplatur, seu cum in futurum qua et quanta 


D 


seducta in prevaricatione fuit. Ex libro de Genesi ad 
litteram undecimo. Vir quidem non debet velare ca- 
put, cum sit imago et gloria Dei. Mulier autem gloria 
viri est, non quod mens femine eamdem imaginem 
capere non possit, cum in illa gratia dicat nec ma- 
sculum esse, nec feminam, sed quia fortassis illa 
hoc nondum perceperat, quod sit in agnitione Dei, 
et viro regente ac dispensante paululum fuerat per- 
ceptura. Neque enim frustra et illud Apostolus ait : 
Adam enim primus formatus est, deinde Eva, et Adam 
non est seductus , mulier autem. seducta est. In pra- 
varicatione facta est. Ut per illam etiam vir prova- 
ricaretur. Nam et ipsum dicit privaricatorem, ubi 
ail: In similitudinem. pravaricationis Ade , qui est 
forma [uturi; seductum tamen negat : nam et in- 
terrogatus non ait: Mulier quam dedisti mihi , se- 
duxit me, et manducavi, sed : /psa mihi, inquit, de- 
dit a ligno, et manducavi (Gen. 1m). Illa vero : Sere 
pens, inquit, seduzit me. Ita Salomon, vir tantz sa- 
pientiz, nunquidnam credendum est, quod in simu- 
lacrorum cultu credidit esse aliquid utilitatis? Sed 
mulierum amori ad hoc malum trahenüi resistere 
non valuit, faciens quod sciebat non esse faciendum, 
ne suas quibus deperierat atque deflebat mortiferas 
delicias contristaret. Ita et Adam , posteaquam de 
ligno prohibito seducta mulier manducavit, eique 
dedit, ut simul ederent, noluit eam contristare, quam 
credebat posse sine sgo solatio contabescere, si ab 





e 


255 


COLLECT. IN EPIST. I AD TIMOTH. 


234 


ejus alienaretur animo, et omnino illis interest dis- A aut paucos recipiens, implevit hospitalitatis officium : 


cordia. Non quidem carnis victus concupiscentia , 
quam nondum senserat in resistente lege membro- 
rum legi mentis suz, sed amicali quadam benevo- 
lentia, qua plerumque fit ut offendatur Deus, ne ho- 
mo ex amico inimicus flat: quod eum facere non 
debuisse divina sententie justus exitus indicavit. 
Ergo alio modo quodam etiam ipse deceptus est , sed 
dolo illo serpentino quo mulier seducta est, nullo 
modo illum arbitror potuisse seduci. Hanc autem 
proprie seductionem appellavit Apostolus, qua idem 
quod suadebatur cum falsum esset, verum putatum 
est, id est, quod Deus ideo lignum illud tangere 
prohibuerat, quod sciret eos , si tetigissent , velut 
deos fülures, tanquam eis divinitatem invideret, qui 


eos homines fecerat. In prevaricatione mulier sedu- B 


cta fuit, sed non ideo desperet mulier, quia per ba- 
plismum , quod est filiorum Dei veneratio, et ipsa 
salvabitur, non Eva, sed credens mulier: quia Eva 
ad exemplum adducta est creationis, nec de ipsius 
salute proprie tractabatur. Si permanserint in fide. 


Sicut superius de plurali numero mulierum ad sin-- 


gularem transivit, dicens : Mulier in silentio discat , 
ita et hic redit ad pluralem. 
CAPUT Ili. 

Humanus sermo: Si quis episcopatum desiderat. 
Prius laicos instituit, de quibus optimi quique in 
sacerdotium eliguntur, et sic dicit quales debeant 
ordinari. Bonum opus desiderat. Ad boni operis de- 
eiderium provocatur, non honoris. Oportet enim 
hujusmodi | irreprehensibilem esse, unius. wxoris vi- 
r&m. Primum itaque sine crimine sit, quod puto 
alio verbo ad Timotheum irreprehensibilem ordi- 
natum, non quo eo tantum quo ordinandus est sine 
ullo sit erimine, et preteritas maculas nova conver- 
satione delevzzt, sed ex eo tempore quo in Chri- 
sto renatus nulla peccati conscientia mordeatur. 
Quomodo enim potest preesse Ecclesie, auferre 
malum de medio ejus, qui in delictum simile cor- 
ruerit? Aut qua libertate corripere peccantem , 
cum tacitus sibi ipse respondeat eadem se admisisse 
qua corripit? Quod autem ait ante gradum : Ünius 
uxoris virum, sic intelligere debemus, ut non omnem 
monogamum digamo putemus esse meliorem, sed 
quo is possit ad monogamiam et continentiam 
coarctari, qui sui exemplo prefuerat in docendo. 
Esto quippe aliquem adolescentulum conjugem per- 
didisse, et carnis necessitate superatum, accepisse 
uxorem secundam, quam et ipse statim amiserit, 
et deinceps vixerit continenter ; alium vero usque 
ad senectutem habuisse matrimonium, et uxoris 
usum, ut plerique sstimant, felicem, nunquam a 
carnis opere cessasse : quis nobis videtur de duobus 
melior esse, pudicior ac continentior? Utique qui 
infeliz etiam in secundo matrimonio fuit, et postea 
pudice et sancte conversatus est, et non is qui ab 
uxoris amplexu nec senili est. separatus ziate. Or- 
natum. ld est, his omnibus spiritualibus ornamentis. 
Hospitalem. Laicus enim unum, aut duos, aut tres, 

PaTBo0L. CIII. 


episcopus nisi omnes receperit, inhumanus est. Do- 
cibilem. Id est, sapientem. Non vinolentum. Ut fidu- 
cialiter possit corripere ebriosos. Non percussorem. 
Ne sit petulans ad c:edendum. Sed modestum. Qui 
omnia facit cum mensura. Non neophytum. ld est, 
nuper instructum. Ne in superbiam elatus. ld est, ne 
nuper renatus cito possit per ignorantiam extolli, et 
putet se non tam ministerium humilitatis quam ad- 
ministrationem szcularis potestatis adeptum, et 
condemnationem superbix mereatur sicut diabolus, 
qui per jactantiam judicatus atque dejectus est. Ut 
non in opprobrium incidat, et in laqueum diaboli. Ut 
non vituperetur ministerium nostrum. Ab his qui 
foris sunt. Judzis infidelibus, et Grecis, et paganis. 
Omnes enim naturaliter norunt culpare vitia, et lau- 
dare virtutes. Diaconos similiter pudicos. Hoc est, 
oportet similiter eos irreprehensibiles esse, ut epi- 
scopi eligantur. Sed qu:xritur cur de presbyteris 
nulam fecerit mentionem. Sed etiam ipsos in epi- 
Scoporum nomine comprehendit. Non bilingues. 
Quia susurro et bilinguis multos conturbat pacem 
habentes. Non turpe lucrum sectantes. Turpe lucrum 
est, de coelestibus mysteriis terrena sectari. Haben- 
tes mysterium fidei in conscientia pura. ld est, ut non 
propter lucrum Christum prezdicent, et pro Christo 
laborent, ut non quastum esse existiment pietatem. 
Mulieres similiter pudicas. Similiter eas ut diaconos 
eligi jubet. Unde intelligitur quod de his dicat, quas 
adhuc hodie in Oriente diaconissas appellant. Dia- 
coni sint unius uxoris viri. Non ut haberent dicit, sed 
ne duas habuerint. Qui enim bene ministraverit. 
Ostendit non ministerium tantum, sed qualitatem 
ministerii premium promereri. Et multam fiduciam 
in fide. Et apud Deum petendi, et apud homines 
doeendi, et etiam! arguendi. Columna et firmamen- 
tum veritatis. ld cst, in qua nunc sola veritas siat 
firmata, quae ante in lege erat posita. Et manifeste 
magnum est pietatis sacramentum. Cum te oporteat 
Ecclesiam Christi docere, non est tibi ambiguum 
quid doceas, dum manifeste apparet, quod magnum 
est sacramentum. Dicitur hoc sacramentum, quod 
primitus occultabatur. Quod manifestutum est incarne. 
Quod nunc in carne Christi declaratum est, magis 
. videlicet primo et pastoribus. Justificatum est in 
spiritu. Justum esse in spiritu demonstratum est, in 
forma scilicet columbas, sive quod prophetatum est 
per Spiritum sanctum. Apparuit angelis. Quando 
dicebant : Gloria in excelsis Deo ; et quando illi in 
eremo ministrabant, in dieque ascensionis. Asstim- 
ptum est in gloria. Ut apostolis videntibus ascendit 
in ccelum. 
CAPUT IV. 

Spiritus autem. Sanctus. Manifeste dicit. Per ipsum 
scilicet Paulum prophetalem inducit affectum, quo- 
modo antiqui dicebant: Hzc dicit Spiritus sanctus. 
Quia in novissimis temporibus. Postquam de sacra- 
mento intimavit, nunc indicat quod illud sacramen- 
tum hereticorum nubibus obscuratur. In hypocrisi. 

8 


235 


SEDULII SCOTI 


256 


ld est, aliud in corde, aliud in labiis proferentes, vel A est infideli, quia etiam illi naturaliter habent circa 


reunentes. Cauteriatam. Vitjatam, vel maculatam. 
Prohibentium nubere. Id est, cum ipsi nubant, ut : 
Qui predicas non furondum, furaris (Rom. n). 1l 
autem hoc non amore qasjlifatis et. abstinentiz fa- 
ciebant, sed ut sancfiores exteris viderentur. Per 
verbum Dei. ld est, quo sanctiücatue cibus ac bene- 
dicitur. Hec proponens fratribus. Libram justitix in 
omnibus tenens, et omnia rationabiliter et moderate 
dispensans. Verbis fidei. Yerba proprie fidei sunf 
traditio symboli : bona vere doctrina, qua vita in- 
etuitur Christiana. Inanes fabulas. Arie compo- 
situm mendacium. Pietas autem ad omnia. Et ad 
presens tempus, et in futurum. Nam et ipsa vidua 
et in przsenti est' pasta, et merces ejus manet in 


proximos pietatem ; sive si qua vidua filios orpha- 
nos negligat, hujus sententise crimen incurrit. Simul 
notandum est quosdam fideles esse in nomine,-qui 
ipfidelibus conversatione pejores sunt. Vidwa eli- 
gatur. [n ministerium diaconaus, vel ut eustentetur 
Qpibus Ecclesise. Non minus annorum sexaginta. 
Nau juniores viduz pogsunt ad suum opus laborare, 
ut non aggravent Ecclesiam. Unius viri «xor. Unde 
intelligiur, quod illa qux» cum plurimis viris fuit, 
vidy3 non sit. Tribulgtionem patientes. 1n carcere 
ve] aegritudine positis. $6 omne opus bonum subse- 
£uta. est. Breviter universa couclusit. Juniores autem 
vidugs. ld est, minoris etatis quam sexaginta an- 
norum. Tales ergo devita aliis in ministerie diaco- 


svo. Unde Salomon ait : Longitudo dierum in dex- p Ratus preponere, ne malum pro bono detur exem- 


tera ejus (Prov. ni). Fidelis sermo. Quem de pietate 
praedixit, fidelis, id est, verax apud omnium bo- 
norum conscientiam, et cui nemo bonus resistat. 
Qui est salus omnium. Omnium in przsenti. Fide- 
lium. Etiam in futuro. Hec precipe, et doce. Pre- 
cipe, ut fiant; doce, quo modo flant, vel quali prx- 
mio remuneranda sunt. Dum venio attende lectioni, 
exhortationi, doctrine. Prime lege, deinde exhortare 
ut fiant, postremo doce quomodo intelligantur ob- 
$curs, u£ possint fieri qua leguntur. Noli negligere 
gratiam. llle negligit gratiam, qui acceptum talen- 
tum non exercet. Per prophetiam. ld est, benedictio- 
nem. Cum impositione manuum. Mearum. Presbyteri. 
Episcopi. Hec meditare. Omnis enim perfectus ex 


plum. In Christo nybere. ld esd, in societate Christi, 
el statu viduitatis nubere yolunt. 

Quia primam fidem. ld est, üdes qua se viduas 
promiserant permapsuras. Hac autem regula.non 
solum in viduis, sed eliam in virginibus continenti- 
busque servatur. 

Ütiose discurrunt. Divino minüpe timore detent», 
nec mariü potesiali subjecie, nullaque cura dome- 
sticz occupationis astrictae. Curiosc. ld est, de rebus 


Sibi non pertinentibus loquentes. Volo-ergo juniores. 


Jd egt, nen Yoventes. Nullam eccesionem dare. Hoc 
est, ne per íllarum incontineptiam religio blasphe- 
jnetur. Adwersario. ld est, diabolo, vel cuilibet per- 
verso homini. Jam entm gucdam comverse sunm.- 


meditatione descendit. In his esto. Non enim omnis (; Reddit caugam quare eas nubere yelle praedixerat. 


in his est qui meditatur. Ut profectus tuus mani- 

festus sit omnibus. Hoc est, ut exemplo tuo omnes 

sd meliora proficiant. Atlende tibi et doctrine. 

Primo (ibi, deinde doctrine, ut uhique sollicitus 

ei te actu sajwes, et illos docirina pariter e£ exemplo. 
CAPUT V. 

Seniorem ne increpaveris. Ne indigne ferens se a 
juniore correptum, exasperetur, et non proficiat. 
Sed obsecra. Ut suo quasi pater ex. &enio [exemplo] 
instituat juniores. Juvenes wt fratres. Fratres ut 
eoxzyi, liberi vol commonentur similiter ut sorores. 
Viduas honora. ld est, necessaria eis przbendo, &0- 
latia conferendo. Que vere vidue sunt. Id est, sine 
viro nuptiisque. Si qua autem vidua filios, aut ne- 


Ut his que were. pidwr sunt sufficiat. Id est, qua 
ompi auxilio desolatg sunt. Duplici bonore. Magno 
honore, vel propter gradum officii e£ dectring. Bow 
trituranti. Id est, doctori praican : Ut et. ceteri 
Qunorem babeant. Videntes te nqmini pepercisse. 

Sine prejudicio. Ut Salomon aj: Cwp consilie 
omnia fac. In declinatione. Ut: Neque ad dextram, 
seque ad sinistram declines. Neque communicaseris 
peccatis alienis. Si enim cito ante tempus manas cui- 
dam imposueris, peccatis ejus communicahis. (wo- 
rumdam hominum peccala qani[esta eunt. Statim in 
ipsa examinatione apparent. 

Precedentia. Antequam quis gradum ecclesiasti- 
cum accipiat. Ád judicium. Mani(esta sunt. ad ju- 


potes habet. 'Tandiu regat domum, quandiu edocet p dicium, hoc est, sive dam dejecti excommunicanuir, 


fllios parvulos, aut nepotes, ut quod a parentibus 
pietatis acceperit, filiis reddat: ita tamen, wt non 
bae excusatione avariti:, studeat, eed suffejentiam 
tantum sibi servet et liberis, ne in eis ipsa oecasio- 
nem det szculo serviendi. 

Desolata. À conjugio maritali. Et iustet orationi, 
Qualis fuit Anna filia Phanuel, tales precepit hono- 
rari, que in templo die et nocte orationi vacabat. 
Vivens mortua. Secundum animam ; ergo e$ quoe in 
deliciis est mortua, quanto magis qux in peccatis 
versatur? Si quis autem suorum et mazime domesti- 
corum curam non habet. Si quis viduas abjicit, aut 
pupillos, vel maxime parentes et pauperes, deterior 


Sive dum plagis presentibus przdamnantur. Quosdam 


autem et subsequuntur. Post ordinationem sciuntur 
aliorum peccata, quse celaverunt ante ordinationem, 
ideo predixit: Sine projudicia mihil faciens. Et 
manus cito nemini imposueris, donec seias si lateant 
peccata, an mon. Subseguuntur. Hoc. est, sive sub- 
sequitur in futuram judicium, sive hic dig latere noa 
possunt. Non ergo debent facile ordinari. Similiter 
et facta bona manifesta sunt. Non enim potest abs- 
condi civitas supra montem posita (Matth. v), sed 
etiam qu» ad tempus Intent, mon possunt diutius 
occultari. 














257 


CAPUT VI. 

Quicunque sunt sub jugo servi, dominos suos omni 
honore dignos arbitrentur, ne nomen Domini el do- 
ctrina blasphemetur. ld est, ne videantur per reli- 
gionem in deterius profecisse. Qui autem fideles ha- 
bent dominos. Hoc est, ne.sibi sequalitatem vindi- 


cent, eosque contemnant, quorum fratres sunt per - 


fidem. Beneficii. Fidei et baptismatis. 

Exhortare. Premium ostendendo. Et superbus ni- 
hil sciens. Super alios se extollens, cum non sit de- 
sursum veniens quem pridicat sapientia. Sed lan- 
guescens. Quia nec solid:e veritatis scientia convale- 
. Scit, sed diversis occasionibus languet, et pugnas ver- 
borum observat. Suspiciones male. Sive h:resim 
de altero suspicantur, sive audientes putant deficere 
veritatem. Existimantes questum esse pietatem. Quia 
putant qu:estus sui causa novum venisse testamen- 
tum. Est autem questus magnus. Multum acquirit, 
qui habet pietatem cum sufficientia, non luxurim, 
sed natura: quia quze tantum naturz sufliciunt, pie- - 
tas exigit. 9 

Nihil enim intulimus in hunc mundum. Nudi nati 
sumus, nudi etiam morituri (Job. 1): quidquid enim 
hic invenitur, hic relinquitur. Non est nostrum, 
quod non semper nostrum est. Ergo illas divitias ac- 
quiramus, quas nobiscum ad colestem patriam ferre 
possimus. 

Et desideria multa. 
nunquam satiantur. Quc mergunt in interitum. Dum 
ambitione honorum tumentes, in colos usque ele- 
vati usque ad inferos demerguntur. Sive desideran- 


tes alienas opes, ut Achab, usque ad homicidium ^ 


perveniunt. Radiz enim omnium malorum cupiditas. 
Merito initium omnis peccati superbiam diffinivit 
Scriptura, dicens 
. (Eccl. x). Cui testimonio non inconvenienter apta- 
tur eiiam illud, quod ait Apostolus : Radix omnium 
malorum avarilia est, si avaritiam generalem intelli- 
gamus, qua quisque aliquid appetit amplius quam 
oportet propter excellentiam suam et propter quem- 
dam propriz rei amorem, cui sapienter nomen La- 
tina linguá. indidit, cum appellavit privatum. Spe- 


COLLECT..IN EPIST. Il AD TIMOTH. 
À cialis vero avaritia quz usitatius appellatur amor 


Divitiarum enim desideria - 


: [nium omnis peccati superbia. 


. 938 


pecuni:z, cujus nomine Apostolus per speciem genus 
significans, universalem avaritiam volebat intelligi, 
dicendo : Radix omnium malorwn est. avaritia. Hac 
etenim diabolus cecidit, qui utique non amavit pe- 
euniam, sed propriam potestatem. Radix excisa sem- 
per densos reparat ramos; evellenda est ergo radix, 
ne rami superflue excidantur : quia in transgres- 
sione Ad: inulta erant vitia, ut est: Si de hoc (igno 
gustaveri!is, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii 
(Gen. n1). Denique cum dixerit aperientur, hic osten- 
ditur cupiditas ; et quando dixerit gustaveritis, hic 
gula videtur; et quando dixerit eritis sicut dii, ibi 
superbia revelatur. Et inseruerunt se doloribus mul- 
tis. Quanto amplius habuerint, tanto plures sollici- 


B tudinum sustinent ezuciatus. 


Sectare autem. Id est, in his esto dives. Justitiam. 
In judiciis. Certamen fidei. Id est, ut fidem defendas. 

Apprehende vitam eternam. Ut illi eupiunt tem- 
poralem tenere. Coram multis testibus. Coram sacer- 
dotibus, vel mihistris virtutibus c«elestibus. Precipio 
tibi. Precipit autem auctoritate magistri. Sine ma- 
cula. Maculat enim quodammodo, et reprehendi 
facit mandata, qui peccat. 

Qui tesümonium reddidi sub Popio Pilato. Dicens 
ad Pilatum : Ego ed hoc seni in hunc mundum , ul 
festimonium perhibeam veritati, scilicet pro ea etiam 
moriendo. Qui solus habet immortalitatem. Id est, non 
accipit. Quem vidit hominum nemo. Nemo vidit sic- 
uti est, sed unusquisque pro merito. Nam et solem 


-anto amplius «ident singuli, quanto purior fuerit 


acies eculurum. Non superbe sapere. Raro enim in- 
veníes divitem, nisi superbum. Ad íruendwm. ld 
est, non ad occultandum, vel &d negoliandum. Ne- 
que sperare in incerto divitiarum. De quibus incertus 
es utrum ille tibi, an tn illis celerius subtrabaris. 
Veram vitam. ld est, futuram, affirmat praesentem 
vitam non esse veram. Depositum cuslodi. Id est, 
commendatum a nobis serva mandatum, sive fidei 
depositum custodi. Fallacis scientia. Dialectica. Gra- 
tia tecum. Permaneat in zeternum. 





XI. 
IN EPISTOLAM II AD TIMOTHEUM, 





. CAPUT PRIMUM. 

Paulus apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei 
secundum promissionem vila. Quam promittit Chri- 
stus condignum exhibentibus promissione servitium. 
Cui servio a proavis meis. Id est, a patriarchis. Nam 
et ego Ecclesiam Chris npn malevolentia, sed legis 
erqulatione vastabam. In conscientia. pura. Nullum 
habens criminale peccatum. 

Quod sine intermissione habeam tui memoriam. Io 
quod meruisti, ut te cogitem semper. Memor lacry- 


D marum tuarum. Quas me abennte a te fudisti. Unde 


et me ad tristitiam provocasti, quam (ua opto prae- 
sentia relevari. Ut gaudio émplear. Propter tuam 
iterum presentiam. Ut resuscites gratiam Dei. Hoc 
est, ut de die in diem studium przedicandi renoveg. 
Per impositionem manuum. ld est, juxta ordinatio- 
nem tuam in episcopatura. Spiritun tünoris. Ut 6$- 


. meamus perseculores, qui nos prohjbent przdicare. 


Sed. virtutis. id est, fiáncize pradicandi. Et dilectio" 
nis. Ut sive pro Deo, sive pro alterutro libenter etiam 


SEDULII SCOTI 


240 


moriamur. Et sobrietas. Ut omnia sobria mente fa- A tentationes. lile fidelis permanet. Nam omnia quz 


cjamus. Noli ergo erubescere. Non te pudeat przdi- 
care, et testificari Christum crucifixum meque vin- 
ctum pro eo. 

Sed collabora. Mecum simul. Secundum virtutem 
Dei. Qus nos confortat virtutibus per nos factis. 
Ante tempora sacularia. Ut : Elegit nos Deus ante 
mundi constitutionem. 

Qui destruxit quidem mortem. Peccatum et dia- 
bolum. Iiluminavit autem vitam. Ostendit quomodo 
vita et incorruptio quxreretur. Sed non confundor. 
]n tentationibus et in catenis. t nos e contrario so- 
lis. opprobriis confundimur. Scio enim. Christum 
cui credidi, id est, scio eum fidelem et potentem. 
Depositum meum. Animam vel premium. Exemplum 


promisit, implebit, quia veritas contra se non fa- 
ciet, ne se negare videatur. Commone. ld est, im- 
pera. 

Testificans. Id est, fortiter docens. Coram Deo. 1n 
voluntate Dei. Non per contentionem. Ne tibi nullus 
credat contendenti. Probabilem exhibere Deo. Hoc 
est, ita vive, ne dicta factis deficientibus erubescas. 
Stulta autem et inaniloquia devita. Hoc est, irreligio- 
$as hzereticorum fabulas, qui negant resurrectionem. 
Proficient. Crescent. 

Et sermo eorum sicut cancer serpit. Cancer esse 
dicitur vulnus, quod in mamillis nascitur feminarum, 
quibus nisi cito subventum fuerit, cum virus ad cor 
serpserit, nullum ultra remedium est. lta lizretico- 


habe. Regulam custodi. Sanorum verborum. Quz pa- B rum sunt colloquia vitanda, ne per aures irremedia- 


rant sanitatem. Bonum depositum. Doctrinam, vel 
mandatum, seu gradum. Scis hoc, quod averterunt se 
a 1e. Idcirco te commoneo, quia quos me non pu- 
tabam deserere, dereliquerunt. Omnes. Pro parte. 
Ex Asia. Minore. Onesiphori domui. Non sibi soli, sed 
omni domui ejus. 

CAPUT Il. 


' Tw ergo, fili mi, confortare in gratia, qua est in 
Christo Jesu. Et que audisti a. me per multos testes. 
Sive presentibus multis tibi dedi mandata, qualiter 
docere debeas; sive qux dixi, multis prophetarum 
testimoniis et exemplis confirmavi. Hec commenda 
fidelibus hominibus. Qui fideliter possunt Dei gra- 
1iam dispensare, hoc est, solius Dei causa przdi- 
care. Nemo militans Deo implicat se negotiis secula- 
fibus. Comparatione militantium utitur, et ostendit 
mulio magis nos a negotiis szxcularibus liberos esse 
debere, ut Christo placeamus, cum etiam seculi 
milites a reliquis actibus vacent, ut possint regi suo 
placere perfecte. Cui se probavit. Se obtulit. Nemo 
enim, inquit, duobus dominis servire potest. Nem 
et qui certat in agone, non coronabitur nisi legitime 
certaverit. Àlia comparatione idipsum dicit : mui 
enim certant, sed ille solus qui tota virtute vicerit 
coronatus erit. Laborantem agricolam oportet pri- 
mum de fructibus accipere. Ne quis diceret : Unde 
ergo victurus sum, si me totum occupavero in do- 
ctrina? ostendit eum primitias frugum a populo de- 
bere percipere, mercedem quam a Domino messis 
percipiet in futuro. 

Intellige que dico. Quia parabolam dixit. Memor 
esto Christum Jesum resurrexisse. Hoc est contra 
illos qui carnis resurrectionem negabant, et adver- 
sus illos qui negant Christum in carne venisse, quos 
Jesus antichristos appellat ; vel sicut ille post mor- 
tem resurrexit, ita et tu habebis solatium post tri- 
bulationem. 
' Secundum evangelium meum. Secundum quod me 
przdicare non nescis. Sed sermo Domini non est al- 
ligatus. Quia presentes doceo fiducialiter, et lit- 
teris absentes confirmare non cesso. Propter ele- 
ctos. Id est, ut sim exemplum electis. Ut et ipsi sa- 
lutem consequantur. Id est, sustinentes meo exemplo 


biliter vulnerent mentes. 

Jam factam ease. resurrectionem. Id. est, eo quod 
succedunt filii post parentes. Aut illi tantum resur- 
rexerunt, de quibugjn Evangelio : Et mulia corpora 
sanctorum qui dormierant surrexerunt. Áut. factam 
esse resurrectionem. ld est, animas in alia corpora 
transire putantes, secundum Platonicum errorem. 
Sed firmum fundamentum Dei stat. Quia ii in quo- 
rum corde fides Christi fundata, non sunt seducti, 
vel moti. Novit Dominus qui sunt ejus. Hoc testi- 
monium in Numeris scriptum est. Qui sunt ejus. ld 
est, qui predestinati sunt ad vitam wternam, sicut 
Moysi tempore ii qui a Dathan et Abiron subversi 
non sunt, non simul cum impiis perierunt, Deo illos 


C optime cognoscente. Et discedat ab iniquitate. Ut 


non simul pereat cum iniquis. Qui nominant nomen 
Dei. Dun illud sanctum et justum sit. In magna «u- 
tem domo. Magnam domum non Ecclesiam dicit, ut 
quidam putat, que non habet maculam, neque ru- 
gam, sed mundum in quo zizania sunt mista tritico. 
Nam resurrectionem negantes certum est in Ecclesia 
esse non posse. Vasa aurea. Sensum mundum ha- 
bentes, vel apostoli. Argentea vasa. Loquelas ha- 
bentes doctrinz. Alia quidem in honorem. Vite 
sterne. In. contumeliam. Poenz. Si quis emunda- 
verit se ab istis. Id est, si quis a doctoribus se hz- 
reticis emundaverit, et crediderit resurrectionem fu- 
turam, et judicium Dei, per hoc omne opus bonum 
implere contendet. Juvenilia desideria fuge. Id est, 


D fornicationem. Pacem cum his qui. invocant. Domi- 


nwm. Ad illos enim pax jungeuda est, qui jun- 
gunt se Domino. De corde puro. Id est, non tantum 
labiis. 

Servum autem. Domini. Servum Christi, qui non 
clamabit, neque contendet. Sed modestum esse ad 
omnes. Non solum ad amicos. Docibilem. Qui bene 
alios doccat. Cum modestia. Id est, non cum fau- 
Tore. 

CAPUT Ill. 

Hoc autem scito, quia in novissimis diebus insta- 
bunt tempora periculosa. Non sit tibi hoc mirum, 
quod quotidie pejora perveniunt. Seipsos amantes. 
Non Dei gloriam, sed suam quzrentes. Parentibus. 








9241 


COLLECT. IN EPIST. AD TITUM. 


213 


Id est, et corporalibus, et spiritualibus non obedien- À — Argue. Peccatores. Obsecra. Seniores. Increpa. Su- 


tes. Sine affectu. Misericordiz. Incontinentes. Per 
luxuriam. Speciem pietatis. 1d est, in habitu, seu do- 
etrina. Abnegantes. Operibus. Qui penetrant domus. 
Ad praedicandum vel seducendum. Et captivas du- 
cunt mulierculas, oneratas peccatis. Id est, impunita- 
tem illis et veniam promittentes, sive infirmas ani- 
mas que feminis comparantur, h:eretica perversi- 
tate corrumpunt. Semper discentes. Nova semper di- 
scere cupientes. 

Quemadmodum enim Jamnes et Mambres | restite- 
runt. Moysi. Hi sunt magi, qui fecerunt signa in 
JEgypto contra signa Moysi. Et hx:ec nomina inve- 
niuntur non in libris legis, sed Paulus protulit, sive 
per Spiritum, sive per peritiam aliarum Seriptu- 
rarum. 

Circa fidem. (uia non intrant in fidem, sed foris 
sunt. Non proficient. Ad nocendum aliis. Sicut et alio- 
rum. Id est, magorum fuit, cum confessi sunt digito 
Dei se fuisse superatos. 

Tu autem assecutus es meam doctrinam. Id est, id- 
circo tibi non timeo, quia scio te doctrinam et vitam 
meam cognovisse optime. Et ex omnibus liberavit 
Dominus. Ita ét. de omnibus te eripiet. Et in errorem 
mittenies. Ut est : Non solum non intratis in regnum 
celorum, sed intrantes prohibetis (Matth. xxm). Et 
eredita tibi. A Deo per nos. Sciens a quo didicisti. 
Sive a vero apostolo, sive per legem a Deo. Per fi- 
dem que est in. Christo Jesu. Sine fide enim Christi 
littere legis non jam sufficiunt ad salutem. Omnis 


Scriptura. divinitus inspirata utilis est ad docendum. C 


Docere eonvenit de his quz agi debent. Arguere vero 
peccatores, corrigere vero poenitentes, erudire, ad- 
ducere hominem ad justitiam. 

CAPUT IV. 

Testificor eoram Deo et Jesu Christo. Contestatur 
illum per universa quz credit religio Christiana, ut 
verbum Dei instanter annuntiet. Qui judicaturus est 
vives et mortuos. Quia vivos inveniet, et mortuos 
susoitabit, 

Insta. Commode. Opportune. Opportunum est li- 
benter audientibus; importunum vero invitis et no- 
lentibus praedicare. 


perbos et resistentes. Sed h:ec-omnia cum patientia, 
et secundum doctrinam perfice legis. 

Magistros. Hareticos. Pruriens. Placentes au- 
ribus scilicet auditorum. Aliter : Prurientes auri- 
bus, hoc est, ipsi auditores auribus considerantes. 
Pruritus est enim incendium carnis, sine effu- 
sione sanguinis vel seminis, sic verbum hzreticorum 
sollicitat aures audientium sine veritate predica- 
tionis. 

Ad fabulas autem. convertentur. Ad fabulosas as- 
gertiones. 

Ministerium tuum imple. Scilicet episcopatus, non 
enim semper ero in corpore ut valeam commonere. 
Certamen bonum certavi. Modo jam confidenter hoc 
dicit in extremo vite limite constitutus, compara- 
tione utitur sane in agone certantium. Certavi. Con- 
tra octo vitia, d»mones, hzreticos, persecutores. 
Cursum  consummavi. In mandatis divinis. Fidem 
servavi. Suscepti officii fidem in finem usque servavi. 
Reposita est mihi corona justitie. Id est, hucusque 
labores passus sum, nunc autem mercedem exspe- 
cto. Justus Judex. Qui non personas, sed merita 
respiciet. Festina ad me. Ab Epheso ad Romam. 
Demas me dereliquit, diligens hoc seculum. Necesse 
enim erat, ut diligens szculum relinqueret seculum 
relinquentem : omne enim animal ad simile sibi jun- 
gitur. Titus in Dalmatiam. Isti autem missi sunt et 
deseruerunt. Penulam quam reliqui Troade apud Car- 
pum veniens affer tecum. Penula est enim lacerna in 
modum ecucaulle. Jtem lacerna stola, aut genus cu- 
culle subtilis. Penula Latinum est, id est, lacerna 
clarata. Reddat illi Dominus secundum opera ejus. In 
hoc prophetat, non optat, secundum Hieronymum. 
ut in tractatu Ecclesiastici ipse ait. Verbis meis. 
Quanto magis tuis? 

In primàá defensione. Quando defendi in Roma 
evangelicam fidem, secundo anno Neronis. De ore 
leonis. Neronis. Ab omni opere malo. Ab insidiantium 
malignitate. Erastus. Pauli discipulus. Claudia. Qu:e- 
dam mulier. Cum spiritu tuo. Quia carne mortuug 
spiritualiter vivis. 





XII. ? 
IN EPISTOLAM AD TITUM. 





CAPUT PRIMUM. 


Hanc Epistolam scribit de Nicopoli, que in 
AÁctiaco littore sita est, ad Titum discipulum 
suum, quem Cret» reliquerat, ad ecclesias in- 
struendas. 

Paulus servus Dei. ld est, non peccati, aut ve- 
teris legis. Apostolus autem Christi. Quia ab ipso 
missus fuit predicare. Secundum fidem electorum 


D Dei. Id est, secundum eamdem fldem, qua cre- 


dentes electi sunt, cum cognoscerent veritatem. Et 
agnitionem veritatis. Quam praedico, ut agnoscant 
veritatem Novi Testamenti, relicta littera. Que 
secundum pietatem est. Non severitatem veteris le- 
gis. Aliter : H:ec est plane veritas, quz: non habet 
pietatem; verbi gratià, si quis grammaticam no- 
verit artem et dialecticam, ut inter falsa et vera 
dijudicet , absque pietate notitia veritatis dele« 


945 


SEDULII SCOTI . 


244 


ciat ad presens, sed sternitstem non habet pra- À cupidum. Turpis lucri appetitio est plus quam ne- 


miorum. 


Ante tempora. secularia. Ànte mundi omnia tem- 
pora, apud se proposuit per Filium salvare cre- 
dentes. Tempora autem sccularia dicit. Hoc est, quaa 
multis sxculis cyclisve ab initio mundi revolvun- 
tur : sunt etenim tempora quz non sunt s:cularia, 
ut unius horz, vel diei tempus, qu:e non sxculis sed 
momentis constant. Manifestavit autem temporibus 
suis verbum suum tn predicalione. Attende textum 
et ordinem lectionis : quoniam vita xterna, quam 
non mendax Deus anie secula zterna promisit , 
non alia sit absque verbo Dei : Manifestavit enim, 
inquit, temporibus suis verbum suum, quod in prin- 


cesse est de przesentibus cogitare. 

Sed hospitalem. Hucusque quid non debeat habere 
episcopus sive presbyter, nunc quid habere debeat 
explicatur. Benignum. Ànte episcopatum. Justum. 
In judiciis. Amplectentem eum qui secundum doctri- 
nam est fidelem sermonem. Non fabulas seculares. 
Ei seductores. kh Grieco, mentium deceptores [ ype- 
veratac]. Maxime qui de circumcisione sunt. Id est, 
qui humanas potius traditiones quam divina mandata 
loquuntur. Qui universas domus subvertunt. De cibo- 
rum diíferentia, et de circumcisione, et sabbato 
tractantes, et hoc nen zelo Dei faciunt, sed turpis 
lucri gratia. Dixit quidam ez illis proprius illorum 
propheta. (Quoniam ad exitum sermonis, et ad con- 


cipio erat apud Deum Patrem. Secundum imperium B tinentiam loci pertinet hoc quod ait : Dixit quidam 


Salvatoris nostri Dei. Cum Paulum et Barnabam se- 
gregari prxecepit, ut Gentes docerent. Hujus rei gra- 
lia reliqui te Crete. Postquam credentium dura corda 
mollierat, tam in signis quam sermone, et fundamen- 
tum fidei jecerat, id est, Christum, reliquit Titum 
Crete discipulum, ut rudimenta nascentis ecclesie 
confirmaret, ipse pergens ad alias nationes. Quod 
autem ait : Ut ea que desunt corrigas, ostendit 
necdum eos ad plenam venisse scientiam veritatis, et 
licet ab Apostolo correcti fuerint, tamen adhuc indi- 
gere correctione. Corrigas. In Graco autem super- 
corrigas ['Ercótog0oon]. Unius uxoris vir. Id est, quo 
possit ad monogamiam et continentiam alios cohor- 
tari, qui sui exemplum przferat in docendo. Fiíios 
habens fideles. 1n domo propria prius doctrina sua 
noscatur. Oportet enim episcopum sine crimine esse 
sicut Dei dispensatorem. Ipsum dicit episcopum, 
quem prius presbyterum nominavit , antequam dia- 
boli instinctu studia in religione fierent, et dicerent in 
populis : Ego sum Pauli, ego autem Apollo, ego au- 
tem Cephe, communi presbyterorum consilio eccle- 
six gubernabantur. Postquam vero unusquisque eos 
quos baptizaverat suos putabat esse, non Christi, i 
toto orbe decretum est, ut unus de presbyteris ele- 
ctus, superponeretur csteris, ad quem omnis cura 
ecclesiz pertineret, et schismatum semina tolleren- 
tur. In Actibus apostolorum scriptum est, quod cum 
venisset apostolus Paulus Miletum , miserat Ephe- 
sum, et vocaverat presbyteros ejusdem ecclesi», 
quibus postea inter czeteros sic locutus est : Atten- 
dite vobis et omni gregi, in quo vos Spiritus sanctus 
posuit episcopos pascere Ecclesiam Domini, qudrá ac- 
quisivit per sanguinem suum. Et hic diligentius obser- 
vato, quomodo unius civitatis Ephesi presbyteros 
vocans, postea episcopos dixerit. H:ec propterea , ut 
ostenderemus apud veteres eosdem fuisse presbyte- 
ros quos episcopos. Paulatim vero, ut dissensionum 
plantaria evellerentur, ad unum omnem soflicitudi- 


L-—nem esse delatam. Non iracundum. lracundus est, 


non qui aliquando irascitur, sed qui semper ad le- 
vem responsionis auram quasi a vento folium mo- 
vetur. Non percussorem. Id est, ne aliorum conscien- 
tiam mala conversatione percutiat. Non turpis lucri 


ex illis proprius illorum propheta , videtur ad eos re- 
ferre de quibus superius est locutus : Mazime qui de 
circumcisione sunt, quos oporlet redargui qui univer- 
sas domos subvertunt, docentes que non oportet, turpis 
lucri gratia, ut sequatur : Dizit quidam ez illis pro- 
prius eorum propheta. Quia vero in nullo propheta- 
rum qui apud Judzam vaticinati sunt, hic hexameter 
versiculus reperitur, videtur mihi dupliciter legen- 
dum, ut boc quod ait : Dixit quidam ex illis proprius 
eorum propheta, id est, Cretensium. Sed quia multa 
in medio sunt, et hoc absurdum videiur, et forte 
nemo recipiat, propterea cum superioribus quae ma- 
gis vicina sunt aliter aptandum est, ut legamus : 


. Sunt autem multi et non subditi, vanilogui et seducto- 


res, maxime qui de circumcisione sunt , quos oportet 
redargui, qui universas domos subvertunt, docentes 
que non oportet turpis [ucri gratia, Dixit quidam es 
illis proprius eorum propheta. At id quod ait : Pro-- 
prius eorum propheta , non ad Judowos specialiter, 
qui maxime de circumcisione sunt, sed ad multos 
referatur, qui non subditi sunt, et vaniloqui, et 
mentium deceptores, qui utique quia in Creta erant, 
Cretenses fuisse credendi sunt. Cretenses semper men- 
daces. Hoc Epimenides sive Callimachus Cyrenensis, 
de Laudibus Jovis contra Cretenses dixit, qui djee- 
bant apud eos sepultum quem raptum putabant in 
ccelum. Hunc totum versiculum Epimenides de ora- 
culis scriptitans dixit; et proprium vitium gentis, 
quod est mendacium , arguit. Et ideo hoc versiculo 
Pxiilus abutitur scribens ad Titum ut falsos Creten- 
$ium doctores proprio in suo doctore conterat; 
quem ideo prophetam dicit, sive ad id alludens, 
quod Jales Christiani tales mereantur habere pro- 
phetas, quo modo et prophetze erant Baal ; sive vero 
quia de oraculis scripserat atqué responsis, quz fu- 
tura multo ante predicebant. Deniqne ipse liber 
Oraeulorum titulo prenotatur. Male bestie , ventres. 
pigri. Ih Cretensibus arguitur falsitas et ferocitas, 
ac ingluvies et pigritudo. Testimonium hoc vermm est. 
Quod dixit de illis proprius eorum propheta. Non 
intendentes Judaicis [abulis. Si quis post adventum 
Christi circumciditur, Judaicis servit fabulis. Et 
mandatis hominum. Tradiüonibus hominum. Adver- 


245 


COLLECT. IN EPIST. AD TITUM. 


246 


santium se a veritate. Novi scilicet Testamenti. Om- ÁÀ Aliud est enim sanam doctrinam loqui, aliud ea que 


nia munda mundis. Quía adhuc secundum legem im- 
munda vocabant. Omnia munda. His videlicet qui in 
Christo credunt, et sciunt omnem creaturam bonam 
esse, et nihil abjiciendum quod cum gratiarum actio- 
ne percipitur. Coinguinatis autem et infidelibus nihil 
2s( mundum, sed inquinatee sunt eorum et mens et 
conscientia. Propterea etiam qux sunt munda per 
naturam, eis immunda fiunt, non quo vel mundum 
aliquid vel immundum sit, sed pro qualitate vescen- 
tium, et mundum mundis, et immundum contami- 
natis fiat, alioqui infideles quosque et pollutos, etiam 
panis benedictionis et calix Dominicus non juvat, 
quia qui comederit indigne de pane illo, et de calice 
biberit, judicium sibi manducat et bibit (1 Cor. x1). 
Communia autem et illicita in lege prohibebantur ; 
adventu Christi purgata sunt omnia : qux ille mun- 
davit, nos communicare nunc possumus : in nobis 
utique est vel munda comedere, vel immunda. Si 
enim mundi sumus , munda nobis est creatura : si 
autem immundi et infideles, fiunt nobis universa 
communia, sive per inhabitantem in cordibus nostris 
h:zresim, sive per conscientiam delictorum. Confi- 
tentur se nosse Deum, factis autem negant, cum aint 
abominati et incredibiles, et ad omne opus bonum re- 
probi. stimant quidem in eo Deum tantum negari , 
8i in persecutione quis a gentibus comprehensus re- 
nuerit Christum. Ecce Apostolus omnibus qux per- 
versa sunt factis Deum asserit denegari. Christus 
sapientia est, justilia est, veritas est, sanctitas est, 
fortitudo est : negatur per insipientiam sapientia , 
per mendacium veritas, per turpitudinem sanctitas , 
per imbecillitatem animi fortitudo. Et quotiescun- 
que vincimur vitiis atque peccatis, toties Dominum 
negamus; ut e contrario quoties bene agimus, Domi- 
num confitemur. Nec arbitrandum est in die judicii 
illos tantum a Dei filio denegandos, qui martyrio 
Christum negaverunt; sed per omnia opera, sermo- 
nes, cogitationes Christum vel negatus negat, vel 
confessus confitetur. Est et quzedam laudanda nega- 
tio, de qua et ipse Paulus apostolus ait: Apparuit 
enim gratia Dei et Salvatoris nostri omnibus homini- 
bus, erudiens nos, ut abuegantes impietatem et secu- 
laria desideria, sobrie, et juste, et pie vivamus in pre- 


glorie magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi. 
Quam negationem qui negaverit, et sequi Salvato- 
rem voluerit loquentem : Quicunque voluerit venire 
ad me, abneget senielipsum , et sic exutus veterem 
bominem cum operibus ejus, et indutus novum 8e- 
quatur Dominum suum. Quomodo autem quis se 
abneget contemplandum est. Pudicus fornicatorem, 
quod prius fuerat negat, sapiens imprudentem, 
justus injustum , fortis infirmum. Et ut in com- 
mune de omnibus loquar, toties nos negamus, 
quoties, vitia priora caleantes, desinimus esse quod 
ante fuimus. 
CAPUT Hi. 


Tw autem loquere que decent sanam doctrinam. 


san doctrine conveniunt docere: quia in altero 
simplex tantum est institutio; in altero cum eo quod 
doceas vií: quoque correptio : Qui enim solverit 
unum de mandatis minimis, el docuerit síc , minimus 
vocabitur in. regno. celorum (Matth. v). Salvatore 
precipiente discipulis, non solum ín meditatione 
Scripturarum eos laborare debere, ut qus scri- 
pta sunt replicent, et condant in memoria the- 
saurós, sed prius faciant qux» precepta sunt. Qui- 
cunque ergo fecerit et docuerit, ille magnus vocabitur 
ín regno celorum. Nisi enim supergressa fuerit justi- 
tia nostra Scribarum ac Pharisxorum justitiam, non 
possumus ingredi in regnum coelorum. Qui supra 
Moysi cathedram sedentes, dicunt et non faciunt, et 


B alligant onera importabilia qux» cervicibus hominum 


imponunt, et ipsi minimo digito nolunt ea contin- 
gere. Hoc igitur nutic Apostolus discipulum suum 
docet, ut ea loquatur qua sana doctrine conve- 
niunt, quia tunc doctrine flt sanitas, cum doctoris 
doctrina pariter et vita consentiunt. 

Senes, ut sobrli sint, pudici, prudentes, sani in fide, 
in dilectione, in patientia. Generaliter Tito ante prze- 
cipiens quid loqui deberet ad cunctos, in eo quod ait : 
Tuvero loquere ea que decent sanam doctrinam, nunc 
per singulas species quid unamquamque :etatem de- 
ceat, exprimit. Primum senibus viris convenientia, 
secundo, anus quid deceat, tertio qux adolescentibus 
apta sunt, tam maribus videlicel quam feminis man- 
data subjicit, extremo de servis. Senes ut sobrii 
sint. Id est, non luxuriosi. Pudici. Non libidinosi. 
Anus similiter in habilu sancto, non criminatrices, 
non multo vino servientes, bene docentes ut pruden- 
tiam doceant. Hoc est, ita sint ut viri senes, in om- 
nibus sobriz, et honeste, pudicz, sanz in fide, et 
charitate, et patientia, et pro sexu suo babeant hoc 
proprium : Ut sint in habitu sancto. Id est, non in 
tortis crinibus. Non criminatrices. Blasphematrices, 
vel accusatrices : hoc uique quia ipse adolescen- 
fiam jam transgresse sunt, de adolescentularüum 
setatibus non disputent, et dicant : Illa sic ornatur, 
illa sic comitur, sic illa procedit; amat illum, ama- 
tur ab illo. Cum etiam si hec vera sint, non tam 
apud czteros debeat accusare quam ipsam secrete 


senii seculo, exspectantes beatam spem , et adventum p Christi charitate corripere, et magis docere ne fa- 


ciat, quam in publico accusare quod fecerit. Non 
vino multo servientes. Signanter et expresse eil: 
Non vino multo servientes. Servitus enim quadam 
est, et extrema conditio, vino sensus hominis occu- 
pari, et non suum esse, sed vini, Bene docentes filias 
suas ut prudentiam doceant. Quia docuit quales pri- 
mo anus esse deberent, et post qux cum senibus 
viris babent communia, etiam propria eorum expo- 
suit, ut honeste, et habitu sancto , et omni decore 
sint plenz, nec accusatrices, nec aliis detrabentes, 
nec vino sensibus occupatis , nunc consequenter do- 
ctrine eis frena permittit, ut cum tales fuerint , 
docendi habeant libertatem, ut seilicet doceant ea 
quie bona sunt. Licet enim alio loco dixerit : Docere 


911 


SEDULII SCOTI 


248 


mulieribus ín congregatioue non permitto , sic intelli- A juste, et pie vivamus in hoc seculo. Ne justitia teme- 


gendum est, ut in viros illis sit doctrina sublata. 
Cxterum adolescentulas doceant quasi filias suas, 
primum castitatem, quia adversum hanc magis in 
vetate florente pugnat inimicus, et virtus ejus omnis 
contra feminas in umbilico ventris est, deinde ut 
ament viros suos, diligant filios. Quz doctrina est 
amare viros, cum hoc non in eloquio docentis, sed in 
corde amantis sit constitutum? Vult eas amare viros 
suos caste; vult inter virum et mulierem esse pudi- 
cam dilectionem, ut cum pudore et verecundia, et 
quasi necessitate sexus reddat potius debitum viro 
quam ipsa exigit ab eo. Et filios suos ament. ld est, 
ut eosdem in Dei erudiant disciplina. 

Ut non blasphemetur nomen Domini vel verbum. 


rata sit, pietas adjungitur. Et mundaret sibi populum 
acceptabilem. Caveamus ergo, ne beneficium irritum 
faciamus. Hec loquere. Doctrina. Exhortare. Exem- 
plo. Argue. Eos qui non ita vivunt. Cum omni impe- 
rio. Sic intelligo quod ait : Argue cum omni imperio, 
ut specialiter ad increpationem, et non ad duo supe- 
riora in commune referatur ; neque convenit dicere, 
exhortare cum omni imperio, sed tantummodo , in- 
crepa cum omni imperio. Nemo te contemnat. ld est, 
talem te exhibe, ut contemni non possis. 
CAPUT i. 

Admone illos principibus et potestatibus subditos 
esse. Ut in Evangelio dicitur : Reddite que sunt Cc- 
saris Cesari (Luc. xx). Dicto obedientes. Si bonum 


Verbum Domini blasphematur, vel cum contemni- B fuerit quod praecipiunt : si vero malum, responde eis 


tur Dei prima sententia, et pro nihilo ducitur; vel 
Christi infamatur evangelium , dum contra legem 
fidemque naturz, ea qux Christiana est, ex Dei lege 
subjecta, viro imperare desiderat, cum etiam genti- 
les femin:x viris suis serviant communi lege naturz. 
Juvenes similiter exhortare, ut sobrii sint. Sicut in 
eo quod supra przceperat, dicens : Anus similiter in 
habitu sancto , similitudinem anuum dixeramus ad 
senes necesse referendam, ita nunc in eo quod intu- 
lit, Juvenes similiter hortatur, ut pudici sint , simili- 
tudinem juvenum ad anus, et per anus ad senes 
arbitramur aptandam, ut senum habeant sobrieta- 
tem, et honesti sint, et pudici, et sani in fide, et 
charitate, et patientia : anuum in habitu sanctitatem 
habeant, ut non sint accusatores, non vino multo 
servientes , bene docentes , et c:xetera. Proprium ado- 
lescentiorum hoc posuit, ut pudici sint in omnibus, 
tam scilicet mente quam corpore, tam opere quam 
cogitatione, ut nulla sit in adolescente suspicio tur- 
pitudinis. Et licet "quidam de Latinis ita :zestimemt 
legendum : Juvenes similiter hortare ut pudici sint, 
ut postea inferant, in omnibus (e ipsum formam pre- 
bens bonorum operum, tamen sciamus ín omnibus ad 
superiores esse referendum, id est, hortare ut pudici 
sint in omnibus. Sciendum quoque hoc, quod conti- 
nentia non solum carnis opere et animi concupi- 
scentia, sed in omnibus rebus necessaria sit : ne 
honores indebitos appetamus, ne accendamur ava- 
riia, ne ulla passione superemur. In omnibus te 
ipsum praebens formam bonorum operum. Nihil pro- 
dest aliquem exercitatum esse in dicendo, et ad 
loquendum trivisse linguam, nisi plus exemplo do- 
cuerit quam verbo. Denique qui impudicus est, quam- 
vis disertus sit, si ad castitatem audientes cohorte- 
tur, sermo ejus inflrmus est ex auctoritate coher- 
tandi : ut e contrario quamvis sit rusticanus et 
tardus ad loquendum, si castus fuerit, "exemplo 
8u0 homines potest ad vitx similitudinem compel- 
lre. 

* In integritate. Id est, in virginitate. In gravitate. 
Id est, mentis pudicitia. Jlluxit enim gratia Dei et 
Salvatoris nostri. Ideo omnes indifferenter doce. Om- 
nibus hominibus. Nullam conditionem excipiens. Et 


de Actibus apostolorum : Obedire oportet Deo magis 
quam principibus vel hominibus (Act. xv). Non liti- 
giosos. Nam Christi, id est, pacis filios non oportet 
ligare. 

Ád omnes homines. Non solum ad bonos vel ami- 
cos. In malitia. Cum persequeretur Ecclesiam. Odi- 
biles. Odientes invicem. Qux major potest malitia et 
invidia esse, quam contra absentes epistolas sume- 
re, et odisse Christianos, et consequenter ab homi- 
nibus odium promereri? Sive sub persona sua de 
aliis loquitur. Cum autem.  benignitus et. humanitas 
apparuit. Diligentius attendamus, et inveniemus in 
presenti capitulo manifestissimam Trinitatem. Beni- 
gnitas quippe atque clementia Salvatoris nostri Dei, 


C non alterius quam Dei Patris, per lavacrum regene- 


rationis, et renovationem Spiritus sancti, quam cffu- 
dit in nos abundanter per Jesum Christum Salvato- 
rem nostrum., justificavit nos in vitam :eternam. 
Secundum spem vite eterna. ld est, non secundum 
carnalem hzreditatem. Fidelis sermo est. Ad supe- 
riora jungendum est, ubi ait, hxredes simus. 
Et de his. Id est, de supradictis. Volo te confir- 
mare. Id est, confirmare , non inscientem instruere. 
Stultus autem questiones. Plurima exempla sunt quz- 
rentium non recte Deum. Judxi prave qusrunt 
Deum, sperantes eum inveniri posse sine Christo. 
Hzreüci vano sermonum strepitu concrepantes, 
quierunt quem invenire non possunt. Philosophi quo- 
que et barbari, de Deo varia sentientes, quzxrunt 


D Deum; sed quia non recte quzsierunt, fuerunt eorum 


fatuz quzstiones, putantium Deum humanis sensi- 
bus posse comprehendi. Ab his igitur nos Paulus 
revocat. Quod autem ait : Genealogias, et contentio- 
nes, et rizas, que non veniunt ez lege, devita, proprie 
pulsat Judzos, qui in eo se jaetitant et putant legis 
habere notitiam, si nomina teneant singulorum : 
qui quia barbara sunt, et etymologia. eorum non 
novimus , plerumque corrupte proferuntur a nobis. 
Et si forte erravimus in accentu, extensione et bre- 
vitate syllabz, vel brevia producentes, vel producta 
breviantes , solent irridere nos imperitizte, maxime 
in spirationibas, et quibusdam rasura gulz litteris 
proferendis. Hoc autem evenit vel maxime quod Se- 











949 


COLLECT. IN EPIST. AD PHILEM. 


ptuaginta interpretes per quos in Grecum sermonem A Proprio judicio condemnatus. Propterea a semet- 


lex divina trauslata est, specialiter rj heth litteram, 
et y ojin, et cxeteras istiusmodi, quia duplici aspira- 
tione in Graecam linguam transferre non poterant, 
aliis litteris expresserunt. Verbi causa, ut Rahel, 
Rachel dicerent, et Jeriho, Jericho, et Hebron, Che- 
bron, et Seor, Segor. In aliis vero eos conatus iste 
defecit. Nam nos et Grxci unam tantum litteram, S, 
habemus, illi vero tres, DYV, qu: diversos sonos 
possident : Et Sion per Y scribitur, Israel per v, 
et tamen non sonat hoc quod scribitur. Seon rex 
Amorrhzeorum per D litteram et pronuntiatur et 
scribitur. Si igitur a nobis hzec nominum et linguz 
idiomata, ut videlicet barbara, non ita fuerint ex- 
pressa, ut exprimuntur ab Hebraeis, solent cachin- 
num attollere, et jurare se penitus nescire quod di- 
cimus. Est alia occasio superbix : quemadmodum 
enim nos qui Latini sumus, Latina nomina et ori- 
gines de lingua nostra habentia, facilius memorie 


tradimus, ita illi a parva zetate vernacula sui sermo- * 


nis voeabula peritissimis sensibus imbiberunt, et ab 
exordio Ádam usque ad extremum Zorobabel, om- 
nium generationes ita memoriter velociterque per- 
currunt, ut eos suum putes referre nomen. Si ea 
forte non ita novimus, putant se in nominibus refe- 
rendis, et in supputatione annorum, et in nepotibus 
ac pronepotibus', avis, proavis , atavis doctiores. Et 
contentiones. Dialecticorum, quorum Aristoteles prin- 
ceps est. Sunt enim inutiles. Quid enim prodest scire 
quot annos vixerit Mathusalam, quoto ztatis suse 
Salomon anno sortitus sit conjugem? 

. Hereticum hominem post unam et secundam cor- 
reptionem devita. Nec circa ipsos nos occupari per- 
mittit, si correpti non corrigantur, ne tempus inani 
contentione perdamus. 


ipso dicitur esse damnatus, quia fornicator, adulter, 
homicida, et cxtera vitia per sacerdotes de Eccle- 
sia repelluntur. Hzretici autem in semetipsos sen- 
tentiam ferunt, suo arbitrio de Ecclesia recedentes : 
qua recessio proprie conscientiz videtur esse dam- 
natio. 


Cum misero ad te. Ex quo paternos Pauli in Cre. 
tenses probamus affectus. Necessarium habebat Ti- 
tum; tamen non eum vult ad se venire, nisi in lo- 
cum ejus Artemasg aut Tychicus successor advene- 
rit, ne absque doctore relinquerentur. Nicopolim. 
Ipsa est que ob victoriam Augusti, quod ibi Ánto- 
nium Cleopatramque superavit, nomen accepit. Et 
Apollo. Apollo vir Alexandrinus , ex Judeis episco- 
pus Corinthiorum , quem propter dissensiones qux 
in Corintho erant, ad vicinam insulam Cretam cum 
Zena legis doctore putandum est transisse, et Pauli 
epistola dissensionibus qua: Corinthi fuerant intem- 
peratis, rursum Corinthum revertisse. Premitte. Ut 
nihil eis desit. Przcipit Tito, ut quoniam de Creta 
ad Greciam navigaturi erant, ut non eos faciat si- 
tarciis indigere, sed habere ea qua ad viaticum ne- 
cessaria erant. Discant autem et nostri bonis operi- 
bus preesse. Nostros suos vocat, qui in Christo cre- 
diderant, qui quia Christi erant, recte Pauli et Titi 
appellari merebantur. Habes, inquit, in discipulos 
potestatem , doce eos non esse infructuosos ; sed 
evangelistis , et apostolicis viris, qui bonis operibus 
serviunt, mihistrare. 


Ut non. sint. infructuosi. Omnis enim arbor, qux 
non facit fructum bonum, excidetur et in ignem 
mittetur. 





XIII. 
IN EPISTOLAM AD PHILEMONEM. 





CAPUT UNICUM. 


Propter charitatem magis obsecro. Cum nobis fidu- 


Paulus vinctus. In carcere vel in catena. Christi D ciam causa ipsius dederit jmperandi , tamen chari- 


Jesu. ld est, pro confessione nominis Christi. Phile- 
moni dilecto. In Grzco non habes dilecto, sed dili- 
gibili [T& cy«m»ó]. Inter dilectum autem et diligi- 
bilem hoc interest, quod dilectus appellari potest 
etiam ille qui dilectionem non meretur. Diligibilis 
vero is tantam qui merito diligitur. 

Et Archippo commilitoni nostro. Hic diaconus 
erat, de quo ad Collossenses : ait : Dicite Archippo : 
Vide ministerium quod accepisti in Domino, ut illud 
empleas. Et in omnes sanctos. Qui diligit caput, dili- 
git et membra. Quia viscera. Non tantum corpora, 
Sed viscera sanctorum, id est, quos hospitio reci- 
piens per te refecisti. 


Quod ad rem attinet. Scilicet Christianz pietatis. 


' vinctus sum Christi, s 


tate faciente ohsecrare maluimus quam jubere. Cum 
sis talis. Moribus talis, quales illi qui in senectute 
etiam pro Christo vincula non recusant. Nam tu 
genez es ut ego, nunc autem vinctus Jesu Christi. Et- 
si ambo senes sumus, taiflen te in aliquo quod nunc 
ro. Hoc addit ad cumulan- 
dum verba, ut non negetur petitio. 

Quem ego genti. Quia eum credentem ei in car- 
cere baptizavit. Nunc autem et mihi utilis. Post- 
quam credidit mihi. Et tibi. Ac si diceret, quia tua 
vice mibi ministravit. Ut pro te mihi ministret. Ex 
boc cognosce qualis sit, qui ita mihi plaeuit, ut 
possim eum credere tua vice mihi ministrare. 

In vinculis evangelii. Qu: patior propter dilectio- 


951 


SEDULT SCOTI 


25$ 


nent evangelii, Sed sine consilio tuo. In hoc exem- A omnia mea sunt; si autem tua omnia mea sunt, 


plum dat nobis, nullius servum fraudare. Forsitan 
erint ideo discessit ad horam a fe. ftoc est , fortasse 
hoe Det providenfia fitocaravit , unde nonnunquam 
malunt óccasio boborem fit, ut fuit Joseph fratrihus 
suis : sie nune iste si ron fagisset, Deum non inve- 
nisset, si Paulum in vinculis non vidisset, fidem riori 
recepisset. 

Ut in. eternum illum recipias jam non at servum. 
Jd est, fratrem im Christo reciperes , non secundum 
conditionem servitutis, qux termperalis est. Sed pro 
servo fratrem. Quia servus recessit , frater autem in 
Christo revertitur. Si autem nocuit aliquid tibi , aut 
debet. Fogam farto comolans, quedam domestica 
rapmit a domino. Hoc mihi imputa. Id est, quod 
Onesimus furto rapuit, ego spondeo redditurum, 
hujes spomsionis epistola h»c, ef manus propria 
testis est. Ut non dicam tibi, quod et teipsum mihi 
debes. Hxc atrtem dico quasi ad extraneum loquens. 
Ceterum si ad fers meunr redeam, propter sermonem 
Christi, quem evangelizavi, et Christianus effectus 
es, fe mihi ipsum debes : quod si tu meus es, et tua 





Onesimus quoque, qui tuus est, meus est. Poteram 
igitur eo u& ut meo; sed voluntati tux relinquo, ut 
mercedem habeas ignoscendo. 

Te fruar in Domino. Id est, in voluntate Domini. 
Viscera mea. Onesimum , quem Paulas in vinculis 
Christi genuit. Simul et para mihi hospitium. Quod 
amplitudine sui multorum audientium possit esse 
eapax, ut in ipso Paulus doceret platimos. 

Salstat te Epaphras concaptivus nteus. — Vinetm 
Rome cum Paulo. 7m Christo Jesu. Non alicujus 
eriminis causa , sed fidei societate. Alitef simil 
Epaphras, in Geschalis opptdo Judz:e cen. parenti- 
bus Pauli a Romanis captus, et in Thatsum Cilicis 
translatus. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum 
spiritu vestro. In toto quidem homine, et in omni 
parte sanctorum gratia est Domini nostri Jesu Chri- 
sti, sed a meliori et a majori parte, id est spiritu, 
de toto homine dicitur. Cum spiritw vestro. Cum au- 

"tem in spiritu gratia fuerit, tot&m facit hominem 
spiritualem, ut caro spiritui serviat, et anima non 
jungatur a carne. 





XIV. 
IN EPISTOLAM AD HEBRJ£OS. 





CAPUT PRIMUM. 

Multifarie multisque modis olim Deus loqnens pa- 
tribus in prophetis. Quonixm spud Hebrzorum eccle- 
sias destructor legis falsa suspicione habebatur, 
voluit tacito nomine de figuris legis, et veritate 
Christi reddere rationem , ne odio nominis fronte 
pratatt utilitatem exchuderet lectionis. Tota intentio 
beati Apostoli fuit in hac epistola Hebrzos , id est, 
gentem suam ad Christi convocare fidem, emirten- 
tiamque gratie, quz per fidem data est, a legalibus 
discernere umbris, quis amgelitis ministratioriibus 
fuerunt. Idcirco primo posuit prophetas diversis 
rhodis patribus locutos esse, dicens : Multifarié mul- 
lisque ntodis olim Deus loquens patribus nostris in 
prophetis, Proinde non secundum hoc solum emi- 
nentia Novi Testamen(i declaratur, quia patribus 
quidem prophete missi sunt, nobis autem Filius, 
sed quod etiam prophetarum vel patriarcharum ne- 
mo nisi in similitudinibus vidit Deum, Filium vero 
unigenitum incarnatum , atque in ea carne vi- 
sum constat, qua idem nire Dei susceptus, 
unigenitus est Filius Dei. Ideo Waox addixit : Novis- 
simis autem diebus locutus est nobis in Filio. Multifa- 
rie, id est, multis et variis locutionibus, ut decem 
verba legis , et alia pene innumerabilia testimoniis 
variis commendata. Muitisque modis. Ostensionibus, 
idest, multis formis in quibus loquebatur : nune 
autem in hominis et hospitis forma, ut Abrahz; 
nunc ie forma militis, nt Jesu; nunc in igne, ut 
Moysi in rubo; nunc in nube et aliis signis ; ali- 


( quando per semetipsum loquitur, ut est: Audiam 


quid loquatur in. me Dominus; aliquando per ange- 
lum loquitur; aliquando per subjectam creaturam, 
ut in nube : Hic est Filius meus dilectus (Matth. n1); 
aliquando lucidis, ut: Si audiretis me, bona terree 
comeditis ; aliquando obscuris, ut: Gladius vos dero- 
fabit. Olim Deus locutus ést duobus modis; locu- 
tioque divina distinguitur, cum aut per semelipsum 
foquitur, aut per angelicam creaturam ad nos verba 
promuntur. Cum autem per semetipsum loquitur, 
de verbo ejas sie verbis et syllabis cor decetur. 
Cum vero per angelum, aliquando verbis sine imagi- 
nibus, aliquando imaginibus et rebus sine verbis. 
Patribus nosiris, Abraham, Isaac, et Jacob, et 
Loth, et Moysi. Et habebis sibilum «quando dicis in 


D prophetis , id est, a nominativo prophetia. Aliter 


patribus, qui cominus fuerunt in tempore propbeta- 
rum , id est, toti plebi Israel, et tunc dicis in pro- 
phetis sine sibilo. Novissimis diebus. Novi scilicet 
Testamenti, ut : Melior est finis orationis quam prin- 
cipium, pnt Salomon ait : quia firmius est quod non 
audimus, quam quod illi olim audierunt. In Filio 
suo. Hoc dicitur secundum assumptionem carnis, 
ut : Qui proprio Filio suo nor pepercit (Rom. vii). 
Suo. Id est, proprio. Multi enim filii gratia, hic au- 
tem natura est. Quem proposuit. Secundum carnem, 
quia secundum divinitatem non constitutus, sed con- 
stitutor dicitur. Heredem omnium. Alii post patrem 
hxredes sunt, bic autem vivente Patre h:zeres est. 
Omnium. Visibilium et invisibilium, coelestium et ter 








955 


COLLECT. IN EPIST. AD HEBR. 


254 


restrium, ut ipse ait: Data est mihi omnis potestas in À bunt. Quia figura eorum in melius transformabitur, 


celo et in terra (Matth. xxvi). Per quem. Secundum 
divinitatem, Etiam fecit, et secula. Tempora, aut 
creaturas, ut : In principio fecit Deus celum et ter- 
ram. (Qui est splendor glorie. Patris splendor: quia 
sicut splendor a sole non separatur, sic ipse splen- 
dor paterne glorie ab ipso Patre inseparabilis est. 
Et imago substantie ejus expressa. Ejusdem natura 
et substantize formam signatam et expressam babet. 
Portans quoque omnia. Gubernans, quia nisi ab eo 
portarentur, laberentur. Verbo virtutis suce. Seipso, 
qui et verbum est et virtus. Purgationem peccato- 
rum perficit. Sacerdotes enim in veteri lege non per 
semetipsos, sed per hostias hominum peccata aufe- 
rebant: hic autem sacerdos exstitit et hostia, pur- 


non autem substantialiter interibunt. Tw autem 
idem ipse es. Non dicit, eras, vel eris, sed es. Et 
anni (ui non deficient. Id est, :ternitas tua. Sede a 
dextris meis. Ideo a dextris dicit, quia nihil est in 
cclestibus sinistrum. Donec ponam inimicos tuos. 
Donec eos superatos. et subjectos in vindicta sub te 
habeas in futuro. Scabellum pedum tuorum. Pedes 
Domini ejus incarnatio intelligitur, sive apostoli et 
sancti. | 

CAPUT II. 

Propterea abundantius oportet observare nos ea 
que audivimus. Dum ministri spiritus nobis -ser- 
viunt, et hzreditatem salutis capimus; vel conjunge 
hoc ad qualitatem omnium: supradictorum. Abun- 


gavitque peccata per sanguinem et gratiam baplismi. B dantius autem dixit, id est, diligentius, dum major 


Sedet ad dexteram mujestatis in. excelsis. Hucusque 
breviter Paulus dixit de divinitate et humauitate 
Christi, ut de his primitus indicaret Judxis , deinde 
per epistolam de his redderet rationem. Tanto me- 
lior angelis effectus. Quare non eum meliorem pro- 
phetis dixit, id est, legem ministrantibus, dum Chri- 
stum prius prophetis protulit? Ideo, quia vetus lex 
per angelos ministrata est, nova autem per Christum. 
Ergo hoc dicit, ut pr:ecellentiam Novi Testamenti 
ostenderet , dum Christus angelos przcellit. Filius 
meus es tu. Secundum divinitatem. Ego hodie genui 
te. Quia in zeternitate semper natus est. Aliter : Ego 
hodie genui te, secundum incarnatam humanitatem 
intelligendum est. Ego ero illi in patrem. Hoc in 
libris Regum et Paralipomenon legitur (/I Reg. i). 
Cum introducit primogenitum in orbem terre. Id est, 
Marix; vel cum ducat de ejus incarnatione in terra. 
Et adorent eum. omnes angeli Dci. Nam licet incar- 
natus, adoratus est ab angelis, quanto magis secun- 
dum divinitatem? Qui facM angelos suos spiritus. 
Duplex angelorum officium est : aut enim spiritum 
consolationis , aut ignem vindict» hominibus mini- 
strant, ut Hieronymus dieit. Aliter hic hyperbaton 
est, el est ordo : Qui facit spiritus suos angelos , id 
est, ut sint angeli, hoc est, nuntii superne volunta- 
tis. Nam angelus officii est nomen, non nature; 
nam omnes virtutes celestes naturaliter spiritwe 
appellantur. Thronus tuus, Deus, in seculum seculi, 
Significat autem principatum Christi super angelos, 
Virga aequitatis. Virgam, sceptrum regni et potesta« 
üs intelligimus, qua Deus alios remunerat , alios 
condemnat, reddens unicuique secundum opera sua. 
Unzit te Deus. O Dcus. Oleo letitie. Spiritu sancto. 
Pre consortibus tuis. Regibus, sacerdotibus prophe- 
tis. Et tu in principio. In Filio. Terram fundasti. 
Stabile eam fecisti super stabilitatem suam. Et 
opera manum tuarum sunt coli. Spiritus sancti, qui 
etiam digitus dicitur. Ngrandum quod hic prius 
dicit terram, deinde suvinfert, sunt coli. Sermo 
enim divinus aliquando de terrestribus ad celestia 
mentem elevat, aliquando de celestibus ad terre- 
stria descendit, ut currus Eliz de eclo emissus, et 
in celum iterum cum gloria elevatus est. Ipsi veri- 


est auctoritas nostre legis, quam auctoritas ange- 
lorum - ministrantium veterem legem. Xe forte ef- 
fl'uamus. Ne a salute discedendo pereamus. Étsi 
omnis prevaricatio et inobedientia accepit justam 
mercedis retributionem. Id est, per legem acceptam. 
Inobedientia vero legem non suscepit. Que cum 
initium accepisset. Ut : Exinde cepit Jesus facere et 
docere (Act. 1). In nobis. In omnibus Christianis 
fidelibus. Nam se conjungit cum reliquis fidelibus. 
Contestante Deo signis. Prwsentibus. Et portentis. 
De futuris ostensa. Et variis viriutibus. Sanitatibus, 
ut: Demones ejicite, leprosos mundate , mortuos 
suscitate (Matth. x). Secundum suam voluntatem. 
Secundum voluntatem Det, nonsecundum meritum, 


C vel facultatem nostram. Non enim angelis subjecit 


Deus orbem terre. Sed Christo subjecit Deus orbem 
terr: futurum, id est, Ecclesiam post peractum jue 
dicium multiformem. De quo loquimur. Dicendo : 
Omnia subjecisti sub pedibus ejus. Testatus est autem 
in quodam loco. Spiritus sanctus per prophetam. 
Quid est homo, quod memor es ejus? aut filius homi- ' 
nis. Aliud est homo, et aliud est filius hominis. Adam 
enim non genitus, neque ex homine factus ; Christus 
vero ex homine suscepit carnem. Sed quod ait: 
Quid est homo? dignitatis significatione interrogat. 
Quoniam visitas eum. Scilicet in passione, vel resur- 
rectione. Minorasti eum paulo minus ab angelis. Às- 
sumendo carnem, patiendo crucem , quod utrumque 
angelis evenire non potest. Et constituisti eum super 
opera manuum tuarum. — Omnis creatura homini 
servit, ut est : Et dominetur piscibus maris , et 
volalilibus celi (Gen. 1). Sed quamvis hac Adam 
conveniunt, et unicuique homini, hio tamen se- 
cundum sensum Pauli tantum Salvatori competit. 
Ergo constituisti eum super opera manuum tuarum, 
ut : Dala est mihi omnis potestas in colo et. in terra 
(Matth. xxvi). In eo enim quod omnia sibi subjecit, 
nihil dimisit non subjectum ei. Preter eum qui sibi 
subjecit omnia. Nunc autem necdum videmes omniu 
subjecta ei. Quia non simul impletur prophetia ; 
licet enim ei subjiciuntur multi, alii t&men noh, in 
judicio vero omnia ei eubjicientur. Ut gratia De. 
Gratia Dei Filius Dei dicitur, quia per suam gra- 





455 SEDULII SCOTI 958 
tiam gratis peccata dimisit, nullis precedentibus À «t et Moyses. Fidelis fuit. Aliter hoc interrogantis 


hominum meritis. Pro omnibus gustaret mortem. 
Celeritas mortis in gustu significatur, ut : Et cum 
gustasset, nolvit bibere (Matth. xxvit).. Decebat enim 
eum propter quem. omnia. Restaurata sunt, sive in 
colis, sive in terris. Et per quem omnia. Consi- 
Stunt, sive dum per ipsum facta sunt. Aliter : Per 
quem omnia, id est, creata sunt. Propter quem om- 
nia, id est, propter gloriam ipsius facta sunt omnia. 
Per passionem consummari. De humilitate mortilis 
carnis in gloria resurrectionis exaltari, in exem- 
plum eorum quos adducet in gloriam. Aliter con- 
summare, ipsum videlicet salutem perficere. Qui 
enim sanctificat. Christus. Et qui sanctificatur. Homo 
justificatus per fidem. Ex tno omnes. Id est, Deo Pa- 
tre, sive ex Adam. Hic autem ostenditur secundum 
carnem ex una eademque massa et Christum esse 
qui sanctificat, et nos qui sanctificamur ab eo. Non 
confunditur. Christus. Fratres eos vocare. Dum sci- 
licet unum habent Patrem Deum. Narrabo nomen 
tuum fratribus meis. Apostolis et omnibus sanctis. 
In medio Ecclesie. In conventu et in cordibus eo- 
rum. Laudabo te. Faciam te sanctos laudare. Et ite- 
rum : Ego ero. Vox Christi. Fidens in eum. Patrem, 
Ecce ego et pueri mei. Hoc in lsaia habetur. Pueri 
mei. Apostoli omnesque in Christum credentes ; non 
autem secundum tatem, sed secundum innocen- 
tiam pueri dicuntur. Communicarerunt carni et san- 
guini. Omnes communiter carnem habuerunt et san- 
guinem. Particeps eorumdem. Puerorum assumendo 
carnem et sanguinem. Ut per mortem destrueret eum. 
Ut suís armis diabolus vinceretur, quibus aliis in- 
sultabat. Mortis imperium. Mittere in mortem, pce- 
namque perpetuam. Obnozii erant servituti. Vel ve- 
teris legis, sive peccati. Nusquam enim angelos ap- 
prehendit. Non enim in angelica forma venit in mun- 
dum, quia non ad redemptionem angelorum venit ; 
sed ideo carnem apprehendit, ut per quam peccatum 
admiseramus, ipsa redimeremur. Sed semen Abraha. 
Hoc est, assumendo carnem de genere Ábrahz : pro 
toto autem genere semen Abrahz dicitur. Unde de- 
buit per omnia fratribus similari. Verum corpus ho- 
minis, animamque sumendo. Fidelis pontifex. Hoc 
est, verus et potens, et idoneus implere suum offi- 
cium. In eo enim. Corpore seu jure. Potens est eis 
qui tentantur auziliari. Non ut pontifices legis. 
CAPUT III. 

Unde fratres sancti. vocationis celestis participes. 
Ut : Venite ad me, omnes qui onerati estis, et ego re- 
ficiam vos (Matth. xi). Vel : Venite, benedicti, etc. 
Considerate apostolum. Missum a Patre. H:ec dicens, 
ostendit Jesum obedisse Patri usque ad mortem, et 
fidelem fuisse ei, et nos admonet, ut capiti nostro 
pareamus, id est Christo. Et pontificem confessionis 
sostre. Fidei nostr». Qui fidelis est ei. atri. Qui 
fecit. illum.. Sacerdotem esse ex semine David se- 
eundum carnem. Ipse itaque fidelis ei, ut scriptum 
est de eo : Ut faciam voluntatem (uam ; et illud : 
Non sicut ego volo, sed eicul tu vis (Matth. xiv). Sic- 


-* 


affectu pronuntiandum est. Si fiduciam et gloriam 
spei usque? ad finem firmam retineamus. Per fiduciam 
fides, per gloriam spei spes, per finem charitas 
intelligitur, ut : Finis precepti est charitas. In his 
domus supradicta continetur, quia fides fundamen- 
tum est, spes vero paries, charitas culmen eminet. 
Quapropter sicut dicit Spiritus sanctus. Dum domus 
Domini esse non possumus, nisi illa retineamus ; 
vel dum talis apostolus et pontifex Filius est. Ho 
die si vocem ejus audieritis. Hodie significat omne 
tempus quo vivimus in presenti. Vel hodie, in Novo 
Testamento, ac si heri sit Vetus, quasi dixisset : Si 
heri vocem Domini non audistis, tamen si eam ho- 
die audieritis, nolite obdurare corda vestra. "Tres 


B autem. requies; Apostolus in subsequentibus osten- 


dit : unam sabbati, qua Dominus requievit ah operi- 
bus suis ; secundam terr: repromissionis ; tertiam, 
celestis regni requiem. Secundum diem tentationis 
in deserto. Ad aquam contradictionis, quando popa- 
lus murmuravit, et Moyses dubitavit. Probawerunt 
me. Exploraverunt me. Et dixi. Cognovi. Semper er- 
rant corde. Licet oculis magnalia viderunt. Sicut ja- 
ravi. Id est, immobiliter proposui, vel destinavi. Ia 
ira mea. In vindicta. Si intrabunt in requiem meam. 
Id est, non intrabunt : quia genus juramenti, inter- 
rogationisque , et negationis est. In requiem meam. 
Id est, in terram repromissionis, qua requies Israel 
erat post laborem deserti, in figuram vitze zeternze, 
sanctis post mundi lahores donatz. Donec hodie 
cognominatur. Prseniis vitz tempus. Participes 
enim Christi effecti sumus. Unum corpus effecti su- 
mus cum illo, id est, concorporales'illi secundum 
interiorem hominem facti conformes illius glori: et 
immortalitatis. Si tamen initium substantie ejus us- 
que ad finem firmum retineamus. Quasi dixisset : Si 
credamus quod ille quia cozquabilis est Patri, ini- 
tium carnis sumpsit ex matre, et si credamus resur- 
rectionem ejus, per quam magna virtus facta est, 
id est, salus et resurrectio omnium ; sive si creda- 
mus humanitatem ejus et divinitatem. Retineamus. 
Id est, per fidem credamus. Nolite obdurare corda 
vestra. Admonet Apostolus fideles Judzos et Gentes, 
ut caveant ne preceptum Domini prevaricentur, ut 
in requiem Dei, id est, regnum ccleste ingredi me- 
reantur, qui de Egypto transierunt. Sed non omnes. 
Exacerbaverunt, pr:eter duos tantum, id est, Caleph 
et Josue. 


CAPUT IV. 

Timeamus ergo, ne forte relicta pollicitatione. De- 
sperando de vita futura, vel non sectando opera, 
quibus ad illam requiem pervenitur. Deesse. Scilicet 
requiei. Sermo auditus. lid est, doctrina legis. 
Quemadmodum dizit. Id est, quemadmodum illi non 
introierunt in requiem, sic nos e contrario intrabi- 
mus in requiem. Et quia de operibus requievit Deus. 
Sicut enim Deus die septimo requievit ab omnibus 
operibus bonis, ita erit requies zterna, cum coR- 
summata fuerint opera, quz ab initio facta sunt. Et 





257 ! 


COLLECT. IN EPIST. AD HEBR. 


258 


in isto rursum. In isto psalmo post legem. Si introi- À ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Quod de 


bunt in requiem meam. Hic si pro affirmatione posi- 
tum est, quasi diceret : Si introibunt, bene habe- 
bunt. In requiem meam. Id est, in terram viventium. 


Hic autem virtus prophetice sententiz: secundum. 


Apostolum est, ut ostendat requiem :lernam. Quo- 
viam ergo superest. introire quosdam in illam. Cre- 
dentes propter eos qui venerant ex Egypto. Introire. 
Dum ill introierunt. In illam. Hequiem scilicet 
beate vit». Iterum alium diem. ld] est, requiem 
teternam, non illam terrz repromissionis. Terminat. 
Deus prophetam. Post tantum temporis. Post tot an- 
nos egressionis filiorum Israel de /Egypto. Ex quo 
manifestum est, quod non de requie terrz repro- 
missionis dixerit. Itaque relinquitur sabbatismus. Id 
est, :terna requies, quam Judaieum sabbatum signi- 
ficavit. Populo Dei. Id est, omnibus recte credenti- 
bus. Qui enim ingressus est in requiem ejus. Per 
mortem temporalem. Etiam ipse requievit ab operi- 
bus suis. Id est , ab hujus mundi laboribus. Festine- 
mus ergo ingredi in illam requiem. Cum alacritate 
mentis per fidem cum operibus curramus. Vivus est 


enim sermo Dei. Hic ostenditur eumdem nos habere : 


judicem, qui illos propter illorum incredulitatem 
damnavit. Sermo enim Dei Filius Dei est, sive Evan- 
gelium. Et eficaz. Id est, potens ad inferendam vin- 
dictam vel beatitudinem. Et penetrabilior omni gla- 
dio ancipiti. Id est, ad vindictam super corpus et 


animam. Omni gladio. Quoniam tantum corpora 


gladio secantur. Ancipiti. Id est, bicipiti. Usque ad 
divisionem animae ac spiritus. ld est, carnalium ac 
spiritualium cogitationum ; scit enim et probat quid 
interest inter animam ac spiritum : non quod aliud 
est anima, aliud spiritus , quantum ad substantiam 
pertinet. Compagum quoque ac medullarum. Per si- 
militudinem corporis de anima loquitur. Et est dis- 
cretor. ldem sermo vivus. Cogitationum. In anima. 
Et intentionum. In. spiritu. Omnia autem nuda et 
aperta sunt. Duobus modis res corporalis celatur: 
latens sub tecto, ideo dicit nuda ; aut conclusione, 
ideo ait aperta. Oculis ejus. ld est, inspectionibus 
divinis. Ad quem nobis sermo est. De quo, hoc est, 
Christo, quoniam reddituri sumus coram ipso ratio- 
nem de omnibus quz? gessimus. Itaque ad quem no- 
bis sermo est, ac si diceret: Hic Deus est de quo 
loquimur. Qui penetravit colos. Morte sacerdotis, 
ultra velum in sancta sanctorum intrantis. Tenta- 
tum astem per omnia. Esuriendo, sitiendo, etc. Ad 
thronum gratie. Ubi ipse nunc sedet, ne damnemur 
dum sedebit in throno zquitalis suse, Ut misericor- 
diam consequamur. ld est, peccatorum indulgentiam. 
Et gratiam inveniamus. Vite selernz. In auxilio oppor- 
tuno. Sive in presenti tempore, ut Apostolus dicit : 
Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis 
(1I Cor. v1). Aut in periculo die judicii : ut adjutor 
in opportunitatibus, in tribulatione, 
CAPUT VY. 
Omnis namque ponii[ez, ex hominibus assumptus, 


pro hominibus constituilur in his que sunt ad Deum, 


omnibus oblationibus dicitur. Aliter dona, id est, 
aurum et argentum, et cztera donaria. Sacrificia. 
Qus ad cibum tantu:n pertinent de pane, verbi 
gratia, et vino. Qui ignorant. Deum. Et errant. 
À mandatis legis. Quoniam et ipse. Sacerdos. Cir- 
cumdaius est. Ideo oportet eum condolere, infirmi- 
tate scilicet carnis. Secundum ordinem Melchise- 
dech. Quia Melchisedech viuum et panem obtulit 
Abraham, in figuram Christi corpus et sanguinem 
suum Deo Patri in cruce offerentis. Qui in diebus 
carnis. Quibus in carne conversatus est. Preces. 
Verbis. Supplicationes. Genu flexo. Liberare. Per re- 
surrectionem. Cum clamore valido. Dicens : Pater, si 
fieri potest, transfer a me calicem istum : verumtamen 


B non mea voluntas, sed tua fiat (Marc. xiv). Et lacry- 


mis. Pro nostra salute, non timore mortis profusis. 
Et exauditus est. A Deo Patre, angelo eum confir- 
mante. Pro suo reverentia. lilius apud Patrem, vel 
pro reverentia Patris apud illum, dicendo: Deus 
meus, Deus meus, quare me dereliquisti ? Est autem 
reverentia mistus dilectioni pavor. Didicit obedien- 
tiam. Expertus est obedientiam, ut : F'actus obe- 
diens. Patri usque ad mortem. Et consummatus. 1n 
passione, ut: Jnclinato capite tradidit spiritum. 
Causa salwtis terne. Quia non :ziterna salus per 
alios sacerdotes ministrabatur. Juxta ordinem Mel- 
chisedech. Eusebius dicit in libro Historiarum : Hie 
Melchisedech in divinis voluminibus sacerdos fuisse 
Dei sammi refertur. Sed qui non oleo communi per- 
unctus sit, neque qui ex successione generis susce- 
perit sacerdotium, sicut apud Hebreos fieri mos 
erat : et ideo secundum ordinem ipsius sacerdos fu- 
turus dicitur Christus, qui non olei liquore, sed vir- 
tute coclestis spiritus consecretur. Et in interpretabilis 
ad dicendum : quoniam imbecilles facti estis. Non 
quod valeret Apostolus per spiritum interpretari,!sed 
quod imbecilles erant auditores ad audiendum ser- 
monem. 

Que sint elementa. Rudia documenta fidei. Pro- 
pter tempus. Quia longum tempus est ex quo didici- 
stis fidem. 
^ Eapers est sermonis justitig. 1d est, perfecto 
scientie. 

CAPUT VI. 


Quapropter intermittentes inchoationis Christi ser- 
monem. Fidei initium, aut de incarnatione et pas- 
sione ejus loqui. Ad perfectionem feramur. Ad per- 
fectam fidem cum bonis operibus feramur, aut de 
ejus nativitate quzedam loquamur, sive de arcano 
mysterio incarnationis Dominice disseramus. 

Non rursum jacientes [undamentum penitentie ab 
operibus mortuis. ld est, post acceptam semel fidem 
et poenitentiam, non iterum de penitentia, et de fide 
Trinitatis, et baptismo, et impositione manuum, et 
resurreclione, et judicio vos instruamus. Nam hac 
omnia quasi lac sunt, et ad initium fidei pertinent. 
Ab operibus mori(uis. Qua interimunt animai. Et 








359 


SEDULII SCOTI. 


260 


fidei ad Deum baptismatum. Pluraliter loquitur, pro À Et multiplicans. Id est, numerosa peccatorum pro- 


varietate accipientium. 

lmposiionis quoque maxsuum. Scilicet. episcopi. 
Es bec. [aciomus. Scilicet ad perfectionem feramur. 
Impossibile est anim eos, qui eemel sunt. illuminati. 
Sicut enim impossibile est Christum iterum cruci- 
figi, ita crigminosi homiges non possunt ierum ba- 
ptizas. Nog autem ia hoc penitentiam excludit. de 
peccatis, sed sicut secupdam humanam nativitatem 
impossibile est -bonkmes iterum cargaliter nasci, ita 
secundum spiritualem regenerationem homines no& 
possunt rebaptizari. Et participes facti sunt Spiri- 
(vs sanct), Habenies diversas. donationes Spiritus 
saneti. 

*Yirtgtesque eseculi venturi. Scilieet resurrectionis, 


genie, qui aren:e maris assimilantur. Et sic. longa- 
nimiter. Patienter , id est, Abraham. Ferens. Per 
trecentos annos. Ut per duas res immobiles. Deus, 
et promissio et juramentum Dei. Item duas res iu- 
mobiles dixit, Dei Patris promissiones de Filio suo, 
et adventum ipsius Filii in hunc mundum pro salute 
nostra. Qui confugiiys. ld est, ab Judaismo et Gene 
tilitate. Quam stcut anchoram habemus. Similiter 
quomodo anchora gavim jn tempestale maris, sic 
spes hominem in tentationibus mundi fundat. Et ista 
anchora non in mare mittitur, sed in coelum, ad in- 
teriora prxmia capessenda. Usque ad interiora te- 
laminis. Nostram anchoram sursum mittimus ad in- 
teriora coeli, sicut anchora ferrea mittitur ad inte- 


6t prouniorum, ei vile post mortem. Iterum renovari. B riora maris. Secundum. ordinem Melchisedech. Noa 


Per baptismum , vel per hostias carnales, sed per 
solam fidem Christi, quie per dilectionem operatur. 
Ad penitentiam. Id est, per poenitentiam. Quid 
ergo ? Exclusa est ponitentia? Absit, sed impossibile 
est zenavari, hocest, per baptismum renasci. Rur- 
um er«cifigentes. Non vere, sed quasi crucifigentes. 
Sicul epim semel. Cbnistus mortuus est carne, id est, 
in «nee, íta nos semel inorimur peocato in baptis- 
pate. 

i4 eueuui habentes. Id est, quasi despectui, 
Werra euim sape venientem. Per metaphoram lequi- 
iur. Mam hic terram fideles homines appellat, qui 
de imbre doctrins Christi irrigantur, et faciunt fru- 
etum, aliu centesimum, etc. 

Et generans herbam. Ejorentes virtutes. Accipit 
. éenediotionem. Abundantiam fructeum mystice, ut : 
. Venite, benedicti Patris moi, etc. Proferens autem 
epinas. Curas hajus seculi. Ac tribulos. Peecato- 
. TUn ; sic per metaphoram loquitur de peccatore, 
qui vitiis e£ peccatis nexius tenetur , cui dicitur t 
Ligatis manibus pedibusque, ojicite eum in tenebrae 
esteriores (Matth. xxi). Cujus consummatio in com- 
bustionem. Quia peccatores igni inexstinguibili com- 
burentur. 

Confidimus autem. de vobis. 1deo hoc addidit, ut 
bene agerent. Bonus doctor laudando eos provocat 
ad profectum. Et viciniora salutis. Subaudi, conse- 
qui. Et si us loquimur. Exprobrantes vobis, quod 
facti estis quibus lacte opus sit. Qui ministraetis san- 
ctis. Habitantibus Hiepusaleq. Et eamdem sollicitu- 
dinem ostentare. Eleemosynze et doctrinze. Ad erple- 
fionem fidei. Per bona opera. Usque in finem. Ut : 
Qul perseveraverit usque in. finem, salvus erit (Matth. 
X). Ut non segnes efficiamini. Pigri in mandatis Dei. 
Horeditabunt promissiones. Nondum enim omnes 
promissiones completze sunt. Juravit. Firmiter pro- 
misit. Per semetipsum. Ut : Vívo ego, dicit Dominus. 
Nisi benediceus benedicam tibi. Genus est juramenti, 
wt est illud: Si inrabunt in requiem meam. Non enim 
wisi semper pro dubitatione ponitur, nam hic pro 
affirmatione eet positum. Aliter: Benedicens bene- 
dicam te, id est, in sanetis et fidelibus, qui stellis 
oli comparantur. - 


- 


secundum ordinem Aaron, quia ex tribu j,Levi in- 
troiit Jesus, id est, sicut pontifex semel introibat 
iutra velum sanciuarii, sic Christus introivit semel 
in caelum. 
CAPUT VII. 
Hic egim Melchisedech rex Salem. Salem est ap- 
pidum juxta Scytbopolim, quod ysque hodie appel- 
-latur Salem; e£ ostenditur ibi palatium Melchise- 
dech ex magnitudine ruiparum veteris operis os- 
iepdens magpoifücentiam; ad quam civitatem etiam 
legitur Jacob descendisse ; quz fuit.in terra Chanaan 
regionis Sichem. Sacerdos Dei summi. Non idolo- 
rum et demonum, TLH' per T mysterium crucis 
Christi designatur, quia Christi passio nos liberat a 
dominatu quinque carnalium sensuum quibus cap- 
tivati sumus per (idem sanct Trinitatis cum bozis 
operibus, qux» eunt x et vii, hoc est, ter sex. Nam 
Abraham seeum in prelio contra quinque reges Sy- 
rie cccxviu verpaenlos babuit. À cede regum. Quin- 
que regum Syris, quia Loth, fülium fratris, Abra- 
ham cum sua pecunia eripuerat. Occisis auteun ab 
Ahraham in via, przdamque magnam ab eis ra- 
puit. Et benedixit. Melchisedecb. Ei, Abralz. Mel- 
chisedech, quasi melchos sadec, id est, rex justitis 
interpretatar, quod mystice Domino Salvatori con- 
gruenter aptatur, qui est quoque rex pacis. Sine pa- 
tre. Id est, sine patre sacerdote de triba Levi. Sine 
maire. Similiter de tribu Levi. Sine genealogia. Ex 
sacerdotali tribu. Neque initium dierum. Hic ostn- 
ditur istum Melchisededh non fuisse Sem. Nam ini- 
jum dierum Sem Scriptura deseribit, Melchisedech 
vero nee initium dierum habere describitur. Aliter : 
Nec initium dierum, id est, electionis ejus in sacer- 
dotum administrandum tate legitima annorum 
xxv vel potius xxx aecundum Hebraicam veritatem, 
ut Hieronymus in tractatu Ezechielis. Neque finem. 
Jpsius ministerii L anno. Tunc enim ceseabant sa- 
cerdotes misigtrapre, sed custodes vasorum erant; 
hsec Origenes dicit. Hunc Melchisedéch, alii angelum, 
slii Spiritum sanctum propter excellentiam suam 
esse suspicantur : quod absit. Hebrzi vero hunc af- 
firmant esse Sem filium "Noe, quem vivum fuisse 
dicunt in tempore Abrahae, habens tunc annos an- 


261 


COLLECT. IN EPIST. AD IIEDR. 


262 


tiquitatis cc«c : Apostolus vero ostendit non ex Sem A ponens decimor, decimaris. Aliter secundum Augu- 


fuisse, ex quo Abrabam fuit, sed ex Cham, cujus po- 
eterilatem f£criptura non qaemorat. Quisquis enim 
ide est, de Gentibus fnit. Omnis enim primogeni- 
tus cnin gentibus sacerdos vocabatur. EL non quojd 
ille patrem. et matrem non habuisset, dicitur sine 
paire et sine matre; &ed quia genealogia illius in 
Genesi non annumeratur, sed subi£o 'introducitur. 
Assimilatus autem Filio Dei. Quia et ipse sine pa- 


tre in terra, et sine matre in ccelo, sine genealogia - 


seeundum diviuitatem, nt : Generationem ejus quis 
enarrabit ? Similiter sine initio secundum  divini- 
tatem, et sine fine. Manet sacerdos in perpetuum. 1o 
prolixum £emporis spatium, non unigs fantum age 
ni curriculo, aut usque ad quinquagesimum annum. 


sünum : Abraham et Levi decima suat a Melchjse- 
dccb, propter panem et vinum a Melcbisedech acce- 
ptum. Ipsaque decimatio quzdam pr»fignratio erat 
Iupire medicinz per Dominu Salvatorem, idcirco 
Levi in. Abrabam decimatus esf, guia curaretyz. 
Non autem Christus decimatus est, quamvis et ipse 
faerat in lumbis Abrabz secundum originalem $ub- 
stantiam, per quexo bumanum gepus curarejur. In 
quo Christi exce]lentja sacerdotii ostenditue, cum 
in lumbis Abrahe mon necesse habebat decimari. 
Secundum ordinem Melchisedech. Haheng regale 9a- 
cerdotium sicut Melchisedech. Et non secundum 
ardinem Aaron. In ohseryatiogibus legalibus. Traua- 
lato eyiwt &gacerdotjo. À. Levi et Aaron, Ad Melchise- 


Jniuemini autem quaMas sit. bic, Copvertit. sermo- P dech. Ad Christum. NNecesaa egt, M legis translatio 


nem ad Hebreos, quibus hanc epistolam scripsit, 
2€ si diceret ; Intelligite quam magbpus sif bie $a- 
cerdos, qvi figuram Christi gestavit, dum tam ma- 
gnus p3iriarcha ei decimas dedit ex melioribus quie 
bha3beba£ Abrabam patriarcha. Ergo si Melchisedech 
excelleptior sit quam Abraham, sicque Christus se- 
cundum ordinem Melchisedech &acerdos manet in 
aeternum, concludjtur quod Cbristus excellentior sit 
quam Abraham, iu quo Judaei se jactant. Et qui- 


fiat. Neque enim potest sacerdos esse sine lege, et 
iesiamenio, et prgeeepüis, Ig guo enim, In Christo, 
hoc est, quod secundum ordinem Melchisedech sa- 
cerdos sit in efernum. Dealig tribu est. Juda, et 
non Levi. Exsurgaret alius sacerdos. Propter $2- 
cerdotes Leviticos. Mandqti carnalis. Quia pon per 
hominem pontfeg ordipapgs est. Vig ingolubilis. 
Id eet, asternzg vit, ut : Tu pa aegerdog in eternum. 
Contesigtur enim. &Sypiritus sanctus per David. Re- 


dem de filiis Levi sacerdotium accipientes. Hinc mo- — probatio quidem fit. Ut grati:e locus daretur. Propter 
ye suo per dialecticam loquitur, dicendo et quidem — infirmitatem ejus. Quia neminem potoit salvare, Et 
de filis Levi, ne quis Levi sacerdotium Melchise- . inwtitateyn. His videlicet, qui ig Ghristo nop crg- 


dech precellere putaret ; e$ secundum solitam ob- 
jectionem Leviticum sacerdo4ium prius exaltaf, quod 
Dei mandato non ab aliquibus, sed a Dei populo, id 
est, filiis Abrabam decimas accipere jubentur, cui 
iamen sacerdotem Melcbisedech superexaltat, quem 
genus nop nobiluat, et qui & paire, a quo omnes 
Bobiltantur, id est, Abraham, decimas sumpsit. 
Et cui Levi. Quasvis in patre decimas dedit. Deci- 
mas sumere a populo. Tanta es enim sacerdoti ex- 
cellentia. Quanquam. et ipsi. Pra, quoniam. Cujus 
aujem genergiio nos annumeretur in eis. Filiis Levi, 
quoniam Christus non e tribu Levi, sed magis detribu 
Juda esse perhibetur; vel quoniam Clirietj gene- 
Falio secundum divinitatem non ex eis nume- 
yatur. 


Decimas sumpsit Abraha. His ergo duobus mo-' 


dis sacerdotium filiorum Levi Melchisedech suo sa- 
cerdotio auperexaltat : quia decimas ab Abraham 
emnium sacerdotum patre accipere mernit, et quia 
hune qui repromissiones accepit benedixit. Et hic 
quidem. Filii Levi, eL in veteri lege. Decimas mo- 
rientes homines accipiunt. Vilii Aaron, qui mortales 
homines sunt. Ibi autem. Id est, in Psalmo. Con- 
testalus est. Spiritus sanclus per os David. Quia 
gisit. Ut : Tu es sacerdos in eternum. Etut ita dictum 
est per Abraham. Hoc est, per Abrabam decimas 


dedit Levi ad Melchisedech; quia quod Abraham 


obtulit, Levi secum obtulit, dum in lumbis ejus fuit. 
- Qui decimas. Levi. Accepit. Postea a populo Israel. 
Decimatus est. Decimas dedit ad Melchiselech. Ad 
hunc in iumbis Abraham positus. Ut sit verbum de- 


diderunt. Nihil enim ad perfactum. adduxit lex. Quia 
usque ad passionem Christi $a infernum omnes 
ibant, poetea autem colos peuetrant. Introductjo 
vero wuelioris spei. Melior est egi spes, qua vita 
sterna speratur, quam illa qua bona terre axape- 
etantur. Jurasit Domiuus. Per semetipsum. &t non 
ponitebit eum. Sient pasnituit eum hominem fecisse, 
et Saul ordinasse in regem. In tauuts. Ui sacerdo- 
tium ejus maneret in se&ermum, velj£ cam jureju- 
rando stabiliretur. Melioris testamenti. Novi et vite 
veterne, quod mulos 3d perfectum duxit. Sponsor. 
Proimnissor. Quod marie probibereutur. Hic ostendit 
non sacerdotium secundum ordinem Levi manere, 
sed Christi sacerdotium perpetuuga esse. Acoedens per 
semetipsum ad Deum. Ut : Alemo venit ad Patrem, nisi 
per me. Senpar yisans. Non ut alii sacerdotes. Inno- 
cens, Nulli nocena. Impollutus. Bine peceglo, Segre- 
gaius a. peccatoribus. Quod nullum in e9 peccatum 
fuit. Excelsioz colis (actus. Id egt, angelis et firma- 
mento, ut : Adorenf eum emnes angeli ejus, Qui non 
habei quotidie, Ut sacerdotes legis. Necessitatem. — 
Emmolandi, oferendi. Sermo autem jurisjuraai. 
Qui dicit: Tu es saccerdos in cternum secyndum 
ordinem Melchisedech. Filjuns iw qiernyuno perígcium. 
Sacerdotem. 
CAPUT Yl, 

Capitulum autem auper ea qu& dicunlur. Supmam 
vel recapitulationem. Qui sedet in dexferq — sedis 
magnitudinis. Secundum su» majestatis exeellen- 
Liam. Sanctorum minister. Sive sanctorum homi- 
num secundum suam misericordiam ; sivo miniater 


SEDULII SCOTI 


264 


eorum quie Sancta sanctorum dicuntur. Et taberna- A ficat. Aureum vero thuribulum, corpus Christi cum 


culum. Spiritus animarum sanctarum, templique 
multiformis Ecclesie, in quo Deus inhabitat. Ad 
offerenda munera. Aurum et argentum. E! hostias. 
De oblationibus vivis. Nec esse sacerdos. ld est, 
ipse Dominus Salvator, qui sic non esset necessa- 
rius, si per alios justificatio fleri posset. Qui exem- 
plari et. umbra: serviunt celestium. Exemplaria di- 
cuntur, quia coelestium exempla ostendebant. Um- 
bre autem in comparatione supervenientis verita- 
tis. Celestium. Spiritualium donorum, qux nobis 
per Christi sacerdotium donantur. Áut cclestium, 
id est, operum, quia ex his coelestia promerentur. 
Tabernaculum. Exemplar Ecclesim. Facies omnia. 
Tam de tabernaculi constitutione, quam de hos- 


divinitatis splendore. Arca vero, ipsa Ecclesia se- 
cundum mysticum sensum, anima secundum tropo- 
logicum exprimitur, aut certe arca Testamenti caro 
Salvatoris Christi animadvertitur, in qua manna 
divinitatis inhabitat. Urna aurea. Humanitas Chri- 
$t cum divinitate. Virga Aaron, regnum Christi 
significat, vel vexillum crucis. Tabule dux Testa- 
menti. Cherubim. Plenitudo scientix. Propitiatorium. 
De quo propitiabatur Dominus populo suo. Mystice 
propitiatorium Dominus Salvator exprimitur, qui 
est propitiatio pro peccatis nostris. Ministeria. Sacri- 
flcia. Semel in anno. Decima die mensis septimi 
secundum lunarem supputationem, qu: solemnitas 
erat sanctificationum. Non sine sanguine. Sicut non 


tiis sacrificiis quse in eo immolarentur. Secundum B sine sanguine Christi nos redempti sumus. Hoc si- 


exemplar. Quia prius formara ejus in mente perspe- 
xit in monte, antequam ipsum tabernaculum face- 


ret. Nunc autem. melius est. sortitus ministerium. 


Ac si diceret : Dominus Jesus Christus melius sorti- 
tus est ministerium Novi Testamenti, ubi peccata 
nostra remittuntur, et vita z:eterna promittitur, non 
tantum bona terra. Nam si illud prius culpa vacas- 
set. Ac si diceret : Si legis prioris observatores in- 
culpabiles essent, nec secunda lex demum inquire- 
retur. Vituperans enim eos dicit. Deus per Jere- 
miam prophetam : Et consummabo. Lege veteri 
transeunte, perfectiorem legem introducam, ubi 
non figura, sed veritas ostendetur. Domui Juda. 
Ecclesie Deum confitenti. Testamentum | Novum. 


Evangelium, et legem gratiz, hoc est, ut quicunque C 


ex omnibus gentibus in Christo crediderint, filii 
Abraham secundum spiritualem generationem vere 
sint. Quod feci patribus eorum in die. Quinquage- 
simo post Pascha die in monte Sina. Et ego negle- 
£i eos. Reliqui eos secundum desideria cordis eo- 
rum. Post dies illos. Veteris Testamenti. In sensi- 
bus eorum. Non in tabulis lapideis. Superscribam 
eas. id est, super legem nature et litterz. À majore. 


. Divite, nobili, sene. Usque ad minorem. Egenum, 


- 


ignobilem, juvenem. 
CAPUT IX. 

Habuit. quidem et. prius testamentum. Ac si dice- 
ret : Fuerunt iu tabernaculo vasa Dei, quod apud 
homines magnum ac mirabile videtur. Sed tamen 
illa omnia umbre erant bonorum futurorum. Con- 
stitutiones culture. Circumcisionem, sabbata, neo- 
menias, hostiasque corporales. Sanciumque sccu- 
lare. Tabernaculum, quod erat pro tempore. Non 
sic Saneta sanctorum :wterna. Tabernaculum pri- 
mum. Quod mystice significat presentem Eccle- 
siam. Candelabrum vero carnem Christi, septem 
donis Spiritus sancti resplendens, vel ipsa septem 
dona. Et mensa. Aurea in aquilonari parte taber- 
naculi, significans sacram Scripturam : Propositio 
panum. Mystice corpus Christi, seu doctrina aposto- 
lica intelligitur. Quod dicitur Sancta Sanctorum. In 
quod solus sacerdos semelin anno introibat. Se- 
cundum tabernaculum, Hierusalem calestem signi- 


gnificante Spiritu sancto. Propterea ista ita constru- 
cta sunt in figuram Salvatoris nostre salutis, quod 
videlicet Christus pateretur semel pro genere hu- 
mano. Sanctorum via. Introeundi in coslum. Et justi- 
liis carnis. Carnalibus jusüficationibus per circum- 
cisionem. Non hujus creationis. Terrestris taberna- 
cli. Et cinis vitule. Vacces rufe, roses, carnis 


' Christi. Qui per Spiritum sanctum. Quasi per ignem: 


quomodo hosti» prius ignem de ccelo accipiebant. 
Ab operibus mortuis. Qux ducunt ad mortem, sic- 
ut si quis in lege mortuum tangeret, mundaba- 
tur. Earumdem prevüricationum. Quas deleri non 
poterant oblationibus prioribus. Ubi enim Testamen- 
tum, mors necesse est intercedat testaioris. Animalis 
cujus sanguis testatur indulgentiam peccatorum. Po- 
terat aliquis ex eo, quod mortuus est Christus, 
maxime non credere promissiones ejus. Paulus igi- 
tur exempla ex communi assumit consuetadime, 
quibus ostendit tunc firmissimum esse testamen- 
tum, morte testatoris intercedente. Testamentum 
enim in mortuis confirmatum est, quia testamentum 
tunc firmum erit, postquam homo de hoc seculo 
migraverit. Vivens vero quoties voluerit mutabit, 
ut sequitur : Alioqui nondum valet. Quia quandiu 
vivit testator, polest immutare sententiam, et alios 
atque alios hzredes ducere in hereditatem suam. 
Unde nec primum quidem. Tabernaculum. Sengwi- 
nem vitulorum et hircorum. Quia uterque sanguis 
sanguinem Salvatoris significat. Cum aqua. Mystice 
baptismatis, vel aquam et sanguinem de latere Chri- 
sti manantem signiflcat. Et lana coccinea. Quz 
signilicat lenitatem charitatis Christi, qui passus est 
pro nobis, aut certe per lanam coccineam Christi 
passio designatur. Et hyssopo. Qu:e herba humilita- 
tem Christ significat ac fortitudinem, qua interiora 
nostra purgantur. Ipsum quoque libr&m. Deutero- 
nomium, quod significat Evangelium consecratum 
sanguine Christi. Hic est sanguis Testamenti, sic et 
Christus dieit : Hic est sanguis meus Novi Testa- 
menti (Matth. xxvi). Vasa. ministerii significant mi- 
nistros Ecclesie. Sanguine. Fide passionis Christi 
aspersos. Non fit remissio. Ex aliqua parte. EKxem- 
plaria celestium — Tabernaculum et vasa ministerii. 








$65 


COLLECT. JN EPIST. AD HEBR, 


266 


His mundari. Hostiis proteritis. Nam ipsa colestia. A tio. Quia non oblatione quz offerebatur in lege, sed 


Opera Novi Testamenti, sive conversamini, ut Apo- 
stolus dicit: Nostra conversatio in colis est (Phil. 
Ht), quz est vera Christianorum philosophia. Ali- 
ter : coelestia, id est, vasa. Sed in ipsum celum. 
Quasi quoddam tabernaculum. In sanguine alieno. 
Hircorum, vitulorum. Alioquin oportebat eum. Id est, 
si una ejus oblatio mundum totum non salvaret ante 
passionem ejus et'post passionem, oportebat eum 
pati 3b origine mundi, dum per singulas generatio- 
nes homines peccaverunt, quia semper habuisset 
quod redimeret: sed noluit nisi ut semel tantum 
passus mundum in consummationem sxculi libera- 
ret. Secundo. In die iudicii. Sine peccato. Sine simi- 
litudine carnis peccati, autsineoblatione pro peccato. 
Aliter : sine peccato, exspectantibus se. 
CAPUT X. 

Umbram enim habens lez futwrorum bonorum, 
non ipsam imaginem. Speciem veritatis; umbra et- 
enim fuit non veritas. Nam requiescebant peccata ad 
tempus, non remittebantur. Consummare. Perfectos 
facere. Non cessassent offerre. Non iterum offer- 
rent, si per unam hostiam mundati essent, et quamvis 
nos non cessemus offerre, tamen idipsum offerimus 
sacrificium, non alium agnum bodie, alium cras 
offerentes. Commemoratio peccatorum. Commemo- 
rantur peccata, dum quotidie et per singulos annos 
hostia pro peccatis offerebatur. Nos vero in com- 
memorationem Dominice semel passionis quotidie 
nostreque salutis offerimus. Impossibile est enim. 


Si impossibile, eur ergo faciebant propter przfigu- C 


rationem? Non enim veritas sine pr:euntíbus flgu- 
ris venire debuit. Introiens in mundum. Christus 
3pparens in carne. Hostiam. Vivam. Et oblationem. 
De vino et pane. Noluisti. O Pater. Corpus autem 
perfecisti mihi. Corpus ad offerendum, quia hzc 
est hostia viva Deo placens. Tunc diri. Dum tem- 
pus fuit, ut auferrentur umbrz legalium hostiarum. 
In capite libri scriptum est de me. In fronteGeneseos, 
ut : [n principio creavit Deus celum et terram. ltem: 
In principio erat Verbum, et illud : Liber generatio- 
nis Jesu Christi ; et item: Beatus vir, qui non abiit 
in consilio impiorum. Ut faciam voluntatem tuam, 
Deus. Ut corpus quod aptasti mihi pro genere hu- 
mfano offeram, quia hsec est tua voluntas. Aufert 
primum, ut sequens statuat. Ac si diceret : Reprobat 
Vetus, et affirmat Novum Testamentum. Sedet in 
dextera Dei. Quasi Dominus, nam ministrare famu- 
lorum est. Contestatur autem Spiritus sanctus nobis. 
Per Jeremiam, ac si diceret : Quod dicimus, Spiri- 
tus sanctus dicit;" diximus enim quod consumma- 
vit in zternum sanctificatos, et hoc Spiritus san- 
ctus testatur, quod in Novo Testamento non recor- 
dabitur Deus peccatorum. Postquam enim dixit. Or- 
do, dicit enim Dominus : Dabo leges meas in cordibus 
eorum, et in mentibus eorum superscribam eas, et 
peccata eorum non recordabor amplius, postquam 
dixit : Hoc est testamentum quod testabor ad illos. Ubi 
érgo horum. Peccatorum remissio. Jam non fit obla- 
PaTBoL. CIII. 


sanguine Christi dimittuntur peccata. Hic ostendit 
distantiam pontificis, et sacerdotis, et hostiarum, 
et tabernaculi, et testamenti, et repromissionis, si- 
quidem illa fuerunt temporalia, bzc autem :eterna ; 
illa form:z, hzc veritas. Habentes itaque fiduciam. 
Propter remissionem peccatorum, et quod cohzre- 
des effécti sumus. Unde nos plus habemus fiduciam 


' per sanguinem Christi mundari, quam illi qui car- 


naliter hostias offerebant. Im introitum sanctorum. 
In introitum regni ccelestis, vel fidei. Quam initia- 
vit nobis. Consecravit, eo quod ipse primus illa via 
propria carne conscendit in cclos. Viam novam. 
Aut fidem Christi, aut introitum regni coelestis. 
Aspersi corde a conscientia mala. Quia fides sinc 


B operibus mortua est (Jac. n). Et abluti corpus. Sicut 


illi ablutiones carnales habebant. Nam foris la- 
vamur aqua, intus autem Spiritu sancto , ut: 
Nisi quis renatus. fuerit ex aqua et Spiritu sancto, 
etc. (Joan. un). 

Áqua munda. Baptismatis aqua consecrata a be- 
nedictionibus. Confessionem spei indeclinabilem. Non 
declinemus ab ea, dum verum erit quod promisit, 
sicut Israelitze, qui declinabant. Fidelis enim qui pro- 
misit. Ut alibi fidelis dicitur, per quem vocati estis. 
In provocatione dilectionis. Ut unusquisque alterum 
provocet ad charitatem. Non deferentes collectionem. 
Ecclesiam in qua collecti sumus in una fide. Sed 
consolamini invicem. Dicentes : Brevis est. tentatio, 
et longa remuneratio. Diem. appropinquantem. Sive 
mortis, sive judicii. Offerre Deo hostiam. Scilicet 
legalem secundum veterem legem. Àut crux secunda 
nobis ultra non est, huic autem simile est, quod in 
superioribus dixit : Impossibile est enim eos, qui semel 
sunt. illuminati, iterum. renovari. Terribilis quedam 
exspectatio judicii. Si autem exspectatio terribilis est, 
quanto magis ipsa przsentia, quzx& consumptura est 
adversarios? non ita ut non sint, sicut aurum non 
consumitur in igne, sed quod immundum est in eo. 
Communem cstimans. Putans nihil prodesse effusio- 
nem sanguinis Christi. Et spiritui gratie contume- 
liam fecerit. Legales hostias offerens : vel non crc- 
dens remissionem peccatorum per gratiam Spiritus 
sancti. Mihi vindictam; et ego retribuam.. Vindictam, 
contumeliam spiritui gratixe facienti. In. manus inci- 
dere Dei viventis. In potestatem judicii ejus, qui red- 
det unicuique secundum opera ejus. Rememoramini 
igitur pristinos dies. Hoc dicit, ut perdurantes in tri- 
bulationibus essent longanimes, sicut jam post ac- 
ceptam fidem benefecerunt. Et in altero quidem Op- 
probriis. Vocibus. Et tribulationibus. Martyriis pres- 
surisque. Spectaculum. Propter manifesta oppro- 
bria. Estis effecti. Ministrando tribulats. Confiden- 
tiam. vestram. Fortitudinem fidei, et patientiam in 
tribulationibus. Nam justus meus ez. fide vivit. Quia 
vita corporis animo, vita anim: fldes est, a. qua si 
quis se subtraxerit, non placebit Deo. 

CAPUT XI. 
Est autem fides. ]n Habacuc sperandarum "erum 


9 








2617 


.SEDULII £COTI 


268 


subetantia. Nam quod videt quis, quid sperat? Sed A quod Jacob figuram Christiani, Esen vero Judaici 


si quod non videmus speramus, per patientiam 
exspectemus. Sperandarum rerum. Synecdoehicog 
hoec dicit, ab insigni parte fidem definiens. Nam fides 
est triura temporum : creduntur enim preterita quod 
fuerint, presentia quod sint, futura quod erunt. Fide 
Abel sajorem hostiam quam Cain obtulit Deo. Melio- 
rem. Abel pastor ovium erat, Cain vero agricola j 
sed Abel primitias ovium Deo offerebat, prespiciens 
et credens, quod Christus postmodüm tanquam ovi8 
ad occisionem duceretur. Per quam testimonium con- 
secutus est. Ut in Evangelio legitur: 4 sanguine Abel 
justi saque ad. sanguinem Zacharie filii Barachia 
(Matth. xxin).. Testimonium prohibente muneribus 
ejus Deo. Quia ignis descendebat super hostias ejus, 


populi gerebat. Et adoravit. Jacob. Super fastigium 
virga ejus. Significans quod reges futuri essent ad- 
orandi ex genere Joseph, scilicet ex Ephraim, ut Jo- 
sue filjus Nun mystice designans regnum Christ in fine 
seculi adorandum, sicut ipse virgam filii sui adora- 
vit. Aliter : In hoc loco quidam frustra simulant ad- 
orasse Jacob summitatem sceptri Joseph, quod vide- 
licet honorans filium, potestatem ejus adoraverit, 
cum in Hebrzo multo aliter legatur. Et adoravit, in- 
quit, Jerael ad caput lectuli sui, quod scilicet post- 
quam juraverat ei filius, securus de petitione quam 
rogaverat, adoravit Deum contra caput lectuli sui. 
Sanctus quippe Deo deditus, et oppressus senectute, 
sic habebat lectulum suum positum, pt ipse jacentis 


sicut dieitur : Respezit Daminus ad Abel, et ad mu- B habitus absque diífioultate ad orationem esset para- 


nera ejus, ad Cain vero non respexit. Adhuc loquitur, 
ut : Voz sanguinis (ratris tui clamat ad me de terra 
(Gen. 1v). Fide Enoch. Propter fidem suam transferri 
meruit, credens quod Jesus postmodum in colum 
süblevandus esset : ante. translationem enim testi- 
monium habuit, ut est : Ambulasit Enoch cum De- 
mino. Et alibi : Et placuit. Deo anima ejus (Gen. v). 
Quia est et. inquirentibus se. remunerator fit. In his 
duobus modis totum symbolum et plenam fidem ha- 
bemus. Fide Noe. Credens responsum a Deo ac- 
ceptum. Aliter : Preevidit namque Ecclesiam navi- 
gaturam per mero seculi hujus, ad portum vito 
eterne, Per quam. Fidem. Condemnavit. seculum, 
Peecatores, qui noa. meruerunt arca salvari. Fide 
qui vocatur Abraham. Bignahter ait, vocatur, non 
enim sie prius vocabatur quando obedivit, eed Abra- 
ham tune nominatus est. Heres. Noe. Institutus. 
Mundi hsres. Obedivit. Quando dictum est ei : Exi 
de terra tua. Exepectabat enim fundamenta. Christum, 
et apostolos, et prophetas. Civitatem. Hierusalem 
colestium. Fide et ipsa Sara. Ecclesiam gentium 
respexit de qua dicitur : Letare, sterilis que non pa- 
ris. Prepter quod et ab uno. Homine, ex Abraham 
scilicet et Sara, ut: Erunt duo in carne una. Et hoc 
emortuo. Coneupiscentia earpali. Juzta fidem defuncti 
sunt. Qui usque ad mortem fidem servaverunt. Non 
perceptis. Ante mortem repromissionibus. Et salu- 
tantes. Dicentes : Beata tempora quando lizxc ventura 
erunt. Et sí quidem illius meminissent. Terre Chal- 
deorum, de qua exierunt, id est, de Mesopotamia 
Syrim. Non pudet Deum. 1d est, non confunditur 
Deus vocari eorum Deus, ut : Deus Abraham, Deus 
Isaac. Paravit enim illis Deus civitatem. Hierusalem 
celestem. Fide obtulit Abraham Isaac. Cum tenta- 
retur, ut : Offer mihi filium (uum Isaac. Triplex au- 
tem bonum fecit, quod filium, et quod unigenitum, 
et repromissionem in quo accepit offerebat. Hoc au- 
tem factum est in figuram Dei Patris, Filium suum 
pro nostra salute offerentis. Unde sequitur, quod 
sum in parabolam accepit, hoc est in similitudinem 
Christi morientis et resurgentis. Sie Christus ait : 
Abraham vidit diem meum, et gavisus csl. Fide etiam 
de futuris benedixit Igaac, spiritu praecognosceus, 


tus. Et de ossibus suis mandavit. Ut : Extolletis ossa 
mea hinc vobiscum. Mystice ossa Joseph ex J&gypto 
ad terram repromissionis translata, significant Chri- 
8$ mandata ex Judzis in Gentes exitura. Fide Moyses 
natus, occultatus est mensibus tribus. Sigoificat Chri- 
stum occultatum ab Abraham usque ad David : pri- 
mus enim mensis est; dehino secundus mensis g 
David usque ad transmigrationem Babylonis ; tertius 
vero est a transmigratione Babylonis usque ad adven- 
tum Salvatoris. Jmproperium Christi. Vel tribulatio 
nes pati pro Christo, vel in figuram jmproperiorum 
Christi, quod enim postea Christo evenit, ille susti- 
nebat. Hemunerationem. Mercedem a Christo. Fide 
celebravit Pascha. Per agnum namque cum populo 
intellexit Christum verum agnum, de quo dicitur : 
Etenim | Pascha. nostrum | immolatus est. Christus 
(I Cor. v). Previdit namque quod hi qui in cruci- 
fixum crederent, in futuro vindicta carerent. Ne qui 
vastabat primogenita. ld est, angelus, Sic diabolus 
vastator est, a quo liberamur per sanguinem Christi. 
Fide predaverunt /Egyptios, quia crediderunt se 
iterum in Egyptum non reversuros. Fide muri Jeri- 
cho. Jericho defectio, vel luna interpretatur, figuram 

mundi tenens. Septem vero tubas, septem epistolas 
apostolicas intelligimus, in quibus sepliformis Spiri- 
tus sancti gratia, doctrinaque intonat. Per septem 
vero muros, septem principalia vitia designantur. 
Fide Raab. Quz significat Ecclesiam gentium, susci- 
piens exploratores, id est, doetores catholicos, vel, 
ut alii dicunt, Petrum et Paulum, seu duas leges. 

Deficiet enim me tempus. kuL hyperbolica locutio est, 
aut tempus destinatum, quod ad hane scribendam 
epistolam in corde suo proposuit. De Gedeon. Id est, 
quid adhuc dicam de Gedeon cum trecentis viris. 

Barach. Pugnante simul cum Debbora prophetissa 

contra Sisaram Chananzum. Jephte. Offerente filiam 
suam contraque Moab pugnante. Obiuraverant ora 
leonum, Ut. Daniel, et. Samson, et Dayid, quando 
pastor ovium fuit. Exstinxerunt. impelum ignis. Ut 

tres pueri in camino ignis. Effugerunt aciem gladii. 

Sicut David aciem gladii Saulis effugit. Consalue- 

runt de. infirmitate. Ut Ezechias. Castra verteruni 

exterorum. Ut Gedeon, et Ezechias, ceterique. Acce- 














269 


COLLECT. IN EPIST. AD HEBR. 


220 


perunt mulieres de resurrectione. mortuos. suos. Ut A sistis. Ac si dicat, Non ad visibile et palpabile lumen 


Elias suscitavit filium vidux Jonam, et Eliszeus filium 
Samaritis. Ali autem distenti sunt. Ctuciati sunt, ut 
Machabaei. Non suscipientes. In. prfsenü *Ità. Ali 
vero ludibria et verbera experti. Ut Jeremiae. Insuper 
et vincula, et carceres. Ut Joseph. Lapidati sunt. Ut 
Naboth. Secti sunt. Ut Isaias. Hxc per syllepsin di- 
cuntur, quia verbi gratia, non multi secti sunt, sed 
unus tantum, id est, Isaias. Tentati sunt. Ut Job et 
Tobias. Jn occisione gladii mortui sunt. Ut Zacha- 
rias fllius Joiade sacerdotis, qui occisus est inter 
templum et altare. Circumierunt in melotis. Ut Elias 
et Joannes, aliique multi. Est autem melota pellis 
caprina ex uno latere dependens, qua monachi utun- 
tur &gypui. Quibus dignus non erat mundus. Pra- 
sens videlicet mundus, propler spem superna glo- 
rix. Non acceperunt promissionem. Donec advenit 
Christus. Ne sine nobie consummarentur. Hoc est, 
ne ante nos in regnum Dei cclestemque coenam ex- 
irent, donec omnes in novo exiremus 
CAPUT XII. 

Ideoque et nos. Hucusque de fide locutus est, nunc 
de przdicatione incipit, Tantam habentes. nubem. 
Multitudinem, vel collectionem. Testium. Patriar- 
charum et prophetarum. Depenenies. omne pondus. 
Peccati. Non enim quisquam bené currit eim onere 
gravi. Per pstientiam curramus. Per viam, scilicet 
waortem militiis mandatorum transcurrentes. Certa- 
men. Tribulationum pressurarumque in prssenti 
consttutarum. Ne fatigemini. Ne in tentationibus 
lJassescatis, Nondum enim usque ad sanguinem resti- 
tietis. Hoc est, nondum sanguinem vestrum in mat- 
tyrio effudistis. Fili mi, noli negligere. Hoo per Sale- 
monem dicitur (Prov. 1). Disciplinam Domini. Tri- 
bulatjonem. Cujus participes [acti estia. Scilicet 
diaboli. Omnis autem disciplina. Omnis a. Deo salu- 
berrima eorrectio. Fructum pacatissimum. /Eterne 
videlicet mercedis. Remissas manus. Pigras ad bene 
operandum, atque laxatas, Et soluta genua. Propter 
confessionem infirmam. Erigite. ln bonum opus. 
Gressus rectos. Opera recta. Pedibus vestris. Sensi- 
bus. Ut non claudicans quis erret. Inter Deum et ido- 
lum, ut aliquando Deum, aliquando idolum adoret, 
sicuti qui claudicatis in me et Baal. Neque radix 
amaritudinis. Àlicujus peccati. Sursum germinans. 
Id est, in superbiam crescens. Ne quis fornicator. 
Esau enim fornicator fuit : nam contra precepta 
patris de alienigenis, id est de infidelibus Hetb uxo- 
reum aécepit, et jura primogeniti causa gula vendi- 
dit. Qui prepler wnam escam. Lenticulam, vendidit 
primitias suas, Ille autoin propter unam escam ven- 
dit primitiva, qui anima sue virtutes fornicatione 
perdit. Nam sicut per unam escam unius diei esuries 
reficitur, sic et per fornicationem unius horz refi- 
citur desiderium. Unde et Salomon pretium scorti 
pani comparavit. Non enim invenit locum penitentia. 
Recte poenitentiam non invenerunt lacryms que 
causa superbie et invidim fuere. Non eniy acces- 


accessistis, sed ad invisibilem et incomprehensibi- 
lem Deut. /griem et turbinem. Hxc omnia fuerunt in 
monte Sitài. Et tube sonum. Id est, angelicze vocis. 
Exterritus sum. Corde. Et tremebundus. Corpore. Ad 
Sion moniem. Ad presentem Ecclesiam. Ei Ecclesiam 
primilivorum. Apostolorum qui primi Deo credide- 
runt. Melius lequentem. Quia sanguis kbel accusabat, 
sanguis vero Christi redemit. Item ut est illud : Pater, 
dimitte illis, quia nesciunt auid faciunt. (Luc. XXIII). 
Ne recusetis loquentem. Christum. Cujus vox movit 
terram, Montis Sitat, Tunc. Quando fex data est. 
Nunc autem; In Novo Testamento. Repromittit. Qom- 
movere terram celumque. Dicens. In Aggoo pro- 
pheta. Et ege movebo. In die judicii. Ut maneant ea. 


B Specimina meliora creaturarum. Habeamus gratiam. 


Novi Testamenti, remissionisque peccatorum. Ignis 
consumens. Peccata comburens. 
CAPUT XI. 

Mementote vinctorum., In vestra misericordia. Tan- 
quam in corpore. Forsitan hec eadem patiemini. 
Honorabile connubium. Matrimonium legitimum in 
Domino cum pudicitia fiat. Et thorus. Lectus. Im- 
maculatus. Sine fornicatione. Contenti presentibus. 
Ut : Nolite cogitare de crastino. Prapositorum. Do- 
ctorum vestrorum. Jesus Christus heri et hodie. Ac 
si dicat, ante secula, et in scula, et post secula 
semper permanet, ut propheta dicit : Tu autem idem 
ipse es, et anni tui non deficient (Psal. ci). Et. pere- 
grinis. Àntea non audistis. Abduci, À vera doctrina 
separàri. Quam escis, Hostiis legalibus seu perversis 
doctrinis, Habemus. Nos fideles. Altare. Prater 
altare Judzorum, unde corpus et sanguinem Christi 
participamus. Qui tabernaculo deserviunt. Veteris 
videlicet legis. Exeamus ilaque ad éum extra castra, 
Despicientes prxesentia, et amantes futura. Imprope- 
rium ejus. Crucem et passiones varias. Hostiam lau- 
dis, Ut : Ímmola Deo sacrificium laudis. Fructum 
labiorum. Quasi vitulum Deo offerentes, Et commu- 
nionis. Largiendze eleemosynz. Promeretur Deus. Ut 
nobiscum sit Deus. ()uasi rationem de animabus 
vestris reddituri. Ut : Quorum animam et sanguinem 
de manu vestra requiram, dicit Dominus (Ezech. qn). 
Deus autem. pacis. Deo hoc adjungitur, quia aliquid 
dissensionis habuerunt. Pastores. Ut : Ego sum 
pastor bonus (Joan. x). Testamenti terni, Non enim 
eternum erat Vetus Testamentum. Aptet vos in omni 
beno. Faciat vos aptos esse in omni bono. F'aciens in 
vobis, quod placeat coram se. Ut : Non volentis, ne- 
que curreniia, sed sniserentis I)ei est. Ut sufferatis. Ut. 
avida mente suspipiatis. Verbum solatii, Id est, rectx 
predicationis, quod solatium vestris animabus pre- 
stat. Cognoscite. llli vos bhenefacientes. Demissum. 
À me ad vos missum. Videbo vos. Id est, conversa- 
tionein vestram per ipsum intelligens. Salutant vos 
de Italia. Hic evidenter ostenditur, quod hanc episto- 
lam Rome scripserit, 


FEE 


SEDULII SCOTI 


272 


SEDULII SCOTI 


EXPLANATIUNCULA DE BREVIARIORUM ET CAPITULORUM CANONUMQUE 
DIFFERENTIA. 


(Mal., Script. Collect, nova, tom. IX.) 





INCIPIT 
BREVIARIUM SECUNDUM MATTILEUM. 


Nativitas Christi. Magi cum muneribus veniunt, 
'et' reliqua. Perquirendum est quid inter breviarium 
et capitulum atque canonem distet. His etenim tri- 
bus, quasi quibusdam clavibus, cuncta evangelici 
voluminis arcana reserantur. Nam sublatis brevia- 
riis, capitulis et canonibus, omnia confusa erunt et 
ambigua, et quz sunt eadem, vel vicina, vel sola, 
"et qui vei quot evangeliste in quibuslibet senten- 
tiis consonent, aut de quibus rebus edisserant, hoc 
totum sine predictis clavibus amphibolum erit. Ita- 
que hzc tria propriis differentiis ab invicem discer- 
:mamus. Breviarium est rerum in contextu Evangelii 


(AÀ breviario qui ve: quot evangeliste quolibet sensu 


ediderunt, neque capitulorum numerus perquiritur : 
alioquin quomodo contextui evangelico, sic et bre- 
viario, uterque numerus canonum et capitulorum 
superscribendo apponeretur. Quod quia non agitur, 
manifestum est 4uod illud in breviario proprie di- 
scitur, ut qu: in evangelico textu diversis capitulis 
et canonibus multiplici narratione exponuntur, ea in 
breviario, quasi quodam pugillo, brevi assertione 
demonstrentur. 

lllud quoque notandum quod sicut breviarium 
sine canone et capitulis consistit, sic et capitula sine 
breviario spe posita reperiuntur. Nam in exordio 
Evangelii secundum Mattheum, in quo ter xiv, hoc 
est xLu generationes describuntur, duo capitula 


nárratarum compendiosa et brevis expositio. Unde et B duoque canones, tertius videlicet ac decimus canon, 


breviarium brevis causa nominatur, eo quod per 
hoc totus Evangeliorum textus breviter comprehen- 
ditur. Capitulum est quzlibet in Evangeliis senten- 
tia seu narratio. Canon est titulus, quo cognoscitur 
concordia evangelistarum, id est quis, vel qui, vel 
quot evangeliste unumquodque capitulum edide- 
runt. Ob necessarias itaque causas hzc tria reperta 
sunt. Nam breviarium ob hoc repertum est, quate- 
nus ipse res qu: evangelico volumine narrantur, 
"hoc breviter premisso et considerato compendio, 
citius et lucidius patescant, ut quod in Evangelio 
quisque invenire desiderat, breviariorum considera- 
tione cum sumina facilitate reperiat. Canones ob 
hanc causam reperti et vocati sunt, quatenus eorum 


distinctione, concordia evangelistarum, id est qui C 


et quot evangeliste eadem vel vicina vel sola in 
Evangeliis capitula dixerunt, agnoscatur. Capitula 
ob hoc inventa et notata sunt, ut per hzc qualibet 
sententia vel narratio in quolibet Evangelio agnosca- 
tur. Notandum quoque quod nec capitulum sine ca- 
none, nec canon sine capitulo, per totum Evangelii 
contextum esse possunt, quia hzc duo sibi invicem 
inseparabiliter connexa sunt. Licet enim fieri pos- 
sit ut ex negligentia scriptorum, quodvis capitulum 
pDpumerum sui canonis non habeat subscriptum, vere 
tamen aliquo canone carere non poterit. Àt brevia- 
rium sine canone vel capitulis subscriptis, licet non 
: absque capitulorum sensu, consistit. Non enim in 


absque breviario includuntur. Si quidem in eo quod 
subsequitur, Christi autem. generatio sic erat, et re- 
liqua, initium breviarii exorditue. Nam ibi nativitas 
Domini exponitur. Cur autem non a principio xr et 
duarum generationum breviarium Evangelii secun- 
dum Mattheum sumat exordium, investigandum est. 


"Poterat enim tale breviarium, nulla obsistente ra- 


tione, sic constare, xL duarum generationum enu- 


' meratio, nativitas Christi, et reliqua : sed propter 


nativitatis Dominice» excellentiam, ab ultima, id est 


quadragesima secunda generatione, seu nativitate 


Salvatoris, exordium breviarii sumpsit. Nec mirum 
si in breviario sicuti quedam in brevi colliguntur, 
ita nonnulla causa brevitatis omittuntur, cum utrum- 
que breviarii sit proprium : alioquin breviarium non 


' erit breviarium. Notandum quoque in cxteris evan- 
 gelistis, quod in his quzdam capitula et canones 


ante initium breviarii posita reperiuntur, ut in exor- 
diis Evangeliorum Marci, Lucz et Joannis, post 
quedam capitula vel canones, initia breviariorum 


: exordiuntur. Illud quoque sciendum est quod cum 


canones et capitula, aliquando in principio, aliquande 
in medio, nonnunquam etiam prope finem cujuslibet 


 gensus adnotentur, breviaria nonnisi in primordia- 


libus sensuum locis exordiuntur. Unde evenit vot 


: ipsa breviaria sape in principio, aliquando iu me- 
' dio, nonnunquam etiam prope finem capitulorum, 


sed tamen in principio sensuum, exordia suimant« 


"5 €. ^^» 94 














1875 


EXPOSITIO IN. ARGUMENTUM EYANG. MATTILEL 


274 





ARGUMENTUM IN MATTHJEUM *. 
/Mai., ibid.) 


Matthsus sieut in ordine primus ponitur, Evange- A Christus est, qui factus est ex muliere, factus sub 


lium in Judzea primus scripsit : cujus vocatio ad 
Deum ex publicanis actibus fuit. Duorum patrum in 
generatione Christi principia presumens : unius, 
eujus prima circumcisio carnis ; alterius, cujus se- 
cundum cor electio fuit : et ex utrisque patribus 
Christus ; sicque quaternario denario numero trifor- 
miter posito, principium a credendi flde in electio-. 
nis tempus porrigens, ex electione in transmigra- 
tionis diem dirigens ; atque a transmigratione usque 
ad Christum deflniens, decursam adventus Domini 
ostendit generationem : ut et numero satisfaceret et 
tempori ; et sic quod esset ostendens, et Dei opus in 
se monstrans, etiam in his quorum genus posuit, 
Christi operantis a principio testimonium non nega- 
ret. Quarum omnium rerum tempus, ordo, numerus, 
dispositio vel ratio, quod fidei necessarium est, Deus 


* Árgumentum hoc, in quod commentatur Sedu- 
lius, exstabat mendosissimum apud Sabatierium, 


lege, natus ex virgine, passus in carne, omnia in 
cruce fixit: ut triumphans ea in semetipso, resur- 
gens in corpore, et Patris nomen Patri restituens in 
filiis; sine principio, sine fine, ostendens unum se 
cum Patre esse, quia unus est. In quo Evangelio 
utile est desiderantibus Deum sic prima, vel media, 
vel perfecta coguoscere, ut et vocationem apostoli, 
et opus Evangelii, et dilectionem Dei in carne na- 
scentis, per universa legentes intelligant; atque in 
eo quo apprehensi sunt, et apprehendere expetunt, 
recognoscant. Nobis enim hoc in studio argumenti 
fuit, et fidem faci» rei tradere, et operantis Dei in- 
telligendam diligenter esse dispositionem quzrenti- 
bus non tacere. 


Explicit argumentum. 


Vulg. vers. T. Ill, p. 4, quod nos demum nunc emen- 
damus. ' 





EJUSDEM SEDULII SCOTI 


IN ARGUMENTUM SECUNDUM MATTHJEUM EXPOSITIUNCULA. 
(Mal., ibid.) 


Inter argumentum et argumentationem hoc distat C; precipua dona largitus fuerit : primum donum, fi- 


quod argumentum est sensus totius orationis, argu- 
mentatio vero est argumenti elocutio verbisque com- 
petentibus explicatio. In argumentis autem evange- 
licis hoc precipue attendendum est quod in his et 
sermonis brevitas, et sensuum clandestina subtilitas 
scintillare cernitur; unde nostrum torpens ingenium 
ex inerti: somno suscitant, et ante introitum do- 
ctrin$ evangelic:e nos exercitatiores evigilantiores- 
que reddunt, ne lippidulis fortasse oculis, pedibus- 
que sensuum titubantibus, prata Dominica segniter 
incedamus, sed illustrata mentis acie florida Christi 
rura, coruscis praecedentibus lucernis, percurramus. 
Quid etenim sunt argumenta evangelica, nisi qui- 
dam celestium thesaurorum provenientes lampades 


dem; secundum, apostolatum; tertium, virtutes 
atque miracula; quartum, linguarum peritiam ; 
quintum, Evangelium scribere; sextum, ante czte- 
TOS evangelistas primum esse in ordine; septimum, 
martyrii gloria coronari. Notandum vero est quod 
cum ipse evangelista ex tribu Levi fuisse tradatur, 
hic ez Judxa fuisse refertur. Quod tripliciter intel- 
ligi poterit : aut enim ex utraque tribu et Juda et 
Levi ortus est; aut, licet prosapia non sit ipse Ju- 
deus, tamen ex Judsa fuisse asseritur, eo quod 
forte parentes ejus, quomodo et multi ex Levi tribu, 
ibidem habitaverunt. Aut si neque hoc est neque il- 
lud, ex Juda Judzus ob hoc evvexdoy orc nomina- 
tur, eo quod omnes lsraelit:e generaliter Judei ap- 


simul et aurex claves gazas reserantes Dominicas? D pellantur. 


Matthzus ex Judza, sicut in ordine primus ponitur, 
ita Evangelium in Jud:ea primus scripsit. Primo no- 
tandum quod in hujus argumenti exordio, vit cir- 
cumstantive elucent, qua sunt: persona, res vel 
factum, causa, tempus, locus, modus, materia. Per- 
sona-dignoscitur, cum ipse evangelista proprio no- 
mine Matthzus nominatur: cujus persons gens et 
origo ostenditur, cum idem Mattheus ex Judsxa 
fuisse commemoratur. Nec parve quoque laudis 
preconium ipsi personz eumulatur : Matthzeus nam- 
que donatus interpretatur, in eo quod ei Dominus vii 


Sequitur factum, hoc est Evangelium ab eod 
Matthzo conscriptum. Locus facti describitur, cum 
illud Evangelium in Judza fuisse scriptum declara- 
tur. Tempus Evangelli conscribendi ostenditur, cum 
is Mattheus primus ante alios evangelistas suum 
Evangelium scripsisse perhibetur. Causa ipsius fa- 
cti manifestatur, cum subjungitur : cujus vocatio 
ad Deum ex publicanis actibus fuit. Idcirco enim 
tam magnificum divinumque opus scripserat, quia 
ex publicanis operibus in apostolatum a Domino 
electus erat. Itaque a perversis actibus segregatus, 


955 


SEDULH SCOTE 


ad 


ad actum evangelieum a Domino fuit vocatus. In A generattones In fpsa genealogla posuit; quo nume- 


quo et modus seu qualitas ejugdere facti iatenter in- 
sinuatur : quomodo enim vel qualiter, nisi ordi- 
nate vel veraciter, nisique sapienter suum Evan- 
gelium conscripserit, qui a vero Deo, in quo sunt 
omnes thesaur| sapientie et scientie absconditi, 
vocatus atque electus fuit? Porro principalis materia 
conscribendi Evangelii ostenditur, eum subinfertur : 
« duorum patrum in generatione Christi principia 
presumens. » Non enim ab alia materia, nisi a Sal- 
vatoris genealogia, exordium Evangelii sumendum 
esse censuil : ut dum Christum fllium et duorum 
id est, David et Abraham, originaliter ostenderet, 
ipsum esse intimaret qui utrisque patribus quondam 
promissus fuerat. Abrahz» quidem, ut : 7» semine 


rO et deealogus legis et evangelica doctrina expPi- 
mitur. Tempori quoque satisfecit, dum Abraham 
patriarcham in. exordio Dominice genealogie po- 
euit. Nam prima mundi ztas, quasi quzdam in- 


'fantia, ab Adam usque Noe pretenditur. Sécunda 


ctas, qu: est veluti ipsius mundi pueritia, a Noe 
usque ad Abraham computatur. Tertia sitas, qus 
eat quasi florida mund] adolegcentia, ab Abraham 
usque ad David regem extenditur, que quidem setas 
habilis ad generandum habetur. Ideoque ab Abra- 
ham, quasi ab exordio adolescenti: mendi, Mat- 
thzeus ipsas generationes in genealogia Christi con- 
gruenter enumerat, quiai»sa ?:etas ad «enerandam 
sobolem apta esse videtur. 


tuo benedicentur omnes tribus terre. David vero: B — Sequitur : « et sic quod esset ostendens, et reli« 


De fructu ventris. tui. ponam. super sedem. tuam. 
Ac ne quis dubitaret quanti meriti sint illi duo pa- 
tres, quorum principia Mattheus in genealogia 
Christi presumpsit, continuo exponit cum subdit : 
« unius, cujus prima circumcisio in earne; alterius, 
cujus secundum cor electio fuit. » Ex precedenti- 
bus, id est ab eo quod est principia, per syllemsim, 
principium assumendum est, atque &mó xotvoà par- 
ticipium, quod est prsumens, repetendum est, ut 
sit sensus : unius, cujus prima circumcisio in 
carne, principium przeumens, alterius,  cujuq 
secundum cor electio fuit, principium presu- 
mens. 

Ob quam vero causam Mattheus Abraham et Da- 
vid in genealogia Salvatoris principaliter poneret, 
ostendit subdens « et ex utrisque patribus Chri- 
$fus, » Siquidem Christus ex utroque patre, id est 
Abraham. et David, secundum carnem exonmus 
est. Oportehat enim ut Balvator noster, qui spi- 
ritualis circumoisionis auctor existit, cujus fidei 
done nos ab emnibus peeeatis circeumeidimus, ex 


Abraham, eujus prima qircumcisio per fidem in- 


carme fuit, seeundum carnem originem duceret. 
Et quamedo Deus de Deo natus est secundum di- 
yinitatem, ita et rex filliusque Dei ex David rege, 
cujus secundum eor electio fuit, nasceretur secun- 
dui carnem. Quot autem generationibus genealo- 
già Christi in multis patribus contexitur, protinus 
enumeret subdens : « sicque quaternario denario 
numero triformiter posito; » et reliqua usque : 
« generationem. » Facile est quod proloquitur. Nam 
sic, id est tantum duobus patribus Abraham et Da- 
vid in fronte genealogie antepositia, ter xiv, idest 
XLi, generationes in Deminiea genealogia oconti- 
nentur. Atque in ipsa serie triplex ordo dignosci« 
tur. Primus xiv generationes ab Abraham usque 
ad David. Secundus xiv generationes a David us- 
que ad transmigrationem Babylonis. Postremus a 
transmigratione Babylonis usque ad Christum. Sed 
hunc numerum ao temporis ordinem non sine certi 
mysterii ratione Mattheus jn Christi genealogia 
digessit, unde subditur, « ut et nimmero satisface- 
ret, et tempori. » Numero satisfecit, dym ter xiv 


qua usque : « non negaret. » Ob hoc precipue ge- 
nealogiam Christi Matthzus eontexuit, ut non ore 
tacito negaret testimonlum Christi. Nam testimo- 
nium perhibet de Christo, dum ín ipsa genealogia 
ipsum fllium David et Abrahs esse testatur, et 
preterea conceptionem ejus de Spirltà sancto, et 
nativitatem ex Virgine, et cxtora ejusdem miracula 
in suo Evangelio narrat. Qui Christus non solum 
in apostolis Novi Testamenti, &uo adventu multa 
divina operatur, sed a principio, id est a credendi 
fide, hoc est ab Abrahe tempore, etiam in his 
patriarchis et prophetis et justis, quorum genus in 
Christi genealogia Matthaeus posuit, in signis et 
miraculis potentialiter operatus est. Sanctus itaque 
evangelista testimonium perhibere de Christo non 
denegat; sed quod esset ostendens, id est, quod 
a Demino ex publicanis actibus vecatus sit. atque 
in apostolatum electus, estendit se apostolicum mi- 
Dieterium accepisse, oum testimoniuro perhibet de 
Salvatore. Et Dei opus vel Evangelium Christi in 
se demonstrat, dum ipsum Evangelium uon solum 
Hebreicis literis seripserit, sed etiam ut verus 
apostolua aliia preedioavit, Sequitur : « quarum om- 
nium rerum, » €t reliqua usque ; « Deus. Christus 
est. » Hiud quod ait; « necessarium est, » per syl- 
lemsin ad omnia conjungendugm est ut sit 8epsus, 
quarum omniwm rerum tespos pegessarium est. 
Ordo quoque et numerus. necessarius est. Dispositio 
vel ratio necessaria est, Quod autem fidei necessa- 
rium es(, Deus Christus est. Omnes itaque res di- 
cit, euntta. qua superius ip. hoc argumento dixe- 
rat, hae est, quod Mathaeus ex Judaea primus in Ju- 
deca evangelium scripserit, quod a publicanis actibus 
ad Deum vocatus sit ,quod duo principia, idest Abra- 
ham et David in generatione Christi praesumpserit, 
et reliqua consimilia. Quarum omnium rerum tempus 
necessarium est, id est ad digaoscendusa quo tem- 
pore hzc gesta sunt. Ut, verbi gratia, a tempore Abra- 
ham series genealogis Salvatonmis exermdium sumit, 
extéraque eonsimilia. 

Ordo quoque et numerus in supra dietis eviden- 
ter cognoscuntur. Ordo, quod Majthzua in ordine 
primue ante alies evangelistas ponitur. Mem quod 





*ri 


EXPOSITIO IN ARGUMENTUM EVANG. MATTILEI. 


278 


jpse prias publieanus, dehinc vocatus atque electus À eduxit. Hoc autem fecit, non in aliorum celestium 


sit epostelus : nec non et ordo ia genealogia Balva- 
toria cernitur, cum ab Abraham usque ad David 
atque a Bavid in transmigrationis tempus, dehino 
usque ad Christum, ordinata genealogiz series per- 
currit, Numerus in ter repliceatur, id est in. x&H 
generationibus elucescit, Dispositio, que signid- 
caniius ratio nominater, abdita e& occulta causa 
jpeius temporis vel ordinis seu numeri intelligitur. 
Nam eum subtiliter diseutitur cur a tempore Abra- 
bam usque ad David, dehinc a David ad transmi- 
grationem, aique a transmigralione ueque ad Chri- 
&tum, tempus et ordo ac numerus xii generatio- 
num, in genealogia Salvatoris causa mysterii dispo- 
Ditur, boe solum dispositio vel retio nominatur. 


vel terrestrium confidens fortitudine, sed in semet- 
ipso. Quo triumpho peracto, gloria resurrectionis 
est ejus subaecata. Unde ipse resurgens in corpore 
cunctis credentibus ad vitam :«termam predesti- 
natis, spem gloriz resurrectionis sua prima resur- 
Teclione premonstravit. Sleque nomen summi pa- 
tris in patribus, id est, Eeclesi: pastoribus et do- 
ctoribus, sibi Filio quasi capiti Ecclesie, ad sui no- 
minis gloriam suamque ad imaginem restituens. 
Ut quomodo coelestis Pater natura sit Pater, sic 
ejusdem Patris dono, pastores Ecclesim, per Filii 
resurgentis gratiam, spirituales Patres nominentur. 
Quomodo autem nomen Patris summi, catbolics 
Ecclesiz Patribus qui dono superni genitoris pa- 


Qus prorsus omnia supradicta omnibus veritatis B tres nominantur, per Filium donatum est, sic et 


amatoribus &d cognoscendum dicit esse necessaria. 
Quod autem fidei necessarium est, Deus Christus 
est, ac si dicat : Si omnia supradicta de Christo 
cognoscimus, necessarium est ut ea per fidem firmi- 
ter credamus. Quod est autem quod credere de- 
beamus? Hlud profecto quod Deus Christus est, id 
est, quod unigenitus Filius, qui verus et :eternus 
Deus est secundum divinitatem, ídem quoque Chri- 
stus, id est, unctus sit oleo Eetitiz? prx participibus 
suis secundum susceptam humanitatem. Nam hoc 
totum negotium in genealogia Christi Matthzeus 
ostendit. Quomodo autem qui verus Deus est se- 
cundum divinitatem, Christus homo sít secundum 
carnem, continuo explanat subdens : « qui factus 
est ex muliere, » et reliqua usque : « in cruce flxit. » 
Nam qui omnium f*etor est secundum divinitatem, 
ipse homo factus est secundum nostr: fragilitatis 
participationem. Sed czxteri homines ex utroque 
sexu fiunt; ipse vero, qui supra homines verus 
Deus est, non ex virili semine, sed de superna 
Spirítus Dei gratia conceptus ex muliere verus ho- 
mo est factus. Et qui sue divinitatis excellentia, 
summa lex supra legem est, sub lege Mosaica factus 
est. Ideoque quasi legi suhditus octavo die cireum- 
cisus est. Etquia ex muliere eum dicit esse fa- 
ctum, ne ulla nuptialis copula in hoc cogitetur, 
ipsum ex virgine Maria natum esse consequeuter 
asserit. Qui dum secundum divinitatem impassi- 
bilis et immortalis existat, tamen ut nos ab zlerns 
mortis passione et cruciatu eriperet, passus in 
carne, spontaneam pro mobis mortem suscepe- 
rat, omnia nostra et originalia et propria peccata 
in cruce figens. 

Sed audisti passum in carne, audi quoque victo- 
riam triumphantis gloriamque ab inferis resurgen- 
tis. Nam sequitur: « ut triumphans ea in semetipso, » 
et reliqua usque « In filiis. » Omnia, inquit, in cruce 
fixit, ui triumpharet ea, scilicet peccata peccato- 
rumque tormenta, ipsaque d:&monia vincens. Tunc 
enim triumphator factus est, cum post passionem 
suam et mortem ad inferos descendens, ipsum 
qui habebat mortis imperium sua morte detraxit, 
atque captivam captivitatem ad superos secum 


nomen Filii, in multis Ecelesie filis, per eumdem 
unigenitum Filium Patri restitutum est. Nam per 
Redemptoris passionem mortemque ac resurrectio- 
hem, ntrumque donum Ecclesie collatum est, ut 
in Patris et Fili gratiam, multi tam patres 
quam filii in Ecclesia spirituales superni muneris 
largitione fiant. Sequitur : « sine principio, sine 
fine, ostendens unum se cum Patre esse quia unus 
est. » Brevis superiorum conclusio esse videtur, 
ac si aperte dicat : Cum Christus ex Virgine sit na- 
tus, passus in carne, omniaque delicta in cruce fixit, 
atque ea triumphans in semetipso propria in carne 
glorlose resurrexit, sicque spirituales patres et filios 
in Ecclesia restituit, hisque omnibus a nullo an- 
gelorum hominumque sed sola sux divinitatis po- 
tentia gestis, evidentissime ostendit unum Deum se 
cum Patre esse. Non quomodo carnales filii tempo- 
rali spatio suis patribus sunt ztate minores; sed 
sine principio, sine fine, secundum zternam divini- 
tatis substantiam, unus ipse Deus est cum Patre, 
Quare? Quia unus est. Siquidem unicus est ge- 
cundum naturam Patris filius. Nam csteri filii 
non natura, sed adoptione et gratia, filii Dei 
nominantur. Hic vero unus est natura Filius. 
Itaque decursa secundum Mattheum Evangelii 
periocha, sequitur totius argumenti anacephaleosis, 
id est recapitulatio, qua conscripti Evangelii utilitas 
ostenditur «In quo Evangelio utile est, » et re- 
liqua usque: « recognoscant. » In. ipso Evangelio, 
in doctrina scilicet evangelica, tria quzdam utilia 
esse ad cognoscendum asserit. Id est vel prima, 
velimedia, vel perfecta : et quz sunt illa prima, 
media et perfecta, protinus exponit dicens : «ut 
et vocationem apostoli etopus Evangelii, » et reliqua. 
Primo namque Matthaeus ex publicanis actibus a 
Domino vocatus est ut esset apostolus. Secundo 
Christi Evangelium ab eodem est conscriptum, in 
quo prorsus opere donum perfecta dilectionis Dei 
in carne nascentis erga humanum genus, per uni- 
versa dicta et facta Dominica, quilibet studiose le- 
gentes intelligere nossunt. Sic.quc in eodem Evan- 
gelio ipsum charitatis donum in quo a Deo appre- 
hensisunt atque electi, ipsique toto mentis ardore 


219 


SEDULII SCOTI 


Deum fontem dilectionis apprehendere expetunt, A composuimus. Prima causa est ut nos factz, id est, 


legendo et perscrutando recognoscant. Licet et aliter 
prima et media et perfecta intelligi possunt, id est 
quzque in doctrina evangelica, utilia, utiliora atque 
utilissima. Ut, verbi gratia, conjugium, viduitas, 
virginitas, quze per tricesimum et sexagesimum 
atque centesimum fructum allegorice designantur. 
Aliter prima sunt ea qux» in Evangelio a conce- 
ptione Domini, [Cod., ac receptione Deum ] usque 
ad ejus baptismum narrantur. Media, qua a ba- 
ptismo usque ad imminens passionis tempus in eo- 
dem Evangelio continentur. Perfecta, quz in ultimis 
Evangelii partibus de ejus passione morteque ac 
resurrectione conscribuntur. Sequitur : « nobis enim 
hoc instudio argumenti fuit, » et reliqua usque : 


cujuslibet geste rei, etin Evangelio per Mattheum 
narratz, fidem, hoc est, simplicem veritatem rerum 
gestarum , brevi sermone a genealogia Salvatoris 
usque ad ejusdem triumphum resurrectionis, sum- 
matim hoc argumento monstraremus. Secunda causa 
est ut illud non taceremus, sed potius lectores hoc 
argumento admoneremus, quod in omnibus quz in 
Evangelio de dictis et factis Dominicis narrantur, 
operantis Dei mirabilis dispositio a piis quibusdam 
Deumque desiderantibus diligenter intelligenda sit. 
Nam in argumeptüs utrumque necessarium est ut 
et fides rei dubis efficiatur, et certa rerum intelli- 
gentia monstretur, quia fidei rerum gestarum intel- 
ligentia necessaria est : non enim sufficit credere, 


« non tacere. » Quia argumentum est oratio, rei du- B nisi etiam intelligatur quod creditur. 


bis faciens fidem, ob duas causas hoc argumentum 


:Explicit in. argumentum secundum Mattheum. 





: ARGUMENTUM IN MARCUM. 
(Mai., ibid.) 


Marcus evangelista, Dei et Petri in baptismate 
filius atque in divino sermone discipulus, sacerdo- 
tium in Israel agens, secundum carnem Levita, 
conversus ad fidem Christi Evangelium in Italia 
scripsit, ostendens in eo quid et generi suo deberet 
et Christo. Nam initium principii in voce propheticze 
exclamationis instituens, ordinem Levitice electio- 
nis ostendit, ut predicans Joannem predestinatum 
filium Zacharie, invoceangeli annuntiantis emis- 
Sum, non solum Verbum caro factum, sed et cor- 
pus Domini in omnia per verbum divin: vocis ani- 
matum initio evangelicz predicationis ostenderet : 
ut qui hzc legens sciret, cui initium carnis in Deo 
et Jesu  advenientis habitaculum caro deberet 
agnoscere, atque in se verbum vocis, quod in con- 
Bonantibus perdiderat, inveniret. Denique et per- 
fecti Evangelii opus intrans, et a baptismo Domini 
predicare Deum inchoans, non laboravit, nativi- 
tatem carnis, quam in prioribus viderat, dicere ; 





sed totus in primis expositionem deserti, jejunium 
numeri , tentationem diaboli, congregationem bes- 
tiarum, et ministerium protulit angelorum : ut in- 
Situens nos ad intelligendum, ac singula in brevi 
compingens, nec auetoritatem fact:» rei demeret, 
et perficiendo operi plenitudinem non negaret. De- 
nique ainputasse sibi post fidem pollicem dicitur, 
ut sacerdotio reprobus haberetur. Sed tantum con- 
sentiens fidei predestinata pogit electio, ut nec 
sic in opere verbi perderet quod prius meruerat 
in genere. Nam Alexandrie episcopus fuit, cujus 
per singula opus scire, Evangelii in se dicta dispo- 
nere, et disciplinam in se legis agnoscere, et divi- 
nam in carne Domini intellidere naturam, qux» in 
nos primum requiri, dehinc inquisita volumus 
agnosci, habentes mercedem exhortationis : quo- 
niam qui plantat, et qui rigat, unum sunt ; qui 
autem incrementum prestat, Deus est. 
Explicit argumentum. 





EJUSDEM SEDULII SCOTI 


INCIPIT EXPLANATIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM MARCUM. 


- 





Hoc argumentum genus officiumque et electionem D interpretatur. « Dei et Petri in baptismate filius 


Marci evangeliste prima sui parte declarat, secunda 
intentionem ejusdem evangeliste in scribendo 
Christi Evangelio ostendit, tertia ipsius Marci epi- 
scopatus dignitatem cum laudis przconio describit. 
Postremo qualiter per singula ipsum opus evange- 
licum intelligere debeamus admonet. Itaque nomen 
et offieium ipsius persone in argumenti fronte 
ponitur, cum Marcus evangelista ipse designatur. 
« Marcus evangelista : » Marcus Hebrx»o sermone 
excelsus dicitur ; evangelista Grace bona nuntians 


atque in divinosermone discipulus. » Ob hoc excelsus 
merito et evangelista fieri promeruit, quia «vina 
prestante gratia prius baptismate in Christo rena- 
tus, in divina sapientia instructus est. Sic autem 
distinguendum est, ut primo propuntietur « Marcus 
evangelista, » ac deinde subinferatur: « Dei et Petri 
in baptismate filius. » Marcus filius Dei est in ba- 
ptismate, quia baptismatis fonte in Deo renatus, per 
adoptionis gratiam Filius Dei efficitur. Filius Petri 
in baptismate esse dicitur, quia ab ipso baptizatus 





EXPOSITIO IN ARGUMENTUM EVANG. MARCI. 


282 


et instructus, recte spiritualis ejus filius nominatur. À Domini quondam fuerat predictum ; hoc est qued 


De qua re Apostolus : Filioli mei, quos iterum par- 
turio donec [formetur Christus in vobis. « Sacerdo- 
tium in Israel agens secundum carnem Levita. » 


Pristinum sacerdotale officium et nobilitas carnalis 


prosapix ejusdem Marci ostenditur, ut nonimmerito 
ad apicem spiritualis et excellentioris sacerdotii 
postmodum transcenderet, qui prius carnale sacer- 
dotium juste ac legitime in Israel agebat, cum ex 
Levi sacerdotali tribu ortus est. Sed quando et 
ubi Evangelium scripserit, demonstratur cum sub- 
ditur: « conversus ad fidem Christi Evangelium 
in Italia scripsit. Tunc, inquit, Evangelium scripsit, 
postquam ad fidem Christi conversus est. Nam 
antequam fidem Christi perciperet, digna de Chri- 


sit angelus ante faciem Domini' przmissus, et vox 
verbum Patris precurrens. Cur autem in voce pro- 
phetice exclamationis, initium ipsius principii Mar- 
cus inchoaret, causa ostenditur cum subditur : « ut 
predicans przdestinatum Joannem filium Zachariz,» 
et reliqua usque : « ostenderet. » Dum beatus Mar- 
cus Joannem precursorem Domini przxdicat, quod 
angelus sít ante faciem, id est, manifestam appari- 
tionem incarnationis Christi, pramissus, et quod 
vox sit verbum Patris, conceptione, nativitate, do- 
ctrina, baptismate, precurrens, ibi procul dubio 
non solum Verbum, id est unicum Dei Filium, car- 
nem sumpsisse ostendit, sed et veram animam iDse-. 
parabiliter habuisse declarat. Non enim juxta hzre- 


sto scribere non poterat. Locus conscribendi Evan- B ticam pravitatem, Christi divinitas solam sine anima 


geli ltalia esse monstratur, in qua ipsum opus 
scriptum fuisse traditur: non quod Italico vel Ro- 
mano, sed Grzco sermone, conscriptum sit. 

. Cur sutem Marcus Evangelium scripserit, demon: 
stratur cum subjungitur : « Ostendensin eo opere quid 
generi suo deberet et Christo. » Nam cum ipse Le- 
vita erat, ex qua tribu multi prophetz orti fuerant, 
suum Evangelium a voce prophetica rite inchoavit : 
et tanquam Levitam, de Joanne Baptista similiter 
Levita et Altissimi propheta, ipsum oportebat pro- 
phetica voce testimonium perhibere. Quin etiam 
cum Christus non solum ex tribu Juda, sed ex tribu 
quoque Levi carnis originem duxit, ipsi Domino 
Leviticus evangelista debitor erat ut ejus Evange- 


lium conscriberet. Unde subditur : « nam initium C 


principii in voce propheticze exclamationis insti- 
tuens, ordinem Leviticz electionis ostendit. » Claret 
namque quod beatus Marcus debitum Levitarum 
ministerium in opere evangelico demonstravit, dum 
non alibi exordium sui Evangelii quam in propheti- 
cis eloquiis instruere procuravit, et quasi bonus 
opifex et architectus super prophetarum fundamen- 
tum opus evangelicum construere coepit : non quod 


propheta ex aliis tribubus orti non essent, sed quia. 


precipue Levitice tribui secundum electionem Do- 
mini propheticum ministerium fuerat concessum. 
Non ergo quasi per rapinam indebitum sibi ministe- 
rium Marcüs usurpavit, sed juxta electionem sus 
prosapiz Evangelium scribere inchoavit. 

Quod vero ait « initium principii, » difficile est ad 
intelligendum. Nam hujus argumenti repertor, usi- 
tatius dicere poterat : initium Evangelii, vel princi- 
pium Evangelii : sed magis abstruse quam usitate 
eloqui voluit. Sciendum est itaque hanc distantiam 
esse inter principium et initium, quod principium 
plures in se sententias comprehendit, initium autem 
pars est principii, id est quzlibet sententiola prin- 
cipalis intra ipsum principium conclusa. Ergo prin- 
cipium Evangelii secundum Marcum totum illud in- 


telligamus quod in quatuor principalibus capitulis 
de Joanne Baptista refertur. Initium vero inchoa- . 


mentum esse ipsius principii, id est propheticum 
illnd vaticinium quod de ipso Joanne precursore 


carnem, sed totum hominem secundum corpus et 
animam assumpsit. In eo autem quod ait « corpus 
Domini in omnia per verbum divine vocis anima- 
tum, » non aliud ibi verbum quam divinam vocem 
intelligere oportet, ut sit sensus; per verbum diving. 
vocis, per ipsum verbum,.quod nibil aliud est quam 


divina vox. Verbum namque Patris id ipsum estet vox. 


Patris, per quod verbum quomodo omnia facta sunt, 
sic anima Christi creata est. Ob hoc namque dicitur : 
« corpus Domini in omnia per verbum divine vocis 
animatum. » Audito itaque verbi vel vocis nomine, 
non nobis carnalis consuetudo obstrepat, ut tale 
verbum vel vocem Patris cogitemus, qualia verba 
sonantia et transitoria proferimus. Sed hoc melius 
in sequentibus advertemus. | 

Nam subditur. « Ut qui hzc legens sciret cui, » 
et reliqua usque : « inveniret. » Ordo verborum est: 
Ut qui hzc legens sciret qui deberet scire et predi- 
care agnoscere initium carnis in Domino, et caro, 
id est habitaculum Jesu advenientis; atque id se. 
verbum vocis inveniret, quod in consonanübus sci- 
licet aliis evangelistis perdiderat. Áptum, inquit, 
erat ut Marcus Levita de Domino Salvatore, qui ex 
Levi ortus est, scriberet, ut quisquis hzc legeret 
principatum, ordinem et quoddam privilegium Levi- 
tic: electionis pernosceret. Nam qux congruentius 
quam Levitz caro, id est carnalis prosapia et origo, 
debuit agnoscere initium sumendz carnis in Domino 
vel in unitate person: Domini? Qus Salvatoris caro, 
quid aliud dicenda est quam Jesu, in hunc mundum 
advenientis habitaculum, qui habitu carnis inventus 
est ut homo? Illis enim evangelistis qui ex Levi orli | 
sunt, ut Matthzeus et Marcus, dignius quam czte- 
ris, mysterium incarnationis Domini, ex Levi quo- : 
que, oriundi, scribere congruebat. Áptum quoque 
erat'ut eadem Levitica caro, vel Marcus qui car- 
nalem originem ex tribu Levi traxerat, in se, id est 
in suo animo et intellectu, verbum vocis inveniret. 
Ubi nobis est advertendum quod quamvis Joannes 
Baptista vox, et Christus verbum nominetur, non 
tamen Christus vocis vel Joannis , sed potius Patris 
Verbum est vel Filius. Possumus tamen Jesum ipsum 
verbum vocis, Jesum incongrue dicere verbum , 


994 


Joannis, qui vox nothinatur, quia Verbum vel Chri- A osse agnoverat. Totus itaque dicitar vel plenus vel 


8tum praeundo prsdicabat. Nam verbum vocis, 
verbum vel sermonem , quem vox loquitur, dicere 
possumus. Non quod Joannes lllud verbum genuerit, 
sed quod tanquam vox, ipsum Verbum, vel Chri- 
stum, prophetando antecesserit. Quis enim dubitet 
quod vox nostra pNus sonat, ut postmodum verbum 
audiri possit? 

lllud autem quod alt : « quod in consonantibus 
perdiderat, » quasi inextricabilis nodus esse vide- 
tur. Nam 5i hujus argumenti effector sje diceret, 
quod consonantibus prodideraet , ut esset sensus, 
quod Mareus hoe verbum vocis, vel sermonerm 
Joannis, etiam alils evangelistis simul cum Marco 
eonsonantibus, manllestaverat, facilis intelligentia 
esset. Sed cum non prodiderat sed perdiderat, in 
exemplaribus scriptum habetur, perquirendum est 
quomodo Marcus hoc verbum vocis in consonanti- 
bus aliis evangelistis perdiderit. An forte in ipsis 
hoo verbum voeis nom. invenetat, ut hoc sit perdere 
quod est non invenire? Constat namque quod myste- 
Fium inearnationis Christi Marcus Petri apostoll 
discipulus, tam ex prophetica quam ex apostolica 
doctrina perceperat. Tamen verbum divin vocis, 
vel Christum, secundum deitatem Verbum esse Pa- 
tris, in consonantibus evangelistis , vel Matthso 
et Luea, qui secundum quosdam, ut ecclesiastica 
dicit historia, ante Mareum primo sua eonscripsere 
Evangelia, monstratum non invenerat, siquidem hoc 
verbi mysterium aliquando monstrandum soli Joanni 
tanquam altius volanti aquike fuerat reservandum. 
Et cum Marcus vocem clamantis, hoc est Joannem, 
vocem fuisse dictam, etiam alíis evangellstis conso- 
nantibus, invenerat, Ghristum quoque verbum vocis, 
licet non in aliorum scriptis, tamen jn se, id est in 
sua mente, procul dubio invenit. Quamvis itaque 
Mareus in consonantibus evangelistis, vel Matthzo 
et Luca, ipsum Joannem nomine vocis nuncupatum 
esse invenerat, tamen verbum vocis, vel unicum Dei 
Filium, nomine Verbi designatum, In consonantibus 
evangelistis non legerat, dum neque adhuc beatus 
Joannes arcanum ipsius Verbi mysterium scriptis 
monstraverat; qued tamen Verbum in se, id est, in 
suo intellectu, divina revelante gratia, Mareus pro- 


perfectus, quia plena et perfecta de Domino retulit. 
In primis dicitur, vel in principalfbus Evangelii sui 
locis : non enim per omnia in mediis neque in ulti- 
mis locis, totus tota protulit, cum multa in quibus- 
dam tota prztermisit, sed in primis totus h:ec tota 
brevíter narravit; expositionem videlicet deserti, 


Jejunium numeri, tentationem diaboll, congregatio- 


nem bestiarum, et nrinisterium angelorum. Ubi no- 
tandum quare jejuntum numeri, et non potius nume- 
rum jejunii dixerit, nis! quia eminentior est numerus 
quam jejunium. Non enim numerus propter jeju- 
nium, sed propter sacratum numerum, jejunium 
iHaüd tot dierum et noctium fuerat transactum. Nam 
quadragenarius numerus magnum ín se mysterium 
continet, et ab hoc illud jejuntum proprii juris est 
ipsius quadragenarii numeri. Cut autem totus hse 
tota protalerit? « Ut instítuens, inquít, nos ad intel- 
ligendum , » et reliqua usque: « non negaret. » 
Aptum namque erat ut singula Dominica gesta quasi 
in hrevi pugillo sive tabella astringeret, quía sicut 
nihil est fastidiosius prolixitate, ita nihil est gratius 
lucida brevitate. Ut nec sic auctoritatem factze rei 
demeret. Auctoritatem nomínat auctorale magiste- 
rlum, quo ex ore Petri apostoli de dictis et factis 
Dominicis Marcus faerat instructus. Ergo sicut ex 
magisterio Petri apostoli ipsam factam rem, id, est, 
gestam Dominicam historlam didicit, sic decurtans, 
preut Spiritus sanctus ejus intellectum gubernabat, 


eamdem historiam litteris tradidit , et tamen de ipsis 


quie scripserat, tacendo et celando nihil dempserat. 
Sicque stt operi evangelico perficiendo plenitudinem 
non negavit, dum plenum opus é& omnibus quze 
scribere ceperat, licet brevi sermone, perfecit, 
Marcum itaque ad opus evangelicum divina prz- 
destimatione fuisse electum , et quod nulla occasione 
ptedestinatio Domini possit impediri, attendamus 
in eo quod sequitur. « Denique amputasse sibi post 
fidem pollicem dicitur, » et reliqua usque: « episcopus 
fuit. » Mos faerat Hebraici populi ut nullus inho- 
nestam habens in corpore maculam, ad sacerdo- 
tium perveniret. Quo mystice insinuatum est ut 
nemo peccatorum maculis contaminatus sacerdotio 
digees sit. Quod Mareus secundum litteram atten- 


cui dubio invenerat. Neque enim sanetum evange- p) dens, propter humilitatem amputavit sibi pollicem, 


listam , qui templum Dei eleetum erat, mysterium 
verbi divin: vocis latebat, quamvis aliorum evange- 
listarum scriptis hoe verbum non didicerat. 
Sequitur : « Denique et perfecti Evangelii opus 
intrans, $5 et reliqua usque : « protulit angelorum. » 
Perfectum Evangelium dicitur quod per triennium et 
semis post perceptum ab Joanne baptismum usque 
ad tempus suz passionis et resurrectionis ab ipso 
Domino feerat prwedicatum. Ideoque per hominis 
formam Marcus designatur, cum ea precipue quz 
homo Christus in carne gesserat, breviter enarravit, 
omisso seilicet Verbi, quod est Christus, mysterio, 
atque carnis genealogia quam in prioribus evangeli- 
stis, id est, Mattheo et Luca, pleniter descriptam 


ne fastigium melioris sacerdoti! quas! jam reprobus 
ascenderet. Sed in eo ipso quo se indignum sacerdo- 
tio zstimavit, magis factus est dignus. Nam se- 
cundum divinam przdestinationem non utcunque 
sacerdos vel doctor, sed etiam preclarissimze ur- 
bis Alexandriz episcopus exstitit, ut qui Grxeco ser- 
mone Evangelium scripserat, Grxcis ibidem ha- 
bitantibus et cunctis Africe gentibus, quasi terr 
inaquess , divini dogmatis fluenta ministraret. 

His expositis, brevis argumenti conclusio subdi- 
tur : « cujus per singula opas scire, » et reliqua usque : 
« volumus agnosci. » His sententiolis omnibus verbum 
quod est volumus per zeugma subnectendum est. 
Ut sit sensus, cujus per singula opus scire volumus, 








285 


EXPOSITIO IN ARGUMEEPÜM EVANG. LUCA. 


et Evangelli in se dicta disponere volumus, et divi- A prestat, Deus.est. » Hunc sensum Apostolus ita 


nam in carne Del intelligere naturam volumus, quse 
mos primum requiri volumus, dehine inquisita 
agnosci volumus. Quod vero ait, disciplinam legis 
nos in Marco agnoscere, tam propheticas senten- 
tias quam testimonia ex divina lege sumpta, ubi- 
cunque in Evangelio Marc! introducuntur, non in- 
congrue acciplmus. Sepe namque nomine legis et 
Mosaica lex, et prophetia, et psalmus, designantur. 
Itaque hujus argumenti repertor pro suo labore se 
mercedem accepturum sperat, 1ta subjungens: 
« habentes mercedem exhortationis : qui plantat et 
qui rigat, unum sunt, qul autem incrementum 





scriblt : Ego plamiavi, Apollo rigavit, Deut autem: 
iacrementum dedit. Àpostolua plantat, dum in vinea 
Dominica, vel in Christi Ecclesia , idem radieando 
laborat : Apollo vero, tam baptiemate quam eubso- 
quenti exhortationis doctrina, easdesa irrigat ; Deus 
tamen incrementum fldei suis fidelibus tribuit. Ergo 
et qui plantat et qui rigat, unum sunt, quia id 
ipeum credunt, id ipsum desiderant ; si quidem in- 
quirendo, inveniendo, exhortando, doeendo, veri- 
tatem apprehendere desiderabiliter exoptant. Ex 
quibus et unus fuit hujus argumenti repertor, 
Finit in. argumentum aocundum Marcum, 


Lm m 


ARGUMENTUM IN LUGAM, 


(Mai., ibid.) 


Lucas natioge Syrus, Antiochepsis, arte medicus, B tlonis in Christo implet, repetende & prinelp e 


discipulus apostolorum, postea vero Paulum secutus 
usque ad passionem ejus, serviens Domino sine cri- 
mine (nam neque uxorem unquam habuit, neque 
filios), septusginta et quatuor annerum obiit in 
Bithynia plenus Spiritu $ancto, Qui, cum jam scri- 
pta essent Evangelia; per Mattheum quidem in 
Judza, per Marcum autem in Jtalia, sancto insti- 
ganté Spiritu , in Achaie partibus hoc scripsit 
Evangelium : significans etiam ipse in principio ante 
lia esse descripta. Cui, extra ea qux» ordo evan- 
gelic2 dispositionis exposcit, ea maxime necessitas 
laboris fuit, ut primum Grecis fidelibus omni pro- 
phetatione venturi in carnem Dei Christi manifestata 
bumenitate, ne Judaicis fabulis attenti in solo legis 
desiderio tenerentgr, ne vel hameticis fabulis et 
stultis sollicitationibus seducii exciderent a veritate, 
elaboraret : debine ut in principio Evangelii, Joannis 
Dativitale presumpta, cui Evangelium scriberet, et 
in quo electus scriberet, indicaret ; contestang in 
$e completa esse qux» essent ab aliis inchoata. Cui 
ideo post baptismum Filii Dei, a perfectione genera- 


nativitatis humanz potestas permisaa est 1 ut requi- 
rentibus demonstraret in quo apprehenderns erat, 
per Nathan Filium introitu reeurrentis in Deum ge- 
nerationis admisso, indisparabilis Dei : ut prosdicans 
in hominibus Christum suum, perfecti opus homi- 
his redire in se per filium faceret, qui per David 
patrem venientibus iter praebebat in Christo. Cui 
Lucz non immerito etiam scribendoram apostolico- 
rum Actuum potestas in mysterio datur :* ut Deo in 
Deum pleno, et filio perditionis exstincto, oratione 
ab apostolis facta, sorte Dominl electionis nemerus 
compleretur; sicque Paulus consummationem apo- 
stolicis Actibus daret, quem diu contra stimulum re- 
calcitrantem Dominus elegisset. Quod legentibus ac 
requirentibus Deum elsi per singula expediri a no- 
bis utile fuerat, sciens tamen quo operantem agri- 
colam oporteat de fructibus suis edere, vitavimus 
publicam curiositatem, ne non tam volentibus Deum 
videremur, quam fastidientibus prodesse. 


Explicit argumentum. 





EJUSDEM SEDULII SCOTI 


KXPOSITIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM LUCAM, 
(Mai., ibid.) 


— 


In hujus argumenti exordio, evangelist» nomen, D) eminentiam trenseenderat. Unde et Syras nomina 


genus, patria, et ars humana, celestisque disciplina, 
breviter ostenditur cum dictum est : « Lucas Syrus, 
Antiochensis, arta medicus, discipulus apostolorum, 
postea Paulum secutus usque ad passionem ejus, 
serviens Domino sine crimine. » Hxc omnia ma- 
gnam evangelistz laudem ostendunt. Unde et Lucas 
elevans vel consurgens interpretatur, quia divina 
praestante gratia, de vitiis ad virtutum culmina con- 
surgens, ac veritatis Jucem elevatis mentis oculis 
videns, ex corporali medico, in spiritualis medici 


(us, quod interpretatur sublimis, scilicet fidei me- 
ritis sublimatus. Hic ex paupertatis silentio, quod 
Antiochia sonat, ad evangelicas delicias translatus 
est, ut. quod prius propter inopiam seientice longo 
silentio propalare non poterat, postmodum celesti 
doctrina opulentus effectus, thesauros evangelice 
doctrinze largiter dispensaret. Hic primitus aposto- 
lorum discipulus, postea Paulum magistrum gen- 
tium, quasi gentilis, et virgo virginem secutus fwe- 
rat, non tantum ad Evangelii predicadonem, sed 


SEDULI SCOTI 


etiam, quod est laude preclarius, usque ad ipsius A Evangelium, sed sola legis constituta persuadent 


Pauli sub Nerone principe confessionem. Quod di- 
citur « serviens Domino sine crimine, » significat 
quod virgo intactus, sine fornicationis vitio, castam 


duxerit vitam. Hinc apte sequitur: « nam neque 


uxorem unquam habens neque filios, septuaginta 
et quatuor annorum obiit in Bithynia plenus Spi- 
ritu sancto. » Valde consequens, esse videtur, 
ut si uxorem non habuit, filios quoque non ha- 
beret. Quod certus annorum ejus numerus de- 
Scribitur, non vacat a mysterio. Nam denarius 
numerus propter decalogum perfectionem designat. 
Septenarius numerus septiformem Spiritus sancti 
gratiam exprimit. Itaque quia Lucas legis decalo- 
guin, prestante Spiritus sancti gratia, impleverat, 
recte in ejus zetate hic numerus supputatur : unde 
et Spiritu sancto plenus esse refertur. 

Quo vero tempore, vel quo loco, seu pro qua 
causa, suum scripserit Evangelium, mox declara- 
tur cum. subditur : « qui cum jam scripta essent 
Evangelia, per Matthz»um quidem in Judxa, per 
Marcum autem in Italia, sancto instigante Spiritu, 
in Achais partibus hoc scripsit Evangelium , signi- 
flcans etiam ipse, in principio ante aliorum evan- 
gelistarum Evangelia alia esse descripta. » Tempus 
et locus eonseribendi Evangelii est, quia post Mat- 
thzum et Marcum, in Achaia suum scripsit Evan- 
gelium. Causa conscribendi Evangelii est quod non- 
nisi instigante sancto Spiritu illud opus scripsisse 
commendatur. Sed et aliam multiplicem fuisse cau- 
sam ejusdem operis adhuc declarat, ita subdens: 
« cui, extra ea qui ordo evangelicz dispositionis 
exposcit, » et reliqua usque : « elaboraret. » Ordo 
velratio evangelicze dispositionis illud exposcebat 
ut non solum tres, id est Mattheus , Marcus et 
Joannes, sed potius quatuor evangeliste , adjuncto 
scilicet Luca, Christi Evangelium conscriberent. 
Hoc namque apud Deum ante tempora s:xcularia 
fuerat pradestinatum, hoc postmodum per quatuor 
animalium formas prefiguratum fuit et ostensum. 
Sed preter illa predestinata, przfigurata et osten- 
$a, qux ad ordinem evangelicz dispositionis perti- 
nent, ea maxime necessaria et multiplex causa hu- 
jus evangelici laboris exstitit, quatenus Grsecis fide- 


libus venturi in carnem Dei Christi manifestata esset (C 


humonitas 

Sed unde illa manifestaretur? « Omni, inquit, 
prophetatione , » id est, per omnem prophetationem 
illa fuerat manifestata. Nam, ut beatus Lucas in 
exordio sui Evangelii pleniter narrat, conceptio et 
gativitas Dominica, et ab archangelo praznuntiata, 
et ab omni sexu, tam viris quam feminis, et ab 
angelis hominibusque, demonstrata est. Sed in his 
omnibus ob hoc evangelista pro studio elaboravit, 
ne idem Greci fideles nuper in Christo renati, Ju- 
daicis fabulis deciperentur. Constat enim quod 
usque adhuc reprobi Judxi Christum in carne ve- 
nisse denegant, et alium Christum venturum esse 
confingunt : ideoque spreta Christi gratia nequaquam 


esse gectanda. Contra hos evangelista Christum jam 
natum fuisse ostendit, et hoc non sine idoneis testi- 
bus astruit, sed omni prophetatione indubitabiliter 
approbat, ut omne os reprobum obstruatur. Et cum 
nonnulli hxretici Christum in mundum venisse, non 
tamen veram carnem habuisse, sed :ethereum cor- 
pus suum de coelestibus traxisse dogmatizabant , 
non minus hos quam illos idem vitulus spiritualibus 
cornibus convincit, dum Christum secundum car- 
nem et conceptum et ex Maria virgine natum fuisse 
asserit. Ob hoc itaque cornutus evangelista labora- 
vit, ne alii laborent. Bos spirituali stylo exarante la- 
boravit, ne Greci fldeles a veritate discederent, 
Christumque, qui est veritas, relinquerent, et in 
erroris flexibus laborarent. 

Alia quoque pars caus: ostenditur cum subditur : 
« dehinc ut in principio Evangelii, » et reliqua usque : 
« inchoata. » Non solum, inquit, propter Graecos fide- 
les Lucas in opere evangelico laboravit, sed et alia 
causa ejusdem operis exstitit, hoc est, quod ipse 
Lucas a beato Theophilo postulatus erat, quatenus 
Christi Evangelium conscriberet, quod et Lucas in 
procmio sui Evangelii indicat, id est Evangelium se 
Theophilo poscente edidisse, et quod in Spirita san- 
cto ad hoc ministerium electus fuerat, contestans in 
se completa esse Evangelia, quz» ab aliis pseude- 
evangelistis erant non perfecta, sed prave inchoata. 
Sed in principio sui Evangelii non Christi genealo- 
giam proposuit, quomodo Mattheus in suo fecit 
Evangelio, sed potius Joannis tanquam preecursoris 
Domini nativitate, quam in aliis descriptam esse non 
viderat, przesumpta, sic tandem apto temporis ordine 
conservato, Christi nativitatem aut genealogiam ple- 
niter enarravit. Unde sequitur: « cui ideo post ba- 
ptismum Filii Dei, » et reliqua usque: « permissa 
est. » Non caret ratione quod post Christi baptismum 
Lucas ejusdem Salvatoris genealogiam edisserit. Hzc 
namque facultas repetendz nativitatis humanz, evan- 
geliste a Domino concessa est, et quamvis a fine 
septuagesim:e et septimze generationis in Christo im- 
plete, ipsa series genealogiz per filios in paLres 
ascendendo recurrit, non proprio tamen principio 
caret. Etenim a principio, id est Christo, qui est to- 
tius creationis principium , retrograda genealogia 
incipit, ut quomodo ad patrem principium recurrit, 
sic à Christo principio exordium ipsa generationum 
series sumat. 
. Sequitur: « ut requirentibus demonstraret, » et 
reliqua usque: « indisparabilis Dei. » Studiosis et 
prudentibus evangelista intimare curavit in quo ar- 
cano mysterio non per Salomonem , quomodo Mat- 
thzus, sed per Nathan filium David, introitum recur- 
rentis in Deum generationis apprehenderat. Sed quo- 
modo ipsa genealogia in Deum recurrit, protinus 
declaratur cum subditur : « adinisso; » hoc est, cum 
admissione seu receptione in ipsam genealogiam in- 


- dispertibilis Dei, id est summi Patris, qui est a Filio 
. inseparabilis. Tanquam apertius diceret : Ápte Deus 











289 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS MAI. — PRAEFATIO. 


290 


Pater in Christi genealogia admittitur , cum Adam A locum Judz proditoris suppleverat. Unde duodena- 


fllius in eadem genealogia pronuntiatur, quoniam 
ipse Pater a Filio inseparabilis est. Alii namque et 
loco et tempore a filiis suis sunt dispertibiles. Quia 
vero summus Pater semper in Filio, et Filius in Patre 
inseparabiliter manet, in eadem fllii etiam secundum 
carnem genealogia pater admitti debuit. Perquiren- 
dum tamen est cur per Nathan filium David, intro- 
itus recurrentis in Deum generationis exordiri fertur, 
cum non ab ipso Nathan, sed potius a Christo series 
generationum recurrere incipit. Nisi forte introitum, 
non totius genealogize initium , sed quolibet in loco 
in quemlibet patrem, generationis ingressum intel- 
ligere debemus. Sequitur : ut « predieans in homi- 
nibus Christum suum, » et reliqua usque : « in Chri- 


rius numerus, qui mysticus est, divina disponente 
Sapientia, fuit completas; ut non tantum undecim 
sed potius duodecim apostoli essent. Duodenarius 
quippe numerus magnum in se continet mysterium, 
quem tres quater, aut quatuor ter, consummant. 
Illudque nimirum insinuat quod sancte Trinitatis 
fides per quatuor mundi plagas ore apostolico prz- 
dicari deberet, qui duodenarius numerus tunc in 
apostolis pleniter füerat completus, Deo in Deum 


pleno, et filio proditionis exstincto, cum post trium- - 


phalem resurrectionis et ascensionis Dominicz glo- 
riam Christus Deo plenus, discipulis claruit, quando 
iidem discipuli, viso Domino pleni erant letitia, pleni 
Scripturarum scientia, pleni quoque musto spiritua- 


sto. » Pater inter homines Christum suum przedicat, B lis gratix ; qua plenitudine miser Judas caruit , ut 


non solum cum ad horam baptismatis vox paterna 
de nube intonuit dicens: Tu es Filius meus dilectus, 
in te mihi complacuit, sed et quotidie usque ad con- 
summationem szculi, unigenitum Filium toto orbe 
terrarum per ora doctorum evangelizat, quatenus 
opus perfecti hominis, id est, opus Dei, quod est 
perfectus homo ad imaginem sui conditoris recrea- 
tus, redire in se per Filium faciat, dum nemo venit 
ad Patrem, nisi per Filium, quomodo nemo venit ad 
Filium, nisi Pater traxerit eum. Ad hoc eniin attinet 
illud quod protinus adjungitur : « Qui per David pa- 
trem venientibus iter przbebat in Christo. » Nam in 
eo quod Matthzeus per patres in filios seriem genea- 
logie Salvatoris enarrat, hoc specialiter insinuat, 
cum per Patris notitiam pervenitur ad Filium. In eo 
vero quod Lucas per filios in patres recurrit, illud 
procul dubio indicat quia nemo ad Patrem nisi per 
Filium venit. 

Sequitur : « cui Luc» non immerito etiam scri- 
bendorum apostolicorum Actuum potestas in myste- 
rio datur. » Non sine arcani gratia mysterii, idem 
Lucas Actus conscripsit apostolicos, cui Deus illi 
tanquam apostolorum dilecto discipulo, qui nonnun- 
quam gestis eorum intererat, hanc potestatem con- 
cesserat. Quod protinus mysterium panditur cum 
subinfertur: « ut Deo in Deum pleno, » et reliqua 
usque : « Dominus elegisset.» Nota historia est, sic- 


ut jn Áctibus apostolorum refertur, quod oratione D 


ab apostolis facta, cecidit sors super Matthiam, qui 


cum vitx auctorem morti tradidit, ipse vitam amit- 
teret, ac pessimam sibi tanquam pessimus mortis 
occasionem inveniret. Sequitur : sieque Paulus con- 
summationem apostolicis Actibus daret. Sic, id est 
ut Lucas apostolorum Actus scribendo, in Paulo 
ipsos Áctus apostolicos consummaret, id est in quo 
ipso finem illorum faceret, quem diu contra stimu- 
lum recalcitrantem Dominus elegisset. Hoc ita potest 
intelligi quod fortasse Dominus Paulum in loco Jude 
statim elegisset, nisi quod diu contra stimulum Dei 
recaleitrabat. Sed hxc cuncta diligentioribus expo- 
nenda relinquimus, ne in vulgum cuncta hzc myste- 
ria propalare videamur. Unde etiam hujus argumenti 
repertor subintulit : « Quod legentibus ac requiren- 


C tibus Deum, » et reliqua usque : « prodesse, » Hzc, 


inquit, occulta mysteria utile quidem fuerat ut a 
nobis per singula exponerentur, quod tamen non 
egimus, scientes quod operantem agricolam, id est 
doctorem quemlibet, oporteat non tantum de alienis 
sed etiam de suis fructibus propriis edere, quatenus 
copiosum afferat fructum. Nulli namque dubium est 
quod cibi alienis dentibus commoliti nauseam gene- 
rent. Quod ne fiat, nos vulgarem vitamus curiosita- 
tem, ne fastidiosis lectoribus plus alienz curiositatis 
vitio, quam proprio elaborata studio cupientibus, sed 
potius veritatis amatoribus et inquisitoribus aliquam 
utilitatem conferre videremur *. 


Explicit in argumentum secundum Lucam. 


* Hactenus Codex Vat. Pal. sec. 1x, adeoque contemporaneus fere Sedulio ipsi; desideratur commen- 


tarius ad argumentum Joannis. 








MAII PR &£FATIO 
' SEDULII OPUSCULO POLITICO SEQUENTL 
M Mal., Spicilez. Rom., tom. VIII.) 





L. Utrum Seduiii Scoti opus de Rectoribus Christia- 
nis prelo committerem, parumper dubitavi, quia nec 
deerat qui semel editum diceret, et tamen eruditis 

lerisque omnibug ignotum erat, neque in publicis 
ibliothecis , quod sciam , exstabat. De hoc ita scri- 
bit Faustinus Árevalus in prolegomenis ad Sedulium 


seniorem, cap. 2, num. 61. « Goldastus, ut ex Lab- 
beo, num 45, liquet, possidebat ms. opus Sedulii in- 
scriptum de Regimine principum. Scboettgenius, qui 
bibliothecze Fabriciane medii et infimi xvi volumen 
sextum edidit, refert, Sedulium de Rectoribus Chri- 
stianis et convenientibus regulis quibus est res publica 





mbtaH a Fabricio, fortasse in. paucis schedis mes. 
ques ed bextum volumen paratas reliquit. Addit 
hoeitgenius, Freherum ad Petrum de Andlo de 
mperio Rom., n, 16, scribere, se anno 1612 hunc 
librum anecdotumi ad prelum parare, ex eodem li- 
bello octo distioha adducere Nicolaum Cusanum de 
Concordantia catbol., pref. lib. ui. Non invenio 
quisnam alius librum viderit, aut de eo locutus fue- 
rit : neque indignum opus certe est quod ad lrujus 
temporis Bovitates eonvallendas recudetur. Exstat in 
eadice Vat. Palat, 591, etc. 1s, cap. 9, laudat pieta» 
tem Caroli Magni, et Ludovici (filii) qui regnare coe- 
pit (post patrém) anno 814; adeoque Sedulius liujus 
operis auetor ante seculum 1x non floruit, et videtur 
esso ille ipse quem laudat Hepidannus, et fortasse 
Sedulius Scotus, cujus manu Psalterium grecum 
scriptum recenset Montfauconius Palzogr. Gr., lll, 
7, p. 256. » Hactenus Arevalus. Unus ergo Schoett- 
nius Scoti Sedulli hoc editum opus dixit, et qui- 
em alieno testimonio fretas. Jam vero etiamsi id 
forte dictum sit vere (de quo dubitare licet), nihil 
iamen impedit quominus liber ex hominum conspectu 
usuque ereptus, ineditorum instar haberi possit. 
Nunc ad meas quoque manus Palatinus codes venit, 
ui non est alius, ut suspicor, quam ille ipse a Gol- 
dasto olim in Germania visus : elenim id exemplar 
anno 1619 ín Palatinatu apud Heidelbergam adhuo 
erat, neque Romam nisi anno 1693 cum Palatina 
bibliotheca migravit. Cum vero hunc codicem et tan- 
tul:e molis et summ: raritatis esse viderem, veritus 
sum he quo casu aliquando periret, atque ita opus 
priseus, et pro ilia zetate non contemnendum, sem- 
piterno exilio intercideret. Hec potior, inquam, gra- 
viorque libri imprimendi mihi causa fuit. 

Í[. Etsi ater vocabulum Scotus ad Sedullum in 
codice non adjungitar, attamen de re dubitare pror- 
&us nen licet, Etenim Hepidamnus in suis Annalibus 
ad annüm Christi 818 scribit : Sedulius Scotus cla- 


rus habelur. llemi Trithemius (quanquam Sedulios € 


varios confundit) postremum inter Bedulil Opera li- 


(a) Latine eruditionis studiosos nolo hac obiler no- 
titia Ifraudare, nempe me scholia quxdam 1n prisco 
códite vidisse ad Mart. Capellam, cujus in calce lit. 
terié quadratis legitur hae inscriptio : Expliciunt 





SEDULI SCOTI 
rite gubernanda, Lipsiz an. 1619 editum in 8, me- A brum epistolarum recenset, 


299 
em ait jneipere Sedu- 
lins Scotigena. Est autem notissimum quot dobti viri 
religiosi sub Carolo ejusque posteris ex Anglia atque 
Hibernia (qux tunc erat Scotia) in Gallias ad fio- 
rentissimam Carolingiorum aulam venerint, przeser- 
tim post Alcuitil magnam apud eos reghatotes glo- 
riam. Annum quoque scrip libri pr:eeise mihi vi- 
deor deprehendisse, Etenim Sedulius, cap. 9, pag. 
28, Carolum Magnum postremum in Romanis im 
rFatoribus nominat, et mox aduit, à Deo fulisé ador- 
dinatum Ludovieum imperatorem. lllud, impiam, vo- 
cabulum aderdinatum, videtur prorsus significare 
imperii cum patre societatem, qux? ccepit anno 81$, 
Caroli ultimo; sequente enim excessit e vitis, solum 

st se relinquens Ludovicum imperatorem. Libri 
igitur ortus extra annum 815 statui vix potest. Hine 
etiam factum pulo, ut titulus non singulariter de He- 
ctore Christiano sit positus, sed pluraliter, quia duo 
Christiani rectores illo ánno erant. Atque hoc opere 
pe imperii provincias vulgato , 8edulii nomen cele- 
re evasit, ita ut auctoris claritatem quinto post edi- 
tionem anno Hepidamnus adnotaverii. Neque inutilis 
Ludovico Cxsari liber fuit; etenim his quoque Se. 
dulii przceptis ad reglas virtutes informatus, cle- 
mentissimus et justissimus prin evasit, et reli- 
ioni ac prelatis ejus summe addictus. Certe post 
illos veteres Constantinum ac Theodosium nulll prin- 
cipes religiosiores fuere quam Caroli Magni majores 
&c poster! , quorum illustrem memoriam et annales 
retinent et alia jnnumera monumenta testantur. Est 
autem hic ipse Sedulius Scotus, cujus in divi Pauli 
Bpistolas exstant Collectanea (hujus voluminis cel. 
9), in Matthaeum eutem conservabantur Parisiis 
mss. apud Jesuitas, teste Labbeo. Nobis quidem non 
injucundum accidit ut tria Sedulii opuscula léctori- 
bus offerremus. 1. Expositiones in arguinenta Evan- 
liorum Matthii, Marci, et due, quat tomo IX 
cript. vet, p. 159-181, exhibuimus [supra y col. 
271 ). V. Pr:sens opusculum de Rectoribus Christia- 
nls. ll. Explanationes in prxefationes sancli Hiero- 
nymi ad Evangelia ( infra) (a). 


qione secundi libri de nuptiis Philologie el Mercurii, 

gnel Martiani Felicis Cupelle A[ri Carthaginiensis, 

jy [ertur composuisse SkvERus scholasticus. urbis 
oma 





SEDULII SCOTI 


LIBER 


DE RECTORIBUS CHRISTIANIS 


AD CAROLUM MAGNUM VEL LUDOVICUM PIUM ^, 
(Mal., ibid.) 


INCIPIT OPERIS PRJEFATIO SUBSEQUENTIS. D Esse queat, rectore bono populoque beato. 


Omne ministerium triüido quod prxminet orbe, 
Arte gubernandum. Sunt artis plurima dona. 
Omnicreans Dominus terras, mare, sidera, ccelos 
Arte creat, totum pulchrum regit arteque mendum. 
Artibus egregiis sapientia celsa Tonantis 
Preposuit hominem cunctis animalibus orbis. 
Árs eurrum regitat, naves ars rite gubernat, 
Atque triumphalis res artem bellica spectat. 
Indiget artis apes. Sic ut res publica felix 

à Videsig capitulum 9 


Ob hoc celestum transcurrens prata librórum 
Florida congessi vobis, rex, inclyta serta, 

Quz capltis vestrz rentis diadema perornent, 
Sceptraque glorificent Christi dominantiafnutu 
Atque salutiferas divini dogmatis herbas 
Pollice decerpsi nardo redolente calathis. 
Sumite de liquidis Israel fontibus andas 

Quz satient bibulum pradulci rore palatum. 
Gloria nam regum, nitidis et stenimata sceptris 








293 LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 294 


Dogmaía sint Domini, nec non exempla priorum, — A Juste regnantum qua perpes gloria pollet, 
Gestaque nobilium procerum famosa per orbem. Esplicit pre (atie, 
Arlibus his vigeat vestri res publica victrix, 
Atque gubernetur multis feliciter annis, 
Donec sideream vos ascendatis jn aulam, 


Tecum principium, finis, rez Cheigieque, teéum, 
Alpha operis famuli sis, Deus, oqua tui. 





INCIPIUNT CAPITULA EJUBDEM LIBRI. 


I. De eo quod gium reclorem, accepta potestare regali, — nivola intentaque sollieiludine favere deboet et aynodeli- 

primum dignos Deo et sanctis ecclesils hougres dicare — busconventibus. 

oportet, XII. De eo quod saluberrimis attistilum admonitioni- 
II. Queliter ràx ecthodezus semetipsum regere debet. bus et correpiienibus pio reotori eblemperare ai& glorio« 
I1I. Quà atte el industria momentaspeum regnum stabi- — sum.  . | 

liri potest XHI. De zelo bot ?etctotis rationabili ac pietati pére 


IV. De regia potestste nón tam opíbus e| fiducia fori- m -- 
ye bit . IV. De duce Christiano, ut non insua et suorum for- 
tudinis, quam sapientia cnlüyque pietatis perormanda, titudine, sed in Domino c ohfidat. 


V. Quanta sacri. moderaminis sollicitudo erga uxorem XV. De 6o quod jmminentibus hdatiliem bellorum fre« 
et libetes propriosque domesticos ab. eodem ést exhi- goribus divinum sit imrlorandutm auxilium. 


beada, XVI. De adversis sl forte contigerint. 
i vi. Quales sonsiliarios ei emicos bonum principem ha- XVII. De non superbiendo post oblatam etlam sh ost 
ere decet. )us pacem, seu prostratos hostes. 
bere decet B l e prostratos host 
Vll, Quite res málos principes feciat. XVII. Gratiarnm ác benivola vota post pecem seu vieto- 


VIII. De avarie vel impiis regibus, e& quanta per eog- — riam Deo raddends. 
d ém populum mala, vel ipsos ultio diving conse uitur. ' XIX. De privilegiis sanctze matris Ecclesig 3 pio re- 
IX. De rége pecifico atque elementi. Vel quibus danda — etore conservandis, ac dignis ecelusiarum ptaiposits atque 
sunt benelicig. . mainjetria. 
. Qttol columnis regnum justi regis sustentatur. . Qusnta ignomihia superbos, qualisque vel quanta 


XI. De eo quod bouus princeps ecclesiasticis causis be- — gloria hic et in Nituro principes orthodoxos comitatur. 


INCIPIT LIBER SEDULII | 


DE RECTORIBUS CHRISTIANIS ET CONVENIENTIBUS REGULIS QUIBUS EST RE8 PUBLICA 
RITE GUBERNANDÁ, 














CAPITULUM PRIMUM. serit suus dominus atqué iiagister. Hinc piissimi et 

Postquam regale sceptrum regnique gubernacula gloriosi principes plus se ministros at servos Ex- 
rector Gbristianus susceperit, primum quldem gra- celsi quam dominos aut reges hominum nuncupari et 
tiarum actiones atque condignos Omnipotenti san- — esse exsultant. Unde beatus David rex et propheta 
ctzequé Ecclesi honores opottet ut rependat. Res |, eximius szpe servum Domini se nominat. Nec non et 
etenim publica tune suo initio pulcherrime conse- ^ inclytas Balomon cjusdem fllius Omnlpotentem de- 
cratar, cum regía sollicitudo eí sacra devotio sanct — precans, Inter czetera sic ait : Respice ad orationem 
superni regis timore simul! et amore accenditur; servi tui, et ad preces ejus, Domine Deus neus; audi 
eumque de gloriosa Eeclesiz utilitate provido consl- — hymnum et orationem iuam servus tuus orat coram 
lio preceratur; ut quem regalis purpura czeteraque — te hodie, ut sint ocuti tui aperti super domtim de qua 
regni insignia exterius condecorant, eumdem lau- dixisti : Erit nomen meum ibi (III Reg. vin, 98, 29). 
dabilia vota erga Deum et sanctam Ecclesiam inte- Unde et celeberrimz memori» magnus Constan- 
rius perornent; quia nimirum ad temporalis regni — tinus imperator, credito atque perfecto salutaris cru- 
fastigium tune insiyniter aseenditur, cum -omhipo- — cis et catholicz fidei mysterio, cutn ketanti ejus im- 
tentis regis gloria vel honor pie studio pertractatur. perio etiam religio valde florebat, non sibimet arro- 
Pius itaque princeps summi donatoris omnium vo- — gans, gratias omnipotenti Deo referebat, quia mini- 
luntati et sanctis preceptis obedire magnopere stu- — strum opportunam eum habere dignatus fuerat Deus 
deat, cujus superha voluntate atque ordinatione se — sei consilli. Ecce imperator eminentissimus plus gra- 
ad culmen regiminis ascendisse non dubitat, testante — tulabatur se Dei fuisse ministtum, quam terrenum 
Apostolo qui àit : Non est potestas nisi a Deo; qua D habuisse imperium. Hinc ipse, quia ministef supernss 
autem sunt, a. Deo ordinata sunt (Rom. xmi, 1). — voluntatis fuerat, a Britannico mari usque 4d loca 
Quantum se benus rector a Deo ordinatum esse co- ' Orientis regnum dilatavit pacificum ; et quotilatn Oi- 
gnoscit, tantum pia sollicitudine invigilat, quatenus — nipotenti semetipsum subdideràt, cumntia hostilia 
omnia coram Deo et hominibus seeundum trutinam — bella, qux sub eodem sunt gesta, potentinliter atque 
rectitudinis ordinebiliter disponat atque perpenset. fideliter superavit. Construebat et amplis opibus 
Quid enim sunt Christiani populi rectores, nisi mi- Christi dotabat ecclesias. Hine ef superna gratia 
nistri Omnipotentis? Porro idoneus et fidelis quisque — triumphales concessit habere victorias. Quia procul 
est minister, sí sincera devotione fecerit que ei jus- — dubio sacri rectores quanto plus se Regi regum hu^ 





SEDULII SCOTI 


militer subjiciunt, tanto magis ad gloriosz dignitatis A nium verborum folia protfuere devitet; quarto cum 


eminentiam sublimiter ascendunt. Quis autem non 
miretur quantos honores Domino przfatus.Salomon 
rependerit, postquam regni sceptrum Deo auctore 
suscepit? quam sapientissima devotione templum 
Domini construxerit atque mirifice ornaverit? quan- 
tas denique pacificas hostias Deo obtulerit? Hinc 
fructum su: devotionis atque orationis percepit, sic- 
ut apparens ei Dominus locutus est dicens : Audivi 
orationem tuam et deprecationem quam deprecatus es 
coram me; sanctificavi domum hanc quam cdificasti, 
ut ponerem nomen meum ibi in sempiternum ; et erunt 
oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus. Tu quo- 
que , si ambulaveris coram me , sicut ambulavit pater 
tuus in simplicitate cordis et in equitate, et feceris 


a 


gloriosorum principum prudentiam simul et verba, 
nec non divine Scripturz eloquia super mel et fa- 
vum mentis faucibus sapificet ; quinto cum pernpi- 
cios:e actionis omne dedecus perpetrare expavescat ; 
sexto vero cum si qua suntlaudabilia, si qua sunt 
glorioss dispositionis opera magnifica insigniter os- 
tendat, ut qui interius coram Domino devota fulgescit 
voluntate, exterius coram populo sermone clarescat 
et opere. Quem decet trinam observare regulam, 
terrorem scilicet et ordinationem atque amorem. Nisi 
enim ametur pariter et metuatur, ordinatio illius con- 
stare minime poterit. Ergo per affabilitatem et benefi 
cia procuret ut diligatur, et per justas vindictas non 
proprie victori: sed legi Dei studeat ut metuatur. 


omnia que precepi tibi, et legitima mea et judicia B — Hunc ergo oportet esse humilem in suis oculis, sicut 


mea servaveris, ponam thronum regni tui auper Israel 
in sempiternum, sicut locutus sum David patri tuo di- 
cens : Non auferetur de genere tuo vir de solio Israel 
(JJI Reg. 1x , 5-5). Itaque si ille rex Salomon pro 
Sacra devotione proque construenda domo terrestri 
Domini, tantam remunerationis gloriam habere pro- 
meruit, quam inzstimabilem habebit gloris palmam 
si quis Deo amabilis rector sanctam perornaverit Ec- 
clesiam, qux est Dei vivi spirituale tabernaculum? 
Sed hec que breviter stylo prosali diximus , aliqua 
versuum dulcedine conclüdamus. 

Quisquis florigeri sceptrum fert nobile regni, 

Primum Celsithrono vota precesque ferat. 

In cujus sacro sunt omnia numine sceptra , 

Et pax nobilium, vita salusque ducum. 
Nam regale decus radians diademaque regni 
Est timor altithroni sanctus amorque Dei. 
Lilia florigerum comunt ceu lactea campum , 
Ut rosa punicei schematis ore rubet, 
Sic justus rector virtutum flore virescit , 
Germinet ut fructus mentis in arce sacros. 
Pulchra Salomonem decoravit purpura regem, 
Nec non Davidis fulgida sceptra patris , 
Sed magis interius prudens devotio cordis 
Ornavit juvenem glorificando Deum. 
Instar luciferi niteat res publica vestri, 
Exortuque novo splendida vota gerat. 
CAP. II. 

Qui apicem regixw dignitatis, Domino praestante, 
ascenderit, oportet ut se ipsum primum regat, quem 
divina dispositio alios regere ordinavit. Rex enim a 
regendo vocatur. Tunc autem hoc nomine se vera- 
citer appellari intelligat, qui semet rationabiliter gu- 
bernare non ignorat. Rex itaque orthodoxus summo- 
pere studeat, ut qui subditis bene concupiscit impe- 
rare, aliorumque errata disponit corrigere, ipse mala 


Scriptum est: Hectorem te posuerunt, noli extolli, sed 
esto in illis quasi unus ex ipsis (Eccli. xxxi, 4). Nec 


solum juste hominibus, sed sui corporis et animz 


C 


D 


non admittat, qu: stricte malus corrigit, et bona . 


qua imperat, ante omnes implere contendat. Sex 
autem modis bonus rector sese laudabiliter regit : 
primo quidem dum illicitas cogitationes animi seve- 
ritate reprimit; secundo dum salubria consilia tam 
ad suam quam ad populi utilitatem pertinentia per- 
vuactat; terüo cum otiosa et inutilia seu noxia ina 


dominari passionibus, quatenus rector jure queat 
nuncupari, sicut quidam sapiens ait: Rex erit, qui 
recte faciet; qui non faciet, non erit. Sit ergo con 
silio prudentissimus in sermone , nunc ut possit ter- 
ribilis; pius vero gratia dulcedinis affabilis, victor 
libidinis, superbie atque vesanz ferocitatis, amicus 
bonorum et inimicus tyrannorum, hostis criminum, 
hostis vitiorum, in bello cautissimus, in pace con- 
stanlissimus, fidelibus promissionibus probatissimus, 
divina humanis praponens, subjectos deterrens a 
malo, invitans ad bona, remunerans copia , indul- 
gentia liberans, ex malis bonos, ex bonis faciens 
optimos. Sit sanctus et utilis rei publicz , clementia 
commendabilis, in bonitate conspicuus, pietate, for- 
titudine, castitate, justitia prieclarus, vir optimus et 
apice principali dignissimus, Dei timorem semper 
pre oculis habens, et secundum Omnipotentis de- 
creta, justa perpensans judicia, qui dat salutem re- 
gibus, et omnia qu:ecunque vult facit in caelo et in 
terra et in omni creatura; quia ipse est Dominos 
omnium, cui omne genu flectitur celestium, terrestrium 
el infernorum (Philip. u, 10), in cujus manu omnis 
potestas in ccelo et in terra, qui est rex regum, et 
spes glorix juste et pie dominantium. 
Qui regit affectus animi, rex jure vocatur, 
Et fluxas carnis qui domat illecebras. 
Quamvis qui fulvum superat virtute leonem 
Rex teneat clarum laudis honore locum ; 
Sed plus est laudum fastos calcare superbos, 
Iram ceu rabidam mitiflcare feram. 
Magnus et ille cluit s::vos qui triverit hostes, 
Lauriger ac victor clara tropa refert. 
Gloria sed major comptum coelestibus armis 
Hostes aereos vincere posse ducem. 
Est magis imperium mentem frenare per artem, 
Quam si quis habeat triplicis orbis opes. 
Nam templum Domini justi mens regia fulget, 
Fit thronus excelsi judicis ipsa Dei. 
Comíifur illa domus flavo speciosior auro, 
Justilize solem gaudet habere suum. 











a 


297 
CAP. TII, 
Regnum hujus szculi momentaneum volubilis rote 
vertüigini sapientes esse consimile judicaverunt. Nam 
sicut omnis rot: vertigo, quz superiora habet modo 
dejicit, et qux» dejecta sunt modo Superius extollit, 
ita subito erectiones, subito elisiones terrestris glo- 
ria regni sustinet; unde nec veros, sed imaginarios 
et citius fugitivos honores habet. Illud enim verum 
rTegnum ést, quod in sempiternum perdurat; hoc 
autem quod transitorium est et caducum, non veri- 
tatem, sed quamdam mediocriter similitudinem veri 
ei permanentis semper regni ostendit. Sicut enim 
arcus coli varios pingens ornatus arcuato curvamine 
celeriter refugit, ita nimirum secularis gloriz digni- 
las, quamvis ad presens ornata ; tamen est citius 


fugitiva. Qua itaque arte et quali industria quanta- B 


que sollicitudine hzc instabilitas ad aliquam stabili- 
tatis effigiem refrenatur? Forte vero aut armorum 
violenta fortitudine, aut pacifica tranquillitatis con- 


cordia terrestre regnum stabilitatur? Sed rursusin - 


ipsis armis bellorumque fragoribus grandis instabi- 
litas inesse cernitur. Quid enim incertius est magis- 
que instabile bellicis eventibus, ubi nullus est certus 
laboriosi certaminis exitus, nulla certa victoria, et 
B:epe ab inferioribus sublimiores superantur, nonnun- 
quam vero in alterutros vergentia mala eveniunt 
cosqualia ; et qui se presumebant habituros esse 
victoriam, utrique in fine non habent nisi calamito- 
sam miseriam. Quanta quoque mala sub ficto no- 
mine pacis proveniunt, quis explicare potest? cum 


eliani illa pax que stabilis ac firma inter bonos esse C 


credebatur, interdum per prava malorum consilia 
in exitiosas discordiarum tempestates transfertur. 
Unde in armis instabilitas, in pace transitorium ví- 
detur, 

Quid ergo aliud restat, nisi ut cor regis et tota 
spei flducia non in armorum hominumque fortitu- 
dine, neque in pacis transitori» fallacia, sed in Onr- 
nipotentis clementía figatur? qui regnum quod do- 
navit, sive in adversis sive in prosperis stabilire no- 
vit. Cor itaque principis , et fidelis in ministerii re- 
gimine devotio, ipsum non deserat a quo tantum 
beneficium et gloriosum ministerium donatum fuit ; 
ne forte ille summus rector indignatus ab eo abstra- 
hat beneficium quod dederat, si infidelem esse sen- 
serit quem tanquam fidelem ministrum ordinavit. 
Nam si rex terrenus a quolibet sibi homine infideli 
datam auferre valet potestatem, aliique tribuit quem 
fideliorem comperit esse » quanto magis supernus 
universorum donator, quem nullius perfidis nubila 
fallere possunt, potens est a reprobis sua abstrahere 
beneficia, aliisque prestare quos idoneos suzx volun- 
talis ministros noverit esse? Unde et impius ille 
Saul rex Israel privatus fuit Tegno et vita, quoniam 
neque fidelis minister exstitit coram Domino. At vero 
David virum electum secundum cor suum Omnpipo- 
tens invenit, quem ob hoc in apicem regiz potestatis 
sublimavit, quia illum fidelem fore ministrum elegit 
przesciendo. Itaque prudens rector cor suum jn Ex- 

PaTBor., CHI, 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 
À celsi gratia stabilire studeat, si transitorium regnum 


293 


quod est ei commissum, aliquam stabilitatis habere 


, similitudinem desiderat. Et quoniam justus et mise- 


ricors est Dominus, cui cordis affectu debet inhz- 
rere, opera multipliciter exhibeat misericordix, ut 
multam mercedis gloriam metat. Justitiam diligat 
simul atque custodiat; injusta vero atque maligna 
opera in subjectis repudiet, ac laudabili zelo, qui est 
secundum scientiam, corrigat. Qui dum sit in divinis 
przeceptis stabilis, illius regnum magis magisque in 
hoc szculo stabilitur, et ad zeterna stabilitatis gaudia 
superno juvamine perducitur. 
Ceu rot:? cyclus celeri recursu 
Volvitur, summas reprimitque ad ima 
Quas rotat partes rapidum per axem 
Mobilitate : . 
Regna sic mundi trifidum per orbem 
Glori: celsum stabilire culmen 
Nesciun& lapsum sed habere norunt 
Aurea sceptra. " 
Inclytz plebis fuit Israelis " 
Floridum regni decus adlevatum 
Quando servabant sacrosancta legis 
Mystica jura. 
Unde pollebat Domini triumphis, "E 
Atque crudeles superabat hostes, — "a 
Dum suam plebem pietas Tonantis : 
Glorificabat. 
Rursus, heu ! quantis premitur ruinig 
Abrah:e sanctum speciale patris , GC 
Dum creatori sua prona tempsit 9 
Subdere colla ! 
Una sed tant: medicina gentis 
Jam fuit votis rogitare celsum, 
Qui potens noscit stabilire regna 
Perpete nutu. Ut 
Principes terre Domino potenti ^g 
Ferte gaudentes thymiama voti, 
Quem tremunt coli proceres superni, 1 
Magnificate. ' 
CAP. IV. 
Omnis autem regia potestas, quie ad utilitatem 
rei publice divinitus est constituta, non tam caducis 
operibus ac terrestri forütudine, quam sapientia cul- 


p "que divino est exornanda ; quoniam procul dubio 


lunc populus providi arte consilii gubernabitur , ad- 
versarii Domino propitiante profligabuntur , provin- 
cix regnumque conservabuntur, si regia sublimitas 
religione et sapientia perornetur. Namque hominis 
naturam Deus hanc esse voluit, ut duarum rerum 
ipse homo cupidus et appetens esset, religionis et 
Sapientis. Est autem religiosa sapientia saluberri- 
mum decus, devotarum lumen animarum , Celeste 
donum et gaudium sine fine mansurum. Qui ergo vult 
gloriose regere, ac sapienter populum gubernare, et 
vehemens in consiliis esse, a Domino postulet ga- 
pientiam, qui dat omnibus affiwenter, et non imprope- 
rat (Jac. 1, 5), ipsamque sapientiam studiose, labore 
simul et amore perquirat ; quatenus ei congruat il- 
10 





lud quod scriptum est: Beatus est qui invenit sa- A 


pientm, et qui ajfluit prudentia (Prov. m , 15) , e- 
^ teraque qua in laudibus sapienti: describuntur. Ille 
itaque rector vere beatus est celebrandus, qvi splen- 
dore illuminatur sapientiz, qu£ est fons consiliorum, 
fons.sacre religionis, corona principum, origo vir- 
tutum, im cujus comparatione omnes pretiosarum 
claritates gemmarum vilescunt. Hzc cautissima est 
in consiliis, mirabilis 1n eloquiis, magnifica in ope- 
ribus, fortis in adversis, temperans In prosperis, ocu- 
losa in judiciis. fíec suos amatores coesti gratia 
venustat, et tanquam sidereum firmamentum eosdem 
clarificat, sicat scriptum est: Justi fulgebunt quasi 
gtellz, et inteffigentes quasi firmamentum. 

Hzc Salomonem pr: cunctis terrz: regibus subli- 


mavit, quia illam anfavit ab adolescentia sua, et B 


amator factas est decoris ejus. Unde &icot in Regno- 
rum libris legitur, ipsi apparuit Dominus Salomoni 
per somnium nocte dicens : Postula quod vis ut dem 
iibi (FV Reg. n, 9). À quo cum Salomon cum esset 
puer, cor docibile postularet , üt judicare pósset po- 
pulum Domtni, et discernere Intet malum et bonum, 
tale responsum 'à Domino recepit : Quia postulasti 
verbum hoc, et non petisti tibi dies multos nec divitias 
aut animas itinitorum tuorum, sed postulàsti tibi sa- 
pientiam ad (fisternendam Judicium, ecce feci tibi se- 
cundum sermones taos, et dedi tibi cor sapiehs et. in- 
telligens in tantum, ut nulfus unte te similis tibi uerit, 

nec post Ve surreet'aris sit. Sed et hiec wi non postu- 
lasti dedi tibi, tfiirias scilicet et. gloriam , ut nemo 


SEDULII SCOTI 


Quse volaverunt subito per zethrai, 
Àc penetrarunt Domini sabaoth 
Aurea tecta. 
lpse percepit docilemque seasum 
Mente lustratue, sapiensque factus. 
Insuper regni columen gubernat 
Gentis Hebrz. 
Quid valet flavi nitor omnis auri? 
Ostra quid prosunt rosei decoris ? 
Glorix quid sunt Scythiczeque gemmse? 
Quid diadema ? 
Orba si mentis acies hebescat, 
Lumen ut verum nequeat tueri, 
Unde discernat bona, prava, justa 
Fasque nefasque. - 
Ergo rectori decus est amare 
Te Patris Verbum sapiensque lumen, 
Christe, qui scéptris dominaris orbem 
Celsaque regna. 
Cujus in dextra requies beata 
Constat, in. leva locgplesque gaza. 
Gloriz princeps humiles coromame 
Tollis opimoe. 
CAP. V. 

Rex pius et sapiens tribus modis regendi ministe 
rium gerit. Nam primo se ipsum, quomode ia supe- 
rioribus ostendimus; seenndo exorem prepriwum et 
liberos suosque domesticos; 4eptio pepebim sibi 
commissum rationali et gloriose Taoderamime regere 
debet. Bonum itaque principem mom solum sibimet 


fuerit similis 3W6 in. regibus cunctis verro (febus. Si (; dominari oportet, duro a malis declinet, et quie bona 


autem ambulaveris in viis meis, et custodieris praece- 
pta mea, et mandata mea, sicut ambulavit David pa- 
ter tuus, longos faciam dies tuos (111. Reg. vi, 14-14). 
O quam ineffabife est divin: largimentum gratiz ! 
qua si recto corde et pta intentione poscitur, plus 
donat quam quod *ogatur. Ecce rex Salomon non 
argentum , noh *wurum, non alias opes terrenas, sed 
sapientis warae poposcit à Domino. Át qui simplum 
recte postulaverat, dupiti accepit. Nam non solum 
ditatus est sapientia, sed et sublimatus est iudita 
regni gloria. Unde refibus terre egreglum datur 
exemplum, quatenus spiritualia dona plus t(uam car- 
nalia pie desiderie ab Ommnipotenti exposcant, si 
diu eL feliciter in. ee &feculó regnare desiderant. 


sunt eligat et firmiter teneat ; sed etiaga alios sibi 
€onjunctiores, uxorem videlicet, libofes atque do- 
mesticos, provida sollicitudine ac familiari charitate 
gubernet. Hoc autem faciens duplicera thesaurizat 
sibi glori: palmam, ut dum ia se lienus et sanctes 
sit, alios sibi cenjunetos bonos faeiat et sanctos, 
juxta Psalmistam, qui ait : Cum sanctoeancfen eris, et 
cum viro innocente innocens eris (PJal. xvn, $7), e ve- 
liqua. Non enim sufficit propriam habere hedests- 
tem, nisi pudicze et castae conjugis, nec mon etiam f- 
liorum et comitum ac ministrorum pudore decoretar, 
dicenteDavid : Ambuans in cia immaoulata, kic miki 
ministrabat (Psal. c, 6). Nam sicut lilia agri alio- 
rum olerum ac violarum qaultpliei pulchritudine 


Jecet igitur amabilem Deo principem discendi D venustatur, et sicut luna stellarum aplendore cir- 


habere voluntatem desideriumque coelestium. Sic 
enim vere et cor habet ih tranu Del, et regnum cum 
pace multis aanoftum euorrieatt, fevente Domino, gu- 
bernabit. 

Qui cupit reetor probes esse fudex, 

Lance qui justi tratinaque gaudet, 

Inhiang pulchri terebrare faisa 

Cespide veri, — 

Luminum patrem rutii ere&ntem 

Solis ac lune nitidique cosmt 

Poseat, ut sensis niteat coruscis 

Luce sophise. 
Vota eognoscat Salomonis aqui 


Cumstantium gratius emicat, ita nivnirune tex justas 
ac Sapiens aliorum societate bonorum perornetar. 
Is ergo perspicaciter procuret ut non soles nobilem 
pulchram ac divitem, sed et caelam, prwdentom 
quoque aique in sanctis virtutibus Taerigetem habeat 
conjugem. Nam quantum conjux jure est eonjunc- 
tior, tantum aut. felle malitioo noxia fit, aut wnor«am 
dulcedine mellea. Etenim mulier ihepta dohius cs! 
ruina , divitiarum defectio , iniquorém | safuratio, 
omnium malorum et vitiorum commemoratio ; que di- 
versis superstitionibus multum ee'exübrius ormane, 
interiora anims sua nescit decorare, Quem diligit 
hodie, odit in crastino. EX sicut quidam ait : Nau- 





864 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 


$02 


fragiut rértsd vbt mule? reale fida fásrito. Ita e A — Lactea formoso niteant 4t colla decore, 


contrario eȈ8ti et prudens hiuliet atilibus rebus 
disciplinabiliter intendens, hamill facie hilárique 
sermone pacifiee liberos et familiam regit, proque 
viri salute, si necesse fuerit, suam ánimam opponit 
morti, ac divitias quide suni mariti sui cum boná fáma 
custodit. Qui est amicus ejus heri, idem amfeus ejus 
hodie. Fit ergo ipsa divitiarum deductio, et domus 
confirmatio , Yirl fácunditas, famili» pulchritudo, 
omniumque virtutum comretio. Talem autem decet 
non solum viró sdó tàsia cópüla esse connexam et 
subditam, sed pietatis et sanctx conversattonis sent- 
per ostendere fórfham, àc prudentium consflforum 
esse repertricem. Sictt enim persuasione male con- 
jugi dartmos& YràsCéntuP pericula, ità frudentis 


uxóris tonsilió muftà proveniunt uti qu» sunt B 


Omnipetenti beneplátita: Unde et Apostolus ait 
quoniam vir infidelis sálvibitur per rnulleretn fidelem 
(4 Cor. vit, 18). 

Nec selum infideles, sed etiat sancti et orthodoxl 
prineipes mirabilem i:epe ih uxoribus perpehdunt et 
auscultant prudentiam, non séxum ftagllem conside- 
rantes, sed fructus bonorum consiliorum catperntes. 
Unde et de gloriosi imperatoris 'Theodosii venerabili 
conjugé nomine Plaácilla refertur quod ipse princeps, 
dum ii se bonus et justus et rapiens erat, labebat 
et aliam ulilitati$ occasionem per quam de boni$ 
operibus triumpharet. Conjux eniin ejus divinas leges 
eum sepius admonebat , se ipsàm tamen perfecté 


prius erudiens. Noh enim regni fastigiis elevata est, . 
C rei publice. tànquam bónus gubetiiator regere Teli- 


sed potios divino &trioró Succen3a. Beneficii namque 
raagnitudo'nmajus el desideriüm benefactoris adhi- 
bebat. Repente námque vénit ad purpuram. Claudo- 
rur àtque debitum maximam habebat curam, non 
servis, non aliis mlhislris üteüs, sed per semetipsam 
agens, et ad eorum habitacula veniens , et unicui- 
que quod opus haberet prbens. Sic etiam per ec- 
clesiarum xenodochla discurrens süis manibus mi- 
nistrabat infttmis, ollas eorum tergens, jus gustans, 
offerens cochlearia , auem frangens cibósque mi- 
nistrans, ealicem deluens, et ali cuneta faciéns quie 
servis et ministris mos est solemmiter operari. His 
autem qui eam talibus de rebus nitebantur prohibere 
dicebat : Aurur distribaere , opus imperii ést ; ego 
autem pró ?pso irhpertó hoc opus offero, boha mihi 
omnia conferenti. Mam) viro tuo spe dicebat: 
Oportet te semper , vfrarité, eogitàre «quid dudum 
fuisti, quid raodo sis. Hzc sl Semper cogitaveris, in- 
gratus benefaetori nón efis, sed imperium quod 
suscepisti , legalile* güberhabis , et harum rerum 
placabis auctorem. His ergo sermónibus velüt opti- 
mam quamdam utilitatem virtatisque ábundantiam 
conjugi suo offerebat. 
Rex pius et sapiens terno móderaiine fegnat 
Semet suosque subditos. 
Gloria regnantis proba moribus eminet uxor, 
Sicut honesta vineà. 
AiIavh nobilitas triplici virtute venustet 
RRosis pudici pectori 


Magis nitescat castitas. 

Christus ut Ecclesiam &ibi castó Jünxit ániofé, 
Üxor viro slc hzreát. 

Mitis simplicitas fn cujus mente redundet 
Velat. cofunibo» gratia. 

Quam decoret pletas, prudentia, sáera potestad, 
Esther ut almá florüit. 

V Inéula pacis ament rex et réglim, duóbus 
Sit fedus el cóncordià. — — 

Invida nón dirimat gétninos discordia pacis 
Quos lez suüperná jurixéràt. 

Disciplina tegat quorum przenobilé gériien 
Rami décori floreànt. 

Aridus tt viridi bene crescat I abbore pàlmes, 
Cultór bonus hoc previdét. 

Priticeps et rectrix populum si rite gubernant, 
Suam regant prosapiaiti. 

Abrahez velut! generosa stirpé ciéatis 
Ornent polos nepotibus. 

CAP. VÍ. 

In humanis rebus riullà quidéf&à ars , àt dicunt, 
diffictitor est quam inter turbhlénussimas hüjds ss- 
tuli procellas bene Ithperare, ét. providé reni publi- 
cam gubernare. Sed hsc ars tune ad fem perfe- 
etiont$ pervenit, cum Ipsa fes publica prudentes et 
optimos consiliarlos habet: Trina auteni tégula i 
consili est observanda ; piima quidem üt diviná 
proponantur humanis, ctt obedire opotteat Déo mà- 
gis quum hominibus (Act. v, 99). $1 quis etdó navini 


clter disponit et exóptat, optimá Dómini consilia, 
quie lá facris eloquiis suüt propalata, nor negli- 
genter custodiat. Secunda vero cóiisiliorum est régu- 
la, quátenus providus recto non tám ih 8uo quàm 
insuorum prüdentissimorui innitatur cónsillo. Ünde 
illa Antonini impérátorié precipua semper Ín con- 
giliis fuit sententia : ZEquius est üt égo tot el talium 
amicorum consilium sequar, quani ut tot et tales 
amici meam unius voluntatem sequantur. Salomone 
quoque hoc ipsum aítestante , qui ait : Dissipantur 
cogitationes ubi non est consilium : wbi vero plurimi 
sunt consiliarii, confirmantur. (Próv. xv, 22), et érit 
salus ubi multa consilia sunt (Prov. x1 , 14). Nam 
prudens pruderites in consiliufn vocat, et sine eorum 
consilio nihil facit." Stultus vero in semetipso cogi- 
tat, et quod sine consilio aliorunà cito vult facit. - 
Porro tertia norma in consiliis est obtinenda, ne 
bonus rector dolósos et perniciosos habeat. Quis 
enim debet in tonsiliis malignantium confidere? Nam 
Sicut vallis per campos, et laquei in plateis , et 
pedic: ubi non putantur, pedes aliorum retinent, 
ita impiorum consilia felle nequitiz permixta justos 
et sanctos in itineribus male impediunt. Sicut enim. 
boni consiliarii sursum rem erigunt publicam, sic 
mali ruinosa calamitate precipitant. Tales ergo 
repudiandi sunt consiliarii atque omnimodis detes- 
tandi; quia nunquam erga princjpem ierrenum 
devoti erunt, qui Dei precepta male vivendo con- 


temnunt. Qui enim possunt esse boni, qui sibi sunt A 


mali? 

Sed sicut omnipotentis Dei saluberrima divulgan- 
da sunt consilia atque precepta , ita nonnunquam 
prudentium rectorum hostibus sunt occultanda con- 
silia. Siquidem in re publica rtulla sunt meliora con- 
silia, quam alia qux ignoraverit adversarius. Et- 
enim securum iteragitur, quod agendum hostes minj- 
me suspicantur. Duo vero maxime contraria sunt con- 
silio, festinatio et ira. Nam ira obczcat animum ne 
utile videat consilium, et quomodo longa consilia ple- 
rumque non labuntur. Tuncautem przcipue consilium 
ad prosperitatis eventum perducitur, cum regia 
fiducia in Omnipotentis auxilio figitur. Unde vero 
post Deum bona prodeunt consilia nisi a fidelibus et 


SEDULU SCOTI 


Cui placet omne bonum, displicet omne malum. 
Est est qui vere, seu non non dicere norit, 
Cui cor secretum consonat atque pium. 
Olli firma fides vita fit charior ipsa, 
Nescit arundineas texere mente strophas. 
Non illum nutare facit clangorque tubarum, 
Ánchora nam stabili corde manet fidei. 
Talem non gazz2, non auri pondera norunt 
Fallere, ne lzxsa sit pretiosa fides. 
CAP. VII. 
Nunc autem ordo exposcit ut de malis etiam prin 
cipibus aliqua nos breviter perstringamus, quoniam 
de bonis quedam utilia sceptris, que rei publica 
necessaria diximus. Ubi primo quzritur que causa 
etiam ex bonis malos principes faciat? Ad quod di 


optimis amicis, qui promerentur superna illustrari B cendum : Jam primum regalis licentia, deinde rerum 


gratia, ut. non errent in consilio? Quorum provida 
deliberatione, divina inspirante clementia, szpe sa- 
lubris consilii botrus carpitur. Absit vero ut crude- 
les tyrannos tanquam infestos dracones bonus ha- 
beat princeps amicos, quod pantheris exemplo ani- 
malis astruitur. Siquidem panther, genus quadru- 
pedis, est ut physici perhibent omnium animalium 
amicus, excepto dracone. Illorum itaque amicitiam 
habeat, quos probos esse cognoscit. Qui sunt autem 
boni amici? nisi illi qui sunt sancti ac venerabiles, 
non malitiosi, non furaces, non factiosi, non callidi, 
non ad malum consentientes , non bonorum inimici, 
non libidinosi, neque crudeles , non circumventores 
8ui principis ; sed sancti, continentes, religiosi, ama- 
tores principis sui, et qui de illo nec ipsi rident, nec 
risui esse. volunt , qui neque mentiuntur , neque fin- 
gunt, et nunquam decipiunt ; sed veraces, sobrii, 
prudentes atque in omnibus suo principi fideles. 
Talibus itaque personis salva efficitur res publica, 
piique regnatoris fama crescit et gloria. 
Absque gubernaculo navis ceu nutat in alto 
Fluctibus, ac tumidis tunditur illa notis, 
Gloria sic regni przclaraque sceptra labascunt, 
In pessumque cadunt, heu! sine consilio. 
Nam sunt nonnulli quorum fit mellea lingua, 
Aspidis at subtus tetra venena latent. 
Qui delenificiis persuadent omnia verbis, 
Quorum sermo strepit subdola ceu fovea. 
Horum consilio res publica fulta videtur 


t 


Ob hoc consilii predulcem carpere botrum 
Cum submersa ruat o miseranda nimis! 
Jam decet excelsum qui tenet imperium. 

Dorcades ut vigili montis de vertice visu 
Quo cito transfugiant cuncta pericla notant, 

Sic adversa cavet speculari lumine mentis 
Dux bonus arte bona consiliisque probis. 

Ceu margaritum bibulis prznobile conchis, 
Quomodo dulcifluo mel legiturque favo, 

Sic et amicorum puro de fonte legendum 
Et decet et prodest utile consilium. 

Verus amicitiz custos sine felle probatur, 


copia, cum ipsa abundantia rerum causa malorum 
flat. Amici praterea improbi, satellites detestandi, 
eunuchi avarissimi, aulici vel stulti vel detestabiles, 
per quos omnes etiam in illo dominatore qui vide- 
batur bonus esse nascitur oblivio mandatorum Dei. 
Postremo, quod negari non potest, rerum publica- 
rum ignorantia. Hinc colligunt se quatuor vel qui-- 
que, atque unum consilium,ad decipiendum impera- 
torem seu regem capiunt. Dicunt quid probandum 
sit. Imperator qui domi clausus est, vera non novit; 
cogitur hoc tantum quod illi loquuntur, facit judices 
quos fleri non oportet, amovet a re publica quos de- 
beat obtinere. Unde etiam venditur bonus et cautus 
et optimus imperator, qui eo ipso miser efficitur cum 


C apud ipsum vera reticeantur. Hinc sepe tumultuosa 


indisciplinatione et Dei cultrix pietas et veritas op- 
primitur, cum multum derogatio prevaleat quando 
derogatores creduntur fide digni, quos gemina pes- 
tis corrumpit acerbissima, amor videlicet falsitatis et 
odium veritatis. 

Quam prazcipitapg turbo regentes 

Subvertit nimium copia rerum! 

Qui primumque boni regimine clarent, 

Fiunt szpe mali fine profano. 

Sacris qui fuerant moribus aurum, 

Mox plumbo similes viliter horrent. 

Et qui vitis erant ubere lzti, 

Agrescunt veluti spreta labrusca. 

Incautum dominum mente strophosa 

Fallunt przcupidi sic et. amici. 

Multis inde dolis optimus ille 

Anceps fit titubans sicut arundo, 

Ignoratque miser figmina falsi, 

Nec lucent domino lumina veri. 

Nam czecant oculos regis honores, 

Aurum, divitiz:, nubila, mende, 

Yultus feminei blanda voluptas, 

Chari falsidici, pompa, potestas. 

CAP. VIII. 

Modo consequens esse videtur quatenus de izmplis 
rectoribus nos disseramus, ut agnita illorum malitia 
et pessimo in hoc szculo fine, perpetua quadam ra- 
tione, qui prudens est rector a malis operibus se ab- 


$05 


factori placere magnopere procuret. Quid sunt autem 

impii reges, nisi majores terrarum latrones, feroces 

ut leones, rabidi ut ursi? sicut scriptum est de illo: 

Leo rugiens, et. ursus esuriens, princeps impius super 

populum pauperem (Prov. xxvni, 15). Rex. siquidem 
impius tanquam leonis personam habens ad omue 
responsum acriter verbum nequam sine prudentium 
consilio cum omni malitia profert, bonos humilians 
malosque exaltans; cujus dies abbreviantur, et ejus 
memoria cum sonitu peribit. Peccavit enim plus 
quam potuit. Tales itaque sunt amici malorum, ini- 
mici bonorum, servi libidinis et avaritize, servi to- 
tius nequitize, ministri diaboli, semper laborantes ac 
nihil facientes, gurgites humani generis, miseri:z, 
pabula sterne gehennz, ut cedrus subito exaltati, 
sed in profunda tartari przcipitati. Hine Psalmista di- 
cit : Vidi impium superexaltatum et elevatum ut ce- 
dros Libani, et transivi et ecce non erat, et. quasivi 
eum, et non est. inventus. locus ejus (Psal. xxxvi, 55, 
36). Florent enim sicut olera et fenum agri, quod 
hodie cum speciositate oritur, et in crastino ares- 
cens non reperitur. De quibus per prophetam diei- 
tur : Ipsi regnaverunt, et non ex me; principes ex- 
stiterunt, et ego ignoravi; qui neque recte et regia 
via sciunt seu volunt incedere, sed ad dexteram si- 
nistramque norunt declinare. Quibus competit illud 
quod per Isaiam Dominus loquitur dicens : Dereli- 
querunt Dominum $s2baoth, et ambulaverunt per 
vias distortas (Isa. 1, 4). Dolosi in consiliis, atroces 
et mendosi in verbis, maligni in operibus, quorum 
finis erit secundum opera eorum. De quibus per 
eumdem prophetam dicitur : Dominus exercituum co- 
gitavit , ut detraheret superbiam omnis glorie, et ad 
ignominiam deduceret inclytos terre (Isa. xxm, 9). 
Sed et beatus Job : Laus, inquit, imperium brevis est, 
et gloria hypocrite est instar. puncti (Job xx, 5). Hzc 
etenim vita temporalis in comparatione zternitatis 
minimo puncto comparatur. Va autem illis qui pro 
parvo puncto presentis felicitatis vendunt gloriam 
zeternze beatitudinis! 

Quanta vero vel eosdem subditos mala vel ipsos 
rectores ultío divina consequatur, non est nostrz fa- 
cultatis enarrare ; sed pauca de raultis placet in ma- 
nifestum propalare. Regis Pharaonis impietas, quae 
ex cordis duritia inoleverat, sibi suisque /Egyptiis 
decem plagas intulit, atque insuper Rubro mari tar- 
tareique Acherontis imo ipsum suosque submersit. 
Antiochum et Herodem ac Pontium Pilatum, quis 
nescit quanta distrieti judicis ultio perculit? Quid di- 
cam de Nerone, gea, et impiissimo Juliano, aliis- 
que eorum in nequitia consimilibus? Nenne omnes 
"um Suis sequacibus post mortem pessimam os in- 
erni devoravit? Sed ut innumeros praeteream, 
'heodorici crudelissimi regis de hoc seculo exitum 
nfelicem explicabo, qui cum esset Ariana sectator 
»vidiz, ac bonorum inseculor Christianorum, po- 
tremo, sicuti cuidam viro revelatum fuerat, inter 
oannem voapam et Symmachum patricium discin- 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 
stinendo cautior et melior fiat, atque summo bene- A ctus atque discalciatus et vinctis manibus deductus, 


D 


900 


in Vulcani ollam jactatus est. Nam quia Joannem 
papam affligendo in custodia occidit, Symmachum 
quoque patricium ferro trucidavit, ab illis in ignem, 
immissus apparuit, quos in hac vita injuste judicavit. 
O quam districta et justa sunt Omnipotentis judicia ! 
cujus disponente nutu digna ultio immitem secuta 
est tyrannum. Nam qui servis Domini injuste trans- 
itoriam mortem intulit, duplici morte corporis et 
animz juste deperit. Qui alios praesenti vita spolia- 
verat, ipse tam momentanea quam sterna vita spo- 
liatus fuit. Idem itaque geminum peregit ministe- 
rium ; nam sibi gehennz: supplicium ubi cruciabitur 
in secula sxculorum, sanctis vero superne glorie 
palmam administravit. Injuste judicati fiunt repente 


B coronati, atque judices a Domino in crudelem ty- 


rannum transmissi. At vero injuste judicans fit su- 
bito judicatus, atque stern: damnationis flammis 
addictus. Qua in re nimis terribile exemplum propo- 
nitur, ne terre polentes servos Domini persequan- 
tur, quos valido virtutis suze brachio Deus omnipo- 
tens ulciscitur. Sed hic de reprobis dicta slnt re- 
ctoribus. Nunc ad potiora stylo consequenti trans- 
eamus. 
Reges terrz quos màle gesta 
Dedecorant, similesne videntur 
Apris, ursis tigridibusque? 
Hi majores suntne latrones 
Terrigenum, rabidive leones, 
Unguibus accipitresque rapaces ? 
Contigit Antiocho et Pharaoni, 
Herodi miseroque Pilato 
Momentanea perdere regna, 
Cum sociis Acheronta subire. 
Sic semper reprobos mala damna 
Affligunt nimis hic et in &&vum. 
Quid floretis tempora proles 
Ardentes ostroque decori, 
Quos exspectat clibanum ignis, 
Quem nec lzdet roscidus imber? 
Qui Dominum lucis nec amatis, 
In tenebras vos exteriores 
Ibitis; illic gloria vestra 
Arens marcebit sine fine. 
Justos vero celsa corona - 
Glorificabit luxque beata. 
CAP. IX. 

Septem speciosiora sunt aliis creaturis Dei, ut sa- 
pientes ferunt, colum innubiale quando argenteo 
colori mirabili similitudine comparatur; sol in vir- 
tute sua, quando reciprocis cursibus in splendore 
glorie suz habitatores mundi illuminat; luna in in- 
tegritate nudataque facie nubibus recedentibus , 
quando proprio cursu solís vestigia investigat; ager 
fructuosus, quando diversis floribus nodisque cri- 
spantihus depingitur; varietas maris, quando sere- 
nitas cceli nubjiumque placidis fluctibus in littoribus 
pulcherrime ostenditur; chorus justorum in una 
fide habitantium ; rex pacificus in gloria regni sui, 


901 


SEDULHI SCOTI 


quando in aula regia ostensis muneribus denisque À possibile est, improbe atque atrociter exposcunt. 


traditis multa beneficia prestat. Rex etenim justus 
et pacificus leta facie bona dividit, et nniuseujusque 
causam diligenter meditatur, et infirmos et pauperes 
populi non despiclens, cum seniorum et prudentio- 
rum consilio et judicio vera judicia loquitur, malos 
humilians bonosque exaltans. Dies ejus cum gloria 
extendentur, et ejus memoria in :»ternum manebit. 
Princeps pacificus tanquam floridus et fertilis est in 
proximo paradisus, et quasi vinea honesta copioso 
abundans fructu, omnem a splendore conspectus sui 
conturbans discordiam, qui dum pacem ín aula suz 


mentis amplectitur, procu! dubio mansionem przpa- 


rat Christo, quia Christus pax est, et in pace re- 
quiescere cupit. Porro uhi pax est, in disputationi- 


bus veritas, et in operibus justitia invenitur. Sicut B 


ergo providus gubernator procellosi maris pericula 
arridente temporis serenitate evadere nititur, sic 
rector paciflcus serena mentis tranquillitate ac pa- 
cis concordia impetus discordiarum sedula delibe- 
ratione compescere meditatur. Quem trinam pacis 
regulam conservare oportet, hocest : supra se, in se, 
juxta se; quia erga Deum, et in se ipso, et circa 
proximos debet esse pacificus. Tantum est enim pa- 
cis bonum, ut. etiam in rebus terrenis atque morta- 
libus nihil gratius soleat audiri, nihil desiderabilius 
concupisci, nihil póstremo melius inveniri. Fructus 
autem paciflez mentis est, erga subjectos ef amicos 
benignam ostendere misericordiam simul et clemen- 
tiam, quibus virtutibus tam pius regnator quam ejus 


Unde Nerva imperator dicebat : Amici. cum se me- 
reri omnia presumunt, si quidquam non extorserint, 
atrociores fiunt. In omnibus itaque largitionibus tem- 
poralibus servanda est mensura reetaque in dona- 
tione intentfo, ut. pro salüte rei publice et sancte 
utilitate Ecclesise proque ccelestis. indeptione glorim 
bonis melioribus optimis cuncta per sereni principis 


munificentiam distribuantur. 


Conditer supernus orbis imperator omnium 

Ipse cuncta qu:e creavit pulchra fecit artifex. 

Inter hzc creata, septem pulchriora preeminent, 

Picta celi sphzera lucis emicante gratia, 

Alma solis inter astra candidansque gloria, 

Ac referta post bicorne luna stemma lumine, 

Fructuosus et virescens hortus flore germinum, 

Thetyos serenitas qua visa mulcet omnium, 

Sanctus et chorus piorum te Deum colentium, 

Gloriosus atque rector optimus per omnia, 

Liberalis et serenus sanctitate praeditus, 

A quitate, puritate cordis ille preeminet, 

Quem tremit superbaque reprobum celsitas, 

Qui bonos honorat sponte largitate regia. 

Pacifer et beatus ille fit sicuti vinea, 

Trinitatis est imago digna sorte coelitum. 

CAP. X. 

Sed inter hzc aliud quod est sciendum, quoniam 
ut sapientes perhibent, sunt octo columnzx quae for- 
titer regnum justi regis sustentant. Prima columna 
veritas est in omnibus rebus regalibus. Secunda co- 


regnum gloriosé conservatur ; testante Salomone, qui (: lumna patientia in omni negotio. Tertia, largitas in 


ait : Misericordia ei veritas custodiunt regem, et ro- 
borabitur clementia thronus ejus (Prov. xx, 28). Non 
enim quidquam est quod bonum rectorem melius 
populo favorabilem atque amabilem commendet, 
quain clementia et pacifica serenitas. 

Hzc, ut alios causa brevitatis omittam, Augustum 
Cesarem fecit celeberrimum ; hac Antoninos, ma- 
gnum quoque Constantinum, Theodosios czeterosque 
magnificos principes sublimiter beatificavit. Eadem 
quoque magnum Carolum inter cztera virtutum in- 
signia in sacratissimum pre ceteris terrarum prin- 
cipibus Augustum dedigavit. Hxc Ludovicum piissi- 
mum adordinavit imperatorem. Et quid plura refe- 
ram? Certe serenissima pietatis clementia gloriosos 


principes et gloriflcavit i in terra, et consortes sancto- D 


rum colloeavit in ccelo. Quippe qui non solum sua, 
sed et totos semetipsos Omnipotenti dederunt. Nihil 
autem ah justo et pio rege donandum est, nisi quod 
sit beneficium. Beneficium auiem si ad aliquam 
mercedis remunerationem in hoc szculo refertur, in- 
terit atque finitur. Nec enim possumus id habere 
integrum, eujus pretium nobis persolutum est. Unde 
Don tam beneficium, sed potius commercium dicenda 
est talis largitio. Danda sunt vero beneficia, quse 
data boni principis famam pietatemque et justitiam 
non ledunt, juxta dignitates personarum et utilitates 


muneribus. Quarta, persuasibilitas seu affabilitas in 
verbis. Quinta, malorum correctio atque contritio. 
Sexta, bonorum amicitia atque exaltatio. Septima 
columna levitas tributi in populos. Octava, zequitss 
judicii inter divites et pauperes. Hx sunt itaque octo 
columns quia regnum justi principis et in hac sz- 
culo stabilitant atque ad gternz stabilitatem glorie 
perdueunt, 
Fabrica nulla tenet stabilem per tempora formam, 
Si non fulturis nixa sit illa suis. 
Nec stabilire queunt splendentia lumine templa, 
Aula nec et regum bis sine firma potest. 
Justi rectoris propriis sic stare columnis 
Publica res poscit propitiante Deo. 
Prima columna micat veri speciosa decore. 
At patiens regimen rite secunda tenet, 
Tertia largiflua meritis dat munera dextra. 
Quartaque blandiloquax dulcia verha sonat. 
Quinta malos reprimit, miro zeloque coruscat. 
Gaudet sexta potens magnificare bonos. 
Septima clementer populi levigatque tributum. 
Ast octava regit justitiz trutinam. 
Nititur bis solidis res publica fulta columnis, 
Sicuti mons Sion his stabilisque manet, 
CAP. XI, 


Cum itaque his ocfo columnis regie potestatis 
eminentia fulciatur, decet amabilem Deo rectorem 
causam sui personalem utilitatibus postponere ec- 


rerum, non secundum eupiditates accipientium, qui 
facile sibimet denegant; quia quod difficile aut jm- 


 — CO€ .-—'Á« C - M 


509 . 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 910 


clesiasticie, ut in quantum: memor est beneficiorum À, consensum atque auctoritatis adminiculum his quae 


Dei quz illi superna gratia cencessit, in tantum be- 
nefii largitorem honoret. Tunc vero honorare Al- 
tissimum bonus princeps cognoscitur, cum illorum 


qui laborant in agro Dominico, tanquam magni regis. 
dispeusa&or, adjutor et protector efficitur. Certum. 
namque est quod tanto propitius causas terreni. 
principis Gmnipetens sua piejate disponet, quanto. 


de sua, sanctse, videlicet Ecclesiz, causa illum. solli- 
cium eese viderit. laque. providus rector studeat 
facere qux Deo sunt beneplacita, si ipse desiderat 
ut Deus faciat que supt illi prospera et gloriosa. 
Isque diligenti cyra solerter provideat quatenus syn- 
odales conventus per singulos anos bis vel ter fieri 
jubeat, ut quod ad verum Dei cultum pertinet, quod 


: gunt vera et justa adhibeat. Per se vero nullatenus 


de talibus prejudicium faeiat, ne forte errando ante 
conspectum Domini culpam sliquam detestabilem 
incurrat. 

Unde venerabifis memorie Valentinianus impe- 
rator cum a sanctis episcopis rogaretur quatenus 
dignaretur ad emendationem sacri dogmatis inter- 
esse, Mihi, inquit, cum minimus de populo sim, fas 
non est talia perscrutari; verum sacerdotes, quibus 
hzc cura est, apud semetipsos congregeatur ubi vo- 
luerint. Et hec quidem dicebat imperator tam vir- 
tute humilitatis praeditus auam Dei timore muni- 
tus, ne forte offenderet Altissimum si suam propriam 
prztulisset potioribus sententiam. Hoc ipsum fecit, 


ad ecclegiarum ipsius reverentjam, et ad honorem RM ut przdixi, magniücus et sapientissimus imperator 


perünere cognoscitur sacerdotum, vel quid contra 
mandata Domini gestum sit, im ipso reverendo at- 
que unapimo discutiatur conventu, ut quidquid bene 
actum sit, corroboretur; &i qua vero sunt male 
gesta, in melius cogrigantur. Uhi et ipsi praepositi 


' oportet ut invesgeniur qualiter suis ministeriis fun- 


ganiw, vel quomodo plebem sibi commissam tam 
coleatj. informent doctrina, quam sanctae conversa- 
tionis imbuant exemplo. (Qux omnia si cum pacis 
unanipitate et canonica justitia subtiliter pertra- 
etentur, fructuosa utilitas sanctx: Ecclesix gignitur, 
ac reverepdi rectoris, cujus benevola deliberatione 
Seilicet et auctoritate hzc agustur, magui semina- 
rium propagatur meriti. 
Nam pretiosa religiosi principis est corona san- 
ctum episcoporum concilium, in. quo famosissimus 
zaagnus videlicet Constantinus imperator exsultans 
in.Domino gloriabatur, qui eollectos ex omnibus fere 
gentibus que sub colo sunt, quibus Christi predi- 
catum erat Evangelium, viros gacratissimos plus 
quam trecentos episcopos tam doctrina quam mi- 
raculis coruscantes, propter catholicz discussionem 
fidei in unum, hoc est Nicenum, congregavit con- 
cilium. Unde et, hic huc usque mos Christianus ino- 
levit, ut apud omnes orthodoxos Ecclesiarum prin- 
cipes synodales fleri conventus decernatur, propter 
necessarias sancte Ecclesie utilitates, qu:e non pisi 
&ynodalibus invesugari conciliis atque canonicis de- 
finiri sanctionibus debent. Unde cautum et humilem 
€t valde ciroumgpectum oportet esse regem; nec 
quidquam de negotiis ecclesiasticis judicare pra- 
sumat, antequam s&ynodalia statgta cognoscat. Si- 
quidem ecclesiastica judicia valde sunt coram Deo 
periculosa, pisi qum, maxima proferantur justitia; 
praecipue si per calumniosos accusatores et men- 
dogos testes, qui innocentes sunt examinentur ab- 
senleà, quod est Christianitatis alienum. Unde et 
illud in Evangelio legitur : Nunquid lez nostra ju- 
dicat, hominem, nisi. audierit ab. ipso prius et cogno- 
verit. quid faciat ? (Jogn. vii, 51.) Pius itaque rector 
tanquam luminosa pupilla primo quod justum et le- 
gitimum est sécundum canonicas sanctorum episco- 
porum sanctiones perspicaciter attendat; dehinc 


, 


Constantinus, non in sua, sed in sanetorum pruden- 
fia sapientiaque episcoporum confidens. Hoc beatus 
Jovinianus Deo amabilis princeps fide inconcussa 
servavit; qui dum hostis esset Árianc períldie at- 
que sectator Niczeni decretorum concilii, ex momen- 
taneo terrestris imperii fastigio :eterni sibi gloriam 
regni comparavit. Quid referam de duobus saera- 
tissimis divina przstante gratia imperatoribus Theo- 
dosiis? qui in tantum Omnipotenti placuerunt, ut 
regias purpuras, sceptra quoque et apicem impe- 
ratorie dignitatis divinis przeeptis et canonicis in- 
stitutis Domino inspirante subderent, ae pium ze- 
lum erga Dei ecclesias indefessa charitate semper 
haberent. Unde illos universorum Dominus sublt- 


GC mavit in terris, et post presentis gloriam felicitatis 


tanquam dilectos sibi ministros in :xternum beati- 
flcat in ccelis. Sed si quis est tantorum zemulus glo- 
rie principum, si quis Christianus rector felicitee 
et gloriose in hoc sxculo regnare desiderat, et ad 
palmam sempiterne beatitudinis pervenire conten- 
dit, illorum fidelissimam erga cultum Omnipotentis 
Imitetur devotionem, seque benevolum, clementem, 
in judiciis districtum, in cordis humilitate mansue- 
tum, in visceribus misericordie eompatientem, in 
largitate muniftcum, $n zelo qui secundum Deum 
est fulmineum circa Dei Ecclesiam solerter exhi- 
beat, si consortio supernorum civium cum san- 


ctis et justis rectoribus regnare perenniter pro- 


curat. 


Princeps magniflcus quem Deus extulit 
Ut przsit populo sceptriger inclytus, 
Debet Celsithrono se bene subdere, 
Cedros qui Libani conditor edidit, 
Montes qui superos vertice sublevat, 
Qui gemmare facit ruraque floribus, 
Pinxit quique polos sideribus pater, 
Qui cceli cherubim rex supereminet. 
Reges terrigenas malignos is ordinat. 
Ob hoc provideat rector honoribus 
Excellens superis quos Deus attulit, 
Olli, quo placeat qui regit omnia, 
Regnum qui tribuit maximus arbiter. 
Illum magnificat quisquis eum colit, 


541 . 
Verbo, corde pio, regimine, moribus. 
Christi quique volens Ecclesix favet, 
Servator canonum, ductor et optimus 
Claret justitie stemmate fulgidus 
Rex est jure sacer qui sacra dogmata 
Ac decreta Patrum serwat in omnibus. 
Illum clarificat pontificum chorus, 
Ceu gemmze radiant in diademate, 

Ut campum decorant viol: ac lilia, 
lillusuantque polum fulgida sidera. 

| CAP. Xil. | 

Oportet autem modestum dominatorem pondere 
bumilitatis et obedientiz virtute fieri praeditum, ut 
virtutes humilitatem videlicet atque obedientiam, 
quam ipse iu subjectis diligit, in se ipso recogno- 
scat. Itaque si contigerit ut a prudentibus reprehen- 
datur, se quidem reprehensibilem esse acriter do- 
leat, ac protinus ad penitentie medicamenta cur- 
rere festinet ; et qui libenter peccaverat, virgam cor- 
rectionis libenter atque gratanter accipiat; et prius- 
quam Creator manum suam ad feriendum excutit, 
de correctione commissi sceleris summopere studeat, 
ne tam postmodum acrius destrictus judex feriat, 
quantum diutius et clementer exspectat. Preoccu- 
pet faciem Domini in confessione, si quis regni gu- 
bernator in abscondito peccavit vel publico. Quo- 
modo de sancto rege et propheta David legitur, qui 
€um post stuprum Bersabee et homicidium com- 
missum in Uriam Hethzum per Nathan reprehen- 
deretur prophetam, non erat reprehensori indigna- 
Ius, sed sibimet, recognoscens suum peceatum, jam 
fuerat iratus; et qui post culpam hilarescebat per- 
Petratam, se ipsum per amaram deflevit poeniten- 
iiam. Hinc lacrymis veniam promeruit qui coram 
Domino gravia scelera commisit, et ex fonte lacry- 
inarum venit ad manipulum gaudiorum, sicut ipse 
alibi dicit : Qui seminant in lacrymis, in exsultatione 
1netent, el reliqua. (Psal. cxxv, 5.) 

Sed et illud quod de glgriosi principis Theodosii 
admiranda bumilitate atque penitentia traditur, nec 
pretereundum esse videtur, qui cum post injustam 
multorum millium necem Mediolanum venisset, et 
solemniter in sacrum voluisset intrare templum, ei 
sanctus Ambrosius hujusmodi cladem, plenam valde 
gemitibus, audiens occurrit foris ad januas, et in- 
gredientem his sermonibus a sacri liminis ingressu 
prohibuit : Nescis, imperator, perpetrat» ate necis 
quanta sit magnitudo? Neque post causam tanti fu- 
roris mens tua, molem presumptionis agnoscit? Sed 
forte recognitionem peccati prohibet potestas impe- 
rii. Quibus igitur oculis aspicies communis Domini 
templum? Quibus calcabis pedibus sanctum illius pa- 
vimentum? Quomodo manus extendes de quibus 
adhuc sanguis stillat injustus? Quomodo hujusmodi 
manibus suscipies sanctum Dei corpus? Qua pre- 
sumptione ore tuo poculum pretiosi sanguinis per- 
cipies, dum furore sermonum tantus injuste sit san- 
guis effusus? Recede igitur, recede, nec secundo 
peccato priorem nequitiam augere contendas. Susci- 


SEDULH SCOTI 
À pe vineulum quo te omnium Dominus nunc ligavit. 


$12 


Est enim medicina maxima sanitatis. 

His sermonibus obediens (erat enim divinis erudi- 
tionibus enutritu$, et aperte sciens quz» sunt propria 
sacerdotum, qux regum), gemens et deflens ad re- 
galia remeavit. Cumque octo mensium continuo trans- 
jssent. tempora, propinquavit nativitatis Salvatoris 
nostri festivitas. Imperator autem lamentationibus 
assiduis in palatio residens, continuas lacrymas in- 
cessabiliter expendebat. Ingressus autem Rufinus 
tunc magister, et singularem apud principem fidu- 
ciam habens, et videns principem in lamentatione 
prostratum, accessit ut lacrymarum causas inqui- 
reret. At ille amarissime ingemiscens et vehementius 
lacrymas fundens, Tu, inquit, Ruüne, ludis et mala 


B mea non sentis ; ego autem lamentor et gemo cala- 


mitatem meam, quia quidem servis et mendicanti- 
bus aperta sunt templa Dei, et proprium Dominum 
libenter exorant, mihi vero ingressus non est ad eum. 
Insuper etiam clausi sunt cceli. Hxc dicens, verba 
singula singultibus irrumpebat. Quem cum idem Ru- 
finus beato reconciliare Ambrosio persuaderet, neque 
tamen potuisset, h:ec imperator in media jam platea 
cognoscens, Pergo, inquit, et justas in facie suscipio 
contumelias. 

Cumque ad sacra limina pervenisset, in sanctam 
quidem basilicam non presumpsit intrare, sed ve- 
niens ad antistitem, et inveniens eum in salutatorio 
residentem, supplicabat ut ejus vincula resolveret. 
At ille tyrannicam dicebat ejus preesentiam, et contra 
Deum vesanire Theodosium, ejusque calcare leges. 
Verum imperator, Non, inquit, insurgo adversus ec- 
clesiasticas sanctiones, nec inique ingredi limina sa- 
cra contendo, sed te solvere vincula mea deposco, 
et communis Domini pro me exorare, clementiam, 
nec mihi januam claudi, quam cunctis penitentiam 
agentibus Dominus noster aperuit. Tunc antistes, 
Quam, inquit, poenitentiam ostendisti post tantas 
iniquitates? Quibus medicaminibus incurabilia vul- 
nera plagasque curasti ? At imperator, Tuum, inquit, 
opus est et docere et medicamina temperare, meum 
vero oblata suscipere. Quibus verbis inperatoris au- 
ditis, qux illius humilitatem atque ipsum sponta- 
neam peenitentis suscipere afflictionem monstrabant, 
sanctus Ambrosius salutarem ei medicinam tanto- 
rum vulnerum apposuit, qua percepta imperator ma- 
gnas gratias referebat. Tali ergo tantaque et przsu. 
et imperator virtute clarescebant, quorum opus valde 
fuit admirabile, illius fiducia, hujus obedientia, illius 
zeli fervor, hujus autem fidei puritas. Porro regulas 
pietatis quas a magno sacerdote percepit, etiam re- 
versus in Constantinopolitanam urbem servavit. 
Nam dum festivitatis tempore ad ecclesiam proces- 

- &isset, oblatis in altari muneribus, mox egressus est. 
Cumque Nectarius praesul ecclesix; mandasset cur 
intus stare noluisset, mandavit princeps : Vix, in- 
quit, potui discere que differentia sit imperatoris et 
sacerdotis; vix enim veritatis inveni magistrum; 
Ambrosium namque solum novi vocari digne ponti- 





013 


' tutis prolata! 

Unde perspicuum est quod decet bonos et pios 
rectores salubres antistitum, quasi spiritualium me- 
dicorum, humiliter et libenter auscultare correctio- 
nes, testante Salomone, qui ait: Inauris aurea et 
margarita [ulgens, qui arguit. sapientem. et. aurem 
obedientem (Prov. xxv, 12). Melius est enim a $a- 
piente corripi quam stultorum adulatione decipi. 


Nam si nostrorum vulnera corporum a medicis sa- 


mari vehementer desideramus, et in presentia me- 
dicorum eadem ostendere non erubescimus, et in 
dolore medicin: spe salutis oblectamur, quanto ma- 
gis de vulneribus et plagis animarum nostrarum nos 
majorem habere curam oportet, quousque spiritualis 
medicus, quamvis acerrimam medelam adhibeat, 
per quam spes certa nostrae sanationis fiat? Sicut 
enim scalpellus medici non ob hoc malus est quod 
resecet vulnera et putridas amputet carnes, sic et 
cerrectio salubris. 

Quam lux rutilo nova coelo 

Fit grata habitantibus orbem 

Post nubila hoctis opacse 

Phoebi radiante corona ; 

Quam ros sitientibus arvis 

Post torrida caumata Cancri, 

Bore: post frigora sva 

Ver florigerumque serenum; 

Sic preveniente piaclo 

Anim fit chara medela. 

Morbis medicantur anbelis 

Jam quisque salubribus herbis 

Tulerint quo corporis gra. 

Cura vigilante sagaci 

Famulz si tanta rependunt 

Fragili medicamina carni: 

Cur non potior medicina 

Dominam medicatur honoram, 

Simulando jura creantis 

Animam deitate beandam? 

Quis vulnera tollere culpze 

Medico potest sine docto? 

Caveant igitur dominantes ; 

Vitiis si mente labaseunt ; 

Adeant medicosque peritos, 

Christi pietate ministros 

Quis discant subdere colla, 

. Qui possunt pellere morbos 
' Oleo vinoque salubri. — 

Nec non cclestibus herbis 

Paradisi flore creatis 

Exstinguunt dira venena. 

Revocant animas et ab imis 

Verbo virgaque potenti, 

Quas sancta coelitus arte 

Revehunt ad pascua vitz. 


a Sumitur sequens narratio ;ex Theodoreti Histo- 
ria, lib. v, cap. 17, 18, ut ex capitolo ejusdem 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 
ficem. Tantum itaque prodest increpatio a viro vir- A 


5 
CAP. XII. 


Non est facile hominibus universas vitare hostis 
insidias. Nam dum quispiam libidinis effugerit pas- 
sionem, incurrit in avaritiam; qua declinata, invi- 
dix fovea preparatur; hanc si transcenderit, vitium 
furoris incurrit , et alios plurimos laqueos ponit ini- 
micus, quo capere possit incautos. Et corpus quidem 
passiones habet facile ministrantes, ut animam po&- 
sit occidere; sed mens divino solatio vigilans ma- 
chinationum ejus destruit argumenta. Humanam na- 
turam participatus Theodosius prefatus imperator 
habuit passionum quoque communionem, justoque 
furori immensam permisceng crudelitatem, injustam 
operatus est passionem. Quam rem narrare necessa- 


p rium est propter utilitatem legentium * : Thessalo- 


niea civitas est grandis.et populosa, in qua dum. 
fuisset orta seditio, quidam judieum lapidali sunt 
atque tracti. Hine indignatus Theodosius non refre- 

navit infirmitatem iracundiz, sed jussit injustos gla- 

dios super omnes evaginari, et una cum nocentibus 

innocentes interimi. Septenr millia etenim hominum, 

Sicut fertur, occisi sunt, non przcedente judicio, sed. 
tanquam in messibus omnes simul incisi sunt. Quam 

ob rem, ut diximus, beatus Ambrosius prefatum 

imperatorem sancto zelo succensus graviter redar- 

guit, ac furorem principis irrationabilem et scelus 

nefandum severa invectione detestatus fuit. 


Unde bonus et prudens rei publice gubernator 
sptum est ut illud przcaveat, ne dum suam suorumve 
injuriam ulcisci supra modum disponit, irrationabilis 
reatom furoris incidat; sed propriam iram refre- 
nare non negligat, et justi fororis stimulos affectu 
pietatis removeat, ne forte si plus justo deszviat in 
subjectos, incurrat rabiem leonin: ferocitatis. Unde 
scriptum est: Noli esse sicui leo in domo tua, subver- 
tens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi 
(Eccli. 1v, 55). Nam sicut debellare superbos, ita et 
parcere subjectis, justum et misericordem dominum 
oportet. Unde et Ántoninus imperator dicebat malle 
se unum civem servare, quam mille hostes occidere. 
In corrigendis itaque criminibus miscenda est leni- 
tas cum severitate ; faciendum ex utraque tempera- 
mentum, ut neque multa asperitate exulcerentur 
subditi, neque nimia benignitate solvantur. Nec ulla 
correctionis seu vindict:e habeat modum, nisi recte 
praecedat judicium. Nec decet serenum rectorem 
furore iracundie, tanquam felle axmmaritudinis, esse 
perturbatum, si justum vult proferre judicium, com 
nimis irascentium czeca sint judicia. Non enim potest 
serenum lumen justitie ac veritatis cernere, qui 
caligine obnubilàtur iracundiz. Opponatur itaque 
fortis patientize clypeus, contra irrationabilis impe- 
tum furoris. Nam, sicut scriptum est, Melior est pa- 
tiens viro forti, et qui. dominatur animo suo expugne- 
tore urbium (Prov. xvi, 92). Fortior enim est qui 


49 derivata fuerunt qux noster dixit de Placilla, 
cap. 9. 


515 


iracundiam, quam qui leonem perimit. 

Quonta vero mala per eubitaneum furorem et iny- 
pateetie vitlum eveniant, quis explicare potest ? 
Rex $aul, furoris impetum non refrenans, immani 
Baevitia sacerdotes Domini trucidavit. Salomon quo- 
que quamvis splendore sapientie fuerat illuminatus, 
tamen furoris passione repletus, suum fratrem in- 
terfici prwcepit, pietatem tyrannidi poslponens. 
Quid referam de reprobis Judaeis? qui dum zelum, 
Sed non secundum scientiam habuerunt, in Filium 
Dei et sanctos ejus discipulos homicide exstiterunt. 
At patientis virtote mansuetudinis sanctus David 
preditus, etiam inimicis suis sspe pietatis affectu 
pepercit ; nonnunquam vero Dei zelo &timulatus ini- 
mícos Domini usque ad mortis exitium protrivit. 
Decet enim dilectum Deo principem contra hostes 
et blasphemos Christiani nominis fulmineum fre- 
quenter habere zelum. Nam si Nabuchodonosor rex 
alienigena, ne blasphemaretur Deus Israel in tantum 
sxviit, ut tale decretum firmaret dicens : Quicungue 
dixerit blasphemiam in Deum Sidrac, Misac et Ab- 
denoago, ipsi in interitum erunt, et domus eorum ia 
perditionem (Dan. nt, 96); quanto magis ortho- 
doxos rectores contra inimicos Christians fidei ef 
doetrinz? atque religionis zelare oportet? quatenus 
Omnipotenti, cujus ministri gratia sunt ordinati, 
tanto magis placeant, quanto ferventüus ea que 
Christi eunt, laudabili zelo satagere anhelant. 

Post inclytos labores 
Àc laurea tropza, 

Toga candente pacis, 
F4 regia corona 

Lectis micante gemmis 
Auroque compta flavo ; 
Cum purpura coruscat, 
Aule decorus ordo, 
Feliciter regentem 
Cum sors beata comat, 
Quam sepe mentis aulam 
Perturbat ira przceps, 
Ac zelus ardet intus 
Czco furore cretus ! 
AEnea fervet olla 

Nec sic furens in astr3, 
Ceu priucipis seyera 
Cor sxvit ut lesena. 
Nolens modam tenere 


.  *Piscatorium instrumentum fuscina est, bideng 
aut tridens, qua velociter et perite vibrata confixi 
pisces capiuntur. Id ex veterum scriptis constat, et 
usus etiam hodiernus demonstrat. Nam et ego au- 
tumnalibus feriis in Cirezea palude ad Luculli villam 
jacta fuscina breve piscibus bellum intuli. Bine, ut 
pote deus marinus, tridentem fuscinam gestat Ne- 
tunus, eique ipaam sub pedibus sternit Martianus 
pella ; quo loco, doctus alioqui vir Caylusius ri- 
dicule legit [usciniam Pro fuscina. Cansam hano ve- 
rissimam, cur detur Neptuno fuscina, unus fortasse 
inter mythographos novit Phornutus, cap. de Ne- 
ptuno, quanquam et ipse immerito dubitans: oípet 
Ói cplauvev, Wóttpoy inel. exci xpovat mpóc Tiv ty 


SEDULH SCOTI 
violentiam et in se ipso inclusam feram superal A 


916 


Infecta mens veneno. 

Misceatur ergo menti, 

Flagransque odore pacis 

Dux flat, ac serenus 

Grato nitente vultu. 

Nec judicans sit ante 

Quam veritas patescat. 

Nam notione nocte 

Cor splendet ut lucerna. 
CAP. XIV. 

Sed dum boni rectores fastum superbia tyranni- 
dis in adversariis debellare student, non in se nec 
in suorum fortitudine, sed In Altissimi virtute et 
gratia totam confldentiam stabilire debent, quia 
ipse est solus et potens protector omnium in ipso 


B fiducialiter sperantium. Unde per Psalmistam dici- 


tur : Bonum est. sperare in Domino, quam sperare in 
principibus (Psal. cxvii, 9); bonum est confidere in 
Domino, quam confidere ín homine (Ibid. v. 8). Et 
alibi : Nolite confidere in principibus neque in. filiia 
hominum, in quibus non est salus. Exiet spiritus ejus 
et revertetur in terram suam. Et reliqua (Psal. cxr.v, 
9, 4). Cui etiam Jeremias concinit dicens : Domine, 
omnes qui te derelinquunt, confundentur ; recedentes 
a te, in terra scribentur ; quoniam dereliquerunt. ve- 
nam aquarum viventium Dominum (Jerem. xvn, 15). 
Maledictus homo qui confidit in homine, et ponit car- 
nem brachium suum, et a. Domino recedit cor ejus. 
Et reliqua (Ibid., v. 5). Nullus ergo debet confidere 
in homine, aut przsumere quod nullus ei possit re- 


C sistere. Prosumebat et silurus piscis quod hamum 


sibi nemo jaceret, nemo tenderet retia ; et si inci- 
disset, omnia disrumperet, et tamen fuscinam « non 
evasit. Quod st quis singulari fortitudine excellens 
ob hoc singulos non timeat, idem multos necesse est 
ut caveat. Nam qui ab uno vinci non petest, inter- 
dum a multis vincitur. Elephas grandis est, et occi- 
ditur; leo fortis est, tigris fortis est, et occiditur. 
Prudentis autem rectoris est etiam metuere vel pra- 
cavere inferiores, cum ssxpe ab inferioribus supe- 
riores superentur. (uam immanis est crocodilus et 
dentibus atque unguibus intolerabilis ! qui tamen ab 
enideo bestiola ventre perimitur. Monoceron elephan- 
tem cornu perforat. Formidabliis elephantus mu- 
rem timet. Leo rex ferarum exiguo scorpionis acu- 


P 1eo occiditur. Nemo itaque in suis viribus temere 


presumat. 
Sed ne quis in suorum fortitudine ac numerosi- 


Lr oo Ódpev, 11 cc émerodalev coívov coU üpyévou óc 
Tü» ximct cüc yüe; Cmteri, quod valde miror, in 
alias abeunt, quas piget referre cxplicationes, hanc 
unice veram, ut reor, ignorantes; veluti Servius, 
ad An. 1, 158 ; Fulgentius, lib. 1,9 ; et Vaticani 
mythographi, Class. AA. T. Ill, pp. 59, 86, 185; 
nec non Graci auctores laudati a Munckero ad Ful- 
gentium loc. cit. Picetores vero ac statuarii , hoc 
aptius, pre ceteris piscatoriis, instrumentum Ne- 
ptuno distinguendo adhibent; etenim tridens, cum 
marinum deum denotat, tum etiam sceptri vicem 
erit, et omnino decoram atque speciosam aquarum 
no dignitatem conciliat. 





$11 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 


uà 


tate confidat, Xerxes rex Persarum bellum adversu& A4 — In Domino potius vivo spes tota locetur, 


Graeciam a patre susceptum per quinquennium in- 
Btruxit ; qui videlicet Xerxes pcc millia armatorum 
de regno, et ccc millia de auxlliis, rostratas etiam 
mille ducentas, onerarias tria milli numero ba- 
buisse narratur; ut merito inopinato exercitui, im- 


mens:xque classi vix. ad potum flumina , vix terras 


ad ingressum , vix maria ad cursum suffecisse me- 
moratum sit..Sed Leonidas rex Spartanorum cum 
quatuor millibus hominum contra mille millia arma- 
torum ejusdem Xerxis in bellum processit, ac, dele- 
tis Persarum copiis, victor et bello clarissimus cum 
Suis paucis pro amore liberande patrie occubuit. 
Xerxes vero, bello in Grzcia infeliciter gesto, con- 
temptibilis suis factus, in regia circumventus occidi- 


Qui regit altithrongs numine regna Deua. 
Qui dat ét oranipoteng ducibus sperare superna, 
Virtutem valida vincere posse manu. 


CAP. XV. 


Unde si quando bellici rumores crebrescant, non 
tam in armis corporalibus et fortitudine confiden- 
dum, quam assiduis ad Domipum orationibus est 
insistendum, Deique sunt imploranda auxilia, cujus 
in manibus consistit salus, pax atque victoria ; qui 
si pia devotione invocatus fuerit, nunquam se invo- 
cantes deserit, sed eisdem misericorditer adjutor in 
importunitatibus assistit. Nam qum suorum electo- 
rum manus et voces ad Patrem misericordiarum ele- 


tur. Nam secularis glorix et incurvabilis superbix B vantur, hostium ferocitas annihilatur, ac nonnun- 


pedisequa est ignominia. Hinc per Salomonem dici- 
tur : Dominus exercituum hoc cogitavit ut. detraheret 
superbiam omnis glorie, et ad ignominiam deduce- 
ret omnes inclytos terr (Isa. xxin, 9). 

Non ergo glorietur fortis ip fortitudine su3, nec di- 
ves in divitiis suis. Nam si eruca parvusque vermi- 
culus fortior homine est, utquid se jactat terra et ci- 
nis, et elata per superbiam, cum ex bumo sit, hu- 
mana contemnit? Itaque qui gloriatur, in. Domino 
glorietur (I Cor. 1, 91), qui arcum potentium infir- 
mat, et infirmos robore accingit ; cujus adinventio- 
nes sunt ut superbi cadant et humiles surgant; eui 
omnis potestas a Patre data est in coelo et in terra, 
et orhnia subjecta sunt sub pedibus ejus. In quo si 


quam hosübus subifanea ignominia mortisque fo- 
vea, piis vero inopina victoria disponitur ; dum pii 
viam desperate salutis, impii autem decipulam in- 
sperate morlis intrant. Sed quod dicimus, evidenti» 
bus exemplis nos approbemus, 

Moyses legislator cnm manue suas in oratione 
elevabat ad Dominum, viucebat lgrael ; cum paulu- 
lum remittebat, vincebat Amalec. Bio et rege Eze- 
chia non corporalibus armis pugnante, sed cum la- 
crymis exorante, angelus Domini centum oetoginta 
quinque millia Asayriorum ung nocte interfecit. Jo- 
saphat rex laudes Domino personebat, et Dominus 
pro laudante hostes superabat, ita ut conyerteret 
hostium insidjags in semetipsos, vel mutuis caderent 


quis fiducialiter anchoram spei fixerit, misericordia C vulneribus. Ieraelitm vero ingentem predam de spo- 


circumdabitur, sicut scriptum est, Qui sperat in Do- 
snino, sublevabitur (Prov. xxix, 95). Exspectatio ju- 
&tarum lztitia, Psalmista attestante, qui ait: Speran- 
tes autem iy. Domino misericordia circumdabit (Psal. 
xxxi 10). Et iterum: Beatus vir, cujus est nomen 
Domini spes ejus (Psal. xxxix, 5). Quis enim spe- 
ravit in Domino, et eonfusus est? Quis permansit in 
mandatis ejus, et derelictus est? Quis invocavit Do- 
minum, et despectus est ?* Quoniam pius et misericors 
Dolninus (Eccli. n, 43). 
Quisquis bellipotens $zxvis confidit in armis, 
In se sive suis spem male fidus babens, 
Instabili tremulans folio simulabitur ille, 
Grando quod excussit, quod notus atque mevet, 
Cujus loricz textura rigente metallo 
Ut fragilis tela nutat. araneolze, 
Plumbeus ut pugio gladius lcntescit acutus, 
Nec fidus dominum protegit et clypeus. 
Quem galex tutela premit ceu lanea cassis, 
Lancea vulnipotens sicut arundo valet. 
Talibus horrendus jactabat szpe Golias, 
Quem funda missus stravit ab hoste lapis, 
Illum non vicit clypeus, non arma tremenda, 
Nonque minax sermo profuit Allophylo. 
Si leo, si tigris, perimitur, si crocodilus, 
Ingens si murem trux elephasque timet ; 
Ergo nec in proprii fidendum viribus ulli 
Delliqeto, quamvis cnea membra gerat. 


liis occisorum tollentes, ita onusti aunt ut omnia 
portare non possent, pec per tres dies spolia auferre 
pre prede magnitudine. Quid referram de Macha- 
bzis, qui divino freti adjutorio swpe victores fue- 
rupt ? Unde et famosissimus ille Judag atque in bel- 
lis Domini ipvictissimus, ad plebem formidentem aa 
dicentem, Quomodo poterimus pauci pugnare adver- 
sus multitudinem tantam ei tam fortem, et mos [oti- 
gati sumus jejunio hodie? respondit : Fecile et 
concludi multos in manus paucorum ; et mon est dif- 
[exentja in conspectu. Dei coli liberare. in. wyultia vol 
in paucis, quia non. in. multitudine egercitus victoria 
belli, sed de colo fortitudo est. Ipsi veniunt ad nos in 
multitudine contumaci et superba, «t disperdamnt nog 
e( uxores nosíras et filios nostros, ek ut agolient nos ; 
nos vero pugnemus pro animabus nostris. et legibua 
nosiris, et ipse Dominus conteret eos. ante faciem ve- 
atram. Vos auem ne timueritig eoa (I Mach. wi, 1T- 
22). Sicque irrumpens in hostes , contrivit €os, et 
vietoriam accepit de inimicis suis. 

Nec solum in Veteri Testamento hec facta sunt, 
sed etiam in Novo his similia contigerunt. Unde bi- 
Storie tradunt quod Constantinug imperator cruce 
Christi pro vexillo utens, universos hostes suos su- 
peravit. Similiter et Theodosjus Augustus magis 
orando quam bellando quosdam tyrannos eorumque 
exercitus prostravit ; cui Dominus tempestates, .ful- 
gura et tomluva in auxilium contra edyersarios 


$19 


B SEDULM SCOTI 


$20 


misit, et. eos vindicta celesti protrivit, de quo qui- A citus, fides fervet in populo, et contempto armorum 


dam eleganter poeta 4 sic ait : 

O nimis dilecte Deo, tibi militat zther, 

Et conjurati veniunt ad classica venti. 

Quid autem mirum si per magna elementa magnus 
Dominus magnalia operetur, cum etiam in minutis 
volatilibus stupenda miracula ipse facere przedicetur? 
Ecclesiastica namque refert historia quod tempore 
Constantii imperatoris rex Persarum Sapores no- 
mine, Nisibin civitatem, quam quidam Antiochiam 
Mygdoniam vocant, multis cum millibus obsidebat, 
cujus urbis episcupus atque rector et dux erat san- 
ctus Jacobus apostolice grati: radiis illustratus. Per 
idem ergo tempus Ephraim vir mirabilis et con- 
scriptor egregius apud Syros sacratissimo Jacobo 
supplicabat ut veniret ad muros, et videns barbaros, 
maledictionis jacula contra eos emitteret. Flexus 
ergo venerabilis homo ascendit in murum, et cum 
millia millium videret exercitus, aliam maledictio- 
nem eis non petiit, nisi sciniphes et culices, ut per 
parva animalia supernam virtutem potuissent agno- 
scere. Orationem vero secutz sunt nebulz sciniphum 
et culicum. Et elephantorum quidem proboscidas, 
eum sint cavae, equorum vero aliorumque jumento- 
rum aures simul et nares implerunt. At illi ferre 
vim parvorum animalium non valentes, sessores 
suos duetoresque excussos dorsis projecerunt, et 
disruptas acies confüderunt, exercitumque relin- 
quentes, summo impetu fugiebant. Hoc modo terri- 
tus imperator parvam clementemque correptionem 
in se cognoscens factam a Deo habente providentiam 
animarum eum pie colentium, suum exinde reduxit 
exercitum, confusionem non victoriam ex ila obsi- 
dione percipiens. 

Legimus et alios sanctos viros, quos contigit ali- 
quando cum Christiano populo in expeditionem exer- 
citus esse, magis oratione contra hostes quam armis 
sweularibus pugnasse; quomodo sanctus Germanus 
Antissiodorensis episcopus fecisse legitur, qui cum 
beato Lupo, episcopo Tricassinz civitatis, in Bri- 
tanniam ad exstirpandam Pelagianam h:eresim mis- 
sus fuerat, quo tempore necessitas belli Britonibus 
contra Pictos et Saxones imminebat, quia Picti et 
Saxones, confidentes in multitudine exercitus sui, 
Britones opprimere disponebant, quos eadem neces- 
sitas in castra contraxerat 5. Et cum trepidi partes 
suas impares judicarent, sanctorum antistitum auxi- 
lium petierunt. taque apostolicis ducibus Christus 
militabat in castris. Aderant etiam Quadragesima 
venerabiles dies, quos religiosiores reddebat prz- 


sentia sacerdotum in tantum ut, quotidianis przedi- , 


catonibus instituti, certatim populi ad gratiam 
baptismatis convolarent. Nam maxima exercitus 
multitudo undam lavacri salutaris expetiit. Ecclesia 
ad diem resurrectionis Dominicze frondibus contexta 
componitur, atque in expeditione campestri instar 
civitatis aptatur. Madidus baptismate procedit exer- 


* Claudianus, de tertio Consulatu Honorii. 
P Sumit hanc narrationem Sedulis a Constantio, 


presidio, divinitatis exspectatur auxilium. Tunc 
Germanus ducem se przelii profitetur, eligit expedi- 
tos, et e regione qua hostium sperabatur adventus, 
vallem circumdatam editis montibus intuetur, quo 
in loco novum componit exercitum ipse dux agmi- 
nis. Et jam aderat ferox multitudo hostium, quam 
cum appropinquare intuerentur in insidiis constituti, 
tunc subito Germanus signifer universos admonet, 
ét przdicat ut voei suze uno clamore respondeant ; 
securisque hostibus, qui se insperatos adesse con- 
fiderent, alleluia jam tertio repetitam sacerdotes 
exclamabant. Sequitur una vox omnium, et elatum 
clamorem repercusso aere montium conclusa multi- 
plicant. Hostile agmen terrore prosternitur, et super 


B se non solum rupes circumstantes, sed etiam ipsam 


coli machinam contremiscunt, trepidationique in- 
jecte vix sufficere pedum pernicitas credebatur. Pas- 
sim fugiunt, arma projiciunt, gaudentes vel nuda 
corpora eripuisse discrimini. Plures etiam timore 
precipites flumen quod transierant devoravit. Ultio- 
nem suam innocens exercitus intoetur, et victorize 
concessa otiosus spectator efficitur. Spolia colligun- 
tur exposita, et coelestis palmze gaudia miles religio- 
sus amplectitur. Triumphant pontifiees, hostibus 
fusis sine sanguine ; triumphat victoria, flde obten- 
ta, non viribus. 

His itaque et talibus exemplis evidenter ostenditur 
quod magis homines sanctis orationibus ac divino auxi- 
lio, quam armis szecularibus a periculo mortis prote- 
gantur. Unde autem solatia pr:xesentis vite, et defen- 
sio contra universa pericula, et victoria de hostibus 
maxime quarenda sit, ipse Dominus in veteri lege 
priorem populum instruens ita ostendit dicens : Si 
in preceptis meis ambulaveritis, et mandata mea cu- 
stodieritis, et feceritis ea, dabo vobis pluviam in tem- 
poribus suis, et terra gignel [(ructum suum, et pomis 
arbores. replebuntur. Apprehendet messium  tritura 
vindemiam, et vindemia occupabit sementem, et com- 
edetis panem vestrum in saturitate, et absque pavore 
habitabitis in terra vestra. Dabo pacem in finibus 
vestris; dormietis, et non erit qui exterreat. Auferam 
malas bestias, et gladius non transibit terminos vestros. 
Persequemini inimicos vestros, et corruent coram vo- 
bis. Persequentur quinque de vestris centum alienos, 
et centum ez vobis decem millia. Cadent inimici vestri 
in conspectu vestro. Gaudio respiciam vos, et crescere 
faciam, multiplicabimini. Et firmabo pactum meum vo- 
biscum. Ponam tabernaculum meum in medio vestri, 
et non abjiciet vos anima mea. Ambulabo inter vos, et 
ero vester Deus, vosque eritis populus meus. Ego Do- 
minus Deus vester. ()uod si non audieritis me, nec fe- 
ceritis omnia mandata mea, si spreveritis leges meas, 
et judicia mea contempseritis, ut non faciatis ea que 
a me constiluta sunt, et ad irritum perducatis pactum 
meum, ego quoque hac (aciam vobis : visitabo vos in 
egestate et ardore, qui conficiat oculos vestros et con- 


antiquo S. Germani biographo, lib. 1, cap. 28, quem 
videsis apud Surium die 34 Julii. ' 














52 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 


322 


sumat animas vesiras. Frustra serefis sementem, que A dientibus aliqua in hoc mundo adversa contigerint, 


ab hostibus devorabitur. Ponam faciem meam contra 
vos, et corruetis coram hostibus vestris, et subjiciemi- 
mini his qui- oderunt vos. Fugietis , nemine perse- 
quente, Quod si nec sic volueritis recipere disciplinam, 
sed ambulaveritis ex adverso mihi, ego quoque contra 
vos adversus incedam ; et percutiam vos septies pro- 
pter peccata. vestra, inducamque super vos gladium 
ultorem. (ederis mei. Cumque con[ugeritis in urbes, 
mittam pestilentiam in medium vestri, et trademini in 
hostium manus. Et reliqua. (Levit. xxvi, 5-25.) 

H»c ergo licet priori populo, qui terrena. bona 
ambiebat, per legislatorem dicta sint, tamen Chri- 
&tiano nunc populo convenienter aptari possunt, cui 
. 8 Domino suo in presenti tribulatione consulitur, et 


nec mox debent contristati ab eo refugere atque de 
ejus auxilio desperare, sed fiducialiter agere, ac de 


"Dei bonitate pleniter confldere. Siquidem hzc trans- 


itoria vita est justo tentatio tota, in qua plus in- 
terdum nocent prospera quam: adversa; quia Dei 
electos prospera dejiciunt, adversa vero erudiunt. 
Ut enim sapientes perhibent, quinque temporum 


vafietatibus regnum terrenum consistit. Nam pri- 


mum tempus laboris est, quando per fragores hos- 
tium et bella contenditur. Secundum vero quando 
ipsum regnum suis incrementis ut luna usque ad 
plenitudinem tendit. Tertium tempus est ipsius ple- 
nitudinis, quando undique 4b omnibus non offendi- 
tur, sed in plenitudine glorixz sux tanquam plenilu- 


insuper bona futura in colis premittuntur. Huie p nii claritas nobilitatur. Quartum tempus est in quo 


ergo optime convenit, ut mandata Domini sui servet, 
et totam spem suam in eo constituat, qui potens 
est ab omnibus adversis in se sperantes eripere, 
atque ad prosperitatis eventum et hic et in faturo 
$uos electos transferre. 


Ventosa eum desxviat 
Euri procella perstrepens , 
Altitonans de montibus 
Cum nubilosa grandine, 
Sylv ruantque protinus , 
Turbetur et actus maris , 
Minas et astris inferat 
— Nentus erepanti fulmine; 
Ferit pavor mortalium 
Tunc corda contrementium , 
Ne sternat ira coelitus : 
Propaginem terrestrium. 
Quisquis sapit pericula- 
Vitare corde provido, - 
Fugit timens h»c omnis, 
Tutum capessat ut locdm. 
Sic ingruente maximo. 
- Adversitatum turbine 
- Totis petenda viribus. 
Colitonantis dextera. 
Beatus ille przeminet 
Qui tunc volante prapete 
Oratione machinam 
Poli penetrat arduam! 
Alas habet haec aureas 
Volucris ore lucida. 
Lzvam regit jejunium, 
Dextram tenetque largitas. 
Hanc noscit ordo colitum , 
Gaudens salutat advenam , 
Offert eamque glorise 
Tribunal ante principis. 
:Votiva mentis xenia 
"Tunc prendit, ipsa lactea 
Poli revisit climata, . 
Donisque omnia gratia. 
CAP. XVI. 
At vero si bene regentibus et przcepta Dei custo- 
- 20. s" 


"ipsius regni sublimitas instar lun: decrescere inci- 


pit. Porro quintam, quod est novissimum, tempus 
est colluctationis et contradictionis, quando rei pu- 
bliez quasi turris Siloa summa corruit, ac nullus ad 
ipsam rem publicam stabiliendam quidquam boni 
facere vult. Unde colligendum est quam mobilis et 
quam variábilis sit terreni regni gloria, qux nun- 


:quam in eodem statu perseverat, sed sicut luna ut 


per momenta crescit in prosperis, ita et decrescit in 
adversis. At vero gloria sine mobilitate nequaquam 
in terrestri, sed in ccelesti regno invenitur. In mo- . 
mentanea enim hujus sxculi potestate, et confusa 
rerum transibilium inconstantia, quomodo s:xpe ex 
procellis adversitatum serenitas redditur, ita in pro- 


C cellas setena mutantur. | 


Itaque si aliqua contigerint adversa, qui providus 
est rei publice gubernator, non statim talibus tem- 
pestatum turbinibus infringatur, sed e contra valida 
mentis fortitudine in Domino confortetur, atque 
Omnipotenti gratias in adversis referat, qui in pro- 
Bperis successibus de Domini sui clementia grates 
agebat. Parum est enim quando in Dei beneficiis, 
qu: nobis accidunt, gratulamur. Nam et hoc genti- 
lis facit et Judzus et publicanus et ethnicus. Chri- 
stianorum propria virtus est, etiam in iis qus 
adversa putantur, referre gratias Creatori, ut in Dei 
preconium mens lzta prorumpat, dicamusque : Nu- 
dus exivi de utero matris mem, nudus et redeam. 
Sicut placuit Domino, ita factum est ; sit nomen Do- 


D mini benedictum (Job. 1, 24). Quoties enim aliqua 


tribulatio in mundo evenerit, qui boni sunt, velut 
vaga sancta, gratias agunt Deo qui eos castigare di- 
gnatur ; illi vero qui sunt superbi, vel luxuriosi, vel 
cupidi, blasphemant contra Deum et murmurant di- 
centes : O Deus, quod tantum mali fecimus ut talía 
patiamur? At vero de bonis tribulatis ita in Job le- 
gitur : Beatus homo qui corripitur a Domino ! Incre- 
pationem ergo Domini ne reprobes, quia ipse vulnerat 
et medetur, percutit e£ manus ejus. sanabunt (Job. v, 
41, 18). Nam fomentis lenibus, quibus nos Deus 
consolatur sz pe, sspe etiam mordacissimum medi- 
camentum tribulationis adjungit, et quasi clemen- 
tissimus medicus incidere cupiens putridas carnes et 


$25 


' eariosa vulnera adurere, cauterio non parcit ; non À 


miseretur, ul magis misereatur. 

Interdum vero plus nobis utilia sunt bella et quae- 
libet adversa quàm pax et otium, quia pax delicatos 
et remissos facit ac timidos ; porro bellum et men- 
tem acuit, et presentia quasi transeuntia contemne- 
re persuadet. Ác sxpe superna disponenie gratia 
dulcissimos fructus majoris pacis et concordie pro- 
generat. Unde et Constantinus imperator, Suavio- 
res, inquit, sunt amicitize post inimicitiarum causas 
ad concordiam restitutz. Quisquis vero bonus et 
justus rector spirituales et carnales hostes nec non 
qualibet adversa vel evadere vel triumphaliter vin- 
cere desiderat, armamentis spiritualibus munitus 
atque ordinatus fiat, juxta Apostolum indutus lorica 


SEDULII SCOTI 


$24 
Quem pie nobis tua dextra porgit, 
Simus ut salvi, bibimus libenter 
Dona salutis. 
Nosque lorica renitente justi, 
Ac spei tuta galea, flagrante 
Ense sermonis, fideique scuto 
Quzssumus arma. 
Et crucis signo radiante cornu 
Exhibe votis populi precantis 
Hostium cunctos superare fastus 
Te dominante. 
GAP. XVH. 
Qui bonus est princeps, multis virtutum praconiis 
adornatur, maxime vero clementia, mansuetudine, 
anime tranquillitate, nunquam recipiens tempesta- 


justitiz, galea spei, nec non clypeo fidei protectus, p tem, sed pacis concordiam quam fleri potest semper 


ac divini sermonis gladio coruscus emineat. His 
enim et talibus armis sanctos atque clarissimos ter- 
rarum reges fuisse munitos, et superasse adversa- 
rios, et ampla tropea de hostibus retulisse, atque 
inclyta regna diu et feliciter gubernasse, multis 
Scripturarum locis smpissime legimus. Quomodo 
sanctus David, ut alios causa brevitatis omittam, 
armis spiritualibus przeditus, quia Deum verum toto 
corde timebat e& amabat, multa evaserat pericula, 
atque hostes Domini digna s»pe perculit ultione. 


Ut globus lune modo luce crescit 

Ductus in sphzram radiis corusoam , 

Nuncque decresoit variante motu 

' Corniger orbis : 

Regna sic terre bifido tenore 

Gloria creseunt. modo prosperante , 

Nunc et adversis minuuntur ortis 
Aulica sceptra. 

Res quid humanas querimur fugaces 

Esse ceu fumus fluviusque preeceps ? 

Nonne sic mundi variant recursum 
Hac elementa ? 

Post diem claram tenebra sequuntur , 

Post serenatas placidas et aures , 

Illico surgit nebulis opaoisg 
Sava procella. 

Taliter duleem eequiturque paoem 

Litium gurges subite ruin. 

Unde marcescit hominum propago 
Flos velut agri. 

Àt pius princeps Domino potenti 

Corde contrito bilarique vultu 

Gratias, postquam nova dagena séntit , 
Taliter offert, 

Patris excelsi benedicta proles , 

Qui creas totum renovasque mundum, 

Nunc tuz grates ferimus salubri 
Nos medicing. 

Tune castigas medicante virga 

Nos volens &alvos nitidos ut agnos 

In tni sacra gregis esse caula, 
Optime pastor. 

Unde myrrhati calicem liquopis 


amplexans,.non solum erga $u0s, sed eiiam cirea ini- 
maios; quos exemplo patienti» atque clementise 
pium e£ magnanimum rectorem vimoere oportet, te- 
stante Psalmista, qui ait: Cum his qui oderunt pacem 
eram pacificus (Psal. cxix, 7). Prudens igitur do- 
minator per pacis connexionem studet semper am- 
plificare, ordinare atque gubernare imperium ; cum 
pax sit omnium rerum tranquillitas ordinis et con- 
nexio et incrementum regis potestatis. Ut enim dis- 
cordia maxime res labuntur, ita eomcordia pacis 
etiam minima crescunt. Unde Publio Geipione inter- 


. Togante, qua ope res publica Numanmtüe prius in- 


victa durasset, qui post fuisset eversa, Tyrseus 
quidam Numautinus respondit : Concordia, invicta ; 


C discordia, exitio fuit. Siquidem Numantia civitas.per 


annos XIV, solis iv millibus euorum, xL millia Ro- 
manorum non solum sustinuit, sed etiam vicit. Con- 
cordia dissensiones reprimit, aspera uwd lenitatem, 
adversa in prosperitetem, inimicitias ad amicitia- 
rum tranquillitatem reducit ; amabilis Ihter amicos, 
inexpugbabilis ab adversariis, desiderabilis etiam ab 
inimicis. Hzc serena est domi, victrix in prelio; 
licet neque bellis velit esse implicata, nisi cum per- 
necessaria et justissima exegerit caua. 

Sed sunt nonnulli qui suecestu terrebz felicitatis 
et tumore superbie in tentum existunt elati, ut pa- 
cem ab hostibus oblatam spernere, et injusta bella 
suscipere non peráméesoant; et, quod est gravius, 
duobus forte bellis impliciti, teaquam Spartanorum 
furore, tertium non recusegt. Sed sepe tales virga di- 
vina ultionis juste intereunt, queniam pacis donum 
sibi oblatum susoipere nolunt. Quemedo Amasie 
regi Judz contigiste legimus, qui milt nuntios ad 
Joss filiuin Joaches lii Jehu regis Isracl dicens : 
Veni et videamus nos (IV Rog. xiv, 8), Remisitque 
Joas rex Israel] ad Armasiam regem Jüde dicens: 
Carduus Libani misit ed codrmm que ott in Libano, 
dicens, Da filiam twàm filio meo usorem. Transie- 
runique bestiam saltus. qui eunt in. Libano, et concul- 
caverunt carduum. Percullone involuipi super Edom, 
et sublevavit te cor tuum. Contentus esto gloria, et sede 
in domo tua. Quare provocas maíam, wt cadas tu et 


Judas tecum? Et non acquievit Amasias. Ascenditque 








$25 


in Bethsames oppido Jude ; percussusque est. coram 
I:rael (IV. Reg. xiv, 9-12). 

Libet etiam commemorare quod de ipso Juliano 
principe in historia refertur ecclesiastica, qui multos 
vicos castraque detinens, Jam etiam civitates Perga- 
rum capiebat. Cumque venisset Ctesiphontem civi- 
tatem, in tantum obsedit regem, ut crebris legatio- 
nibus uteretur, offerens dare sux patriz partem, si 
soluto bello discederet; quod Julianus noluit, neque 
supplicantibus est misertus, neque mente percepit, 
quia vincere quidem bonum est; supervincere, ni- 
mis invidiosum. Credens utique magicis artibus, et 
falsa spe victóri$ presumens; qui dum fuerat in 
equo et exercitum confortabat certum sperans trium- 


LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 
Joas rez Ysrael, et viderunt se ipse et Amasias rex Jude A 


$26 
Etpers consilii nàufrega parterit 
Incautis ducibus sspe pericula, 
Quam mortis sequitur mox violenti, 
Pax vero medicans dissona glutinat, 
Pax lites reprimens geudía seminat, 
Pax jungit populos perpete federe, 
Regnum pace regit rector et optimus. 
Quis chárisma placet pacis arófnhte 
Virtutum fedolént sicut olivifer 
Mons pinguis Domini , quo flait &ffatim 
Lao mel Christicolis nectar[s ubere, 
CAP. X VIII. 
Gloriosi principes e& reges atque deees thüorem 
Altissimi ante oculos habentes, feque de pacfs 
tranquillitate, neque de triumphis victorite sibirhet 


phum, contra illum jaculum repente delatum, dis- B arrogabant, sed tetam Omnipotentis gratim depntan- 


currens per brachium in ejus latus inmmrersum est. 
Ex hoc vulnere suscepit terminum vitx. Qui vero 
justissimum intulit vulnus, haclenus ignoràtur, sed 
alii quemdam invisibilium hoc intulisse ferunt, alii 
vero unum pastorem lsmaelitarum, alii militem 
fame et itinere fatigatum. Sed.sive homo, sive ange- 
lus fuerit, palam est quia divinis jussionibus mini- 
gtravit. Aiunt enim quia dum fuisset vulneratus, mox 
manum sanguine suo compleverit, et in aerem pro- 
jecerit dicens : Galile, vicisti! Et in eo ipso confes- 
sus cum blasphemia victoriam. 

Nullus ergo pacis gratiam fastu temerario debet 
spernere, aut post hostes prostratos elato corde su- 
perbire, quomodo prefatus Ámasias et Julianus fe- 
cerunt. Unde scriptum est: Non keteris super ihi- 
mici tui interitum, ne forle superveniant in te similia 
(Eecti. vi, 8). Et iterum: Cum ceciderit inimicus 
tuus, ne gatideas, et in ruina ejus ne exsultet. cor 
tuum (Prov. xxiv, 1). Nam Deo displicet quisquis 
exaltat sein malis alterius. Unde beatus Dàvid dé suo- 
rum interitu Inimicorum non solum Rhófi erat lzetatus, 
sed vehementer fuerat contristatus, affectu charila- 
tis plahgens fortes Israel a. Philisthzis fuisse pro- 
stratos, et dicens * inclyti Israel super montes suos 
interfecti. iunt. (tomodo ceciderunt. fortes ? Nolite 
unwuntiare in. Geth, neque. annuntietis in. compitis 
Ascelonis, we forte letentur. filii. Philislhitm, he ex- 
stitent fifi incircumcisorum. Et cxlera (If. Reg. 1, 
39). Quibus evidenter ostenditur quantum pietatis 
affectum sanctus David etiam erga inimicos habebat. 

Ó quam paeíticos Cunctipotens aínat ! 
Quis regnum Solyti perpetis atnult 
Hilos $Wgelici gratia schematis 

Ornháb clarffcat pectore vultibus, 
Q'oorei sinjficitas cordibus insitá, 
flictt mos avibus felle carentibus. 
Hat gaudet sobole cehsithronus Pater, 
Heredesque suos hos Deus eligit. 
Paeem qui sequitér, splendidus enitet, 
ER vetbis fedotet mel velut Atticum. 
Qui paeem renuit, in tenebris manet, 
Et oteeus gradiens in foveam cadit. 
Nom discers ànimi turbida motio 


tes, dignas gratulationes sacraqüe vota, seu pro stà- 
tu pacis, seu pro transacta victoria, Domino persol- 
vebant, qui dat $alutem et gloriam regibus ín ipsó 
fÉduciam spei habentibus, qui voluntatem diligen 
tium se faciet, et orationes eorum exaudiet, salvos« 
que faciet eos; quia cuktodit Dominus ómnes dilfa 
gentes se, et omnes peccatores disperdet ! Sapientia 
quoque hoe ipsum attestante atque dicente : Qui ti- 
setis Dominum, seperate in. ills, et (& oblectattóne 
veniet vobis misericordia (Kecli. n, 9). Ünde pef 
Joel prephetaimn. dicitur : Dominus spes popali sti, el 
fortitudo filiorum lsrael (Joel. m, 46). Queta. pro 
multitudino misericordiarum suarum, et abundantia 


,. Censolationum, et largitate benefcioruns, quibus hu-« 


neano generi ineffabili bonitate consulit, admirari ot 
preconiorum laudibus ac benigni$ devotionibus 
exaltari et honorari oportet; Psalmista nos exhor» 
tante atque dicente : Gonfiteantur Domino misericor. 
día. ejus, et mirabilia ejus Riliis hominum (Psal. cvi, 
21). Cui et illud concinit quod in Deuteronomio l&- 
gitur : Ipse est laus tua et. Dowe twus, qui fecit tibi 
hec magnalia et terribilia, qu& viderunt oculi tui 
(Deut, x, 21). Unde et lárael populus duce Moyse 
pertransito mari Rubro, submersisque pelago /Egy- 
piis, canticum exsultationis Dohiimo personuit, quia 
ejus magnifica in se beneficia persensit. Quid sutem 
referam de famosis et sanctis ducibus ac tepibus 
ejusdem populi, qui quoties de sinenibus inimicorum 
liberati, vel de hostibus fuerunt tictoriosi, Kberutori 
et protectori suo tam hymnicas laudes quam pacifi- 
cas hostias c:eteraque vota Domine áecepthbilia re- 
tribuebant? Inter quos ille devotus hymnidicué Da« 
vid pro collatis sibi a Domino beneficiis spirituali- 
ter exsultans aiebat : Cantabe Doméno qui bona 
tribuit miM, et psallam nomini Domini altissimi 
(Psal. xit, 6). Hinc illepopulus per Nahum prophetam 
admonetur dicentem : Celebra, Juda, [estivitates 
(uas, et redde vota tua. (Nah. 1, 15). Quanta vero 
bona ipsa plebs Domini consequebatur, per Joel pro- 
phetam breviter ita describitur: Et comedetis ves- 
centes et saturabimini, et laudabitis nomen Dei vesin 
qui [ecit vobiscum mirabilia, et non con[undetur pe 
pulus meus in eteruum (Joel. w, 25). 


$27 


SEDULII SCOTI 


528 


Sed et in Novi Testamenti tempore multi san- A rimis honoribus sublimat. Theodosius quoque lux 


ctissimi rectores, beneficiorum Altissimi non fue- 
runt immemores; sed quanto csteris divina lar- 
giente gratia fortiores eminebant et gloriosiores, 
tanto magis Omnipotenti dignos recompensabant ho- 
nores; qualis erat magnus et optimus imperator 
Constantinus, qui insigni pietate decoratus, superna 
disponente providentia, potitus est Europa universa 
alque Libya; super has etiam maximam Asiz par- 
tem tenens, subjectos habuit ubique devotos. Sed 
etiam barbarorum alii quidem sponte serviebant, 
alii devicti. Übique triumphi videbantur, et victor 
cernebatur in omnibus imperator, qui divinz celsi- 
fudinis potentiam cognoscens atque admirans, et 
tanta sibi et humano generi collata per Omnipoten- 


tis gratiam beneficia enumerans, divitias divina BD 


Jaude atque honoris gloria refertas in hunc modum 
descripsit dicens : Sacratissimam custodiens fidem, 
veritatis luce participatus sum ; luminis veritate gu- 
bernatus, sacram agnosco fidem. Denique per hoc, 
Sicuti res ipsa confirmat, venerabilem religionem 
esse conspicio, et doctrinam agnitionis sanctissimi 
Dei omnibus offerentem. Hujus cultum me habere 
profiteor, quia hujus Dei virtutem in auxilio habens, 
mchoans a finibus Oceani, omnem terrarum orbem 
firma spe salutis obtinui. Hunc Deum colo, cujus 
signum Deo dicatus meus exercitus portat in hume- 
ris, ea quo dum justo sermone aliquid poscitur im- 
petratur. Ex ipsis autem trop:zis insignibus bene- 
ficia repente suscipio. Hunc itaque Deum immortali 
memoria me honorare profiteor, eumque summa 
puraque inente super omnia esse credo. Hunc incli- 
natis genibus invocabo, qui puram tantummodo 
mentem et immaculatam animam ab omnibus exigit; 
virtutis et pietatis actus exquirit, mansuetudinis et 
clementi: delectatur operibus, mites amat, habet 
odio turbulentos, diligit fidem, punit perfidiam, om- 
nemque potentiam cum fastu despicit, superborum 
punit asperitatem, ad fastum elevatos perimit, humi- 
libusautem ac patientibus digna retribuit. Quibus om- 
nibus consideratis, multas Deo refero gratias, quo- 
niam integra providentia omne genus humanum 
colens legem divinam, reddita sibi pace decenter 
exsultet. 

Et hz:ec quidem piissimus atque Christianissimus 
imperator dans gloriam Deo pro immensis ipsius be- 
neficiis dicebat. Quis enim rector sub Christiani no- 
minis titulo insignitus, atque ab infantia tutela ma- 
tris Ecclesiz ubere lacte sinu educatus, et in prin- 
cipali dignitatis apice divina disponente gratia 
sublimatus, non jugiter Omnipotenti victimas gra- 
Harum offeret, non illius voluntati humiliter atque 
ardenter obedire, et sanctis ejus servis placare non 
magnopere contendet? si rex impius Nabuchodono- 
sor Deum Israel honorat, si Alexander Magnus cum 
essel paganissimus illius templum adiit, illius ma- 
Jestati cervicem subdidit, se genibus provolutus cur- 
vat, ab illo auxilium efflagitat, illi victimas immolat, 
gtque insuper sancti pontificem templi Jaddum plu- 


"EP 


imperatori» dignitatis sacratissima, pro beneficiis 
a Deo sibi collatis creberrimasgratias referebat, mul- 
tis honoribus Christo suo vota compensans, quibus 
Christi amore refertis, tam Hierosolymis ecclesias 
constitutas quam per singulas civitates positas mul- 
tum honoravit, et cum Hierosolymam pergeret, et 
cum denuo remearet. 
Si pax proveniat, seu plaudant ampla tropza, 
Arroget incautus talia neme sibi. 

Nam Deus onmicreans, ingratos atque superbos 
Mente sui cordis spernit ubique duces. 

Diligit et mites, grates Dominoque ferentes, 
Cujus multiplices gratificantur opes. 

Nam neque diviti: faciunt neque regna beatos, 
Si non celsithrono laus sit honorque Patri. 

Ob hoc eximius divino munere princeps 
Hymnidicas laudes vota Deoque ferat. 

Dum pax arridet, tumidus dum sternitur hostis, 
Dum pollet terris copia plena bonis, 

Dum Deus ex alto regem populumque triumphet 
Magnifice plebem glorificando suam. 

Absit murmurium populo, cum manna redundet 
Tranquille pacis multiplicisque boni. 

Cantica letitixv potius tollantur in astra, 
Tantis pro donis organizare decet. 

Spiritus omnipotens orbis dum climata refert, 
Dum quoque terrigenis regna superna patent. 

CAP. XIX. 

Nam quisquis est prudens et sanctus Christiani 
populi dominator, beneficiorum Domini semper fit 
memor; ideoque benefici largitorem honoribus 
magniflcat, atque honoratum se esse cognoscit, pis- 
que affectione de privilegiis et causis sanctae matris 
Ecclesie, quz est spoósa Dei vivi, conservandis el 
augendis, nec non de honore ac reverentia sacerdo- 
tali laudabilem sollicitudinem habet. Tunc enim se 
fidelem Dei esse cultorem ostendit, dum Christiana 
devotione quidquid ad honorem et gloriam Christi 
ganctzque ejus Ecclesiz pertinet, ordinabilite" dispo- 
nere fideli sermone studet, seque omnibus adversita- 
tibus, si necesse fuerit, ob defensionem populi Dei, 
tanquam scutum objicit, qui se suumque regnum 
divina protectione defendi exoptat. Nec cessat au- 
gere honoribus Dei Ecclesiam, qui vult suum augeri 
et amplificari imperium ; ac de pace et securitate pia 
solertia pertractat ecclesiastica, qui transitortam et 
eternam pacem ac securitatem desiderat obtinere. 
Sit ergo fortis imitator ipsorum principum, qui ante 
ipsum juste et pie in voluntate Dei regnaverunt, et 
Christianum populum bene rexerunt, Christique 
Ecclesiam opportuno solatio foverunt, Dei timorem 
et ccelestis remunerationis spem semper, apte oculos 
habentes, et omnia quz agebant sive disponebant, 
secundum voluntatem ejus perficere festinantes, non 
pravorum iniquitatibus consentientes, sed prava in 
directa summo studio secundum trutinam justitiz 
transferentes. Sciebant enim quia qui emendare po- 
fest et. negligit, participem se procul dubio delicti 





LIBER DE RÉCTORIBUS CHRISTIANIS, 


$50 


eonktituit, quomodo in librig Regum narratur de A servitutem congruam regi orthodoxo de rebus quz 


Heli sacerdote, qui filiis suis in cultu divino delin- 
quentibus, et populo oblationes suas Deo offerenti 
vim facientibus, insuper et cum mulieribus quz ob- 
servabant ad ostium tabernaculi dormientibus peper- 
cit, et non eos auctoritate paterna acriter corripuit. 
Quanta vindicta super eos venit, et super omnem 
populum ! Quoniam traditi suit ipsi filii simul cum 
area Domini et universus populus in manus Phili- 
BLhiim, et czesus est Igrael plaga magna nimis, ita ut 
triginta millia peditum ibi cecidissent, quoad arca 
Domini capta est. Duo quoque filii Heli, Ophni' et 
Phinees, mortui sunt, ipseque Heli cum audiret ar- 
cam Dei captam et filios suos mortuos, cecidit de 
sella retrorsum, et fractis cervicibus mortuus est ; 


supersunt exhibeant; ut primo ordine flat quod ad 
divinum, et in sequenti quod ad humanum pertinet 
obsequium. Nam si provida solertia erga carnales 
milites cura sit exhibenda, quatenus eis cuncta ne- 
cessaria erogentur impendia ; et qui plus in bellicis 
tumultibus laborant, et ad profectum rei publice 
devotiores et fortiores, atque utiliores fiunt, plus 
mercedis et honoris accipiunt; quanto magis provi- 
dendum de spiritualibus Christi militibus, quorum 
sanctis laboribus et orationibus ipsa res publica ser- 
vatur incolumis et illzesa ? Hostes quoque visibiles 
et invisibiles superantur, copia rerum temporalium 
cuim prosperitatis eventu cumulatur. Sancti angeli 
in adjutorium populo invitantur, serenitas pacis 


sicque sacerdotium ab ejus domo ablatum ad aliam B redditur, imperium amplificatur. Postremo regia 


domum translatum est ; nec quisquam de stirpe Heli 
ultra in templo Domini ministravit. * 

Hoc itaque exemplo et aliis similibus, quz in Seri- 
ptoris sacris referuntur consideratis, sacratissimi 
principes atque rectores non recipiebant personas 
adulatorum, mel dulcedinis verborum pravz persua- 
sionis veneno intermiscentium, nec consentiebant 
fraudibus iniquorum nequiter blandientium; quo- 
niam si illis consentiatur in talibus nequitiis, non 
solum ipsi peccantes, sed et eis consentientes pariter 
interibunt. Ac boni et prudentes reges; quoniam ipsi 
recto vivunt, pio zelo prevaricantes disciplinabiliter 
redarguunt et corrigunt ; unde sibi duplicem remu- 
nerationis à Domino palmam acquirunt, dum male 


in subjectis redarguere, et eosdem ad bona verbo et C 


exemplis provocare student. Oportet enim Deo ama- 
bilem regnatorem , quem divina ordinatio tanquam 
vicarium suum in regimine Ecclesiz su:e esse voluit, 
et potestatem ei super utrumque ordinem pr«elato- 
rum et subditorum tribuit, ut singulis personis [et 
quz justa sunt decernat, et sub sua dispensatione 
prior ordo devote obediendo fideliter subditus flat. Et 
ideo in bono rectore debet laudabilis intentio esse, 
et bono studio iHud providere, quatenus przpositi 
ecclesiarum Dei suum locum legitime teneant, eisque 
ad hoc adminiculum regia clementia tribuat, ut offi- 
cium suum secundum mandata Dei et sacrorum ca- 
nonum instituta pleniter agere valeant; nec eis sz- 
culares potestates impedimento fiant , sed potius ad 
fidem Dei servandam et cultum justitize perficiendum 
faveant. Ideoque, ut in superioribus preediximus, per 
singulos annos synodales fieri conventus necesse 
est, ubi ecclesiastica jura et negotia juste et legitime 
discutiantur. Idcirco diligentissime bono et pio re- 
ctori providendum est , ut sanctificatio nominis Do- 
inini, qux in locis Deo consecratis manet sine ulla 
reprehensione, in quantum possibile fuerit, servetur. 
Et tales rectores atque dispensatores in eis consti- 
tuantur, qui sine inexplebili avaritia atque luxuria 
res bene tractent divinas, et Dei servis atque famu- 
Jabus sufücientem victum atque vestitum tribuant, 
viduisque et orphanis atque pauperibus juxta cano- 
nes provisionem condignam primum impendant , et 
Parnor. CIII, . 


- t ^ 


dignitas et honorificentia diu atque feliciter pote- 
state extenditur , ac filii filiorum in apice regni no- 
bilitantur. 

Orthodoxus ae beatus ille rector eminet 

Qui Dei timore mactus atque amore fervidus - 

Anteponit illa semper aulicis negotiis 

Christiana quis ubique crescit alma gloria. 

Qui pio tenore servat omne privilegium, 


" Unde regis candidata sponsa Christi gaudeat. 


Qui lupos rapaces arcet zquitate regia, 

Christiana ne premantur improbis ovilia. 

Ipse zelotes et instat ardens more folminis, 

Emicans et ultor ensis insequendo reprobos. 

Auribus modestis ille verba temnit aurea, 

Ne mel ore suggerentis det venena toxica. 

Nam colax in ore gestat arte verba meliea , 

Cordis ac sinu retentat intus felle machinas. 

His homunculis resistat Christianus arbiter. 

Scita legum mos et ordo patrieque regulze, 

Àe Dei colat ministros sanctitate fulgidos, 

Qui Deo placere norunt ore, corde, moribus. 

His precantibus beatis res beata publica 

Omnibus bonis abundat, sicut arva fructibus. 

Principis honor tbronizat, ac tropeea buccinant 

Lata pax ubique regnat quieta gaudia. 

CAPUT XX. 

Has autem paucas de multis, divinas et humanas , 
historias percurrens, vestra, dominerex, excellentiz 
commonitorias obtuli litteras, vestro amore ad hoc 
opusculum instigalus , sciens me debitorem esse ve- 
stre celsitudinis obsequio; utile fore perpendens, si 
quas sparsim in divinis et humanis eloquiis de qui- 
busdam malis regibus sive principibus leguntur , in 
unum breviter deflorarem opusculum; unde possit 
vestrum delectari ingenium , et nostre devotionis 
erga vestrz claritudinem intelligenti? manifestari 
benivolum queat obsequium. Sic et apes ex diversis 
floribus mella in utilitatem dominorum trapsitura 
colligunt, quibus gratissimos favos artificiosa dispo- 
sitione componunt. 

Hos itaque apices velut enchiridion vestri sagaci- 
tas ingenii szpius transcurrendo perlegat, quatenus 
facilius animadvertere possit quanta mala malis, et 

11 


a 
quante bon à 
 eüua repanda, Ut enis, seprebis przscates effen- 


siones, calamitates, captiviteten, ülierum. orbitates, 
. amicorum sirsges , frugum stérilitales, pestien(ias 
. intolerahiles, hreves ek infelices dies, diuternas 
, wigretatlones, mortes pessisaas, e insuper sieraa 
supplicia retribuit; ita e contra justis et sanetis re- 
ctoribus multa in praesenti aolatia, divitiarum abun- 
daptiam, triumpherum gloriam, pacis tranquillita- 
vem, preelaram snbalis indolem, multos ei felices 
annos ac perpataym regnum in ísiuro donat. Nam 
sicut impiis sive pmaspera sive adversa cuncta in 
exitjosea fines accidunt, sic electis Bei omnes adversi- 
tates seu felicitatis eventus in. bonum concurrunt, 
. texante Apestolo qui ait : Omnia autem cencurrant 
in bonum his qui sarundum propositum. vocali eunt 
. sancti (Rom. via, 98), In adversis quidem pro tem- 
pore exercitati, sed in prosperis abundamter a De- 
mino consolati; fastu superborum despects, sed €«i- 
lesti juvamine vietoriesi. Quoruni meritis et saneta- 
rum precusa igtencassionibue hostes superati, princi- 
pes capt, urbes muniüseimu fracts sunt tanquam 
tela aranes , muris fuerunt, pervia, fortia queque 
facta sunt infima, et qua infirma existimabaptur 
mox exstiterunt fortia. Aer quocue szpao ventis, nu- 
bibus et grandine oontra. rebelles decertavit, eMori- 
bus zther ignibus atque tonitruis super hogtes into- 
nuit, ::quora vielentissimas exercmerunt tempesta- 
tes, angelica deservierupt mainisteria, sol luma €»- 
teraque sidera cursum $tabiliri staduerunt, terra vi- 
vos deglulivit ac mortuos, ah inferis eadem evommuit. 
Omnes enim creatura eis erapt subject», qwoniam 
ipsi Creatori eorde, verbe et opere subditi perman- 
serunt. Quippe quorum erat sanctum studium Deum 
timere simul e& apasre, secra perscrutari oloquia, 

* Sequitur in Sedulii codice poematia x1 brevia 
de virtutibus. Beinde de vitiis poematia x. Cuncta 
haee , quia neque ageteris neque zetatis notaeg pra- 
seferunt, nunc certe omittenda censuimus. Postremo 
carmina in basilica Romana Sancti Petri olim pro- 
stantia, qe videre est apud Gruterum, inter epigr. 
Christ., T. H, pert. 1. Sed pauca quedam nee bi, 


neque apud me in inscript. Ghrist., Script. vet, 
t. V, videbar mihi reperire, qux ita se habent : 
4. In deztro atrio sancti Petri. 
Ingrediens quisquis radiantis limina terapli, 
In varias operum species dum lumina tendis, 
Inclusum mirare diem feigore perenni. 
Cuncta micant, si lux tota luminatur in aula. 
Ornavit presul venerandas Symmachus * ades, 
Priscaque cesserunt magno virtutis honore. 





SEDULII SCOTI 


. SEDULIL S00T1 
hoste Testésihus suporae ok. dieina ju- À noseentes glesiam roguse case investigire-saftnonom 


. ef Deb sapientiam , sicut scriptum est : Posside sa- 
 pientiem, posside prudentiam principium. sopientiar ; 
arripe illam et ezultabit te, glorificaberis ab ea cus 
. eam fueris amplexatus ; dabit capiti tuo. augmenta 
. qeatiarum, et corona inclyta proteget te (Prov. 1v, 5-9). 
Has igitur artes Omnipotenti beneplacitas studiose 
didicerunt, juste judicare, humiles ac henevolos esse 
erga bonos, superbos vero et invectos in malos ; pau- 
peres alere, ecclesias Dei adjuyare, nec spem in 
transitorie et caduco regno ponere, sed in coelesti 
et pemnanentis semper regni beatitudine votum ac 
desiderium collocare. Quorum exempla et insignia 
gesta, atque felicem  transitorize vite cursum, 
insuper zternz retributionis gloriam vos semper 
amare, cogitare, atque imitari, domine rex, sum- 
mopere decet. Sic enim Dominus omnipotens erit 
custos et defensor vester contra omnes adversarios 
vestros, quós magnifica potentia sua conteret pedi- 
bus vestris, vel bellico seu pacis jure subjiciet, et 
corona gratie sus vos in omnibus adornabit, dies 
vestros cum felicitate et gloria in hoc seculo exten- 
dens, atque justorum consortio regum qui Deo pla- 
cuerunt in perpetua felicitate constituens, Et erunt 
filii tui sicut novelle olivarum in circuitu mense tue 
(Psal. cxxvit, 5). Sedebunt post vos ip solio regni 
vestri. Dabit eis longxvam in hoc mundo ztatem 
scilicet ac felicitatem, si in viis Domini ambulaverint 
atque mandata ipsius custodierint; insuper vero 
regnum colorum, potestate et gratia Salyatoris et 
Domini nostri Jesu Christi, cui est perpes gloria e* 
potestas cum Patre et Spiritu sancto in &ecula sz- 
culorum. Amen. 


Explicit Sedulius de Fuctoribus Christianis *. 


2. In arca super corpus sancti Detrá, 


BUFINUS IUVENTIUS GALLUS VIR (NLOSTRIS 
EXPRAEF. URBI& 
PRO BENEFICIIS DOMINI APOSTOLICI VOTUM SOLVIT. 


9. In fronte foras in ecclesia Sancti. Betri, bé que- 
tuor animalia circa Christum sunt picta. 


. MARINIANUS VIR IN&USTRIS EXPRAF. ET CQNR. ORB. 
CUM ANASTASIA INL. FEMINA 
DENMIYA VOTA BEATISSINO PETRO APOSTOLO PERSOIWIT 
QUA RRECIRUS PADA LEONIS INYOCATA BUNT 
ATQUE PER ECTA, 





9 


prm | t— 


EXPLANATIONES IN PRJFATIONES SANCTI BIERONYMI AD 
EVANGELIA. 
(Meh,, ibid.) 


. Beatissimo pape Demaso Hieronymus. Novum ]) Evangeliorem volumen Romano sermone variis e 


«pus me [acere c. e. v. Damasus papa cum quatuor 


iater se diseordantibus exemplaribus perspexisset 





EXPLAN. IN PFLENRATIQNMS 8, MIERON. AD EVANG. 


un 


fuisse egnecgiptum, sanctum: lBeronymmn, pia jus-. A veritatis sapor graüssitpe poneipiendus, Abiter , 


siona ed.heg eompolit, quatem per eolletionem * 
Gr»eorum, sed veterum codicum correctum Evap- 
gelium Latimo sgrmope btonsoriberet, Haqpe tanti 
presulis vota beatus Mietonynius assenalt. Mosem 
opus, et »oliqua. Novum epus sp. facere dicit, Evan- 
gelium aeiliect per authenüea Grasteorum exeniplaria 
corsegüyn, ao Romana sermehe cohecriptum , quod 
nespe alius anie. ipeum Rorganus fecerit, et ideo no- 
vi opus appellator. Satis antem honesto 2G Yero- 
«unde adyemus «pulos qe exeusaj, eum Don pra- 
sumpéiosa. temeritate 5 ae hoc fecisae, qed beafisaimi 
popa jassione coactum, se ad hoe opua accemeisse 
apsetenet. Cagis, pro en quod est coggisti, per chro- 
xisHmqn positum esse intellige, qup achemate dixeraa 


comprobator. Moc distaj intr judicem qt arhitrum, 
quod judicis officium es dempare vel absolvere , 
arbitri vere.ministerium, est aliquid eligere val- pg- 
futare, Variant, discordapt, disrepant. Dagerngt,, 
dijudicem , comprobem, Pius ihor , sed periculosa 
p. i. d. c. i. a. 0. i, Opus pietalis est Evangaliea 
verba cunctis erroribus eradicatig qeXBRIEGTE;. sed 
quantum ad toxicam amulorum insidiam igperite- 
rumque judicium attinet, in^ b9e periculosa prar 
sumplio esae videtur, quod de. aljorum scriptis et 
erroribus ipse judices; eujus nqvum opus, quamsig 
Graeca veritati conseptanemm , 3b. omnipus legen- 
tibus erit judicandum. Non, quad rexera, periculosa 
prasuropiio im hoc pio lghore esaet, cum nuliwe 


tempora pro aliia temporibus ponuntur. Es weteri. B reprehensor veriatis sectator. lepmidandus. eif, nisi 


Ex eo qued. eat, opus, per aylexasin., epeme aesnmen- 
dum 95 , ut plena congiguctio Sa: novurg opus me 
Cogj& facere ex xeterj opere. Veáng. autem opue dieit 
authenticum quodlibet Evangelium Greco sermone 
conscripüm , ex quo novum opus suum, eorzegtum 
videlicet Evaggelium e& Latine eonacriptum, ae fa- 
cere cgaetum testatur. Unde reete subditur : «( post 
eaemplarig Scripturarum t. o. d, q. q. a. «. Kxer- 
plaria ^ dicif non. solum Graecos, sed etiam Roma- 
nos Evangeliorum eodices ; naqun solum agtbenlicos 
atque vqroe, aed eüam ngavos alque vitialee libros , 


quantum ad invidorum caecum jpdicium. pertipet , 
quibus, talis labor quasj perigulgsa praeupopto qaep 
videar. Et beng sugm laborem prasumptiopop 
peminat, quod nalu& agf&. eum Latinum Evene 
&dinm par recta Greeqmum exedplaria ajo 0g 
Fexerit. 

&, SNenia mutare linguam. Bubintelligitur ex prov 


e Cbdentibus , periculesa. prssumpfje est. Senis lin- 


guam mutaxe, esi cojuslibet catholici senis Joquelaga, 
longo usu in vitiis tritam et usitatam , informare qc 
meliorare. Per linguam lecutio vel loquela intelib- 


et maxune in Laüno serene conscriptos, qui api — gitur. In quod autem ipaa Hngna mutar$ debeat, 
varia& Rajienee utriuaqie lingua per ioi lerr&- — subjungit : et conescentgm mund ad i. v. n. Et ent 
rum orbem dispersi sunt. Inter exemplar Sutem eL — aenaus :. non prie diffieultedia ess, 86d-periculosip 
codicem hoe inlerast , quod codex sit jam aeriptum * prasmmnplionis essc videiur , nt eanescana mupdua, 
quodlibet volumen, eliam ex ipso codice adhuc — jd est hominea in mundo canescentes, cuncto pristiae 
Bihil scribalgr ; cum vero, ex ipso alter codex scri- errore deterso , n9Yum etf per me corsectinm Evan 
batur, tune exemplar esse incipit, Meli quoque — gelinm, ad. similitudinem parvulorum discere inel» 
codices, id ess decem xel qentam seg plures, unum: — piant ; quatenus senilis lingua more putili ad. reete 
exemplar appellari possupi, si seneu verbieque nihil — Joquendum instruatur ; cum senilis zeias prx.omnie 
diserepent, Codex vero nogaisi umum volumen 2O-  bustardior sit ad discendum ; majorisque dif&eultae 
minoastur. tia sit, hosa pristino usu ad veritatem revocare, quam 

$. Sedeam. €utp jacendo vel stando vel recumben- — alios eujuslibet xtatis instruere Quis enim doctus, 
do sanctus homo vera a falsis discernere possit, in — et reliqua usque sacrilegum. Bopra dixit qued pro» 
hoc quod dieit sedeqm, dignitas sancti viri judicantis — pter hunc novum susceptum Ighorem, ab omnibus ee- 
ostenditur. Cur antem variorum exemplarium arbi-  4etjudicandus : nunc enumeras qui sint jilji omaes a 
ter sedere jubetur, causam subjungit : ef quia énter — quibus ipse judicetur , videlicet doctus quilibet sing 
se variant q. s. . q. c.g. e. v. d. Mulia namque dis- — indocius. Doctum dicit quemlibet in lomano Evange 
crepantia in Romanis exemplaribus erat, quando p !io; quamvis vitioso, verbis ac sensibus ineteudtam ; 
pene tei exemplaria quoi codices fuerant; quando ^ indoctum, verbis quidem evangelicis imbntum , sed 
vix ullus eodex alteri eodici collatus, in sensu et in. mysticis et ahdiis sensibus dectrine eyabgelice 
verbis cobcordebat, Cujus erroris eausas ipae in — minus eruditum, Qui wirique , «im in manus cot» 
sequeslhus ostendif. ldeireo necesse erat diligenli — rectum ab ipso evangelicum codicera ssgnmpeerint, 
indagatione discutere, qux sint illa Latina exempla- — eta prima saliva, id. eat suo Evangelio, quod prolixo 





ria que eum Grae concordené veritate ; ex cojus 
lingue fonübya pens tota. divina Seriptura in Lati- 
Dum sermopem. trapalata est, Gum enim varii rivuli 
tcbulenij esee sentigntur, fona pures est requi- 
reudus, auo ex anthepticia exemplaribus mellqus 


& Glossa Teitonica interlinearís, cesamene prahti. 
b Gl., fravali. ] 
« Gl., pilid puoch. 


jm. tempore weifatum recitaps , hec novum Evanc 
gelium distare. epnapaxerint , etatim voe judieiarin 
preclamabuni , talis povi Exangelij. auctorem. fejaa- 
rium qepe ej sacrilegum, Sellvs 4, priori sengu Fat- 
savium, ergojicup. * Sperilegem . lura, vielatgrqm 


3 Gl., quasi salivam imbiberant, &eslunteg. Imspblbit, 
keslant ' 


e GI., errare, lugenare (id est [uegen). 


SEDULH SCOTI 


336 


sanctarum sententiarum. Unde autem a temerariis ^ A exemplar fierent. Sed quia tot érant exemplaria 


judicibus arguendus sit, ostendit subjungens : qvid- 
quid audeam in veteribus libris a. m. c. Veteres 
libros, antiquos ac vitiosos Romanorum codices 
nominat, in quibus necesse erat qu:x deerant ad- 
dere; et pro vitiosis, congrua et recta ponere; et 
qui superflue sunt addita, corrigere, scilicet penitus 
resecare atque auferre : cum , sicut ipse in sequen- 
tibus refert, plura propriaque capitula aliorum evan- 
gelistarum in aliis'sint addita evangelistis. 

4. Huc usque pravas adversum se invidorum ob- 
jectiones breviter intimavit. Nunc eos arguta dispul- 
sione in sequentibus devincit, et seipsum proba- 
bilibus et idoneis causis defendit simul et expurgat. 
Adversus quam invidiam d. c. me. c. Invidiam, aliene 


pene quot codices, id est quando inter se fere omnes 
codices sensu et verbis variabant; et verum non erat 
omne quod mendosa falsitate varium fuerat ; liquido 
concluditur quod Latinis tunc exemplaribus fides 
adhibenda non erat. In hac itaque sententia ipsos 
erraticos convincit, ac si evidenter diceret : Si La- 
tinis exemplaribus fides est adhibenda, non multa 
et varia exemplaria, sed unum absque varietate 
exemplar habere Latini deberent. Át vero Latini non 
unum ac verum, sed varia falsaque exemplaria ha- 
bent ; ideo Latinis exemplaribus fides non est adhi- 
benda. Nec mirum , centum vel mille aut etiam plu- 
Tes codices, si inter se nihil verbo sensuque discre- 
pent, unum exemplar appellari, cum etiam quatuor 


felicitatis odium dicimus. Sed hic invidiam, falsam B Evangelia unum Evangelium appellantur, licet et 


de se suspicionem 5 , qua falsarius et sacrilegus a 
temerariis judicibus ipse zstimelur, designat. Sed 
qui sit ipsa duplex causa, qua se adversus aliorum 
invidentiam dicit consolatum esse, subjungit : quod 
et tu, qui summus sacerdos es f. i. Summum sacer- 
dotem, id est summum pontificem, beatum Damasum 
nominat. Sacerdos autem dicitur quasi sacrum 
dans. Cujus pice jussioni consentire laudabile erat ;. 
non obedire autem, nota superbiz fuisset. Altera 
quoque causa, scilicet mendosa codicum varietas 
subditur : et. verum non esse quod variat, e. m. t. c. 
Solidissimum argumentum * est adversus maledi- 
cos 4 adversarios, quod et ipsi absque ulla contra- 
dictione ore consentaneo comprobant, verum scilicet 
non esse omne quod variat. Sed hzc sententia dili- 
genter investiganda est. Nunquid enim omnia qus 
varia sunt, vera non sunt ? Quid enim magis varium 
sit atque discrepans quam lux et tenebre, vita et 
mors, dulcia et amara , alba et nigra, formosa et 
deformia, et cxtera pene innumerabilia ? Nunquid 
: tamen hzc omnia vera non erunt, quia varia sunt ? 
Quod valde absurdum est dicere vel credere. Sed 
ita intelligendum est , quod lux vera non erit, si 
quidquam tenebrarum in se mixtum habuerit. Nec 
vera vita, neque vera dulcedo aut albedo vel for- 
Qoositas appellanda est, cui aliqua mors aut amari- 
tudo vel nigredo, aut aliqua deformitas immixta 
fuerit. Sic etiam quod ait, verum non esse quod 
variat, sentiendum est, quod liquidum et purum per 
se verum non erit omne quod aliquo mendacio aut 
intermixta falsitatis nebula variatum fuerit. Ideoque 
Romana Evangelia vera non erant, in quantum va- 
ria falsitate corrupta fuerant. 

5. Quod statim approbat cum subinfert : si enim 
Latinis exemplaribus, et reliqua usque quot codices. 
Unum prorsus exemplar quatuor Evangeliorum apud 
Latinos esse oportebat, ut licet innumeros codices 
haberent, tamen ipsi inter se codices nihil in verbis 
et in sensu discreparent; et sic tot codices unum 


& Gl., fravallen, .. 

b Gl., Vuidarsitht, surtriuuida. 

€ Gl., chleini list. 

4 GL, skeltara. Infra : maledicorum', skal/arro. 


ipsum Evangelium ex quatuor voluminibus constet. 
Nec non et multos Veteris et Novi Testamenti 
codices unum volumen vel exemplar nominare so- 
lemus. 

6. Quibus autem exemplaribus seu codicibus fides 
sit accommodanda, insinuat subdens * sin. axtem 
veritas est querenda de pluribus, et reliqua. usque 
corrigimus. Grecam originem esse dicit authentica 
Grecorum exemplaria, ex quibus veluti liquidis 
purisve fontibus divina Seriptura in Romanum ser- 
monem manasse cogBoscitur. In quibus fontibus me- 
ram et simplicem veritatem quzrendam , et corri- 
genda admonet que vel a vitiosis interpretibus sunt 
male edita, vel a presumptoribus imperitis emendata 


C perversius , aut a librariis dormitantibus * addita vel 


mulata. sunt. À vitiosis interpretibus, id est seu 
Greca seu Latina sive utraque lingua minus eru- 
ditis; quod ipse in sequentibus dlcit, in Marco plura 
Lucz et Matthsi; rursusque in Matthzeo plura Joan- 
nis et Marci; et in ceteris, reliquorum , quz ia 
aliis propria sunt interserendo, posuerunt. Amt « 
librariis  dormitantibus , id est pervigiles mentis 
oculos non habentibus, csca ignorantia delentis. 
Aut addita sunt aut. mutata. Vitiosi scriptores saepe 
non solum ex vitiosis exemplaribus eadem vitia 
scriptitant, sed etiam, sua propria incuria, qusedam 
superflua addunt, qusdamque vitiosa pro rectis 
immutant. Nonnunquam etiam rectum ordinem vel 
verborum vel sensuum, sive utrorumque, transme- 
tando pervertunt. Et quod gravius, nonnulla que 
valde necessaria sunt, frequenter omittunt. Quibos 
quatuor vitiis , id est adjectione, detractione, 
immutatione , transmutatione , cuneta erroris silva 
nascitur. 

T. Sed ut reprehensibiles erraticos f notavit, ita 
et eos quos quantum ad hoc institutum 5 opus per- 
tinet, pretermittendos esse existimat, competenter 
enumerat, cum subjungit : neque vero ego de veteri 
disputo, et reliqua usque pervenit. Nota historia est, 


. *GL, ungevuren. 2 - 


f G1., fersluoc. 
€ GI., [erneinias 





351 


EXPLAN. IN PEFJEFATIONES S. HIERON. AD EVANG. 


558 


quod Ptolemzus Philadelphus rex /Egypti petivit ab A veniri possunt. Sicuti est illud « Ex JEgypto vocavi 


Eleazaro pontiflce dari sibi divinas Scripturas. lta- 
que LXX seniores, qui in sacris erant eloquiis edocti, 
Vetus Testamentum maxima cum industria ^ ex 
Hebreo in Grecum transtulerunt sermonem , quo- 
rum editionem multi orthodoxi Patres sequentes , 
in Latinam linguam tertio jam gradu transtulere. 
Pulchre autem ad nomen Veteris Testamenti allu- 
dit, cum ipsum nonnisi a grandevis et senioribus 
refert fuisse translatum ; ut videlicet Vetus Testa- 
mentum veteres et seniores conscriberent. Et quia 
multa etiam utilia a LXX interpretibus, quasi qua- 
dam incuriosa oblivione pretermissa sunt, quod 
apostolica auctoritas approbat, apte illos seniores 
nominat, qua atas obliviosa esse a physicis perhi- 


betur. Quod autem LXX interpretum editionem B 


tertio gradu ad Romanos pervenisse asseverat, in 
hoc latenter ostendit, propter varios ac vitiosos in- 
terpretes, multa vitia in Latinis codicibus fuisse 
conseripta, quando non ex Hebraice veritatis liquido 
fonte, sed per varios turbulentos rivulos tertio tan- 
dem gradu sacra veteris Instrumenti Scriptura in 
Romanum manavit eloquium. In hoc itaque loco 
et in subsequentibus incuriam suggillat interpre- 
tum. - 


8. Non quero quid Aquila, Symmachus et Theo- 
dotion, et reliqua usque incedat. Ecclesiastica refert 
bistoria quod hi tres interpretes Ebionite heretici 
fuerunt, qux» hzresis asserit Christum, de Joseph 
et Maria natum, hominem purum fuisse, et legem 
ritu Judaico esse servandam. Symmachus Graecus 
fuit temporibus Severi imp. Sed Aquila Ponticus sub 
Commodo, Theodotion Ephesius sub Adriano, ambo 
tamen Judzi proselyti in eadem historia fuisse legun- 
tur, ideoque ex Hebraicis voluminibus quasi Hebrzi 
in Grecum sermonem , quem proselyti didicerant , 
interpretandi peritiam habuerunt. Porro Theodotio- 
nem inter novos et veteres idcirco medium incedere 
dicit, quod aliquando LXX seniorum, nonnunquam 
vero Àquile et Symmachi editioni consentaneus in- 
venitur. In quo tacite insinuat Hieronymus quod 
ipsi Theodotioni, quasi subtilis ingenii viro , non 
per omnia LXX interpretum , neque Aquile et Sym- 
machi editio probabilis fuerit visa; sed nunc istos 


filium meum, » et alia plurima. 

9. Satis autem honeste ac verecunde de sua tan- 
quam de alterius interpretatione loquitur cum dicit : 
sit illa vera interpretatio, quam apostoli probaverunt ; 
ne videlicet arroganter de seipso loqui videretur. 
Non igitur, inquit, de Veteri Testamento, nec de 
variis ejusdem  interpretationibus nunc disputando 
judico; de Novo nunc loquor Testamento , quod 
Graecum esse non. dubium est, et reliqua usque 
edidit. Novum "Testamentum proprie vocatur per- 
petuz hzreditatis ceelestisque beatitudinis firma Dei 
promissio, omnibus per fidem in gratia baptismatis 
justficatis. Testamentum instrumentum dicitur , 
quod Graecum esse non dubium est, quia nimi- 
rum omnes codices Novi Instrumenti primum Grzeo 
sermone sunt editi , excepto apostolo Matthzo; non 
quod ipsius quoque Evangelium Graco sermone 
non esset conscriptum , sed quia primitus Hebraicis 
litteris est editum , ac dehinc in Grzecum sermonem 
fuit translatum. Hoc certe cum in nostro sermone 
discordat, et in. diversos fivulorum tramites ducit , 
uno de fonte querendum est. 1n. Romano. sermone 
varium et inter se dissonum fuisse Evangelium 
$zpe commemorat, quod non limpido puroque fonti, 
sed propter discrepantes ac varios codices diversis 
ac turbulentis rivulorum tractibus allegorice com- 
parat; ideoque ex Graci sermonis fonte purissimo 
dulcem veritatis haustum quarendum esse dicit, id 
est veritatem ex veris Graecorum exemplaribus quas- 


C rendam; falsos vero codices penitus refutandos às- 


serit. Unde apte subditur: praetermitto eos codices, 
et reliqua usque que addita sunt. Hi duo, Lucianus 
et Hesychius, emendarios b imo falsarios de Veteri 
et Novo Testamento codices ediderunt, quibus LXX 
Interpretum editionem  presumptiosa temeritate 
absque Hebraicz veritatis consideratione * emendare 
conati sunt; nec non ad erroris sui cumulum, in 
Novo Testamento quzdam superflua et inepta super- 
addiderunt. Quorum merito codices prztermittendi 
sunt, in quibus ridiculosa emendatio falsaque addi- 
tio perspicue cernitur. Potest et aliter intelligi, 
quod prefati codices nec revera a Luciano et Hesy- 
chio facti sunt, sed sub eorum nomine falso titulo a 


nunc illos assequens, nunc quadam peculiaria ex ]) quibusdam perversis sunt nuncupati. Non enim di- 


Hebraica veritate assumens, elegantiora quique 
ut sibi visum fuerat edidit. Sit illa vera interpreta- 
tio q. a. p. Non ego, inquit, nunc, discutjo an eit 
etiam illa vera interpretatio, qua ego ipse ex He- 
braica veritate Vetus Testamentum in Latinum 
transtuli sermonem, cum evidentissime ipsam veram 
esse constet, quam apostolica mecum simulauctoritas 
comprobet. Multa namque testimonia ex Veteri In- 
*surumento in apostolicis diclis posita reperiuntur , 
quze non in LXX interpretum editione , sed in He- 
braica veritate, ex qua Hieronymus transtulit , in- 


& Gl., keuuerido, khleini klerti. wuistuome. 
b Gl., puoasila puoch. 


cit ipsos codices a Luciano et Hesychio factos, sed 
Duncupatos esse confirmat; sicut quidam pseudo- 
evangelistz sub nomine apostolorum falsa sua Evan- 
gelia pretitulaverunt. 


10. Igitur hec presens. prefatiuncula, et reliqua 
usque sed veterum. Hoc est quatuor tantum Evange- 
lia per authentica Grecorum exemplaria emendata 
esse proposuimus, omissa de Veteri Testamento dis- 
putatione, deque variis interpretibus sive veridicis 
sive erraticis. Signanter autem ordinem ipsorum 
describit Evangeliorum cum dicit : quorum ordo iste 


e GL, keuuerido. 


3:0 | SEDULIÍ SCOTI 549 
esi, Matthonis, Marcus, Lucas, Joannés, propter di&- A $US fer éosderh distinctos canones, Sigeth düsque 


cretionem ostendendam ad falsa Evangélia, qux à 
quibusdam pseudoevangelistis sub quorumdain sive 
omnium apostolorum nomine prznotata sunt. M£ro- 
vopuxég autem loquitur, Ipsos scriptores pro séri- 
ptis Evangeliis nominans. Proprie enim dicéfétur, 
quorum ordo iste est xarà MactaioW, xdxà Mápxov, 
x«t& Aeuxkw, x«và lexvygw. Calamo. Calamib impé- 
raré * scribere est, sed maluit iropíce loqui. Hunc 
autem ordinem quatuor Evangelia sumpseruiit a dif- 
ferénti tempore cbnscribendi. Nam primo Matthieus, 
secundo Marcus, dehinc Lucas, postremo Joannes 
Evangelium scripsit. fgitur quatuor tautum Evange- 
lia se emendare promittit. Sed qualis sit ipsius 
emendationis modus, utrum scilicet in verbis el in 
sensu, an in $olis verbis, an potius in solo sensu 
perturbato, ipsa correctio flat, breviter explanat 
subdens : gue ne multum a lectionis Latinc, et reli- 
qua usque uf fuefant. Facilis sensus est ad intelli- 
gendum; nam se ásserit ea tantum corrigere qué 
sensum videbantur immutare, ut non tam ? de ver- 
borum foliis, quam de sensuum fructuosis thesauris 
procuraret. Hoc autem fecit, ne si verba et sensum 
per omnia qui diserepabant loca corrigeret, nimia 
su] operis "novitate cunctos offehdens, ab utilitatà 
tam magnifici laboris excluderet. 

411. Soleht autem sancti Patres proptér charità- 
tém Bon solum ab aliis postulata implere, veram 
étiám qu:zedam utilissima et üécessaria addere. (yea 
virtute beatus Hieronymus przditus, non sólóm 


in Evangeliis capitula, titruth eaderh, vel vicina, vel 
$0la síht, cógtioscere poskit. Kadem üttiétn. capitata 
$uht quie fh verbis et in sensü huliet iter se dis- 
tamen habent. Vicina verb. sióinitintitür, qu» vel in 
vérbis vl in Sensu, 5e fh &troque, wt quamdam 
siimftdditiém heibere noseuhtür, *tà & ex parte non- 
nülàm dissimfílitudinem halémt. , S6lh vocanter, 
proprià qiue apud síaghies évittigéltitus capitula. 
Sell $0la In decimo canofie, éadem vero vel vicilih in 
aMis movetm canoniljüs sparsim pbsità reperitntur. 
Cum igitur aperto códice, quodifbét in "Evangelio 
capituluth perspexerfs, earüne quolibet ex movem 
canonibus reperto, procul dubíó cogtisces «ui et 
quot evingelists ipsum capiteluth ediderint; stque 


D eodeth, uno seü pluribus concordantibus &vangel- 


stis, ferSpecto ic recítato capítulo, ufruth idera an 
vicinam slt ipsum apud dtios, aut trés, aat quatuor 
evangellstas capituluth statim prtenotubts. Gin. vero 
decimum chnóheth superscriptutn esse «vieris, pro- 
prium ejusdem evangelisue quei Yecitas, cuhcta 
errdris nebüla subtracta, capitulum esse non dubi- 
tabis, 

1$. (aei detestanduft errorém éómpeétenter de- 
scribit cum ait : magnus siquidem, et reliqua usque 
inveniantur. In Latiais codicibus duos precipue er- 
foris nodos crevivse dicit, adjectiomem videlieet et 
linmutationem, Adjectionerh fe Hifts enpitulis qute im 
quibesdum erihpgelistis plus postth, in aliis qui mi- 
tris dixerunt sunt addfta. Immothtieneih vere quo- 


Évangelía, sicuti jussum ei fuerat, corrigit; sed C ties quilibet teffiersrius ad sitmtlitedihem illies E ven- 


etiam quasdam insuper novàs ac valde nécéssarias 
evangelici voluminis regulas descripsit; de quibus 
consequenter edisserit, cur subdit : cahones quoque, 
ét reliqua dsque expressimüs. 'Cariones * Gic, La- 
lie regule dicuntr; quorum nomine non solum 
evàngelicas, sed generaliter oinnes quaslibét norma- 
les regulas appellate solemus. Ipsos itaque Evange- 
llorath. eànones, non suà propria industria €, sed ab 
allis illustribus et sapientibus viris inventos, in 
Latinum se asserit transtulisse sermonem. Tres au- 
Yem Cesareas legimus, unàm C:esaream Cappadociie, 
qu$ est metropolis Syriz, et duas in terra promfs- 
Siohis, id est Caesaream Philippi ad radicés montis 
Libani, et Ccesaream Pal»stine quz est in littore 
maris Magni sita, quie quondam Turris Stratonis 
dicla ?st, ubi nepos Herodis ab angelo percussus 
€st, t "Cornelius 'ééütürío baptizalus, cujus C»esa- 
re: Eusebius chronicorum scriptor, historiarum ex- 
Def, 'hotissimus epitcoptts Roautt. 

19. Ob quis vero. euusss X. canones :Zvimprelio- 
*t notti. sint atate ordinati, comimo explanat : 
wed si quis de cufuiis *, et tefitua vsque cegitoseat. 
Trépficém, inqwWH, ób éausam canones expressimus, 
íd'ewt interpretati sumus, quitehos quilibet studios 


* Ergo Sedulius legebat in textu Hieronymi ca- 
lamo imperavimus, non temperavisteis. 

b Gl., nols so filo. 

* Gl., kerihtida. 


geli, quod primum tpse ingerat, cetera. Evangelia 
émendaverit, ali& scilicet vetba prb aliis, leet in 
eodetn sensu, $ohende. Unde acpidit ut omnia que 
variis in. iétis vicina. vel scia reperiuntur, in aliis 


 evsngelistis immutata vé addita senbremtar. Nam 


vicina immutata ; sola veró, qux» étisin propria di- 
tuntur, sunt addita. Esdem autem, quia nuila se- 
eandem erraticorum. sestimatiónem ratio. exigebat, 
fiéc mutatà nec addita fuerunt. 

14. Quiritur chr etiatn alits duos erroris modos, 
quibus Latinum Evangeltam vitiatem fuerat, *sctti- 
cet detractiotiem et teatsmutatlorrem, 1n hoe loco 
nón commemorat. Ád quod réspondéndum, quod 
errorem eorum hic specialiter redarguit, (ui ptera- 
que addendo soa industria, nonullà vero immutan- 
do, quatuor Evangelia. emetidando esse censueranm. 
Cxteruth *. qua fectà et plenarfa &ant, vel minuere 
vel transthutare, vftlosa. vregligentia 'vitíotorum  in- 
terpretutn, vel 'ibrariorum dormitahtiin, sicut etiam 
&upra dictum est, contingit. Potest Siutem notmine 
Immutationis, etiam transmutatio, adjectio et detra- 
étfo intelligi. Cum enim quodlibet expitulam pro ao 
eapftuló ponebatür, aut msjus pro minori, in quo 
Quddxm adjecto. flebat ;'&ut minus pro. majori, ia 


4 Gl., klerti. 
* Gl. fovatinem, déririsi spévitish. 


f Gl. andarstabo. 





9M 


EXPLAN. IN PRJEFATIONES S. HIERON. AD EVANG, 


942 


quo detractio erat; aut zequale pro zquali capitulo A secundus, ubi inter tres; tertius, ubi inter duos 


immutabatur. Notandum autem quod [£T OoYU pog 
ipsos evangelistas pro Evangeliis nominavit. Quali 
autem remedio, vel quibus regularibus normis pra- 
fatis erroribus succurratur, subjungit: cum étaque 
canones legeris, et reliqua usque restitues. (Quomodo 
per distinctos canones cognoscahtur, qui sunt in 
Evangeliis eadem vel vicina vel sola, supra exposi- 
tum est. Nunc notandum est, quod similia nomi- 
nando, eadem ac vicina capitula designat. Quid 
enim plus simile dici potest, quam quod idem aut 
vicinum est? 

18. Ostenso in superioribus canonum numero, 
modo ipsos canones propriis definitionibus describit 
dicens : in canone primo, et reliqua usque ediderunt. 


evangelistas consonantia babetur. In quarto limite 
ille modus collocandus eat, in quo nulla concordan-- 
tia, sed absoluta singularitas evidentissime cernitur. 

Notandum quoque quod hic numerus x eanonum in 

quatuor Evangeliis, attestatur doctrinam evangeli. 

cam decalogo legis esse concordissimam. Ceterum de 
numero et ordine eorumdem canonum, in Plena- 
rio ^, de quo et hec excerpta sunt, reperies. lhud 
quoque notandum quod praefati canones nou omnes 
in singulis evangelistis positi reperiuntur. Nam in 
Matthzo octo positos esse videbis, excepto octavo 
et none canone. 1n Marco sex, pretermisso tero, 
quinto, septimo ac nono canone. In Luca septem, 
exceptis quarto septimoque canone. In Joanne sex, 


In primis sciendum est, horum canonum quatuor P prster secundum, quintum, sextum et octavum ca- 


esse modos; primus modus est, in quo quatuor 
evangeliste concordant, qui primum solummodo 
canonem continet. In quo primo canone quatuor 
species esse videntur: aut enim unus evangelista 
semel in uno aliquo capitulo aliquam causam ex toto 
vel ex parte dicit, aliique tres diversis capitulis mul- 
pliciter narrant. Aut duo eemel, et duo multiplici- 
ter. Áut omnes :qualiter, hoc est semel omnes, 
quando quatuor evangeliste nonnisi singulis capi- 
tulis eumdem sensum exprimunt. Secundus canonum 
modus est, in quo tres evangeliste consonant. Sed 
ipse modus tres canones complectitur; in quibus 
' tribus canonibus tres formule reperiuntur. Nam 
aut unus semel, et duo multipliciter ; aut duo semel, 
et unus multipliciter; aut omnes tres :zequaliter in 
ipsis consonant canonibus. Tertius modus est, in 
quo duo evangeliste concinunt, quo tertio modo 
quinque canones concluduntur, in quibus quinque 
canonibus biformis varietas elucescit. Aut enim alter 
semel, et alter muhipliciter; aut ambo qualiter in 
his quinque canonibus ipsa capitula contexunt. 
Quartus modus est, in quo nulla concordantia, nul- 
laque inter evangelistas invicem dissonantia habe- 
tur. Ubi enim nulla inter plures collatio est, nec 
concordantia nec dissonantia fleri potest. Iste au- 
tem quartus modus decimum solummodo canonem 
continet. 

16. De ordine horum quatuor modorum qusestio 
oritur, cur iste quartus modus, qui ad decimum ca- 
nonem pertinet, non primum locum ante ceteros 
nodos obtinet, cum in decimo canone singuli evan- 
gelista sola vel propria narrent; vel cur non est se- 
cundus modus, ubi duo; et terlius, in quo tres; et 
quartus, ubi quatuor evangelistz: concordant, cum 
bic ordo melior sit, qui a singulis ad binos ac Yer- 
nos quatuorque consurglt? Sed respondendum quod 
non ab oórdinabili numero, sed ab eikcellentià nu- 
merosioris concordantie isti quatuor modi ordi- 
nati smt. Nam ubi maxima inter quatuor evangeli- 
stas coneordantia est, primus mous esse debel; 


* Notemus Sedulii ex plenarium, quod non iliod 


esse uam un 
eto ut 


ollectanea 
téin excerpta 'ejus $üedid eiituc 


nonem positos reperies, sicut etiam superior cano- 
num descriptio manifestat. 

17. Nunc ad ipsorum argumentationem 5 canonum 
stylus sermonis vertendus est, in quo prorsus ar- 
gumento fructus et utilitas cujusque canonis subtili 
censideratione discutitur. Singulis vero Evangeliis, 
ab uno incipiens usque ad finem librorum, dispar 
numerus increscit. Per singulos Evangeliorum codices 
biperlitus numerus, capitulorum videlicet et cano- 
num, qui est ad invicem dissimilis, singulis capitulis 
appositus, id est superscriptus habetur; qui uterque 
numerus, ab uno, primo scilicet capitulo atque ca- 
none, in singulis Evangeliis incipiens, usque ad fl- 
nem cujusque Evangelii per ordinem conscendit. Sed 
non similiter uterque numerus capitulorum et cano- 
num in Evangeliis principium sumit. Nam capitulo- 
rum numerus in fronte cujuslibet Evangelii ab uno 
jncipit, ac dehinc per ordinem usque ad finem ipsius 
Evangelii percurrit. At vero canonum numerus in 
nullius fronte Evangelii ab uno exordium sumit, cum 
primum capitulum secundum Matthzeum et Joannem, 
tertii; secundum Marcum, secundi ; secundum Lucam, 
decimi canonis sit. Sed ab eo loco specialiter incipit, 


. ubicunque in quolibet Evangelio primus canon pri- 


mum superscribitur; secundo quoque canone ibi fn- 
cipiente, ubi in Evangelio etíám ipse primo appont- 
tur. Quod et de cxteris eanontbus similiter intelli- 
gendum est, id est ut tertias et quártus et teliqui 
omnes cànonés ibi quisque primas fnceipiat, ubi in 
quolibet Evangelio prtmus '5upérscrfbitur. (Quod ta- 
men primüm capitulum secabdür Marcum hon fh 
et&ordio ejusdem canonis, sel quàsi in medio ipso 


canone Invéhies, id ést ubi Matthxus cim et. Encis 


Lxx capitulum e regione liabent notatum. Prima - 
tern capitala Mat(lizi et Joamís tn exordio tertii cá- 
iofiis habés ; et primum capitulum Lucz in p'incipio 
decimi canonis invenies v.) 

48. Igitur, ut dictum est, capitulórain n&meres 1n 
Tronte cujustibet Evangelii 4b uno inchóat. Canonum 
vero caiculus, ficet non m prindpio eujaseemque 


operis edere potuisse. (Vide supra.) 
b Giossn Latina, demonst A 


nsiratibsdm, notam. 
* Heec esent in euasqine o0óócie. 











SEDULI] SCOTI 


S 


Evangelii, tamen ab uno similiter, hoc est primo ca- A Nam si numerus capitulorum secundum alios etiam 


none, in quolibet Evangelio exordium habet, secundo 
et tertio reliquisque canonibus deinceps sequenti- 
bus *. Itaque canones àaecundum Matthzum ab octavo 
(secundum Marcum secundo, juxta Lucam septimo, 
secundum Joannem decimo capitulo) ab uno, hoc est 
primo exordiuntur. Quod vero ait utrumque nume- 
rum disparem esse, quomodo hoc verum est, cum 
tertium in Joanne capitulum, hoc est, erat autem luz 
vera qua illuminat, et reliqua, tertium canonem ha- 
beat subscriptum, in quo nulla disparilitas sed nu- 
meri zqualitas habetur? Sed disparem numerum 
dissimili colore designatum appellat. Unde per se 
ipsum explanans, continuo subjungit : hic nigro colore 
prescriptus sub se habet a. ex. m. n. d. Nam capitu- 


lorum numerus ex nigro, canonum vero rubicundo B 


ex minio colore perscribitur. Et quia capitula ante 
canones inventa, nigro colore sicut ab initio coepe- 
runt, describuntur, recte canones per capitula in- 
venti , rubicundo colore ob causam discernendee 
ambiguitatis adnotantur. Sed licet uterque numerus, 
id est capitulorum et canonum, ab uno incipiat, non 
tamen in eumdem numeri articulum terminatur. 
Nam capitulorum numerus diverso limite in singulis 
Evangeliis clauditur. Canonum vero calculus in de- 
cimum semper numerum desinit. Unde recte sub- 
ditur : qui ad decem usque procedens indicat p. n. in 
quo sit c. r. Numerus canonum juxta unumquemque 
evangelistam ab uno, id est prinio, canone incipiens, 
in decimo canone terminatur. Siquidem in singulis 
Evangeliis, licet quidam mediales canones non re- 
periantur, primus tamen ac decimus canon semper 
apud omnes evangelistas communiter invenitur. 

19. Itaque ne ipsa capitula, quodam confuso er- 
rore, in alio nisi in suis canonibus computentur, 
subtili indagine pracavet cum subnectit : cum igitur 
aperto codice, et reliqua usque doceberis. Rerum or- 
dinem attentius inspice : nam primo nos admonet 
etangelicum volumen aperire : secundo, quodlibet 
capitulum ex subsequenti numero per minium sub- 
scriptum, cujus canonis sit, dignoscere. Sed quoniam 


neque in hoc solummodo perfecta ipsius rei cognitio - 


percipitur, nisi etiam illud sciatur, in quibus capi- 
tulis vel unus, vel duo, vel tresjevangelistz, in eodem 
vel vicino sensu alii evangelistz? concordent, nos ad 
distinctam seriem canonum recurrere insinuat, ita 
subnectens : et recurrens ad principia, in quibus ca- 
nonum est distincta congeries, et reliqua usque adno- 
labis. His etenim verbis ad distinctos canonum or- 
dines recurrere nos admonet, ut illud in congerie 
canonum discamus, in quibus capitulis vel tres, vel 
duo, vel unus evangelista in consimili sensu cuilibet 
evangeliste concordet. 

20. Et ex hoc loco manifeste intelligitur quod 
unumquodque Evangelium, non alium nisi suorum 
capitulorum numerum, debet habere superscriptum. 

* [n margine legitur : « nam capitula primi cano- 
nis primo loco in quolibet Evangelio usque ad finem 
computare debemus ; dehinc secundo loco capitula 


evangelistas in unoquoque Evangelio superseriptus 
fuisset, non nos ad canonum congeriem recurrere 
admoneret ; siquidem hoc necessarium non esset, si 
in quolibet Evangelio sicut et in congerie canonum, 
iidem capitulorum numeri secundum plures evan- 
gelistas invenirentur. Sed quia nos ad canonum con- 
geriem recurrere admonet, perspicuum est quod 
illud in congerie canonum discere debemus, in qui- 
bus capitulis vel tres, vel duo, vel unus evangelista, 
in consimili sensu cuilibet evangelists concordet, 
quod non in ipso Evangelio, sed in canonum serie 
discendum esse ostendit : quippe cum unumquodque 
Evangelium non alium nisi suorum capitulorum nu- 
merum debet habere superscriptum. Unde et in 
superioribus non plures quam duos in Evangelio 
numeros crescere confirmans, hic, inquit, nigro co- 
lore prascriptus, sub se habet alium ex. m. n. d. Nam 
si quodlibet in Evangelio capitulum non solum suum 
numerum, sed etiam numeros eapitulorum secundum 
alios evangelistas haberet superscriptos, non singu- 
lariter numerum ipsorum capitulorum, sed pluraliter 
enumeraret ac diceret : Hi nigro colore przscripti 
sub se habent alium ex. m. n. d. Sed quia capitu- 
lorum numerum quomodo et canonum singulariter 
describit, illud insinuat quod unumquodque in Evan- 
gelio capitulum, non alium nisi suum numerum de- 
bet habere superscriptum. Át vero huic oppositos 
secundum alios evangelistas capitulorum numeros, 
in congerie canonum perquirendos esse admonet. 

21. Quxeritur autem cur ipsa aliorum evangeli- 
Starum capitula cuni proprio cujuslibet evangeliste 
capitulo conjunctim superscribantur, cum sancti 
Hieronymi sententia unumquodque Evangelium nul- 
lum nisi purum capitulorum numerum babere su- 
perscriptum astruere videatur. Sed forte aliquis b:- 
nevolus ipsorum capitulorum numerum Evangeliis 
inscripsit, quatenus infirmioribus sensu laborem et 
diflicultatem recurrendi ad congeriem canonum tol- 
leret; aut si forte quilibet ipsam congeriem cano- 
num in suis codicibus adnotatam non haberet, sal- 
tem numerum eorumdem capitulorum Evangeliis in- 
scriptum teneret. Unde sicut jam propria cujuslibet 
evangelistz» capitula cognovit, sic etiam qui vel quot 
evangeliste alii, in suis capitulis huic evangeliste 
concordent, cognoscere possit. 

22. Itaque postquam in Evangelio, eujus canonis 
sit quodcunque capitulum didicimus, ad principia, 
hoc est ad titulos singulorum canonum, recurramus. 
Nam principium canonis est suus proprius titulus, qui 
sic praescribitur : Incipit primus canon, in quo qua- 
Iuwor, Mattheus, Marcus, Lucas, Joannes. Similiter 
et czeteri usque ad x canones sua principia, id est 
proprios titulos habent praenotatos. Sed cognito ca- 
none ex inscriptionis titulo, subsequentem capitulo- 
rum ejusdem evangeliste tramitem perspice; atque 
Secundi canonis ; tertio tertii, ceterorumque cano- 
num capitula in quolibet Evangelio secundum ordi- 


nem sunt numeranda. 








e 55 
Ín ipsius serie tramitis, eumdem capituli numerum A 


quem in Evangelio superscriptum notasti , si non 
mendosus codex fuerit, incunctanter invenies. Sed 
in aperto codice Evangelii utrumque didicisti, id est 
numerum capituli, et canonem cujus sit ipsum capi- 
tulum. Quid autem proprie discatur in distincta 
canonum congerie, continuo explanat dicens : atque 
e vicinia celerorum tramitibus inspectis, quos nume- 
0s e. f. h. a. C:eterorum namque est ut in distincta 
povem canonum serie illud proprie cognoscatur, 
quod in diversis tramitibus cuilibet capitulo oppositi 
capitulorum numeri apud unum seu plures evange- 
listas intelligantur. 

95. Sed quid prodest in canonum tramitibus nu- 
merum capitulorum solummodo dignoscere, nisi eo- 


EXPLAN. IN PRAEFATIONES S. HIERON. AD EVANC. 


- 


546 


ITEM BIERONYMUS DAMASO PAPAE «. 

95. Sciendum etiam , ne quis ignarum ex similitu- 
dine numerorum error involvat. Hoc argumentum de 
continuatis 5 capitulorum similitudinibus , et de op- 
positis eorum collocationibus indistincta canonum 
serie pertractat. Cujus argumenti causam ostendit 
dicens, ne quis ignarum ex similitudine numero- 
rum , scilicet capitulorum , error involvat. (Ut verbi 
gratia, in primo canone secundum Mattheum, capi- 
tulum undecimum quater notatur; secundum Mar- 
cum capitulum quintum quater notatur; secundum 
Lucam, capitulum decimum quater notatur *.) Sicut 
enim ex rerum differentia certa scientia percipitur, 
Sic e contrario ex indiscreta similitudine, erroris. 
caligo nascitur. Sed quomodo huic errori succurra- 


rum vim ae sensum in contextu ipsius Evangelii ad B tur, videamus. ()uod sicubi in subnotatione,canonum. 


purum comprehendere possimus? Unde nos ad ipsos 
Evangeliorum codices recurrere hortatur, cum sub- 
infert : et cum scieris , recurres ad volumina singulo- 
rum, et reliqua usque dixerunt. Cum in quolibet ca- 
none intellexeris varios capitulorum numeros, et 
qui vel quot evangelistze in ipsis variis capitulis cui- 
libet alii evangelist:» concordent, tunc recurrens ad 
volumina singulorum evangelistarum, statim eosdem 
capitulorum numeros, quos ante in subnotatis cano- 
num tramitibus signaveras, per singulos evange- 
listas, id est per singula Evangelia, appositos et 
superscriptos esse videbis, atque eosdem evangeli- 
stas in suis propriisque locis eadem vel similia 
dixisse reperies. Recurres subinde cum fixa mente 
et firma memoria. Volumina, codices singulorum 
evangelistarum. Repertis enim subinde in volumini- 
bus singulorum evangelistarum numeris propriorum 
capitulorum, quos signaveras in canonibus, reperies 
intus in textu evangelico et loca, id est capitulorum 
aliorum evangelistarum, in quibus locis vel eadem 
vel vicina, id est ipsum vel similem sensum, in ipsis 
capitulis iisdem evangeliste dixerunt. Primo itaque 
nos admonet, ordinalem cujuslibet capituli nume- 
rum in Evangelio scire. Secundo cujus canonis sit 
ipsum capitulum in ipso Evangelio suspicere. Ter- 
tio eidem capitulo apud unum vel plures evangeli- 
8tas oppositos capitulorum numeros in canonem dis- 
tinctis tramitibus dinumerare. Quarto vim ac sen- 
sum eorumdem capitulorum in contextu evangelico 
quzrere, id est quatenus utrum eadem sint vel vicina 
capitula, dignoscere possimus. 

24. Sequitur prefationis conclusio : opto wt in 
Christo valeas, et memineris mei, beatissime 'papa. 
Magno dilectionis affectu beato Damaso, ut in Chri- 
sto valeat, exoptat. Deinde przmium suscepti a Da- 
maso operis charitative poscit, cum beatissimum 
papam, ut in sacris precibus et quolibet spiritali ju- 
vamine ipsius meminerit, desiderabiliter exorat. 
Finit prafatio. 

a Negat Vallarsius, sancti Hieronymi editor, alte- 


rum hunc prologum, qui specialiter ad canones per- 
tinet, habere auctorem sanctum Hieronymum. Noster 


tamen Sedulius, quin germanus eque fetus beati do- 


distinctorum , in canone quolibet, et reliqua usque 
contínuatas similitudines. Sensum hujus loci breviter 
perstringamus. Ubicunque in subjectis canonum 
tramitibus videris tres evangelistas id ipsum capitu- 
lum bis vel ter vel quater eo amplius adnotando ite- 
Tantes, et quartum evangelistam oppositis in suo tra- 
mite diversis capitulis conspexeris decurrentem, nihil 
aliud ibi intelligendum est, nisi quia illud quod tres 
evangelistein singulis capitulis semel dixerunt, quar- 
tus evangelista toties multipliciter narraverit, quo- 
ties diversis capitulis eumdem sensum replicaverit. 
26. Sed cum hsc sententia ad primum solum- 
modo pertineat, in quo quatuor evangelistze concor- 
dant, querendum cur dicat ín quolibet canone, cum 
non in alio nisi in primo solum canone hzc inter 
tres et unum evangelistam concordantia sit. Itaque 
sciendum est quod nomen primi canonis commune 
sit quatuor evangelistis , quibus ipse primus canon 
communiter deputatur. Nam in quatuor canones 
ipse primus canon dividitur, qui sit primus canon 
secundum Mattheum, item primus canon secun- 
dum Marcum, dehinc primus canon secundum 
Lucam, postremo primus canon secundum Joannem. 
Quod autem ait, in canone quolibet tres evangelistas 
bis vel ter vel quater aut etiam eo plus eumdem nu- 
merum per ordinem habere adnotandum, non ita 
sentiendum est quasi quolibet primo canone, verbi 
gratia secundum Matthzeum, tres evangeliste in uno 
ipsius Matthzi tramite , eumdem capituli numerum 
multipliciter adnotarent ; sed ita intelligendum quod 
tres evangelistae singuli per se iu quolibet primi ca- 
nonis tramite eumdem capituli numerum replicare 
solent. Nam in canone primo secundum Mattheum, 
itemque in canone primo secundum Marcum, dehinc 
in canone primo secundum Lucam, deinde in canone 
primo secundum Joannem, hanc replicationem crebro 
invenies. H:ec autem replicatio fit, non quod in con- 
textu sui Evangelii quilibet evangelista unum capi- 
tulum bis, vel ter, vel quater aut plus iteraverit, 


etoris sit, dubitasse non videtur, 
b Glossa, samahaften. 
e Hzc erant in margine, 








MT 


sed ob hoc nwmerus ejusdem capituli in eanone 
replicande prenetaWur, quatenus ipsum capitulum 
quibusque eppeésitis apud alios evangelistas o3pi- 
telis in eodera *el onnsimili Senex respendere mon- 
etteiur. 


VT. Ex quo mira res ftt, quod quando in Evassgelto 


suo quilibet evamgelieta consimilem sensum per 


varía capitalia Yterat, totie fn distinctis cámomem tra- 
mitibus, mes eorumüem capitulorum similis w- 
merus replicátur. At vero. cam $n evangelico volu- 
mise a quovis evangelista semel aliquid dicitmr, 
tunc in cabonam e6ongerie ejusdem capituli nmmerus 
recapituldtur ; quia nimirum hoc quartus evangelista 
variis capitalis edisserit waod alii tres semel dixe- 

"t : ideoque numerns ejusdem capituli in cano- 


num framitibus tepetitur, eó quod sensms ipsius in 


oppositis «pad altos evangelistas variis capitetis eon- 
finefur. Raque quod Mattheus endecimo , Marcus 
quamo, Lucas décito capitulo, in exerdio primi ca- 
nonis sémel proloquantur, quartus Joannes eamdem 
Sehsum quatuor iPapitulis, hoe est vi, XR, xiv et 
zxvne, inulfiplielter edisserit. 


98. Item si uno quolibet eorum, aut etiam duobus, 
et reliqua usque quotiens pratulerint in numerorum 
adnotatione distantiam. Sensum hunc breviter expli- 
cemus. Hoc etenim dicit : Ubi in canonum distinctis 
tramitibus unus vel duo evangelist» eumdem capitu- 
lorum numerut bis, vel ter, vel quater, aut plus ite- 


raverint, et diversus capitulorum numerus in c:ete- Q 


ris evangelistis, uno scilicet vel duobus , invenialur 
oppositus, nihil aliud ín hoc sciendum est, nisi quia 
illud quod unus aut duo evangelistze bis vel ter vel 
plus replicaverint, toties unus aut duo alii evange- 
list: eumdem sensum proloquantur, quoties opposi- 


SEDULII SCOTI ! 
cum prorsos fud eapitulum nonnisi semel dixerit; À in Christo valere dicendus est, quisquis cunctis vir 


348 


tutibus per Christum cenfortatus existit. 
ITEM PROLOGUS QUATUOR EVANGELIORUM 
BIERONYEI PRESBITER AD EUSEBIUM, 

$0. Plures fuisse qui Evangelia scripserunt, et Lucas 
evangelieta testatur dicens : quandoquidem mulii conati 
sunt, et reliqua usque et ministri fuerunt sermonis. 
In hoc prologo de numero et ordine Evangeliorum 
expositurus, prius pseudoevangelia eorumque teme- 
raries auctores eleganter refutat. Àc ne suo quasi 
quodam przjudicio illes respuere videretur, beatum 
Lucam evangelistam hujus rei testem esse ostendit. 
Et perseverantia usque ad presens tempus monimenta 
declarant. Nec solum, inquit, ipse Lucas ipsos notat, 
sed et propria illorum volumima, qu:e usque ad prz- 


J. sels tempus perseverant, eosdem erraticos multis 


modis produnt. Cur autem reprehensibiles existant, 
causam declarat dicens : qua a diversis auctoribus 
edita, diversarum luereseon [uere principia; wt est 
illud juxta AEgyptios , et Thomam, et Matthiam, e 
Bartholomeum, X1I quoque apostolorum. lorum, 
inquit, scripta diversarum hxresium fuere semina- 
ria : ideoque non immerito tam detestandi auctores 
bzresiarch» digno vocabulo censentur, qui sub falso 
titulo, quasi eub apostolorum nomine conscripto, 
falsa evangelia condiderunt. Quibus Basilides atque 
Apelles merito subjunguntur, quorum unus CccLxv 
c«elos, alter duos invicem contrarios deos inter alia 


- nefanda dogmatizabant. 


91. Ecclesia autem, que super petram, Domini r. 
f. e. Petra Christus intelligitur, juxta Apostolum 
qui ait: Petra autem erat Christus; super quam pe- 
tram fundatam esse dicit. Unde Dominus in Evan- 


gelio dicit : Tu es Petrus, et super h. p. e. E. m. Quam 


introduxit rez in cubiculum suum. Cubiculum regis 


sterni interna sunt gaudia patris ccelestis, in que 
nunc introducta est Ecclesia per fidem, in futuro 
49. Sciendwm autem «quod hsc argwmentatio ad — plenius perducenda per rem. Et ad quam per fora- 
omnes canones, exoepto decimo canone, communiter — men descensionis o. m. m. s. Manum suam dilectus 
pertineat. Cum enim duo evangelists semel aliquid — &ponsus ad nos per foramen mittit, cum nos Domi- 
cácunt, et alii due multipliciter, boc primo canoni nus occulta invisibiliter compunctione ad opus vir- 
députstur : cam rero umus semel, etdwo multipliciter — tutum accendit. Similis dammule hinnuloque cerro- 
narrant, secundo et tertio quartoque canoni ascori- — rum. Capreoli etenim pernicitate pedum, insuper et 
"itur: tusndo vero unus semel, et alter mulüplioi-  hostüum insidias cominus previdentes, per anfra- 
Ait qeentibet sensum pronumtia, in quinque cano- ,. clus montium sagaciter declinare solent. Hinnuli 
ibus, hoc est quito, sexto, septimso, octavo àc nono » quoque, quomodo et capreoli, pernicitate pedum 
*anéae hujuscemedi consonantia reperivur. Unde — multum valent. Sic sancta Ecclesia mundis sui cor- 
Tecte subjungiwr : hoc et in omnium novem canonuan.— dis oculis, que agenda sint queque vitanda discer- 
cetietione serenbitur; ild proeul dubio insinuens Dit; qu: errorem declinandi anfráctus mente sagaci 
«uod hse postemer argumentatio omnibus, preter perspicit, et cur&u pernici bons operationis de 
decimum , cánomibus communis sit. Quod ipse convalle lacrymarum in locum quietis [ad sponsum 
ostendit eum 4ubinfert : caterum' in decimo, quo- — suum vivere inedi]tatur; quatenus ambulans de vir- 
Tiam prepria s. t. c. non polest conira. id compa- — tute in virtutem, illum videre mereatur in Sion, 
retio e. q. v. est.'Nam si comperatio est, vel similium, — hoc est in specula sempiterne habitationis. 
vel diversorum ad minora, vel minorum ad majoralcol- 92. Quatuor [lumina paradisi instar eructuans. 
latio, nulla comparatio fleri potest de his quz: per se — Quatuor flumina paradisi dicit Geon, Phison, Tigrin, 
absoluta existunt. Sequitur conckesió : epto w in — Büpbreten; que quaMuor üumina quatuor evengeli- 
Christo valeas et memineris mei, beatissim» papa. Ille — stas designant *, hoc est. Geon BMitthieum, Phison 


* Sic est videre in priscis basilicarum Romanarum mwusivis. 


tis diversis capitulis ipsum sensum proferunt. 














EXPLAN. fN PR/EFAYTIONES 8. HIERON. AD EVANG. 


530. 


Joannem, "Figris Sareurh, Fuphrates Lucstn. Qua- A dicitur in medio ejus sivo eleetri sive tous, 194] ob- 


tuor et angulos et anulós &. per quos quasi urea t. et 
euetos 0. d. Fitjnis sh. evehitur. Per arcam Ecclesia 
Christi deshgnhtur; pér vectes doctores oxprimun- 
tur, qui aurea Veteris ac Novi Testamenti gemina- 
que doctrina exornantur; quibus vectibus arca Ec- 
chum -ud coelestem petriem vehitur. Quatuor anguli 
diMiusam per quatuor plagas orbis terrarum Eccle- 
giam designant. Quatuor circuli doctrinàm evange- 
licam, quatuorque virtutes, wpradentisus, temperan- 
tiam, fortitudinem, justftiqm. 

25. Primus autem Mattfueus. est publicanus, co- 
gnomento Levi. Cognomento Levi dicit, quia ex pro- 
gapia tribus Levi ipse originem ducit. Matha in He- 
brzo sermone domum dicitur; unde Matthzeus do- 


stat intelligi, quod quatuor heec enimaliu, sancti scili- 
cet evangeliste, & ex Domini incarnutione ad fidei 
vitatem solidati sunt, etin igne persecotiomis thultis 
tribulationibus afflicti. Nam in specie electri €hri- 
stus tnelliator Dei et hüminum deeipwatur. Electrura 
quippe ex auro ei argento est. Sic noster zwdempier 
verus Deus et verus homo ex divinitate et huma- 
mitate constat. Et vultus eorum, facies hominis, et 


 "feies docpis, ot (aeies vituli, et facies aquila. Per hzc 


'quattor aliltbalía, sicut isb Hieronymus mox ex- 
ponit, quatuor evangeliste designantur. Secundum 
$1074em autem intelligentiam, justus quisque per 
rationem homo, per sacrificium mortificationis vo- 
luntatis sux vitulus, per fortitudinem securitatis 


natus interpretatur, 80 quod ei donalum est ut non B eontra omnia adversa leo, per conjemplajionem ccoe- 


eolum apostolds, &éd etiam etrankdlista esset, Mat- 
theus apostolus evangelista, qui etiam ex tribu 
sua Levi sumpsit cognomen, ex $ublicane e Christe 
electus, primum quidem in Juda evangelizabat, 
postmodum in Macedonia praedicabat. Hic requiescit 
in montibus Parthorum. Secundus Marcus. interpres 
avostoli Petri, et reliqua. Quzritur, eum Petrus scien- 
tiam multarum linguarum, quomodo et czteri apo- 
stoli, perceperit, cur dicat Marcum ejus discipulum, 
ijeius Peto fulsso falerpretsin? Jiisi hoc 1th dictum 
esse Eéntiamus, qbod quando jpse Peirus Hebreo 
sermone Hebraeis evangelizabat, tunc Marcus ut pote 
ejus discipelus vel idiots Helwseis vel certe Grecis, 
seu quibuslibet barbaris audientibus minusque in- 


Jostiuia efücitue hquila. Que evagdistim Lucam a 
Zacharia sacerdote s. i. p. A Zacharia, inquit, sacer- 
dote; id est tanquam ab eo cujus sit ministerium 
sepe vitulos immolare. 

96. Ürura eorum recta, et p. p. Per pedes gressus 
"etuum designantur. Quatuor ergo animalium pedes 
Terti esse describuntur, quia sanctorum evangeli- 
Starum atque omnium perfectorum opera, ad se- 
quendam iniquitatem non sunt retorta. Hi autem 
pedes rectos non babent, q«i bd mala mendi qus 
reliquerunt refléctuntur. Per pennas attem vwolaies 
contemplativa vitze designatur. Et quocunque spiri- 
(us ibat, ibani, et non revertebdntur. Pennata abi 
Tnàlia, videlicet evangeliste et cxteri prsedicatores 


telligentibus, eumdem sermonem plane interpreta- C sancti, cum incedunt, minime revertuntur, quia 
batur. Mem cusa Greco sermone tantus apostolus sic a terrenis actibus ad epiritalia pertranseunt, ut 
evangelizabat, tunc Marcus vel Grecis minus erg- — ad ea quie reliquerínt , ulterius nullo modo vefie- 
dits, sive Judzis, et quibuslibet Grecum sermonem tantur. Quasi enim per quamdam viam eis Ínce- 
ignorznübus, .per liorum preprizm loquelam explà- dere, est mente ire setoper ad meliera. E dorsa 
nabat. $& autem Marcus óctavo Neronis ànno mor- — eórum plena oculis. Ea etenim quie sumt ante faciem 
iuus placida quiete sepultus ést. iiostram videmus, dorsa autem nostra alius In nobis 

S&à. Tertius Lucas medicus n. s. a. cujus laus in. videt, et nos videre non possumus. Quia namque 
Xvmngelio, et. reliqua. Achaia provincia Gracie, sancti viri solerter se aspiciunt, in quibus ab aliis 
cujus metropolis est Corinthus. Bithynia provinciz judicari possunt, et districte se vident, sicut ssepe 
eet Asie, Obiit autem Lucas Lxxiv* vite sus anno, ab aliis districte videntur, qui in se nec ea qua 8e 
e est ih Bitymin, eujus ossa regnante — datere poterant, igiorant, lusbina in dorso portant. 
Constantino Constantinopofim sunt translata. Ulti- — Et rofa in rota. Kota ih rotà est Novum Testa- 
mus Joummes apostelus et evangelista, quem Jesus — mentum in Veteri Testamente. Rota namque sacram 
utauit plurimum, et reliqua. Hic anno Lxviir* post D Seripturam designat, quie ex omni parie ad audito- 
passlónem Domini ahvatoris, sub Trajano principe: rem mentes xolvitur. Cireelas quippe proeceptorum 
longo vetustatis senio fessus, cum diem transmigra- illius more rote modo sureum, modo deorsum est, 
tionis suse imminere sibi eentiret, jussisse [ertt — quia quse perfectioribus spiritaliter dicunaur, infür- 
elfodi sibi sepulerer, eique vale inde dicems fratri- — mis jaxta litteram congruuit ; 8t que parvelí juxta 


bus, facta oratione vivens tumulum introivit, deinde 
jn «o tanquam in lectulo requievit; unde eecidit ut 
quide Gur vivere asserent, nec mortuum in se- 
pulcro, sed dormientetn jacete contendant; maxime 
pro eo quod illic seasim terra ab imo scaturiens, ad 
superficiem sepulcri conscendat, et quasi fatu quie 
scentis deorsum ad superiora ebulliat. Quievit au- 
tem apud Ephesum vi Kal. Jan. 

35. Hec igitur quatuor Evangelia, ct relstpsa suse 
et in météo viet similietio duae (EBD, 'Quod 


Jiieram ihtelligunt , docti viri spirKaliter intelli- 
gendo in altum ducunt. 

VI. Viginti quatuor senivyrum, et reliqua. Vigin& 
quatuor seniores in iHis intelliguntur (ui perfectio- 
Bem operis, qua senario numero commendatur, 
velar Evangelii priedicatione consuminant. Nam 
quater seni xxrv faciunt. (Qui tenentes. eithartis, 1d 
est corda laudibus Deo dicata gerentes; ei phialas, 
id est orationes Doo effundontes. Vel phialas dieit 
sauidas ouMdium oupgsclentius, Adsraht Aiii De$, 





S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


id est pro adventu regni Dei supplicantes. Introdu- A tudo donorum. Mare vitreum. Baptisma refertur 
git fulgura et tonitrua. Cum in fine seculi talis fuerit 
tribulatio, qualis non fuit ab initio, signa pariter 
maxima clarebunt. Ef septem spirius discurrentes. 
Unum Spiritum dicit septiformem. Unus est enim 
spiritus; septiformitas vero perfectio est et pleni- 


ad vitrum, in quo non aliud videtur exterius, quam 
quod gestat interius. Animal primum simile est leoni, 
et reliqua. De quibus quatuor animalibus supra di- 
ctum est. 





ANNO DOMINI DCCCXXI. 


S. BENEDICTUS 





ANIANENSIS ABBAS. 





VITA S. BENEDICTI ANIANENSIS 


Auctore ARDONE seu SuaAnAGDO (jus discipulo. 
, ] (Mabill. Act. S3. ord. S. Bened., sec. rv.) 





OBSERVATIONES PERJEVLE. 





4. In Gallia. Narbonensi (le Languedoc) , 
Septimaniam, Gothiam Occitaniamve appellant, mul- 
ta loca sunt sancti Benedicti nomine ac factis illu- 
strata. Huic ortum dedit comitatus cujus caput Ma- 
galona seu Magdalona (Maguelone), urbs ad oram 
maris Mediterranei, episcopalis sedes quondam, an- 
te annum 1536, quo cathedra Pauli papz tertii au- 
ctoritate Montem-Pessulanum translata est. Ea. in 
dicecesi exstat insigne monasterium ab Ániano amne 
Aniana dictum, cujus auctor Benedictus, idem ipse 
multorum coenobiorum postea rector, Benedictus 
Anianensis vulgo appellatus. Ejus Vitam edidit Ardo 
seu Smaragdus, tanti viri discipulus, rogatu Inden - 
sium monachorum ; eamdemque enardus noster cum 
eruditis notis et observationibus prxmisit Concordiz 
Regularum a Benedicto condite; tum Godefridus 
Henschenius in Martio Bollandiano novo rursus com- 
mentario illustravit; nosque demum auctiorem ex 
ms. codice Ánianensi recudimus hoc loco. Sanctus 
Ardo huic scriptioni dabat operam superstite Lu- 
dovico Augusto, ut patet ex num. 40. Theodulfus 
eleganti elogio Benedictum Anianensem Benedicto 
Basinensi comparat in carmine quod huic Vitz sub- 
Jiciemus. .- 

2. Benedictum celebrant Martyrologia vetera, 
tum Anianense, tum Gellonense, tertio Idus Februa- 
rii. Sic enim in apographo Gellonensi legitur : « 1n 
Id. Febr. obius beati.viri Benedicti, qui in provin- 
cia Gothia exortus sub Pippino rege Francorum, » 
etc., iisdem fere verbis quibus usi sunt monachi In- 
denses in epistola ad Ardonem in calee istius Vitze 
referenda. Eodem die sancti Benedicti officium le- 
gitur in vetusto Breviario Apianensi, nec alio die 
ejus memoria colitur Ánianz, ut fallunt nonnulli. 

X quibus corrigenda recentiora Martyrologia, etiam 
Benedictinum, qu:x ejus depositionem reJiciunt in 
diem sequentem. 

5. Ànianense monasterium suis impendiis exci- 
tavit Benedictus, adjuvantibus Carolo Magno ejusqu 


e 
filio Ludovico Augusto : cujus Ludovici quanta fuerit D 


cum in Benedictum, tum in ipsius monasterium ani- 
mi propensio, probant varia quae concessit, quzeque 
ego ipse legi diplomata minimum tredecim ; quatuor 
quidem Benedicto abbati inscripta, quintum Sene- 


quam B gillo Benedicti successori, sextum Georgio abbati, 


rutesindo itidem abbati quatuor, tria Ermenaldo; 
omnia ip gratiam Ànianensium monachorum. Istorum 
diplomatum summaria capita et chronologicas notas 
referre juvat, quo primorum Abbatum Anianensium 
ordinem ac seriem delibemus. 

4. Benedictus e monasterio Sancti Sequani egres- 
Bus, postquam annos aliquot in cella p Anianum 
exstructa vixit cum discipulis suis, grande ccenobium 
Anianam dictum zdificavit, et basilicam Salvatori 
ac beate Mari» nuncupari jussit circiter annum 
182. Tum Carolus Magnus ei privilegium immunita- 
tis concessit in sequenti Vita relatum, cujus cha- 
racteres chronologici exciderunt. Privilegium hoc 
Ludovicus Augustus, petente Benedicto, confirmavit 
« vm Kl. Maii, anno primo imperii, indict. 7, Aquis 
palatio, Durando diacono ad vicem Helisacaris re- 
cognoscente : » cum pridie ejus diei immunitatem 
ab itinerariis censibus eidem concessisset. Dein « vir 
venerabilis Benedictus abbas una cum consensu 
Georgii venerabilis abbatis Anianensis monasterii, 

uem ipse ibidem successorem elegerat, et monachis 
ibidem consistentibus , seu etiam Nebridii archiepi- 
scopi, » privilegium ab eodem impetravit de Bella 
cella, concessum « vn Id. Martii, anno 6 imperii, 
indict. 12, Aquisgrani palatio. » Denique idem im- 
erator, suggerente Benedicto, monachis Anianensi- 

Us fecit potestatem, « ut advocati monasterii per- 
dita quzrerent, et justa possessa ubique secundum 
legem defenderent, » litteris datis « Idib. Octob., 
anno imperii 9, indict. 14, Compendio palatio, 
quas Durandus Diaconus ad vicem Fridigisi reco- 
gnovit. » 

5. Benedictus Aquisgranum ab Ludovico vocatus, 
et Ind:? monasterio praefectus, Senegillum Anianae 
abbatem substituit anno 815. Id patet ex ipsius im 
peratoris diplomate de Casa nova sive Gordanico, 
dato « anno 2 » imperii ejus, quod postea integrum 
referemus. 

6. Senegillo Georgius suffectus a Benedicto est 
anno 819, uti discimus ex aliis Ludovici littefis de 
Bella- cella, quas modo citavimus, integras inferius 
adducendas. 

7. Georgium excepit Trutesindus anno 822, cujus 


$52 , 














abbatis electionem confirmant Ludovici Augusti lit- A « xr Kal. Novemb., anno 24 imperii, indict. 15, 


tere ab Acherio nostro editz in Notis ad Guibertum ; 
alieque ejusdem imperatoris ad eumdem abbatem 
littere exstant in tabulario Anianensi de immuni- 
tate monasterii, « dat: xiu Kal. Ápril., anno 9 im- 

rii Ludovici, indict. 15, Aquisgrani palatio. » 
tem alie d« Gellone, Monte-calmensi, aliisque de 
rebus, dat:e Aquisgrani die insequente ejusdem anni. 
Denique alie de quibusdam rebus ville Cinciani 
« in Biterrensi, » quas res « Arnaldus comes 
domno Benedicto tradiderat ; » sed postea fisco 
« a missis dominicis revocatas » Ludovicus Tructe- 
Sindo restituit « anno 9 imperii, xix Kal. Septemb. 
Carbonaco villa, Hirminmario diacono ad vicem Fre- 

isi recognoscente. » 

. Trutesindum sequitur Ermenaldus, cui Ludo- 
vicus privilegium ab ipso jam pro advocato donatum 
confirmavit « xii Kal. Aug. anno 22 imperii, indict. 
45, Strennaco villa, » quaslitteras legesis in Notis 
ad Guibertum, pas. 71. Eidem abbati concesse 
item sunt ali» littere inferius referendz, quibus 
Ludovicus confirmat omnes possessiones monasterii, 


Aquisgrani palatio : » quod alio diplomate jam prz- 
süterat de cella Gellonensi « xiv Octob. » anno 
et loco iisdem. 

9. Ermenaldo successit Arnulfus, ad quem exstat 
diploma Caroli Calvi, datum « in Pontione fisco 
regio, anno 13 regni » ejus. Hxc de primis Anianz 
abbatibus dicta sint ad corrigendos indices vul- 
gatos. Alios investigare mihi non promptum, aliis 
rebus occupato. 

10. Nec mirum si tot tantisque privilegiis et 
immunitatibus donatum est Ániana monasterium, ut 

te « cunctorum caput coemnobiorum, non solum qux 
in Gothix partibus constructa esse videbantur, verum 
etiam et illorum quz aliis in regionibus ea tempe- 
state et deinceps per hujus exempla zdificata atque 
de thesauris illius ditata sunt, » inquit Ardo. In 
ms. codice Ánianensi Vite sancti Benedicti Ania- 
nensis premittitur inscriptio in hunc modum : Vi- 
ta beati Benedicti abbatis Anianm scripta et. missa 
per S. Ár., id est (ut conjicio) Smaragdum Ardonem, 
aut certe, sanctum Ardonem. 





PREEFATIO AUCTORIS. 





1. Dominis-merito venerabilibus Patribus, Fra- 
tribusque, Inda monasterio Deo Jesu famulantibus, 
Ardo servorum Christi famulus salutem dicit. Jam 
pridem, dilectissimi fratres, vestre ad me delate 
fuerunt litterz (infra), amore pi* recordationis Pa- 
tris nostri Benedicti abbatis stipatxe, exitumque ac 
migrationem ejus ad Christum breviter, sed amabi- 
liter continentes. In quibus exiguitatem meam ad- 
monere estis dignati, ut latius initium conversatie- 


fontis sedulo sapienti» haurire fluenta. Hzc me ra- 
tio annali continuit spatio. 

9. Interea ceperunt me mordacissimis verbis ab 
inerti studio expergescere fratres, quos ipse pio 
conamine genuerat Christo, et ut eis illum gestis 
vite religiose resuscitarem compellere; a quo ab- 


sentes esse solo constat consortio corporis, non ple- 


nitudine charitatis. Sic tandem aggredior explicare 
opus. Dedit ausum ac consilium veniale etiam locus, 


nis ejus audire eupientibus scriberem : sed hactenus (C! qui ab eo primitus constat esse censtructus, fratres- 


virium mearum cernens pondus excedere, distuli. 
Siquidem sagaci industria scribentibus precedentium 
vitam meritis venerabilem, virtutibus celebrem, cu- 
randum est, ne aut negligentia torpentes omittant 
utilia, aut inducti gratia adjiciant supervacua : sed 
diligentissime exquisita, nec non evidentium relatio- 
ne testium roborata currente calamo scribant, non 
rusticitatis vitium redolentes peritorum aggravent 
aures, sed urbanitatis salefacientie ^ condita profe- 
rant verba, politisque sermonibus, ut ita dixerim, 
derogantium demulceant aures. Mex vero ipse im- 
periti& expertus, vestris quandoque pariturus pr:e- 
ceptis longo silui tempore, et ut ab eruditioribus 
explicaretur sustinui : periniquum nempe decer- 


que qui ejus noverant conversationis initia. Nam 


: quod aliis contigit vix non audiri, ab his potuit vix 


non videri. Igitur pro captu rebus ex parte colle- 
ctis, impensas operi accuratius explicaturi paramus, 
et quasi quoddam seminarium latius promulgaturi 
nimium arctamus ; hoc humili prece poscentes, ut 
si quis hoc despexerit opus, linquat aut corrigat : 
sin alias, legere et sequi volentibus sinat, seque ad 
precedentium Patrum Vitam legendum convertat. 
Et si hanc ab eorum tramite juxta vires non aber- 
rasse repererit, gratuletur : sin autem, non temere 
judicando refutet; sed lacrymabiliter intérveniendo 
ei :quissimum Judicem pacatissimum reddat. 

9. Vestris quia parui jussis, o sanctissimi fratres, 


nens, si tanti. patroni vitam imperitis attingerem D precor, ut me orando adjuvetis ad Deum quatenus 


verbis, peritioribusque debitum auferrem laborem, 
qui queunt, copia verborum affluentes, pompatice 
quzeque volunt enucleare, et inter syrtes nihil paven- 
tes regere cymbam, solecismorumque vitare feto- 
rem ; facundiaque eloquentiz praediti, ex abundanti 
eis est copia fandi derogantium comprimere linguas. 
Pavebam ne hi dum vitiose composita corrigere 
vellent, a male contextis exacerbati adjudicarent 
negligenda : przsertim cum noverim vos sacre aulze 
palatii assistere foribus, nec turbulenti rivuli sitire 
potum, quin potius ab indeflcienti vena purissimi 


& Menardus habet sale facientis. Henschenius 
expunxit vocem facientis, cum tamen habeatur in 


orantibus vobis, et meorum mihi detur venia deli- 
ctorum, et posteris proficiat in augmentum. Rur- 
susque obnixe postulo, ut hanc pervigili studio re- 
legatis, et quzeque vitiose contexta fore probaveritis, 
elimando corrigite : si qua vero utilia, in arcano 
pectoris vestri excolenda servate. Siquidem imperio 
vestro silentii vi subtracta affectum prxbuimus, non 
effectum ; loqui nostrum vobis imputabitis, qui nen 
tacere nos imperasse recolitis. Et quoniam ei unie» 
dilectionis affectu migranti de sxculo Helisacar 
hasit abbas, sicut ipsius auro pretiosor nobis dire 


codicibus mss. sole[acientie. 
bpeeo item infra in epistola Indensium Mona: 


Sb 

cta testater eptstolá ; 
Uli singulariter eenseQ presentar. Esto, oeculen- 
dam esse decreverit, veniam de meo posco errore : 
sin vero utilem, q«i libenter paruerunt viventi, 
imitari satagant vitam absentis. Perantiquam siqui- 
dem fere consuetudinem, hactenus regibus usitatam, 
quisque geruntur acciduntve annalibus tradi poste- 
ris cognoscenda, nemo, ut reor, ambigit doctus. 
Et quonjam mens diversis rebus partita oblivione 
c:ecatur, divinitus ezedimus esse consultum, ut quie 
oblivio prolixa percurrente tempore poterat abolere, 
litterig mandarentur servanda, quarum lectione ju- 
cundantur, hilarescup&, totosque se ad graliam inlle- 
chorum de o^ita Benedic. Abbag erat. monasterio- 
rum Sancti Maximini apud Treviros, Centulze in'Pon- 
tivo, Gemetici im Nenstria; Ludoviei Augusti etiam 
cancellarius, laudatus apud Amalarium in prafatione 
Antüphonarii, in Chronici Centulensis lib. 1, in con- 


S. BENMMEOUS ABBATIS. AMANENSIS 
post. vostram examiuationem A etuné bi qui talia. oéncapisctnt. legeno. * às ab. his 


B 


temerarius judicajur auctot scrfptur, etiam si 
contingat minus politig perstrepere verhig, ad quam 
avide cognoscendam desudant. Concedes igitmr no- 
his et prz:cedentium legere Vitam, e$ posteris man- 
dare quz ipsis nostris temporihus vidimus, vel audi- 
vimus, ad angmenium animarum profetura : nec 
condemnemur de imperitis sermonibus, et raeticita- 
tis vinum redolenfes, quoniam ratum ducimus nor- 
mam salujiferam licet rudibus depromere verbis, et 
i abjectis virgulis pelcherrimum pandere farum. 
Suo quisque sumgatarbitrio, qu:e animo comperit 
placitgra, 


suljaiqne Agobardi de baptismo Judaicorun zganai- 
porum, et in libro de dispensafione; anno 

udevico missus cum aliis ad motus Hispanicze maát- 
c2 qomprimendos, teste Eginhardo. 





INCIPIT VITA. 





&. Wgijtar vir venerabilis, nomine et merito, Bene- 
dicus Abbas, ex Getsarum ^ genere partibus Gothize 
oriundus fuit. Nobilibua najalibus ortus, sed eum 
superna pietas potiori virtutum claritate nobilitavit. 
. Pater siquidem. «jus comitalum Magdalonensem, 
quoadusque vixit, tenui; et Frapcorum genti fide- 


qu: postea devotus implevit; sed quanquam se a 
sseculi actibus exuere vellet, bzesitabet tamen quibus 
hoc modis faciendum esset: utrum peregrini assu- 
mezethabitum; an forte se alicsi conjupgeret, ci 
hominum oves aj armenta gratis pagceret ; ap. etiam 
in civilate suloris exerceret artem, et que haber 


lissimus totis viribus exstitij , forli& et ingeniosus : posset pauperibus erogaret. Sub tali quippe cert 


hostibus enim valde erat infestys. Hic nempe magna 
prostavié stage Wasgones, qui vastandi gratia fines 
regni Francorum feerans ingressi : € quibus nullus 
. evasit, njai quem pernix faga salvavit. Hic pueriles 
gerentem annos praefatum fiium suum. in aula glo- 
rios) Rippini regiB reging tradidi& inter scholares 
nutriendum ; qui mentis indolem gerepe, supra zeía- 
tem diligebatur a commilitopibus : erat quippe ve- 
lox et ad ompia ulilis. Post hxc vero pincerna sor- 
titur officium. Militavi& autem temporibus praefati 
regis ? post cujus excessum, cum regni gubernacula 
Carolus gloriosissimus rex potiretur, ei adhoeit ser- 
viturus. " 

5. lnterea ilustzante divina gratia, superno coe- 


mine Üucluante animo ad amopem. sg vite regularis 
convertit. 

' 6, Ko namque anno quo ltejia gloriosi Caroli 
regi& ditioni subjecta est, cum frater ejus incaule 
fuviun quemdam tran&ífretare vellet, e£ a. tumen- 
tbus raperetur undis, bic equo sedens, periculum 
conspiciens fratris, sese inter updas przcipiteus de- 
dij, ut. pereuptem a periculo redderet, extorrem, ai- 
que nafante equo fratris at&git manum; quem cum 
teugjt, tentus est; vixque qui eripere morientem 
volui, mortis evasit periculum. Tung se voto Deo 
constrinxit, samculo deincegs non mjilitaturum — Pa- 
triam petit, sed hoc patri non patefecit. Quidam 
autem erai religiosus Widmarus nemine, corporea 


.pit flagrare emore, ei «£ sseulum ligqueret totis f) luce carens, sed cordis luce resplendens, cui velle 


seetuare nisibus, periurumque fastidire honorem, ad 
quem. eum labore attingere posse cernebat, aed ad- 
eptum cito, emittere. Paez triennium autem bog eorde 
tegena, soli Deo aeeretum tengit, eorpore, nog mente 
se Sequi actibus ipserepe. Tegiabat igitur infra, hoc 
spelium, sà contineg£im cu)men arripere possel, sub- 
vahere cegpori somnnap, reprimere liaguam, abeti- 
nere a Gbo, poreius sumere vinum, et veluti peritus 
athleta ad fojarija se componere bellym. Prame- 
ditabat siquidem ip smeuleri edbuc babitu, sistens, 

* ld est Gothorum, qui ab anno 412 Tolosam in- 
sederunt in vicinas inde regiones effusi : quanquam 
Getas, Danubii juxta Daciam accolas indigenas, a 
Gothis adventitiis distinctos esse constat. 

$ Anno scilicet 774, quo recepta a Carolo ltalia. 


-Hilarino monachis. 


suum ostendit; isque seoretum tenuit, et consilium 
salubre prabuit. Preparatis itaque omnjbus iler 
quasi Aquia iturus arripuit; sed ubi sancti Sequari 
ingreqaus est dopuum, redire suos ad patriam jubet, 
seque ig eogem. cenobio Cbristo Deo servire velle 
indicavit. Postulat ingrediendj licentiam ; qua adepta, 
mox capitis comam deposuit, e& veri monachi habi- 
tum 5 sumpsit. 

1. Factus vero monachus incredibili inedia per 
biennium, e sex mensium spatia corpus suum aflli- 
Certe Benedictus obiit anno 821, post s5po06 mons- 
sic professionis qu ipta octo. De sancti Se- 
quani monasterio dixinus ad 'Vitàm sanctt Sequani 
steculo 1 et steculo in, ubi desdnctis AMigiano ei 





$51 


besti3 erat ipfestus, cibum permodicum sumens, 
pane videlicet et aqua corpus sustentans, mortem 
potius quam famem arrcens, vinum siquidem ceu pe- 
stiferum virug devitaas. Somnum si quande devi- 
ctus animus aymere vellet, vili se strato paululum 
quieturus collocans, aliquando muda humo prostra- 
tus nimium defessus quievit, ipsa sua se plus requie 
lassaturus, Sxpe etiam pervigil in erafione perno- 
ctans, hudis plantis in pavimento glaciali rigore 
. perfusus, persistens in divinis nempe meditationi- 
bus ita se totum contulit, ut quamplures continua- 
ret dies, sacris psalmodiis deditus, silentii legem 
non interrumpens. Quiescentibus cunctis, hic eorum 
caleeamenta aquig mundans tergebat, eaque locis 


gere cepit. Sic quippe carni su, aC sj qru&nte.A mentis prelibans, quopiam ipimitabilis erag vel 


508 


nullis vel paucis, eoopitulante gratia divina, ut mal- 
torum fieret documentum salutis, in amorem pra- 
fati viri Benedicti regule accenditur, et veluti de 
singulari certamine novus athleta ad campum pu- 
blice pugnaturus accessit. Interes ccpit aliorum 
corrigere mores, negligentes arguere, exhortari tj- 
TOues, ut proficerent. admonere prabos, ut corrige- 
rentur increpare improbos, 

9, lujungitur ei post hzc custodiendum cellarium, 
quo memorie Regulam prafag Patria commenda- 
vit, et juxta praceptum illius totjs viribus sese com- 
pouere, ac licita petentibus sine mora studebat lar- 
giri, male petentibus denegare, impossibilia exqui- 
rentibus blande excusare. Et quoniam pro libita 


congruis lota restituebat. Heu, prob dolor! qui- B voluntate eis poeula non praebebat, xquis obtutibus 


dam veluti illudentes insano prorsus, procul posito 
caligas jactabant, quorum vesapam insipitudinem 
hic altiori consilio bene tranquillus ferebat. In ve- 
stitu napque suo tantase vilitate dejecit, ut vix 
persuaderi nescientibus veri simile forte possit. Erat 
itaque ei vilis e£ pervetusta tunica, quam non Disi 
post plures exactos mutabat dies. Quapropter copia 
pediculorum in squalepti surgehat cute, a quibus 
jejuniis attenuata, depascebantur memhra. Cuculle 
illi nimia erant vetustate consumpt» ; ei si quando 
veterascentia rumperentur fila, ex  dissjmili colore 
foramen patens pannum repertum sarciebat : qua 
res eum satis reddebat deformem. Quam qb rem a 
compluribus deridebatnr, impellebatur, conspueba- 
turgue: sed colo animus fixus, viliora appetens, 
cum in festis diebus cultioribus se reliqui compo- 
nerent vestibus, hie sine reverentia coram obtuti- 
bus omnium utebatur. Balnearum usus per idem 
tempus suo corpori nunquam indulsit ; munditias 
autem monasterii, quoties opportunitas expetiit, 
exercuit. 

8. Compunctionis gratia, ope. divina concedente, 
tanta ei largita est, ut quoties vellet, fleret. Quoti- 
tidie lacrymis, quotidie gemitu ob gehenpze metum 
alebatur, illud Davidicum amabiliter canens : Cine- 
rem sicut. panem. manducabam, et poculum. meum 
cum ffetu miscebam (Psal. ci, 10). Pallebant ota 
fejuniis, et macie exbausta carne, pellis ossibus in- 
hzrebat , ae in modum palearie boum rugata pen- 
debat. Hoc modo tenerum quasi indomitum animal 
non tam mansuefaciens, quam, ut ifa dicam, mor- 
tificans corpus, cum cogeretur ab abbate parcius 
erga semetipsum exercere rigorem, assensum mi- 
nime prebuit. Regulam quoque beali Benedicti ti- 
ronibus seu inflrmis positam fore eontestans, ad, 
beati Basilit dicta nec non. Pachomii regulam scap- 
dere niténs, quamvis exiguis possibilia gereret, ju- 
giter impossibiliora rueabat. His se pexnitanjim la- 


* "Theodulfus Aurelianorum episcopus hos lauda& 
in carmine inferius adducendo : ex que mihi fit veri 
simile id quod ait Menardus, Nebridium seu Nibri- 
dium hunc esse ipsummet Nebridium monasterii 
Urbionensis seu Crasse abbatem, et archiepisco- 
pum Narbonensem, qui Ni(ridius appellatur tum ah 


a compluribus non iatuebatur. Bospitum, infantum, 
pauperumque omni sagacitate curam gerebat, Abbas 
quoque eum summa colebat affectu, eo quod esset 
in omaibus utilis, etsuz vitx cautus, de aliorum 
salute sollicitus et circa ministerium frequens, in 
loquende ratus, ad obediendum promplissimug, in 
monendo afífabilis. Contulerat siquidem, illi divina 
pietas inter alja& quamplures virtutes etiam intelli- 
genti» donum, eloquentiz spirifa]js copiam. 

10. Decurso quinquennii et octo mensium in se- 
lutiferis rebug spatio abbas praefati monasterii. mie 
gravit e seculo, Tunc omnes uno animo parique 
consensu Benedictum sibi prieferzi aptam, At ille 
suis illerumque non convenire moribus, ceras, ad 


C patrium copcitus solum. contulit pedem, ibique in 


patris suamque possessionem super rivulum, cui 
nomen est Ánianus, neo non prope fluxium Arauris, 
cum praefato viro Witmaro paucisve aliis, juxta 
beati Saturnini permodicam ecclesiam, cellam exi- 
guam ad habitandum enonsuuxit : que in loco non» 
nullos annos magna cum penuria vixif, noctibus 
diebusque cum gemitn et lacrymis clementiam im- 
plorans divinam, ut velle suum effeetum proveheret 
ellicacissimum. Erant autem per- idem tempus in 
provincia illa quidam summze sanctitatis strenui 
viri, Atilio videlicet et Nibridius *, neoneg et An- 
nianus religiose degentes, sed regularem ignorantes 
cüstodiam : a quibus compertus non modice dilige- 
batur. Siquidem dum eum aliqua adversa impulsio 
paululum superare tentaret, mox s&rato asellp ad 
Atilionem, qui ei vicinjor «rat, propera fesfüma- 
bat. 

14. Primo siquidem tempore ardenti. apimo per- 
plures, szculo relicto, cum eo. religinse vivere tenta- 
bant; sed fracti animo, noyum fgrmidantea genus 
vite, dum inauditam cogebantur arripere abstinen- 
tie viam, ut panem in pondere, vinumque in men- 
sare perciperent, mox at sues. 4d-ecnpm canisque 
Alcuino im epistóla przfixa libris deobus contra 
Elipandum, tum in diplomate quodam Caroli Magni 
o0B€6930 anno 6 imperii. NimFidivs vero in Necro- 


logio Crassensi notatur, hi& verbis: « Kal. Januar. 
Nimíridius abbas et archiepiscopus Narbonensis. 1 





SU9 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ] $60 
ad vomitum in calle salutis positum retrahebant pe- A que de qua hauserat aquam, sed et ferramenta mo- 


dem. Quorum instabilem vir Dei intuens fidem, 
turbatus ad proprium voluit redire cenobium. Qua 
de causa consulendum praefatum adiit virum : cui 
cum velle suum narrasset, increpavit eum ille di- 
cens, sibi esse ostensum coelitus, lucernam illum 
datum hominibus. Quapropter co»ptum constanter 
oporteret implere bonum; fraude hoc antiqui fieri 
hostis, qui semper invidens bonis infestus est acti- 
bus, cui assensus prebendus est nunquam, sicque 
ejus consilio adminiculatus intrepide aggressus est, 
quod ardenti perficere optabat animo, non super 
alienum fundamentum :edificans, sed novo opere 
construere domos ccpit, ignotamque salutis pan- 
dere curabat viam. 


lini non oblitus abscessit; pro bonis mala rependens. 
In crastinum. vero damnum compertum magistro 
discipuli narrant, quos benevole ferre illatas con- 
tumelias docuit, damnaque lucra putare, illique po- 
tius dolendum asseverans, qui dum nisus est acqui- 
rere lucrum, perdidit fidem. 

14. Cepit interea paulatim turba discipulorum 
crescere, et fama pix» religionis sensim per circa 
habitantium "ora volitare, seseque extendens ad 
longe posita decurrere loca. Et quoniam vallis, in 
qua primum insederat, perangusta erat, paululum 
extra eonfinia ejus monasterium novo opere con- 
struere copit, laborantibusque fratribus ipse ali- 
quando collaborare, aliquando autem eorum ad ve- 


12. Igitur venerabilis vir Benedictus cum paucis p scendum decoquere victum, librumque etiam pari- 


sibi aggregatis fratribus, qui ejus comperta opinione 
ad eum confluxerant, in jam memoratum locum 
copit florere in religione pia, et cceleste iter volen- 
tibus pandere gratis, propriis laborare manibus: et 
ne aliis praedicans ipse reprobus inveniretur, quae 
sequenda monebat, prior implere curabat. Non enim 
perterritus inopia coptum deseruit opus; sed, ut 
ait Apostolus, in fame, et siti, in frigore et nuditate 
(I1 Cor. x1, 27) positus hortabatur inconcusso sub- 
jectos persistere corde, docens arctam et angustam 
viam esse quz» ducit ad vitam, et non esse condi- 
gras passiones hujus temporis ad futuram gloriam, 
quz revelanda est sanctis. Quo documento roborati, 
majoribus se atteri optabant laboribus. Nulla eis 


ter circa coquinam occupatus scribere satagebat. 
Lignamina vero szpe propter penuriam boum hu- 
meris propriis cum discipulis deferebat. Domus 
enim in eo erat loco, quo fundare moliebantur mo- 
nasterium, quam auctam in honore sancte Dei ge- 
nitricis consecrarunt Mari». Concurrentibus undi- 
que, et illius se certatim subjicere magisterio po- 
stulantibus, et fabrica monasterii cito perficitur, et 
in rebus locus ditatus augmentatur, dantibus sin- 
gulis qux habere poterant. Non enim ornatis parie- 
tibus tegulisque rubentibus, vel pictis laquearibus ; 
sed stramine vilique maceria cooperire, vel facere 
domos decreverat. Licet enim multiplex numerus 
fratrum. augeretur, ille semper viliora et humiliora 


tune erat possessio, non vinez, non pecora, non C appetebat. Quapropter si quis de possessionibus 


equi ; unus tantum erat asellus, cujus solamine cum 
alicubi pergendum essét, vicissim fratrum arceba- 
tur defectio. Vinum tantum diebus Dominicis so- 
lemnibusque percipiebant. Pellebatur aliquoties eo- 
rum esuries lacte delato a vicinis mulieribus : quo- 
niam ariditate tabuerant corpora eorum, solo vi- 
ventes pane et aqua. Quapropter ut pigrum depel- 
lerent frigus, lectaria ^ utebantur, cum in vigiliis 
divinis assisterent. Erant quippe pauperes rebus, 
predivites meritis; et quo eorum atterebantur in- 
opia corpora, eo magis saginabantur virtutibus animze. 
ZEstuabant siquidem amore celesti, solzeque lacry- 
me illis in angustia ferebant solamen. Quorum in- 
victam fraternam unitatem hostis cernens antiquus 
hac eam scindere arte molitur. 

15. Unum eis erat circa molinum, in quo que 
habere poterant molebant cibaria. Instigatus autem 


maligni cogitationibus quadam eis nocte hospes ad-' 


venit, quem juxta posse refectum in strato aselli 
collocant. At ille male vigil quiescentibus illis sur- 
rexit, et secum in quo jacuerat perferens, situlam- 


." Menardus interpretatur culcitra. At quid cul- 
cire cum officio divino? Consentit tamen Hens- 
chenius, qui legit lectariis. Forsan lectaria dicuntur 
saga nocturna, quibus lecti insternuntur. 

Et tamen vasa pretiosa postea in rem sacram 
admisit, ut patet ex num. 27. Porro ex hoc loco et 
ex Regula Magistri patet etiam temporibus illis in 
Usu fuisse calices vitreos, quorum usus abrogatug 


PIE 


- 


suis aliquid conferre monasterio vellet, suscipiebat ; 
sin vero servos ancillasque copulari niteretur, re- 
fugiebat, nec passus est quemquam per idem tem- 
pus per chartam monásterio tradi, sed ut fierent 
liberi imperabat. Vasa autem ad Christi conficien- 
dum corpus nolebat sibi esse 5 argentea : siquidem 
primum ei fuerunt lignea, deinceps vitrea ; sic tan- 
dem conscendit ad stannea; planetam vero refuta- 
bat habere sericeam : et si aliquis illi dedisset, mox 
aliis ad utendum prestabat. 

15. Preterea surrexerunt in regione eadem vel 
circumquaque nonnulli viri religiosi zdificantes 
inonasteria, aggregantes monachos, seseque ad exem- 
plum beati viri exercitantes et. ex ejus magisterio 
imbuti, vitam pristinam priscosque amputantes er- 
Tores, quibus ipse ut pater erat, subsidium operm- 
que ferens, non spiritualium solummodo rerum, 
verum ei corporalium : quos spe visitans horta- 
batur coeptum non deserere opus, ne egestate per- 
culsus terroribusque attritus retro respiceret ani- 
mus, Sicque documento salubri fulta numerosa ad- 


in concilio Triburiensi anno 895, perseveravit tamen 
ad seculum usque undecimum, quo Henricus Ger- 
manis rex Richardo Verodunensi archiepiscopo ca- 
licem unum de onychino, et alium crystallinum do- 
nasse perhibetur. Quanquam calices etiam ex Sap- 
phiro vitrei dicebantur, ex charta 5 Patriciacensi 
apud Perardum, quz est Heccardi comitis, Rotardq 
vuidam legantis calicem vitreum de sapphiro, 


* "uae 








VITA. 


20$ 


sunt ecenobia, et maxima monachorum exstat mul- A turbatas reperiens, et benignum malagma castiga- 


titudo. 

16. Orta autem fame * gravissima per idem tem- 
pus, cepit multitudo pauperum, viduarum et pu- 
pillorum ad eum confluere, ac portas monasterii 
viasque stipare. Quos ille intuens inedia tabidos, 
imo ipsa jam pene morte glutitos, angebatur, quo- 
niam unde tantam pasceret multitudinem ignorabat. 
Sed quia nihil deest timentibus Deum, quousque 
fruges attingerent novas, qux fratribus sufficere 
possint, seorsum jussit reponi, extera per constitu- 
tos fratres per singulos dies praecepit largiri. Car- 
nes eliam armentorum oviumque dabantur per sin- 
gulos dies, lac etiam vervecum prsbebat auxilium. 
Siquidem fecerant sibi tuguria congruis locis, in 


tionis impositum ad congruam formam instituit. 

19. Sed antiquus hostis, wgre ferens unitatem et 
augmentum boni gregis, nisus est quorumdam con- 
cutere corda, ut bonum institutorem a proprio ovili 
redderet extorrem. Plures quidem sua arte a mona- 
sterio pepulit, pluresque turbavit, sed paratam tri- 
bulationibus non valuit concutere mentem. Confra- 
ctas rursum recuperat perituras vires : sibi subjectos 
instigat, inferre damna imperat, equos bovesque 
furtim patenterque auferri jubet. Sed qui Deum 
cunctis preposuerat rebus, sine dolore amittit quz 
siue amore possidebat. Certe pro nulla amissa re 
unquam eum quisquam vidit commotum, perditam 
nunquam repetiit, furatam nunquam quzsivit, fu- 


quibus usque ad novas habitarunt fruges. Deficiente B ranti, si captus est, beneficium prestitit, latentem 


cibaria, rursus ea qua in fratrum reponi jusserat 
usus, inens'vrare przcepit : quod factum est ter. In 
Íratrum vero animis tantus inerat affectus miseri- 
cordis, ut libenter etiam impenderent, si fas esset, 
cuncta. Nam quz sibi subtrahere poterat quisque, 
clam deferebat inedia consumptis : sicque vix ere- 
pti a famis fuere periculo. Aliquoties enim in ore 
panem habens mortuus reperiebatur. 

17. Nec illud silendum puto, quia cum pene pro- 
vinciam illam eodem tempore perversum Feliciani 
jnvaserit dogma, hic ab omni pestifero perfidi:x er- 
rore illesus ope divina intus evasit, multosque, 
non solum inflmos, verum etiam praesules Ecclesix 
suo eripuit studio, et. adversus nefandum dogma 


ne caperetur dimisit. Quidam enim cum equos ino- 
nasterii furtim auferret, a vicinis non sine vulnere 
captus, et Patri est przsentatus. Cui ille impensas 
prebuit, medicum instituit, sanatum incolumem di- 
rexit. Contigit autem vice alia, cum venerabilis 
Pater iter conficeret, alio secum comitante fratre, 
quemdam equum a monasterio sublatum sedentem 
obviare. Frater vero curiosis luminibus intuens eum 
qui furatus fuerat esse cognovit, mox voce prorupit 
monasterii esse equum. Át ille silere eum jubet. 
Sepe similare equus equum solet, ait. Seorsum 
autem increpavit fratrem dicens: Et ego agnovi; 
sed melius silendum censeo, quam verecundiam in- 
feramus. , 


veris disputationum jaculis armatus szpe congres- C 29. Et quoniam omnipotens Deus qui cuncta 


sus est. 

18. Erat enim eo tempore et numerosa jam turba 
fratrum, et in fervore perpetuz vitz» succensa. Cer- 
tabant siquidem quis eorum esset humilior, quisve 
jn obedientia promptior, in abstinentia ardentior, 
in vigiliis anterior, in loquendo posterior, in vestitu 
vilior, in charitate ferveutior : quibusdam etiam re- 
velationes fiebant. Quidam namque erat frater qui 
juxta humanam honestatem minus erat compositus, 
quem negligenter incedentem dum Pater perspice- 
ret, in animo eamdem rusticitatem judicare coepit. 
Hic autem in extasi ductus, gregem columbarum 
aggregatum cernens, quedam mire candoris ful- 
gentes, quaedam vero erant mira varietate distincte, 
quadam autem solo capite tetrum colorem gesta- 
bant. Qui cum seiscitasset quid hoc esset, dicta sunt 
nomina singulorum, quorum aut negligentia fecerat 
nigros, aut studium splendore nitentes. Is rediens 
ad se, Patri quz viderat retulit, eumque ne se de- 
$piceret, admonuit. Át ille singulorum acta discu- 
tiens, mentes fratrum, de quibus a fratre didicerat, 


& Id accidit ante conditum amplius monasterium, 


anno proinde, non 795, ut censet Henschenius, sed 
719, quo famis magna in Gallia fuisse perhibetur 


in Annalibus Loiselianis. 


b Felicianum dogma, a Felice Orgelitano Hispa- 
niz episcopo male fabricatum, ab Elipando Tole- 
t£ano pejus assertum : id erat, Christum esse filium 
Dei adoptivum. Ad quod revincendum coacta con- 
cilia Ratisponense, .Francofurtense, et Aquisgra- 


PaTaOL. CIII. 


creavit, mira etiam congruis temporibus per servos 
agit suos, quse per hunc gesserit, pauca relatione 
perstringam. Ignis quodam tempore domum juxta 
beate Mari» Virginis basilicam sitam invasit. Sed 
cum vorax flamma stipulam lamberet siccam, con- 
currerunt dolentes fratres, domum quam non sine 
magno labore construxerant, a rapidis flammis vi- 
dentes consumi, summoque studio satagunt, ne ignis 
vicinam succenderet ecclesiam : illo enim omnis 
impetus ignis ferebatur. Ad quod spectaculum etiam 
Benedictus Pater accessit, cui protinus fratres, ut 
orationibus eos adjuvaret, imperant. At ille festinus 
obtemperans jussis fratrum, sese cum lacrymis ante 
beate Virginis et Dei genitricis Marix altare pro- 
stravit. Illo autem orante, mox divina opitulante 
misericordia in contrarium impetus ignis con- 
vertit. 

21. Locustarum etiam tanta eodem tempore adfuit 
multitudo , ut sua densitate radios absconderent 
Solis ; quze conglobato impetu in vineam, qux: mo- 
nasterio vicina est, vastaturz resident, ex qua quam 
nense ; missus in Hispaniam non semel Benedictus 
cum aliis, ut testatur Alcuinus in. epistola przfixa 
libris quatuor adversus Elipandum, inscripta Lei. 
drado episcopo Lugdunensi, Nefridio Narbonensi, 
et Benedicto abbati, cum essent in procinctu itineris, 
ut ait in fine. V. C. Stephanus Baluzius, in calce No- 
tarum ad Agobardum, refert synodum Urgellenseiu 


anno 799 ea de re habitam, cui Benedictus noster 
interfuit. 
13 


5365 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


$64 


maxime .poeula fratres percipere soliti erant. Vir À plurimis, qu:xe sitze sunt in porticibus; non jam stra- 


vero venerabilis beatz Dei Genitricis adiit basili- 
cam, et flebili voce perfusus lacrymis divinum im- 
plorat auxilium. Sed post paululum male quiescentes 
abscedunt locusta. 

22. Rursus vice alia montem vicinum ignis inva- 
Bit, et, arentem stipulam frondesque, ac solis ardore 
perustam ccpit lambere terram, suoque impetu rui- 
nam vinee ac monasterio minitans ibat. Ad quem 
exstinguendum omnis turba fratrum cucurrit, cum 
quibus et venerabilis Benedictus Pater adiit; sed 
ignis ceptum mox deseruit iter , dextra levaque 
exstinguendus properans. Non ermim nisi oratione 
ejus credendum puto tantum incertdium superatum 
fore. 


mine domos, sed tegulis cooperuit. Tanta autem 
sanctitate idem locus est praeditus, ut quisquis fide- 
liter petiturus advenerit, et non hzsitaverit in corde 
suo, sed crediderit, statim quod poposcerit, impe- 
trare licebit. Quia ergo mira religiositate przefulget, 
ratum ducimus, si de positione ejusdem loci aliquid 
post futuris pandamus. Siquidem venerabilis Pater, 
Benedictus pia consideratione praeventus, non im 
alieujus sanctorum prztitulatione, sed in deifiex 
Trinitatis, uti jam diximus, nomine prefatam ec- 
clesiam consecrare b disposuit. Quod ut dieo luce 
clarius agnoscatur, in altari, quod potissinmm prz 
c:teris videtur, tres aras censuit supponi, ut m his 
personalitas Trinitaüs typice videatur significari. 


$95. Cuidam etiam íratri custodia boum erat in- B Et mira dispositio, ut in tribus aris individua Trini- 


juncta. Is cum a monasterio ad suum vellet ire 
officium, Patri benedictionem .petiit; cai «protinus 
ille signurh craücis dedit, dicens : Dominus te custo- 
diat. At cum frater ih diversoriwm venisset, duobus 
latronibus occurrit; a quibus, dum ineaute acces- 
sisset, tentus est per habenam equi, quem sedebat; 
se vero diutius aspicientes, nihil loquentes dimise- 
runt eum. t ille cito discessit, et postquam Patri 
retulit, ait : Benédictio te Dei servavit ill:esntn. 

24. Nec silentio illud pr»tereundum est, quod 
ipse aspexit. Frater enim quidam prvpositus est 
constitutus, sed in superbiam lapsus, ab ordine prz- 
positure deponitur. Ad tantam demum malitiam 
Fuit, at a monasterio egressus'latroetnia exerceret, 
Ma ut ab ipso monasterio 'clam 'edaceret. equum. 
Quetn tentum junctis pedibus subter équum d rito- 
nastérium deduci -]übet 'vociferahtem et jurantem 
burquàm se illo aMturiti. 'Ob'cüjtis insipitudihem 
virgis eum Levigare jassit; sicque deinceps juste 
pieque vivens 'in etetidbio 'quievit, tic-Si ipse In eo 
hostis malignus csüs fuisset. 

95. Hactenus de vita tanti Patris, quatiter divitih 
illustrante clementia seculum reéliqtterit, qualiter- 
que in Gothi: partibus transitilgraverít, hc de novo 
opere monasterittm 'construxerit, dica wdfficiont. 
Nunc, opitulante Christo, ex precepto Caroli quibus 
modis aliud in eodem loco coenobium seüiflehverit, 
evidenti ratione pandamus. 

26. Anno igitur 772 s, Caroli vero Magni 'regls 
i4, adjuvantibus eum ducibus et comitibus, 'aliutn 
rursus in honorem Domini et Salvatoris nostri ec- 
elestam prxgrandem construere coepit; sed et clau- 
stra novo opere alia cum columnis marmoreis quam 


^ Mendum hic non advertit Menardus. Legendum 
potius anno 782 quo jacta amplioris monasterii fun- 
damenta ; nam ab anno 776 Ánianensem locum Be- 
nedictus incolere ccpit. 

b Non me fugit quid de hac dedicatione legatur 
in quibusdam codicibus mss. Verum id totum prz- 
terinittere satius est, quam criticorum censura ex- 

uere. Suflioiet hac de re sermo quondam habitus 
^ festo dedicationis, infra in Appendice hujus 
it». . 

« [n Anianensium reliquiarum indice ms. nume- 
Tutur inter alias.particula ver: Crucis, que est in 


* 


tas, et in uno altari essentialiter firma demenstretur 
Deitas. Altare vero illud forinsecus est solidum, ab 
intus autem cavum : illud videlicet praíigurans, 
quod Moyses condidit in eremo, retrorsum habens 
ostiolum, quo privatis diebus inelnsz tenenttrr caps 
eum Uiversis reliquiis « Psteum. kHkec de altarie 
dicta sufficiant. ÁAd instnmrentum donas quo ordine 
vel -numerositate compositum succincte 'pergimus. 
Cuncta 'siquidem utensili, quie in eadem domo ha- 
bentur,'in septenario numero consecrata noscuntur. 
Septem -seilicét candelabra "fabrihiarte mirabiliter 
producta, de quorum stipite procedunt hastilia, 
sphiruleque àc lilia, calantri. ac seyphi in nuck 
modum ad.'instar videlicet 'illidis facta, 'quod'Beseled 


C miro composuit studio. Ante altare etiam &eptemm 


dependent lampades 'mirze «tque. pulchérrimse, in- 
sesttmabili fusse Isbore, quz'a peritis, qui eas visere 


 exeptant, Salomoniaco dicuntur confkrts. Ali» tam- 


tumdem in chore dependent làmyperdes argente:e, in 
modum corons, qua it se 'irisertfs ciréülis cyathes 
recipiunt per gyrum :'migrisiue édt pro»dipuis in 
festivitatibus oléo reptetas acceridi, 'taibus accensis 
veluti in die, ita ih nocte'toth refrlget ecclesia, Tria 
denique altari ih eadem suit dicata ecclesia vel 
basilica, urrum videliéét in honorerh sancti Michaelis 
árchangeli, alied'ih Nenerationem: beàtorum aposto- 
loram Petri'et Tàuli, fertiam in'hororem aftmi pro- 
tomartyris Stephani. Ih ecélesih vero 'beát'e Dei 
genitricis Mari, qhie primitus est faitidata, sancti 
Martini, necnón et beati Bétielfítti haberi videntur 
altaria. Tlla vero quz in cemeterio fundata consistit, 
in honorem sancti Joannis Baptite consecrata di- 
grioscitur, quo inter natos mulie*um majbrem memi- 


arca aurea, qua [uit imperatoris Constantinopolitani; 
item alia, que est incastrata in auro, et semper ma- 
net ín scutella, que est argentea Karoli Magni; item 
una spina de coroma Domini nostri Jesu Christi, 
incastrata in uuro, quas itidem in predicta seutella 
semper asservatur. In vetusto libro Catremoniarum 
ejusdem monasterii praescribitur, ut sacerdos hebdo- 
madarius panem solemni ritu benedicturus, accipiat 
scutellam Karoli cum vera cruce, etc. Scutella h»c 
cum pluribus aliis rebus saerjis deperdita est. Lege 
Sermonem de dedicatione in Appendice. 

















$65 


VITÀ., 


366 


nem surrexisse divina attestarunt oracula. Conside- A tis in honore Domini Dei ac Salvatoris nostri Jesu 


pare libet quanta humilitate ac reverentia iisdem 
metuendus sit locus, qui tot principibus videtur esse 
muritus. Siquidem Dominus Christus Princeps est 
omniun principum, Rex regum, et Dominus domi- 
nantium : beata vero ejusdem Dei genitrix Maria 
cunctarum virginum creditur esse regina ; Michael 
cunctis prefertur angelorum; Petrus et Paulus ca- 
pita sunt apostolorum ; Stephanus protomartyr prin- 
cipatum tenet in choro testium; Martinus vero 
gemma refulget prsulum; Benedictus cunctorum 
est Pater monachorum. In septem item altaria, in 
septem candelahra, et in septem lampades septifor- 
mis gratia Spiritus sancti intelligitur. 

291. Cognoscat quisquis ille est, qui hane cupit 
legere vel audire Vitam, cunctorum hoc caput esse 
ecnobiorum, non solum qux Gothix in partibus 
Constructà esse videntar, verum etiam et illorum 
que aliis in regionibus ea tempestate, et deinceps 
per hujus éxempla sdífieata, atque de thesauris 
iliius ditata, sicnt inantea narratura est schedula. 
Dedit autem cor suum ad investizandam beati Bene- 
dieti Regulam, eamdemque ut intelligere possit sat- 
agere circumiens monasteria, peritos quosque inter- 
Yogans qu: ignorabat; et omnium sanctorum, quas- 
eunque invenire potuit regulas congregavit. Nor- 
mamque utilem, et monasteriorum salubres consue- 
tudines didicit, suisque eas tradidit monachis obser- 
wendes. instituit eantores, docuit lectores, habuit 
grummnticos, et. scientia Scripturarum peritos, de 
quibus etiam quidam post fuere episcopi, aggregavit. 
Librorem multitudinem congregavit, pretiosa vesti- 
tenta eeclesiastica, calices argenteos prxgrandes, 
offettoría argeníea, et quidquid operi Dei necessa- 
Tium esse conspexit, summo eum studio acquisivit. 
Notus itaque factus est omnibus, et fama sanctitatis 
ejus Yegias imperialesque penetravit aures. Abiit 
deinde àd gloriosissimum imperatorem Carolum ob 
utilitatem monasterii , illique coenobium pia consi- 
deratione prazventus , ne incommoda a parentibus 
[d est, consanguineis] suis paterentur post ejus 
discessum superstites, per chartam tradidit possi- 
dendum : à quo mox immunitatem percepit & conti- 
nentem ita : 


« In nomine sanctse et mdividusx Trinitatis, j;aro- 
lus Dei gruitia rex Francorum et Longobardorum ac 
patricius Romanorum. ' 

Maximum regni nostri in hoc augere credimus 
munimentum, si beneficia opportuna locis ecclesia- 
rum benevola devotione conces imus, ac. Domino 
protegente stabiliter perdurare conscribimus. Igitur 
notun sit omnibus episcopis, abbatibus, comitibus 
et vicecomitibus, vicariis, centenariis, judicibus seu 
omhibas fidelibus przsentibus scilicet et füturis, qua- 
liter vir venerabilis Benedictus abbas ex monesterio 
quod ipse novo opere jure proprietario a fumdamen- 


e Quo sequunter usque.ad.numeram 42, desunt 
in editis apud Menardum et Bollandum. 

b.[n quibusdam istius diplomsetis exemplis appo- 
mitur hec clausula : Deta vi Kl. Augustas, anne nono 
decimo regni nostri. Actum in. Ruganesburg palatio ; 
«qu:e clausula certior videtur quati appositto Bar- 
tholomai notarii ad vicem Ludovici recognoscentis. 


Christi, seu sancte semperque virginis ejusdem Dei 
genitricis Mariz, seu aliorum sanctorum :edificavit 
in loco nuncupante Aniano, in pago Magdalonense 
Bubtus castro Monte-Calmense, ad nostram accessit 
clementiam, et. przedictum monasterium cum omni- 
bus rebus et ornamentis ecclesi, seu appendiciis 


- vel adjacentlis suis in manibus nostris plenissima 


deliberatione visus est delegasse, et ipsum sanctum 
locum sub nostra defensione atque dominatione ad 
regendum nobis vísus est tradidisse. Idcirco ad ejus 


petitionem tale pro &lterna retributione beneficium 


erga ipsum sanctum locum visi fuimus indulsisse, ut 
in ecclesiis et locis vel agris seu aliis possessionibus 
ipsius monasterii, quas moderno tempore per no- 
stram donationem ac confirmationem seu caeterorum 
fidelium juste possidere videtur, in quibuslibet locis, 

uidquid ibidem propter divinum amorem collatum 
uit, qu:eque etiam deinceps in jure ipsius sancti 


jp loci, aut per nos aut per alios voluerit divina pietas 


C 


»u 


augeri; przcipientes jubemus atque anathematiza- 
mus, ut nullus comes, neque episcopus, aul ulla 
judiciaria potestas ad causas audiendas vel freda 
exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut 
fidejussores tollendos, nec homines ipsius monaste- 
rii tam ingenuos quamque servos, qui supra terram 
memorati monasterii residere videntur, distringen- 
dos, nec ullas redhihitiones aut illicitas occasiones 
perquirendas, aut ullum omnino censum inquiren- 
dum, ullo unquam tempore ingredi audeat, vel exa- 
ctare pr:esumat. Sed hoc ipse abbas vel successores 
sui aut monachi meinorati loci, presentes scilicet 
et faturi, propter nomen Domini sub integrz immu- 
nitatis nomine absque cujuslibet inquietate aut con- 
trarietate valeant dominare, ct nulli unquam homini 
pro qualicunque re nullum censum omnino audeant 
impendere : sed ipsum sanctum lecum sub nostra 
delensione atque dominatione volumus constare. 
Siatuentes ergo atque jubentes, ut neque vos, neque 
juniores seu successores vestri, vel quislibet ex Ju- 
diciaria potestate in ecclesiis et locis vel agris seu 
reliquis possessionibus suprascripti monasterii, vel 
de omnibus qu:xe supra scripta sunt, nullo unquam 
tempore inquielare aut exactare presumatis : sed 
quod nos propter nomen Domini et terna remune- 
ratione ed jam fatum monasterium indulsimus, pe- 
rennibus temporibus proficiat in augmentis. Et 
quandoquidem divina vocatione suprascriptus vene- 
rabilis Benedictus abbas vel successores ejus de hac 
luce migraverint ad Dominum, qualem 1ucliorenm et 
nobis per omnia fidelem ipsa sancta congregatio de 
suprascripto monasterio aut de qualicunque loco 
voluerint eligere abbatem, qui ipsam sanctam con- 
gregationem secundum Regulam sancti Benedicti 
regere valeat, per hanc nostram auctoritatem et 
permissa indulgentia licentiam habeant, et ubicun- 
que voluerint ordinari, aut ipsi aut monachi ipso- 
rum, vel a quolibet pontifice ex praecepto et con- 
sensu nostro potestatem habeant, quatenus ipsi servi 
Dzi, qui ibidem Deo famulari videntur, pro nobis ac 
conjuge proleque nostra et stabilitate totius regni a 
Deo nobis commissi vel conservandi attentius Domini 
misericordiam exorare delectentur b. » 


98. Hc gloriosissimus rex Carolus, venerabili 
viro Benedicto per preceptum contulit : sed et cir- 
eumquaque utilia pecorum laboribusque apta per 
chartam imperialem loca ab eo suscepit. Honore au- 
tem magno ab imperatore donatus, scilicet argenti 
Constat enim Ludovicum fuisse cancellarium Caroli 
Calvi, non. Caroli Magni, qni tum apud Bajoarios 
Cr exercitu erat. Istud privilegium postea. Benedi- 
cto confirmavit Ludovicus Augustus litteris datis vim 
Kl. Maii, anno primo imperi, Indict. 7, Aquis p 
latio. ! 


961 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


308 


libras ferme xr, ad suum in pace rediit quantocius A enim quod sibi, sed potius quod vtile aliis judicavit, 


ynonasterium. Mox autem patrium ut attigit solum, 
divisum per partem quod attulerat argentum bene- 
dictionis gratia per singulorum direxit monasteria. 
Fuit enim illi hoc nostris temporibus pre cunctis 
singulare donum, benevola scilicet circa omnes pia- 
que consideratio, atque sollicitudo omnium monaste- 
riorum circa longeque positorum. Etenim ea crebro 
, visitabat, et ordine sancte vite imbuebat : de his 
autem quz illi a fidelibus conferebantur, juxta nu- 
merum habitantium, vel secundum posse transmit- 
tebat, his qui magis indigebant amplius, exigua au- 
tem indigentibus minus. Noverat utique singulorum 
monasteria, eorumque nomina retinebat. Pallia vero, 
quia singulis dare non poterat, per partes divisa ad 
cruces saltem faciendas mittebat. Omnium denique 
monasteriorum, tam in Provincia quam in Gothia seu 
Novempalitana ^ provincia consistentium erat quasi 
nutrix fovens juvansque ; atque ab omnibus amaba- 
tur ut pater, venerabatur ut. dominus, reverebatur 
ut magister. 

99. Pauperum quoque summo cum studio secer- 
nebatur portio, viduarum non patiebatur in alios ex- 
pendere usus particulas. Omnium siquidem sancti- 
monialium viduarumque circa positarum noverat 
nomina. Captivis hilariter prebebatur redemptio , 
nullus illo habente indonatus, ut reor, abiit, sed pro 
posse omnibus omnia factus est. Quapropter ultro 
quisque ei suam ferebat substantiam, quam in usus 
pauperum, egenorum, viduarum captivorumque ac 
monachorum expendendam compererat: ita ut a 
quibusdam pene iv aut v susciperet millia solidorum, 
vasorumque indigentibus distribuenda. 

90. Cura illi etiam erat ingens suos non solum- 
modo prazdicationis reficere cibo, verum etjam quos- 
cunque obviare contingeret, mox ccelesti eos alebat 
pane; et ne oblivione salubrem amitteret escam, ver- 
his talibus ut tenacius inhxrerent cordi inculcare 
consueverat : Esto, inquiens, casto corpore et humilis 
corde, quoniam Deo accepta non est superba castitas 
aut humilitas inquinata. :, uibusdam vero hoc incul- 
care solitus erat : Si plurima tibi impossibilia esse 
przecepta noscuntur, hoc exiguum serva przceptum: 
Declina a malo, et fac bonum (Psal. xxxvi, 27). Quse 


agere voluit : quod si fecisset, cito correxit. Chari- 
tatis enim amore ut plures faceret salvos, aliorum 
cireuibat cellas, et eis Regulas sanctze pandebat abs- 
consa. Charitate itaque plenus, Arelato cum quam- 
pluribus episcopis, abbatibus, monachis per plures 
resedit dies, canonum decreta pandens, et beati Gre- 
gorii pap homilias enucleans ignorantibus. Plenus 
nempe charitate, ex diversis locis in suo ccenobio 
susceptos alebat clericos ac monachos, quibus ma- 
gistrum przponens sacris imbuebat sensibus. Cha- 
ritate sibi injuriam facientibus munera destinabat. 
Neque laborandum est ut pandamus qux melius 
cuncti viderunt, perplures obsequio experti sunt. 


29. À rigore vero sux primzx conversionis paulu- 
lum declinarat, quoniam impossibile opus assumpse- 
rat : sed voluntas eadem permanebat. Siquidem cum 
arantibus ipse arabat, cum fodientibus socius erat, 
cum messoribus metebat. Et quamvis regio illa solis 
calore esset adusta, et ita vapor ignis velut a clibano 
procedens incendat potius quam calefaciat; hic suis 
nimio fervore :xstuantibus vix ante horam refectio- 
nis aqux: poculum indulsit. Nam labore defessi, igne 
perusti, frigidam potius desiderabant aquam quam 
vinum : nec erga eum quisque murmurare poterat, 
quoniam similia patiebatur. Qux» eis res non modi- 
cum ferebat solamen, quoniam dum se arentem siti 
cerneret, humanius erga suos agebat; nec laboram- 
tium quis fahulis perstrepere audebat, sed manus 
opere, lingux occupabantur psalmodiis. Euntium 
enim et redeuntium ac laborantium ora divinis me- 
ditationibus erant intenta. Sepe eum etiam palmas 
cedere vidimus, eorum videlicet qui erga eum in 
potu ciboque humanius agere conati sunt. Szpe sibi 
positum vas mensurare conspeximus; et, sicut hi 
qui cellario pra:fuerint narrant, aliis bibentibus vi- 
num, aquam excepto sabbato aut Dominica die ss- 
pe bibebat. Szepe a cibo ejus pinguedinem subtraxi- 
mus, et ne vel exigua particula casei triti in eo in- 
veniretur, summopere curabatur. Carnem quadru- 
pedum a die conversionis suae usque ad extremum 
vite edere noluit : jus e pullo 5 compositum sumebat, 
si aliqua accessisset debilitas. Multos etiam per an- 
nos primzvo tempore pinguedinem vetuit : cxteris 


sententia ita ei familiaris exs'itit, ut tempore mor- p vero, quoties opportunum fuit, ea quz sibi negabat, 


tis collectis omnium Patrum sententiis, unum ex ea 
vellet conficere librum. Fratribus vero sibi subjectis 
omni hora, in nocturnis scilicet, in capitulo, in re- 
fectorio, pabula vite praebebat. 

91. Et quoniam, dum benevolentiam ejus pandere 
tentavimus, virtutum ejus copia palam occurrerunt ; 
pro viribus commodum decernimus quantulumcun- 
que de his nescientibus desiderantibusve enucleare. 
Hoc enim comperit omnis qui ejus familiaritati ad- 
hesit, eharitate eum vincere cunctos. Nunquam 


* Aliis. Novempopulonia dicta, inter Garumnam 
fiuvium et montes Pyrenzos Oceanumque compre- 
hensa, vulgo (a Gascogne, sic dicla a novem populis 
quos ambitu suo complectitur. 


praebebat. Tanta enim ejus erat sollicitudo, ut si vel 
modica grana leguminum, vel exigue porri come 
cauliumque folia ab eo neglecta invenirentur, mox 
digna excoinmunicationis animadvertebatur senten- 
tia, cujus probaretur esse delictum. Sin autem quis 
ei aquam ad lavandum porrigeret, et ut solet lar- 
gius quam decet effunderet, peccatum incurrere 
fatebatur, eo quod discretionis non incederet calle. 
$5. Erat illi et hoc singulare bonum. Nam si quis 
cogitationibus concussam mentem gerens, mor ut 


b Vides majori cum religione Benedictum  absti- 
nuisse a quadrupedum carnis esu, quam a juscul 
volatilium ; qua de re deque usu pinguedinis alias. 








VITA. 


$10 


ad eum accederet, ejus salubre consilio tumultuosa A parvam monachorum turbam coadunarunt : quos 


tuiba cogitationum abibat. Sepe etiam cam infestis 
cogitationibus pulsatus quis, sicut a vero fratre di- 
dici, diceret, quia ibo et pandam vos domno Bene- 
dicto; illico importunus ab eo recedebat tumultus. 
Si quis vero gravioribus esset detentus delictis, illi 
cor suum pandens, consolationis recipiebat fomen- 
tum. 8i tristiti: morbo angeretur, accedens ad eum 
inox lxtus discessit. 

94. Aucta est autem turba monachorum Deo fa- 
mulantium, ita ut plusquam trecenti fierint, ob quo- 
rum eximiam congregationem talem mansionem 
construere jussit, qux mille et eo amplius homines 
eapere videtur, centum recipiens cubitos in longitu- 
dinem et viginti in latitudinem : et quia cezetera loca 


cum visitandi gratia Pater venerabilis adisset, qua 
ibidem acta sint pandam. Siquidem ejus przstolan- 
tes adventum, omni studio satagunt, quatenus ejus 
pro amore copia, piscium ciborumque apparatus non 
solum illi, verum etiam omnibus fratribus foret 
abunde. Fit concursus fratrum, sollicitantur pisca- 
tores, perscrutantur nundin: : sed tanta evenit dif- 
ficultas, ut nec ad emendum invenirentur, nec ab 
eis capi posset, qua de sterilitate nimio afficieban- 
tur merore. Advenit interdum magister, gaudentes 
suscipiunt, gaudensque eorum profectibus resalutat : 
sed verecundiam fratres leto celabant sub vultu. 
Preterea accidit ut frater quidam quippiam operis 
exercens juxta fluvium Ligeris sisteret : et ecce su- 


eos espere non quibant, constituit locis congruis cel- B bito pregrandem piscem, quem isicem vocant, con- 


las *, quibus przefectis magistris posuit fratres. 

55. Accidit denique eodem tempore inundatio plu- 
viarum, quiescenlibusque magistro cum fratribus, 
subito ab ambobus ostiis ingredi redundans aqua 
coepit ac quiescentium occupare domum. Pavore 
vero fratres perterriti concite surgunt. Domus autem 
latrinarum super torrentem magno cum labore fue- 
rat sita, quam tumens torrens nitebatur subvertere, 
ita ut ab inferioribus conquatientes rauco cum mur- 
mure unde in jam jamque ruituram prosilirent do- 
mum. Concurrunt pariter media ferme nocte ad cc- 
elesiam, ubi ipse Pater perveniens primus, signi fu- 
nem arripuit, jussitque canere laudes, sanctorumque 
implorare suffragia, atque cum lacrymis una Dei fla- 


gitare clementiam. Post multas quoque preces adeunt C 


visere si jam domus foret subversa. Quo eunte ve- 
nerabile viro obscura sub caligine noctis, vepris cru- 
ribus ejus haesit, nimioque tzedio affectus, lacryma- 
biliter, ut sedaretur inundatio, Deum deprecatus 
est. Sed cum ad locum devenerunt, integro descen- 
disse pede aqua reperta est. Confisi jam de Dei ad- 
jutorio, ad socios in ecclesia constitutos redeunt, et 
beneficia Dei narrantes pariter benedixerunt Deum. 

$6. Interea audientes ejus sanctitatis famam gre- 
gisque ejus sanctam opinionem, postulare instanter 


exerpli gratia monachos nonnulli episcopi eceperunt, ' 


de quibus Leidradus ^ Lugdunensium pontifex vo- 
lens monasterium quod vocatur Insula-Barbara re- 
zedificare, quzsivit instanter qui ei initium bon:e vitze 
ostenderent, et accepit. Siquidem electos ferme a 
grege xx diseipulos, quibus preposuit rectorem, 
eosque Burgundie partibus ad habitandum direxit : 
quo prestante Christo Domino nunc in sancta reli- 
gione pollentes et florentes, przegrandis est turba ag- 
gregata monachorum. Theodulfus quoque Aurelia- 
nensium prxesul, cum monasterium Sancti Maximini 
construere vellet, a jam prefato viro postulat regu- 
laris discipline peritos : cui mox assensum przbuit, 
et bis denos illi monachos praefecto magistro misit. 
Qui constanter in sancto studio decertantes, non 


* En causa erigendarum cellarum, quas modo 
prepositoras et prioratus vocamus. 
b De Leidrado et monasterio Barbarensi, deque 


spicit circa littus natantem : ad quem non tardus 
capiendum insilutt, abstractnmque fratribus detulit. 
Fit quoque hac de re gaudium, sed admiratio ma- 
jor : omnes tamen meritis hoc venerabilis viri Bene- 
dicti evenisse confessi sunt, hoc enim ego a fideli 
fratre, ni fallor, ita didici. Alcuinus quoque ex ge- 
nere Ánglorum, ordine levites, sapientia praeclarus, 
sanetitatis merito venerabilis, regens monasterium 
beati Martini confessoris, qui fuit Turonensium pone 
tifex, quique in aula gloriosi imperatoris Caroli omni 
honore dignus habebatur , auditam [audita, eto.] ex- 
pertamque viri Dei sanctitatis famam, inviolabili se 
iHi charitate conjunxit, ita ut ex suis epistolis ei 
sepe directis aggregatis in ünum unus conflceretur 
libellus. Datis itaque illi muneribus postulat obnixe 
sibi monachos dari. Cui cum protinus venerabilis 
Pater assensum prebuisset, equos misit qui eos fer- 
rent: quos in monasterio, cui nomen est Cormarine, 
quod zdiflcaverat, collocavit. Fuere etiam et hi, 
ut reor, xx cum przlato sibi mayistro : ad quorum 
bonum conversationis exemplum, magna est aggre- 
gata multitudo monachorum. 

91. Qus autem per idem tempus propitia Divini- 
tate sint acta miracula, non ab re puto si huic operi 
inserantur. Quidam siquidem frater tabulam sacra- 
tam, in qua beati Dionysii erant reliquis aliorum- 
que Sanctorum plantatze, missus est ab alia cella ad 
aliam deferre : isque secum pergens catulos detulit, 
tabulam vero sacratam post aliquos dies revertens 
non lotis vestibus incautus deferre nititur. Ingressus 
navigio properat (erat enim cella ipsa inter stagnum 
et mare sita), sed ut mox terram attigit, equumque 
ascendens in quo catulos pertulerat, tabulam porta- 
turus suscepit, divina hunc ultio perculit. Equus 
quidem eadem hora se in circulo rotando conversus 
est, quousque frater in terram rueret, tabula quo- 
que manibus ejus elapsa illzesa suscipitur; equus si- 
quidem statim exstinctus est; sed et is, qui cecide- 
rat, frater non siue magno est languore evectus, a 
quo diu confectus tandem sanitatem recepit. Hi vero 


Theodulfo et Mitiacensi inferius agendum, ubi de 
aliis monasteriis per Benedictum ordinatis. 


371 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


fratres qui petendas reliquias miserant, quae accide- k 40. Gloriosissimus autem Ludovicus rex Aquita- 


rant audientes, alium rursus fratrem mittunt. Qui 
quoniam erat sacerdos, secum «crucem, im qua li- 
gnum erat Dominicum, tulit. In. stagnum vero in- 
gressus, valula tempestate vexatur navioula : sed 
mox ut ergoem quam collo gestabat undis tumen- 
bus epposuwif, quieverunt precelke. In. cella vero 
quiesqeas per somuum vidit miri candoris virum, 
qui eum ita affatus est : Nisi, inquit, ligaum Domini. 
mei teeum attulisses, nequaquam abhinc quo velles 
tempore exires. Admonetur itaque uL pedester eas 
deferret: et quia non obtemperavit, deductas [de- 
ductis, etc.] ad prefatam cellam reliquias, gravi est 
infirmitate percussus. Post hec autem id ecclesia 
eadem qua reliquie fuerant delatte, pharum pende- 


norum tunc, numc autem divina grovidente gratia 
totius Ecclesix Eu»opa degentis imperator Áugustus, 
sanctitatis ejus vitam eompertam permaxime dilige- 
bat, ejusque consilium libenter obtemperabat : quem 
etiam omnibus in suo regno monasteriis przfexit, 
ut nopmam salutiferam eunetis ostenderet. Erant 
enim quadam monasteria inetitufa canonica * ser- 
vantes, Regul autem precepta ignorantos. Cujus 
ille obediens jussis, circumivit singulorum monaste- 
ria, non solum semel et bis, sed et mnltis vicibus, 
ostendens monita Regul», eamque eis per singula 
capitula discutiens, nota confirmans, ignota elnei- 
dans : sicque actum est, provideote Deo, ut. omnia 
pene monasteria in Aquitania sita regularem suaci- 


bat, in cujus vascula permodicum erat oleum, sed in B perent formam. 


crastino plena reperta sunt. Hoc autem contigit per 
ter. Hzc nempe his quibus languor acciderat nar- 
rantibus comperi. 

98. In montibus autem in quibus fratres soliti 
erant alendarum ovium curam habentes habitare, 
Bibi ad orandum exiguum oratorium construxerunt, 
jn quo ingressz sunt mulieres postquam fratres ab 
eo discesserant loco, et deridentes habitacula mo- 
nachorun dicebant ad invicem : Tu vicem abbatis 
habeto in loco ejus stans. Sicque singuke ordinatim 
stantes in loco orationis quasi orantes, male surre- 
celure recumbebant. Vacua siquidem remanserant 
habitacula, in quibus zstatis tempore solummodo 
inorabantur, sed eas statim digna subsequitur ultio. 


4. Sed is qui bonis actibus semper invidet inne- 
centiz? adversarius et pacis inimicus, non quum de- 
cernit, si pii regis diutius adhzreret amieitiis, dam- 
mum sus parti inferre non dubitans, horum si emi- 
nus indivisa charitas permaneret; et quoniam ma- 
turx sux gloriam superbiendo amieit, in ea bona que 
perdidit ne homo introducatur, totis viribus cavet : 
dolet enim hominem miseratione Dei recuperari. 
Sed nec mirum si piorum probitate hostis crucietur 
antiquus, et'eorum ques invincibiles cernit prefe- 
etibus torqueatur; cum sint etiam plures qui hujus 
malignitatis opera imitentur. Multi enim (quod de- 
lendum valde est) uruntur alienis utilitatibus, atque 
in eorum armantur odium quorum sequi nolunt 


Tornutionibus vero vexari coeperunt, a quo dolore C exemplum. Przxfatis ergo proficuis actibus Deoque 


non $unt erepti, quousque viri earum subsecuti 
sunt monachos a montibus cum evibus descenden- 
tes, eosque precati sunt ut pro temerariis preees fun- 
derent. Orantibus autem fratribus sanitati continuo 
sunt redditze. 

. 99. Quidam energumenus vice etiam quadam ad 
monasterium parentibus deducentibus suis venit, 
qui in basilica beat:e semperque virginis Dei geni- 
tricis Marie collocatur : pro quo' dum orationem 
cum vigilia fratres fudere, saniem [sanitate, etc.] 
perceptam discessit in pace. Femina rursus immun- 
do spiritu plena ad mopasterium pervenit, eamque 
in oratorium sancti Joannis Bapiistx, quod in cc- 
maeterio situm est, fratres cum vigiliis et orationibus 
custodiunt, qux» prestante Deo sospes abscessit. Ad 
oratorium vero qued in honore sancti Saturnini 
martyris dedicatum est, ubi venerabilis vir primum 
babitare coepit, si quis febricitans abierit et pau- 
lulum dormierit, si fide nen hzsitaverit, incolu- 
mis revertetur ad propria. Quz:e multorum relatione 
didici, eorum videlicet qui per semet beneficium sa- 
pitatis experli sunt. Hxc de miraculis nostris tem- 
poribus actis pauca dixisse sufficiat. Ad ordinem cog- 
ptum, juvante Deo, redeamus. 

, * Quale erst Dionysianum prope Lutetlam Pari- 
siorum, quod a monasticis ritibus ad canonicorum 


mores dellectebat, dum Ludovicus Augustus per Be- 
uedictum abbatem ad primaria institula revocare 


«entavit, idque tandem perfecit anno 817, cujus rei 


dignis agnitis, quorum stipatus agmine, invidisx ja- 
eulis armatus male pugnaturus processit. Et primum 
quidem clericorum in ejus derogatione aceendit ani- 
mos; tune demum aule regie militum: stimulat 
corda, quorumdam etiam comitum subvertit men- 
tem : omnesque pariter invidi: face suecensi noa 
clam, sed jam palam virus pestiferre mentis vonen- 
tes, circillionem rerumque cupidum et pradiis alie- 
rum invasorem, suarum animarum jugiter orate- 
rem, publica voee clamabant, quorum vesana ssevi- 
tia ad tantum nefas prorupit, ut animum serenissimi 
imperatoris Caroli erga eum eoncilare tenmtarepi. 
Sed vir Dei bene seeura conscientia, nec derogatio- 
nibus commovetur, nee fraudulentis assertionibus 
perterretnr. Palatium deinceps hac de re adiit; quo 
eunte prohibere nonnulli conaníur, attestantes si 
conspectibus imperatoris astiterit, patriam ultra uou 
visum iri, quoniam erga se imperialis ira nimis fu- 
ret accensa. Pergit tamen intrepidus, Dei zeisera- 
tione confisus, illi spem suam committens, eujus pre 
amore cer(abat non pigrus. Este, exsilii decernere- 
tur subire laborem, mentem $uam agebat famulari 
Deo securiorem. Quod si ah officio ne praeesset pel- 
leretur, omni desiderio hactenus boc se. coBcupisse 
littere mperatorim exstant apud BSirmondum im 
tomo Il Conc. Galli2; quale itidem erat manasterium 
Sanetz? Columbx,apud Senonas. Hujus rei litteras 
legesis in Appendice ad Lupum abbatem editiunis 
Baluzianze 





3178 


VITA. : 


914 


narrabat. At. priusquam in conspectu imperatoris À humilitatis fuit, ut rarus aut nullus ex monachis ita 


25ütit, ad tantam superna pietas tranquillitatem ejus 
iuflexit inentem, ut viso eo deoscularetur, eique. po- 
culum propria porrigeret. manu : et quem amuh a 
proprio. solo autumabant fteri extorrem, ad eum re- 
diit maaguo. cum bonore : sicque divina ordinante mi- 
&ericordia eum dum infamare conati suot, predica- 
runt; et quem mentiendo odiosum reddere studue- 
runt, huno noa solun minimis, vezum efiam magna- 
tibus venerandum oetenderunt. 

49. Guillelmus quoque comes, quj ia aula, impera- 
foris pre cuncüs erat olarior, tanto, dilectionis af- 
féctu beato Benedicto deinceps adhasit, ut, scculj 
dignitatibus despectis, bunc ducem viz salutaris eli- 
geret, qua pertingere posset ad Christum : accepta- 


flecti posset, dum obviare contingeref, ut al) eo. huc 
militate non vinceretur. Vidimus ssepe eum oden- 
iem asipum suum, flasconem. vini in stratorio de- 
ferre, eumque super insedentem, calicem in terga 
humeris vebegtem  nosici monasterii. fratribus teme 
pore messjs ad refocillandum sjtim, eorum oocur- 
rere. ly vigiliis quoque ita pervigil erat, u& vinceret 
cunctos, lp, pistrino, nisi occupatio aliqua prae pedi- 
ret aut aegritudo tardaret, propriis operabatur ma- 
nibus. Coquinam vice sua complebat. In habitu sum- 
IQ: humilitatis assumpserat forainam; jejunii ama- 
tor exstitit, orationibus instans, compunclioni con- 
ünuus : vixque corpus Christi polerat percipere, 
priusquam, lacrymarum ejus in terram decurrerent 


que tandem convertendi licenlia, magnis cum munpe- B gutta. Lectuli quoque duritiem avide expetebat; sed 


ribus auri, argentique, ac pretiosarum, vestium spe- 
ciebus subsequitur venerabilem virum. Nec moram 
inde ponendi comam flexi passus est, quin potius die 
natalis apostolorum. Petri. et Pauli. auro textis. depo- 
sis vestibus, Chrisücolarum induit habitum, sese 
coelicolarum ascisci numero quaptocius Congau- 
dens. Vallis vera a beati viri Benedicti monasterio 
ferme quatuor distat millibus, cui nomen est Gello- 
nis, in qu9 construere przíatus comes in dignitate 
adbuc seculi positus cellam jusserat; illic se vito 
sum tempore Christo tradidit serviturum : et quoe 
niam nobilibus natalibus ortis, nobiliorem $e fleri 
Christi amplectendo pauperiem studuit, et summum 
quem genuino percepetat, pro Christo abjecit hono- 
reum ; ratum puto si de piis conversationis ejus actá- 
bus pro nescientibus pandem. Etenim in celMam 
prefatam venerabilis Pater Benedictus suos jam po- 
$uera monachos, quorum exemplo imbutus, infra 
paucos dies, eos a quibus edootus est, virtutibus an- 
tecellit. Adjuvantibus quoque eum filiis, quos suis 
comitatibus prefecerat, comitibusque vicinis, ad 
perfectum fabricam monasterii, quam coeperat, cito 
deduxit. Qui locus ita secretus est, ut solitudinem 
non desideret habitator. Cingitur denique nubiferis 
undique montibus : neque cuiquam illie accessus est, 
nisi quem ultroneus orandi causa deduxerit animus. 
Tanta vero amenitate est perfusus, ut si Deo servire 
decreverit, aliorum non desideret leca : siquidem 
adsunt vinex, quas prefatus vie plantare precepit, 
hortorum quoque copia variis slipata diversarum 
generibus- arborum. Possessiones acquisivit pluri: 
yaas. Peienti siquidem eo serenissimus rex Ludovi- 
cus spatioso boc dilatavit termina, de fscis &uis ad 
laborandum concedens loca, vestes sacras perpluri- 
mas dedit, calices argenteos aureosque et offertoria 
praeparavit, libros secum perplures attulit, altaria 
auro argentoque vestivit. In hane nempe. ipgressus 
j«ellam totum se dedicavit Christo, nibil mundaua 
pompes relinquems vestigii. Tante autem deinceps 


2 Menatense scilicet, quo de monasterio agitur in 
Vita sancti Menelei abbatis, qui ejus auctor esse di 
citur, id est instaurator; nam altero ante Meneleum 
$3cculo exstitisse monasterium illud constat tum ex 


propter ejus invaletudinem Benedictus Pater culci- 
tram, eo nolente licet, substerni fecit. Aiunt non- 
nulli, se quia sepe pro Christi amore flagellis caedi, 
nullo alio prz:eter. eum qui aderat conscio jussit. Me- 
diis fere noctibus glacialibus profusus rigoribus, uno 
perraro tectus tegmine, Sxpe in oratorio quod in 
honorem sancti Michaelis construxerat, soli Deo no- 
tus, vacans orationibus stabat. His aliisque virtu- 
tum fructibus intra exiguos stipatus annos, immi- 
nere sibi diem mortis cognoscens, cunclis monaste- 
ris in regno domini Caroli pene sitis per, scriptu- 
Fam notugn fieri jussit, se ab hoc jam seculo mi- 
grasse : sicque deinceps copias virtutum  reportans 
Christo vocapte migravit e mundo. Hec perscire cu- 
pientibus dixisse sufficiant : ad ceptum rursus re- 
deamus opus. 

45. Piissimus quoque. Ludovicus rex, quo ab, in- 
sanis magis magisque irridebatur Benedictus vene- 
rabilis abbas, eo sibi eum in dilectionis sociabat 
inultocius amore, sciens mundi amatorum esse con- 
suetudinem profectibus obesse justorum. Regina 
quoque pio affectu colebat euin; et quia justum no- 
verat, libenter auscultabat, suisque muneribus szpis- 
sime honorabat. Et quoniam turba discipulorum 
ejus succreverat, et locus in quo ipse degebat, iufe- 
cundus humoque sterilis pene et ardore solis super 
ustus est, dedit illi monasterium quod est in Arver- 
pis territorio situm 2, quod sanctus Meneleus regio 
de semine ortus fundavit, in quo et jacet in corpore : 
ubi duodecim direxit monachos, constituens eis ab- 
batem summ: reverentie virum, nomine Andoa- 
rium, qui a primzvo tempore conversionis sua ei 
adhzserat, virum probatum et multis laboribus at- 
tritum : quibus laborantibus pioque studio decertan- 
tibus ferme septuaginta, vel eo amplius illis, mona- 
chicap vitam pro posse servantes adhzserunt. Ad 
quod mopasterium dum quadam vice egregius abbas 
Yisendi gratia fratres adiret, ex alia parte ejus ad- 
ventum, dum quidam abbas cum fratribus suis ex- 
Actis sancti Carilefi abbatis, tum ex Gregorio Turo- 
nensi episcopo, qui Manatens s monasterii meminit 
in libro de Vitis Patrum, cap. 12. 


* 


$15 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


$316 


peteret, contigit eum ipsius monasterii cellam, upi À constituitque abbatem : et quoniam locus ille novo 


ecelesia in honorem Dei et Salvatoris nostri sita 
est, advenire. Siquidem ibi primum habitare fratres 
ccperant : sed quia angustus erat locus, ad jam 
prefatum monasterium serenissimus rex eos trans- 
tulerat. Fratres autem qui ad providendam cellam 
reimanserant, videntes abbatem una cum suis gavisi 
sunt. Et quia erat eis ingens paupertas, tristabantur. 
Sed quoniam ubi charitas est, etiam exigua sulffi- 
. ciunt, jubet qui prxerat fratribus, juveni vinum af- 
ferre, cui mox ille : Nihil, inquit, est in vasculo 
vini. Duo siquidem illis vascula euntes permodica 
reliquerant fratres, in quibus modicum erat vinum, 
ex quo vel missas canerent, vel Dominicis diebus 
sihgulas potiones perciperent. Audito autem magi- 
ster celle illius non esse vinum in vasculo, doluit, 
et confidens ait : Perge et affer nobis, quoniam pro 
amore Patris nostri bibent hi qui ad eum properant, 
et non deficiet eis. Perrexit frater, et abstracto 
duce * egreditur vinum. Jam quidem prius voluerat 
aecipere, sed nequaquam invento recesserat. Nun- 
tiat quod acciderat : glorificant Deum qui aderant, 
et meritis domni Benedicti fieri profitentur. Bibe- 
runt ergo pro velle, et secum benedictionis causa 
tulerunt. Domnus. quoque Benedictus cum suis ad- 
veniens, juxta quod opus fuit accepit, secumque ex 
eo in via tulit : sicque post hxc cessavit vas fundere 
vinum. Ipsis nempe fratribus hxc qui viderunt refe- 
rentibus comperi, qui usque nunc testes horum 
existunt. 

44. Alia rursus vice in eodem monasterio venit : 
post longum vero przedicationis sermonem piumque 
confabulationis alloquium, discessurus pacis oscu- 
lum fratribus prxbet. Quidam autem frater inter 
alios osculaturus accessit : quo perspecto vir Dei 
protinus substitit, pacisque osculum paululum nega- 
vit: post increpationem vero congruam nobis miran- 
tibus fratrem deosculatus est. Post hunc quoque in- 
ter alios alter adfuit frater, cui similiter fecit; tum 
demum ultimum vale dicens fratribus abiit. Illo au- 
tem abeunte in crastino compertum est quoniam 


fratres illi fugam arripere disposuerant. Intellexi-. 


mus tunc quoniam ob hanc causam eos, revelante 
Sibi sancto Spiritu, venerabilis abbas osculari tar- 
dabat, quorum perversam voluntatem, etsi non pa- 
tenter ostendit, turbatas tamen conscientias salubri- 
ter increpavit. 

45. Aliud demum illi monasterium gloriosissimus 
rex dedit, uhi (ut reor) viginti monachos misit, abba- 
temque illis constituit. Situm vero est monasterium 
illud in territorio Pictavense, et dedicatum in ho- 
nore sanct Savini b, in quo positi fratres, dum in 


piis studiis vigilant desudantque, turba monachorum' 


non parva eis adjungitur. Rursus ei aliud contulit 
monasterium, quod est in territorio Bituricensi si- 
tum, illoque quadraginta ferme posuit monachos, 


* Male in elitis vasculo. Dux enim sive duciculus, 
vulgo un duiset, serraculum dolii est. 
b Hactenus nomen retinet sancti Savini. 


opere erat fundandus, adjutorium prestitit, libros 
vestesque sacras dedit. At illi in sanctz religionis 
habitu florentes, sancteque conversationis normam 
pandentes, unitatem quoque spiritus servantes in 
vinculo pacis, permaximum intra Christi ovile gre- 
gem monachorum aggregarunt. 

46. Ulfarius * etiam quidam nomine, nullum bha- 
bens consanguineum, vir illuster et nobilis, per char- 
tam ei ad zdificandum monasterium locum tradidit 
in Albiensis confinio, ubi etiam monachos ordinato 
illis abbate fere duodecim misit : et his etiam quo- 
niam novo opere fabricam monasterii ceeptam per- 
ficere satagebant, libros plurimos contulit, vestes 
sacras prebuit, calicem argenteum ac offertoria, 
crucemque et omnia quz illis necessaria fore pro- 
spexit, administravit. Ipsi vero tam in zedificiis re- 
rum corporearum, quam etiam in zdiflcatione ani- 
marum, sancteque Regule institutis decertantes , 
magnam Christo Deo famulantium congregationem 
religiosorum fratrum acquisierunt. 

AT. Post obitum quoque serenissimi imperatoris 
Caroli, cum filius ejus Ludovicus rex Aquitanorum 
imperii curam suscepisset, Francie eum partibus ire 
jussit, eique in Alsat Maurum-Monasterium designa- 
vit, ubi plures su:e vitze sequaces ex Aviano mona- 
sterio collocavit. Et quoniam magnum a palatio di- 
stat spatium locus przffatus, nec congruo occurrere 
tempore cum vocaretur poterat; ei quia imperatori 
multis pro causis erat necessarius, placuit impera- 


C tori ut non longe a palatio provideret locum aptum 


sibi, in quo cum paucis quiescere pos.et. Sicque 
praefecto abbate fratribus Mauro degentibus, ipse 
cum nonnullis imperatoris voluntati obtemperaturus 
accessit. 

48. Vallis autem erat vicina, qus» a palatio, ut 
reor, sex non amplius millibus distat, qu:e viri Dei 
placuit oculis : ibique imperator jussit construere 
miro opere monasterium, quod vocatur Inda, mu- 
tuato de rivulo ejusdem vallis nomine. 1n dedica- 
tione vero ecclesiz: adfuit imperator, eamque de 
suis copiosissime ditavit fiscis immuuitatemque 
jussit, atque per scripturam, ut triginta ibidem Deo 
fratres Christo famulantes persisterent moaachi, 
statuit. Qua de re ut numerus impleretur, venerabi- 
lis abbas de notis monasteriis lectos jubet venire 
fratres, quos suo instrueret exemplo, essentque aliis 
documentum salutis, quousque instinctu divinae gra- 
tix szculari pompa relicta zeterno Regi militare de- 
siderantes ex eadem provincia in eorum subrogaren- 
tur ordine. 

49. Coepit antem post hzc vir Dei palatinas terere 
fores, olimque dimissum ob multorum utilitatem 
ferre tumultum. Omnes siquidem qui aliorum pressi 
incommodis imperialia petebant suffragia, cum ad 
eum accederent, alacriter susceptos osculabatur, 


c Wifarius comes Bellam-Cellam in pago Albi- 
gensi ad fluvium Agotum :edificasse dicitur. 








$71 VITA. . | $18 
eorumque querimonias in schedulis imffressas tem- A bus adventantes [monachi non, ut ita dixerim, per- 


pore opportuno offerebat imperatori. Ex quibus 
assuelus aliquoties serenissimus imperator mapu- 
lam manicasque ejus palpans reperiebat, repertasque 
legebat, atque ut utilius noverat decernebat; pro- 
pter oblivionem quippe talibus in locis eas ferre so- 
litus erat. Libenter etenim hujuscemodi querimonias 
audiebat imperator, et ob id quam moxime sedulo 
illum in palatio fore jubebat. Etenim qui eum ex 
regni moderamine, ex dispositione provinciarum et 


ex suis consulerent utilitatibus , erant perplures ; - 


nullus prorsus afflictorum miseriis ita compatiebatur, 
nullusque monachorum inopiam ita regi ut ipse 
pandebat. Erat quippe miserorum advocatus, sed 
monachorum pater; pauperum consolator, sed mo- 


Strepentia, ut imbuerentur, indigerent verba : quia 
in singulorum moribus, in incessu habituque for- 
mam disciplinamque regularem pictam cernerent. 
51. Propter plurimorum quoque indiscretum fer- 
vorem et quorumdam ineptum teporem, minusque 
eapacium sensum obtunsum, constituit terminum, 
ordinemque 5 observandum cunctis tradidit : illos 
retrahens ne superflua peterent, hos imperans ut 
torporem excuterent, alios nihilominus admonens, 
ut saltem visa implere expeterent. Denique multa 
Regula implere jubet : sed permulta sunt quz usus 
expeere quotidianus expetit, ipsa tamen reticet : 
ex quibus omnibus habitus monachi veluti gemmis 
ornatur, et sine quibus dissolutus ac fluxus income 


nachorum eruditor; divitibus pabulum vitx pre- B positusque esse probatur. Nonnulla autem przcipit 


bebat, sed monachorum mentibus Regulzx disciplinam 
inculcabat; omnium licet utilitatibus consuleret , 
monachorum tamen necessitatibus sedulo interve- 
Diebat. 

50. Prafecit eum quoque imperator cunctis in 
regno suo ccnobiis: ut sicut Aquitaniam Gothiam- 
que norma salutis instruxerat, ita etiam Franciam 
salutifero imbueret exemplo. Multa denique mona- 
steria erant qux& quondam regulariter fuerant in- 
Slituta; sed paulatim tepescente rigore, regularis 
pene deperierat ordo. Ut autem, sicut una omnium 
erat professio, fieret quoque omnium monasteriorum 
salubris una consuetudo, jubente imperatore aggre- 
gatis ccenobiorum * Patribus una cum quampluribus 
monachis perplures resedit dies. Omnibus ergo si- 
mul positis Regulam ab integro discutiens, cunctis 
obscura dilucidans, dubia patefecit, priscos errores 
abstulit, utiles consuetudines affectusque confirma- 
vit. Jüdicia igitur Regulz cunctaque dubia ad pro- 
ficuum deducta effectum, quas minus Regula pandit 
consuetudines, assentientibus cunctis protulit : de 
quibus etiam capitularem institutum imperatori con- 
firmandum prebuit, ut omnibus in regno suo positis 


monasteriis observare preciperet : ad quem lecto- 


retn scire cupientem dirigimus. Cui protinus impe- 
ralor assensum prabuit, inspectoresque per singula 
posuit monasteria, qui utrum ea quz jussa fuerant 
Sic observarentur inspicerent, quique etiam formam 
salubrem ignorantibus traderent. Perfectum itaque 
propagatumque est opus divina opitulante miseri- 
cordia, et una cuuctis generaliter posita observatur 
Regula, cunctaque monasteria ita ad formam unita- 
tis redacta sunt, ac si ab uno magistro et in uno 
imbuerentur loco. Uniformis mensura in potu, in 
cibo, in vigiliis, in modulationibus cunctis obser- 
vanda est tradita. Et quoniam alia per monasteria ut 
observaretur instituit Regula, suos in Inda degentes 
ita omni intentione instruxit, ut ex diversis regioni- 
^ Id factum anno 817, in synodo Aquisgranensi. 
5 Hinc colligunt nonnulli Benedictum bunc aucto- 
rem esse libelli qui inscrihitur Ordo conversationis 
1340naslice, ab Haefteno editus et illustratus in fine 


Disquisitionum monasticarum. 
* ld campanule seu lintinnabuli genus, quod 


qus aut propter concordiam unitatis, aut certe pro- 
pter observantiam honestatis, seu propter considera- 
tionem fragilitatis admittuntur. Quapropter pie re- 
eordationis venerabilis abbas quaque observanda 
eomperit, absque ulla cunctatione vel excusationis 
fuco implere decrevit : ea vero qua certis pro cau- 
sis aut dimittenda cognovit, aut commutanda in- 
spexit , nihilominus, prout rectius et secundum 
posse locique positionem dirimere quivit, suis obser- 
vanda discipulis tradidit: si qua nempe minus lu- 
cide pagina Regul: pandit, aut omnino silet, ratio- 
Babiliter apteque instituit atque supplevit, de quibus 
ope divina jutus pauca relatu perstringam. 

52. Primitus siquidem quam signum horis noctur- 


C nis pulsetur, in fratrum dormitorio squillam * tan- 


gere jussit, ut prius monachorum congregatio oratio 
nibus fulti propria residerent per loca, tunc demum 
ecclesie ostiis patefactis hospitibus pateret ingres- 
sus. Surgentes vero concite juxta quod Regula prz- 
cipit, fratres aquis se sanctificatis perfundant, et 
cuncta altaria humiliter et cum reverentia percur- 


rant; sic demum ad propria loca accedant sintque 


parati, ut cum tertium pulsaverit signum, absque 
mora surgentes attonitis auribus sacerdotem ex- 
spectent, qui officium incipiendi sortitus est. Nec 
cuiquam liceat per hoc spatium per angulos eccle- 
six: sistere, eorum scilicet quibus ingredi justum 
est; sed in choro sedentes institutos secrete conci- 
nant psalmos. Psalmos autem cantare jussit, quin- 
que 4 pro omnibus fidelibus in toto terrarum orbe 


vivis, quinque eliam pro omnibus fidelibus defun- 
clis; pro eis quoque qui nuper defuncti sunt, quia 


ad notitiam singulorum non staüm «causa pervenit, 
ut jugiter canerentur instituit nihilominus quinque. 
Decursis vero psalmis quinque pronus orationi in- 
cumbat, eos pro quibus cecinit Deo commendans : 
et tunc demum pro aliis rogaturus initium sumat. 
Nec pigritandum est pio, certis defixisque psalmodiis 
Lanfrancus signum minimum vocat in Decretorum 
cap. 1, et in secretario locat Durandus in triclinio, 
lib. 1 de divinis Officiis, cap. 4. d 

d Hi sunt psalmi graduales, quos Quadragesima 


tempore singulis feriis quaztis etiam nunc ante ma- 
tutinum officium frequentamus. 





319 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


580 


eterno Regi demerso in terram .corpóre supplicare : A multorum consuetudo. Siquidem nonnullis usque 


eum potentibus ad singula verba non revereatur 
quis ipflectere caput; maximeque quia hoc modo 
gratia provoeetur divina, et compunctionis suscito- 
tur fervor. Tempore siquidem «statis post expletum 
Matutinorum officium, mox egredi ab ecelesia pro- 
pter somnolentiam jussit, seseque caleeantes lotis 
faciebus denuo ad ecclesiam eoncite redeant, et 
juxta prefatum ordinem alieria cum reverentia 
eireumeant, sanctisque se aquis perfundant : et sic 
deinceps ad loea sibi eonstituta accedant, diurnum 
expleturi honeste officiuso : qn: oflioia juxta Roma- 
num * psalmo cxvir persolventur, sintque parati, 
ut pulsate signo hore primge, mox ad chorum oc- 
currant. Signum autem ita prolixe tangere jussit, ut 


ad talos cuculle pendebant. Quam ob rem vir Dei 
uniformem cunctís tenendum monachis instituit mo- 
dum, ut non amplius a duobus cubitis excederet 
mensura, vel usque ad genua pertingere posset. Con- 
cessit el.am necessitatis causa, propter quam Re- 
gula jubet, duas scilicet stamineas 4d, et femoralia, 
pelliceas quoque et tegumenta eorum, cappas duas; 
et quscunque necessaria prospexit, ut omnem am- 
putaret occasionis ambagem, tribuit et concessit. 
93. Ostendit quoque per scripturam imperatori 
rationem de his qux jubet Regula, sed certis ex cau- 
SiS intacta remanent ; et de his qu: illa prorsus 
reticuit, sed utiliter supplentur. Omne quippe de- 
siderium suum in observationem Regulz converte- 


emnes illo sonante occursant, illo cessante sacerdos B rat, suumque hoc permaxime erat studium , et nibil 


incipiat horam. Expleta Prima in unum aggregati 
solvant eapitulum : quo explete cum silentio, aut 
psalmos » decantando exeant ad opus sibi injunctum. 
hi monasterio quoque remanontes non fabulis eecu- 
pentur otiosis, sed bini e£ .bini, aut certe singuli in 
eoquina, ip pistrino, iu cellarie psalmos canant. Post 
eompletorium vero iestituit ut non pro libita quis 
veluntate aut egrediatur, aut moretur in oratorio; 
sed hiemis tempore decem prius capant psalmos, 
sstale wero quinque : sieque pulsato signo emnes 
pariter juxta prefatum. modum altaria cuncta cir- 
eumeapt, e£ sic ad lecta sua singuli pausaturi acce- 
dant. la his tribus per diem vieibus circumire cuncta 
precepit altaria, ei ad primum ex eis orationem Do- 


intellectui ejus excederet. Quam ob causam quos pe- 
ritos esse compererat, attente sciscitabatur circa 
longeque positos, eos etiam qui istis in partibus ad 
monteza Casinum. accederent, volu qui non audita 
solummodo , sed visa perciperent. Ob quam dile- 
ctionem intelligentizss cum quislibet ei aliquid novi 
panderet, mox humiliter suscipiens summa reve- 
»entia aiebat, necdum sg posse occultos sensus Re- 
gule nosse: et cum cunetis non dicam tironibus, 
sed ipsis sapientibus ipse eam elucidaverit, nova et 
inaudita se non tantum a peritis, verum etiam a sim- 
plicioribus reperire fatebatur. Fecit denique librum 
ex Regulis divereoruu Patrum * collectum , ita ut 
prior beati Benedicti Begula cunctis esset, quem 


minicam dicant et symbelum, ceteris orationem C omni tempore ad collectam matutinam legere jussit. 


Dominicam, vel $ua eoné&eantur delicia. Diurnis 
autem erationum horis ad suum quisque accedat 
eraturus locum : si awtenrvpeculiariter gibi vult orare, 
quibuseunque vacal horis, licenter peragat. Has 
Mitur treg ideo constituit orationis vices, ut hi qui 
torpore pigrescunt, et orare fastidient, saltem com- 
pulsi agant que libenter nolunt, et constitutas non 
presumamt relioquere horas : bi vero qui nimio 
succenduntur amore, ne extera indiscrete petant 
retrahantur. Sic enim aecidere solet ut nimiis vigi- 
lis atterantur unius nmeetis - indiscretione : horis 
autem quibus divinis psalmodiis esse intentum opor- 
tet, przoeeupatus sompno mon valeat divinum exsol- 

vere cengum. In habitu quoqoe dissimiles fecerat 


* Ergo jam tum Romanz Ecclesi» mos obtinebat 
ut psalmus centesimus octavus decimus, uti et nunc, 
in horis diurnis psalleretur. Aliter diurnum psallendi 
allicium diseribuit sanclus Pater Benedictus in Re- 

ul:e cap. 17. 
s b Sic psalmos inter laborandum decantari prz- 
soribunt Adalardus abbas in statutis suis, et Clunia- 
censes apud Udalricum, in Consuetudinum Clunia- 
censium lib. 1, cap. 350. 

* Eamdem rationem suggerit Cassianus in Collat. 
n, eapp. 16 et 11. 

4 Jam ergo tunc vigebat usus staminearum, seu 
interularum lanearum , quas tamen Rotbertus Moli- 
smensis abbas repudiasse fertur apud Ordericum in 
Hist. lib. v. Certe sanctus Pater Bene 'ictus de sta- 
mineis seu quibuslibet interulis silet. Et tamen sta- 
mineas duas monachis concedit. Fructuosus in Re- 
gis primo cap. 4, et S. Ethildrita, non lineis , sed 


Ex quo rursus ut ostenderet contentiosie nulla frivola 
cassaque a beato Benedicto edita fore , sed suam ex 
aliorum fultam esse Regulam; alum collectis Re- 
gularum sententiis composuit librum , cui nomen 
Concordia f Regularum dedit, ita duntaxat ut beati 
Benedicti precederet sententia , ei vero rationabi- 
liter convenientes jungerentur deinceps. Alium ni- 
bileminus ex sanctorum doctorum homiliis, qux im 
exhortaüonem monachorum sunt prolatze, conjunxit 
librum, eumque omni tempore in vespertinis eol- 
lectis legere jusgit. 

54. Cernens quoque ponnullos tqti8 nisihus an- 
helare in acquirenda monachorum eonobia, eaque 
non tantum ut precibus obtineant, verum etiem 


laneis vestimentis in monasterio usa est, teste Beda 
in Historisx lib. rv, cap. 19. Denique Ánsegisus abbas 
Fontanellensis drappos albos xx, de quibus camisie 
XX fieri possent, Fontanellensibus assignavit. 

e Nempe, ut quidem existimo, Codicem Regularum 
omnium , qualem exhibent mss. codices, Corbeieu- 
sis veterrimus aliique; qualem, inquam, Holstenius 
edendum reliquit, editumque typis Romanis et Pa- 
risiensibus habemus. Eo in codice Regule, unaquz- 
que pest aliam, integrz referuntur, cum in Concor- 

ia Regularum singulis ltegulze saneti Benedieti ca- 
pitulis singula aliarum regularum capitula instar 
commentariorum aptentur. 

f Hunc librum edidit, notisque eruditis illustravit 
Menardus noster , qui etiam Benedicti Collectionem 
ex homiliis Patrum in codice Floriacensi legisse se 
testatur : quem tamen codicem ego perquisilum re- 
perire non potui, 











981 


VIA. 


decertare muneribus, suisque usibus stipendia mo- A audiebat. Quis unquam solum nisi flentem reperit ? 


nachorum expendi, ac per hoc diruta nonnulla, alia 
vero fugatis monachis a sxcularibus obtineri cleri- 
cis ; adiit hac de causa piissimum imperatorem pre- 
cibusque pulsat ut ab hujuscemodi contentionibus 
clericos, monachos vero ab hoc redderet periculo 
extorres. Assensum prabet gloriosissimus imperator, 
mouasteria in Reguo suo cuncta pranotata, in qui- 
bus ex his Regulares Abbates esso. queant decernit : 
ac per scripturam ut inconcussa opini maneant 
tempore, firmare praxepit, suoque annulo signavit : 
sicque multorum cupiditatem , monachorum nibil- 
omiuus pavorem extersit. Erant etiam quxdam ex 
eis munera ^ militiamque exercentes : quapropter 
ad tantam devenerant paupertatem , ut alimenta 


quis ad eum subito ingrediens siccas ejus reperit 
genas ? et non prorsus aut humi prostratum, aut coelo 
erectis manibus stantem, aut ne sacri voluminis ni- 
miis humectarentur fletibus pagin:x, pugni& recipienr 
tem lacrymas invenit? Carnis deficiebagt vires, sed 
animi adauante durior persistebat integtio, rigor 
semel ooplus pene ipse perduarans. Carnium quae 
drupedum esus non suscepit a die converaionis SUE 1 


balneis etiam in ultimo $uo tempore languorihus at- 


$rilus vix unquam indulsit. Vestimenium post qua- 
draginta vel eo amplius dies mutare solitus ost. Le 


gere siquidem coram se sapetorum Patrum Vitam 


abitusque jubebat : qua lectione recuperaui animus 
fortior perdurabat. O bone Jesu , quibus suapiriig 


vestimentaque deessent inonachis. Qux considerans B fletibusque perfusus xstuabat animus oupiens dis- 


suggerente pr2sfato viro piissimus rex, juxta posse 
servire przcepit, ita ut nihil Deo famulantibus dees- 
set, ac per hoc alacres pro eo ejusque prole, totiusque 
regui statu piissimum precarentur Dominum. llis 
vero monasteriis que sub canonicorum relicta sunt 
potestate, constituit eis segregatim unde vivere re- 
gulariter possint, cxetera abbati concessit. 

55. Qua autem cum ad generale placitum jubente 
imperatore pergeret, nutu Dei acciderint, non silen- 
dum puto. Ibat nempe zgritudine nimisque calori- 
bus fessus, jussis obtemperans regiis, sed charitatis 
armis stipatus, multorum explere utilitatem paratus. 
Bed is qui piis semper invidet actibus inimicus, ut 
piorum detrimentum ferret saluti , hunc. a tramite 
cepto tali arte retardare molitur : equos siquidem, 
quihus ipse vehendus eral, per vasta silvarum de- 
turbans custodibus fere ignota. Sed vir Dei nullo 
dolore de amissis equis perculsus , alacer regias 
prope pervenerat fores. Expletis siquilem monag- 
Leriorum monacherumque , de quibus illi ingens et 
jugis piaque erat. sollieitudo , utilitatibus , numerus 
equorum jmminutus a rege fuleitur [id est suppletur]. 
Sed et post unius mensis spatium amissi reducug- 
tur equi ; sicque divinitus actum est ut quia de amis- 
Sis nop doluit, duplicatum susciperet lucrum. 

56. Coepit post hzc diversis variisque atteri 
agritodinibus, et multos per annos continuis vigi- 
liis, assiduis lacrymis, acerrimisque jejuniis atque 
laboribus ieditationibusque attritum corpusculum 
novo certamini prparare : ut qui subaclis viliis 
virtutum obtinuerat arcem, nobiliter infirmitatibus 
patientis armis accinctus decertans, gemipatam 
a rege suo superatis hostibus victricem perciperet 
palmam. Quo enim validius pulsabatur :gritu- 
dine , eo intentius magis magisque aut orationi- 
bus vel lectionibus persistebat. Nullus otiosum re- 
perit, nullus omnino in opere Dei pigrum, nullus vanis 
frivolisque fabulis occupatum invenit. Áut enim 
ipse per se lectioni instabat, aut legentem studiose 


* Qa:x ad munera, qux ad militiam olim tenebantur | 


monasteria, recensentur apud Chesnium in tomo If, 
Historie Francorum , et apud alios. In editis aliter 
hic versus legitur. 


solvi, et esse cum Christo ! non tamen $i necossa- 
rius fratribus foret, laborem ferve reousans. 

97. huvalescente autem sgritudine imperatesem 
familiariter allocutus in monasterio. dedueitus, fea 
tribusque valefaciens , tota nocte orationibus psal 
modiisque pernoctana, ipeius diei regulare officium 
peregit. At eum alterius diei regulare explease( offi» 
cium , et cursum persolvere vellet, veatum est ad 
clausulam : Justus es , Domino; quom versiculum 
decantans ait: Deficio ; et adjecit : Fac cum servg 
iuo, Domine, secundum tflisericordiqm tuam. (Psal, 
cxvui) ; sieque inter verba aratienis virtutibus des 
eoratum emisit spirituim 5. Adsunt autem ejus qp» 
nibus divitiis dulciores epistole , quas pridie qpam 


€ migraret a s:culo, fratribus Aniano positis propriq 


dictavit ore, in quibus testatur faciem spam amplius 
non visuros. Aiunt, etiam quidam quoniam hora 
qua migravit ad Christum, episcopo Stabili Maga- 
lonensi obitus ejus revelatus est; a somno siqui- 
dem surgens mox suis quod acciderat retulit. Ob- 
itum autem ejus ob id eursim attigimus , qugniam 
fratres. qui eo tempore presentes adfuerunt, la- 
tius explicaturi sunt, quod sequens demonstrat pa- 
ing. 

58. Benedictus igitur abbasin provincia Gothize exor- 
tus sub Pippino rege Francorum, et post ejus deces- 
aum sub C :rolo filio ejus ab ipfantize tempore usque 
in adolescentiam militavit. Post hzec autem relicto 
palatio in monasterio Sancti Sequani in provincia 
Burgundiorum habitum veri monachi suscepit: 
ibique duobus ac semis annis [supra, num. 10, quin- 
queunii et octo mensium spatio ; an biennii? | con- 
eistens, Deo jugiter militavit. Sed quia ibi regula- 
rem usum minime reperit, in Gothim partibus mi- 
gravit, ibique super fluvium Anianum manu propria 
cellam primitus postmodum vero cum ipsis fratribus 
qui ob amorem Christi sub ejus regimine venerant, 
monasterium ex novo opere construxit, in quo nou 
longo post tempore trecentos sub suo regimine mo- 


b Sepultus in monasterio Tadengi, ybi hactegu 
in lapiieo sarcophago quiescit, coliturque dic 1 
Februarii, supra in observationibus prvijs, et infra 
in lige Vitge. 





583 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


984 


nachos habuit. Defunctoque Carolo imperatore Lu- A sexta autem feria nocte misit imperator Tsnculfom 


dovicus fllius ejus imperium suscipiens, Benedictum 
venerabilem virum una cum suis quibusdam disci- 
cipulis in Franciam venire fecit, ac primitus in 
pago Alsacense monasterium ei Maurum dedit : post- 
modum vero pro ejus amore juxta Aquis palatium 
super fluvium Indam ex novo opere ei monasterium 
edificavit. Hic est Benedictus , per quem Dominus 
Christus in omni reguo Francorum Regulam sancti 
Benedicti restauravit. Hic habuit sub regimine 
suo monasteria duodecim, id est Anianum, Gello- 
nem, Casam-Novam, Insulam-Barbaram , Menatem, 
Sanctum Savinum, Sanctum Maximinum , Massia- 
cum, Cormariacum , Cellam-Novam in Tolosano, 
Monasterium-Maurum in Alsatz, ludam ex jussu 
imperatoris ob illius ac discipulorum ejus usum zdi- 
flcatam, et de fiscis regalibus ditatam. In his omni- 
bus ex docirina sua monachos et rectores misit. 
Curam autem maximam habuit de omni ordine ec- 
elesiastico , videlicet Inonachorum , canonicorum 
atque laicorum, maxime autem monachorum. Impe- 
rator autem omne ejus consilium libenter audivit et 
fecit, unde et a quibusdam Monachus vocitatur , 
videlicet quod monachos sancti viri pro ejus amore 
semper suos proprios appellavit, et post ejus deces- 
sum hactenus abbatem se monasterii illius palam 
esse profitetur. Sanctus igitur vir usque ad obitum 
suum in palatio regis pro augmento fidelium , non 
pro terrenis rebus perseveravit, quia juxta erat mo- 
nasterium in quo degebat. Ánte quartum vero exitus 


sui diem adhuc sanus omnia imperalori, qux? ei so- C 


litus erat dicere , replicavit : et in ipsa die febre 
correptus, ad mansionem suam usque pervenit. Al- 
tera vero die audientes boc omnes magnates impe- 
ratoris, ad eum visitandum venerunt. Tanta autem 
ibi fuit multitudo episcoporum, abbatum ac mona- 
chorum, ut nobis qui eum ibi custodiebamus, vix ad 
eum accedere facultas esset. Helisacar autem abbas 
primus ad eum venit, et cum eo usque ad obitum 
perseveravit. Quinta siquidem feria sgrotavit, in 


camerarium, jubens ut eum in ipsa nocte ad mona- 
sterium ferremus : quem levantes ante gallorum 
cantum una cum Helisacar et suis ac nostris homi- 
nibus, prima hora diei ad monasterium deduximus. 
Cumque esset tertia diei hora, omnes a se exire 
precepit, et usque ad sextam horam solus permansit. 
Post hz:ec ingressus supra dictus abbas cum praepo- 
sito nostro , percunctali sunt quomodo ageret. Qui- 
bus ipse respondit , nunquam se tam bene fuisse; 
adjunxitque : Usque modo inter choros sanctorum 
coram Domino astiti. In crastina autem fratribus ad 
se vocatis eis monita salutis dedit, et tunc professus 
est quia auadraginta octo anni essent ex quo mo- 
nachus fuerat, in quibus annis nullo die antea panem 


B comedit , donec coram Deo Jacrymas funderet. In 


ipsa die brevem admonitionem imperatori misit, et 
alias per diversa monasteria direxit. Isdem vero ve- 
nerabilis vir omne officium suum de quinque annis et 
duobus mensibus ante obitum suum, sicut in ejus 
tabulis post ejus decessum reperimus, et ipse vivens 
quibusdam dixit, cantatum [ id est recitatum |] per 
semetipsum liquit. Obiit autem septuagenarius, ter- 
tio Idus Februarii, anno ab incarnatione Domini oe- 
tingentesimo vigesimo primo , indictione decima 
quarta, concurrente 1, cpacta decima quarta, anno no- 
no imperii Ludovici piissimi imperatoris. Post tertium 
vero diem sepulcrum ejus aperuimus , et eum in 
vas lapideum , quod imperator paraverat, mutavi- 
mus : discooperientes autem faciem ejus, vidimus 
in fronte et. circa oculos ac labia ejus tantum rubo- 
rem, quantum nec vivus habuerat. His ita exceptis, 
et ita se habentibus, nos famuli ex monasterio Inda, 
videlicet Deidonus, Levigildus, Bertadus et Desi 
derius, tibi Ardoni magistro nostro salutem in De- 
mino optamus, petimusque charitati tuzv, ut secun- 
dum a Deo datam tbi sapientiam de Vita Patris 
nostri Benedicti libellum componas, et eum nobis 
dirigas. Salutant vos omnes fratres nostri, ei vos 
salutate omnes fratres nostros. Àmen. 





APPENDIX PRIMA. 


DE SYNODO AQUISGRANENSI, DEQUE MONASTERIIS ANIANJE SUBJECTIS , AUT PER BENE- 
: DICTUM ORDINATIS. 


(Mabill., ibid.) 


4. Quid in rem ecclesiasticam przstiterit Benedi- [) suis revocare modis omnibus tentabat. Nimirum 


etus, hactenus vidimus ex ipsius Vita, in qua et 
contra Felicianam heresim, tum in legatione Hispa- 
nica, tum in synodo Urgelitana laborasse, et concilio 
Arelatensi, quod ad restituendam Ecclesiz Gallicanz 
disciplinam anno 813 celebratum est, interfuisse 
memoratur num. 51. Nunc quid pro republica mona- 
stica, maxime in synodo Aquisgranensi , egerit , ex- 
pendendum est. Cum rem Benedictinam fere ex sequo 
promovere studerent Ludovicus Augustus et Bene- 
dictus noster, anno 817 imperator Aquisgrani con- 
venire Jussit abbates quamplurimos Regul» nostra 
servantes, ad resarciendam sacri instituti discipli- 
pam, quam Benedictus scriptis, monitis exemplisque 


« monasteria monachorum, in quibus olim beati Be- 
nedicti Regula conservabatur, tum negligentia sub- 
repente remissius ac dissolutius custodiebatur, vel 
certe penitus abolita negligebatur, » aiunt Patres 
concilii Turonensis tertii, canone 25. Quam ob rem 
varia tum a Carolo Magno, tum a Ludovico ejus filio 
convocata concilia, ut collabenti reipublice nosirs 
opem ferrent. Anno 817 Aquisgrani congregata est 
plurimorum abhatum synodus, cui prefuit. Benedi- 
ctus. Sancita hac de re capitula septuaginta duo; tot 
enim enumerant Leo Marsicanus in Chronici Casinen- 
sis lih. 1, cap. 16, nov: editionis, 'et Chronographus 
cenobii Sancti Vincentii ad Vulturnum, lib. i1, que 








985 


VITA. — APPENDIX 1. 


ex coenobio Josues abbas eidem conventui interfuisse A ximini abbatis, cap. 5: Nempe eo tempore « devotio 


memoratur, Apollinarius ex Flaviniacensi, et alii, de 
quibus in Prefatione actum est. Peracto concilio 
« constituit idem Deo amabilis imperator Benedictum 
abbatem et cum eo monachos strenus vite, qui per 
omnia monasteria monachorum euntes redeuntesque 
uniformem traderent cunctis monasteriis tam viris, 

am sanctimonialibus feminis*vivendi secundum 
Re ul: sancti Benedicti incommutabilem morem, » 
ut legitur in Vita Ludovici Pii. Etsi enim universa 
Galliz monasteria eamdem sancti Benedicti regulam 
profitebantur, non una tamen omnium erat vivendi 
Tatio, sed varia pro locorum, personarum morum- 
que diversitate. edicto socius et adjutor adhi- 
bitus Arnulfus abbas, testante Ludovico Augusto in 
diplomate quod de restituto ordine monastico in 
monasterio S. Dionysii confecit vi1 Kal. Septem- 
bris, anno 19 imperii. « Mor, inquit, ut divina di- 
gnatio nos paterna sede suscepta imperialibus sce- 
ptris inniti voluit, pix€ intentionis nostra sollici- 
tudo exsequi procuravit, ut religio, decor et omnis 
honestas a domno et genitore nostro dive memo- 
rix Carolo ccepta et instituta liquido et veraciter, 
remota omni simulatione, in propriis quibusque ma- 
neret et vigeret ordinibus. Unde ad monasticze insti- 
tutionis normam corrigendam duos religiosos et ve- 
nerabilis vite viros Benedictum et Arnulfum abbates 
constituimus, qui per nostrum a Deo gubernandum 
et conservandum imperium seduli huic negotio stu- 
diose insisterent. » Exstat hoc diploma integrum 
apud Sirmondum in tomo H Conciliorum Galliz, 
egregium sane pietatis imperatorie monumentum. 
Arnulfus is erat abbas, ut puto, monasterii Glonnen- 
sis seu Sancti Florentii ad Ligerim in dicecesi Ande- 
gavensi, et forsan etiam abbas Heriensis. 

2. Quam Anianz disciplinam instituit Benedictus, 
eamdem in varia Francie ac Germanix monasteria 
propagavit. Tria primo nobis proponit Ardo, Insu- 

m Barbaram, Mitiacense, et Cormaricense, quibus 
addit Gellonense, Menatense, S. Savini Masciacense, 
monasterium a Wlfario conditum, Maurum-Mona- 
sterium, et Indam. Indenses in epistola sua addunt 
Casam- novam, et Cellam-novam in Tolosano; addo 
et ego Monasterium Sancta» Columbz apud Senonas. 
De quibusdam actum est in superioribus notis: de 
aliis hic nonnulla observanda. 

9. Leidradus archiepiscopus Lugdunensis in epi- 
stola ad Carolum Magnum, « Monasterium regale 
Insul Barbarz, inquit, situm in medio Ararís fluvii, 
quod anüquitus est dedicatum in honore sancti Án- 

rez apostoli et omnium apostolorum , nune autem 
in honore sancti Martini recens videtur esse funda- 
tum; jussu domni Caroli iinperatoris, qui ibidem 
przfecit domnum Benedictum abbatem, cum quo si- 
nul direxit ibi suos codices, ita restauravi , ut tecta 
de iiovo fuerint, et aliqua de inaceriis a fundamentis 
erecta : ubi nunc monachi secundum regularem di- 
sciplinam numero triginta habitare videntur. » Hic 


est Leidradus seu Laidradus archiepiscopus, cui in D Sic Benedictus ei 


Hispaniam cum Benedicto adversus Elipandum pro- 
fecturo Alcuinus libros suos dedicavit, quique postea 
dignitatem Agobardo resignavit, in Sancti. Medardi 
Suessionense monasterium secessurus. Alcuinus in 
epistola 69 (nunc 90) monachis Barbarensibus, quos 

raires Lugdunenses vocat, gratulatur de restituta 
monasticz vitz disciplina , eosque preemunit adver- 
sus gliscentes errores. Insulz-Bearbare monasterium, 
cujus non semel alibi facta mentio, nunc seculari 
toga donatum est. 

4. Quid iu Mitiacensi asceterio prope Aurelianos, 
nunc sancti Maximini dicto, prestiterit Benedictus, 
, declarat Theodulfus ejus facti auctor in Carminum 
libro n, ex quo quia carmen totum est in laudibus 
Benedicti nostri, juvat quosdam versus adducere in 
hunc iocum. Sed prius ex Letaldo monacho Mitia- 
censi discamus qualis tum fuerit istius monasterii 
&$t21us ; sic enim ille in libro de Miraculis sancti Ma- 


Mitiacensis ccenobii et studium monastica vitze eimol- 
lita erat a ssculi dilectoribus, partim cupiditate , 
partim incursione hostica, quz ex Aquitanica impu- 
gnatione crebro obtingere solebat. Per idem enim 
tempus inter Pippini duces et Waifarium Aquitano- 
rum regem gravis et diuturna conflictatio rempubli- 
cam Francorum non modico profligavit damno, tan- 
demque apud Toarcense castrum capto Waifario 
summa rerum ad Pippinum concessit. His fere tem- 
poribus locus supradictus adeo est adnullatus, ut 
nemo ibi posset manere monachorum: sed habitacula 
eorum aut essent diversoria sxcularium et femina- 
rum, aut stabula equorum et pastiones canum. Tem- 
poribus igitur dive memori: Caroli Augusti, dispo- 
nente rerum omnium Domino, eumdem locum pri- 
stinze reddere nobilitati, Theodulfus nobilissimus et 
moribus et genere acerrimique ingenii Aurelianensis 
Ecclesi: episcopus subrogatur. Hic itaque multa 
industria certans quatenus idem locus in antiquum 
revocaretur honorem, dum in contiguis regionibus 
minus idoneos invenisset ad id efficiendum mona- 
chos, ex Septimaniz partibus ascivit, quibus et lo- 
cum dedit, et res illi loco olim attributas de suo in- 
super addens contradidit. In qua re non poenituit 
eum facti sui, quippe cujus temporibus in tantum 
ejus loci gloria enituit, ut veteris ignominiz dedecus 
honestas superveniens obumbraret, et przeteritorum 
dispendia lucra sequentia compensarent. » Duos hanc 
in rem monachos Theodulfus obtinuerat a Benedicto, 
cui hoc nomine gratias agit, eumdemque de aliis 
mittendis interpellat, ac cum S. P. Benedicto Casi- 
nate comparat his versibus: 


I, mea charta, celer Benedicti ad tecta beati , 
Hocque salutato tecta revise Patrum. 

Huic salveque valeque meum, huic singula narra, 
Prospera qux nobis sunt tribuente Deo. 

Inde refer multas misso pro munere grates : 


C Utque libens mittat plura, precare libens. 


Utque pium consurgat opus fundamine jacto, 
uod me jam mulcet, jam mea corda fovet 
Sit melius culmen : bonus est fundaminis ordo, 
Quem gemini numeri sorsque decusque sacrat. 
Ecce duo monachi duo sunt precepta salutis, 
Divino ut vinctus sit quoque fratris amor. 


Et infra - 


Semina tu nostros misisti parva per agros, 
Plurima mitte, seges hic tibi grandis erit. 
Non distes merito, cujus non nomine distas : 

Noininis et meriti sors beet una duos. 

Quod fuit Ausoniis Benedictus rector in arvis, 
Hoc modo, tu in nostris es, Benedicte, locis. 
Ut cerebro Euphorbi Samius satus esse putatur, 

Sic Nursi Patris in te revocatur opus. 
Ut per Teudulfum Teudulfi verba precantis 
Imples, cumque una it hinc prece nomen idem : 
r te, Benedicte, quod optat 
Conferat, et voti tu imediator eas. 
Quodque fuit, Casiue, tibi pius hic Pater olim : 
Hoc modo sit cellae urbs Aureliana tuc. 
Quam bene Mitiacum vocitavit prisca vetustas , 
Qus fuit auspicium mitibus ante choris! 
Maximinus ibi Íratrum vernante corona 
Prefuit, his junctus scandit ad astra poli. 
Corpora sunt quorum variis tumulata sepulcris , 
Sunt anim: in finibus sed, patriarcha, tuis, 
Has fera barbaries exempto munere pacis 
Dejecit sedes, destituitque locum. 


Quidhis verbis significare velit Theodulfus, explicat 
Letaldus superius relatus. Pergit Theodulfus, et poe- 
tico more carmen suum dirigit ad Benedicti cosno- 
bium, tum post aliquot versus subdit : 


Inde salutandi fratrem pieiate revise, — 
Sum cuj junctus ego nomine, non merito. 








5*7 Ss. BENEbICTE ABRATIS ANIANENSIS , 58$ 


Hinc pete Nebriati Párris vénétabilis zdes, 
Mox ét Donati sit tibi visa domus. —— 
Sell tiec prietereds sahcti loca fratris Atili, 
Amniádique mei tecta verenteradi. —- 
Kam pius aspiciat dantem sihi dona salutis , 
Atala te videht, dicque, Olemunde, vale. 

Ac si forte vales mundanas ire per urbes , 
Singula perlustrans oppida, rura, casas, 
Presulibus nostras in esrmine pande salutes, 

Atque omi cléro, quosque referre mora est. 
Àtiita, Clarinus, Teutfredus, Leubila, et omnis 
Turba Patrum nostrum sentiat alma vale. 


Quos hic primos salutat Theodulfus, erant ij ipsi 
quos Benedictus operis sui adjutores primarios ha- 
buisse dicitür apud Ardonem supra. Crediderim AÀn- 
niahum esse eum, qui saneti Ànniani (Saint-Ühignan 
monasterio in Gallia Narbonensi hactenus existenti 
nomen dedit, quod cave confundas cum monasterio 

uiana seu Àniano. ; 

5. Gellonense monasterium excitavit Willelmus 
comes, postea ibidem monachus, atque Anianensi 
abbati subjectum esse voluit. Benedictus loco przefuit 
abhas primus, dein permissi nonnunquam abbates 

culiares alii ab Anianensibus, qui Gellonensium 

ibbatum electionem probabant. Exstant non uns 
Passio Àugusti aliorumque regum litter: Cellam 

ellonensein Anianz atiribuentes. Demum Gellonen- 
ses sui juris éssc coeperunt, reclamatumque non se- 
iuel ab Àniànensibus seculo xi, quo Emimneno Anian:xe 
&bbas graves hac de re querelas deposuit apud Gre- 
goriuin papam VII, quz in tabülario Anianensi le- 
güntur. Sed tandém pr:evaluit Géllonensium pervi- 
cacia Urbani secundi pontificatu, qui Gellonense 
monastétinm a jure abbatie Anianensis absolvit : 
Callistus vero papa seeundus Romane sedi proxime 
seus 'wt aient, Aamediate subjecit, et post eum Ale- 
xander tertius. 

6. Maseiecensis ecemobii m Biterigibus fundamenta 


jecit Ego comes anne 158, at docet ejus lpci breve (C 


Chronicon a Labbeo editum in tomo 1I Bibltothecé 
nov:e. Ádventus monachorum in Mascioco anno 814 
collocatur , :nimirom post cenobii restitutionem ab 
Ludovico Àugusto factam, de qua in ejus Vita. Mo- 
nasterium-istusd, quod hactenus persistit sub ordinà 
sancti Benedicti, vulgo Massag oppelloum, rexit 
Abbo abbas, qui « natus anno 817, ordinatus anno 
841, auno 866, quo urbs Aurelianorum cremata est; 
mortuus est, » et quidem « vi1 Kal. decembris, » ex 
Kalendario. « Et anno 967 Odo abbas bonz: memo- 
ri:& vm Idus Junii » decessisse fertur ; et « Arduicus 
monachus Nonis Septembris. 1 

7. WMariis vir illuster et nobilis locum in Albi- 
gensis pagi confinio tradidit Benedicto, ubi is « mo- 
nachos duodecim » cum abbate collocavit. Casam- 
novam jnterprelatur llenschenius : sed Ludovici 
Augusti litterz, quas videre non potwit, nós docent 
esse Bellam-cellah. 


Belle 4 *oelite statum. hodiernum neodum resciie p 


potui. 

8. Mehrüm Menesterium primitus cella Saneti 
Leobardi a rimo auctore dictum, « in honorem apo- 
stolorttm Petri et Pauli et saneti Martini » constru- 
clum in Alesatia prepe Tabernas (Saverne) principatu 
Childeberü secundi; postea Maurum Monasterium 
cognominatum est a Mauro abbate, tui Theodo- 
ricus quartes, Kslensis 'dictus, privilegium con- 
cessit, editum apud Jodocum Coccium et Carolum 
Cointium in &nnatitm F Pancoram temo H ad anm 
586, num. 45. 

9. Inda, celeberrimum comnobium prope Aquaes- 


grim, vocabulum traxit ab amne preterfluente, 


ancti Cornelii étiam appellatum a Cornelio papa et 
martyre , eujus caput et brachium istic observari di- 
cuntur. Eo in loco sepultus est Benedictus noster 
ejus loci abbas ex dictis. 

10. Ca2a Nova sive Gordanieus in pago Ueetico, 


A nime usque prioratus Anishs? &ebjeetes, vernacule 


Gotdargne, primitus à Willelmo comite constructa 
dicitur in ciplomate Ludovici Augusti. 

Vari: hac de cella exort:ze sant lites tum adversus 
Case Dei monachos pontificatu Paschalis seenmndi, 
et "Callisti itidem secundi ; tim. adversus Arelaten- 
sem drehiepiscopem 'Callisto-item Pontifice. « Et qui- 
dem, zit Callistus papa in litteris hac de re con- 
cessis , Ánianenses monachi cellom illam, per Lo- 
doici imperatoris, *Cároli Magni imperatoris filii, et 
filii ejus Caroli regis seripta et largitiones Anianensi 
mon:sterio vindicabant. Archiepiscopus vero se Lo- 
doici filii Bosonis regis chirographo tuebatur. » Sed 
tandem auditis utriusque partis momentis Callistus 
ipse de concilio cardinalium jus Anianensium pos- 
sessiotie roboratum corfirmavit. Exstant hz litter» 
m lucem edite tomo VI Spicilegii. 

11. De Cella Nova, vulso Celfe- Neuve, qwe hacte- 
nus ab Aniana pendet, exstat diploma Caroli Magni 


B in hzec verba : 


Karolus Dei gratia rex Francorum et Langobar- 
dorum ac Patricius Romanorum , etc. Refiqua vide 
inter Opeta Caroli Magni hujusce Patrologie tomo 
XCVII, col. 988. 

. 18. Ad hzc in monasterio Sarictte Columbse apod 
Senonas monasticam disciplfnam restituere conatus 
est Benedietus, testante Ludovico Augusto in. diplo- 
mate, quod editum a V. C. Stephano Baluzio in ap- 
pendice ad Lupum habet hrec verba : « Notum esse 
volumus cunctis fidelibus sanete Dei Ecclesize, et 
mostris, presentibus scilicet et futuris, quia olim 
dum monastieum ordinem usquequaque depravatum 
esse eonstaret , et ad eum corrigendum atque emen- 
dandam, imo ad pristinum :debitumque modum et 
rectitudinem-auxiliante Domino reducendum, quem- 
dam abbatem ejusdem ordinis ferventissimum, Be- 
nedictum cognominatum , per monasteria imperii & 
Deo nobis eoinmissi destinaremus ; contigit ad mo- 
nasterium quod dicitur Sancte Colambx», haud. pre- 
eul-ab urbe Senonensi devenire : in quo cum cetera 
regulariter ordinare satageret, quia tunc temporis 
abbatem-eanonicum, Jacob vocabulo, inibi preesse 
contigerat, quasdam villas, qu:e priscis temporibus 
ad usum fratrum Deo famulantium fuerunt destina- 
tee, segregavit, » etc. 

15. Praterea Ludovicus Augttstus « ad monaste- 
rium quod dicitur &niana, ubi Georgius abbas prz- 
eret, quamdam cellam juris sui, qua est constructa 
in honore S. Martini infra muros Arelatensis civi- 
tatís, cum his qute ad eam pertinent, memorato mo- 
nasterio ad stipendia fratrum ibidem Dco famutan- 
tium vel ad subsidia pauperum concessit pridie Non. 
Decemb., amno imperii 3, indict. 10, Aquisgrani 
palatio regio; » tun postea addidit « cellam quz di- 
citur Massacia cum appendiciis suis, habentem plus 
minus quadraginta mansos, qu:e est ex ratione pr:e- 
dictse celle S. Martini, » litteris datis « 1v ld. Mart., 
armo 7 imperii, Aquisgrani palatio regio. » Demum- 
que plissimus if atof monasterii Anianensis res 
otmmes eonfirmavit genetali diplomate concesso Er- 
menaldo abbati. 

14. His omnibus hand ab re visum est subjicere 
sermonem aliquando habitum in festo dedicationis 
basilieze Salvatoris , factze circiter annum 782, de qua 
in Vite ntm. 26. Sermo iste nomen Ardonis seu 
Smaragdi praefert in ms. codice : sed falso, vt col- 
ligo ex ipsius aucteris verbis, dicentis veternosa suo 
tempore fuisse Anisnensis basilic :ed:ficia et enri- 
quam ejus dedicationis relationem: vocat. Ad hzec 
priscam vocat oo , quie feminis negabat 
aditum in otramque templum, Salvatoris scilicet el 
beate Mari :aitque interjectis annis , id est suo 
lempore concessuin sequiori sexui ingressum in ba- 
silicam Salvatoris; qu:x verba convenire nequeunt 
Ardoni, Benedicti discipulo. Neque scio an non sats 
exploratum videatur id quod refert auctor iste, « tre- 
centos scilicet et.sexaginta episcopos » (quorum fai- 


"^ STA. — SBPENDIK G.—— '60 


| Carolum Magnum -À harmonica suavrtas Tromramts 2UYIbYrS TIATA, per :ethe- 
huic dedicationi interfuisse : cujus rei nullam men- — reas aurai invitata super eos, uranico concentui sub- 
tionem facit Ardo in Vitze superioris num. 26. Eodem — riguit. Audita cst populorum plausibus permixta vox 
loco haberi debet id quod legitur de absolntione pee- — lotsbunda, et omne vulgus utriusque sexus divinum 
catorum Carolo divinitus concessa ac revelata : quo — opus admirans Deo gratias laudifluo rependit pra- 
spectat « miraculum in consecratione Anlanensfts  "cónio. Magnum quidem est et difficile per singulas 
archisterii revelatum, » relatum in Vila Caroli Ma- — causas spiritueliter retexere omne genus divini ope- 
ui, tribus libris scripta tempore:Frederici Aherto- — ris, xrod iie Deo dispensante per religiosorum ma- 
arbi apud Lambecium in Cxsarez Bibliothecze tomo — nus decenter exhibitum est. Sed ne videamur acer- 
ll, pag. 535. Sermonis titalus ita se habet in codice: vare superflua, hactenus opifs,:nostra titillante manu 
ms. « Sermo sancti Ardonis, cognomento Smaragdi, —brevitatis compendio facili stylo laboratum , futuris 
monachi et confessoris, ac magistri in sacra pagina, —:s:eculis in altum tradimus memoriam, quod fidelibus 
monachi quondam monasterii Ánianz, ordinis sancti — legendum-et audiendum, sicuti relata gestorum di- 
Benedicti, Magalonensis dicecesis : qui sermo feit — Üüicimus, manifestum aperimus, ctc. Adest hic ara 
celebratus in consecratione altaris Sancti Salvatoris — triplex , solius columuz unitate subnixa, significans 
ejusdem monasterii die vigesima nona mensis De- — Trinitatis unitatem, ut in personis proprietas intel- 
cembris, anno ab incarnhtione 'Dornini '»pcctxx; — ligatér,vt deitmis uíritàs credatur, etc. * Adest etiam 
[Leg. podrxxn]. Dominice crucis figara, quam tn sto tempore sancti 
Sequitur tenor sermoni "Salvauris afa. per bui falfricxm depinxit, monstrans 

equitur tenor sermons, . dp fidelibus Ghristi'crucem spiritialiteresse gestemdam, 

Ad gloriam et honorem tui nominis, Christe Jesu ^" quam Deus Salvator crucifigendus sibi corporaliter 
Salvator sszeculi, auribus eatholicee Ecclesi antiqua — bajulavit, et. crucifixus omria de se dicta a vatibus 
rei relatio per novos futurorum tereporum decursus — consummavit : cujus 'crucis venertbile si suo 
transfert notitiam, qualiter venerabile tuum Ánia-  prxecipuo Salvatoris conservataitario,et multis beato- 
nens|s ecmobii templura sui fundaminis suscepit — Tuin ipighoribis pertetrale iembuit arcarram , quod ob- 


exordium. Nam cum patriejus Romanorum et rex  -tinensreliquinsinse, toeleste& habet margaritas, eto. - 


Francorum Carolus per 6allias ad -honorem -Bei — Nullus hic quoque hzsitet summ tamdem pectus pu- 
templa et, admiranda sedificia passim constitueret, — -gillo, et 'quadam quasi pugtri eordis manu excitare 
quoddam insighe in Christi Salvatoris nomine con- ignaviam, piteque confesstomis modo illum Evangelii 
stituit, quod sui .stemrnatis veternosa congeries  sequipublicarum, qui sdam:'destís peccatis damnans 
mortalium oculis adhuc pandit. 'Post eujus eonstitu- — conscientiam , sibi propitiari divitrtm quiesivit cle- 
tionem, de Narbonensis urbis obsidione remeans, in mentiam. €vjus exemplo in hc 'Aniarrensi aula com- 
qua Ángaricam gentem expulerat, ibi synodo per-  fessio Caroli fertur .genrebendis patuisse suspiriis, 
acta trecentos sexaginta sex :pontifices invitavit, ét — et pro quadam admissi sceleris noxa crébris obse- 
«d consecrationis opus congregavit. Vere felix locus — erationibus institisse , 'divinteqee "misericordie uu- 
ille a tanto principe honorabiliter electus, et ubi res lacrymabili :propalsasse 'querela : quatenus ei 
coelestis Hierusalem in terrenis conversationibus — Salvator ignosceret , ille qui tro hominibus cunoti 
activam vitam ad-suam coritemplativam gaudet ex- — venisset redemptor. Ad ostetderídam vero redem- 
*untem, et in ccelestibus claustris exspectat trans-,,, »ptionis adeptam gratiam , exerditor'sa nota- 
ferendos filios adoptionis, quos ibi mutrit Regula € tis apicibus cuidam pontifici signum vexit, üum 
sanctie religionis, quam secundum pii Patris Bene-  »pro eo veniam peteret inter eueheristícas eulogias 
dicti auetoritatem traditam alter-quoque Benedictus — ad altare : persensitque Carolus'celebrantis sibi ma- 
nomine primitus ibi. edocüit, qui in domo Domini nus impositas, qua inmpositione recreatus "indultum 
ibi'in atriis ejus:;justus ut pdlme floruit: eujus pa- — sibi peccatum intellexit, eto. 
tern:tatis -prihciptem Anianense promeruit cceno- Exsultet Gallis teHus, et Ankmensis spatii templo 
bium, et per eumdem abbatdm primum, et glorio- —nobilitata lxtetur : ih quo s 'indiciam nobilitatis 
sum regem Carolum yix dedicationis diem vidit — et pignus regalis ahóris Carolifs princeps divinum 
optatum. -In quo prafulgida venerabilium episcopo- — mumusibi "lectüris "elit(tit. Cum igithr sit ita. quod 
rum pontiflealis caterva przefata magnifici regis in — Joeus iste regalibus pollent rebus, eteaeris ad coelum 
cantu [Porte cctu] conglomerata, solemne opus edibus asstirgat ,'deeet otnnem'cajuslibet «eettis ho- 
-«tercuit, et pretactum finem gratia dedicandi adhi- minem ipsam revereriter «honorare, et Deum in illo 
-buit. Tunc illud dedicationis peraetum officium Deb — *devotiws adorare, "qni in taffta prioris habitus 'est 
mpiacuisse edclitus est demonstratum. Nam eidem  -religione, ut mutieribus-ad ipstittvarcerétur aecessus, 
regi sequemti rocte pernoctanti, et cuidam pontifiei e quelibet '0ceasio sxnctós regelaris observantize 
€oloniensi et Benedicto abbati (ut in ore duorum  'corrumperet mores. Convenit mamquoe pudicitiz cal- 
velirium stet omne verbum) am visiospiritualis | toribus illad'evatigelicum sequi, suceingere lumbos, 
apparuit, quam ipsi tres postea professi sont, vide- —-et'in-mapibue habere luceruttm. Htnc-est quod glo- 
licet -quod'Deo sacrata Anianensis aula, tota intus. riosa "mater Yirgo sexum a suis Jiminibus exclus 
-quasi srdens resplenduit, et lux erumpensad coelum :D femineum, 'et intra peculiare .Fifii sui templum in- 
emicuit. Quis igitur in die consecrationis, quam sic — terjecfis annis recipit, quos prisea consuetudo imn 
approbuvit, interesse non ketabitur? Jam ume — -utrumque templum pertetrare 'gh. sivit. O felix vtr- 
-illa-nostri Salvatoris quam felix aula canoris.yvoci- — tus n 'dortio 'Dei, 'sed multo jam 'felieior si sobrie- 
bus ;jueundata feboans 'codleste dedit. jubiwm, et — tutíb ewstodia si$, btc. 


2? Lege Vitze num. 20. 


501 





* S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 





APPENDIX II. 





DE TRIBUS BENEDICTIS , 


ANIANENSI , FOSSATENSI ET MEDIOLANENSI ABBATIBUS , 
Ubi de Euricio abbaíe Gallo. 
(Mabill., ibid.) 


4. Neex communione aut diversitate nominum, 
ut fit, confusionem oriri contingat, hic seorsim de tri- 
hus Benedictis agere constitui, deque Euticio, abba- 


vitam Euticio affingit. Per quadraginta annos Euti- 
cius cibum non sumpsit, « nisi prius flevisset. ; 
Idem totidem annos przstitit Benedictus, nisi quod 


te quem cum benedicto Anianensi unum et eumdem B quadraginta octo annos habent melioris notz» codi- 


esse vehemens aliquando suspicio mihi injecta est, 
nunc vero penitus perspectum habeo. 
|. 9. Benedicti abbatis Anianensis Acta supra retuli 
ubi res ab eo gestas accurate describit Árdo ejus di- 
scipulus, refertque Indensium monachorum epistolam 
de obitu magistri sui. In his Actis et epistola quin- 
que res in przsenti observandze sunt. 1. Benedictus 
« fecit librum ex regulis diversorum Patrum col- 
lectum, ita ut prior beati Benedicti Regula cunctis 
esset, » etc. 2. Cum esset Ludovico Pio acceptissi- 
mus, in ejus gratiam « imperator jussit construere 
miro opere monasterium » apud Indam, « quz vallis 
a palatio Aquisgranensi sex non amplius mullibus 
distat. » 5. Pridie quam decederet Benedictus, cum 
solus ab hora tertia ad sextam manere voluisset, 
ait, « nunquam se tam bene fuisse, adjunxitque : 
Usque modo inter choros sanctorum coram Domino 
astiti. » 4. Ipsa obitus sui die fratribus ad se voca- 
tis professus est, « quia quadraginta octo anni essent 
ex quo monachus fuerat, » ubi mendose quidam co- 
dices habent, quadraginta anni. 5. Adjecit, in his 
omnibus anni se « nullo die antea panem comedisse, 
donec coram Deo lacrymas funderet. » Quz tria 
postrema refert epistola lndensium monachorum. 

5. Eadem omnino Euticio abbati tribuit Joannes 
monachus, qui unus e veteribus Euticii mentionem 
facit in lib. 1 de Vita sancti Odonis abbatis Clu- 
niacensis. 1. Euticius « cum esset laicus, et pere- 
grinis studiis eruditus, totum se dedit beatorum Pa- 
trum Regulis et institutionibus : ex quibus auctori- 
tatibus diversas consuetudines sumpsit, unoque 
volünine colligavit. » Hiec est Concordta Regularum 
Benedicti abbatis Anianensis ; aut certe Ordo mona- 
stite conversationis ejusdem  aucloris; et forie 
utrumque : quos tamen libros, non laicus (ut falsus 
est Joannes), sed monachus et abbas collegit Bene- 
dictus, 2. « Fuit isdem vir Euticius temporibus Lu- 
dovici Magni imperatoris, clarus videlicet regi, 
omnibusque amabilis. Quippe in tanto amore apud 
regem est habitus, ut intra palatiuin suum illi con- 
strueret monasterium. » Scilicet Indense, quod in- 
trafines ville seu palatii Aquisgranensis conditum 
est : nec aliud in gratiam cujusquam intra palatium 
ab Ludovico Augusto constructum legimus. 

5. Euticius « circumstantibus undique fratribus 
subito emisit spiritum ; et dum a discipulis pii Pa- 
tris pararentur obsequia, ecce rediit vivus, qui fue- 
rat mortuus. llis vero attonitis et mirantibus dixit : 
Deo gratias, scitis quia ex bis quadraginta annis 
unum tantum diem non memini me cibum sumpsisse, 
nisi prius flevissem. Hodie namque sublato morore 
consolatus est me Dominus, et inter choros Angelo- 
rum tribuit mihi requietionis locum. » Benedictus 
inter choros sanctorum Domino astitit; » Euticius 
« inter choros angelorum. » Árdo raptum et oratio- 
uis excessum Benediclo tribuit; Joannes rem auget, 
et »ro raptu mortem, pro raptus fine reditum ad 


ces quadraginta sequioris, quos protulit Joannes. 
Ex bis Benedictum Ánianensem cum Euticio abbate 


' unum eumdemque esse asserere non dubitem. Nec 


C 


quemquam movere debet nominis diversitas. Nam 
preterquam quod Benedictus et Euticius non ita si- 
gnificatu differunt, certe illo xvo familiare erat 
uni eidemque homini duo habere nomina, unum 
proprium, alterum asciticium, ut in Rabani E 
videbimus. Quod si Benedictus ab Euticio diversus 
non est, alii auctori tribuendi sunt Dialogus de 
Statu Ecclesix et liber de Vita Ludovici Augusti : 
quos post annum 840, hoc est annis ab obitu Bene- 

icti minimum novemdecim, editos fuisse constat. 
De aliis Benedicti Anianensis operibus infra. 

4. Sunt qui Benedictum abbatem Fossatensem a 
Benedicto item Ánianensi non distinguendum esse 
opinantur : qua in sententia est eruditissimus Caro- 
lus Cointius tomo VI. Mihi vero alium ab alio diver- 
sum esse indubitatum videtur. Vixit quidem uterque 
eodem tempore : et sicut Benedictus Anianensis 
omnia fere Gallie monasteria, sic Benedictus Fossa- 
tensis Fontanellense ad Regulae cultum revocasse 
perhibetur in Chronici Fontanellensis cap. 16, ubi 
ejus loci monacbi « olim a vire justo Benedicto Fos- 
satensis cenobii abbate eruditi in philosophia » mo- 
nastica dicuntur. At Benedictus Anianensis nusquam 
Fossatensis appellatur; sed tantum Anianensis atque 
Indensis abbas fuit, dictusque est : tametsi plera- 
que Gallie inonasteria, suo quzque abbati singu- 
lari subjecta, sub cura sua haberet. Verum unius ab 
altero distinctionem illud evincit, quod Benedictus 
Fossatensis diu superstes fuit Anianensi, quem an- 
no 821 decessisse constat. Quippe Fossatensis basilica 
« elegantiori opere a religioso abbate Benedicto 
constructa, et a S. Aldrico Senonensium archiepi- 
Scopo aliisque przsulibus dedicata est, » ut in libro 
de Miraculis S. Baboleni szculo xi scripto legimus. 
Idem attestatur libellus de Vita sancti Aldrici, qui 

rece « Fossatensis abbatis templum quod ipse ab- 

as construxerat, in honorem beate Mari» dedi- 
casse » memoratur. Átqui Aldricus non ante annum 
829 sedem episcopatus Senonensis iniit. Itaque ad an- 
num ininimum pervenit Benedictus Fossatensis, 
cujus « prece templum quod ipse construxerat » Al- 
dricus archiepiscopus dedicavit. Fuerit ergo alius 
necesse est Benedictus Anianensis, qui anno 831 
ineunte e vivis excessit, annis amplius novem ante 
Fossatensis basilicze perfectionem ac dedicationem, 
quz Benedicto Fossatensi procurante peracta est. 

5. His tertium adjungo Benedictum abbatem [ta- 
lum, ambobus :qualem, quem Petrus Mediolanen- 
sis antistes coenobio anno 784 in honorem sancto- 
rum Ambrosii, Gervasii atque Protasii, ab se con- 
structo przeposuit, confirmante Carolo Magno. Petri 
archiepiscopi et Caroli Magni hac de re litteras re- 
fert Urhellus in Italiz sacrz tomo IV. Petrus litte 


ris suis abbatem instituit Benedictus presbyterum, 








$05 


CODEX REGULARUM. — PILEFATIO. 


$94 


« 1ta ut abbas cum fratribus omnia secundum insti- A eruditissimus Baluzius in calce notarum ad Agobar- 


tuta venerabilis Patris Benedicti ejusque Regulam 
disponat et ordinet. Sed neque abbas ibidem orli- 
netur extraneus, nec nullo unquam tempore, nisi 
aut eodem in monasterio prius monasticum sumpserit 
babitum ex ipsa jam congregatione, aut quem fra- 
tres eligant, qui eos secundum divinas leges et Pa- 
trum regulas valeant gubernare ; » seu, ui Carolus 
Magnus in diplomate suo loquitur, « secundum di- 
vinas leges et Regulam sancti Benedicti. » 

6. Tres ergo habemus Benedictos abbates eodem 
tempore clarissitos, qui rem monasticam mirifice 
illustrarunt auxeruntque : tametsi potiorem locum 
obtinere debet Benedictus Anianensis, a quo Clu- 
niacenses congregationis sus forimam) ritnumque 
suorum modum ac specimen accepere : quanaoqui- 
dem ipse est Euticius qui, referente Joanne mona- 
cho jam laudato, fuit auctor earum Consuetudinum, 
« qux hactenus in nostris, inquit, monasteriis ha- 
bentur. » 

1. His ita expositis de pluribus Benedictis, hic 
ex occasione qux»dam de Benedicti Anianensis ope- 
ribus reitractare juvat ; siquidem przter Concordiam 
Regularum, earumque Codicem, de quibus actum 
est in ejus Áctis, nonnulla eum composuisse postea 
comperimus. Nam in ms. codice Colbertino n. 1510, 
ut mihi indicavit vir de litteris optime meritus Ste- 
phanus Baluzius, invenitur primo Benedicti abbatis 
Anianenusis forma fidei tomorum XV, qux veluti sum- 
mula theologica est. Deinde Confessio fidei Benedicti 
levite ; tuin Benedicti leritee testimoniorum nubecula 
de incarnatione Dominica, et sancta et individua Tri- 
mitate, el iterationis baptismatis devitanda pernic e. 
AÀd hzc ejusdem disputatio adversus Felicianam im- 
pietatem. Denique ejusdem epistola ad Guarnarium 
filium. Primum ex illis opusculis esse Benedicti 
Anianensis ex titulo manifestum est, probaturque 
ex ejus Actis, ubi Benedictus « perversum Felicia- 
num dogma,» quod « pene provinciam illam invaserat, 
jllaesus ope divina » non modo « evasisse » perhibe- 
tur, sed et « multos, non solum inflmos, verum etiam 
praesules Ecclesi» suo eripuisse studio; et adversus 
nefandum dogma veris disputationum jaculis arma- 
tus s:epe congressus fuisse. » Hac de causa in Hispa- 
niam profectus est non semel, ut testatur Alcuinus 
in epistola praefixa libris quatuor adversus Elipan- 
dum, inseripta Leidrado episcopo Lugdunensi, Ne- 
fridio Narbonensi, et «Benedicto abbati,» cum « essent 
in procinciu itineris. » Quin etiam interfuit synodo 
Urgellensi anno 799 ea de re habitz, uti observavit 


dum. Hinc etiam valida conjectura eruitur, ejusdem 
esse auctoris opuscula illa contra Felicem, quze ex 
codice Colbertino mox commemoravimus. Se4 illud 
obstat, quod Benedicto letite tribuuntur : cum Be- 
nedictum Ánianensem sacerdotii honore pr:dituin 
fuisse indubium videatur. Is quippe, teste Ardoue, 
« vasa. ad Christi conficiendum corpus nolebat sibi 
esse argentea : siquidem primum ei faerunt lignea, 
deinceps vitrea ; sic tandem conscendit ad stannea. » 
Quod ait sibi et ei, vix potest de alio quam de Bene- 
dicto ipso explicari, sicuti et subsequentia. « Plane- 
tam vero refutabat habere sericeam : et si aliquis 
illi dedisset, mox aliis ad utendum prestabat. » 
Aliis, inquit, id est monachis suis presbyteris, qui- 
bus ejusmodi planetam ad usum przstabat, cum 
ille ad suum ipsius adhibere nollet, num si de pres- 
byteris extraneis hic sermo esset, non ad stendum 
presiari planeta diceretur, sed in donum tradi et 
concedi. Itaque przdicta opuscula, qua quidem Be- 
nedicti Ànianensis esse videnter,ab eo nondur pres- 
bytero, sed levita scripta sunt, si non fallit codicis 
inseriptio in titulo levita. Certe Benedictum ilium, 
quisquis tandem sit, abbatem exstitisse inde colligi- 
tur quod Guarnarium filium suum nominat. 

8. Preter hwc in codice Caunensis tonasterii 
(Monastére de Caunes) dioecesis Narbonensis habetur 
ejusdem Benedicti (ibellus ex diversis Patrum sen- 
tenliis collectus de Confessione, cum epistola nun- 
cupatoria ad Ludovicum, ut puto, augustum quam 
damus infra inter epistolas sancti Benedicti. 

9. Hanc epistolam sequuntur nud: Patrum sen- 
tentixe de revelandis cogitationibus. Patres illi sunt 
Gregorius Magnus, sanctus Pater Beredictus, Basi- 
lius, Macarius abbas, Paulus Agyptius, Antonius 
abbas, Vit: Patrum, Cassianus, Augustinus de per- 
jurio, et Isidorus. Ipsa est sine dubio Benedicti Col- 
lectio ex homiliis Patrum, quam Menardus noster 
quondam legerat in codice Floriacensi. Illam porro 


C ex codice sancti Petri de Caunis congregationis no- 


sir: eruit mihique cum aliis fragmentis bene mul- 
tis transmisit noster Claudius Stephanotius, cujus 
indefessum in litteris studium nunquam satis przdi- 
care possim. Titulus et exordium libri sic habent : 
]n Christi nomine incipit libellus ex diversis Patrum 
sententiis. Sententize sancti Gregorii de lib. Moral. 
iu Job, Pars 1: Et fuit possessio ejus septem millia 
ovium, etc. Hactenus de Benedicto Anianensi et 
: aliis. 





CODEX REGULARUM 


MONASTICARUM ET CANONICARUM 
Quas SS. Patres motachis , canonicis et cirginibus sanctimonialibus scrvandas prescri- 
pserunt, 


COLLECTUS OLIM A S. BENEDICTO ANIANEN8I ABBATE 


(Juxta editionem Lues Holstenii, anno MDCCLIX recusam August Vindelicorum et a R. P. Mariano Drockie observa- 
Uonibus critico-bistoricis illustratam.) 





AMratatto 


Ad lectorem benevolum, aliosque antiquitatis Christiano-monasticte amatores. 


I. 
Quamprimum jacentibus litteris pristina dignitas 
restitui ceperat, et jam eruditorum animis crevit 
PaAraor. CIIH 


D antiquitatis existimatio, quod ubique veterum seri- 


ptorum libri ex intimis archivorum pluteis in l:cem 
publicam prodierint, doctissimis quidem notis hinc 
13 





S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


$6 


inde henoratj, qui tamen plerumque ad profanos A et sanctorum Patrum dogmata sedulo revolvere, 


scriptores spectabant. Notum quippe est illos sotum- 
xm)odo inter eruditiores numeralos fuisse, qui in 
eihnicorum scriptis explanandis operam dabant, at- 
que in exornandis Gr:ecis Romanisque ritibus vitam 
suam consumere voluerunt. Pauci siquidem circa 
Christianorum insti:uta laborabant, vel vetera san- 
eorum Patrum scripta evolvebant, aut eoruin acta, 
sacra et salutarig monita de tenebris in lucem eruere 
conati sunt. 
Il. 

Et quamvis nonnulii cx illis restitut:e rei litterarize 
primis cultoribus aggressi sint qu:»dam celebriorum 
sanctorum Patrum opera, cum quibusJam qualiter- 
eunque elaboratis commentationibus in publicum 
proferre, quemadmodum przstitit celeberrimus Era- 
mus , sanctos Ecclesixz doctores Augustinum et Hie- 
ronymum exhibens orbi erudito ; attamen et has lu- 
cubrationes valde inopes agnoscunt hodierni viri do- 
cti, ut pote potioribus adjumentis desiitutas. Non- 
dum enim scriptores illi, alias celeberrimi, intima 
bipliothecarum et archivorum scrinia inspexerant, 
nec piissuna primorum Christianorum acta rimari, 
vcl sincera a spuriis discernere cogitaverant, poste- 
ris hanc egregiam artis criticre spartam relinquentes. 

lil. 

Postquam autem ineunte szculo xvii plures vizi 
eruditi, et ob id zterna memoria digni, bibliothecas 
hucusque neglectas paucisque pervias perscrutari 
, eeeperant, tunc plura antiquitatis Chris*ian:e monu- 
mienta, qux nimis diu pulvere obsi:a latebant, in pu- 
blicam lucem prodierunt, atque historia tam sacra 
quam profana mirifice exculta est, sinceris veterum 
scriptorum actis ab omni fraude discretis. Nulli igi- 
tur ignotum cst, a talibus excellentissimis ingeniis 
przstantissima emolumenta reipublice Christian: 
. Simul el litterarix acerevisse, cum per laudabilissi- 
mum hoc studium abditissima religionis nostr: my- 
steria clarius patescant, primzvi Christianorum mo- 
res, ritus, et laudabiles c:eremont:ze aperiantur, at- 
que orbi erudito ad imitandum proponantur. 

IV 

[nter hos purioris doctrinze culjores prze reliquis in 

arie criica apprime versatis eminuit Dom. Lucas 


Holstenius, vir ad abdita antiquitatis monumenta p 


illustranda natus, et in utroque reipublicz litterarizx 
foro optime versatus. Natus ille est Hamburgi in Ger- 
mania anno 1596, ubi sub doctissimis magistris exi- 
mio cum fructu studia humaniora absolvit, lingua 
. Hebraica et Graeca de more imbutus, ut ex eplebis 
vix egressus egregia nobiliorum studiorum specimina 
ediderit, prout eruditze ejusdem not in varios vete- 
res profanos scriptores testantur. At relictis juveni- 
libus musis, ut altioribus studiis animum excoleret, 
relicta patria, primum Lugduni Batavorum arcanis 
medicina artibus aliquo tempore operam dedit. Vc- 
rum animx medicinam anxius inquirere cupiens ir 
Gallias secessit , ubi Lutetize Parisiorum studiis thco- 


B 


logicis assidue incubuit. Dum sacrarum Litterarum 


agnitis Protestantium erroribus, ad gremium ore 
doxz et catholice Ecclesi& Roman:e corrversus es, 
apud viros doctos magnam solid:e eruditionis faman 
adeptus. Tandem Romam vocatus bibliothecs ie- 
structissimse Barberinz preficitur , atque carü- 
nali Barberino a secretis stetit , a summo pontifice 
Urbano VIII canonicus basilic: Vaticarze constitoius, 
) V. 

Dum igitur clarissimus Holstenius omnigenz vír- 
lutis et doctrinze radios ubique spargerel, sunimos 
pontifex Romanus Innocentius X perspectam habeos 
ejusdem singularem in eruendis antiquitatis mom- 
mentis peritiam , atque in scrutandis veterum sancto- 
rum manuscriptis preclaram notitiam, illum celeber. 
rims bibliolhec:e Vaticanz primarium prefecim 
ordinavit. Quod etiam summum officium ipsi conür. 
mavit Alexauder Vll papa, et ipse doctorum vin- 
rum phoenix, puriorisque doctrine cultor eximist, 
qui proin Holstenium nostrum debito honore cum 
lare voluit. Nam anno 1655 illum ad serenissima 
Christinam Suecorum, Gothorum , et Vandaloreg 
reginam misit legatum, ut ab cadem publicam 
tholice fldei professionem susciperet : quam pii 
sima regina festivo gaudio ad manus ejus euisil i 
publico nobilium virorum consessu apud (Enipe 
tum sub solemni sacrz miss: sacrificio. 

VI. 

AL reversus Romam Holstenius cum religiosissit 
regina jam in gremium Ecclesiz catholice solemn- 
ter recepta, cum in perscrutandis antiquitatis (ire 
stianzte monumentis, et veterum sanctorum Pauus 
scriptis colligendis sedulam operam impenderet ji 
doctis laboribus fractus ad aterng quietis guid 
vocatus est 1v Nonas Februarii anno 1661, cU 
quidem morte respublica litteraria jacturam pis 
est irreparabilem. Ante mortem in ecclesia B. Y- 
riz de Anima nationis Germanicz sepulture sii K- 
cum elegit, ubi piissimz anime justis persoluüs 3 
perpetuandam tanti viri memoriam eminenüissim* 
cardinalis Barberihus erigi curavit superbum 
marmore tumulum cum insigni hoc epitaphio, qe 
memorabilia vitae acta complectitur. 


D. O. M. 


LUCA HOLSTENIO SAXONI HAMBURGENSI, 
QUI CLARUS IN GALLIIS, ROMAE CLARIOR 
GENTIUM OMNIUM 4 TA TUMQUE HISTORIAS ET ECCLESIE IP 
MENTÉ COMPLEXUS, 
DIVERSIS REGIONIBUS PERAGRATIS, 
DIVERSOS EARUM FINES ET NOMINA PROBE TESLIT. 
YARIAS QUOQUE LINGUAS PREETER GR.ECAM LATINURU: 
QUARUM SCRIPTORIBUS PLURIMUOM LUCIS ATTULIT; 
ANTIQUAM PHILOSOPHIAM CALLUIT : 
AB URBANO VII CANONICATU DASILICA VATICAN —— 
AB INNOCENTIO X PRLEFECTURA BIBLIOTHEC.E ORWIS | 
AB ALEXANDRO YII SAPIENTER UNCS ELECTUS. 
UT OCCURRERET SUECORUM GOTHORUMQUE RECI'Á 
INCOMPARABILI, 
QUAE MIRAM IN TANTO VIRO SUMMI INGENII 
SUMM.EQUE MODESTLE CONJUNCTIONEM SUSPEIIT 
ET PRDICAVIT : 
VIT DENIQUE LAUDATISSDUE ET JLLUSTRICI 0D 
CURSU INTERRUPTO 








591 


" KXIMIUS PATRLE GERMANIAE AMATOR, 
PROPUGNATORQUE RELIGIGNIS CATHOLICAE 
OBIIT ANNO £TATIS SUE LXV, IV NONAS FksnvARII 
ANNO MDCLXI. 
FRANCISCUS BARBERINUS CARD. S. Rt. E. viCE-CANCELL. 
H4RES EX ASSE AMICO OPTIMO P. 
Vil. - 

Inter prxstantissima autem bujus clarissimi viri 
opera, et doctissima veterum monumenta ab ipso 
collecta, haud ultimum locum meretur pr:zssens Co- 
dex Regularum monuslicarum, quem tenebris erutum 
luci publice parabat locupletandum eruditissimis 
animadversionibus simul ac dissertationibus ad hi- 
storiam monasticam illustrandam perquam necessa - 
ris, nisi immatura, morte przventus fuisset. Etsi 
enim hanc veterum Regularum collectionem non col- 
legerit Holstenius, prout ipse fatetur, sed eamdem 
ab antiquo codice Coloniensi descriptam a summo 
pontifice Alexandro VII. aJ corrigendum susceperit, 
attamen et iliam cum aliis antiquis codicibus colla- 
. tam correxit , et doctissimis notis hinc inde illustra- 
vit, testimonia veterum scriptorum cuiliset Regul 
prefigens. 

VII. 

Primus autem qui Regulas monasticas in unum 
codicem collegit et redegit, erat sanctus Benedictus 
abbas Anianensis, cujus Acta primus edidit vir do- 
clissimus Hugo Menardus congregationis S. Mauri 
monachus Benejlictinus, quie postea eruditissimi ha- 
giographi Bollandus et Henschenius de novo illustrata 
ad diem 12 Februarii inter aliorum sanctorum Vitas 
collocaverunt. Sanctus qnippe Benedictus Anianen- 
sis abbas multorum cenobiorum pater et auctor, a 
nionasterio per ipsum in paterno solo apud Anianzx 
fluminis ripam erecto cognomentum hoc Anianensis, 
sorlitus est : qui nobilissima comitum Magalonen- 
sium stirpe ortus , ex aulico gratioso et forti milite, 
factus est monachus monasterii sancti Sequani in 
diccesi Lingonensi , cirea annum 774, ac post qita- 
"driennium in paterna possessione Ánianense hoc 
camnobium in Á5uitania condidit , arctamque Re- 
gule Beaedictinz disciplinam observavit. Hinc Ca- 
rolo Magno imperatori in primis charus, ac deiude 
cjusdem piissimo Filio Ludovico Aquitani:x regi, et 
post moriem patris imperatori perquam familiaris, 
plurima monasteria per Aquitaniam et provinciam 


Narbonensem exstrusit, ac sanctissime gubernavit. 


Sed tanilem ab eolem imperatore Ludovico Pio 
Aquisgranum vocatus, lid: ceenobium instituit, unde 
et Indensis abbas sxpe appellatur , sub cujus przsi- 


dio, anno 818, Aquisgrani habitus est conventus ab- . 
batum Franci: eum suis monachis pro reformatione - 


ynonasteriorum, prout Leo Ostiensis in Chronico Cas- 
sinensi capite 18 notavit , atque in przfatione ad ca- 
pitula ibi sancita disertis verbis reperitur. 

IX. 

Ad reformandum igitur. statum monasticum con- 
stitutus sanctus Beneuictus Anianensis a piissi:no 
imperatore Ludovico primarius prxses omnes Regu- 
Jas monasticas$ anté exordium sxculi 1x conscriptas 


CODEX REGULARUM. — PRAEFATIO. 
A in unum volumen collegit, ex quibus insignem tra- 


398 


ctatum composuit, quem Concordiam Regularum re- 
cte nominavit. Quo quidem tractata p'issimus abbas 
unitatem et conformitatem status monastici mon- 
strare voluit; quamvis primi institutores scripserint 
diversas vivendi normas, quas tamen inter se con- 
cordare probavit, ex omnibus coarctans in unum 
sententias, qux cum przscriptis Regule Benedictin:ze 
convenire noscuntur przeceptis, singula aliarum Re- 
gularum capita ejusdem argu;nenti singulis Benedi- 
ciinz Reguli capitulis subjiciens. Jam dudum igitur 
sanctus abbas Anianensis in unum corpus collegerat 
celebriores Regulas monasticas , ex quibus hanc /te- 
gularum Consensionem monstravit. 
X. 


B Quisquis enim prima illa religiosz vitze scecula vel 


obiter consideret, o:nnino perspiciet, sanctissimum 
monachorum Occilentalium patriarcham  Benedi- 
ctum Cassinensem non instituisse novum mopasti- 
cum statum, sed solummodo per suam Regulam dis- 
cretione precipiiam, sermone luculentam perfecisse, 
prout eamdem co:nmendat sanctus Gregorius Ma- 
gnus, Dialog. lib. 11. Nam ab exorZio introducti mo- 
nastici ordinis tanta vigebat unitas, tanta morum 
conformitas, ut ubique unus idemque exstiterit status 
monasticus, facilisque fuerit ex uno ad aliud mona- 
sterium transitus, monachis eamdem vivendi ratio- 
nem eamdemque monachatus professionem obser- 
van'ibus, non obstante diversarum f'egularum obser- 
valione, qu:x quidem uniformes censebantur, nullam- 


C que inducebant ordinum diversitatem. 


Al. 

Hoc ex variis sanctorum Patrum Aclis omnino 
constat, atque clarius patebit ex Leonis Allatii prze- 
fatione ad prxsentem Regularum Codicem mox ad- 
ducenda , ubi vir doctissimus exertis verbis conten- 
dit, nullatenus tali unitati obstare ordinum diversi- 
tatem. « Etenim ille, inquit, a singulis, ut przsens 
usus posccbat, Patribus scriptz aliorum similia cu- 
pientium studiis descripte in communo proponeban- 
tur: ut ex his quique pro locorum et nationum 
differentia vitam uniformi, quoad przcipua, disci» 
plina temperarent. Primaria sane et quasi funda- 
men.alis monachorum Uegula Evangelium erat ; illa, 
inquam , Christi consilia , quz? castrare seipsum pro- 
pter regnum ccelorum ; qu:e abnegare se, et crucem 
tollere; quz? patrem et matrem, uxorem, et agres 
proper Christum relinquere; qui? vendere patri- 
4nonia, et dare pauperibus, sicque nudos Christum 
sequi suadebant. Regulke particulares nihil nisi ejas 
prims Regul» applicationes aut declarationes locis 
et personis plerumque aptatx habebantur. » Hinc in 
uno eodemque monasterio plures aliquando receptas 
Regulas reperimus, prout Gregorius Turonensis, lib. 
x, cap. 18, de Attanensi apud Lemovicas monaste- 
rio testatur, in quo «non modo Cassiani, verum 
eiiam Dasilii et reliquorum abbatum, qui monaste- 
rialem vitam instituerunt, celebrabantur Regula. » 
Multa talia hujus rei exempla adducit clarissimus 





ot S. BENEDICT] ABBATIS ANIANENSIS 400 
Mabillonius in suis przefationibus ad Acta Sanctorum À et vicino venerit, baberet abbatis sui consensum, 


Ord. S. Benedicti, ct przecipué in praefatione ad to- 
mum I Annalium Benedictinorum, ubi ex professo 
agit de hac status monastici unitate, non obstante 
tot Regularum varietate , qu:e sepius in uno eodem- 
que loco oliervabantur, etiam post promulgacam 
Regulam Benedictinam. Sic sanctus Philibertus Ge- 
metticensis cceenohii conditor et abbas « sancti Basilii 
Chrismata, Macarii Regulam, Benedicti Decreta, 
Columbani Instituta sanclissima , assidua lectione 
frequentasse legitur. » 
XII. 

Unde perspicuum est Regularum multiplicitatem 
nullatenus induxisse ordinum monasticorum diver- 
sitatem, qualem nunc videmus ; quando diversi mo- 
nachorum ordines certo charactere discriminati , 
et ceris ac cuique propriis legibus, officiisque Deo 
militant : nec facilis ab uno ad alium ordinem con- 
ceditur transitus, absque annua probatione et nova 
noviMer suscepti ordinis solemni professione. Adeo- 
que primis illis seculis monachi sub una particulari 
Regula educati, dc uno ad aliud monasterium etiam 


:alia monastica Regula gb rnatum facile transire 


rpotuerunt, nulla emissa nova professione, neque 
admissa annua probatione. llujus unitatis etiam 
apud monachos diversarum Regularum cultores 
evidens argumentum nobis suppeditat ipse sanctus 
Benedictus monachorum Occidentalium patriarcha 
in Regulie sux capite 61, ubi sic przcipit : « Si quis 
monachus peregrinus e longinquis provinciis in 
monasterium supervenerit, si pro hospite voluerit 
habitare in monasterio, et contentus fuerit consue- 
tudine loci, suscipiatur quanto tempore cupit. Si 
yero postea voluerit stabilitatem suam firmare, non 
renuatur talis voluntas, et si quidem vir frugi erit, 
non solum, si petierit, suscipiatur in congregatio- 
nem, verum eliam suadeatur, ut stet; uli ejus 
exemplo alii erudiantur, et quia in omni loco uni 
Domino servitur et uni regi militatur. » 
Xll. 

In susceptione igitur peregrini monachi etiam 
sub aliena Regula educati, sanctus Denedictus non 
exigebat annuam probationem, vel novam hegulz 
su:e professionem, sed tantum requirebat stabilitatis 


promissionem ob mutuum initum inter ulrosque 


contractum. Hujus promittendz stabilitatis formu- 


.lam ex Hildemaro antiquo Regul: Benedictinze coin- 


mendatore, adducit laudatus Mabillonius Aanal. 


Bened. tom. I, lib. viii, pag. 215, quz talis erat: 


« Ego N. veniens de longinquis provinciis in hoc 
monasterium, quia placuit mihi conversatio fratrum 


istius loci, et illis placuit 1raea conversatio : ideo 


stabilitatem meam in hoc monasterio per hanc 
scriphuram manu mea scriptam perpetuo con- 
firmo. » Àdeoque non aliam rationem et c:remo- 
nias ad suscipiendum peregrinum monachum exi- 
gebat sanctus Benedictus, licet et Regulam pecufia- 
rem jam condiderit, ad hoc tamen attendens, ut 
wonachas ille peregrinus, si ex monasterio nofo 


ac litteras commendatitias, ne alias hx:c monachi 
admissio scandalum vel offendiculum inter illa dao 
monasteria generaret. 

XIV. 

Non ergo distinctum ordinem monasticum sanctus 
Benedictus instituit, nec prxscribendo stabilitatem 
et morum conversionem (Regulx Benedictinz: cap. 58) 
aliquid essemiiale innovavit, sed solum ex aliis prz- 
cedentibus monachorum Regulis et Constitutionibus 
statum monasticum reddidit prxstantiorem, pr: 
scribendo Regulam discretione precipuam, sermone 
luculentam,. Pari modo discurrendum est circa rigi- 
dam Scotorum monachorum disciplinam, quae ta- 
men mirifice propagata est nop solum in Britannia 
et llibernia, verum ctiam apud Gallos et Italos per 
sanctum Columbanum ejusque socios, etiamsi non- 
nulla ab aliorum monasteriorum ritibus abhorrentia 
complecteretur. Notum quippe est hos Scotos mo- 


machos ex errore calculi aliter festum Paschatis 


celehrasse , quam alii Christiani, ipsa namque 
quarta decima luna, si in Dominicam incidisset, 
Pascha celebrantes. Dein eorum tonsura clerical's 
longe dissimilis erat a Romana et Gr:eca : rasa 
scilicet anteriori capitis parte ab aure ad aurem, 
posteriori intonsa. Verum his aliisque diversis riti- 
Lus non obstantibus nusquam legimus hos Scotos 
monachos constituisse diversum ab aliis monasti- 
cum ordinem 
XV. 

Nam si ordinem monasticum in monasterio Culro- 
sensi seculo v usitatum inspiciamus, quem inter 
hvjus Codicis additamenta collocavimus, tunc per- 
$piciemus, eamdem disciplinam ab Orientalibus 
vque ac Occidentalibus monachis usitatam, si exci- 
pias frequentes in aquam immersiones Scotis mo- 
nachis peculiares. Et quamvís sanctus Columbanus 


natione Scotus, et paternarum traditionum etiam 


exolicarum acerrimus vindex, cum turma mona- 
chorum, anno 290 in Gallias secesserit, atque zeci- 
ficatis pluribus monasteriis Regulam peculiarem suis 
monachis prescripserit; attamen non novum mo- 
nasticum ordinem instituit, sed ad imitationem san- 
cti Benedicti, ex aliis peregrinis monasteriis adve- 
nientes monachos libere et absque aliquo ann-z 
probationis exemplo, in suam congregationem sus- 
cepit. Sic Attala monachus Lirinensis, postquam 
plures annos illic vitam monasticam egisset regala- 
ris discipline studio ad sanctum Columbanum se 
recepit; quem mox vir sanctus suo ministerio junzil, 
ac divinis monitis erudire tentavit. Aliud quoque 
exemplum adducit s:epe laudatus Mabillonius, asse- 
rens Eustasium Luxoviensem abbatem, et sancti 
Columbani successurem ex Agaunensi monasterio 
abduxisse secum D. Amatum istius cenobii mona- 


. chàm, et in suoruin fratrum societatem Immediate 


admisisse. 
XVI. 
Qux sane omnia satis superque. declarant uniia- 








"T CODEX REGULARUM. — PRAEFATIO. iui 
tem et couformitatem status monastici non obstante A prophetarum anachoresi dici potest, nunquam exem- 


diversarum Regularum observantia, quz locis et 
personis adaptatx tanquam diversi vitze monastic:e 
commentarii considerari debent, ut pote non nisi 


particulares ipsius mandati evangelici applicationes, 


et declarationes. Et quidem ipsi scoti monachi ad 
observationem catholici Pascbatis perducti et exo- 
ticam suam tonsuram rejicientes, tandem hanc mo- 
nasticz vite unitatem ubique manifestabant, non 
obstante rigida eorum disciplina. Nam, post syno- 
dum Matisconensem anno 525 celebratam, in omnia 
sancti Columbani monasteria facili negotio intro- 
ducta est Regula sancti Benedicti; atque teste Ven. 
Bea, Hist. Eccli. lib. v, et in Vita sancti Cuthberti, 
post conflictum Pharensem inter Columbanum Sco- 
tum, et Wilfridlum Anglum initum,: in omnibus 
Norththumbrani regni conobiis per Scotos mona- 
chos erectis, Regula Benedictina cum rigida Scotica 
disciplina floruit, donec hxc omnino obsoleta et illa 
sola ubique pravaluit; immediate enim sanctus 
Euta Melrosi& in hodierna Scotia abbas, cenobii 
Lindisfarnensis gubernationem suscepit, cui et suc- 
cessit sanctus Cuthbertus ejusdem etiam olim prz- 
positus. Postea autem Scoti, et Picti, per sanctum 
Ceolfredum, et sanctum Eggbertum Anglos Benedi- 
ctinos ad rectum celebrandi Paschatis tramitem 
perducti, cirea annum 718 Regulam Benediectinam 
amplexi sunt, nulla alia interveniente vit» mona- 
stica mutatione, nisi quod rejecta sua deformi ton- 
sura Scotica susceperint tonsuram coronalem. Hac 
omnia fusius tractantur in Monastico Scotico, ubi in 
ejusdem propyleo exhibentur peculiares dissertatio- 
nes circa mores et disciplinam veterum monacho- 
rum Scotorum, qui olim nuncupabantur Kildei et 
Kiledei, ab ipsis cellis, quas inbabitabant, non vero 
2a cultu, quem ibidem exercebant, denominationem 
sumentes. 
X VII. E 
Stabilita igitur monastici slotus unitate et unione, 
quam Regularum multiplicitas non magis variabat, 
quam vari: nunc commentationes in Regulam sancti 
Benedic, ex quibus exorte sunt tot Benediclinz 
Regule propogines, quales sunt, Cluniacensis, Ca- 
1naldulensis, Cisterciensis, et plures alix: monacho- 
rum congregationes, qux pro vit:e et morum norma 
primaria constituunt Regulam sancti Benedicti, et 
per sua peculiaria statuta solummotrlo inter se dif- 
ferre videntur, quoad majorem vel minorem regula. 
ris discipline observantiam. 


B 


C 


Nunc autem ad status monastici antiquitatem in-- 


dagandam progredimur, cum nonnulli antiquitatum 
ecclesiasticarum mangones hujus status exordium 
apud Naaargos et Rechabitas in Veteri Testamento 
requirunt, vel ejusdem originem ex anachoresi Eli:x 
et Eliszi prophetarum deducunt, quamvis ante ter- 
tium zrz Christian:e s:culum nusquam reperiamus 
verum et perfectum status monastici exemplum. 
XVII. 
Nam quidquid de Nazarwis, et Rechabitis, vel 


pla illa probare possunt perfectum et sincerum mo- 
nachismum, sed ad summum tantum figuram et 
imaginem polius exhibebant quam ipsam formam 
et essentiam; ita, ut in Veteri Testamento, status 
monastici quzedam quasi przludia et przsagia re- 
perire sit, nunquam tamen vera et authentica exem- 
pla. Idem esto judicium de Essenis vitam quamdatv 
communem in rerum divinarum contemplatione du- 
centibus, quorum mores Philo Judzus libro proprio 
describit. Eruditi enim omnes hoc nostro :vo con- 
sentiunt, Hebrzos istos vita et moribus quam lon-. 
gissime discrepasse a vero monachorum instituto, 
etíiams) cum sancto Ilieronymo admittamus Essenos 
istos Christiana religione fuisse imbntos. Non enim 
omnes primi Christiani etiam Jerosolymis habitantes 


ad consilia evangelica amplectenda obligabantur ;. 


nam plerique erant conjugati, nec uxores dimittere 
volebant, prout de Nicodemo et Gamaliele constat, 
liberumque erat cuique fundos suos retinere vel 
dimittere, siquidem sanctus Petrus dixit Ananiz: 


Nonne manens tibi manebat, et venumdatum erat. in. 
tua potestate (Act. v, 4). Fatendum tamen est, plures. 


Jerosolymorum Christianos, mírazula ab apostolis 
patrata considerantes, ad perfectionem evangelicam 
obtinendara omnia pro Christo reliquisse, vitam 
communem ducentes. Nam sanctus Lucas in Actis 
apostolorum sic de quibusdam primis illis fidelibus 
loquitur : Multiudinis autem. credentium. erat. cor 


unum et anima una : nec quisquam eorum, que pos-. 


sidebat, aliquid suum dicebat, sed erant iis omnia 
communia (Act. 11, 435; 1v, 22). 
XIX. 
Adeoque ex his primis Jerosolymitanis Christianis 


Siatus monastieus sumpsit exordium, cujus quidem 


primaria et precipua principia cognoscunlur ipsa 
Evangelii consilia, quibus equidem hortamur mos 
castrare propter regnum colorum , crucem tollere, 
patrem, matrem, uxorem, et agros relinquere propter 
Christum, et per omnium rerum temporalium, imo 
proprie voluntatis abnegationem , Christi vestigia se- 
qui. Nec minus certum est alios Christianos hanc 
evangelicam vivendi formam amplexos fuisse; Me- 
taphrastes enim initio Vitze sancti Pauli primi ere- 
Diitz: refert primis duobus Eeclesix sxculis pluri- 
mos exsütisse vit: monastiee professores ; Vila 
quoque sanct: Eudoxiz martyris, qu:e temporibus 
Trajani imperatoris floruit, monasteriorum jai tum 
institutorum meminit. Cuni vero ecclesiastica illo- 
rum saeculorum monumenta plerumque perierint, 
partim Diocletiani imperatoris impio mandato flam- 
mis consumpta, partim injuriis temporum perdita, 
haud ante pacem Ecclesie per Constantinum Ma- 
gnum imperatorem redditam authentica el indubi- 
tata vite monasticz primordia certo ostendi pos- 
sunt, qua sancto Paulo primo eremitx et sancto 
Antonio abbati merito referuntur, 
XX. 
In hoc igitur Fegularum monasticarum Codice, jure 


A65 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS A04 


primum locum oecupat abbatis sanctissum Antonii 
Regula, ex ipsius ad viros monachos epistolis colle-. 
cta, a quo tempore usque ad nostra scula habe- 
pius sine interruptione continuatum vit:e-monastic:e 
progressum, et quidem ex sinceris et indu: itatis 
monunentis manifestatum, qua in hoc codice variis 
additamentis amplificato, secundum regulas chrono- 
logicas et criticas exhibentur. Hanc vite monastic 
unitatem et primam originem sic explicatam, jam 
pridem doctissimus Holstenius noster eruditis dis- 
sertationibus illustrare meditabatur, nisi dum pri- 


Á 


mam hujus Codicis Regularum editionem prelo: 


committere parabat, immatura morte surreptus 
fuisset. Jacturam hanc ex schedis posthumis Hol- 
stenianis reipublice litterarixe quodammodo supple- 


transtulit. Ex hoc: tempore duo landabilia distingui 
genera monachorum coperunt, solitariorum , et 
comiuni:er viventium, quibus alterum submistmm 
est non probum, Sarabaitarum ut voc ibant, qui bini 
aut ierni pissim oer urbes aut castella proprio ar- 
bitratu viverent. 

Cap. ll. — Propagatio monachismi ez .Egypto im 

omnes lerras. 


Instituta per hunc modum in /Egypto vita mona- 
Ssliea. auctoribus Paulo, Antonio et Pachomio, in 
omnes ine se terras saluta propagatione diffudit. 
Prinus Hilarion ex Antonii schola monasticiin. in 
Syria disciplinam et exercuit et docuit. Basilius 
Magnus monastcam professionem ex. ;£eypto. ac- 
ceptam in Pontum et Ásiam minorem iutulit. Au- 
dxus relegatus mona-teria in Gothia fecit. Pe. e- 
travit quoque idem institutum in /Ethiopiaim, Per- 
si:lem et lidiam, ex qui .us provinciis turmas mo- 
nachorum se Bethlehemi su-cepisse scribit sanctus 


vit vir eruditissimus et Holstenio charissimus Leo B Hieronyrus. lu [taliam ins itutuin umonasiicum par- 


Allatius, qui sequentem dissertationem proomiulem 
quatuor capitulis exaravit quam proin hic adduci- 
mus, cum hucusque dicta perspicue ex eadem de- 
ducantar, reservato tamen quarto ejus capite, do- 
nec orJinem ipsius Codicis Regularum ostende- 
rimus. 


MATERIA  PISSURTATIONIS PROEMIALIS AD RE- 
GULAS MONAST CAS , E SCIEIEDIS POSTHUMIS 
LUCAE HOLSTENII. 


CarcT PüiuUw.— Origines instituti monachorum, et 
eorum diverse species. 

Frustra sunt qui verum et perfectum monachis- 
mum Christianismo vetustiorem faciunt : ejus in 
Veteri Testamento figura magis quam forma, prze- 
sagia potius quam exempla reperiuntur. Eli:x ana- 
choresis, hujus et Elis:ei. discipulorum convictus, 
Nazarworum, et Rechabitarum instituta, tum si qux 
occurrunt alia ejus generis, videri possunt qu:edam 
quasi rudimenta grati: monachos facere exordien- 
tis. Esseni quoque, quorum Hebrei meminerunt, 
uti et quos Philo libro primo describit (quanquam 
hos sanctus lÉoeronvmus fuisse Christianos putat). 
multis, ut palam cst, differentiis a monachorum in- 
stituto discrepabautz Judicat Metaphrastes, initio 
Vite sancti Pauli eremite, non defuisse primis 
duobus Ecclesi: sculis monastice vite multos 
professores. Sane Vita sancte Eudoxive martyris, 
quie temporibus Trajani floruit, monasteriorum jam 
tum iustitutorum ineminit, Verum, ut alia multa 
ecclesiastica monumenta illorum temporum, sic 
memoria distinctior primzvze illius vite regularis 
Diocletiani flammis , quibus Christiana tabularia 
eonflagrarunt, abolita fuit; ex his porro quz su- 
persunt monumentis 2tati Constantini Magni vite 
regularis initia imputanda sunt; tunc scilicet per 
Ecclesi* pacem ea perpetuari sine interpellatione, 
dilatari sime obstaculo potuit. Auctores porro ejis 


D 


primi Paulus et Antonius fuere, quorum exemplis ' 


duo genera monachorum informantur, alterum eree 
thitarum. seorsim sine arbitrio degentium, cenobi- 
tarum allerum in domo communi conviventium, et 
miscebantur in illis principiis hzec duo genera ple- 
rumque, ut ji 'emex eremo in ecenobium, ac vicissim 
e vita communi in solitariam transirent; quanquam 
hzc cum wultis experimentis esset deprehensa, pe- 
riculosior coepit prz illa caenobitica celehrari cisci- 
plina, przsertim post editam a Pachomio Regulam, 
dictante angelo exceptam, quam Latiue Hieronymus 


(a) Ex antiquis monumentis constat, longe ante 
sancti Patritii tempora apud veteres Dritaunos et 
hodiernos Scotos monasticam vitam floruisse. Sic 
apud primos celebre erat monasterium Deancho- 
rense, etin hodierna Scotia notum ccnobium de 


tim ex A:gypto, pariiin ex. Syria transiit. Primum 
enim Hoinam adveniens sanctus Athanasius cum 
Vitam a se scriptam sancti Antonii publicasset, ju- 
ventutlem utriusque sexus plurimain ad ejus imila- 
tionem inflammavit. At sauctus Eusebius Vercellen- 
sis discipliuam monasticam e Syria pelitam in suam 
ecclesiam intulit, et cleruin etiain suum sub Regu- 
lam adegit. Sanctus queque Isaac Syrus prope Sole- 
tunm in loco deserto monasterium posuit, ut. docet 
sanctus Gregorius, Dial. lib. 11, cap. 14. Ex alteru- 
tra istarum originum vel /Egypiua, vel Syriaca pro- 
dii- se vi:lentur monasteria, que multa per. [taliam 
fuisse SS. Ambrosius, Hieronymus, Gregorius, alii 

ue testantur. Abbates quoque et ascete insignes, 
Éutychnus, Florentius, simulque multi a sancto Gre- 
gorio memorati, ante sancti Benedicti :elatem. Item 
virgines et sanctimoniales, Non. solum autem in 
continenti [talis, sed el in insulis Dalinati:e ei Ma- 
ris Etrusci. plurimos fuisse per ea. teu pora. mona- 
chos, sanetus Hieronymus indicat. [n Sicilia quain 
ingens jam olim multitu.!o monachorum fuerit, [to- 
chus Pirrhus teststur in Notitia Abbatiarum ejus 
insulzz, uli et de aliis majoribus Mediterranei Maris 
insulis alii qui de ipsis scripserunt. E Capraria ia- 
sula, ubi greges monachorum fuisse iniicat. Ruti- 
lius Numantinus scribens circiter aonum  Chris.i 
416, missi ad sanctum Augus-inum inonachi id in- 
stitutum in Africam intulerunt, quod ihi recept::m 
est, necquidquam Donatistis obstantibus. Monaste- 
ria Carthagine, Tagaste, Hippoue, faisse testitur 
Paulinus. Caprariense posiea et P..Imarize monaste- 
ria reformavit sanctus Gregorius Magnu-. Sed inter 
insulas monachisino claras, Lerina in nrimis cele- 
bra:a est, ubi auctore. Honorato saneti senes. divisis 
cellulis &gyptios Patres im Ga.liis smulabantur, ut 
sanctus Eucherius tradit. Hinc eductus a! episcupa- 
tum est sanctus Honoratus anno Christi 420 : quol 
exemplum postea frequentatum 4egimus, vt meriie 
Lerina seminarium episcoporum diceretur. Quim 
inde szeculum Barbarorum irruptionii us imperio et 
Ecclesi. funestum mitos publicorum malorum per- 
L:es08 ad vitam monasticam locis secretis colenzaim 
perpulit, tutum asylum pandens bumanarum qise- 
riarum. Per Gallias nibiloininus floruisse professio- 
nem monasticam, ex Listoriis regum prinxe stirpis, 
Actis sa: ctorum fBilarii, Martini aliorumque, tum ex 
Gregorio Turonensi, aliisque monumentis, manife- 
stum est. In insulas Qceani per eadem teiupora mo- 
naehismus penetravit, auctore Patritio Brittone (a), 
qui peragratis Gallia. atque lialia, insulsque Tvr- 
rheni Maris, cum in juventu.e sanctum Martinum vi- 


Kil-Ruel a sancto Regulo cum reliquiis sancti Àn- 
drez apostoli in. Scotia. veniente erectum circa 
annum 369, eL ideo Cella Sanct: Reguli olim neucu- 
ata. Deinde sanctus Palladius ad exstingueudau 
"elagianam hzresim apud Scotos grassantem a 








40$ 


CODEX REGULARUM. — PRJEFATIO. 


' 406 


disset, et sàncto Germano Antissiodorensi przceptore A ac legibus Deo militant. Valde fallor, si jam tum 


usus esset, missus postea a sancto Celestino papa 
ad convertendos Hibernos anno Christi 451, mona- 
steria ibi plurima instituit, ut ex antiquis monumeri- 
tis Usserius docet, obiit sanctus Patritius anno 49. 
David Menarensis episcopus nobile monasterium 
construxit. Monasterii Benchorensis meininit Beda. 
Sanctus Columbanus Ármaccanum et Tyrrhense 
monasteria fundavit auno 565 : hxc erant in Hiber- 
nia et Britanni: illa parte, quam non occupaverant 
Anglo-Saxones, ad quos deinde ipsos monasticum 
institutum simul cum Christiana religione penetra- 
vit, magnis et paribus utriusque incrementis. San- 
ctus Augustinus monachus et monasticarum Regula- 
rum peritus, missus deinde a sancto Gregorio Magno 
in Angliam, monasticam ibi disciplinam propagavit, 
Doroverniensi presertim monasterio fundato, ut du - 
ctor est Beda. Apud XNorthumbros et septentrionales 
illius insule populos sanctus Aidanus vitam religio- 
sam induxit. Prodierat hic e schola sancti Colum- 
bani, et in Lindisfarnensi insula monasterium ha- 
buit. H:c omnia confirmant celebrate in his'oriis 
illarum gentium dissensiones inter utriusque schol: 
monasteria varia, presertim 1e Paschate ac ton- 
Sura : et videntur per ea tempora monachi in eccle- 
siis episcopalibus functiones sacras obiisse, quod 
indicat Beda. Unde cathelrales Ecclesi: Munster, 
sive Monastería vocantur Anglis. De Hispanis, Ger- 
mania, Dacia, Pannonia, Sarmatia, ceterisque re- 
guis ac provinciis sigillatim dicere infinitum sit. Ex- 
$tant historici cujusque, qui plane doceant, ubicun- 

ue Christi religio viguit, etiam regulare institutum 

oruisse. Porro ubivis gentium viri 3scesim coluere, 
feminz quoque eos :emulate pro captu sexus, per- 
fectioni studuerunt : idque vel ccenobiis, aut cellulis 
clause, vel in domibus propriis virginitatem Deo 
Sacratam, aut sanctam viduitatem exercentes. Sed 
de his satis. : 


Ca». lll. — Unitas regularis instituti usque ad san- 


* 


ctum Benedictum. Obiter de patria Cassiani. 


Ex hactenus dictis de multitudine ubique colen- 
tium vitam monasticam in utroque sexu, facile cui- 
piam vetera ex przsentibus :stimanti persuadebi- 
tur, fuisse primis ills temporibus diversos et certo 
charactere discriminatos monachorum ordines, prout 
postea institutum, pr:esertim in Mendicantibus , 
quorum universe, quamvis late sparss, familiz sub 
uno peculiari capite certis et cuique propriis officiis 


sancto Celestino papa missus, circa annum 428 per 
se suosque discipulos Ternanuri et Servanum varia 
monasteria condidit. Circa ea qnoque tempora om- 
Dino certum est, sanctum Niniam vel Ninianum 
sancti Martini discipulum Candide Case in ho- 
dierna Scotia episcopum; ibidem ex lapidibus albis 
nobile counstruxisse monasterium, unde et nomen 
hoc (Candida Case) traxit, teste Ven. Beta, sanctus 


Servanus circa annum Christi 440 ad borealem For- D 


thz fluminis ripam celebre Culrosense condidit cce- 
nobium, ex quo prodiit sanctus Kentigernus primus 
Glasqua episcopus, eximius vite 1monasticze propa- 
gator, cujus monasterii Ordinem monasticum inter 
A dditamenta ad hunc Codicem collocavimus. San- 
ctus Patritius Hiberni: apostolus Britannoduui in 
Scotia natus, priusquam Hiberui:e apestclatum sub- 
iit, jam in patria sua apud Britannodunnm monasie- 
ria aliqua erexit, quorum rudera et situs etiamnum 
apparent ab ipso saneto denominationem habentia, 
rout testatur Kil-Patrick, id est cella Patritii, et 
Iterum sedes sancti Patritii. Dein postquam sanctus 
Columba non Columbanus, Scotorum monachorum 
atriarcha anno 565 Jonam insulam a Congallio 
torum rege obtinuerat, et celebre Hyense cero- 
bium construxerat, per Scotorum et Pictorum regna 
instititum monasüicum maxime floruit, referente in 
sua Historia Ecclesiastica ipso Ven. Beda. Ex Hyensi 


primis sex septemve Ecclesi» seculis iste usus in- 
valuerat. Certe vestigia mihi quidem non apparent, 
qui, quocunque intueor, uniformem ubique mona 
chatus rationem, et facilem ac promiscuum invicem 
transitum, mutuumque commeatum professionum 
et ecenohiorum cerno. Orientales monachi, quando 
in Occidentem venerant, cum ibi profitentibus reli- 

iosam vilam sine discrimine censebantur : vicissim 

ccidentales in Oriente ; quod cum innumeris exem- 
Pris possit demonstrari, unum tantum hic afferam, 

assiani et Germani Gallorum monachorum, qui E£- : 
gypti monasteria peragrarunt instituti monastici 
cognoscendi causa et animo in patriam referendi 
haustam inde notitiam disciplinz, in suum et popiu- 
larium suorum usui ; unde satis apparet existi- 
masse ipsos unum esse in commune omnium ubique 
monachorum modum et usum religionis profitenda. 
Moverit forte quempiam (ut hunc obiter scrupulum 


B lectori eximam contraria vulgi opinione przeoccu-. 


pato) quod Cassianum Gallum dixi. Quidni vero id 
ego ipsi de se affirmanti crederem? Legimus cap. 4, 
cull. 24, Cassianum cum suo unanimo abbate Ger- 
mano fassos esse abbati Al.rabamo : « quia (verba 
sunt ipsius) ad repeteudam Provinciam uostram, 
atque ad revisendos parentes, quotidianis acrius 
zstibus urgebamur. » Quam aliam hic provinciam 
intelligamus, nisi illam Orienti obversam  Gallize 
oram, qux Jam tum quasi: proprio nomine, quod ho- 
dieque retinet, Prorincia vocabatur, in quain deindo 
certo constat rediisse Cassianum, in eaque vixisse, 
consenuisse, obiisse. Addit de parentibus suis, 
fuisse illos magna religione et pictate pr:editos ; 
unde non impedituri putarepntur, ne monasticam ibi 
vitam coleret; tum eoseóem copiosos, qui affatim 
prabituri essent necessaria, et sollicitudinem victus 
parandi dempturi. Qux omnia mire conveniunt in- 
digenis illarunt uherrimarum regionum, ubi przci- 
puus tum erat religionis vigor, et passim nobilissimi 
quique Lerinum confluebant profitend:e eausa. vite 
monasticze. Unde sibi (quod mox subdit) merito : 
anibo blandiebantur, spe verisimili de conversione 
multorum, «qui velut. nostro essent, inquit, ad 
viam salutis exeinplo et monitis dirigendi. » Videant 
autem qui in solitudines Scytharum Cassiani pa- 
triam submovent, quam apte illi desertorum squa- ' 
lori et Caucaseis rigoribus conveniat, quod de sua- 
atria Cassianus subjicit : « Tum pr:rterea ipsorum 
ocorum situs, in quibus erat a majoribus nostris ' 


siquidem monasterio sanctus Oswaldus Northum- 
brorum, sive Ánglorum borealium rex, ad subditos 
suos in fide Christiana instruendos evocavit sanctum 
Aidanum et socios suos Scotos, qui episcopus Nor- 
thumbriz declaratus Lindisfarnense cenobium con- 
didit, atque in omnibus aliis ecclesiis vitam mona-. 
sticam instituit Juxta Scotorum rigi*am disciplinam. 
Similiter cirea annum 590 sanctus. Columbanus 
cum nionachorum turma in Gallias secetens, Luxo- 
viense apud Burgundiones erecto monasterio vitam 
monasticam insigniter propagavit, Scoticarum sua- 
rum traditionum acerrimus vindex, uti ex eius Re- 
gula et Peenitentiali in hoc. Codice exhibita constat. 
Sanctus quoque Maurus, sancti Beredicti discipulus, 
etiam ante mediuin hujus. seculi constructis mona- 
steriis apud Gallos Bene:ictinam di:c plinam ubique 
introduxit, cui tandem, ut. pote discretissim:e rigida 
Scotorum religio lubentissime cessit. Omnes etenim 
illi Scoti et Angli monachi, qui cum sincto Wili« 
brordo et sancto Bonifacio Gerimanoruc apostolo ad 
convertendos Frisones et Saxones in Germaniam - 
vererunt, cum ipsa Christiana religione apud tunc 
barbaras illas nationes, monasticam sancü Benedi- . 
cti Regulam introduxerunt, erectis coenobiis amplis- 
simls, et introductis ubique in ipsas cathedrales ec- 
clesias Benedictinis monachis. Eprr. ckRM. 


A601 
avita professio, ipsarumque amqenitas jucunda re- 


gionum ante oculos pingebatur, quam gratz et con- 

uze solitudinls spatils tenderentur : iia ut non so- 
um delectare monachum possent secreta silvarum, 
sed etiam magna victus przehere compendia. » Deni- 
que dictio ipsa et stylus, quam non Scythia barba- 
riem. redoleat, palam est, Qua etjam ratione refel- 
luntur, qui Atheniensem Cassianum putant. Inde 
enim potius Atticam Grzcismi proprietatem ducere 
potuisset, quam eum quem przfert ubique latinita- 
tis Gallicanze genuinum succum ac leporem, qualis 
in. Eucherio, ín Vincentio Lirinensi, in Fausto, in 
aliis ejus tractus scriptoribus passim floret ; sed de 
his plura dicendi locus hic non est. Àd uniformita- 
tem instituti monastici revertamur, adversus quam 
nihil prescribit Regularum hoc Codice relatarum 
numerus et diversitas. Etenim ille a singulis, ut 
presens usus poscebat, Patribus script:e, aliorum 
similia cupientium studiis descripte, in commune 
proponebantur, ut ex his quique pro locorum et na- 
tionum differentia, vitam uniformi, quoad przcipua, 
disciplina temperarent. Primaria sane, et quasi fun- 
damentalis monachorum Regula Evangelium erat : 
illa, inquam, Christi consilia, qux castrare seipsum 
propter regnum colorum; qu abnegare se, et cru- 
cem tollere ; due patrem, et matrem, uxorem, 
2gros propter Christum rclinquere; qux» vendere 
patrimonia, et dare pauperibus, sicque nudos Chri- 
.$fum sequi suadebant. Regule particulares nihil 
nlsi ejus primz? ac universalis Regule applicatio- 
nes, aut. declarationes locis et personis plerumque 
aptat: habebantur. Quod adeo verum est, ut ne ipse 
quidem sanctus Benedictus, qui .antiquum, quem 
reperit in Ecclesia, nionasticum ordinem suscepit, 
excoluit, dilatavit, Regulam universalem suis ubi- 
que omnibus promulgaverit; sed peculiarem dun- 
1axat Cassinensi eqnobio, cui pr&erat, quxe inde 
privata diligentia descripta, et imitandi studio pu- 
blicata, adeo non quasi abrogasse priores czeteras 
est credita, ut sanctus Benedictus Ánianensis, hu- 
jus, quam damus, Collectionis auctor, idem aliud 
Opus elucuhraverit, nuper a viro doctissimo Hugone. 
Menardo, luci publice cum eruditis observationibus 
datum, cui Concordie Regularum nomen fecit, quae 
singulorum Benedictinz: Kegul: capitum consensio- 
nem cum ceteris omnibus aliis Regulis clare de- 
monstrat. Hiec disputari pluribus debebant; verum 
metus erat, ne in contentionem res abiret ah hoc 
aditu tranquilli pacificique operis alienam : certorum: 
uippe heminum, quoa abundare in suo sensu facile 
sinimus, obnixa in contrarium armataque studia no- 
veramus, eum quibus rixari nunc quidem nolumus. 


XXI. 


Diximus supra Leonem Allatium ex schedis Hol- 
stenianis postlumis hanc Dissertationem Procnmnia- 
lem exarasse; sic enim prodit clarissimus Mabillo- 
nius in pr:efatione ad tem. I Annal. Benedict., n. 19, 
ubi àl monstrandam instituti monastici unitatem, 
sub nomine Allatii adducit prolixum textum ex al- 
lato capite 5 Dissertat. Proowmial. desumptum. Cum 
igitur tot viri graves et eruditi, inter vit: monasti- 
cx primos cultores plenarium consensum repere- 
rint, atque ipsius instituti ratio, ut pote in consiliis 
evangelicis fundata, hoc ipsum manifestet, hinc non 
obstante Regularum diversitate, talis concordia in di- 
rigendis monachis mansit inconcussa, donec poste- 
rioribus &eculis Ordines Mendicantes insurrexe- 
runt, qui monasticum statum tam circa habitum 
quam circa vite eursum quodammodo mutaverunt, 
quamvis omnes Ordines Religiosi ad eundem ter- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANÍANENSIS 


408 


A mibum tendant, nimirem ad excolenda consilia 


evangelica, 
; XXI. 


' Existimat quidem vir doctissimus Ludovicus Tho- 
massinus, Oratorii Gallicani presbyter, de Veteri 
Disc. part. 1, lib. m, cap. 24, Cliniacenses mona- 
chos primos fuisse, qui in ordinem monasticum in- 
duxerunt diversitatem ab omnibus aliis distinctum 
corpus conflando, et siugulari Reguke sese addi- 
cendo, cum ante sxculum decimum sub uno gene- 
rali monachorum ordine, cuncta monasteria ita con- 
stituta fuerint, ut suam Regulam ampleetendo non 
excluderent alias, sed diversas Regulas admtitte- 
rent. Verum pace eruditissimi viri, nec Cluniacen- 
ses, vel postea Camaldulenses, Cistercienses, aliique 


B plures Benedictine disciplinz:: reformatores tantam 


in ordinem monasticum induxerunt differentiam, 
ut pote pro primaria vite norma constitaentes 
sancli Benedicti Regulam solam, a monachis Occi- 
dentalibus observatam , longe ante Cluniacensis 
congregationis exordium, adeoque omnes ilis con- 
gregaliones ab eodem fonte emanantes, haud aliunde 
suam diversitatem hauserunt, quam laxiori vel stri- 
ctiori Regul:e Benedictinz observantia, ad quam in 
suo rigore conservandam peculiaris cujusque con- 
gregationis constitutiones, diversis personis et Jocis 
excogitat:e sunt, quarum proin prxcipmze inter hujus 
Codicis Additamenta exhibentur. 


XXIII. . 

Ex quibus omnibus omnino patescit, statum mo- 
nasticum ab exordio uniformem, simulque cum ipsa 
Christiana religione sumpsisse originem, et cum 
eadem per orbem simul propagatam fuisse. Cum 
autem hodierni Canonici Regulares, qui sub com- 
muni Regula sancti Augustini Deo militare glorian- 
tur, etiam a primis Christianis Hierosolymitanis 
suum exordium repetant, sic de corum instituto 
pauca proponere lubet, etsi in Codice Regularum 
Holste:.íano nullum sux originis monumentum me- 
rücript, etsi constet, hos viros religiosos ad o5ti- 
nendam evangelicam perfectionem, mores, et aciio- 
nes suas semper composuisse, vitamque vere apo- 
stolicam tribus solemnihus votis suffultam duxisse; 
ast eosdem a primis Christianis llierosolvmitanis 
evangelica consilia amplexis exortos esse, ac per- 
petua seric propagatos, omnino vanum est asserere, 
nisi inquantum cum monachis conveniunt, 

| . XXIV. 

Nemo enim vel leviter in historia ecclesiastica 
versatus ignorat, nomen Canonicorum primis Eccle- 
si: sxculis inauditum fuisse, neque ante seculum 
sextum illud auditum est apud Occidentales au- 
ctores, prout Canonicorum regularium propugnator 
eximius Eusebius Amori, in suo laudabili opere 
de Veteri et nova Disciplina canonica part. 1 pag. 2, 
agnoscit. [mo ante seculum octavum per canonicos 
solummodo intelligebantur cleriei illi, qui ascriptü 
erant matricuke alicujus ecclesie, tanquam benef- 
ciarii sive pre'bendarii, quibus canon sive dimensum 











490 


CODEX REGULARUM. — PERJEFATIO; 


410 


digpensabatur. Nec sane magni refert objicere A prout Possidius in ipsius Vita' iosinuare videtur. 


matricularios seu matricuie ecclesiarum inscriptos 
quosdam exstitisse, qui non erant canonici; quales 


existimantur vidus et pauperes catalogo ecclesiarum " 


olim inscripti, et ex 5blationibus fidelium certas et 
determinatas eleemosynas singuli accipientes, uti 
nec sanctus Cornelius papa ad Fabium Antioche- 
num scribens cirea annum 254 omnes clericorum 
gradus simul ac viduas et pauperes Ecclesie Ro- 
mans catalogo inscriptos recensens, ullam cano- 
sicorum mentionem facit. Cum enim primis illis 
Ecclesi: ssculis cuncü viri ecclesiastici, imo et 
pauperes utriusque sexus in matriculam ecclesiarum 
relati, ex oblationibus fidelium quotidianis viverent, 
neque proprios fundos possiderent, sic nec benefi- 


Frustra quoque in suas partes trahere conantur 
canonici sanctum Basilium etsanctum Caesarium 
Arelatensem, quatenus regulares nominari valeant; 
nam ulerque sanctissimus antistes vitam mona- 
sticam non canonicam excoluit, atque saneti Basilii 
Regula monachis non clericis adoptata est ; quam 
proin sanctissimus monachorum Occidentalium pa- 
triarcha sanctus Benedictus, Reg. cap. rLxxm, om- 
nibus monachis legendam proponit, ejusque au- 
ctorem sanctum Patrem Basilium nominat. Certum 
quoque est, sanftum QCssarium in celeberrime 
Lirinensi monasterio educatum, monasticam vitam 
semper excoluisse, Regulasque suas pro monachis 
et sacris virginibus in monasterio degentibus prz- 


ciarii, aut prebendarii, multo minus, canonici appel- B scripsisse, prout ex observationibus ad utramque 


lari potuerunt, u* pote nullo certo et determinato 
canone gaudeniss, licet catalogo ecclesix inscripti. 
Postquam autem ecclesia fundis et possessionibus 
abundare coeperat, sic et plurimi clerici ecclesiis 
tam cathedralibus quam aliis immatriculati, .pre- 
bendas et beneficia certa et ordinaria acquisierunt, 
quatenus liberius officio divino insistentes annuam 
idcirco pensionem accipiebant, sic jure optimo 
canonici nuncupari potuerunt; canon enim apud 
veteres nilil aliud erat, quam regulata quedam 
pensio, prout varii juris civilis textus testantur. 
XXV. 

Utcunque vero canonici nomen suum derivare 
aveant, sive a. matricula vel canone ecclesiarum, 
quibus inscripti erant, sive a canone vel regulata 
quadam pensione ipsis annuatim dispensata, hoc 
unum certum est, ante Pippini Magni tempora nul- 
lam determinatam Regulam vivendi ipsis przscri- 
ptam fuisse, quia Ecclesixe universalis canones om- 
nibus clericis et Christianis communes erant. Fa- 
ten!ur enim omnes ecclesiastice historix scriptores, 
sanctum Eusebium Vercellensem episcopum primuni 
fuisse, qui vitam cominunem clericis suis mandavit 
circa annum 330, vitam clericalem cum monastica 
conjungens. Neque sanctus Augustinus clericis suis 
in communi viventibus peculiarem Regulam tradi- 
disse legimus ; nullam enim aliam vivendi normam 
scrip.;isse affirmant viri docti, nisi vulgarem illam 
Regulam sanctimonialibus feminis  prxscriptam, 
quai in hoc Regularum Codice inter alias sacrarum 
virginum Regulas collocavit Lucas noster Holstenius. 
Keperimus quidem sanctissimi przsulis duos ser- 
mones de communi vita clericorum, qui tamen potius 
dicenda sunt exhortationes, quam vite communis 
norma vel regula. 

XXVI. 

Nec sane clerici illi in communi viventes a sancto 
Augustino instituti , ullatenns appellari possunt 
canonici, quorum nomen in Ecclesia nondum audi- 
tum erat, sed potius Comnobite dicendi sunt, quia 
episcopium, ubi cum episcopo degcbant, in modum 
coenobii erectum fuerat, et forsan ipsummet erat 
monasterium ante iuitum episcopatum erectum, 


Regulam przviis satis superque monstravimus, 
XXVII. 

Quidquid ergo adducunt canoniei regulares ad 
probandam perpetuam successionem suam a primis 
Christianis Hierosolymitanis usque ad nostra tem- 
pora, nullis omnino solidis argumentis fulciri potest; 
etiamsi concedamus quosdam semper exstitisse 
clericos bonis suis omnibus renuntiantes ; aliaque 
consilia evangelica observantes; nunquam tamen 
primis septem sxculis adduci possunt integre clo- 
ricorum congregationes, quz se ad tria vota solem- 
nia, paupertatis, castitatis et obedientie, observanda 
astringebant , vel ad hsc prestanda per aliquam 
expressam Regulam obligabantur. Omnes enim 
tales congregationes a sanctissimis episcopis aliisque 
piissimis viris institutx: potius erant sonusltice, 
quani) canonice, quemadmodum cunctx€ Regule in 
hoc Codice fRegularum  adducte perspicue satis 
demonstrant. Adeoque clerici in communi viventes, 
quorum nonnulli omni bonorum proprietati forsan 
renuntiabant , nunquam tamen (ria solemnia vota 
emittebant, vel communem Regulam vivendi, distin- 
ctam ab Ecclesi& canonibus ante medium seculi 
octavi admittebant ; licet his temporibus nomen 
canonicorum in aliquibus locis florere coeperit. 

XX VIII. 

Primus enim qui canonicis Regulam peculiarem 
praescripsit, erat sanctus Chrodogangus seu ftodin- 
gangus, et Trotongangus anno 745 vel sequenti, 
in episcopum Melensem electus, quam sedem piis- 
sime rexit usque ad annum 767, sub quo tempore 
hanc Regulam pro canonicis Metensibus promul- 
gavit, qu:& inter hujus Codicis Additamenta habe- 
tur. Hanc omnium primam Regulam canonicis 
traditam ex tegula Beuedictina plerumque desum- 
ptam agnoscunt viri eruditi ; nusquam tamen legi- 
mus eamdem in ecclesias alias introductam fuisse, 
neque ab.illa canonicos appellatos fuisse regulares. 
Nam hoc tempore etiamsi exstiterint. Canonicorum 
capitula, non tamen illa regularia nuncupabantur, 
prout exerte probat sepe laudatus Thomassinus 
part. 1, lib. ni, cap. De capitulis sub. imperio Caroli - 
Magni, ubi in testimonium adducit canonem concilii 


M 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


412 


Yernonensis anno 755 celebráti, quo monachi. di- A quidam canonici omnibus bonis .suis renuntientes 


cumtur regxlares (nulla de canonicis regulzribus 
mentione facta) etiamsi de Ordine canonico hoc con- 
cHfwm loquatur, cujus verba hzc sunt : « De. illis 
hominibus, qui dicunt quod se propter Deum tonsu- 
rassent, et modo res eorum vel pecunias habent, et 
nec sub manu episcopi sunt, nec in monasterio re- 
gulariter vivunt, placuit, ut in monasterio sint sub 
Ordine regulari, aut sub manu episcopi sub Ordine 
eanonico. » 
XXIX 

.Cum igitur hoc concilium manifeste distinguat 
Ordinem Regularem, tanquam monachis proprium , 
ab Ordine. Canonico, sic :*vo Caroli Magni nullus 


exstabat Canonicus regularis. Quicunque enim dice- p 


bantur regulariter vivere, erant monachi , et e con- 
trario illi canonici nominabantur, qui sub obedieu- 
tia episcopi, professionem observandi sacros cano- 
nes faciebant; nec regulares potuerunt dici, cum 
pér concilium, monachis opponantur, qui proprie vo- 
cantur hic regulares, prout argute discurrit lauda- 
tus Thomassinus loco citato, qui ultra progrediens, 
non dubitat asserere per Ordinem canonicum intel- 
ligi debere statum clericalem, cui quidem nullus 
vitam regalarem adhuc przscripserat , quamvis circa 
medium bujus seculi octavi jam clerici cathedra- 
lium ecclesiarum. vitam communem inire coeperint. 


XXX. 


Verum postquam sanctus Chrodogangus Regu- C 


lam canonicis pramulgaverat, atque in Aquisgra- 
nensi concilio, anno 816, pro omnibus Galli et 
Germanis canonicorum collegiis peculiaris Regula 
condita est, tuuc et ipsi canonici appellari regulares 
coeperunt, et eorum collegia nominata sunt ali- 
quando monasteria , ob quamdam cognationem in- 
ventam inter ipsos jam regulariter viventes, et. mo- 
nachos, qui ab exordio proprie regulares erant, ut 
pote vi instituti monastici peculiari et determinate 
regule astricti. Fusius quidem tractat hzc omnia 
laudatus Thomassinus loco citato, monstratque sub 
his temporibus quxdam monasteria laxioris vitze 
amore ad institutum canonicum descivisse, landem- 
que inter utrumque. institutum quamdam commix- 


appellari coeperunt regulares, vel ob observantiam 
Regule sancti Chrodogsngi , wel intuitu  Regule 
Aquisgtanensis, nulla enim alia determinata -vite 
regularis norma ipsis przscripta erat ante medium 
szxeuli octavi; et quidem in confesso est apud om- 
nes regulam AÁquisgranensem nunquam ab Ecclesia 
universali approbatam vel receptam fuisse, sed se- 
lum auctoritate C:esarea ordinatam ; unde et illa 
vite regularis norma haud dici potest, ut pote ni- 
mis vaga, atque quibusdam canonicis nena remun- 
tiautibus bonorum suorum dominium permittens, 
renunttantibus etiam nimis prodigam cibi et potus 
mensuram , aliasque laxitates concedens. Hinc raro 
hanc Regulam addecunt ;n testimunium vi£»e asce- 
üc:x scriptores, neque ejusdem mentionem facit 
sanctus Benedictus Anianensis in sua Hegwlarum 
Concordia, quamvis tempore condit Regulae vixe- 
rit, et post. concilium Aquisgranensee tam ipsum 
Regularum Codicem, quam earum Concordiam cum 
Regula Benedictina conscripsisse credatur. 


XXXII. 

Verum cum intuitu Regule. Aquisgranensis, et 
exhortatione Patrum ^encilii, sed precipue Ludo- 
vici Pii imperatoris admonitionibus excitati plurimi 
utriusque sexus canonici vitam regularem excolere 
coperint, sie et eamdem inter Additamenta appo- 
nere cogitavimus , sed ejusdem prolixitas prohibuit, 
et presertim quia hodierni canonici regulares illam 
pro sua vita& ascetice norma agnoscere renuunt, 
quamvis nuper vir eruditus Eusebius À mort supra lau- 
datus hane Regulam interalia Veteris et Nove Discipli- 
Qe canonice monumenta collocaverit.Qu:ze et in Con- 
ciliorum Collectione Labbeana tom. IX, reperitur. 
Ut autem in hac Regularum Colectione nibil omit- 
tatur, quod ad canonice vite cognitionem conducere 
valet, inter Additamenta collocavimus antiquam 
Canonicorum Regulam ex sancti Chrodogangi et 
Aquisgranensis Regulis collectam , et forsan aucto- 
ritate Ludovici Pii imperatoris per. Amalarium ec- 
clesie Metensis decanum promulgatam , prout ia 
observatione ad eamdem previa existimamus. 
Deinde cum praviis observationibus exhibemus tres 
Regulas sancto Augustino imputatas, quas canonici 


tionem exortam fuisse, quod sepius hzc. monacho- [p 'egulares ante. &eculum undecimum sibi non ado- 


rum , ei canonicorum nomina indiscriminatim adhi- 
beri ceeperint. Sic piissimus imperator Carolus Ma- 
gnus in. Epistola ad Aleuinum, Turonensibus mona- 
chis saneti Martini exprobrat inconstantiam et levi- 
tatem animi et morum, quod nunc monachi, nunc 
canonici dici vellent : « Aliquando enim monachos, 
Miquahdo canonicos, aliquando neutrum vos esse 
dicitis. » Sic etiam concilia temporibus his celebrata 
testantar, presertim Vernonense supra citatum, 
quorum canones hoc ipsum monstrantes a:ducit 
prielaudatus Ludovicus Thoniassinus. 


XXXI. 
labente ergo s:eculo octavo, et ineunte sequenti 


ptarunt, sed labente hoc et sequenti sseculo fio- 
rente sese Augastinianos nominabant, quorum proin 
anliquas consueiudines adducimus. Denique exi- 
mium viue canonice monumentum proferemus, ni- 
mirum Regulam beati Petri de Honestis ecclesie 
Portuensis conscriptam, atque anno 1117 oblatam 
summo pontifici Paschali 1f, quam nuper etidit 
sepe laudatus Eusebius Amort, agnoscens eamdem 
exstare primam Canonicorum Regularium Regulam 
juxta hodiernum institutum , cui proin observatio- 
nem praxviam satis amplam prxfiximus. 
XXxXIH 

Igitur in hoe Codice Regularum Holsteniano aucto 

et locupletato , nullum vetos monumentum ad vitam 





413 


manus pervenit , praeterire voluimus, nisi, quod non- 
nulla statuta sa€erorum ordiuum ob nimiam prolixi- 
tatem. omitlere coacti fuerimus, ne forsan hoc 
praesens volumen justam molem excederet. Hie stu- 
dio missa fecimus antiqua Cluniacensium monacho- 


rum Sta:uta in Spicilegio Dacheriano descripta, cum. 


illasola, si saneti Guilielmi Hirsaugiensis abbatis 
Institutiones superadditze fuissent , integrum volu- 
men perfecissent, quorum proin loco Statuta disci- 
plinam apud pios illos monachos observatau satis 
declarat. Pari quoque modo cogitlavimus circa Sta- 
tuta Cisterciensium, aliorumque plurium ordinum, 
ad quorum cuncta amplissima st.tuta exhioenda non 
unum, sed plura volumina vix sufficerent, prout fu- 


sius in przefatione ad tomum secundum bujus Codi- B 


cis monstrabimus, 
XXXIV. 

I[nterea ad ipsum Codicem Regularum redeamus, 
cum circa eumdem quaedam sc i digua occurrant. 
Etiamsi enim certum sit , $anctum Benedictum Ania- 
a: abbatem Regulas veterum monachorum colle- 
gisse, eL in unum codicem redegisse , attamen du- 
bitavit supra laudatus Hugo Menardus hanc Regula- 
rum Collectionem amplius existere, quia scrutalis. 
nobilioribus Gallix: bibliothecis , nuilibi Codicem 
Regularum a sancto Benedicto Ánianensi composi - 


tum reperire potuit, prout in przfatione ad. Con-. 


cordiam Hegularum testatur, numerans ibidem bi- 
bliothecas, ex quibus latentes sanctorum Pawum 
Regulas eruere conabatur. Hinc merito etiam dubi- 
tatur, an &xpe nominatus sanctus Benedictus Ania- 
neusís, omnes Regulas inopasticas ante medium 


CODEX REGULARUM. — PR.EFATIO. N 
monasticam et canonicam pertinens quod ad nostras A 


4 


Calonensium stirpe, ex aulieo gratioso et forti mi-: 
ite, Deo ad meliora vocante, primum 1eligiosam 
vitam suscepil in monasterio sa. cti Sequani; unde 
postea in pairiam reversus Ániane se monasterium 
in paterno fundo, tum non procul in !e Gellonense: 
in.gratiam Guiliel ni comitis in tituit. Mox aliis per- 
multis Lu :ovici Pii imperaioris voluntate pr:efuit, 
Ád extremum aulam sequi coactus, quod impera- 
tor ejus consiliis juvari cuperet, erecto prope Aquis- 
granum , u.i plerimque deg bat imperator, inona- 
ster o. ladensi, sanctam ibt. vitamin. sancta morte 
conclusit. Exstiaut ejas Ácta ab ipsius discipulis. 
conscripta , quie prinns eliJit Hugo Menardus , 
tum Bollandus et Henschenins de novo illustrata 
recitant ad diem 11 J'ebruarii. [n iis Ac.is ita legi- 
tur : « Fecit liorum de Regulis üiversori m Potrum. »- 
À1d quem locum sic adnotat Menardus : « Án iste 
liber adhuc exstet, nou mihi. compertum est. In. 
testamento sancti Gennarii episcopi Asturicensis ,' 
inter li,ros, qui ab eo dantur monasterio sancti 
Petri de Montious, recensentur Li er. Reguarum: - 
virorum illustrium; qui an i.lem sit cum eo qui a. . 
nostro B.nedicto collectus est, non adeo constat. »- 
]kec ile; qui si vi isset Codicem nostrum titulo 
Benedicti abbatis Anianensis przuotatusm,  non- 
opinor, dubitasset, quin hoc opus illu t ipsum sit ,. 
cujus auctor vite eus loco recitato meminit. Serva- 
wir, ut aiunt, apad sanctum Maximinum prope Tre- 


: viros antiquissimum exemplar hujus collectionis ,: 


unde apographuin exseriptum custoditem apud. ca-, 
nonicos rezulares domus beate Virginis Colonie, 
cum vidisset ante hos annos circiter vigiuti illu 
strissimus tunc Fabius Chisius episcopus Neritino- 
rum, el nuntius illic apostolicus (hodie S. D. :.Alexan- 
der, VII pont.fex Maximus) describendum curavit, et. 
exemplum inde sumptum nob.s benignissime commu- 
nicavit, nos ex ea editionem hanc curavimus, Sed, 
ut subinde occurrebant a tiqui codices exhibentes 
aliquam ex hisce regulis, edita nostra cuim iis con- 


C feretiamus, civersitates adnotabamus ad marginem, 


inde nolule pauc:e ad calcem operis conjecte for- 


' mate sunt. Cum autem eo stu.lio ferreinur conqui- 


readi antiqua moauuenta, ex quibus luec editio lo- 


S:xeculi octavi scriptas in unum codicem reJegerit,., cupletari possit, occurrunt ecce nois i: lectis ina, 


easque sue flegularum Concord.e inseruerit, cum 
haud minimum discrimen appareat inter Regulas in 
hoc presenü Codice contentas, ei illas ad Concor- 
dium componendam adhibitas. 


XXXV 

Quod primum dubium attinet, et. illud perspicue 
resolvit clarissimus Holstenius asserens, hunc ipsum 
Codicem Regularum eumdem esse, quem sanctis 
Benedictus Anianensis conscripsit, cum ejusdem ve- 
tustissimum exemplar in celeberrimo sancti Maxi- 
mini prope Treviros monasterio conservatnm, hujus 
sanctissimi abbatis nomen et titulum preeseferat , 
uti et ipsius apographum ante aliquot szcula con- 
scriptum testatur, quod ex bibliotheca canonicorum 
regularium domus beate Virginis Colonix* acce- 
ptum , primus typis mandare jussit; qu:xe omnia. ex 
Holstenii schedis postbu:is Leo Allatius disertis 
verbis declarat in Materia. Dissertationis Proamia- 
lis , sic de hoc Codice Regularim ejusque Appendice 
disserens. 


Di:sERTATIONIS PROOEMIALIS CAP. 1V. — De hoc Codice 
Hiegularum , ejus. Appendice , e& utriusque compi- 
latore. 


Circiter annum Christi 820 floruit in Galliis opi- 
nione sanctitatis atque doctrinz: Benedictus abbas 
Anianensis, qui ortus e nobilissima comitum Ma- 


bi. liotheca serenissime ,omin:ze Christin: Alexan-' 
dr:?, Goiborum, Vandalorum, Suecorumque : eginz,: 
veiusti duo co.tices exhibentes parenetica quedam 
opuscula antiquorum Patrum a.i instituta monacho- 
rum utriusque sexus accommodata, qux eum statim 
judicassenuis aptissime utiliterque posse adjungi ad 
Jam editum Regularum Co/icem : tum ad idem nos. 
multo magis illud impulit, quod satis verisimi- 
lis conjectura esset, hanc quoque Collectionem 
Parzneseon ad vitam monasticam , ejusdem esse - 
manus aique ip-am co.lectionem Regularum. Ia. 
hune viuelicet. modum scribit auctor Vitae Samn- 

cti Deue.iicti Anianensis : « Alium nihilominus, - 
composuit librum ex sanctorum doctorum hoilis, »' 
quadrat satis hoc indicium in nostrum boc Opus ex. 
Patrum variorum opusculis contexiu:n, qui partim 
monachos, partim sanctimoniales erudierunt. In quo 
apte respondet haec appendix suo operi Regulas vi-' 
rorum nulierumque perfectionis stidentium dige-- 
renti. Scio Hugonem Menardum, cum in tine codi- 
cis ex quo Concordiam Regularum edidit, repe-. 
risset congesta qu:edam frag.uenta Patrum ad vir-^ 
tutes et vitia, «ux in monachis desiderantur aut 
caventur perlineniia, opinatum esse illum ipsum: 
librum contextum ex sanctorum doctorum homiliis, 
quein fisse à sancto. Benedicto compositum auctor. 
ejus Vite refert; sed mihi quidem non persuadet, 
qui non bomilias aut opuscula integra Pa!rum, sed: 
seuten(ias duntaxat, et. testimonia ipso fajente Mc- 
nardo congesia, sciam in illam farraginem codici 
Concordie Rej;ularum assutam : nostra autem col-: 
lectio integras exhibet adhortaliones, aut conciones. 
Patrum apussime congruentes ad argumentum Ko- 


415 * 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


416 


gularum : quare consentanee iis subjici z:quus, A Trithemio. His temporibus omnino ignoratur tam 


opinor, et prudens lector, ubi cognoverit, fatebitur. 
De singulis Regulis, vel auctoribus earum nihil hic 
prefari opus duximus; pramisiinus enim suis locis 
ad singulas testimonia veterum , que notitiam , 
quanta fere baberi potest, tum ipsarum , tuin au- 
ctorum legenti suggerent. 


XXXVI. 

Adeoque extra omnem controversiam statuit Hol- 
Blenius sanctum ,Benedictum Anianensem esse hu- 
jus Codicis Regularum verum et indubitatum colle- 
ctorem , simulque adhortationes , ac nonnullas san- 
ctorum Patrum conciones in Appendice exhibitas , 
jn unum collegisse, atque ipsi Codici assuisse, cujus 
proin in hanc rem adductas satis probabiles ratio- 
mes fusius in Observatione previa ad ipsam Ap- 
pendicem examinavimus. Jam ad alterum dubium 
supra propositum, de quo major restat difficultas , 
veniamus ; cum enim in hoc Regularum Codice, 
Bicut et in ipsa Concordia Regularum desint plures 
Regul» ante medium szculi noni condit», qua- 
rum Supplementum vulgaverat szpe laudatus Hugo 
Menardus teste.hujus Codicis typographo, Ludovico 
Billaine, sic ad finem catalogi Regularum in eodem 
contentarum loquente : « Idem sanctus Benedictus 
Anianensis abbas Regularum Concordiam cum Re- 
gula sancti Benedicti abbatis Cassinensis composuit, 
quam R. P. D. Hugo Menardus congregat. sancti 
Mauri monachus edidit, et observationibus doctissi- 
mis ilustravit, quz: loco esse possunt earum, quas 
doctissimus Holstenius in hunc Codicem meditaba- 


tur, quz quidem Concordia in eadem officina Ludo- (, 


vici Billaine venalis prostat, qui pollicetur Supple- 
mentum hujus Codicis, in quo sanctorum Patrui. 
Regule et Constitutiones ab Holstenio pretermis- 
£?, et alia plurima ope doctorum virorum ex variis 
bibliothecis conquisita, continebuntur. » 

XXXVII. 

Ex quibus omnino constat in hoc Codice non om- 
nes velerum Patrum Regulas monasticas compre- 
hensas esse, nec sane ad nostram notitiam adhuc 
pervenit, facta etiam diligenti inquisitione, promis- 
sum Supplementum , secus omissas Regulas inter 
Additamenta collocassemus. Et. quidem ut taceam 
Regulam sancti Chrodogongi inter Additamenta 
nostra positam, certum est sanctum DBenedicium 


Anianensem omisisse eximium veteris Discipline D 


ionastice monumentum , scilicet Regulam sancti 
Joannis abbatis Biclarensis , post medium e:eculi 
sexti scriptam a sancto Isidoro Hispalensi, ac 
postea ab ipso Trithemio commemoratam, quo- 
rum tempore et ipsa Regula exstabat, quamvis 
nunc nullibi appareat. De hac autem Regula sic 
scribit clarissimus Calmetus in suis Observationi- 
bus criticis ad religiosorum et canonicorum Regulas, 
ad calcem Commentariorum in Regulam sancti Be- 
nedicti : « Scripsit Joannes Abbas Biclarensis e 
Valclara in Catalonia Regulam monasticam, quam 
sanctus Denedictus Ánianensis ignoravit, aut saltem 
invenire non potuit, siquidem eam nullibi citat , 
quamvis ab Isidoro lHispalensi laudatur , sicut et a 


Regula quam monasterium Biclare. Postea Joannes 
abbas de Biclare sedem episcopalem Gerundim te- 
nuit, ac Chronicon ad annum 589 pertingens seri- 
psit. » Nos quoque admiratione afficimur, nec san- 
ctum Benedictum Anianensem , nec Holstenium 
mcntionem fecisse illarum Regularum, quz pro ca- 
nonicis utriusque sexus in concilio Áquisgranensi 
sancite erant, cum yrimus Regularum collector 
illis temporibus vixerit, atque fatente ipso Holste- 
nio, ipsi synodo adfuerit, a piissimo imperatore ad 
collapsam disciplinam monasticam simul ac eccle- 
siasticam restaurandam destinatus. Nec sane alía 
hujus silentii causa assignari potest, nisi quod Re- 
gule ille Aquisgranenses appareant nimis vagz et 


B indeterminatz ad introJucendam veram et solidam 


vitam Regularem, nec unquam a sede apostolica 
approbatz fuerint. 
XXXVIII. 

Cum vero haud parum discriminis in numerandis 
et ordinandis Regulis in hoc Codice contentis, atque 
in exhibendis illis in Concordia Regularum relatis, 
exortum videatur, sic operz pretium diximus utrius- 
que ordinem tamab Holstenio quam ab Hugone 
Menardo observatum proponere, quatenus legenti- 
bus omne dubium auferatur circa hujus Codicis 
«Ucvciav. Tota enim diversitas exorta est, quod doc- 
tissimus Menardus publicando Concordiam Regula- 
rum nusquam reperire potuerit Codicem Regularum 
ab eodem sancto Benedicto Anianensi conscriptum, 
et ideo nomina Regularum in hoc eodem Opere 
bine inde dispersa solummodo pnotaverit, cum e 
contra Holstenius invento vero Regularum Codice 
ediderit Regulas in ipso ms. antiquo repertas, quas 
in unum codicem collegerat sanctus Benedictus 
Anianensis, priusquam Concordiam exarare ccpe- 
rat. Hinc clarissimus Holstenius, juxta fidem ms. 
codicis, Regulas distribuit in tres partes, quarum 
prima Regulas Orientalium Patrum complectitur, 
altera Occidentalium, tertia vero sauctorum Patrum 
Regulas pro sacris virginibus scriptas, quibus e 
Appendicem adjunxit, quasdam sanctorum Patrum 
Exhortationes continentem, juxta hanc prxsentem 
methodum : 


CATALOGUS REGULARUM 


ET ALIORUM TRACTATUUM, 
Qui in hoc Copick RecctanuM continentur. 


. PARS PRIMA. 
Regule SS. Patrum Orientalium ad monachos. 
Saeculum. 
IL  S.Antonii abbatis. IV. 
H. S. Isaizx abbatis. 1V. 


ll]. SS. Serapionis, Macarii, Paphnutii, et al- 
terius Macarii, etc. . 
IV. SS.Patrum alia. JV. 
V. Tertia. Iv. 
VI. S.Macarii Alexandrini, abbatis Nitriensis. IV. 
Ejusdem epistola. Iv. 

S. Pachomii, abbatis Tabennensis, cum 
refatione sancti Hieronyniineamdem. — IV. 
jusdem | Morita. : Iv 


"T 
VUI. Ejusdem et Theodori epistolae et verba mys- » 
IX. 


fica. 

S. Orsiesii, abbatis Tabennensis, doctrina 

de institutione monachorum. 

X. Regula Orientalis, ex Patrum Orientalium 
Regulis collecta a Vigilio diacono. IV. 

XL S. Basilii, episcopi Cesariensis. lv. 


PARS Il. 
Regule SS. Patrum Occidentalium ad monachos. 


]. S. Benedicti, abbatis Cassinensis. VI. 
JH. Regula consensoria monachorum. VI. 
]Hi. Alia Regula incerti. VI. 
IV. SS. Pauli et Stephani abbatum. VI. 
V. S. Caesarii, episcopi Arolatensis. VI. 
VÍ. S. Aureliani episcopi Arelatensis. VI. 
VM. S. Ferreoli, episcopi Ucetiensis. VI. 
YHI. S. Columbani abbatis. VI. 
Ejusdem Poenitentiale. VI. 
IX. Tarnatensis monasterii. Vl. 5 
X.  S.lsidori, episcopi Hispalensis. VM. 
XI. S. Fructuosi, episcopi Bracarensis. VH. 
Xll. Ejusdem monastica communis. VH. 


Ejusdem Pactum. 


XIII. Patris cujusdam. VI. 
XIV. Regula Magistri. vH. 
XV. Grimlaici presbyteri Regula solitariorum. IX. 
PARS lil. 
Regule SS. Patrum ad. virgines. 
Y. S. Augustini, episcopi Hipponensis. V. 
]H. S. Cesarii, episcopi Arelatensis. VI. 
Ejusdem Sermo. VI: 
Ejusdem epistola ad Oratoriam abbpatis- 
sam. VI. 
Ejusdem testamentum. VI. 
Ji. S. Aureliani, episcopi Arelatensis. VI. 


Joannis, episcopi Arelatensis, epistola. VI. 
IV. S. Donati, episcopi Vesontiensis. 
W. Patris cujusdam. - 

Sententia de Regulis Devotarum, una cum 


decreto concilii Hispalensis. VH. 

Wl. S. Leandri, episcopi Hispalensis. VI. 

WII. B. AElredi, abbatis Ricvallensis. XII. 
APPENDIX 


Complectens Exnon TA TioNES SS. Patrum ad monachos 
et virgines pE ÜOsSERVANTIA VITE. RELIGIOSA, 
Quas a sancto B£xgpicTO abbate Anianensi olim col- 

lectas, Lucas HotsrENIUs e. duobus mss. Floria- 
censibus serenissime regine Christine edidit. 
I]. S. Athanasii Alexandrini liber de Observa- 
tionibus monachorum. 


M. Ejusdem Exbortatio ad sponsam Christi. — 1V. 
lil. S. Basilii M. Admonitio ad filium spiritua- 
em. . 
JV. Evagrii monachi Sententi:e ad monachos. 1V. 
W. Ejusdem Sententiz ad virgines. IV. 
Vl. Fausti, abbatis Lirinensis, Sermones qua- 
tuor ad monachos. V. 
VM. S. Eucherii Exhortatio ad monachos. V. 
YI. Ejusdem Sententia ad monachos. V. 
JX. Ejusdem Admonitio ad virgines. V. 
X. S. Cesarii, episcopi Arelatensis, epistolae 
du:& ad Czsariam abbatissam. VI. 
XI. Ejusdem Epistola horiatoria ad virginem  — 
Deo dedicatam. VI. 


XII. Novati, cathulici, Sententia de humilitate 
et obedientia, et de calcanda superbia. IV. 
XU. S. Paulini ad monachos de poenitentia. V. 
XIV. Eutropii abbatis Epistola ad Petrum pa- 
" pam de districtione monachorum et ruina 


"monasteriorum. VII. 
XV  [ncerti Sermones duo de decem virgini- - 
bus. . 


CODEX REGULARUM. — PILEFATIO. 


48 


AXXIX. | 

Atque hzc est (economia quam adhibuit Holste- 
nius in publicando hoc Regularum Codice, nec am- 
bigere licet, quin Regulas eodem modo ordinatas 
in suo ms. repererit, prout ex ipsis schedis post- 
humis eruitur, etiamsi quzedam adsint ibidem Re- 
gule sancto Benedicto Ánianensi omnino ignote, 
ut pote longe post ipsius obitum condite, quales 
sunt : Regulze pro inclusis monachis utriusque sexus 
scripte a beato Grimlaico, et. sancto /Elredo abbate 
Rievallensi. Nec sane hoc in przjudicium hujus Co- 
dicis verti debet, quasi ille non sit, quem sanctus 
Benedictus Anianensis scripserat; nam amanuensis, 
labente sxculo xii, vel sequenti inchoante, exscri- 
bens .verum et authenticum ARegularum Codicem, 
prudenter judicavit superaddi posse has duas Regu- 
las, ut pote ad perfectam vitz: monasticzte. normam 
apprime pertinentes. Pari quoque libertate Holste- 
nius huic Codici assuere voluit. nonnulla aliunde pe- 
ta; in alio enim veteri ms. reperiens Sen:entiam 
de Regulis Devotarum, eamdem voluit inserere, si- 
mul ac concilii Hispalensis caput 11 ad sanctimonia- 
lium clausuram spectans, quam etiam Sententiam de 
Regulis Devotarum, et nos observationi previe ad 
Regulam sancti Isidori conjunximus, tanquam illius 
Regule caput ultimum, prout ibidem notavimus. 
Cum igitur agnoscat Holstenius hunc Codicem Re- 
gularum eumdem esse, quem composuerat sanctus 
Benedictus Anianensis, sic ejusdem authenticitati 
nec assu(la Additamenta, nec diversus Regularum 


ra C ordo in Concordia observatus, ullatenus przjudicare 


debent, prout supra monsiravimus. 
XL. 

Nam sanctissimus abbas Anianensis condendo 
Concordiam Regularum diversum omnino ordinem 
inire debuit, cum ex collectis sanctorum Patrum 
Hegulis solas quasdem sententias excerpserit, ne- 
cessarias quidem ad monstrandam discipline mo- 
nastic:e uniformitatem cum ipsa Regula Benedictina, 
quam solum deinceps ubique observandam manda- 
verat piissimus imperator Ludovicus I, licet hucus- 
que in aliquibus monasteriis plures Regulz simul 
observatz fuerint. Sic enim ex Vita Ludovici Pii, 
et ex Aimonio lib. v de Gestis Francorum instrui- 
mur : « Itidemque constituit idem Deo amabilis im- 
perator Benedictum abbatem, el cum eo monachos 
strenug per omnia vitze, qui per omnia monachorum 
euntes redeuntesque monasteria, uniformem cunctis 
traderent monasteriis tam viris quam sanctimoniali- 
bus feminis morem vivendi secundum Regulam sancti 
Benedicti. » Adeoque sanctus Benedictus Anianensis 


conferendo Regulam sancti Benedicti cum aliis san- 


ctorum Patrum Regulis, quatenus ex illis uniformem 
cum eadem dectrinam monstraret, necessario ordi- 
nem in Codice Regularum observatum inverlere de- 
buit, sententias et instituta sanctorum Patrum cuili- . 
bet capiti legule  Benedictinze approprians, quate- 
nus veram Regularum  Concordiam conderet. liiuc 
doctissimus Hugo Menardus in edendo Concordiam 


149 


S. DENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4929 


Begularum anno 4658 talem Regularum Catalogum.A Virginum ad sororem Florentinam scripte mentio- 


contexuit, ut Regulam sancti Benedicti primo loco 
posuerit, tànquam principalem, ad quam relique 
Teducuntur. 
Hucowvis MeNaAnDI Catalogus in sua Coxcon- 
»iA REGULARUM observatus. 
4. Regula S. Benedicti. 


9. S. Pachoinii, 
9. —  S.Orsiesii. 
Á. — Orientalis. 
b. — S. Macarii. 
6. — lidem S. Macarii. 
71. — SS. Patrum. 
8. — Itidem SS. Patrum. 
9. —  I[tide.a: SS. Patrum. 
10. — S. Bssilii. 
144. — S. Hieronymi. 
12. — S. Augusuni. 
" 45. — S. Cassiani. 
414. — SS. Stephani et Pauli. 
45. —  Tarnatensis. 
16. — S. Czsarii episcopi. 
17. — S. Aureliani episcopi. 
18. — S. Ferreoli episcopi. 
189. — S. silori episcopi. 
. 90. — 4S.Fructuosi. 
91. —  Aller.us Fructuosi. 
93. — S. Columbani. 
23. — S. Donati. 
21. — Magistri. 
25. —  . Cuju:daim Patris. 
20. — Hem cujusdam Patris. 


XLI. 

Et quidem ex Catalogo Regularum «n Concordia 
observato, omnino apparet, quasdam Regulas ibi- 
dem nominari, que in ipso Codice non reperiuntur, 
el vicissim : prout cuilibet utrumque Catalogum 
conferenti facile patebit. Sic de Regula sancti Cas- 
siani observavit sepe laudatus Menardus illam de- 
sumpiam esse ex primis quatuor libris ejusdem 
sanctissimi abbaüs de Institutionibus monasticis, quas 
proin inter Additamenta ipsius Codicis Regularum 
primo loco posuimus; quod autem attinet Regulam 
sancti Hieronymi hic nominatam, existimat idem 
"laudatus Menardus, illam nihil aliud esse, nisi epi- 
stolam przíixam Regul» sancti Pachomii, de qua 
"eruditus ille Concordie Regularum editor loco citato 
sic loquitur : « Regula sancti Hieronymi nihil aliud 
est quam epistola illa, quam prafixit Regul:e sancti 
"Pachomii; nàm quidam ex illa Regula hic citata 
' videre est in eadem epistola, alia vero sapiunt sty- 
lutn sancii Hieronymi, nec discrepant ab Institutis 
sancti Pachomii, qux in illa epistola recensentur : 
quam si integram haberemus, haud dubie in ea om- 
nia reperirentur, qu: hic ex ea proferuntur, inaxime 
cum sanctus Hieronymus nullam scripserit Regulam 
monachorum. » Deinde in hac Regularum Concordia 
citatur tantum una Regula sancti Cesarii, quemad- 
modum et una. sancti Aureliani, cum tamen omnino 
constet, unumquemque ex his duobus Arelatensis 
Ecclesix episcopis duas Regulas distinctas scripsisse, 
unam pro monachis, alteram pro sanctimonialibus 
feminis, prout ex ipso Regularum Codice instrui- 
mur, ubi binze utriusque episcopi Regulze reperiun- 
tur. Ncc sane Roguke sancti Leandri de distinctione 


nem facit, quamyis illa constans 21 capitulis inter 
alias sacrarum virginum Regulas in ipso Regularum 
Codice sit collocata. 

XLII. 

Hinc mirari non debemus in Regulis monasticis 
numerandis tantam diversitatem apparere inter Co- 
dicem Hegularum earumque Concordiam, przesertim 
si admittamus auctoris intentionem in condendo 
utroque opere fuisse quo.Jlammodo dissimilem. San- 
ctis.imus enim abbas Anianensis collizen:1o sancto- 
rum P.trum Regulas in unum codicem, id solum- 
modo mente agitasse viletur, ut religiosi viri seque 
ac femin:x percurrendo diligenter tot eximia vite 
monasticz instituta, per talia monita salutaria , di- 


B versis temporibus et locis data, ad arctam discipli- 


nam observandam excitarentur, cum e contra com- 
ponendo Concordiam Regularum ad id animo fere- 
batur, ut monachismi unitatem ab exordio instituti 
probaret, atque omnium aliarum Regularum coa- 


.formitatem cum Regula Benedictiua monstraret, 


quam solam deinceps observandain prxceperat piis- 
simus imperator, prout supra indicavimus. Cum igi- 
tur in Regula Benedictina, quamvis monachis utrius- 
que sexus adaptata, nulla sscrarum virginuin me- 
moria reperiatur; sic facile omittere potuit Regulas 
illas solis sacris virginibus pr:scriptas, etiamsi 
easdem in ipso Regularum Codice collocaverit. 
XLI. 
Existimat quidem doctissimus Menardus sanctum 


C Benedictum Anianensem in sua Concoréfa, profe- 


rendo sententias ex Regula sancti Cxsarii, sancti Áu- 
reliani et aliorum , in usum sanctimonialium scri- 
ptis, solummodo nomina .feminina in masculina 
mutasse, neque ad eorum Regulas monachis pre- 
scrip:as attendisse. Verum in eam opinionem addu- 
etus est vir eruditissimus nondum de illorum san- 
ctorum Patrum Regul:s ad monachos scriptis certior 
factus. Si enim pr:sens hic Colex Regularum ab 
ipso sanclo Benedicto Anianensi olim scriptus ad 
sxpe' laudati Menardi notitiam pervenisset, tunc ali- 
ter judicasset, cum ibidem gemin:e istorum  sancto- 
rum Regulie inveniantur, una ad monachos, altera 
ad sacras virgines ordinata. Fatendum tamen est 
sanctum Benedictum Anianensem conferendo Regu- 
lam sancti Augustini cum Regula Benelictina co- 
actum fuisse nomina feminina in masculina comma- 
tare, quia sanctissimus ille Ecclesie doctor nullam 
aliam Regulam scripsit, nisi illam qux» desumpta est 
ex illa celebri Epistola aa feminas sanctimoniales 
missa, et nunc religiosis Augustinianis utriusque 
sexus accommodata. H*c quidem omnia ex ipsa Con- 
cordia Regularum clarius innotescent, quz pro liit 
Parisiis anno 1638, doctissimls observationibus 
nunquam non laudandi Menardi illustrata, qu:e etiam 
hujus Codicis Regularum aucti et. amplificati quasi 
qu:edam interpretatio considerari possit, ut pote cla- 
rius explicans illa qux in antiquis Regulis obscura 
apparent. 











421 
uc XLIV.. 

Atque hzc sunt de quibus circa prisentem Re- 
gularum Codicem lectores benevolos certiores red- 
dere cogitavimus, quatenus et illi percipere valeant 
verum vite monasticze statum ab exordio Christiana 
religionis ad h»ec nostra tempora propagatum. Nul- 
lus enim inficias ibit, hiec vet?ra monumenta mona- 
stica eximiam historix ecclesiastic:e partem compre- 
hendere, cum certam Evangelii observantiam a primis 
seculis usitatam exhibeant, atque sanctorum Patrum 
nobiliores asceticas admonitiones proferant, quibus 
homines excitabantur ad vovenda Christi consilia , 
non quidem omnibus Christianis necessaria, sed illis 
qui ad veram perfectionem nituntur condere otilis- 
Bima. Hine convelluntur novatorum aliquorum ini- 
quz contumeliz, «qui monachatum otiosorum horni- 
num statum existimant ; ex illis quippe authenticis 
monumentis discimus, doctissimos simul ac sanctis» 
simos Christiani nominis athletas, sanctum Athana- 
sium, sanctum Basilium, sanctum Augustinum, alios- 
que maximos viros exstilisse vie monasticie culto- 
res et legislatores. Hinc ctiam primarii rei litterariz 
restauratores ad excolendum statum monasticum 
summopere laborarunt, vetera monumenta ad eum- 
dem pertinentia ex tenebricosis bibliothecarum plu- 
ieis eruentes, atque eruditissimis observationibus 
illustrantes, quemadmodum et clarissimus noster 
Holstenius prestitit, in publicam lucem emitiens 
hunc presentem Regularum: Codicem, quem iterum 
recusum multisque aliis diversorum ordinum mona- 
sticorum monumentis amplificatum hic exhibemus. 

XLV. 

,nterim tempus est ut paucis re eramus quid in 
liac nova editione actum sit; non enim ob aliam ra- 
tionem illam aggressi sumus, nisi quod distractis tam 
Romans quam Parisiensis editionum exemplaribus 
plures viri docti conquererentur, se tanti operis 
utilitate privari. presertim cum in Germania hucus- 
que nulla ejusdem comparuerit. Comparato igitur 
Editionis Parisinz exemplari anno 1665 a Ludovico 
Billaine faci: , percelebris bibliopola Augustanus a 
Martinus Veith novam hanc meditari ccpit, variis 
Additamentis auctam, eamque in folio; quatenus 


CODEX REGULARUM. — PIUEFATIO. 


4929 


A nem et distributionem - invertere- non. presumpsi 


mus, grande piaculum existimantes, si quid ex illo 
demere, vel augere pratenderemus, cum vir claris- 
simus exerle asserat, se Regulas ita coordinatas ad 
fidein coJicis Coloniensis edidisse, uec timeat affir- 
mare, eumdem esse Codicem, quem: sanctus Ben»- 
dictus Anianensis collegerat. Nihil ergo immutatum 
est, sed codex Holstenianus quoad omni» etiam mi- 
nutissima integer prodiit, ut ille a Ludovico Billgine 
prenotato anho typis est impressus. Quod ante 
quamlibet Regulam przemissa sit quzedam Observatio 
critica , hoc nullatenus integritali codicis obesse 
potest, sed potius ad majorem splendorem conducit, 
proüt ad easdem Regulas przmisit Holstenius testi- 
monia veterum Patrum de ' cujuseunque Regul le- 


D gislatore, qux tamen in ve:eri ms. non reperit , ex 


C 


quo Codicem Regularum exscripsit. Nec sane magni 
ref rt, quod in bac nova editione Materiam Disser- 
tationis Prowmialis alio ordine referamus ; hoc quippe 
haud alio fine factum est, nisi ut clarius mens priini 
editoris innotescat, qui pr::matura morte surreptus 
hoc procemium non condidit, sed aliud magis elabo- 
ratum meditibatur, prout supra prxnotavimus ex 
clarissimo Mabillonio, asserentes hoc procemium ex 
posthumis Holstenii schedis Leonem Allatium com- 
posuisse. 
XLVII. 

Quod autem. Observationes ante quamlibet Regu- 
lam przmissas attinet, et illas quodammodo neces- 
sarias duximus, ut per easdem cujuslibet Regul» 
vera ratio pateat, et sub uno obtutu dubia circa Re- 
gularum legislatores obveuientia, dissolvantur. Hiuc 
et Observationes criticas nominavimus. Si quis enim 
artem criticam sano sensu consideret, tunc przfa- 
tas observationes vere criticas agnoscere debet, cum 
de qualibet Regula ejusque auctore justum et equum 
judicium proferant, de eruditissimis rerum religio- 
sarum scriptoribus, Mabillonio, Calmeto, et E.Imun- 
do Martene desumptum. Non enim eo consilio ob- 
servationes exaravimus , ut censoris offcium usur- 
pareinus, sed solummodo aliorum doctorum julicia 
proferre voluimus, ut ex rebus illis sua antiquitate 
obscuris veritas magis elucescat. Non diffitemur, in 


idem Codex sic amplificatus in justi voluminis mo- — his observationibus quxdam scitu digna omissa, non 


lem accresceret, celebriorum ordinum, tam mona- 


studia, sed ex quadam illarum rerum ignorantia , 


sticorum quam canonicorum, Regulas et Instituix'  qu:e tamen facile suppleri possunt ex iis, quae do- 


complexus atque in sex tomos divisus. 
XLVI. 
Et quidem tomus primus ipsum Codicem Regula- 
rum ab Holstenio editum complectitur, cujus ordi- 


clissimus Menardus pr:emisit ad Concordiam Hegu- 
larum, quod eximium opus a1 manus meas non 
pervenit, uisi post. jam impressas observationes cri- 
ticas. 


* Morte anno 1755 praeventus, finem vasto operi imponendum filiis suis reliquit. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


OUDICIS REGULARIUM PARS PRIMA, 


SS. PATRUM ORIENTALIUM REGULJE AD MONACHOS. 


425 431 








S. ANTONII ABBATIS 
REGULA AD MONACHOS. 


DE S. ANTONIO ABBATE VETERUM QU/EDAM TESTIMONIA. 





Martyrol. Rom. ad diem 17 Januarii. 
in Thebaide, saucti Antonii abbatis, qui multorum monachorum pater, vita et miraculis przclarissimus 
vixit : cujus gesta sanctus Athanasius insigni volumine prosecutus est. 
S. Hieronymus, de illustr. Script., cap. 88. 


Antonius monachus, cujus Vitam Athanasius Álexandrinze urbis episcopus insigni volumine prosecutus 
est, misit /Kgyptiace ad diversa monasteria apostolici sensus sermonisque épistolas septem qu: in Grzecam 
linguam translate sunt ; quarum precipua est ad Arsenoitas. Floruit Constantino et filiis ejus regnantibus. 
Vixit anno 105. | 

S. Athanasius in Vita S. Antonii, cap. 15, interprete Evagrio. 
Quadam die cum sanctus Antonius a congregatis fratribus rogaretur, ut eis instituloria largiretur prse- 


cepta, cum prophetica fiducia exaltans vocem aiébat: Ad omnem quidem mandatorum disciplinam Seri- 
piuras posse sufficere, etc. 


————— — o — — — Àm— — À— — ÀÀ—— —— Á sÁÁ —ÀÀ—€ 


OBSERVATIO CRITICA JN REGULAM SEQUENTEM. | 





Ex adductis sanctorum Patrum testimoniis constat, sanctum Antonium non scripsisse Regulam monasti- 
cam proprie sic dictam; neque, teste Calmeto, monachi Orientales sub sancti Antonii nomine militantes 
Deo, vel canonici sancti Antonii in Gallia et Italia adhuc florentes, observant hanc Regulam. Primi 
enim sequuntur precipue Regulam sancti Basilii, qu:e in ejus asceticis comprehenditur; secundi tan- 
quam canonici Occidentales tenent Regulam sancti Augustini. Existimamus ergo banc Regulam sancto 

uvonio recentiorem ; et forsan ex septem epistolis addiversa monasteria /Egyptiaca scriptis desumpta est, 
quie tamen haud sancto Antonio indigna videtur, cum stylo senteniioso, conciso et nervoso scripta sit; 
sed eremiítis potius quam c«nobitis consona. Hoc etiam nostram conjecturam magis auget, quod in 
hujus Regul rimo exemplari solummodo articuli 55 inventi fuerint, in alio autem 1$, ita ut tota Re- 
gula constet 48 articulis, quorum nonnullos, prxsertim tredecim ultimos, ex Isai: abbatis Regula desum- 
ptos animadvertimus, prout suo loco dicemus. De reliquo, auctor hujus Regul dicitur fuisse celebris ille 


sanctus Antonius primus eremita, qui anno 270 in solitudinem secessit, et anno 356 piissimam anitam 
Deo reddidit. . 





REGUL/E AC PRJECEPTA 
S. P. N. ANTONII AD FILIOS SUOS MONACIIOS , 


Petentes hoc. ipsum ab eo in monasterio Nacalon, 
IN PACE DOMINI. 





Dicam Canoues sive Regulas, prout loquetur A inquire de :egrotis qui apud te sunt, et jejuna us- 
Dominus per os meum, illis qui sese. tradere vo- — que ad nonam singulis diebus, excepto sabbato et 





lunt sub gravi hoc jugo, scilicet monachatu. Oportet 
ergo ut audiant hxc precepta : qui solverit aliquid 
ex eis, vilis vocabitur in regno celorum ( Matth. 
v, 19). 

I. Ante omnia ora sine intermissione, et gratias 
Deo age pro omnibus qu:e tibi eveniunt. 

Il. Cum autem surrexeris manc singulis diebus, 


Dominico die; adveniente vero nona ne adeas cellam 
cujusquam. fratrum. Et cum sederis ad comeden- 
dum, ora prius, tum coinede. Ora et lege per- 
peuo. *. 

lll. Ne .oquaris cum juvene, neque cum puero, 
et ne converseris omnino cum illo; nec ligabis il- 
lum monachum, nec assumes in filium, ante- 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


436 


quam induat habitum, ne reconciliet hostem dia- 4 atque die. Accende lampadem tuam oleo oculorum 


bolum ; neque cubes super esdem storea cum mi- 
nore te. 

IV. Serva etiam horas orationum , nec preter- 
mittas ullam earum, ne rationem pro illa reddas. 

V. Ne obstringas zegrotum ad manducandum, nec 
retrahas ab illo cibum, ne conturbes animam illius 
afflictam 

VI. Si venerit ad te aliquis frater post temporis 
intervallum, betare de illo : gratias enim aget Deo 
et tibi. Szculari nullo modo commiscearis ; nec 0s- 
tentes teipsum, sicut Phariseus ille qui ad ostenta- 
tionem omnia sua agebat. 

VII. Nec appropiare sinas ad te mulierem , nee 
permittas ingredi domicilium tuum; ira enim gra- 
ditur post illam. Neque revertaris invisere consan- 
guineos tuos carnales, nec faciem tuam illis viden- 
dam prabeas, nec adeas illos. 

VIII. Ne reserves tibi plus quam indiges; nec 
elargiaris plus quam potes, sed eroga eleemosynam 
infirmis monasterii. 

IX. Persolve orationem tuam noctu priusquam 
21leas ecclesiam. 

X. Ne comedas cum aliquo qui impendat pro te. 

Xl. Si scandalum ortem fuerit de juvene aliquo, 
qui hactenus habitum non induerit, ne induat il- 
lum; et ejice eum a monasterio; nec loquaris cum 
puero penitus, ne fiat tibi offendiculum. 

XII. Si coegerit te necessitas adire civitatem, ne 
contends illuc solus. 


XIII. Ne seras terram tributis subjectam, néc $0- (» 


cietatem et contractum ineas cum magnatibus. 

XIV. Ne commoreris in loco ubi vinum exorimi- 

tur, nec comedas carnem omnino. 

XV. Ne frangas jejunium feria quarta et serta, 
nisi ob gravem morbum. 

XVI. Ne murmures in opere manuum tuarum : 
nec improperes alicui ulla de causa. 

XVII. Si adieris aliquem fratrem, ne diu moreris 
iu domicilio ejus. 

XVII. Ne loquaris in ecclesia; nec resideas in 
exedris monasterii. 

XIX. Non jurato penitus vel veritatem vel du- 
bium. 

XX. Ne petas ecclesiam ad quam cóngregantur 
bomines. Eroga eleemosynam quantum potes. 
sepelias mortuum in ecclesia. 

XXI. Ne facias convivia; nec ad symposium vo- 
catus accedas. 

XXII. Addisce quotidie disciplinam a senioribus ; 
nec ulium aggrediaris opus, nisi consulto Patre 
monasterii. 

XXIII. Cum abis ad hauriendam aquam, interim 
dum iter conílcis, lege quantum potes. 

XXIV. Si erogaveris eleemosynam, ne ostentes il- 
lam. Si adfueris aliquo in loco, ubi erogatur eleemo- 
syna, comede et gratias age Deo. 

XXV. Contristare noctu diuque pro peccato tuo. 
Esto devinctus in cuculla tua, et in tunica tua noctu 


PaTROLe CIII. MED 


tuorum, nempe lacrymis. Si pietatis actus edideris, 
ne glorieris. Ne dimittas quemquam, qui qur: 
Christum. Ne propales cogitationes tuas cuncis ho- 
minibus, sed solum iis qui possunt salvare animan 
tuam. 

XXVI. Si abieris ad messem, ne moreris, sed cito 

revertere ad monasterium. 
" XXVII. Ne induas vestimenta, quibus extollaris. 
Ne ostentes vocem tuam, nisi in oratione pre- 
cepta. Ora in domo tua, antequam venias ad ec- 
clesiam. 

XXVIII. Mortifica temetipsum quotidie. 

XXIX. Ne improperes cuiquam causa dolorumret 
afflictionum quas patitur. 

XXX. Ne glorieris, neque rideas omnino. Da 
operam ut lugeas ob peccatum tuum, sicut luget 
js penes quem aliquis mortuus est. Fac quan- 
tum potes ut glorificetur Pater tuus qui est in 
celis. 

. XXXI. Corrige filium tuum, nec parcas : dampatio 
enim illius a te exigetur. 

XXXII. Ne comedas ad satietatem ; ne dor- 
mias, nisi parum et moderate, et venient ad te an- 
geli. 

XXXIII. Cum oraveris et memor fueris Dei, fac 
tibi indunienta tua. sint alz, et evolabis super mare 
igneum. 

XXXIV. Visita zegrotos et infirmos, et imple men- 
8Uras seu vasa eorum aqua. 

XXXV. Ne pugnes lingua. Ita te presta, ut be- 
nedicant te omnes. Et Dominus Jesus Christus 
opem nobis afferat ad operandum secundum ipsius 
beneplacitum : cui gloria cum Patre suo, et Spiritu 
$uo sancto in sz:culum. Amen. 


Que sequuntur, habentur in alio exemplari. 


XXXVI. Coge teipsum in opere manuum tuarum, 
et timor Domini inhabitabit in te. 

XXXVII. Si conspexeris fratrem aliquem perpe- 
trantem peccatum non ad mortem, ne contemnas et 
despicias, neque condemnes illum : incides quippe 
in manum inimicorum tuorum. 

XXXVII Cave tibi, ne seducatur intellectüs 
tuus, memorando peccata tua priora, ne renoventur 
in te. 


NeD XXXIX. Dilige humilitatem, qux proteget te a 


peccato. Ne sis pertinax ad statuendum verbum 
tuum, ne occupet te malum. Ne reputes te sapien- 
tem, et gloriaberis, et incides manum inimicorum 
tuorum. Assuescat lingua tua dicere : Ignosce mibi; 
et consequeris humilitatem. 

XL. Cum sederis in cella tua, sollicitus esto de 
tribus hisce rebus perpetuo : nimirum, de opere ma 
nuum tuarum, de meditatione tuorum psalmorum, et 
de oratione tua. 

XLI. Cogita apud teipsum et dicito : Utique non 
manebo in hoc mundo nisi presenti hac die; et nou 
peccabis Deo. 


1 ^ 


- 





421 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS. 


. XLIL Ne si$ helluo ciborum, ne resusoltentar in A. XLVL Quiaie igitur, fraife mei, hae servare 


Le priora peceata. 

XLII. Ne tzdeat (e laboris, et superveniet tibi 
cito requies. Siculi pariptinas tuinarum extra civi- 
tatem flunt locus fetoris omnibus, ita anima pigri, 
qui ccepit monachatum, fiet mansio passionibus et 
fetoribus. | 

XLIV. GCoge teipsum, ut ores perpetuo cum lecry- 
mis, ut forte misereatur tui Deus, et exuat te veteri 
homine. 

XLV. Persevera in hisce rebus quas dicam : sci 
licet, in labore, paupertate, peregrinatione, afflictio- 
nibu$ et quiete, e& afferent tibi humilitatem ; humi- 
litas vero dimittet omonia peocata. Humilitas autem 
est, ut homo reputet seipsum peceatorem, et quod 


precepta, ne vita vestra slt sine fructi. Et sollicitus 
esto semper ad singula verba, que audis, uf dicas: 
ignosce mihi: quia humilitas fugat omnia negotia 
Inimiei. Ne reputes teipsum quidquam propter opera 
tua. 
XLVIL Sit tristis vultus tuus, nisi advenerint tibi 
exteri fratres; tunc gaude cum illis, ut inhabitet in 
te timor Domini. 8i itet. feceris. cum fratribus, se- 
vede ab illis parumper, ut sis in silentio, et dum in- 


dedia pef viám, ne te couvertas sinistrorsum ei 


dextrorsum; sed meditare psalmós tuos, et ora in 
mente tua. ad Deum, quocanque in loco ingrederis; 
tice petfidenter agas éum Incolis ilifus. 


. ALVIII. omnibus rebus tuis esto modestus, et 


nilil boni perpetret coram Deo; et adh:zereat quieti, B ad oa quse opponentur tibi, extende fanum tuam 


et non zstimet seipsum quidquam; et non sit pez« 
iinax ad statuendum verbum suum : ut abscindat 
concupiscentiam euam, et demittat vultum, ponat- 
que sibi mortem ante oculos, et servet semetipsuth 
a inendacio, et non loquatur verba otiosa ; ne6 re- 
Spondeat superiori ; et opprobrium sustineat, et 
odio habeat desidiam, et instet laberibus et moNo- 
Tibusg. . 


leute. Si vero fueris juvenis, ne extendas manus tuas 
primus ad cibos; nec ingeras quidquam ciborum in 
Ub alterius. Et si cubaveris in aliquo loco, ne tegas 
te uso eodemque stragulo simul eum alo: et ora 
multam, antequam cubes. Et Dominus noster Jesas 
Ghrigtas opem nobis prestet ad operandum secun- 
dum ipsius beneplacitum. Amen. 
Eaplitt Regala aanoti Antonii. abbatis 





ISALE ABBATIS - 
REGULA AD MONACHOS. 





DE IS$AIA VETERUM TESTIMONIA. 





Bufinus in Vitie Patrum, lib. 1, cap. 10; et Palladius, lib. m , cap. Bb : 


Abbas Syrus aliquando, et Isaías, et Paulus occurrerunt sibi invicem ad ripam fluminfs; erant au- 
tem viri ist) Justi, summze absünenüz et tolius religionis. Hi pergebant visitare nemine 


Anuphb., ete. 


Ibidem, lib. v, de Verbis seniorum. 
Interrogavit eumdem sermonem abbas Isaias : Dicit abbas Pastor : Sicut capsa plena vestibus, eíc. 
R. Bellarminus 8. R. E. card. de Script. eccl. ' 
Isaias abbas, qui quo tempore vixerit, invenire non potui, scripsit homilias 28 valde utiles, preserüm 


monachis ad perfectiogem tendentibus. 





OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM. 





H»c Regula edita est sub nomine Isai: abbatis, continetque sexaginta octo parva capita, quz potius 


dicenda sunt tot axiomata sive praecepta moralia eremiitis congrua, atque coenobi 
" vivere debent, accommodata. De hac Regula pari modo discurrendum est, ac de sanoti 


ut ibidem dietum est. Nam desumpta esse vi 


,qui equo et piri jure 
| la 


Antoni 


tur ex Sermonibus ad monachos ab Lsaia abbate habits, 


qui religiosis ad. viriutis apicem aspirantibus valde utiles, effatis et przeceptis moralibus ubique repleti 
sunt, et quidein iisdem quz in hac Regula continentur. Erat autem 1saias abbas coxtaneus sancto Antonio, 
abbati Pastori, et abbati Ammoni, et abbati Anupho ; et uaimvis ejus annus obitualis ignoretur, tamen Christi 


fidem inter cruciatus gloriose confessus esí. 


luritma 


ujus sanctissimi abbatis axiomata moralia im Vitis 


Patrum reperiuntur, atque viginti octo ejusdem sermones supradicti editi sunt. in tertio tomo Bibliothecz 


Patrum Margarini de La Bigne, pag. 885. 





PRJECEPTA SEU CONSILIA ABBATIS ISALE POSITA TIROKIBUS IN MONACHATU. 
Ejus orationes nos custodiant , Ainen. 





Frater dilectissime , &i jam reliquisti. mundum ( age de peccatis tuis, et serva propogiium quod ax 
hunc vanum, et Deo teipsum dedisti, poenitentiam — plexus es; et he auscultes cogitationibus Was, cus 











hol 


e ue 


429 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


A30 


animum tuum affligent. et diceni : Nequaquam pec- A prefidenter agas cum habitatoribus ejus. Serva mo- 


esta büa. priürá tbi éondunata sunl; et serva hzc 
ticepia. 

jJ. Cafe ne comedas cum muliere, aut l'taternità- 
terr iriess cum puero, aut dormits cur adolescente 
saper eadem stoftea. Cüm e£kuls vestem tuam, ne as- 

| picias corpus tutim. 

H. Si ad potum viri coactus fueris, ne bibas plus 
quam tres scyphos mediocres : cave rie solvas prz- 
ceptum propter 3itileitfami. 

Ift. Ne persolvds liorarias preces negligenter, ne 
incidas Ín manus inimicotum tuorum. Da operam 
quaritum potes medttationi psalmorum, quia hoc ser- 
vabit te ab immunda vifa. 

fV. Wiige laboret et afflictionem, ut leventur 


destiarh, et verecundiam in omnibus, et ad ea quz 
apponuntdir coram (e, manui non nisi invitus ex . 
tendas. 

XVIII. Ne cubes cüm alio sub eodem stragulo. 
Ora multum ante cübituni, quamvis defatigatus sis 
ab itihere. 

XIX. Ne permittas ut quisquam ungat oleo cor- 
pus tuum, nisi propter gravem morbum. 

XX. Cum sederis ad mensam cum fratribus, ne 
comedas cum delectatione, et extende manum tuam 
tantum ad ea quz sunt ante te. Et complicata sint 
genua tua, nec eleves visum tuum ad alium. Nec 
bibas aquam avide, nec cum sonitu. 

XXI. Si excreandi te urserit necessitas, cum se- 


passiones tux. Ne reputes teipsum quidquam in ulla B deris inter fratres, surge, et longius projice ab illis. 


re, et vacabis gemitibus pro peccatis tuis. 

V. Custodi teipsath a niendacio quia expellit a fe 
thiroreu Domini. Ne aperias omnibus tuà benefacta, 
ni6 rapiat illa inimicts tuus. 

VI. Apeti morbos tüos patribus tuis, ut experiaris 
opem per ipsorum consiluii. 

VII. Coge teipsum ad opus manuum tuarum, et 

' habitabit in te timot Doniini. 

VHi. Ne judices fratrem tuum cum peccat, nec 
desplciss iHumi ; incides enim in manus inimicorum 
tudórum. ' 

IX. Ne sis conténtiosus ad statuenaum verbum 

' teum, ne intabitent in te mala. 
X. Difige humilitate, et non acquiescas tuo con- 


Ne pandiculeris inter homines, et si acciderit tibi 
pandiculatio, ne hies ore tuo, et deseret te. 

XXII Ne aperias os tuum ad risum ; hoc enim 
indicat tibi deesse timorem Dei. 

XXIII Ne concupiscas rem alienam. Si feceris 
librum, ne exornes illum, hoc quippe affectum tuum 
ostendit. 

- XXIV. Si peccaveris in aliquo, non pudeat te con- 
Bteri illud, neque excuses te mendacio ; sed genua 
flecte, et confitere delictum tuum, et pete veniam, 
et coridonabitur tibi. 

XXV. Si quis mentitus fuerit apud te, ne irascaris, 
sed dicito : lgnosce mihi, non revertar. 

XXVI. Non püdeat te quzreré a tuo magistro. 


silio. Ássuescat lingua tua dicere: lgnosce mihi et & — XXVII. Si quis pulsaverit januam cellze tue, dum 


superveniet tibi humilitas. 

XE Cum sederis ih. cella tua, de tribus sollicitus 
esto : nempe de assiduitate in oratione, meditatione 
psalmorum, et opere manuum fuarum. 

XII. Cogita apud te: Utique non sum superstes 
in hoc mundo, nisi hac die; et eripieris a peccato. 

XH. Ne sis helluo, ne renoventur in te priora 
peccata tua. Ne pigeat te laboris ; et da operam 
meditationi psalmorum, et adveniet tibi requies a 
Deo. 

XIV. Coge teipsum ad fletum in orationibus, et 
Deus miserebitur tui, et exuet te homine vetere. 

XV. Scito, quod labor, et paupertas, et peregri- 
natio, et afflictio, et silentium afferunt humilitatem ; 
humilitas autém peccata omnia condonat. Humilitas 
autem est, ut homo reputet seipsum peccatorem, et 
injustum, et ne statuat verbum suum, et abscindat 
suam concupiscentiam, et déflgat oculos ad terram, 
et susüneat injuriam, et laborem, et odio habeat 
honorem, et requiem, et dicat in omnibus : Ignosce 
mihi ; beneficio autem humilitatis fugantur hostes. 

XVI. Perpetuo tristis esto; si vero venerint ad 
te fratres, exhilareris cum illis, ut inhabitet in te 
j timor Dei. 

XVII. 8i Her feceris cum fratribus, secede ab 
illis, ut silére possis; hec te convertas huc et illuc, 
sed meditare psalmos tuos, et ora ad Deum in mente 
tua Et quemcunque locum ingressus fueris, ne 


sedens incumbis operi tuo, desére opus tuum, et 
cura ejus requiem. 

XXVIII. Ne loquaris cum quoquam, nec attendaa 
verbis cujusquam sine utilitate. 

XXIX. Si miserit ie magister tuus ad íter facien- 
dut, postula ab illo quomodo te regas, et fac juxta 
tnandatum ejus. Ne transferas verba. Si custodieris 
oculos tuos et aures tuas, minime peccabis lingua 
tua. 

XXX. Si habitaveris cum aliquo fratre, esto cum 
illo ut peregrinus, noc przcipias illi quidquam, neo 
te superiorem illi facias, nec przfidenter agas cum 
illo; et si pr:ceperit tibi aliquid quod nolles, ab- 
scinde voluntatem tuam, et ne contristes illum, ne 
abscindatur pax a vobis ; et scias quod obediena ost 
major. 

XXXI. Si habitaveris cum fratre aliquo, et dicet 
tibi : Coquito; dic: Quid vis? et si electionem tihi 
reliquerit, coquito, quod tibi venerit ad manus cum 
timore Dei. 

XXXII. Cum e somno surrexeris, ora antequam 
ullum opus attingas, et meditare prius verba Dei; 
tunc aggredere impigre opus. 

XXXIII. Hilariter occurre extero, et saluta illum ; 
ne discessus vester ab invicem sit cum detrimento ; 
et cave ne statim atque advenerit ad te, interioges 
illum inutilia tibi, sed postula ab illo ut oret, et cuim 


, serit, dic ilb; Quomodo rales, fraler pi oh &à- 


4&3 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


433 


hibe illi librum aliquem legendum. Si vero est defa- A apponat, quamvis judicatus ex eorum sit numero, 


tigatus ab itinere, permitte illi quiescere, et lava 
pedes ejus. Si autem loquetur verba inania, dic ei 
cum charitate : Parce mibi, frater mi, quia infirmus 
sum, et non valeo audire hzc. Si autem dissuta 
fuerint ejus vestimenta, consue illa. Si vero infirmus 
est, et ejus vestimenta sunt sordida, lava illa. At si 
vagus est, et fuerint apud te sancti, ne permittas 
ingredi ad illos, sed fac ei misericordiam, et dimitte 
illum. Si est autem pauper, ne tristem illum dimittas, 
sed da ei quod concesserit tibi Deus. 

XXXIV. Si quis frater deposuerit apud te aliquid, 
ne pérscruteris depositum, nisi ipso praesente. 

XXXV. Si quis reliquerit te in cella sua, et egres- 
sus fuerit, ne eleves visum ad perspiciendum quid 


qui te judicant, dicito illi cum humilitate : Parce 
Inihi, frater mi, quia peccator et infirmus sum, et ob- 
noxius illis qux dicis, quare illa audire non possum. 

XLVI. Przfer fratres tuos in omnibus, et si quis 
amicus prestiterit tibi honores, dicito : Propter vos 
hos mihi prestitit honores ; neque gustes quidquam 
absque sociis. 

XLVII. Mutuo aliquid a te postulanti ne deneges. 

XLVIII. Ne frequentius corde verses memoriam 
eorum, quos propter Dei charitatem deseruisti ; sed 
Inortis et damnationis memento, et quod nullus il- 
lorum eo tempore tibi opem ferre poterit. 

XLIX. Si dum sederis in cella tua, memineris 
quod aliquis tibi male fecerit, surge statim, et ora 


jn ea sit, sed dic ei dum egreditur: Da mihi opus B pro illo in corde tuo, ut parcat illi Deus; ita enim 


aliquod, cui operam navem, donec revertaris; et 
quidquid tibi przeceperit diligenter perfice. 

XXXV]. Ne ores cum pigritia et indiligenter ; hac 
enim ratione pro eo quod Deo placeas, ad iracun- 
diam eum provocabis; sed sta cum timore et tre- 
more, et ne innitaris muro, nec remittas pedes tuos, 
ut uno stes, et alium extendas. Obsiste cogitationibus 
tuis, nec permittas, ut sollicite sint de rebus car- 
nalibus, ut sit accepta Deo oratio tua. 

XXXVII. 8i autem adfueris missz, custodi cogi- 
tationes tuas, et sensus tuos, et stes coram Deo 
altissimo cum timore; ut dignus fias, qui sumas 
corpus Christi et sanguinem ejus, et sanes passiones 
tuas. 


passio quam ejus causa patieris, evanescit. 

L. Si corpus Christi sumere velis, cave ne cordi 
tuo ira aut odium insit contra quempiam : et si 
quem adversus te iratum noveris, pete ab illo pries 
veniam, quemadmodum praecepit Dominus noster 
(Matth. v). 

Ll. Si oppugnatus fueris noctu a libidine, cave ne 
cogitatione repetas species illas interdiu, ne delecta- 
tone coinquinetur cor tuum ; sed prosterne te coram 
Deo, et ipse miserebitur tui: novit quippe infirmi- 
tatem bominum. 

LII. Si operam dederis nimio jgjunio et continue 
orationi, ne fidas quod hzc te salvabunt ; sed con- 
fide quod Deus miserebitur afflictioni corporis tui, et 


XXXVII. Dum juvenis es, ne induas vestem bo- C infirmitati tu» opitulabitur. 


nam, donec pervenias ad senectutem. 

XXXIX. Siiter feceris cum majore te, ne prz- 
cedas illum. Si assurrexerit major te ad alloquen- 
dum alios, ne parvi ducas illum, et maneas sedens ; 
sed sta cum illo, donec tibi ut resideas przcipiat. 

XL. Cum urbem aut oppidum ingressus fueris, 
ad terram dimitte visum tuum, ne visa abs te sint 
tibi certaminis causa in cella tua. 

XLI. Ne dormias in loco, in quo corde peccare 
times. Ne comedas cum muliere nec aspicias illam, 
neque etiam vestimenta ejus, si potes. 

XLI. Si iter feceris cum sene, ne perinittas ut 
ile portet quidquam. Si autem fueritis juvenes, 
unusquisque portet partem aliquam. Si vero fuerit 
modieum, portet illud unusquisque per horam, et 
praecedat, qui portat, et preeat infirmus, ut si 
lassus sederit ad capiendam requiem, sedeatis cum 
illo. 

XLIII. Si quem senem interrogaverls de cogita- 
tionibus tuis, aperi illas libere uti se habent ei 
quem tua arcana servaturum confidis ; nec rationem 
habeas illius qui provecte :ztatis est, sed qui do- 
Ctrina, opere, et spirituali experimento pollet, ne 
referas damnum, si augeantur passiones tu». 

XLIV. Adnitere ut multum ores noctu, ut illumi- 
netur intellectus tuus. Pensita peccata tua, et depre- 
care Deum pro illis, et ipse parcet tibi. 

XLV. Si quis fratrem suum te presente judicare - 


LIII. Si morbo correptus fueris, ne tzdeat te et 
deficiat spiritus tuus ; sed gratias age Deo, quod de 
tuo emolumento sit sollicitus. 

LIV. Dum habitas in cella tua, constitue cibo tuo 
prefinitam mensuram, et statutum tempus, et ne 
pretereas illud ; et da corpori tuo quantum indiget. 
ut valeat orare et colere Deum. Si vero oblatus tibi 
fuerit extra cellam tuam delicatus cibus, ne aa satie- 
tatem ex illo sumas, ut cito reverti valeas ad cellam 
tuam. 

LV. Si severint in te diaboli laborem quem ferre 
non valeas, ne acceptes ab eis; quoniam occupant 
cor hominis quibusdam rebus quas superare non 
valet, ut t:edio illum afficiant et deludant, Omoaia 
sane eorum negotia sunt sine mensura ac sine 
ordine. 

LV. Comede semel in die, sed non ad satietatem. 
Prebe corpori tuo quantum indiget, juxta exigen- 
tiam naturz. 

LVII. Mediam noctem ad invigilandum orationi 
decerne, alteram vero medietatem requiei corporis 
tui. Antequam autem cubitum eas, vigila per duas 
horas in oratione et laudibus, tum corpori tuo da 
requiem. Si pigretur corpus tuum, dum ad orationem 
surgendum est, dicito illi : Visne requiem capere 
hoc tempore, deinde abire ad longum supplicium ? 
Nonne przstat ut parum hic labores, tum requiescas 
illic cum sanctis in zeternum ? Tunc enim statim 








435 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


4354 


Tecedit a te pigritia, et adveniet tibi divinum auxi- A — LXIV. Si volueris egredi ab aliqua cella, cave ne 


lium. 

LVIII. Cum monachatus institutum amplexus fue- 
ris, nanumitte servum tuum; qui, si monachatum 
sequi velit, ne permittas ut habitet tecum. 

LIX. Si abieris ad vendendum opus manuum tua- 
rum, ne disceptes de pretio, ut szculares. Idem quo- 
que prastabis, si quid emas. Inopiam rerum Deo te 
propinquum facere scias. C 

LX. Si deposuerit apud te frater quispiam vas, 
illoque indigueris, ne tangas illud, nisi ipso con- 
sulto. 

LXI. Si quis frater rogaverit ut illi aliquid emas 
dum peregrinaris, facito ; si autem fratres fuerint 
tecum , sit in pr:esentia eorum. 


asportes aliquid ex ejus supellectile, sed relinque 
illam alicui fratri pauperi, et Deus largietur tibi 
quocunque abieris. 

LXV. De nulla re ita letantur diaboli, sicuti le- 
tantur de eo qui cogitationes suas spiritualem suum 
magistrum celat. Ne putes te Patribus similem eva- 
surum, nisi imitatus fueris eorum labores. 

LXVI. Serva teipsum a divitiis, earumque amo- 
re, quoniam corrumpunt fructum monachi. 

LXVII. Si pugnas adversus tentationem aliquam 
quai te oppressit, ne desistas, sed prosterne te co- 
ram Deo, et dic : Adjuva me, Domine, quoniam ego 
infirmus non valeo sustinere hanc pugnam; et ille 
opitulahitur tibi, si ex recto corde processerit depre- 


LXII. Si quid tibi mutuo datum fuerit, restitue B catio tua. Si certaveris, et viceris , ne glorieris, ne- 


illad cum eo fueris usus; nec detineas illud, donec 
abs te repetatur; et si quid illius fractum, resarcito. 
Si quid mutuo alicui dedisti, ne repetas illud, si no- 
veris illum non posse restituere, presertim si illo 
tibi opus non fuerit. 

LXIII. Si egressus jam a cella tua , postea repetis 
illun, et invenies aliquem fratrem jam ibi habitare, 
quzre tibi aliam; et cave ne illum inde expellas , ne 
contra te irascatur Deus. At si ipse sponte illam re- 
linquere voluerit , jam justificatus es; si autem ac- 
ceperit aliquid ex ejus supellectile, ne requiras id 
ab illo. 


que confidas ; sed tibi cave, quoniam hostis difficilio- 
rem priore pugnam in te machivabitur. 

LXVHI. Si deprecaris Deum, ne dicas : Domine, 
remove hoc a me, et concede mihi hoc; sed dicito : 
Domine Deus meus, tu scis quid mibi magis condu- 
cat, quocirca adjuva me , et ne permittas ut peccem 
tibi, et peream in peccatis meis, quia sum peccator 
infirmus; nec tradas me inimicis meis, quoniam con- 
fugi ad te; libera me, Domine, quia tu es fortitudo 
mea et spes mea; et tibi est potentia, et gloria, et 
beneficentia, et gratiarum actio in zeternum. Amen. 

Ezplicit Regula Isai abbatis. 





SANCTORUM PATRUM 


SERAPIONIS, MAGARIT, PAPHNUTIT, MACARII " AUTERIUS, 


REGULA AD MONACHOS, 


DE S. SERAPIONE, CAJETERISQUE HUJUS REGULJE AUCTORIBUS VETERUM TESTIMONIA. 





Palladius, Hist. Lausiac., cap. 7. 

Cum toto anno in monte Nitriz habitassem apud beatos et sanctos Patres, magnum Arsitium , et Puta- 
phastuim, et Hagionem, et Cronium, et Serapionem, et multis antiquorum Patrum spiritualibus narrationibus 
ab ipsis essem stimulatus, veni in intimam solitudinem. 

Idem, cap. 117. 

Ingresso est (Melania) in montem Nitrie, sanctos Patres conveniens beatum Pambo, et Christi famu- 

lum Arsitium , et magnum Serapionem , sanctum quoque Paphnutium et venerabilem Isidorum. 
Rufinus, Hist. eccles., lib. x1, cap. 4. 
Per idem tempus Patres monachorum vitz et antiquitatis merito , Macarius, et Isidorus, aliusque Maca- 


rius, atque Heraclides, et Pambus , Antonii discipuli per 


AEgyptum , et maxime in Nitriz deserti partibus 


habentur viri, qui consortium vitz: et actuum non cum czteris mortalibus, sed cum supernis angelis ha- 


bere credebantur 


Ibidem , cap. 8. 

Florebat igitur /Egyptus ea tempestate non solum eruditis in Christiana philosophia viris, verum etiam 
bis qui per vastam eremum commanentes, signa et prodigia apostolica simplicitate vitz» et cordis sinceritate 
faciebant. Ex quibus interim quos ipsi vidimus, et quorum benedici manibus meruimus, hi sunt : Macarius 
de superiore eremo , alius Macarius de inferiori , Isidorus in Sciti, Pambus in cellulis, etc. 

Palladius, Hist. Lausiac., cap. 91. . 

Cum quodam die convenisset (cum Cronio, et Jacobo claudo) etiam Papnnutius cognomento Cephala, 
qui dono cogitationis sacre Scripture Veteris Novique Testamenti pollebat, totam illam interpretabatur, 
cum Scripturam non legisset : ea autem erat modestia, ut virtutem propheticam celaret. 

Idem , cap. 90. 


Narravit nobis et Dei servus Paphnutius, praclari hujus sancti (Macarii) discipulus, quod cum quodam 


die sederet in aula sanctus Macarius, etc. 





* 


i5 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 136 


Sanctus Benedictus Anians abbas hanc ipsam et sequentes duas Regulas aliquoties in Concordia Regu- 
larum laudat , easque indiscriminatim communi appellatione Regulas Patrum vocat. 
Smaragdus quoque abbas multa ex iisdem ad Regulam sancti Benedicti affert, et antiquos monachorum 


Patres earumdem auctores citat. 





OBSERVATIO CRITICA IN 


-^—- 


REGULAM SHOUENTEM, 





« 

Hec quidem Regula quatuor illis sanctis abbatibus supranominatis inseribitim, -oam tamen ad ejusdem 
calcem hzc verba legantur : Explicit Regula Patrum abbatwun xxxvut. Que quidem verba, prout in im- 
pressis sic et in manuscriptis reperiuntur, omnino denotant hanc Regulam compositam fuisse in congrega- 
tione plurium abbatum, qui in unum congregati ardentissimis precibus Deum rogabant, ut spiritum saum 


mitteret ad illos instruendos, qualiter monac 


orum conversationem rite dirigerent, atque sanctam viL:e mo- 


nasticzte Regulam ordinare et statuere possent, prout ex ipsius Regula praefatione instruimur. Cum vero 
inter omnes przesentes majori sanctitatis fma floruerint prxnominati abbates, sic et eorum quatuor piis- 
simis sancilis acgquieverunt et reliqui; quod exinde composita sit hzec Regula, complectens vera przecepta 
moralia ad recipiendos novos monachos necessaria , et jam receptis instruendis adaptata; pra»sertim circa 
jejunandi modum et laborem manuum, nec non circa prxstandam debitam superioribus obedientiam, atque 


exhibendum zgrotis necessarium auxilium. Et quidem 


ima tria przcepta composuit sanctus Serapion, 


qualuor sequentia ahbas Macarius, alia quatuor sunt abbatis Paphnutii, et ultima quatuor abbas Macarius 


secundus. 





INCIPIUNT CAPITULA 


Regule monachorum vel Deum timentium pro discipulorum erudilione, id. est, Serapionis , 
Macarii , Paphnutii , et alterius Macarit , et aHorum xxxv. 


1. Preefatio. 

3, Serapion dixi!, de prima conjunctione ceenpbitarum. 

5. Idem ipse, de unanimítate, et jucuuditate fratrum. 

4. Qui suprà, de abbate et quomodo ei obediant mo- 
nachi. . 
$5. Macarius dixit, qualiter spirftuale exercitium ab his, 
qui przesunt, Patribus teneatur. 

6. Idem ipse, ut in oratione astantibus nullus siae prz- 
cepto Patris psilmu.n impouat. 

1. Idem | ipse, quoniodo examinentur, qui ex seculo 
convertuntur. 

8. Idem ipse, qualiter peregrini hospites suseipiantur. 


9. Paphnutius dizit, qualiter fejuniorum ordo teneatur. 

10. Item ipse, qualiter debent fratres operari. 

11. Hem qui $npra , qualiter tnfirmitas vel possibülitss 
corporum ab eo qui priest Patre consideretar. 

12. Item ipse, qualiter officiis se fratres preveniant. 

15. Alius Maesrius dixit, qualiter intor-se monastezia 
pacern tirmam obtineant. 

14. Idemque, qualiter. clerici hospites suscipiendi sunt 
jn monasterio. 

15. Qualiter culge siagulorum emendentur, 


16. Ut sine personarum acceptidne equalftér judiiceter. 
"P ExpliciuM Capilula. * -. 





INCIPIT REGULA SANCTORUM SERAPIONIS, MACARII, PAPHNUTII ET ALTERIUS 


MAC 


Cap. I. Prefatio. 


Sedentibus nobis in unum consilio satuberrimo, 
cum prece Dominum nostrum rogavimus, ut nobis 
distribueret Spiritum sanctum, qui nos instrueret, 
qualiter fratrum conversationem, vel Regulam vitz 
ordinare possimus. 


Car. Il. De prima conjunctione cenobitarum. Sera- 
pion dixit. 

Quoniam misericordia Domini plena est terra (Psal. 
xxxH), et multorum agmina ad vitz fastigium ten- 
dunt, et quia eremi vastitas et diversorum monstro- 
rum terror singillatim habitare fratres non permittit, 
optimum videtur Spiritus sancti preceptis obedire. 
Nec nostra propria verba possunt firma perseverare, 
nisi firmitas scripturarum,. e centesimo tricesimo 
secundo psalmo, nostrum ordinem flrmet, quo di- 
cit : Ecce quam bonum et quam jucundum habitare 
fratres in unum (Psal. cxxxn). Et iterum : Qui ha- 
bitare facit unanimes in domo (Psal. Lxvi); firmam 
jam nunc Regulam pietatis per Spiritus sancti osten- 
sionem fratribus ordinare prosequamur. 


ARUI 


Ca». Ill. Idem ipse, de unanimitate et jucunditate 
fratrum. 


Volumus ergo fratres unanimes in domo cum ja- 
cunditate habitare , sed qualiter unanimitas ipsa vel 
jucunditas recto ordine teneatur, Deo adjuvante, 
mandamus. 

Cap. IV. Qui supra, de abbate, el quomodo ei obe- 
diant monachi. 

Volumus ergo unum przesse seniorem super om- 
nes fratres, nec ab ejus consilio vel imperio quem- 
quam sinistrum declinare, sed sieut imperie Domini 
cum omni letitia obedire; dicente Apostolo ad He- 
brzxos : Obedite prepositis vestris, quin ipsivigilamt pro 
vobis (Hebr. xin). Et Dominus dixit : Nolo sacrif- 
cium, sed obedientiam ( Matth. 1x). Considerandum 
est quoque ab his qui se tali opere unanimes esse 
€upiunt, quia per obedientiam Abraham placuit Deo, 
Kt amicus Dei appellatus est (Jac. n). Per ebedien- 
tiam ipsi apostoli meruerunt testes Domino in tribm— 
bus et populis esse. Ipse quoque Dominus noster de 
supernis ad inferiora descendens ait : Non eem [a— 
cere voluntatem meam, sed ejus qui me itnisit (Joam., 


* 


ATI 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


438 


vi). His ergo tentis virtutibus firmata obedientia ma- Á proponantur. Si vero perseveraverint pulsantes , cis 


gnopere magnoque studio teneatur. 
Cap. V. Maearins digit, qualiter spiritugle egercitium 
ab his qui presunt Patribus teneatur. 


Quoniam fratrum insignia virtutum , habitationes 
queqng, vel obedientia superius conscripta sunt, 


nunc qualiter spirifmale exercitium ab his qui pra- 


suni Patribus teneatur Deo juvante ostendamus. 
Debetis , qui przestis Patres, fales vos exhjbere , ut 
Apostolus ajt : Estote forma credentibus (I Thes. 1) : 
hoc est, uf per qualitatem mysticz pietati et seve- 
ritatis fratrum animos ad coelestia de terrenis eriga- 
tis, dicente Apostolo : Argue , obsecra , increpa, cum 
omni potientia et doctrina (1I Tim. Y). Et alio loco 
inquit : Quid vultis, in virga veniam ad vos , an in 


hon negetur ingressus; sed is qui prdest Pater hu- 
]usmodi homines jntroire permittat, et qualiter vi- 
tam fratrum, vel Regulam tenere possint, ostendat. 
Quod si dives est, et habens multas divitias in sz- 
culo, et converti voluerit , debet primo Dei volunta- 
lem implere, et consequi preceptum illud przci- 
puum, quod adolescenti diviti dicitur : Vende omnia 
bona tua, et da pauperibus , et tolle crucem tuam , et 
sequere me (Marr. x). Deinde instruendus est ab eo 
qui prxeest Patre, ut nihil sibi relinquat, nisi crucem 
Christi, quam tenet, et sequatur Dominum. Crucis 
vero fastigia quz tenenda sunt, primo omni obe- 
dientia non suam voluntatem facere, sed alterius. 
Quod si voluerit monasterio partem conferre, noverit 


spiritu mansuetudinis (1 Cor. iv)! Decernendum est B quo ordine sive ipse, sive ejus oblatio suscipiatur. 


ab illo, qui przxest, qualiter circa singulos debeat pie- 
tatis affectum monstrare; et qualiter tenere debeat 
disciplinam, non immemor Domiti dicentis : 7n qua 
mensura mensi fueritis, remetletur vobis (Matth. v). 
Car. VI. Idem ipse, ut in oratione astantibus nullus 
sine praecepto abbatis psalmum imponat. 

Astantibus ergo ad orationem nullus presumat 
sine przecepto qui prxest Patris psalmi laudem emit- 
tere. Ordo iste teneatur, ut nullus Priorem in mo- 
nasterio ad standum vel psallendum ordine przsu- 
mat preecedere, dicente Salomone : Fili, primatum 


concupiscere noli ; neque accubueris prior in convivio, . 


ne veniat melior te, et dicat tibl * Surge , et con[usto- 
sem patiaris 'in die illa (Luc. xiv). Et iterum dieitur : 


IVoli altum sapere, sed time (Rom. xi). Quod si tar. C 


dat is dui prxest , oportet primum in notitiam ejus 
differre , et secundum ejus imperium obedire conve- 
nit, fratrés. - 
CA». VB. Idem Kd quomodo examinentur qui ez 
cule cenvertuntur. 
Qualiter vero exeminatio erga eos, qui de sxeulo 
convertunter teneri debeat, ostendamus vobis. Àm- 
putandz stmt primo eb hujuscemodi divifiz sseculi. 
Et si quis pauper ennverti wideatur, habet et ipse di- 
vitias , quas amputare debeat, quas Spiritus sanctus 
ostehdit per Balomohem dicens : Odit anima mea 
pauperem niperbum, et divitem mendacem (Eecl. xxv). 
FA alio loco icit : Siewt vulneratum superbum (Psal. 
LxxrvnP. Debet érgo ís qui prwest Pater, magno 


studio hahe Regulam tenore : ut si pauper conver- D 


titur, prime exponat sarcinam superbis, et sic exa- 
minatus suscipiatur. Debet ante omnia bumiliter im- 
bui, ut quod mognum et Deo accepum egerificium 
est, suam voluntatem "men faciat unusquisque ve- 
Sirum, fpaires; ced ad omne opus honum parati 
estele. Quidquid acciderit, aut justum quid fuerit, 
memopes eese debetis : Im tríbulatione patientes 
(Rom. zu); in operibus bonesti. Nolite vos invicem 
ed iracundiam provocare , sed semper bona sectamini 
(Eph. wi). li qui tales sunt, cum de szculi bujus ille- 
eebris libergri voluerint, appropianteg monasterio, 
hebdomada gro foribus jaceant : nulli cum eis de 
fratribus jungantur, et semper dura et laboriosa eis 


Et si voluerit de servis suis secum in monasterio 
conducere, noverit jam non eum servum babere, 
sed fratrem , ut in omnibus perfectus inveniatur 


: homo ille. 
Car. VIII. Idemque, qualiter peregrini hospites susci- 
es plantar. 


Yenientibus eig nullus nisi unus, cui cura circa 


- hospitale fuerit injuncta, occurrat, et responsum det 


venientibus. Orare, vel pacem offerre non liceat ulli, 
nisi primo videatur ab eo qui przest Patre; et ora- 
tione simul peracta , sequatur ordine suo pacis offi- 


" cium reddere. Nec licebit alicui fratri cum superve- 


niente sermocinari; non sit ulli cura interrogandi 
unde venerit, ad quid venerit, vel quando ambulatu- 
rus sit , nisi soli qui praest Patri, aut quibus ipse 
jusserit. Venientibus vero fratribus ad horam refe- 
ctionis, non licebit peregrino fratri cum fratribus 
manducare, nisi cum eo qui przest, Patre , ut possit 
:edificari. Nulli licebit cum eo loqui, nec alicujus au- 
diatur sermo, nisi divinus, qui ex pagina proferatur, 
et ejus qui przest Patris, vel quibus ipse jusserit lo- 
qui, ut aliquid de Deo conveniat. 

Cap. IX. Qualiter jejuniorum ordo teneatur. Paphnu- 

tius dizit. 

Magna et utilia ad anim salutem dicta sunt, fra- 
tres : nec hoc tacendum est, qualiter jejuniorum ordo 
tenendus sit. Nec aliud huic firmitati testimonium 
convenit, dulcissimi fratres, nisi illud, quod dicit : 
Petrus autem et Joannes ascendebant in templum circa 
horam orationis nonam (Act. ny). Bebet ergo iste 
ordo teheri, fratres, ut nullo die, nisi hora notía, re- 
ficiantar fratres ih monasterio, excepta Deminica 
die et quinquagesima Pentecostes. Die autem 'Do- 
minica nihil aliud agant, nisi Deo vacent, ne pro ali- 
qua occasione se velint, autalios excusare. Yamen 
contestor, fratres, quod nulia operatio in dié illa 
sancta comperiatur, nisi tantum hymnis, et psalmis, 
et canticis spiritualibus dies illa transigatur.] 

Car. X. Idem ipse, qualiter fratres debent operari. 

[temque prxcipimus. Debent ergo fratres istum 
ordinem tenere. À prima hora usque ad horam ter- 
tiam Deo vacent fratres ; a tertia vero usque ad no- 
nam, quidquid injunctum fuerit a Patre, sine aliqua 


459 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


440 


murmuratione faciant; meminisse debent hi, qui- A Quod si przsumpserit talia facere, noverit se in sy- 


bus injungitur, dictum Apostoli : Omnia que facitis, 
sine murmuratione facite (Phil. 1). Timere debent 
illud dictum terribile : Nolite murmurare, sicut qui- 
dam eorum murmuraverunt, et ab. exterminatore pe- 
rierunt (I Cor. x). Debet etiam, qui praest Pater, 
opus quod faciendum est uni injungere, ut caeteri 
ejus przcepto, cui injunctum fuerit, fratres obediant 
Sine querela. 

Car. XI. Qualiter infirmitas vel possibilitas corporum 

ab eo qui preest Patre cognoscenda sit. 

Si quis ex fratribus pro jejunio, vel operibus ma- 
nuum suarum, que Apostolus przcepit : Operantes 
manibus nostris, ne quem vestrum gravaremus (I Cor. 
1V) ; si is qui talis est, fuerit infirmitate obsessus, 


nodo episcoporum, aut in conventu fratrum suorum 
in audientiam venire : et tunc recedet tanquam ju- 
Dior suus, donec ab eo cui injuriam fecit, veniam 
petat, ut non per ipsius vitium alii despiciantur Pa- 
tres. llle vero monachus quantos fratres in alio mo- 
nasterio invenerit, tantos se noverit habere priores. 
Nec attendendum est, qui fuit antea ; sed proban- 
dum est, qualis esse ceperit. Susceptus vero si ha- 
bere videtur aliquid, sive in rebus, sive in codicibus, 
ultra ei possidere non licebit, ut. possit esse perfe- 
ctus, quod alibi non potuit. Residentibus vero fratri- 
bus, si fuerit aliqua de Scripturis collatio, et fuerit 
ex his talis scitus, non ei licebit aliquid dicere, nisi 
preceptum ei fuerit a Patre. 


providendum est ab eo qui przest, qualiter ipsa infir- B C4p, XIV. Idemque, qualiter clerici hospites suscipiendi 


xnitas sustentetur. Quod si infirmus est animo hujus- 

modi frater, oportet eum frequentius operari, consi- 

derando Apostolum, qualiter corpus suum servituti 

Tedigit (/ Cor. ix). Hoc autem observandum est, ut 

in nullo voluntatem suam faciat ille. 

Car. XII. Qualiter officiis mutuis se fratres prave- 
- niani. 

Si congregatio multa est, debet is qui prxest Pa- 
ter disponere hebdomadarios, et ordinem officii 
quo sibi invicem succedant ad ministrandum; et 
decernere debet ille, quomodo debeat esse, qui cella- 
rium fratrum contineat. Debet talis tantummodo 


eligi, qui possit in omnibusgulz sux suggestionibus 


, dominari, et evangelico ordine fratribus suis victum 
gubernare : qui timeat Judz sententiam, qui ab ini- 
tio fur fuit. Studere debet qui huic officio deputa- 
tur, ut audiat : Quia qui bene ministraverit, bonum 
gradum acquirit (Joan. xi); et animx suze lucrum 
facit (1 Tim. 1i). Nosse debent etiam fratres, quia 
quidquid in monasterio tractatur, sive in vasis, sive 
jn ferramentis, vel cxtera omnia, esse sanctificata. 
Si quis de fratribus aliquid negligenter tractaverit , 
partem se habere noverit cum illo rege, qui in vasis 
domus Dei sanctificatis, cum suis bibebat concu- 
binis, et qualem meruit vindictam (Dan. v). Custe- 
dienda sunt ista precepta, et per singulos dies in 
aures fratrum recitanda sunt, ut non condemnentur 
jn peccatis suis. 
Cap. XIII. Qualiter inter se monasteria pacem fir- 
mam obtineant, alius Macarius dixit. 
Quoniam veritas protestatur, qux dicit: In ore 
duorum vel trium testium stabit omne verbum (Matth. 
xvin); firmanda ergo est Regula pietatis, nec tacen- 
dum est, qualiter inter se monasteria pacem firmam 
obtineant. Non licebit de alio monasterio, sine vo- 
luntate ejus qui preest Patris, fratres recipere ; sed 
nec videre oportet, dicente Apostolo : Quia qui pri- 
mam fidem irritam fecit, est infideli deterior (I Tim. v). 
Quod si precatus fuerit ab eo qui przest Patre, ut 
in alio monasterio ingrediatur, commendetur ab 
eo ei qui prxest ubi esse desiderat, et sic suscipia- 
tur. Nam sine voluntate qui presse debet in mo- 
hasterio Patris, nullatenus alibi recipiatur íratér. 


sint in monasterio. 


Cum omni reverentia ut ministri altaris, non li- 
cebit nisi ipsis orationem complere, sive ostiarius , 
sive minister est templi Dei. Quod si aliquo casu 1la- 
psus est, et in eo, quod dicitur, probatus crimine , 
non liceat ei ante eum qui preest Patrem, vel se- 
cundum complere. Nulli permittatur clerico in mo- 
nasterio habitare, nisi ei tantummodo quem lapeus 
peccati ad humilitatem deduxit, et est vulneratus , 
ut in monasterio humilitatis medicina sanetur. Hsc 
vobis tenenda sufficiant, fratres, custodienda con- 
veniant, et eritis irreprehensibiles in populo Dei. 


Car. XV. Qualiter culpe singulorum emendentur. 


C Nec hoc tacendum est, qualiter culpe singulorum 


emendentur, pro qualitate culpe erit excommunica- 
tio. Ergo iste ordo teneatur. Si quis ex fratribus 
&ermonem otiosum emiserit, ne reus sit concilii, 
precipimus eum triduó a fratrum congregatione 
vel colloquio esse alienum, ut nullus cum eo junga- 
tur. Si vero aliquis deprehensus fuerit in risu, vel 
in scurrilitate sermonis, sicut ait Apostolus, qae» ad 
rem non pertinent. (Ephes. v), jubemus hujusmodi 
duarum hebdomadarum spatio in nomine Domini 
omni flagello humilitatis coerceri, dicente Apostolo : 
Si quis frater nominatur iracundus aut superbus, aut 
maledictus, hunc notate (1 Cor. v), et non odite ut 
inimicum, sed corripite ut fratrem (17 Thes. u1). Et 
in alio loco : Si quis frater fuerit preventus in aliquo 


D delicto, vos qui spirituales estis, instrwite hujusmodi 


(Gal. vi), et corripite fratrem; ita ut per humilitatis 

frequentiam non reprobus, sed probatus in congre- 

gatione perseveret. 

Car. XVI. Ut sine personarum acceptlone equaliter 
judicetur. 

Hoc ante omnia precipimus vobis, qui huic off- 
cio przestis, ut personse a vobis non accipiantur, 
sed xquali affectu omnes diligantur, et per corre- 
ptionem oranes sanentur, quia zqualitas placet apad 
Deum, dicente Propheta : Si vere utique. justitiam 
loquimini, juste judicate, filii hominum (Psal. v.i). 
Nec latere vos volumus, quia qui non corripit erran- 
tem, noverit se pro eo rationem redditurum, Estote 





4A CODEX REGULARUM. — PARS I REGULAE PP. ORIENT, 443 
fideles et boui doctores ad omnes; corripite inquie- A cipielis, in nomine Patris, et Fili, et Spiritus 
tos; suscipite infirmos ; patientes estote ad omnes; — sancti. 

et quantos fueritis Jucrati, pro tantis mercedem ac- Eaplicit Regula Patrum abbatum xxxvm. 








SEQUITUR ALIA PATRUM REGULA AD MONACHOS, 





OBSERYATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM, 


ww 





An hsc secunda Patrum Regula compilata fuerit a suprarelatis abbatibus, merito dubitatur, cum nomen 
nullius auctoris proscribatur : quamvis praefatio fateatur plures sanctos Patres in unum convenisse, ad 
ordinandam Regulam profectui fratrum :zque ac prepositorum adaptatam ; quatenus in. monasterii regi- 
mine tam superior quam inferior sine hzsitatione ad operandum procedere valeat. Adeoque apparet, quod 
sit supplementum alterius Regulze a quatuor prefatis abbatibus prescripte:; quia hzc praesens Heyula pro 
coenobitis composita est, ut pote prescribens tempora et modum recitandi Officii divini , laboris manuum. 
Deinde disserit de infantium submissione, de fraterna correctione, de vitando omni murmurandi genere, etc. 
Quz omnia precepta, septem numero et quidem sat compendiosa, monachis in commune viventibus omnino 


necessaria sunt. 





INCIPIUNT CAPITULA REGULAE A SANCTIS PATRIBUS PROLATAE, 





1. De unanimitate ebaritatis, et de diligendo ac obtem- y facultatem. 
perando abbati, 5. De cursu orationis, et horis operandi, ac de corre- 
2. Ut non se fabellis vanis destruant, etutíinconventu — ctione delinquentium. 
nisi interrogatus quis loquatur. 6. De his, qui ad opus Dei tarde occurrunt, 
9. Ut sdvenient peregrino nihil plus exhibeat quis, 7. Ut frater qu pro qualibet culpa arguitur patientiam 
occursum humilem et pacem. . babeat, et ut ad mensam nemo loquatur. 
4. Ut prsesente seniore psallendi loquendive non habest . Eazpliciunt Capitula. 


nm 
INCIPIUNT PATRUM REGULJE, 





PRAEFATIO. 

Cum resideremus in unum in nomine Domini no- 
stri Jesu Christi, secundum traditionem Patrum 
sanctorum virorum, visum egt nobis conscribere 
vel Regulam ordinare, qua in monasterio teneatur 
ad profectum fratrum ; ut neque nos laboremus; 
neque sanctus prapositus, qui constitutus est in 
loco, dubitationem aliquam pati possit: ut omnes 
unanimes, sicut scriptum est, et unum sentientes : 
invicem honorantes (Phil. n ), ea quz statuta sunt 
a Domino jugi observatione custodiant. 

I. Ante omnia habentes charitatem, humilitatem, 
patientiam, mansuetudinem, vel cztera qux docet 
sanctus Apostolus (Col. n1); ita ut nemo quidquam 


C Deum. In conventu omnium nullus junior quidquam 


nisi interrogatus loquatur. Ceterum si quis vult 
consolationem accipere, vel verbum audire, secre- 
tum et opportunum tempus requirat 

IH. Advenienti peregrino nihil plus exhibeat 
quam pacem, reliquum non sit illi cura, unde vene- 
rit, pro quo venerit, vel quando ambulaturus sit, 
nec se jungat ad fabulas cum illo 

IV. Illud quoque observandum est, ut prwsente 
seniore quocunque, vel prz:ecedente in ordine psal- 
lendi, sequens non habeat facultatem loquendi, . vel 
aliquid pr:sumendi , nisi tantum is qui in ordine, 
ut dictum est, procedere videtur. Hoc usque ad 
imum ante omnia in oratione, seu in opere, sive in 


suum vindicet, sed sicut scriptum est in Actibus D responso dando erit servandum. Si vero simplicior 


apostolorum, habeant omnia communia ( Act. 1v). 
]lle vero qui przpositus est, Dei judicium, et ordi- 
nationem sacerdotis in omnibus timere, diligere et 
obaudire debet secundum veritatem : quia si quis 
jllum putat se spernere, Deum spernit : sicut scri- 
ptum est : Qui vos audit, me audit; et qui vos sper- 
nit, me spernit : Et qui me spernit, spernit eum 
qui me misit (Luc. x). lta ut sine ipsius voluntate 


fuerit, vel impeditior sermone, et dederit locum, ita 
demum sequens loquatur. Omnia tamen in charitate 
flant, non per contentionem, vel aliquam presum- 
ptionem. 

V. Cursus vero orationum vel psalmorum, sicut 
dudum statutum est, ulira tempus istud meditandi 
operandique servabitur. Ita meditationem habeant 
fratres, ut usque ad horam secundam legant ; si ta- 
men nulla causa exstiterit, qua necesse sit etiam 


nullus frater quidquam agat, neque accipiat ab ali- 
«quo aliquid, neque det, nec usquam prorsus recedat 
sine verbo. 

II. Observantes etiam hoc, ut non se invicem fa- 
»»ulis vanis destruant, sed unusquisque opus suum 
zueditetur et custodiat, et cogitationes habeat apud 


pretermissa meditatione aliquid fieri in commune. 
Post horam vero secundam unusquisque ad opus 
suum paratus sit : et usque ad horam nonam quid 

quid injunctum füerit, sine murmturatione vel hesita- 
tione (Phil. 1) perficiat, sicut docet sanctus Aposto- 


—- 


MS 
lus. Si quis autem murmuraverit, vel contentiosus 
exstiterit , aut opponens In aliquo contrariam vo- 
luntatem preceptis, digne correctus tam diu absti- 
neat, quandiu vel culpze qualitas poposcerit, vel se 
penitendo humiligverit atque emendaverit. Cor- 
rectus autem,non audeat usquam recedere, Si quis 
vero de fratribus, vel qui in cellis consistunt, ejus 
errori consenserit, culpabilis erit atque excommu- 
hicatione dignissimus. 

VY. Ad horam vero orationis dato simo, si quis 
non statim prztermisso omni opere quod agit ( quia 
nihil orationi preponendum est) paratus fuerit, fo- 
ras excludatur confundendus. Operam vere dabunt 
singuli fratres, ut tempore quo missx fiunt, sive die 
sivo nécte, quando diutius ad orationem standum 
est, non deficiant, vel superfluo foras recedant; quia 
Scriptum est in Evangelio : Oportet. autem semper 


orare, et non deficere ( Luc. xvin ). Et alio loco : 


Non impediaris órafe semper. Si quis auterh non 
necessitate, sed magis vitio procedendum putaverit, 
cisat see, cum deprehensus fuerit, culpabilem jndi- 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


444 
candum; quia per suem mogligentiem et alios in 


À vitium mittit. In vigiliie observandum est, quando 


omnes conveniunt, quicunque gravatur somno, e£ 
exit foras, non se fabulis occupet, sed statim redeat 
Rd epus, ad quoi convenjfur, [n edagmegetione au- 
tem ipsa ubi legitur, aurem semper ad, Scripturas 
habeant, et silentium observent omnes. 

VII. Hoc etiam addendurh fuit, ut frater, qui pro 
qualibet culpa arguitur vel increpatur, patientiam 
habeat, et non respendest. erguanti ; «nd bopgilet ce 
jn omnibus, secundum préceptem Bomini dicentis : 
Quia Deus humilibus dat gratinin, stiperbts autem 
vesistit (I Petr. v). Et, qui se humiliat, exaltabitur 
(Luc. xtv). Oui verp sepins oerreptus non se emen: 
daverit, novisslmus in ordine stare Jubeatur ; sicut 
Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus et phblicamu 
(Matth. xvni). Ad mensam. autem specialiter nullus 
loquatur, nisi qui przest, vel qui "fnterrogatos 
fuerit, ] a 00 7 
mE Esplicit Regula, - 





SEQUITUR TERTIA PATRUM REGULA AD MONACHOS. 





OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM. 





Hec est tertia Patrum in unum convenientium Regula, et quidem maxime cenobitis prescripta : con- 


stat XIV preceptis tam ad monachos quam abbates et praepositos directis, qu 
disciplinam monasticam. Nam in primxva vitz: monasticae iasttntione monachi ad clericatum 


centiorem 


communiter non evebebantur; prout hic supponitur : neque primis illie seculis, presertim tempore saneti 
hnutii, etc., reperitur 


Antonii, Serapionis, Pachomii, P 


orum nonnulla sapiunt re- 


a monastica Latine scripta ; quemadmodum 


et hec conscripta fuisse videtur ob varios terminos ab Occidentalibus sive Latinis monachis communiter 
usitatos, qui raro inveniuntur in Regulis ex lingua /E£gyptiaca vel Grxca tranelatis. Denique novitatem sapit 


proscriptus niger cucullí color, cum ante seculum septimum, imo tardius, vix 


reperiri possit aliquis detet- 


minatus color monachis designatus fuisse; recens enim est distinetio exorta inter monachos nigros «& 


Blbos. 





INCIPIUNT CAPITULA REGULJE A SANCTIS PATRIBUS PROLATY.E. 





1. De converszis. 
$. Ut abbas nihil sibi proprium vindicet. 
S. De vestimentis monachorum. 
4. Ut nulla mulier ad monasterium vel agrum mona- 
chorum accedat. 
long monascborum. 
6. De his, qui ad opus Dei tarde occurrunt. 
7. De silentio ad mensam. 
8. Ut ad necessaria qu:erenda bini vel terni mittapter. 


9. Ut nusquam sine przecepto senioris egrediantur, 

10. De his, qui de menasterio exire volyeriat. 

11. Ut abbas cum frairibus reficiat omni tempore. 

12. Ut nuilus'fnonachus in 1ofirmitate positus parentam 
studio commendetur. 

13. De bis qui furtum faciunt. 

14. Ut nullus alterius monachum sine permisiea abbatis 


Bosciplat. 
Eazpliciunt Capitula. 





INGIPIT REGULA. 


I. Cum in nomine Demini, una cum fratribus D tribus, velat Regula continet. Quod 8i susceptos 


nostris convenissemus, inprimis placuit ut Regula 
et instituta Patrum per ordinem legerentur : quibus 
lectis placuit, si de saeculo quis in monasterio con- 
verti voluerit, Regula ei introeunti legatur, et om- 
mes actus monasterii illi patefiant. Quod si omnia 
apte susceperit, sic digne a fratribus in cellula sus- 
cipiatur, tum si aliquam in cellulam voluerit inferre 
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra- 


fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed 
etiam nec de seipso ab illa judicabit hora. 

II. Abbati vero nulli liceat sibi quidquam proprie 
vindicare, cum omnia Deo propitio in illius maneanm 
potestate. Si quis vero, quod in Regula junioribu: 
prohibetur, sibi aliquid ex successione parentum, 
seu quolibet donato retinere presumpserit, et noa 
omnia in commune posuerit, a fratribus arguatur. 








A15 


CODEX REGULARUM. — PARS TI. REGULAE PP. ORIENT, 


446 


Si in vitio perstiterit, in notitiam episcopi defera- A ebrietati se sociaverit; aut si in proximo transmis 


tur; qui si ab episcopo correptus nec sic emenda- 
verit, deponatur. 

Il. Vestimenta vero fratribus necessaria ita ab- 
bas omnibus ordinare debet, qute monachis deceent ; 


non diversis coloribus tineta, exceptis cucullis qua . 


comparantur, si fueriet migrs, uti eas debere cen- 
gemus. 

IV. Familisrietem omnium mulierum, tam pa- 
rentum quam extranearum, pro custodienda vita vel 
cavendis laqueis diaboli, ab omnibus monasteriis 
vel eulturis monachorum ; seu frequentationem mo- 
nachorum a monasteriis puellarum, sicut Regula 
docet, prohibere censemus. Neque ulla mulier in 
interius atrium mopasterii ingredi audeat. Quod si 


sus, pro sua levitate vel gula, non statim expedita 
necessitate ad cellam redierit, cum in id facinus 
fuerit detectus, ut oanones deeeht, awt triginta die- 
bus a communione separetur, aut virgis csesus 
emondetur. 

, À. Quod si casu quis frater de cellula ex qualibet 


"scandali causa exire voluerit, nihil penitus nisi nu- 


galissimo induatur vestimento, et extra coommunio- 
nem infidelis discedat. : 

XI. Hilud quoque statuimus ut abbates omn! tem- 
pore cum fratribus reficiant : quia eo tempore quo 
fratres aut pro negligentia arguere, aut spiritali 
debent sermone imbuere, absque certa necessitate 
Be removere non debent. 


cum consilio vel voluntate ahbatis monasterium vel B XII. Id etiam pro custodienda fama specialiter 


cellulas monachorum quzdam fuerit ingressa, me- 
rito ipse abbas et nomen abbatis deponat, et infe- 
riorem se omnibus presbytesis vecognoseat, quia 
talis sancto gregi prssponi debet, qui eos immacu- 
Jatos Deo offerre procuret ; non per quaslibet fami- 
liaritates diabolo sociare festinet. 

V. Metotino dicto fratres lectioni vacent usque ad 
horam secundam : sj tàmen nullà causa exstiterit 
qua necesse sit etiam praetermissa lectione aliquid 
fieri in commune. Post horam secundam unusquis- 
que ad opas suum paratus sit usque ad horam no- 
nam : quod injunctum fuerit, sine murmuratione 
perficiat. 

V). Ád horam vero orationis dato signo, qui non 
statim prztermisso omni opere quod agit (quia 
nihil oratiopi prapomendum est) paratus fuerit, ab 
sibbate vel preposito corripiatur : et nisi prostratus 
veniam petierit, excommunicetur. 

VII. Ád mensam autem specialiter nullus loqua- 
fus, wisi qui praeest, vel qui interrogatus fuerit. 

VH. Ad necessaria quzerenda in cellula, bini 
egrediantur vel termi fratres : et ita illi, quibus cre- 
ditur, non qui verbositatem aut gulam sectantur. 

IX. Si quis vero extra conscientiam abbatis vel 
prepositi, qualemcunque loan egressus, guls vel 


Btatuimus, ut nullus monachus in infirmitate positus 
relicto monasterio parentum suorum. studio com- 
mendetur : qui$ magis eum szeularium spectaculo- 
rum visu aut auditu pollui censemus, quam ab agri- 
tudine posse purgari. 

XIII. Si quis vero monachus fartum fecerit, quod 
potius sacrilegium dici potest, id censuimus ordi- 
nandum, ut junior virgis czsus tanti critninis reus 
nunquam officium clericatus excipiat; si vero jam 
clericus in id facinus fuerit deprehensus, nominis 
ipsius dignitate privetur : cui sufficere potest pro 
actus sui levitate, implota poenitentix satisfactione 
communio. 

XIY. Monachum nisi abbatis sui aut permissu aut 
voluntate &d aliud monasterium commigrantem , 
nullus abbas aut suscipere, aut retinere presumat. 
Quod si ad districtiorem Regulam non pro actus sui 
levitate tendentem abbas suus ipsum ad alterum m», 
nasterium transive permiserit, ut inde postea sub 
aliqua occasione egredi presumat, nulla ratione 
permittimus. Sane si quis post hanc diligentiseimam 
sanctionem, non observare qu: sunt superius com- 
prehensa, przsumpserit, reum se divinitatis pariter 
et fraternitatis judico faturum esse cognoscat. 

Explicit Regula a SS. Patribus prolata. 





S. MACARII ALEXANDRINI 


ABBATIS NITRIENSIS. 
REGULA AD MONACHOS. 


DE S. MACARIO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMONIA. 


Martyrologium Rom. postridie Kal. Jan. 


In Thebefde ecommenoratio S. Macarii Alexandrini ab 


tis. 


S. Hieronymus , epistola 25. 


Quid ante non 


res annos Nitric gestum sit, referemus. Quidam ex fratribus, parcior magis quam ava- 


rior, centum solidos, quos lina texendo acquisiverat, moriens dereliquit. Initum est inter monachos conci- 
q q q | 


lium (nam in eodem 


oco circiter quinque millia divisis cellulis habitabant) quid facto opus esset: alii 


pauperibus distribuendos ; Macarius vero, et Pambo, et Isidorus, et ceteri, quos Patres vocant, sancio in 
eis loquente Spiritu, decreverunt infodiendos esse cum eodem, dicentes : Pecunia (wa tecum s in perdi- 


fionem. 


Socrates, Hist. eccl. lib. vv, cap. 48. 
Macarias Alexafidrinus eum e:elera quidem omnia AEgyptio Macario esset similis, in hoc tamen dispar 


MT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS . us 
fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et jucundum se przbuit, et urbanitate quadam faceta adole 
centulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit. 

Sozomenus, Hist. eccl., lib. v1, cap. 19. 


Altero vero Macarius aáiu post presbyter factus, omnia fere vite ac discipline severioris exercitia exper- 
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, quzedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit. 


Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum. 

Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Mac- 

rius ab illustri viro Ántonio monachorum fere quinque millia susceperat gubernanda. 
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 1l. 

Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem best 

Macarius /Egyptiorum indidit monachis ministrare. 
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium. 

Legebat studiose Basilii »rveclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insi- 
tuta sanctissima. | 

Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa indt 
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regule saucii Benedicti transeribunt. 








OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM. 


Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominz- 
tur, ad quorum distinctionem hujus Regul auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in ill 
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti 
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quinque millium monachorum regimen in Ni- 
trize monasterio reliquit, si fides auctori Vit: sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex 
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Antonium invisens, 3) 
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum 
a Deo mihi concessarum haeredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo 
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit Taben- 
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Taberinarum abbas diri- 
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentiz omnisque 
perfectionis exemplis. Hinc mirum non est quod antiqui prz»sentem sancti Macarii Regulam in tanto preti 

abuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctos Jon 
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxculi exordio, ex celeberrimo cenobio 
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus 
Vita apud Mabillonium, tom. I, pag. 655, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studüt 
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis, 
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observait- 
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum insuluüs 
ah exordio coenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sancus 
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit circa annum 661. Ut ut hzc sint, hoc unen 
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedietus ex hac sancti Macar! 
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Regulam attentius legenti apparebit. Iotraà 
prxter hanc suam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etiam ad mone 
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, r- 
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant 
nonnulli quzdam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse. : 





INCIPIT REGULA 8. MACARII, 


Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum. 


I. Milites ergo Christi sic taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : (uia qri 
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam — se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalle 
continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto — bitur (Luc. xrv). 
corde, et ex tota virtute sua (Marc. xi). IV. Preceptum senioris ut salutem suscipi 

II. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe- — non murmurando ullam operam facias : non rest 
dientiam , pacifici, mites, moderati, non superbi, — sionem contra praceptum usurpes. 
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non. V. Non te extollas, aut magnifices aliquam "t 
verbosi, non praesumptuosi , non sibi placentes, sed — lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid Itn 
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan- —congaudeas, aut in damno contristeris. 
tes, nec dicentes quidquam praeter quod bonum VI. Non te familiaritas ulla s:cularis trahal, *' 
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati, tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam ul 
in humilitate perfecti, in obedientia precincti, in — paradisum babeas; fratres tuos spirituales ut *'T 
vigiliis instantes, in jejunio hilares. nos confidas habere parentes. 

Ili, Nullus se alio justiorem arbitretur : sed unus- VII. Prepositum monasterii timeas ut dominos 











49 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


450 


diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe- 


tet diligere fratres, cum quibus etiam te confidis vi- 
dere gloriam Christi. 

VIII. Non odertis laboriosam operam (Eccl. vn) ; 
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe- 
cius, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi- 
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo 
requiescere te credas. 

IX. Cursumque monasterii super omnia diligas. 
Qui vero szpius orare voluerit, uberiorem inveniet 
misericordiam Christi. 

X. Matutinoque dicto .ita meditationem babeant 
fratres usque ad horam secundam : si tamen nulla 
causa exstiterit, qua necesse sit etiam preetermissa 
meditatione aliquid fleri in commune. 


XI. Post horam vero secundam unusquisque ad B 


opus suum paratus sit usque ad'horam nonam, ut 
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi- 
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. 1). 

XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio- 
Sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo- 
luntatem preceptis, digne correptus secundum ar- 
bitrium senioris vel modum culpz, tandiu abstineat, 
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni- 
tendo humiliaverit , vel emendaverit; ita ut corre- 
' pius non audeat usquam recidere. 

XIII. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel 
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori 
consenserit, culpabilis erit. 

XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui 
non statim przteermisso omni opere quod agit para- 
tus fuerit, foras excludatur, ut erubescat ; quia ni- 
hil orationi prsponendum est. 

XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore 
quo miss in vigiliis observandis fiunt, quando om- 
nes conveniunt, ne deficiant. Quicnnque gravatur 
somno , exeat foras, non se fabulis occupet : sed 
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega- 
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri- 
pturas habeant, et silentium observent. 


XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui 
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien- 
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed 
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do- 


rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere 
ad te veniat, et videat te lizsitantem, et conterina- 
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter 
age. 

XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non 
nosse , factam posse tolerare. Non te inania sedu- 
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo 
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren- 
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres. 


XXII. Si ad necessaria requirenda e monasterio 
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus 
creditur, qui timorem Dei in se babere videntur, 
non qui verbositatem aut gulam spectantur. 


XXIII. Ergo si quis de s:culo ad monasterium 
converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et 
omnes actus monasterii illi patefiant. Qui si omnia 
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in 
monasterio. 

XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre 
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra- 
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue- 
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam 
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid 
prius erogavit pauperibus, aut veniens in cellulam 
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum 
ut aliquid habeat in sua potestate. 


XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter- 
tium diem inde exire voluerit, nihil penitus accipiat, 


C nisi in veste qua venit. Quod si casu transierit, 


nullus h:redium ejus adire debeat. Quod si impul- 
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur 
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re- 
petit fuerat recitata. 


XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit 
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa- 
tur. Quod si coram omnibus Ííratribus prostratus 
veniam postulaverit, dimittatur illi. 


XXVII. Nam si in sua voluerit perseverare ne- 
quiia et superbia, et dicat : Hic ego durare non 
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi 
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di- 
xisse prius audierit, referat preposito, et praeposi- 


mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, yy tus abbati. Abbas coram omnibus fratrihus resideat, 


superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat, 
ezaltabitur (Matth, xxm)... 


XVII. Qui vero ssepius corripitur et non se emen- 
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui, 
si nec sic quidem se emendaverit, extraneus ha- 
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus 
et publicanus (Matth. xvi), 

XVIII. Ad mensam autem specialiter nullos lo- 
quatur, nisi qui praeest vel qui interrogatus fuerit. 

XIX. Nullus se in $ua peritia neque in voce exal- 
tet, sed per humilitatem et obedientiam letetur in 
Domino. 

XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xir), 


et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora- 
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si 
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur. 


XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio 
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis- 
simo vestimento, et extra communionem infidelis 
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt 
regnum, et filii computantur Altissimi (Matth. v), 
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii 
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super 
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem, 
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. Lxvi)? 

XXIX. Quarta et sexta feria qui infringunt jeju- 


AT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 448 


fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et juenndum se prebuit, et urbanitate quadam faceta adoles- 
eentulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit. 
Sozomenus, Hist. eccl., lib. 111, cap. 15. 
Altero vero Macarius aiu post presbyter factus, omnia fere vite ac disciplinze severioris exercitia exper- 
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, quzedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit. 
Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum. 
Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Maca- 
rius ab illustri viro Antonio monachorum fere quinque millia susceperat gubernanda. 
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 1. 
Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus 
Macarius /Egyptiorum indidit monachis ministrare. | 
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium. 
Legebat studiose Basilii »r:zeclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti- 
tuta sanctissima. 


Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa inde 
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regula saucti Benedicti transeribunt. 








OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM. 


Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominan- 
tur, ad quorum distinctionem hujus Regulz auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in illa 
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti 
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quiaque millium monachorum regimen in Ni- 
trie monasterio reliquit, si fides auctori Vitx:e sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex 
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Ántonium invisens, ab 
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum 
a Deo mihi concessarum hzredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo 
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit Tsben- 
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Tabennarum abbas divi- 
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentiz? omnisque 

rfectionis exemplis. Hine mirum non est quod antiqui prxsentem sancti Macarii Regulam in tanto pretio 
habuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctus Joan- 
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxeuli exordio, ex celeberrimo coenobio 
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus 
Vita apud Mabillonium, tom. 1, pag. 635, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studuit 
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis, 
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observatio- 
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum institutis 
ab exordio cenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sanctus 
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit circa annum 661. Ut ut hzc sint, hoc unum 
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ex hac sancti Macarii 
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Hegulam attentius legenti apparebit. Interea 
preter hanc suam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etjam ad mona- 
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, re- 
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant 
nonnulli quaedam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse. 





INCIPIT REGULA 8. MACARII, 


Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum. 


I. Milites ergo Christi sic taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : Quia qui 
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam se ezaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalta- 








continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto 
corde, et ex tota virtute sua (Marc. xi). 

ll. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe- 
dientiam, pacifici, mites, moderati, non superbi, 
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non 
verbosi, non przssumptuosi , non sibi placentes, sed 
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan- 
tes, nec dicentes quidquam preter quod bonum 
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati, 
in humilitate perfecti, in obedientia przcincti, in 
vigiliis instantes, in jejunio hilares. 

lll, Nullus se aljo justiorem arbitretür : séd unus» 


bitur (Luc. xiv). 

IV. Praeceptum senioris ut salutem suscipias ; 
non murmurando ullam operam facias : non respon- 
sionem contra preceptum usurpes. 

V. Non te extollas, aut magnifices aliquam uti- 
lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid lucri 
congaudeas, aut in damno contristeris. 

V]. Non te familiaritas ulla sxcularis trahat, se 
tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam nt 
paradisum habeas; fratres tuos spirituales ut xwter- 
nos confidas habere parentes. 

VII. Prepositum monasterii timeas ut dominam, 





449 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


450 


diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe- 


tet diligere fratres, cum quibus etiam te confldis vi- 
dere gloriam Christi. 

VIII. Non oderus laboriosam operam (Eccl. vn) ; 
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe- 
ctus, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi- 
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo 
requiescere te credas. 

1X. Cursumque monasterii super omnia diligas. 
Qui vero sz pius orare voluerit, uberiorem inveniet 
misericordiam Christi. 

X. Matutinoque dicto .ita meditationem habeant 
fratres usque ad horam secundam : si tamen nulla 
causa exstiterit, qua necesse sit etiam pr:etermissa 
meditatione aliquid fieri in commune. 


XI. Post horam vero secundam unusquisque ad B 


opus suum paratus sit usque ad'horam nonam, ut 
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi- 
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. 11). 

XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio- 
sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo- 
Juntatem preceptis, digne correptus secundum ar- 
bitrium senioris vel modum culpz, tandiu abstineat, 
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se peeni- 
tendo humiliaverit, vel emendaverit ; ita ut corre- 
ptus non audeat usquam recidere. 

XIII. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel 
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori 
consenserit, culpabilis erit. 

XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui 
non statim prztermisso omni opere quod agit para- 
tus fuerit, foras excludatur, ut erubescat ; quia ni- 
hil orstioni przponendum est. 

XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore 
quo missz in vigiliis observandis fiunt, quando om- 
nes conveniunt, ne deficiant. Quiennque gravatur 
somno, exeat foras, non se fabulis occupet : sed 
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega- 
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri- 
pturas habeant, et silentium observent. 


XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui 
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien- 
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed 
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do- 


rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere 
ad te veniat, et videat te lizesitantem, et conterina- 
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter 
age. 

XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non 
nosse, factam posse tolerare. Non te inania sedu- 
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo 
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren- 
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres. 


XXII Si ad necessaria requirenda e monasterio 
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus 
creditur, qui timorem Dei in se habere videntur, 
non qui verbositatem aut gulam spectantur. 


XXIII. Ergo si quis de ssculo ad monasterium 
converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et 
omnes actus monasterii illi pateflant. Qui si omnia 
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in 
monasterio. 

XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre 
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra- 
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue- 
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam 
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid 
prius erogavit pauperibus, aut veniens in cellulam 
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum 
ut aliquid habeat in sua potestate. 


XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter- 
tium diem inde exire voluerit, nihil penitus accipiat, 


C misi in veste qua venit. Quod si casu transierit, 


nullus hzredium ejus adire debeat. Quod si impul- 
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur 
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re- 
petit fuerat recitata. 

XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit 
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa- 
tur. Quod si coram omnibus fratribus prostratus 
veniam postulaverit, dimittatur illi. 


XXVII Nam si in sua voluerit perseverare ne- 
quitia et superbia, et dicat : Hic ego durare non 
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi 
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di- 
xisse prius audierit, referat przposito, et praeposi- 


mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, p tus abbati. Ábbas coram omnibus fratribus resideat, 


superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat, 
exaltabitur (Matth. xxm). 


XVII. Qui vero sepius corripitur et non se emen- 
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui, 
si nec sic quidem se emendaverit, extraneus ha- 
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus 
et publicanus (Matth. xviu). 

XVIII. Ad mensam aotem specialiter nullos lo- 
quatur, nisi qui praeest vel qui interrogatus fuerit. 

XIX. Nullus se in sua peritia neque in voce exal- 
tet, sed per humilitatem et obedientiam LIetetur in 
Domino. | 

XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xu), 


et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora- 
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si 
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur. 


XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio 
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis- 
simo vestimento, et extra communionem infidelis 
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt 
regnum, et filii computantur Altissimi (Matth. v), 
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii 
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super 
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem, 
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. vxvi)? 

: XXIX. Quarta et sexta feria. qui infringunt jeju- 


MT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ! 448 
fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et juenndum se praebuit, et urbanitate quadam faceta adoles- 
centulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit. 
Sozomenus, Hist. eccl., lib. v1, cap. 13. 
Altero vero Macamus aiu post presbyter factus, omnia fere vite ac disciplinze severioris exercitia exper- 
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, qusedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit. 
Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum. 
Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Maca- 
rius ab illustri viro Antonio monachorum fere quinque millia susceperat guberuanda. 
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 11. 
Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus 
Macarius AEgyptiorum indidit monachis ministrare. o. 
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium. 
Legebat studiose Basilii »rzclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti- 
tuta sanctissima. | 
Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa inde 
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regule saucti Benedicti transcribunt. 








OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM, 


—— 


Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominan- 
tur, ad quorum distinctionem hujus Regule auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in illa 
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti 
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quiaque millium monachorum regimen in Ni- 
trize monasterio reliquit, si fides auctori Vite sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex 
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Ántonium invisens, ab 
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum 
a Deo mihi concessarum haredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo 
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit 'T2ben- 
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Tabennarum abbas divi- 
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentize omnisque 

rfectionis exemplis. Hine mirum non est quod antiqui presentem sancti Macarii Regulam in tanto pretio 
Dabuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctus Joan- 
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxeuli exordio, ex celeberrimo coenobio 
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus 
Vita apud Mabillonium, tom. 1, pag. 635, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studuit 
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis, 
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observatio- 
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum institutis 
ah exordio ccenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sanctos 
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit cirea annum 661. Ut ut h»c sint, hoc unum 
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ex hac sancti Macarii 
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Regulam attentius legenti apparebit. Interea 
preter hanc saam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etiam ad maona- 
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, re- 
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant 
nonnulli quedam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse. 





INCIPIT REGULA 8. MACARII, 


Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum. 


I. Milites ergo Christi sie taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : Quia qui 
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalta- 


continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto 
corde, et ex tota virtute sua (Marc. x1). 

II. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe- 
dientiam , pacifici, mites, moderati, non superbi, 
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non 
verbosi, non przssumptuosi , non sibi placentes, sed 
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan- 
tes, nec dicentes quidquam preter quod bonum 
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati, 
in humilitate perfecti, in obedientia preecincti, in 
vigiliis instantes, in jejunio hilares. 

lll, Nullus se aljo justiorem arbitretur : séd unus» 


bitur (Luc. x1v). 

IV. Preceptum senioris ut salutem suscipias ; 
non murmurando ullam operam facias : non respon- 
sionem contra preceptum usurpes. 

V. Non te extollas, aut magnifices aliquam uti- 
lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid lucri 
congaudeas, aut in damno contristeris. 

VI. Non te familiaritas ulla szxcularis trahat, se4 
tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam ut 
paradisum habeas; fratres tuos spirituales ut zcter- 
nos confidas habere parentes. 

VIL. Prepositum monasterii timeas ut dominum, 





49 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT, 


450 


diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe- 


tet diligere fratres, cum quibus etiam te confidis vi- 
dere gloriam Christi. 

VIII. Non oderu laboriosam operam (Eccl. vn) ; 
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe- 
ctus, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi- 
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo 
requiescere te credas. 

1X. Cursumque monasterii super omnia diligas. 
Qui vero szpius orare voluerit, uberiorem inveniet 
misericordiam Christi. 

X. Matutinoque dicto .ita meditationem habeant 
fratres usque ad boram secundam : si tamen nulla 
causa exstiterit, qua necesse sit etiam praetermissa 
meditatione aliquid fieri in commune. 

Xl. Post horam vero secundam unusquisque ad 
opus suum paratus sit usque ad*'horam nonam, ut 
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi- 
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. t1). 

XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio- 
Sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo- 
luntatem preceptis, digne correptus secundum ar- 
bitrium senioris vel modum culpe, tandiu abstineat, 
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni- 
tendo humiliaverit , vel emendaverit; ita ut corre- 
ptus non audeat usquam recidere. 

Xlll. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel 
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori 
consenserit, culpabilis erit. 

XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui 
non statim pretermisso omni opere quod agit para- 
tus fuerit, foras excludator, ut erubescat ; quia ni- 
hil orationi prsponendum est. 

XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore 
quo misse in vigiliis observandis fiunt, quando om- 
nes conveniunt, ne deficiant. Quicunque gravatur 
somno, exeat foras, non se fabulis occupet : sed 
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega- 
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri- 
pturas habeant, et silentium observent. 

XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui 
pro qualibet eulpa arguitur vel increpatur, patien- 
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed 
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do- 


rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere 
ad te veniat, et videat te lixsitantem, et conterina- 
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter 
age. 

XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non 
nosse, factam posse tolerare. Non te inania sedu- 
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo 
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren- 
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres. 


XXII. Si ad necessaria requirenda e monasterio 
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus 
creditur, qui timorem Dei in se habere videntur, 
non qui verbositatem aut gulam spectantur. 


p XXL Ergo si quis de szculo ad monasterium 


converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et 
omnes actus monasterii illi patefiant. Qui si omnia 
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in 
monasterio. 

XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre 
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra- 
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue- 
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam 
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid 
prius erogavit pauperibus, aul veniens in cellulam 
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum 
ut aliquid habeat in sua potestate. 


XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter- 
tium diein inde exire voluerit, nihil penitus accipiat, 


C nisi in veste qua venit. Quod si casu transierit, 


nullus hzredium ejus adire debeat. Quod si impul- 
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur 
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re- 
petit fuerat recitata. 

XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit 
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa- 
tur. Quod si coram omnibus fratribus prostratus 
veniam postulaverit, dimittatur illi. 


XXVII. Nam si in sua voluerit perseverare ne- 
quitia et superbia, et dicat : Hic ego durare non 
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi 
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di- 
xisse prius audierit, referat przposito, et praeposi- 


mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, yj tus abbati. Abbas coram omnibus fratribus resideat, 


superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat, 
exaltabitur (Matth. xxm). 


XVII. Qui vero sepius corripitur et non se emen- 
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui, 
$i nec sie quidem se emendaverit, extraneus ha- 
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut. ethnicus 
et publicanus (Matth. xvin). 

XVII. Ad mensam autem specialiter nullos lo- 
quatur, nisi qui przest vel qui interrogatus fuerit. 

XIX. Nullus se in $ua peritia neque in voce exal- 
tet, sed per humilitatem et obedientiam Letetur in 
Domino. 

XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xii), 


et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora- 
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si 
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur. 


XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio 
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis- 
simo vestimento, et extra communionem infidelis 
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt 
regnum, et fihi computantur Altissimi (Matth. v), 
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii 
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super 
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem, 
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. Lxvi)? 

XXIX. Quarta et sexta feria qui infringunt jeju- 


451 


tradidit. | 
XXX. Illud etlam attendendum fuit, ut intra mo- 
nasterium artificium non faciat ullus, nisi ille cujus 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS : 
pium, Jude sstimantur parücipes, qui Christum A fides probata fuerit, qui ad utilifafem et. necesaita- 


iem monasterii faciat quod poterit facere. 
Eaplicit Regula sanc. Macattk 


EPISTOLA BEATI MACARII 
Data ad monachos. 





Lignorum oopia ingentem excitat flammam : mul- 
titudo autem esearum emittit eoncupiseentiam. Pes- 
sima concupiscestia eecarum et inobedientia gene- 
rat mortem, indigens venter in orationibus vigilan- 
tiam prestat, et coronam aninxe acquirit ; repletus 
autem, somnum indueit gravissimum. Oculus gulosi 
convivia scrutatur, oeulus autem sapientum megi- 
tatur continentiam. Formidolosus miles bhorrescit 
ad tubam, quae bellum significat , et gulosus si abs- 
tnentiam predicantem audierit, non libenter au- 
scultat. Flamma cum marcescit, elucescit iterum si 
acceperit lignum ; et libido sopita rursum crescit in 
saturitate. Non miserearis corpori, si lassitudine 
defecerit: equus consentiens indigens corpus nec 
ascensorem dejicit unquam. —Concupiscentia gulz 
mater est libidinis. Oleum nutrit lampada lucernz, 
etignem reaccendit confabulatio mulieris. Facies 
mulieris sagitta est truculenta; infigit vulnus in 
animam. Ut venenum füge confabulationem mulie- 


gligit : nihil possidens monachus post opus modera- 
tum orationibus et lectionibus vacat. Avarus mona- 
chus thesaurizat sibi iram in dle ultionis : nihil 
possidens monachus thesaurlzat ih. ccelo, et dabit 


B laudem cur arigells Beo. Gloriatio monachi, patien- 


tis in tribülationibtis ejus. Gluriatig monaclii, longa- 
nithitas etim charitate. Gloríhtió monacht nullás, res 
przsentis vitze possidere. Gloriatio monachi, vigiliz 
et fietas in orationibus. Gloriatio riomachi, mansue- 
tudi et eordis silentium. Gloriatio monachi, quando 
Domirur ex toto corde dilexerit, et proximum suum 
tanquam seipsum. Gloriatio rmionachi, abstinentia 
escaruti et a multiloquio lingue. Gloriaüo mofrachi, 
quando proximum sturn sicit seipsum patitur. Gloris- 
tio monachi, quando verba ejus operibus consonant. 
Gloriatio monachi, quando in loco suo permanet, et 
hue illucque non vagatur. Gloriatig monachi, lon- 
gánimitas. Sicut lampas in loco tenebroso, sicut sol 
radians, sic monachus mente sobfia et corde persi- 


ris, si castus esse volueris : absconsum namque in (C gili im tempore salutis sus. Sicut pondur salis de- 


eis est venenum bestiarum nequissimum. Magis ap- 
propinqua igni ardenti quam mulleri novell:e. Cum 
sis juvenis, fuge impetum libiditils et confabulatio- 
nem muHeris. (Joi repleverunt ventrem , et promi- 
serunt castitatem , sibi mentiuntur. Forma pulchri- 
fudinis pejus quam procella submergit. Species 
mulieris si semel mentem contriverit, etiam ipsam 
mentem contemnere persuadet. Ut enim si paleis 
remoretur ignis, exeitat flamrham, sie memorià mu- 
Meris; permanens suecendit eoncupiscentiam. Ut 
enim cumulata navis undarum ictu obruitot, sic 
multa possidens monathus non salvabitur. Nilill 
possidens monachus athleta insuperabilis : nibil pos- 
sidens monachus cursor levis, velociter ad bravium 


vocationis pervenit. Avarus monachus operari ne- D 
GDDUEIIIIDIPUEEEENEENISNDUEEEPEEMEIEMDMMMMNDMNEN 


primit virum infirmum, sic somnos monachum. 
Sicut spinz et tribuli agro opimo, sic et cogitatio- 
mes turpes pessiine in eorde tnonachi. Sicut tinea 
exterminat vestiniténtum , sic distractiones animam 
monachi. Noli te dare 4d colloquium mulierum, ne 
fias separatus a regno Dei, e$ ne velis dicere : Lo- 
quar eum muliere, et mandus sum. Monachus sa- 
piens suis manibüs operetur, et vietum sibi quoti- 
dianum acqhirit, e£ lucratus est orationes et jejunia 
87a; sl utem ab alio acceperit victum , quid pro- 
dest quod orat et vigilat? Sicut mercenarius malus, 
nudüs evadit; quia scriptum est : melius est dare 
quam accipere (Act. x). Qui legis, intellige in Do- 
Bayplicit epistola beati Macarii. 


* 4 





SANCTI PACHOMII 


ABBATIS TABENNENSIS 


REGULA AD MONACHOS, 


(Vide hujusce Patrologie tomum XXIII, col; 05.) 


SANCTI ORSIESII 





PRUCEPTA, EPISTOLE, 





ABBATIS TABENNENSIS 
DOCTRINA DE INSTITUTIONE MONACHORUM. 
DE $. ORSIESIO EJUSQUE REGULA SIVE DOCTRINA MONASTICA VETERUM TESTIMONIA. 


Auctor Vite S. Pachowii, cap. 55. 
. Petronius paucis diebus totam fraternitatem gabernans ct hic in pace defanctus est, relinquens post se 


virum justum et acceptum Deo Orsiesium nomine. 


-— c -— c slm o.c c AeniBb- và 








CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. i5 
Gennadius Massil., lust. Script. cap. 9.—— - 


Orsiesius mouachus , amborum, id est Pachomil et Theodori collega, tir in sahcti Scripturis ad per- 
fectum instructus, composuit librum divino conditum sale, totiusque monastieg diseiplinti instrumehtis 
constructum : et ut simpliciter dicam, totum pene in eo Vetus et Novum Testamenjum coi josis dis- 
sertationibus, juxta monachorum duntaxat necessitátem, invenitur expositum : quem tamen vice testamenti 
prope diem ebitus suis fratribus obtulit. 

ctus Benediotus Aniane abbas sepius hanc Orsiesii doctrinam laudat in Concordia Regularum, 


458 





ODSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEÉM 





Habemus hio sancti Orsiesii doctrinam, merito à Gennadio laudatam; quia illa divino condita sale totius 
monasticm disciplinm instrumenta, tam superioribus quam inferioribus scita hecessaria, comprehendit. 
Quas proin et Regula monastica dici potest, ut pote compendiosis, sed necessariis przeceptis ex sacra Scri- 

tura collectis et inonachorum usui apprime adaptatis referta. Erat autem sanctus Orsiesius dilectus sancti 

achomii discipulus, a quo moriente constitutus est Tabennarum abbas, atque totius ordinis Breses gene- 
ralis, quod officipm piissime per. quenquennium peregit; sed deficientibus viribus sibi diffidens, tantam 
munacborum. multitudinem posse rite guberpare, n manus sancti Theodori, discipuli etiam sancti Pacho- 
mii, munus hoc resignavit : quo tandem mortuo et illud anno 365 reassumere coactus est. Denique sanctus 
Orsiesius senio et laboribus confectus sanctissimam animam Deo reddidit circa annum $68 , atque per. 
modum testementi monacbis suis reliquit hane doctrinam asceticam, sive Regulam monasticam 56 capiti- 


bus constantem , et eximiis consili spiritualibus refertam , quam ex Grseco in Latinum sermonem vertit 


sanctus Hieronymus. 


"S 





INCIPIT DOCTRINA ATQUE TRACTATUS PATRIS NOSTRI 
! ORSIESII. 


I. Áudi, Israel, mandata vit ; auribus percipe, e& A tradamur. Quando peccamus, non putemus Deum 


intellige prudentiam. Quid est, Israel, quod in terra 
inimicorum es? Inveterasti in terra aliena; comma-. 
culatus es cum mortuis; comparatus es cum his qui 
$n infero sunt, et dereliquisti [ontem. sapientie. Per 
tiam Dei sí ambulasses, forsitan habitaveris in pace. 
Disce ergo, ait, ubi est prudentia tua, ubi est. forti- 
tudo glorie atque virtutis, ubi est intelligentia, uln 
lex oculorum, et pax. Qui invenit locum ejus, et quis 
ingressus est. ad thesauros illius (Bar. wm)? Hzc lo- 
quebatür Baruch propter eos qui in terram Baby- 
lonis et inimieorum suorum ducti sunt in captivita- 
tem, quia noluerunt prophetarum suscipere rmgan- 
data, et obliti sunt legis Dei, qua data est per 
Moysen. Idcirco induxit Deus super eos penas atque 
supplicía, et captivitatis subdidit jugo : 
ergo cos ut suos, et quasi pater filios emendans, 
nolensque perire correctos , sed salvare cupiens per 
penitentiam. 


lf. Unde et nos apostolicorum debemus mesi- 
nisse verborum , qui ait : Si naturalibus ramis tos 
pepercit, nec nobis parcet (Rom. x1), e& Dei praecepta. 
complere negligimus? Hac omnia in figuris continge- 
bant illis : soripta sunt autem ad. correptionem. we- 
sérgm, in quos fines seculorum devenerunt (I Cor. x). 
Et illi quidem de urbe Juda translati sunt ip. urbem 
Chaldaorum, in terris mutantes loca ; Bos autem, &i 
Deus viderit negligentes, in fufuxo" seculo, amitte« 
inus civitatem nosuwam ; et lztitiam deserentes, tra- 
demus poenarum captivitati, perdemusque gaudiusa 


eonsentire nostris peceatis, quia non statim vindi» 
cat; sed illud cogitemus, quod cito exeuntes de sw- 
culo separabimur in future a Patribus et fratribus 
nostris, qui locum victoris possidept. Quem et nos 
habebimus , si illorum voluerimus calcare vestigia, 
et illud attendere, quod apostolus Paulus hic quoque. 
sanctos a peccatoribus separat, et tradit delinquen- 
tes in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat (1 Cor. v). 
Beatus homo qui. timet Dominum, et quem corripit 
ut emendetur, et legem suam docet eum, ut ambulet 
in mandatis ejus omnibus diebua vite su»; qui non 
murmurat pro peccato suo. 

1V. Itaque et nos scrutemur viae nostras, et. gres«- 
sus proprios dijudicemue; tevertamurque ad Domi- 


erudiens B num, et levemus eum manibus nostris corda nostra 


in excelsum et in oclum : ut in dje judicil adjutor 
noster sit, e noB confundamur cum loquimar inimi- 
cis nostris in porta, sed magis digni simus illud au- 
dire : Aperite portas, ut ingrediatur populus qui ew- 
slodit justitiam. ot. veritatem (Judit. Xv). Cai veritas 
cordi eat, et qui possidet pacem, dicere potest ? 
Quia in te speravimus, Domine, in :eternum. Reoor- 
demur Domini, e& Hierusalem ascendat super eor 
nostrum. Ne obliviscamur illius hominis, de quo 
scriptum est : Benedicius homo qui confidit in Do 

mino, cujus est spes in oo. Erit quasi lignum [ructife- 
rum juxta aquas, et ad humorem mittit radices suas : 
non timebit, cum astus advenerit, habebitque fronden- 
tes ramos, el in.temporesiccidatie virebit, poma sollicita 


seinpiternum, quod patres nostri et fratres labore in- C germinans. Grave cor in omuibus, e homo eat, et quis 


stabili repererunt. 

Ill. Igitur non nos vincat oblivio, nee patientiam 
Dei existimemus ignorantiam, qui idcirco sustenta 
et differt, u& ad meliora conversi cruciatibus non 


cognoscit eum ? Ergo Dominus. scrutaps corda el renes, 
ut reddam unicuique secundwm vias suas (Jer. xvi). 

V. Meminerimus nosui, not egntemriamus de» 
licia qua fecimus ; et sibgula mandete Patsis hostri 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


456 


et eorum qui nos docuerunt, corde sollicito pertra- A rimini, quod pingue est non immolastis, et quod infir- 


ctemus : non solum credentes in Christo, sed et pro 
ipso patientes, et scientes illad de quo dicitur : Spi- 
ritus vultus nostri Christus Dominus (Thren. iw). Et 


alibi : Lucerna pedibus meis lex tua, et lumen semitis - 


meis. Et iterum : Eloquium Domini vivificavit me, et, 
Lex Domini immaculata , convertens animas. Man- 
datum Domini lucidum , illuminans oculos (Psalm. 
cxviri). Et Apostolus, Lez, inquit, sancta, et manda- 
ium sanctum, et justum, et bonum (Rom. vi). Que 
omnia intelligentes, digni erimus audire : Cum ceci- 
derit justus non. allidetur, quia Dominus sustentat 
manam illius (Psalm. xxxvi). Et iterum : Septies 
cadet justus, et resurget (I Petr. wn). 

VI. Nunc ergo, fratres, Deo agente 'patienter, et 


imum est non confortastis ; quod fractum est non ligs- 
stis; quod errabat non reduxistis; quod perierat non 
quesistis; quod forte erat fecistis labore deficere, et 
dispersistis owes meas, eo quod non haberent pastores 
(Ezech. xxxiv). Propterea ipse Dominus veniet cam 
senioribus et principibus suis, et complebitur illud 
in nobis ; Exzactores vestri depredantur vos, et qui 
repetunt, errare vos faciunt (Isai. m). Quin magis au- 
dire debemus : Beata terra, cujus rex filius : ingenui 
el principes tui in tempore comedunt in fortitudine, 
et non confundentur (Eccl. x). 

IX. Ideo, 0 homo, usque ad unam animam, que 
tibi credita est, monere non cesses et docere quae san- 
cta sunt, et teipsum bonorum operum prebere exem- 


nos ad poenitentiam provocante, de gravi somno D plum, et cavere quam maxime, ne alterum ases et 


evigilemus, quia adversarius noster quasi leo rugiens 
circuit querens quem devoret (1 Petr. v), cui acriter 
resistendum est, et sciendum eadem etiam certa- 
Thina nostris evenisse majoribus. Non deficiamus la- 
borantes jacientesque virtutum semina, ut in futuro 
gaudia metere possimus, audiamusque Paulum do- 
centem : Tu autem qui servasti doctrinam, eruditio- 
nem, studium, patientiam, persecutionem, et san- 
ctorum exempla sectantes permaneamus in eo quod 
cepimus, habentes principem et perfectorem Jesum. 
Intelligamus comam capitis nostri in via, ut sit un» 
guentum in barba nostra , ut ad oram perveniat ve- 
stimenti, ut possimus implere universa, quz scripta 
sunt (Psalm. cxxxn). 

VII. Quapropter, o duces et prepositi monasterio- 
rum ac domorum, quibus crediti sunt homines, et 


alterum oderis, sed et cunctis exhibeas zequalitatem : 
ne forte quem tu diligis Deus oderit, et quem tu ode- 
ris Deus diligat. Nulli erranti pro amicitia consentias, 
et alterum premas, et alterum subleves, et pereat labor 
tuus. Sedentes inlocis humilioribus, in quibus Pater 
noster precipit penitus non sedendum , caveant 
prepositi domorum, ne forsitan quilibet unus ex 
fratribus preposito injuriam fecerit, et iratus ille 
discernat ac dicat : Quid cause habeo ad hominem 
contemptorem? Faciat quod vult, ad me non perti- 
net; nec eum moneo, nec errantem corrigo, sive 
salvetur, sive pereat, ad me non pertinet. O homo, 
quid hzec Joqueris? Intellige quo furore supereris el 
odium occupavit cor tuum, ut magis tuo vitio quam 
8u0 peccato frater pereat; cui debes ignoscere, et 
eum suscipere poenitentem, ut possis illud evangeli- 








apud quos inveniuntur T, sive E, sive A, ut in com- 
mune dicam, quibus crediti sunt homines, singuli 
cum turmis suis exspectent Salvatoris adventum, ut 
conspectui illius ornatum armis exercitum prapa- 
rent. Ne refrigeretis eos in carnalibus, et spiritalia 
non tribuatis alimenta. Áut rursum doceatis spiritalia, 


cum dicere : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos 
dimittimus debitoribus nostris (Matth. vi). Si ergo vis 
ut Deus peccata tua tibi dimittat, et tu dimitte fra. 
tri tuo quidquid illud est quod in te peccavit, memor 
iliius przcepti : Ne oderis fratrem tuum in corde 
tuo (Luc. x1). Et Salomonis monentis :'Suscita civem 





et in carnalibus affligatis, jn escis videlicet atque 
vestitu. Sed et spiritales et carnales cibos pariter 
tribuite, et nullam detis eis occasionem negligentiz. 
Aut qui est ista justitia, ut fratres labore affliga- 
mus, et ipsi otio vacemus? aut eis jugum impona- 
mus, quod ipsi ferre.non possumus. Legimus in 
Evangelio : Qua mensura mensi fueritis remetietur 
vobis (Matth. vn). Unde et laborem et refrigeria cum 
ipsis habeamus communia, nec discipulos servos pu- 
temus, et illorum tribulatio sit nostra letitia; ne 
evangelicus nos cum Pharissis corripiat : Ve vobis 
legisperitis, qui ligatis onera importabilia, et imponitis 
ea super humeros hominum, et. ipsi ne digito quidem 
audetis attingere (Matth. xxn). 

VII. Sunt aliqui attendentes semetipsos, ut vi- 
ventes juxta mandatum Dei sibi loquuntur, et di- 
cunt : Quid mihi est cum aliis? Ego vero ut serviam 
Deo, et mandata ejus impleam, non ad me pertinet 
quid alii faciant. Hoc Ezechiel corripit dicens : O pa- 
atores Israel, nunquid semetipsos pascunt pastores? 
monne oves pascunt ? Ecce lac comedistis, et lanis ope- 


(uum pro quo spopondisti (Prov. v1). Et iterum : Ne 
cesses erudire parvulum, si enim virga percusseris eum, 
non morietur (Prov. xi). Moysen quoque ausculta 
dicentem : Correptione corripies proximum tuum, ne 
habeas peccatum pro eo (Levit. xix). Neeveniat rursum 
illud Salomonis : («ti non praedicit filio, ut se custo- 


D diat a perditionibus, velociter dissolvetur (Prov. xix). 


X. Omnes quibus fratrum cura commissa est, pa- 
rent se adventui Salvatoris et formidoloso tribunali 
ejus. Si enim pro se ipso reddere rationem plenum 
est discriminis ac timoris, et quarto magis pro alte- 
rius culpa subire cruciatum , et incidere in manus 
Dei viventis? Néc possumus obtendere ignorantiam, 
cum scriptum sit : Omne factum Deus adducet in j- 
dicio, in omnibus que neglecta suni, sive bonum, sive 
malum (Eccl. xu). Et in Apostolo legimus : Omnes 
nos oportet manifestari ante tribunal Christi, wt unus- 
quisque recipiat pro eo quod operatus est , sive bonum, 
sive malum (II Gor. v). Isaias quoque diem constita- 
tam significat, in qua judicaturus sit Deus orbem 


Verre in justitia, dicens : Ecce dies Domini insana 





457 


et perdat peccatores de eo (Isai. w1). Scimus quia omnia 
qu:e in lege scripta sunt, et prophetarum nobis vati- 
cinia przdixerunt, sanctus quoque Pater noster eru- 
divit, nos esse retinendos et reddituros rationem de 
singulis, quare non fecerimus ea, aut negligentius fe- 
cerimus. Loquiturenim cui'traditum esta Patre omne 
judicium, et veritas erudit veritatem : Non putetis quia 
ego accuso vos ad Patrem ; est qui vos accuset Moyses, 
in quo vos speratis. Si enim crederetis Moysi , credere- 
lis et mihi : de me enim ille scripsit (Joan. 1v). 

XI. Ex quibus omnibus discimus , quod oporteat 
nos stare ante tribunal Christi, et de singulis non 
solum operibus, sed et cogitationibus judicari : et 
post rationem vitze nostre, etiam pro aliis qui nobis 
crediti sint reddituros esse similiter rationem. Et 
hoc non solum de Przepositis domorum audiendum 
est, sed et de monasteriorum principibus, et de sin- 
gulis fratribus qui reputantur in plebem : quia 
omnes invicem debent sua onera portare, ut adim- 
pleant legem Christi (Gal. v1), et audiant Apostolum 
scribentem ad Timotheum : O Timothee, depositum 
custodi, devitans pro[anas vocum noritutes, et profes- 
sionem [alsi nominis scientie (I Tim. vi). Et nos ha- 
bemus depositum a Deo traditum , conversa.ione 
fratrum, pro quibus laborantes et exspectamus fu- 
tura przmia : ne forsitan dicatur et nobis : Dimitte 
populum istum, ut abeat (Exod. v); et traditiones 
Patris nostri deserentibus ingeratur : (ui habent le- 
gem non moverunt me, pastores egerunt impie in me 
(Jer. w). Unde alios corripit dicens : Ego dedi here- 
ditatem meam in manu (ua, tu autem non dedisti 
ullam misericordiam : senes aggravasti jugo (isai. 
xLYni). Quod et nos non solum audire, verum etiam 
intelligere necesse est : qui enim ignorat ignorabi- 
tur. Et in alio loco scriptum est : Quia tu scientiam 


meam repulisti, et ego repellam te, ne sacerdotio fun- 


garis mihi (Osea 1v). 

XII. Itaque, fratres charissimi, qui ccenobiorum 
vitam et precepta sectamini , state in arrepto semel 
proposito, et implete opus Dei, ut Pater, qui primus 
instituit ccmnobia gaudens pro nobis loquatur ad 
Dominum : Sicut tradidi eis, sic vivunt. Quod idem 
et Apostolus adhuc in corpore constitutus loqueba- 
tur : Laudo autem vos, quod in omnibus meministis 
mei, et sicut. tradidi vobis.traditiones meas. custodi- 
stis (I Cor. xi). 

XII. Et vos ergo monasteriorum principes, es- 
stote solliciti, et adhibete otmunem curam pro fra- 
tribus cum timore et justitia Dei : nec abutamini 
potestate in supplicia, sed exemplum przbete vos 
cunctis et subdito gregi; sicut et Dominus noster in 
omnibus exemplum se prebuit, qui posuit quasi oves 
familias : ut misereamini gregi vobis credito, et me- 
mineritis apostolic:e sententie, in qua ait : Nihil 

subtrazi, wu non annuntiarem vobis omnem volunta- 
tem. Dei. Et iterum : Non cessavi deprecando unum- 
quemque vestrum, et docendo vos publice (Act. xx). 
Videte quanta viscera et quanta misericordia fue- 
PaTRoL, CIH. —— 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 
bilis venit furoris et ire, ut ponat orbem terra in deserto, A rint in homine Dei 


458 


» qui non solum sollicitus est pro 
omnibus ecclesiis, sed languet cum languentibus, et 
omnium sustinet passiones. Caveamus, ne per no- 
stram negligentiam aliquis scandalizetur, et corruat, - 
et obliviscamur verborum Domini Salvatoris, qui in 
Evangelio loquitur: Pater, quos dedisti mihi, non per- 
didi ex eis quemquam (Joan. xvi. Nullam animam 
contémnamus, ne quisque per nostram duritiem pe- 
reat. Si enim aliquis propter nos fuerit mortuus, 
anima nostra pro illius anima tenebitur in realu. 
Quod quidem et Pater noster indesinenter nobis so- 
lebat inculcare, et monebat, ne illud eloquium im- . 
pleretur'in nobis : Singuli ,opprimunt prorimum 
suum : et iterum : Si invicem mordetis et devoratis, 
videte ne adinvicem. consumamini (Gal. v). Ex quo 
apparet quod qui alterius servat animam, custos 
anim:e sux sit. 


XIV. Sed et vos qui secundi estis monasterii, 
primos vos exhibete virtutibus, ne quis vitio vestro 
pereat. Ne incurratis in illud opprobrium in quod 
incurrit ille qui comedit et bibit cum ebriis, et non 
dedit in tempore suo conservis cibaria : £t veniet 
Dominus in die qua non sperat, et in hora qua nescit, 
ut dividat eum, et ponat. partem ejus cum hypocritis, 
ubi fletus et stridor est dentium (Matth. xxiv). Ne 
quos apprehendat e vobis similis condemnatio, sed 
cum tempora venerint refrigerii mereamur audire: 
Euge, serve bone et fidelis : quia super modicum fuisti 
fidelis, supra multa te constituam , intra. in gaudium 

c, Domini tui (Luc. xix). 


XV. Vos quoque Przpositi domorum singularum, 
parati estote ad respondendum omnibus qui a. vobis 
exigunt rationem super ea fide qu:e in vobis est. Monete 
eos qui inordinati suat ; consolamini pusillanimes ; sus- 
tinete infirmos ; patienter agite ad omnes, et audite 
Apostolum monentem : Et, vos patres, nolite ad iram 
provocare filios. vestros, sed eutrite illos in. disciplina 
et admonitione Domini (Ephes. v1), et scitote quia cui 
plus datum est, plus quaretur ab eo ; et cui pius credi- 
tum est, amplius exigetur. (Luc. xn). Nec tantum ea 
consideretis, quz vobis prosint, sed illa qu: proximis, 
et impleatur in vobis Scriptura dicens : Quia vos se- 
quimini unusquisque uilitatem domus sum, idcirco 
continebit celum rorem suum, et terra non dabit [ructus 

D suos, quoniam ingravastis contra me sermones vestros 
(Fieg. 1). Dicitur et alibi : Quia non fecistis uni ex mi- 
nimis meis, nec mihi fecistis (Matth. xxv). 


XVI. Sepius dicam, et eadem repetam : Cavete 
ne alios diligatis, et alios oderitis; ne hunc susten- 
tetis, et illum negligatis; et cassus inveniatur labor 
vester, et omnis sudor pereat ; et quando exieritis 
de corpore et de mundi hujus turbine liberati , por- 
tum vos putaveritis quietis intrare; tunc inveniatis 
injustitis naufragia, et in qua mensura mensi estis, 
remetiatur vobis ab eo qui personas in judicio non 
accipit. Si quid mortale, aut aliquid turpitudinis ob 
negligentiam Przepositorum in domibus commissum . 
fuerit, post illorum propria supplicia, Prxpositus 

15 


459 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS IT 
quoque reus tenebitur criminis : quod nobis semper À — XIX. Sed et vos omnes fratres, qui subjecti estis 


ganctz»» memoriz Pater noster solebat ingerere. 
XVII. Quamobrem cum omni cautione et sollici- 
tudine singuli commissum sibi gregem custodiant, et 
ímitentur pastores de Evangelio, ad quos non dor- 
mientes, sed vigilantes venit Angelus Dei, et Salva- 
toris eis annuntiavit adventum (Luc. n). Qui et ipse 
loquitur : Pastor bonus animam suam ponit pro ovi- 
bus suis ; qui autem mercenarius est , non est paslor, 
cujus non sunt oves, videt lupum venientem, et dimil- 
tit gregem, et [ugit, et lupus rapit eum, atque deva- 
stat, quia mercenarius est, et non ad eum pertinet de 
ovibus (Joan. xii). De bonis autem pastoribus Luc 
scribit historia : Erant autem pastores observantes, 
et custodientes vigilias noclis super gregem suum ; et 


per ordinem libere servitutis , habelote accinctos 
lumbos vestros , el. ardentes lucernas in manibus, 
similes servorum qui eaxspeciant dominum suum, 
quando reveriatur de nuptiis, ut cum venerit , et 
pulsaverit, statim aperiagt ei. Beati servi, quos w- 
niens Dominus invenerit vigilantes (Luc. x1). Sicet 
vobis fiet, si longus labor lassitudinem non operetur 
in vobis, vocabimini ad celeste convivium et angel 
ministrabunt vobis. H:x sunt repromissiones custo- 
dientium mandata Dei, et ista przmia futurorum, 
Gaudete in Domino; rursum dico, gaudete (Phil. w). 
Subjecti Patribus cum omni obedientia; sine mur- 
murationibus, et cogitatlonibus variis, simplicitatem 
anima ad bona opera perferentes, ut pleni virtuti- 


angelus Domini venit ad eos, et gloria Dei circumful- B bus et timore Dei, digni efficiamini adoptione Dei 


ait eos, et timuerunt timore magno ; dixitque eis ange- 
(us? Nolite tinere : ecce enim evangeliao vobis gaudium 
magnum, quód erit omni populo : qwia est hodie vobis 
natus Safvntor, qui est Christus Dominus in. civitate 
David. Et hujus rei signum erit vobis, invenietis infan- 
fem panis involutum el positum in prasepio (Luc. n). 
Num illi soli eo tempore pascehant oves, et per deser- 
eurn sequebantur gregem? Sed quia eoli erant solli- 
citi, et naturalem noctium somnum ineidiantium lu- 
porum timor superabat, idcirco primi audire merue- 
ruht, quod in vieino sit : at Hierosolyma dormiens 
fgnorábàt. Unde et David dicit : Ecce non dermiel , 
qui custodit Israel (Psal. .xx). Maque et vos cum tre- 
more et timore vigilate, operantes vestram salutem, 
e& sciuntes quod universitatis Dominus, per quem 
wmnis caro receptura est quidquid operata est, post 
sesurrectiopem solis apostolis apparuit, et dixit apo- 


stolorum principi, Petro : Simon Joannis, diligis we - 


plus his? Respondit ei : Domine, tu scis. quia cgo di- 
ligo te. Dicit ei Jesua : Pasce agnos meos. Dicit 
ei rursum secundo : Bimon Joannis , diligis me? 
Respondit ei : Etiam, Domine, tu scis quia. diligam 
te. Dicit ei : Pasce oves meas (Joan. xx1). Tertio pre- 
eepit ut pasceret oves : et in illo omoibus nobis hoe 
injmnxit officium, wt diligenter pascamus oves Do- 
Teini, et in. die visitationis ejus pro labore ac ca- 
stodia recipiamus, que nobis in Evangelie promisit 
tlicens? Pater, eolo ui ibi ewm ogo, et isti sint mecum. 


Arripite scutum fidei, in quo possitis omnes sagittas 
diaboli ardentes restinguere, et gladium Spiritui, 
quod est verbum Dei (Ephes. vi). Estote prudent 
sicut serpentes, el simplices sicut columba (Math. 
x). Áudite Paulum loquentem : Filii, obedite pare- 
tibus (Col. »1), et possidete salutem animarum ve- 
strarum, per eos qui vobis preposili sunt. Et in alio 
quoque loco scriptum est: Acquiescite principibus 
vestris et. subjicimini, quia ipsi vigilant pro animabu 
vestris, rationem reddentes pro vobis (I Cor. m]. 
Et semper illud timete, quod idem Apostolus loqui- 
tur : Templum Dei estis, et Spiritus Domini habitsl 
in vobis. Si quis autem templum Dei violarerit, 
disperdet illum Deus (Ephes. ww). Et itorum :. Nolüc 
contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati est 
in diem redemptionis justi judicii (1bid.). 

XX. Servate pudicitiam corporis vestri, ut sitis 
hortus conclusus, (ons signatus (Cant. vi). Qui enim 
natus ex Deo non peccat, quoniam semen illius ia 
eo permanet (1 Joan. m). ldem Joannes loquitur: 
Scribo vobis, juvenes, quoniam [ortes eetis, et sermo 
Dei in vobis permanet, et vicistis malignum (I Joez. 
11). Cum et vos viceritis inimicum, Deo vobis pre- 
bente auxilium, tunc et ipse dicet : Eruam eos de 
inferno, et redimam eos de morte. Ubi est, mers, 
conlentiotga? ubi est, mors, stimulus tuus (Osea, xin) 
Si vero mortem devorabimus , superabimus eam, 
et dicetur nobis: Mors ei nequaquam dominatur 


Kt Herum : Ubi ego sum, ubi et minister meus erit py (om. vi): quoniam mors, qua peccato mortui seme 


(Joan. 1n). Respiciamus ad promissa et ad praemia 
creduli, facilios emnem perferamus laborem, am- 
bulantes sicut ambulavit ipse Dominus, qui pro- 
missor est praemiorum. 

XVIH. Vos quoque qui secundi estis singularum 
domorum, humilitatem sectamini et modestiam , et 
singula precepta majorum vitz: communis normam 
putate, ut in illis conservandis vestras servetis ani- 
Inas, et similes sitis ei qui ait: Anima mea in ma- 
nibus meis semper (Psal. cxvin).. Filius. glorificet 
Patrem, et lztamini fructibus vestris : quia absque 
operibus et fructibus nullus Domini societate leta- 
bitur: ut cum habueritis fructum in Domino, ipso 
hzerede et cohzerede potiamini, 


sumus, in nobis mortua est, et vita, qua in Christ 

vivimus, semper vivimus (Rom. vi). Qui enim ia 

carne moritur, justificabitur a peccato. Nequaqoam 

ultra vivamus in desideriis bominum, sed reliquam 
vitam in voluntate Dei expleamus. Qui timetis Do- 
minum armate vos castitate, ut audire mereamini : 
Vos autem non estis in carne, sed in spiritu (Ibid. 
Et scitote quod perfectis perfecta tribuantur, et ina- 
Dibus reddantur inania, juxta semmonem Evange- 
licum : Qui habet, dabitur ei, et abundabit ; qui aute 
non habet, et quod. videbatur habere, auferetmr «b 
eo (Marc. 1v). Imitemur virgines sapientes, quze cum 
spouso thalamum ingredi meruerunt, quz habebant 
in vasis suis et lampadibus oleum bonorum operum. 








461 


CODEX REGULARUM. — PARS L REGULAE PP. ORIENT. 


462 


Porro stult:e virgines elaüsam thalami januam repe- À vestra (Luc. xvi); fratribus laborantibus, et jejuniis 


rérint, quia anle nuptias parare sibi oleum nolue- 
runt (Matth. xxv). Hoc ín figura contingebant illis; 


scripta sunt enim ad correctionem nostram (1 Cor. x), 


ul evitemus vetera, et servemus przecepta sapientis, 
qui ai( : Fili mi, si sapiens [werit cor tuum, leti- 
ficabis cor meum, el commemorabunt labia mea ser- 
mones tuos (Prov. xxi), si tamen recti fuerint. Et 
iterum : Non amuletur cór tuum peccatores, sed in 
timore Dei este tota die, et Dei cultum observa ju- 
giter (Prov. xxu). 

XXI. Vigilemus attentius, et $ciamus quod ma- 
gnam nobis Deus prestiterit gratiam per Patrem 
nostrum Pachomium , ut renuntiaremus seculo ; 
et omnem sollicitudinem mufdi, et curas rerum 
sxcularium pro nihile poneremus. Quz nobis occa- 
sio relicta est, ut habeamus quidquam proprium a 
funiculo usque ad corrigendum calceamenti ; cum 
habeamus Pr:positos, qui pro nobis cum timore et 
tremore solliciti sunt tam in cibo, et vestitu, et 
corpusculi languore, si forte obvenerit, ut in nullo 
timeamus, et per occasionem carnis animz? emolu- 
menta perdamus? Liberi sumus, jugum de cervicibus 
nostris mundane servitutis abjecimus; cur rursum 
volumus reverti ad vomitum nostrum, et aliquid 
babere unde solliciti simus, et quod perdere metua- 
inus? ÀÁd quos usus superfluum palliolum, aut epulze 
lautiores, aut melior lectus? cum omnia in com- 
June sint preparata, et nihil cruce Christi durius 
eit, juxta quam viventes Patres nostri zedificaverunt 
nos super fundamentum apostolorum et propheta- 
rum, et evangeliorum disciplinam, qu: angulari 
continetur lapide Domino Jesu Christo (Ephes. n) : 
quem sequentes de mortifera altitudine ad vitalem 
descendimus humilitatem, divitias paupertate mu- 
tantes, et delicias simplici cibo. 

XXII. Nolite, obsecro vos, oblivisci semel arrepti 
propositi, et traditiones Patris nostri scalas putemus 
ad celorum regna tendentes. Ne desideretis qu: 
ante calcastis. Suflicit nobis babere, quod homini 
satis est, duo levitonaria, et alium attritum, et pal 
liolum lineum, duos eucullos, zonam lineam, galli- 
cas, pellem, et virgam. Cui ministerium aliquod et 
dispensatio est credita monasterii, et si ex ea lucrum 


et contnentia, et incessabili labore sudantibus. : 
Idcirco videte eos in gaudio atque lzxtitia, qui reli- 
querunt presentem vitam, ut futuram conseque- 
rentur : vos autem in squalore ac tormentis, ei 
miseria constitutos, quia nmoluistis evangelicum au- 
dire sermonem, et Isaiz contempsistis verba dicen- 
tis: Ecce qui serviunt mihi, comedent , vos autem 
esurietis. Ecce qui serviunt mihi, bibent , vos autem 
sitie:is. Ecce qui serviunt mihi, exsultabunt, et vos 
clamabitis propter dolorem cordis vestri, et ob contri- 
tionem spiritus ejulabitis (Isai. LXY). Áudistis omnes 
beatitudines Scripturarum , e noluistis suscipere 
disciplinam. 

XXIII. Ideo, fratres, sequales simus, a minimo 
usque ad maximum, tam dives quam pauper, con- 
cordia et humilitate perfecti, ut de vobis quoque 
possit dici : Qui multum, non abundavit ; qui parum, 
non indiguit (II Cor. vii). Ne quis suis provideat 
deliciis, cernens fratrem in paupertate et angustia 
constitutum, et dicatur ei illud propheticum : Nonne 
Deus unus creavit vos? Nonne Pater unus omnium 
vestrum ? Quare dercliquistis unusquisque fratrem 
suum, ut abominabile facerent testamentum patrum 
vestrorum ? Derelictus est.Juda, sed abominatio facta 
est in Israel (Malac. 1). Quapropter juxta illud quod 
Dominus atque Salvator prxcepit apostolis dicens: 
Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem, 
sicul et ego dilexi vos : et in hoc scietis, quod vere 
discipuli mei estis (Joan. xiu); nos invicem amare 
debemus, et ostendere, quod vere simus famuli 
Domini Jesu Christi, et filii Pachomii, et discipuli 
cenobiorum. 

XXIV. Si Prepositus domus aliquem corripuerit 
ex fratribus qui sibi subjecti sunt, erudiens eum in 
timore Dei et cupiens ab errore corrigere, et alius 
voluerit pro eo loqui , et eum deferidere, subvertens 
cor illius; qui hoc facit, peccat in suam animam, 
quia subvertit eum qui corrigi poterat, et consur- 
gentem dejicit in terram, atque ad meliora tenden- 
tem mala persuasione decepit, errans ipse, et alios 
errare faciens. Íluic illud aptabitur congruenter : 
Ve qui potum dat proximo suo subversionem turbi- 
dam, et inebrians eum (Habac. ui). Ve qui errare 


faciat, scelus putetur, et sacrilegium quidquam ex yj [acit c&cum in via (Deut. xxvi). ()ui. scandalizat 


ea contingere et in propriam vertere requiem, quasi 
despiciens eos qui non habent et felici paupertate 
sunt divites : ut non solum ipse perierit, sed et 
exteros provocet ad pereundum. Et illi quidem qui 
incurvaverunt cervicem suam, et cum omni bumili- 
tate et afflictione lugentes atque plangentes in prz- 
sentiarum placuerunt Deo, cum de corpusculo isto 
exierint, ducentüt, e& aecumbent eum sanctis pa- 
tribus Abraham, Isaac, et Jacob, propbetis, et 
apostolis, e$ censolatiene digna fruentur, sicut et 
Lazarus froitas est in sinu Abraham. Quí autera 
vixerunt in ecnobio, et de communi in suos aliquid 
averteruht usus, v:2 eis cum de corpore exierint , 
dicetur illis : Mementote, quia recepistis bona in vita 


quempiam de his, qui credunt Deo, eapedit ei .ut 
appendatur ei mola asinaria super collum ejus, 7] 
precipitetur in. mare (Matth. xvin). Quia subvertit, 
ut diximus, sublevantem se, et obedientem transtu- 
lit ad superbiam , et eum qui in dulcedine charitatis 
poterat ambulare, eonvertit in amaritudinem ; et 
subjectum legibus monasterii, malis consiliis depra- 
vavit, fecitque odisse eum, et contristari contra 
illum, qui eum docebat Domini disciplinam, lítes 
ferens inter fratres atque discordias , et non timens 
illud quod scriptum est: Tu quis es, qui judicas 
alienum servum ? Suo domino stat, aut eadit, Stabit 
aulem, polens est autem dominus rursum statuere 
illum (Rom. xiv). Considera. quid dixerit : Potens est 


us 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


464 


autem Dominus statuere illum. Non ille potens est, A titus, dicat in corde suo : Quando moriar, tunc dono 


qui verba Domini praeterit. 

XXV. Unde, fratres, magnopere devitemus ali- 
cujus mentem subvertere contra doctorem et moni- 
torem suum; et meminerimus Scripture dicentis : 
Libera cor tuum a malitia, ut salveris (Jer. 1v). 
Nec pro obedientia superbiam et contumaciam in 
cordibus nostris invicem seminemus. Qui enim timet 
Dominum suum, si viderit fratrem suum errare et 
labi, magis debet monstrare qu:e sancta sunt, et 
rectum iter ostendere, ut cum omni castitate et 
tremore Dei incedens, illam Salomonis exsequatur 
sententiam : Libera eos qui ducuntur ad mortem, 
et redimere de interfectione non cesses (Prov. xxn). 
Nec dicas, Nescio hunc. Scito quoniam Deus corda 


fratribus quod habuero. O stultissime hominum, ubi 
hoc scriptum invenisti? Nonne omnes sancti ser- 
vientes Deo statim omnem szculi sarcinam depo- 
suerunt ? Nonne in Actibus apostolorum, omnia quz 
habebant ad pedes apostolorum deferebant (Act. 1v)? 
Aut quomodo poteris mortuus justiti:: induere ve- 
stinentum , qui illud vivus habere non meruisti? 
Quare oblitus es illud, quod scriptum est : Quod 
seminaveril homo, hoc et metet (Gal. vi); et, Unus- 
quisque recipiet , juxta quod egit (Ephes. vr) ; et, 
Reddet unicuique juxta opera sua (Rom. n); et iw- 
ruin : Ego Dominus scrutans corda et probans renes, 
ut reddam unicuique juxta vias suas, et juxta [ru- 
ctum adinventionuin ejus (Psal. .x1)? Quare nondum 


omnium novit. Et Judas in Epistola loquitur sua : B versaris in vita, et in hoc corpusculo constitutus 


Et hos quidem de igne rapientes, et odio habentes 
commaculatam tunicam (Jud. 1). Caveamus hujusce- 
modi vestimentum, et induamur potius armaturam 
Dei, ut possimus resistere contra insidias diaboli. Non 
est enim nobis pugna contra carnem et sanguinem, 
sed adversus potestates et principatus, adversus recto- 
res tenebrarum harum, adversus spiritalia nequitic in 
celestibus (Ephes. vi). 

XXVI. Hoc quoque maxime providendum est, ne 
quis in alteram domum et in alterius cellulam com- 
mendet aliquid, et contra monasterii faciat discipli- 
nam. Qui talis est, non est in numero fratrum, sed 

mercenarius et advena ; nec Pascha Domini inter 
sanctos debet comedere, quia factus est lapis scan- 
dali in monasterio, et de eo posset dici : Lapides de 
via mea projicite (Jer. xx). Si enim levitonaria no- 
stra, quando lavamus, sicca non fuerint, usque ad 
vesperam non habemus potestatem apud nos tenere, 
damusque Pr:eposito cui crediti sumus, vel ei cui 
creditum est cellarium , ut deferat ad eum locum, 
ubi vestimenta pariter omnium reservantur, et mane 
nobis dantur, ut expandamus illa ad solem , et cum 
sicca fuerint, non apud nos tenemus, 'sed damus in 
commune servanda, juxta pracepta majorum ; quanto 
magis ea qux: proprie visus es possidere, si alteri 
commendaveris, aut in tua volueris esse potestate, 
peccas in monasterii disciplinam, et non intelligis 
Paulum tibi loquentem : Vos autem in libertutem vo- 
cati estis, tantum me libertate in occasionem carnis 
4butamini, sed charitate servite invicem (Gal. v). Et 
fterum : Dominus juxta est , nolite esse solliciti, sed 
estote in oratione intenti et deprecationibus (Phil. 1v). 
Sciat quoque ille qui ab alio susceperit commenda- 
Utm, et rem se arbitratur facere piam, ut fratrem 
refrigeret, quod peccet contra animam suam , 'sub- 
vertens regulam monasterii. O stulie, anima tua 
commissa est Przposito tuo, et qui animam tuam 
corpusque custodit, indignus habebitur ut peritura 
conservet? Amemus justitiam , ut justificemur. Le- 
gimus enim : Misericordia occurrit his qui faciunt 
veritatem. . 

XXVII. Hoc quoque observandum est, ne quis 
étulta cogitatione deceptus, imo diaboli laqueis irre- 


non audis David loquentem : Thesaurizat, et ignorat 
cui congregat ea (Psal. cx,v), et sermonem evange- 
licum , avarum corripientem : Stulte, hac nocte ani- 
mam ezpetent a le : que autem proeparasii , cujus 
erunt (Luc. xu)? Et iterum: In illa die peribum 
omnes cogita.iones eorum. Stulte, quare non vis au- 
dire Dominum cohortantem : Vade, et vende omnia 
qua habes et da pauperibus, et tolle crucem tuam, et 
veni, et. sequere me (Matth. xix)? Quod. adolescens 
audiens conversus est retro; non enim erat rectum 
cor ipsius, et ideo non potuit gravem divitiarum 
sarcinam deponere. Habebat quidem voluntatem, et 
Scriptura testatur, perfectz vitz , et splendore vir- 
tutum trahebatur ad laudem ; sed retrahebant eum 
currentem diviti: , nec poterat Salvatoris audire 
doctrinam, quia adhuc de mundi deliciis cogitabat. 
Unde et Salvator loquitur : Difficile est eos, qui ka- 
bent divitias, intrare in regna celorum (Matth. xix). 
Et iterum : Nemo potest duobus dominis servire : 
aut enim unum odio habebit, et alterum diliget ; eut 


uni est obediens, et contemnet alterum. Non potesiis 


Deo servire et mammonc (Luc. v1). Phariszi autem 
cum essent avari, hsec audiebant et irridebant : 
quorum incredulitatem devitemus, nec irri:teinns 
eos qui nos provocant. Renuntiemus mundo, ui per- 
fecti perfectum sequamur thesaurum. Quorum ani- 
mam possidet avaritia, his videtur pro Christo stalta 
paupertas. Questus est magnus pietas cum suf- 
cientia. Nihil enim intulimus in hunc mundum, nec 
duferre quid possumus : habentes. enim victum et 
vestitum, his contenti simus. Qui autem. volunt. d:- 
vites fieri, incidunt in tentationem et laqueum , ia 
concupiscentias multas, que sunt stulte et noxier, et 
demergunt homines in interitum et perditionem. Radis 
enim omnium malorum cupiditas (I Tim. v1). 

XXVIII. Usque hodie Elias Israelem corripit di- 
cens : Quousque claudicatis pede ? Deus est, ite « 
sequimini eum (III Reg. xvi). Et nobis loquitur : 
Si mandata sunt Dei, qux per Patrem nostrum tra- 
didit nobis, et quzx€ sequentes possumus pervenire 
ad regna cclorum, toto eadem desiderio comples- 
mus : si autem sequimur cogitationes nostras, e£ ad 
aliud tendit animus, cur non errorem simpliciter 











465 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGUL/E PP. ORIENT. 


466 


eonfitemur, ét ostendimus nos esse quod videri eru- A XXXI. Quis enim fructus, aut quod signüm prz- 


bescimus? Ne forte dicatur et nobis: Quare pol- 
luistis locum meum sanctum (Ezech. xxn)? Et, Eji- 
ciam eos e domo mea (Osec, 1x). Siquidem concilia- 
bula monachorum vere Dei domus est, et sanctorum 
vinea, sicut scriptum legimus : Vinea facta est 
Salomoni in loco, qui vocatur Beelamon, dedit eam 
custodibus , unusquisque. affert pro fructibus. ejus 
mille argenteos. Vinea mea in conspectu meo est, 
mille Salomoni, et ducenti his qui custodiunt fructum 
ejus (Cant. vui). Nec igitur polluentes eam projicia- 
mur, sicut in Evangelio legimus ejectos esse de 
templo, qui vendebanit in eo oves et boves; nummu- 
larios quoque ingrediens Dominus atque Salvator, et 
faciens sibi flagellum de funiculis, ejecit e templo, 
et fundens :xra mensasque vendentium , et his qui 
vendebant columbas ait : Auferte hec omnia, et no- 
lite facere domum Patris mei domum negotiationis. 
Scriptum est enim : Domus mea domus orationis vo- 
cabitur cunctis gentibus ; vos aulem fecistis eum 
speluncam latronum (Luc. xix; Marc. xi). Et alibi: 
PPropter vos nomen meum blasphematur in gentibus 
(Psal. Lvi; Jer. vu). 

XXIX. Obsecro vos, fratres, ne de nobis quoque 
dicatur : Alius quidem esurit, alius autem ebrius est : 
an domos non habet, ut bibatis et comedatis ? Nisi 
forte Ecclesiam Dei contemnitis, et con[unditis eos 
qui non habent; ad quos dicitur: Si quis esurit , 
domi comedat, ut non in judicium conveniatis (I 


Cor. xi). Non sit domus nostra vocis alien:ze, ne il- : 


lud nobis congruenter aptetur : Opera /Egypti, non 
abstulerunt a se. Et iterum : In preceptis meis non 
ambulaverunt, et sabbata mea contaminaverunt ; pro- 
* pterea cum clamaverint ad me, ego non exaudiam eos 
( Ezech. xx). Non permaneamus in cordis duritia, et 
ad iracundiam provocemus Deum, et fiat inimicus 
noster, et dicat : Ego autem dabo eis precepta non 
bona, et justificationes in quibus non vivant (Ibid.) ; 
quia comederunt fructum mendacii, et adoraverunt 
opera manuum suarum, et repleta est terra eorum a 
principio augurio, ut terra alienigenarum. 

XXX. Ne postquam renuntiaverimus szculo, et 
c«perimus vexillum crucis sequi, iterum ad poste- 
riora conversi, quiramus refrigerium temporale, 
imitantes Ephraim dicentem : Dives factus sum, et 


inveni refrigerium mihi (Osee xn); ne audiamus il- D 


Jud, quod et ille meruit audire : Omnes labores illius 
non inveniuntur pre iniquitatibus, in quibus peccavit. 
Et ne illud impleatur in nobis : Capíistis spiritu, et 
*'unc carne consummamini : (anta passi estis sine 
causa (Gal. n1)? Et ille contra nos sermo dicatur : 
Lex periit a sacerdote, et consilium a senioribus; et 
snanus populi dissolute sunt, senes de porta quieve- 
runt, electi a psalmis suis cessaverunt (Ezech. vu). 
Rursumque dicatur : Propter vos nomen meum blas- 
phematur in. gentibus ( Bom. n): et contemptis 
institutionibus Patris nostri subrepat oblivio, me- 
diatoremque Dei atque sanctorum nostro vitio negli- 


gamus. 


eeptorum Dei inveniatur in nobis, aut in quo profes- 
sionem impleamus arreptam ? Nonne omnia dimisi- 
mus, et avariti: suhjacemus, et dicitur nobis: 
Unde bella, et pugne (Jac. 1v) ?* Nonne ex avaritia ? 
Nam quia unusquisque quzrit utilitatem suam, non 
proximi , Usque hodie vivens Ezechiel prophetali 
sermone nos corripit dicens : Negationes erant in te. 
Filius. inhonorat patrem, et Pater exprobrat filio 
(Ezech. xxvn). Quid in die judicii respoudebimus, 
aut quid in novissimo tempore pro defensione nostra 
poterimus obtendere? Hc omnia facta sunt nobis, 
quia Sacerdotes plauserunt manibus, et populus di- 
lexit similiter. Quia sicut populus, sic sacerdos (Jer. v). 
Propterea reddam ei, inquit, secundum vias suas, et 


B cogitationes illius restituam ei (Osec 1v). 


XXXII. Non de omnihus vobis hxc loquor, sed de 
bis qui majorum prscepta contemnunt ; roultoque 
melius erat illis ignorare viam justitie , quam scien- 
tes reverti ab eo quod. traditum est illis sancto man- 
dato (I1 Petr. n). De hujuscemodi hominibus me- 
rens Jeremias scribit : Defecerunt in lacrymis oculi 
mei, conturbatus est venter meus, e[fusa est in terra 
gloria mea, super coniritione filie populi mei ; quia 
defecit parvulus et lactens in plateis civitatis. Matri- 
bus suis dixerunt : Ubi est. triticum et vinum? cum 
deficerent quasi vulnerati in plateis urbis, cum fun- 
derent animas suas in sinu matrum suarum (Thren. 
Ww). Seimus quod non in fortitudine equi velit Deus, 
neque in femoribus viri sibi complaceat ( Psal. 
CxLvI1). 

XXXIII. Et idcirco revertamur ad Dominum Deum 
nostrum, ut quando oraverimus, exaudiat nos qui 
quotidie hortatur ut vacemus et cognoscamus eum. 
Et alibi loquitur : Revertimini ad me, et ego revertar 
ad vos. Et iterum : Revertimini ad me, filii receden- 
tes, et ego dominabor vestri (Jer. m). Ezechiel simi- 
liter contestatur ac dicit : Quare moriemini, domus 
Israel ? Nolo mortem peccatoris, sed tantum ut re- 
verlalur de via mala sua, et vivat (Ezech. xvm). Et 
clementissimus ac totius honitatis caput clamat in 
Evangelio ad nos Dominus atque testatur : Venite 
ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego re- 
ficiam vos. T'ollite jugum meum super vos, et discite 
a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis 
requiem animabus vestris (Matth. xi). Consideremus 
quod bonitas Dei ad poenitentiam nos provocet, et 
sancti viri cohortantur ad salutem. Non induremus 
corda nostra, neque thesaurizemus iram nobis in 
die ir et. revelationis justi judicii Dei, qui reddet 
unicuique juxta opera sua (Rom. 1); sed ex toto 
corde revertamur ad Dominum, et secundum Moysi 
verba memorantis : Si revertaris ad Dominum ez 
toto corde tuo, mundabit cor tuum, et cor seminis tui 
(Deut. xxx). 

XXXIV. Laboremus sicut boni milites Christi, et 
observemus illud quod scriptum est : Nemo militans 
Deo implicat se negotiis secularibus, ut ei cui mili- 
tat placeat (11 Tim. wn). Si autem quis et in agonà 





4 , "t 


461 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 468 
contendat, non coronatur pisi legitime certaverit. A delegm Ephraim. Et iterum: Non in eternum pa- 


Laborantem agricolam oportet primum de fructibus 
ejus participare, Scriptum est : Omnes populi ibunt 
unusquisque in vjiam.sua3m. Nos autem in nomine 
Domini Dei nostri wagnificabimur ; ipsi impediti suni 
et ceciderun( , nog nutem surreximus et erecti sumup 
(Psal. xix). 

XXXV. Qui ambulat iu die, non impingit ; qui 
autem in nocte. graditur, impingil , quia lumen nen 
est in eo (Joan. x1), Nos qujem, sicut dixitApostolus, 
non sumus filii provagricgtionis in perditionem, sed 
fidei in acquisitionem anime (Heb. x). Et alibi : Om- 
nes, inquit, filii lucis estis, el filii Dei (I Thes. nu). 
Non sumus filii noctis , neque tenebrarum. Si ergo 
sumus filii lucis, debemus ecire qua lucis sunt, et 


miam vos, mec sewwper irascar vobis. Spiritus enim a. 
me egreditur, et. amne quod spirat ego feci. EX in 
eodem loco jungit ac dicit: Dedi eis consolationem 
veram, pacem super pacem his qui erant prope et 
longe : dixitque Dominus : Sanabo eos (Jer. xxxi). 
Cujus ut plene misericordiam cognoscamus, Jere- 
mis sermone docet, dicens: Sj elevatum [uerit co- 
lum in sublime, et sí humiliatum pavimentum terre 
deorsum, ego non replebo gentem Israel pro omnibus 
qug [ecerunt (Jer. n1). 

XXXVIIL. Cumque tanta clementia sit Salvatoris 
Domini, et nos provocet ad salutem, convertamus 
corda nostra ad eum: (Quia jam hora est, ut de 
somno evigilemus ; noz praecessit, dies autem appro- 


facere fructus Juminis in omni opere bono: quod B Pinquavit ; deponamus ergo opera tenebrarum, et in 


enim manifestatur, lux est. Si in toto corde rever- 
tamur ad Dominum, et in preceptis sanctorum il- 
lius et Patris nostri simplici corde conversamur, 
abundabimus in omni opere bono. Qnod si supere- 
mur carnis voluptatibus, in die quasi in media no- 
ete parietem palpabimus : et non jnveniemus viam 
civitatis et habitaculi nostri, de quo dicitur: Esu- 
rientium et. sitientium anima deficit (Psalm. cvi); 
quia contempserunt legem sibi a Deo traditam, et 
vocem prophetarum non audierunt: et idcireo non 
potuerunt ad promissam requiem pervenire. 

XXXVI. Vigilemus et attenti simus : si enim na- 
turalibus non pepercit, nec nobis parcet. Non de 
cunctis, sed de negligentibus loquor, quibus jure 
aptabitur illa deploratio :. Ve eis qui recesserunt a 
me. Mani[esti. sunt, quia impie egerunt in tme, quia 
dereliquerunt me fontem aque vive , et [oderunt sibi 
contritos lacus, qui non possunt qquam continere (Jer. 
11). Et quia non audierunt judices ejus, audiant dicen- 
tem Deum : Constitui super vos speculatores, Audite 
vocem tube. Et dixerunt: Non audiemus (Jer. v). 
Unde ista incredulitas? Nonne ex eo quia alienos 
cognoverunt, et non adversatü sunt? Loquitur ef 
alibi Spiritus sanctus per prophetam : Ego enim sum 
Deus Dominus tuus, qui formavi celum, et. creavi 
feram ; cujus manus condiderum omnem cali mili- 
tiam, el non ostendit. ea tibi, ut ambulares post illam 
(Isai, xLv). Quod quidem et per Moysem precepit, 
dicens : Non cum suspezeris colum, et videris solem 
et lunam ac stellas, et gmne ornamentum. coli, errore 
celi deceptus adores ea (Deut. 1v). Ego sum Deus, 
qui eduzi te de terra. Egypti, et Deum extra me ne- 
scis, et qui salvos posset facere, non est prater me. 
Ego sum, qui te pavi in solitudine, in terra inhabili, 
et impleti sunt saturilate, et elevata sunt corda eorum 
(Exod. xx). Idcirco obliti sunt mei, et ego tradam 
eos disperaioni in gentibus cunctis (Jer. 1x). 

XXXVII. Qus audientes quasi de somno exper- 
giscamur, et prebeamus nos dignos Domini servi- 
tuli, ut misereatur et dicat nobis: Ipvocate me, 
etego exaudiam vos. Ipse enim ait : Qui dispersit 
Israel, congregavit eum. Et alibi : Non faciam, in- 
quit, juxta iram furoris mei, nec sic relinquam, ut 


duamur arma lucis (Rom. xui). Filioli mei, primum 
ex toto corde diligamus Deum, deinde nosmetipsos 
amemus mutuo, memores przceptorum Dei Salva- 
toris, in quibus ait: Pacem meam do vobis, pacem 
meam relinquo vobis : non sicut mundus. dat. pacem, 
ego do vobis. In his enim duobus mandatis tota lex 
pendet, et prophete (Joan. xiv). 

XXXIX. Si quis in domo monasterii sub Prz»po- 
sito manens, nulla re indigens quam in monasterio 
habere permissum est, et habet patrem fratremque 
et amicum charissimum, nihil ab eis penitus acci- 
piat, non tunicam, non paliiolum, non aliam, quam- 
libet rem. Si autem comprobatum fuerit quod mi- 
nus habeat de his qui praecepta sunt, culpa omnis 
atque correctio ad Przpositum convertetur. 

XL. Vos igitur qui estis principes monasteriorum, 
si quos aliqua re videritis indigere, et esse in an- 
gustia constitutos, nolite-eos negligere, scientes vos 
reddituros rationem pro omni grege, super quem 
vos Spiritus sanctus conslituit. inspicere, ef pascere 
Ecclesiam Dei, quam acquisivit proprio sanguine (Ac. 
xx). Propterea nos, qui fortiores sumus, debemus ix- 
firmitates. invalidorum portare , et non nobismetipsis 
placere, sed proximo in bono ad aificationem. Nam 
et Christus non sibi placuit, sed sicut scriptum es. 
Opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me 
(Rom. xv). Et iterum : Non quero, inquit, qued 
mihi expedit, sed quod omnibus, wt salvi fiant (I 
Cor. xx). 

XLI. Si autem Dominus ac Salvator noster ita 
precipit, et sancti ita conversati sunt, patres quo- 
que nostri ita nos docuerunt, consurgamus a somno, 
et.que sunt nobis precepta faciamus. Quecunque 
scripta sunt, ad nostram eruditionem scripta sunt, ut 
per patientiam et. consolationem Scripturarum spem 
habeamus (Rom. xv), et nullus nostrum causa sit 
erroris alieni, nec 3emulemur eos qui prospere agunt 
in vita sua. Cum enim omnia necessaria carmi fue- 
rint consecuti, morientes nibil secum asportabunt. 
Fiüiisculi hujus habent in hoc seculo fiduciam, 
quoniam de mundo sunt, et mundus amat quod 
suum est. Qui autem filii Dei sunt, illius sermonis 
evapgelici recordantur ;: Si mundus vos odit, scitote 


--— ow 
» a 





469 CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 410 
quod me primum oderit (Joan. xv). Et iterum : Qui A (Psal. cx). Et in alio loco: Non proposui ante ocu- 


voluerit esse amicus hujus mundi , inimicus fiet Deo. 
Et rursum :. Tribulationem habebitis : sed confidite, 
ego vici mundum. Et iterum : Beati qui lugent, quo- 
niam ipsi consolabuntus. Beati qwi esuriumé et. si- 
tiun! justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Beati qui 
persecutionem. patiuntur propter justitiam, quoniant 
ipsorum est regmum colorum (Moith. v). De lie 
auem noctis quid e contrario dicitur? Nonne illud ? 
| Ve vobis, divites , quoniam recepistis consolationem 
vestram. Va vobis qui saturati estis nunc, quia esu- 
rielis. Vc vobis qui nunc ridetis , quia lugebitis ac 
ftebitis (Luc. v1). 
XLII. Quamobrem mundi amicitias devitemus, 
ut illud mereamur audire : Ad vesperam demorabitur 


les meos rem iniquam :. facientes. iniquitatem odio 
habui. Et non adhesit mihi cor praeum, declinantes 
a me malignos non agnoscebam ; detrahentem in abs- 
eonso proximo suo, hunc persequebar , superbo oculo 
et. insatiabili corde cum hoc simul non edebam. Oculi 
met super fideles terre , ut facerem eos sedere me- 
eim. 

XLIY. Quorum omnium nos imitemur opera, ut 
sit m diebus nostris pax et justitia, et non nobis il- 
lud eveniat, quod alibi legimus : Super terra populi 
mei spine et fenum consurgent (Isai. xxxn). Sed ma- 
gis innovemus nobis novalia, et non seminemus su- 
per spinas. Cumque custodierimus qu: mandata 
sunt nobis, manifesti erimus quod diligamus Deum, 


fletus, et ad matutinum letitia. Audivit Dominus, et B sicut testatur et in alio loco Scriptura divina : Qui 


misertus est mei. Scidisli saccum meum, et accinaisti 
me laetitia. (uis enim sanctorum non in luctu ac tri- 
stitia per mundi hujus transivit viam? Jeremias : 
Non sedi, inquit, cum consilio ludentium, sed treme- 
bam a facie manus tug. Solus sedebam, quoniam 
anaritudine. repletus sum (Jer. xv). David quoque 
scribit: Quasi lugens ac maerens sic humiliabar (Psal. 
xxxiv). Quorum nos vestigiis insistentes intelligi- 
mus quod salus nostra in tempore tribulationis sit, 
et prophetz pollicitatio impleatur dicentis : Non re- 
linquuntur, qui in angustia. sunt usque ad tempus. 
Si ergo habet tempus tribulatio et angustia, et non 
erit sempiterna, seminemus in lacrymis, et metamus 
in gaudio, non deficientes ; quod noverimus Domi- 
num de tentatione liberare cultores suos. 


XLIII. Dominus pater noster est ; Dominus judex 
noster est ; Daminus princeps, Dominus rex noster; 
Dominus ipse nos salvabit; cujus praecepta si ne- 
glexerimus, permanebimus in angustia. Ipse enim 
dicit : Qui sequuntur me, possidebunt terram, et ho 
reditabunt montem sanctum meum (Isai. Lvil) : quem 
eL nos possidehimus , $i impleamus legem ejus, e£ 
audiamus illud qued dicitur: Mundas facite in con- 
spectu ejus tias vestras. Et iterum : Tollite offendi- 
cula de via populi mei. Et alibi : Ejicite de consilio 
pestilentem, et egredietur cum eo contentio (Jer. xv). 
Qui justum dieit injustum, et injustum judicat ju- 
stum, uterque in conspectu Dei immundus est. Ca- 
veamus ne dicatur ct de nobis: Filii alienati sunt ei 
(Psal. xvn). Et illud: Filie Sion elevate sunt, et 
ambulaverunt in excelso collo, et in superbia oculo- 
rum, trahentes pedibus tunicas , et pedibus simul lu- 
denies (Isai. 11), etin correptione nestra rursum 
prophetalis sermo concordet, dicens : Quomodo fa- 
cta est meretrix civitas fidelis Sion, plena judicio, in 
gua justitia dormit ? Nunc autem latrones (Isai. 1). 
Et : Populus intelligens commiscebatur meretrici. Tu 
ergo, Israel, ne ignoraberis (Osee 1v). Si vero divina 
ymeditemar, poterimus illud dicere, quod et David : 
KE xsultabo super eloquia tua, sicut qui invenit spolia 
milia (Psal. cxvni). Et : Quam dulcia gutturi meo elo- 
quia tua, super mel et favum ori meo. Cantabiles mihi 
erant juslificaiiones tue in loco peregrinationis mec 


audit mandata mea et servat ea, ille est qui diligit me. 
Qui autem diliget me, diligetur a Patre meo, et ego 
diligam eum, et venlemus ego et Pater meus, et man- 
sionem apud eum faciemus, et ostendam ei meipsum 
(Joan. xiv). Et, Vos amici mei estis, si feceritis qua 
precipio vobis (Joan. xv). Tollamus nobiscum mul- 
tos sermones, et convertamur ad Dominum Deum 
nostrum, et dicamus ei : Potes dimittere peccata, ut 
accipiamus bona, et reddamus ei fructum. labiorum 
nostrorum (Osee xiv) , et delectetur in nobis anima 
nostra. 

XLY. Atque utinam poeniteat nos erroris et ne- 
gligentiz, et conversi ad priora dicamus : Assur 
non salvabit nos; super equos non ascendemus; nec 


C jam dicemus : Dii nostri opera manuum nostrarum. 


Deus qui in te est miserebitur pupilli, sanabo habita- 
cula eorum (Osem xiv). Rursumque dicet de nobis : 
Diligam eos mani[este, et avertam iram meam ab eis. 
Ero quasi ros; lsrael florebit ut lilium, et mittet 
radices suas quasi Libanus. Ibunt rami ejus, et erit 
quasi oliva fructifera, et odor ejus ut thuris. Rever- 
tentur et sedebunt unusquisque in tabernaculis suis, 
et. vivent, et confirmabuntur frumento : florebit sicut 
vinea memoria eorum, sicut odor thuris. Ephraim. 
Quid ei et idolis? Ego humiliabo eum, et. confortabo 
eum. Ego ut juniperus condensa; ex me fructus ejus 
inventus est. Quis. sapiens, et intelligit hec; aut in- 
telligens, et cognoscit ista. (Ibid.)? Átque utinam et 
nos ex eo fructum afferre valeamus, sine quo nibil 
boni operis fleri potest. 

XLVI. Revertamur ad Dominum, ut de nobis quo- 
que possit dicere : Peccatorum et iniquitatis eorum 
memor amplius non ero (Isai. xri). Non relinquamus 
legem Dei, quam Pater noster ab eo accipiens nobis 
tradidit, neque parvi ejus mandata pendamus ; ne et 
super nos planctus ille dicatur : Quomodo obscura- 
tüm est aurum, et immutatum argentum bonum : ef- 
fusi sunt lapides sancti in. omni viarum principio 
(Thren. 1v)? Nec post plurimos labores Patris nostri, 
quos pro salute nostra suscepit, seipsum exemplum 
virtutis tribuens, glorians de nobis, et apud sanctos 
loquens. Isti filii mei sunt, et populus meus filii mei, - 


et non denegabunt; et post hujuscemodi testimonium 


LYÀ 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


42 


non perdamus fiduciam bons conscientie, spoliati A sicut scriptum est : Tollam vos snum de populo, et 


vestibus quibus nos induit ; etintroducti ab eo in sta- 
dium, ut legitime certemus, non superemur ab inimi- 
cis nostris. Et postquam venerimus ad illud tempus 
quo egrediamur de corpore, ne inimici efficiamur 
Patris nostri thesauris servientes : ut qui jejuniis 
et afflictione corporis debuimus acquirere animze li- 
bertatem, carni et deliciis, et pulchrioribus vesti- 
mentis, stratisque mollioribus nos dedicemus, non 
solum ipsi pereuntes, sed et alios qui proficere po- 
tuerunt exemplo nostro ducentes ad ruinam, de 
quibus scriptum est : Non accepistis spiritum servi- 
(utis timorem (Róm. vm), sed fortitudinis, et chari- 
tatis, et pudicitiz. Et : Cibusnos non commendat Deo. 
Neque enim si comederimus, abundabimus : nec. si 


non comederimus, indigebimus. Non est enim regnum B 


Dei cibus et potus, sed justitia, gaudium, et pax in 
Spiritu sancto (liom. xiv). Qui in hoc servit Christo, 
placet Deo, probatus est omnibus. Isaias quoque di- 
cit : Qui exspectant Dominum, immulubunt v.rtutem, 
assument pennas ul aquile ; current, et laborabunt ; 
gradientur, el non esurienti (Isai. xL). idcirco 
elevabit signum in gentes, et. congregabit profugos 
Israel. Cito velociter venient : non. esurient, neque 
dormitabunt. Non dormienti, nec solvent. zonas de 
lumbis suis, neque rumpentur in calceamentis eorum 
corrigie. Quorum jacula acuta sunt, et intenti arcus ; 
pedes equorum , ut petra fortissima : rot& curruum 
quasi lempestas ; impetum facient ut leones, et aderunt 
ul catuli leonum (Ibid. v). 


duos de familia, et inducam vos in Sion, et dabo vobis 
pastores secundum cor meum, qui pascant vos cum 
disciplina (Jer. ni); resolvantur vineula charitatis, 
et dicatur de nobis : Filius glorificat patrem, et ser- 
vus dominum suum. Si pater ego sum, ubi est. gloria 
mea? Si Dominus, ubi est timor meus (Malach. 1)? 


XLVIII. Idcirco unusquisque nostrum clamat ad 
Dominum : Muri Sion deducant sicut torrentes ia- 
erymas die ac nocte. Ne des requiem tibi, neque taceat 
pupilla oculi tui. Surge, et lauda in nocte, in principio 
vigiliarum tuarum : effunde sicut aquam cor tuum 
in conspectu Domini. Leva ad illum manus tuas pro 
animabus parvulorum tuorum, qui defecerunt in ca 
pite universorum gressuum (Thren. n). Ne illud co» 
tra nos dicatur : Luzit et corruptus est orbis. Lusc- 
runt excelsi térra, et terra impie egit propter habitaito- 
res suos : dereliquerunt enim. legem, et. immutace- 
runt precepta mea testamentum aterrum. 1 dcirco 
maledictio devorubit terram, quia peccaverunt. habi- 
latores ejus, et dereliquerunt homines pauci (Isai. 
xxiv). Ne et nostrum vinum lugeat et vinea, et in- 
gemiscant, qui prius toto animo lIztabantur, dica- 
turque de nobis : /n domo insaniam confinxeruu, 
corrupti sunt sicut dies collis. Àut illad : Captio ex 
vobis est. Et, Dixistis enim, fecimus testumentstm cua 
inferno, et cum morte pactum (Isai. xxvii). Qua 
verba vitantes, credimus magis, quod in tempore 
suo Orietur stella ex Jucob, et exsurget homo de 


XLVII. Et nos igitur sanctorum imitatores simus, C srael; qui percutiet principes Moab, et filios Seth 


nec obliviscamur institutionis, qua nos erudivit Pa- 
ter noster, dum adhuc esset in corpore. Ne exstin- 
guamus lucernam ardentem, quam posuit super ca- 
pita nostra. Ad cujus lumen hujus szeculi incedentes, 
meminerimus, quod per studium illius Deus nos in 
propriam familiam receperit, peregrenis hospitium 
tribuens, in maris turbinibus constitutis portum - 
ostendens, panem in fame, umbram in sestu, vesti- 
mentum in nuditate; imperitos prxceptis spiritali- 
bus erudivit ; vitiis servientes castitate circumdedit ; 
procul positos sibi junxit. Ne post illius dormitionem 
obfiviscamur tant» bonitatis et beneficiorum im- 
mortalium, vertentes furorem in judicium, et fru- 
ctum justitie in amaritudinem, et loquatur contra 
nos : Judicate inter me et vineam meam. Exspeclavi 
ut faceret fructum, et [ecit. iniquitatem, et non justi- 
tiam, sed. clamorem (Isai. v); et veuiat super nos 
illa maledictio, quam prophetalis sermo ille prose- 
quitur, et quam omni studio fugere ac vitare debe- 
mus, sequentes conversationem eorum qui nos in 
Domino przcesserunt Patrum pariter ac fratrum : 
qui renuntiantes s:eculo, et inoffenso ad Dominum 
pergentes gradu, nunc ejus hzreditate potiuntur : 
quam vereor ne perdamus nostra desidia, et illud 
nobis propheticum aptetur, quod dictum est in 
Ephraim : Oleum in /Egyptum mercatur (Osee xxu). 
Mixti sunt. in. gentibus, et didicerunt opera eorum 
(Psal. cv). Ne postquam vocati sumus in libertatem, 


(Num. xxi). Ut non sit in domo Israel stimulus [»- 
roris, et spina doloris (Ezech. xxvim). Quia facta est 
Domino pars ejus Jacob, funiculus hereditatis ejss 
Israel (Deut. xxxir). Et alibi loquitur Jeremias : Si 
cessaverit in conspectu meo lez ista, gens etiam Israd 
cessare poterit (Jer. xxxi). Et rursum : Dabo laboreu 
eorum justis, et tastamentum clernum ponam cam 
ipsis, et scielur in. gentibus semen eorum, ac nepote. 
Omnis, qui viderit eos, cognoscet, quia isti sunt semen 
a Domino benedictum, et gaudia per(ruentur IDomisi 
(Isai. Lxi). 


 XLIX. Et nos ergo scrutemur vias nostras, etl 
gressus dijudicemus, et sequamur odorem scientiz : 
abscondentes semper verba ejus in cordibus nostris, 
ut simus immaculati in via, et in lege Domini ambp- 
lemus. Non nos terreat fragilitas corporis, et longi 
temporis labor. Patres vestri ubi sunt, et Prophete, 
ut scriptum est, nunquid «eternum vivent ? Verba au- 
tem mea et legitima mea suscipite, que ego pracipie 
in Spiritu meo servis meis prophetis, qui (uerunt. cum 
patribus vestris. (Zach. 1). Sentiamus ineffabilem 
clementiam Dei nostri, qui usque hodie ad peeniten- 
tiam nos hortatur, dicens : Nunquid qui cadet non 
resurget? aut qui aversatur, non revertetur? (Quare 
aversatus est populus meus aversione impudenii, et 
obtinuerunt in voluptatibus suis, et noluerunt reverti 
(Jer. viu)? Si reversi fuerimus ad eum, zdificabit 
nos Spiritu $uo, juxta illud quod scriptum est: 4 dif- 





A$ 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


41 


cans Hierusalem Dominus, diepersiones Israelis con- A et in. liminibus, ut discatis timere Dominum cunctis 


gregabit (Psal. cxvvi). 

L. Quod autem nostri ccetus et communio ex Deo 
sit, qua nos invicem copulamur, Apostolus nos do- 
cuit dicens : Bonorum operum communionis oblivisci 
nolite, talibus enim victimis placatur Deus (Hebr. xui). 
In Actibus apostolorum quoque idem legimus : Mul- 
tlitudinis autem. credentium erat cor unum et. anima 
una, et nullus suum quid dicebat, sed erant eis univer- 
sa communia. Et virtute magna dabant apostoli testi- 
monium resurrectionis Domini Jesu (Act. ww). Et 
Psalmista in eadem verba consensit, dicens : Ecce 
quam bonum, et. quam jucundum, habitare fratres 
in unum (Psal. cxxxui). Et nos in cenobiis commo- 
rantes, et nobis mutua charitate sociati, demus stu- 


diebus quibus vivitis (Deut. x1). Salomon quoque 
ipsum significans dicit : Scribe ea in latitudine cordis 
tui (Prov. n). 
LII. Considerate quantis testimoniis ad meditatio- 
nem sacrarum Seripturarum nos sermo Domini co- 
hortetur, ut qu: ore volvimus, corde possideamus. 
Bonum est homini, cum levaverit jugum ab adolescen- 
tia sua. Sedebit solitarius et tacebit, quoniam levabit 
super se jugum, dabit percutienti se maxillam, satura- 
bitur opprobriis, quoniam non semper abjiciet Domi- 
nus (Thren. n). Et alibi scriptum est : ftecordatue 
sum misericordie in[antie tue. Et iterum : Letare, 
juvenis, in adolescentia tua, et exsultet cor tuum in 
diebus juventutis. tue, et ambula in. viis cordis tui 


dium, ut quomodo sanctorum Patrum in hac vita B absque macula, et in conspectu oculorum tuorum, 


meruimus consortium, ita in futuro quoque partici- 
pes eorum simus : scientes quod crux vite nostre 
doctrinzeque principium sit, et oporteat nos cum 
Christo pati, et nosse, quod absque tribulationibus 
et angustiis nullus victoriam consequatur. Beatus vir 
qui suffert tentationem, quia cum probatus fuerit, co- 
ronam vite accipiet (Jac. 1v). Et iterum : Laboratit 
in seculum, et. vivet in eternum. Si tamen compa- 
timur, ut et glorificemur. /Estimo, inquit, quod non 
sunt condigne passiones hujus temporis ad futuram 
gloriam, que revelabitur in nobis (Rom. vir). Et alibi 
scriptum est : Existimavi, ut cognoscerem hoc, labor 
est in conspectu meo (Psal. ,xxn). Et iterum : Ego 
laboravi sequéns te, et. diem hominum non conside- 


et. scito quoniam in omnibus his adducat te Dominus 
in judicio. Aufer (urorem a corde tuo, et malitiam a 
carne tua, quoniam adolescentia et stultitia vanitas est 
(Eccl. xi). Et, Memento creatoris tui in. diebus ado- 
lescentie tue, donec veniant dies pessimi, et occupent 
anni, in quibus dices : Non est mihi in eis voluntas; 
donec obtenebrescat sol, et lux, et luna, et stelle, et 
convertantur nubes post pluviam. In die qua movebun- 
lur custodes domus, et subvertentur viri virtutis, et 
cessent molentes, quia pauce facte sunt; et obscura- 
buntur, qua vident in foraminibus, et claudent vias in 
foro in infirmitate vocis molentis. Et exsurgent ad vo- 
cem passeris, et humiliabuntur omnes filii cantici. Et 
quidem ab alto aspicient, et pavores in via, et floreat 


ravi (Jer. xvii). Et alio loco: Multe tribulationes (; emygdalum, et ingrassetur locusta, et. scindatur cap» 


justorum, et ex omnibus his liberabit eos Dominus 
( Psal. xxxii). Et Dominus noster loquitur in Evan- 
gelio : Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus 
erit (Matth. X). Et alibi : Hic est liber mandatorum, 
et lez scripta in sempiternum, Omnes qui observaverint 
eam, vivent ; qui autem dereliquerint, morientur. 
Revertere, Jacob, et apprehende eum ; ambula in splen- 
dore luminis ejus, et non des alteri gloriam tuam, 
et ea quae conducunt tibi, genti aliene. Beati sumus, 
Israel, quia placita Deo nostro nota sunt nobis. Con- 
fide, popule meus, memoriabilis Israel (Baruch. 1v). 


Et iterum Isaias loquitur : Letare, Israel, et festum. 


agite diem, omnes qui diligitis eum. Gaudete, qui con- 
fiditis in eo, ut fugatis, et impleamini ez uberibus con- 
solationis ejus (Isai. Lxvi). 

LI. Habeamus curam legendarum et discendarum 
Scripturarum, et in earum semper meditatione ver- 


semur, scientes scriptum : Ez fructu oris sui vir . 


saturabitur, et merces labiorum ejus. reddetur (Prov. 
xii). Hac sunt qus nos ducunt ad zeternam vitam 
que nobis tradidit Pater noster et jugiter meditanda 
praecepit; ut impleàtur illud in nobis, quod scri- 


ptum est : Erunt hec verba, que ego precipio tibi | 


hodie, in corde tuo et in anima tua; docebis ea filios 


(1408, et loqueris in eis sedens in domo, et ambulans in. 


ria, et accubans, atque consurgens. Scribe ea pro 


5igno in manu tua, et erunt. immobilia ante oculos . 
[u08. Scribes quoque ea in postibus domuum tuarum, 


paris. Quoniam abiit homo in domum seculi sui, et 
gyraverunt in foro qui plangunt, quoadusque evertatur 
[uniculus argenti, et conteratur monile auri, et con- 
[ringatur hydria ad fontem, et impediatur rota su- 
per lacum, et convertatur pulvis in terram, sicut 
[uit, et spiritus revertatur ad Dominum, qui dedit eum 
(Ibid. xir). In Evangelio quoque scriptum est : Pueri, 
nunquid habetis pulmentum?  Mittite in dexteram 
parlem navis, et invenietis (Joan. xxi). Et iterum : 
Ümnis puer ac juvenculus, qui nescit hodie bonum ac 
malum, ipsi intrabunt in terram bonam. Àc rursum : 
Üinne masculinum quod aperit vulvam, | sanctum 
vocabitur (Exod. viv). Et in Evangelio : Puer autem 
ibat, et crescebat, et proficiebat apud Deum et apud 


D homines (Luc. 1). Jesus quoque minister Moysi juve- 


nis erat, et non egrediebatur de tabernaculo Dei. Et 
de David scriptum legimus : Puer flavi coloris, ele- 
gantibus oculis (I Reg. xvi). Timotheus quoque 
adhuc puer. et adolescens sacris litteris eruditus. 
est, ut ad fidem Domini Salvatoris illarum semita 
perveniret. Et de Daniele, quia eruditus erat, scri- 
ptum legimus, quod vir desideriorum appellatus sit 
(Dan. x). Joseph quoque erat dilectissimus patri 
$u0, quoniam ejus imperiis serviebat, et decem ac 
septem aihuc natus annos precepta illius legem. 
vite sux arbitrapalur. 

LIlÍ. Et h:ec cuneta rephcavi, ut sanctorum vitas 
considerantes, non circumferamur omni vento do- 


415 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 416 


ctrinz (Ephes. 1v), sed laboremus, et eorum conver- A — LV. Quz legentes testimonia, seminemus nobis 


gationem noatra viti» propositum habeamus exem- 
plum, ui simus popslos Dei peculiaris. Nec contri- 
stemus Bpiritum sanctam, in quo signati sumus in 
die redemptionis ; ne illum exstinguamus in nobis : 
et prophetias non contemnamus ; ne forsitan volenti 
Spiritui saneto habitare in nobis non demus locum. 
Nulium aliam timeamus, preter Deum, qui ultor et 
judex est operum singulorum, et cum sancto sanctus 
est, et cum viro innocente innocens (Psal. xvi); 
et dicit : Ego amantes me diligo, et qui me querent 
invenient gaudium (Prov. vim). Et alibi loquitur : 
Si ambulaveritis contra me perversi, ego ambulabo 
eontra vos perversus (Lev. xxvi). 

LIV. Non irascamur invicem (Psal. 1v) : etiamsi 
fra nos vicerit, non peccemus irati, solis occubitum 
poenitentia prxoccupantes (Matth. xvii). Memineri- 
Jmus esse pr:ceptum, quoties peccanti in nos igno- 
Scere debemus, et munus nostrum relinquere ante 
altare : quod nequaquam suscipitur, si non fuerit 
reconciliatione placabile (Ibid. v) : ut. possimus di- 
cere : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimit- 
timus debitoribus nostris (Luc. x1). Et Apostolus prz- 
cepit : Si quis habet adversus aliquem querimoniam, 
&icut et Christus donavit nobis, sic [acite (Col. v). Si- 
mus discipuli mansuetudinis sanctorum omnium, et 
precipue David, de quo scriptum est : Memento, Do- 
mine, David, et omnis mansuetudinis ejus (Psal. 
cxxxl). Et. Moysi, de quo legitur, quod fuerit man- 
Buetus super omnem terram (Num. xir). Et Dominus 
in Evangelio de mansuetis ac mitibus loquitur : 
Beaii mansueti et mites. corde, quoniam ipsi possi- 
debunt terram (Matth. v). Magna sapienti* est, 
mansuetudinem possidere, et audire : Sapiens esto, 
hili, ut laetetur cor meum (Prov. x). Et iterum : Imi- 
tatores estote Dei, filii charissimi (Ephes. v). EA, 
Estote per[ecti, sicut et Pater vester, qui in calis est, 
perfectus est (Marc. v). Et alibi : Sancti estote, quo- 
niam ego sanclus sum, dicit Dominus (Lev. v). 


justitiam, et metamus fructum vitze. IHluminemus 
lucem scienti?, quia tempus est ut cognoscamus 
Deum, donec veniat fructus justitizx« nobis. Ecce muc 
tempus acceptabile, et dies salutis (I1 Cor. vi). Et 
vere, secundum quod scriptum est, Plenitudo legis 
est dilectio (Rem. xn). Joanne in h:ec eadem eonci- 
nente : Hoc preceptum accepimus a Patre, ut diligatà 
invicem (Joan. xv). Et, Qui diligit Deum, diligat d 
fratrem suum (I1 Joan. 1v). Et, Non sicut. Cain, qii 
ez maligno erat, occidit fratrem suum. — Et. quare 
occidit ? quia opera ejus maligna erant; [ratris autem 
ejus bona. Non admiremur, fratres, si oderit no 
mundus : nos scimus, quia transivimus de morte ad 
vitam, eo quod diligamus fralres (I Joan. 1n). Ergo 


B diligamus nos mutuo. 


LVI. Loquar aliud ad vos audentius, filii chari 
simi. Ex quo credidit mibi Deus conversalionis 
vestrzx et sancte conversationis gregem, non cessavi 
lacrymis monere, et docere singulos, ut placealis 
Deo; nec subtraxi aliquid, quod vobis utile seaüe 
bam, ut dicerem : Et nunc commendo vos Deo, & 
verbo grati ejus, qui potest vos adificare, ei dar 
vobis haredilatem cum sanctis (Act. xx). Vigilate, 


. omni studio curaque eontemdite, ne obliviscamiai 


proposili vestri, sed implete quod vos &càtis eo: 
pollicitos. Ego enim jam delibor, e& tempus  vesels- 
tionis mec ades : qui certamen bonum ex parte ca- 
tavi, cursum consummavi, fidem servavi, De calero 
reposita est mihi corona justitie, quam  reddel mii 
Dominus in illa die justus judex : non solum mili, 
sed ei omnibus qui dilexerunt. justitiam ejus (11 Tim. 
IV), et omnia Patris mandata fecerunt. Fisis verbi: 
omnia audi, Deum (ime, ei mandate ejus custodi; que- 
niam ommis homo : universum opus Deus adduct 
in judicium, sive bonutz, sive malum. sit. (Eccl. xn). 


Eaplicu. docirina sancli Ortiesii. 





REGULA. 


ORIENTALIS 


ORIENTALIUM REGULIS COLLECTA A VIGILIO DIACONO. 





DE REGULA ORIENTALI VETERUM TESTIMONIA. 


Gennadius Massil. Script. Eccl., cap. 53. 


Vigilius diaconus composuit ex traditione Patrum, monachorum regulam, qux in ecnobio ad profectum 
fratrum in eonwentu legitur, breviato et aperto sermone, totius monasLiCcx professionis in 8e tesmentem 


disciplinam. 


Sanctus Benedictus Anianx abbas Concordiz: Regularum multa Orientalis, sive Orientalium regulze capita 


inserit. 
ma quoque 
autem 31, Regulam Patrum Orientalium appellat. 


Annales Trevirenses in Apologia monasterii sancti Maximini part. J, 


yum lib. vn Annal. Trevir. 


abbas in expositione Re sancti Benedicti, eap. 28, Regulam Orientalem , capit 


cap. 1. Et apud Christoph. Brove- 


Kreeta fuit ibidem religio Christiana monastica sob Regula Orientalium Monacherum. 








m CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 418 





OBSERVATIO CRITICA IK REGULAM SEQUENTEM. 


. Hucusque octo Regube Orientalium Patrum exhibit: sunt in hoc Luc:e Holstenii Codice, ex quibus Vigi- 
lius diaconus banc monachorgum Regulam composuit, que proin merito et Orientalis diei potest, quamvis 
in Occidente scripta videatur. Laudat quidem hanc Regulam Gennadius, asseritque illam breviate et aperte 
sermone totius monastic:z professionis disciplinam continere, ex qua proin sanctus Benedictus, Aniang 
abbas, suze Regularum Cencordis multa inseruit; quemadmodum et Smaragdus, Sancti Michaelis in. Lo- 
tharingia abbas, in eua Regulae Benedicting Expositione. Conatat autem hiec. Regula xvvm capitibus, qui- 
bus includitur quidquid ad benum cujusque monasterii regimes perlinet, et que ex Regula sancti Pachomii 
Meromque desumitur; cum pers:epe ibidem proprix€ sapcti Pachomii senteutiz reperiantur. Vixit quidem 

igilius diaconus sxeulo quinte, sed ignoratur eujus ecclesi fuerit diaconus, quamvis apud Gallos flo- 
rTUlssé Supponi possit, cum nonnulli eentendant hanc Regulam Orientalem, ab ipso compositam, in mona- 
sterio Sancti Maximini Trevirensis eodem szeculo fuisse observatam. 


——— MÀ MÀ M MÀ PPP PEBRIPD UBI RUUDEUTEIPADEMSPEMD, 
INCIPIT REGULA ORIENTALIS. 


I. Ut neque seniores tn regendis fratribus inani- A monasterii qui fratribus przepositus est, referens ad 


ter laborent, neque diseiplina juniorum vacillet, qua 
abbatis eonversatione stabilita ffrma sit, oportet ab- 
batem irreprehensibilem esse, severum, patientem, 
jejunum, pium, humilem: ut doctoris et Patris locum 
impleet seipsum formam pr:xbens bonorum operum. 
Ad ewjus ordinationem omnes fratres respiciant ; 
nihil sine consilio et auetoritate ipsius facientes. Qui 
sustinens monasterii necessitates de omnibus qux in 
monasterio sunt libere judicabit; nullius personam 
accipiens, nee ulll gratiam prestans, seu unumquem- 
que seeundum merita quotidianx: conversationis in 
veritate judieans, admoneat, hortetur, castiget, con- 
demnet, vel suscipiat, si ita utile videtur, venientes 


ad monasterium; vel ejiciat, si ita necessitas fuerit, ' 
B Vill. Cumque ad dormiendum se collocaverint , 


male habitantes. 

Hl. In monasterio seniores sint duo , ad quos vel 
prsesente abbate vel absente omnium fratrum disci- 
plina et omnis cura monasterii pertineat : dantes 
sibi vices per dies, et dividentes inter se pondus ac 
necessitatem monasterii; ex quibus unus tempore 
suo presens in monasterio semper erit, ad prxstan- 
dum abbati solatium, vel obsequium advenientibus 
fratribus; et ad procedendum, ubi necessitas com- 
munis exegerit, atque diligentiam circa omnia qux 
ad quotidianam custodiam et conversationem mona- 
sterii pertinent adhibendam : ut quecunque ad ob- 
sequium usumque monasterii facienda sunt, sine ne- 
gligentia et querela faciant. Alius cum fratribus 
erit, tempore suo exiturus cum ipsis ad omnia 


opera et omnem necessitatem , providens ne quid & 


contra disciplinam faciant. Qui considerans omnes 
actus singulorum, si qu:e contra rationem facta vi- 
derit, sed per se emendet, vel abbati indicet. 

Ilf. flle vero, qui secundum ordinem discipline 
ordinatione abbatis ex consilio et voluntate oinnium 
fratrum fratribus prepositus est, omnem ad se curam 
de disciplina fratrum et diligentiam monasterii re- 
vocabit; habens potestatem abbate absente faciendi 


omnia quae abbas presens facit. llle autem patien- 


tiam , mansuetudinem, €wnilitatem, charitatem , 
se«uitatem, sine personerum acceptione servabit; 
jta agens, ut nec abbati tedium generet, nec fratres 


intemperantia illius laborent. Hac observabit senior 


abbatem omnia, vel precipue illa qui» per se nan 
voluerit explicare. 

IV. Commendatum aliquod etiam a germano fratre 
nullus accipiat : nibil ia cella sua absque Praepositi 
Jussione quispiam habeat, nec pama quidem vilis- 
sima, et c:xetera hujuscemodi. 

V. Operantes vero fratres nihil loquantur szcu- 
lare : sed aut meditentur ea, quae sagcta sunt , aul 
certe silebunt. 

Vl. Qui autem coquinat, antequam fratres refi- 
ciant, non gustabit quidquam. 

VIf. Nemo jn cella aut in domo sua habeat quid- 
quam prxter ea, que in communi monasterii lege 
praecepta sunt. 


alter alteri non loquatur. Cellam alterius, nisi prius 
ad ostium percutiat, introire non audeat. 

IX. Mutare de his qux a Przposito acceperit cum 
altero non audebit. Nec accipiet melius et dabit de- 
terius, aut e contrario dans melius et deterius acci- 
piens. Nemo ab altero accipiat quidpiam, nisi Prae 
positus jusserit. 


X. Clausa cella nullus dopmiat , nee habeat cubi- 
culum quod claudi possit, nisi forte atati alicujus 
vel infirmitati Pater monasterii concesserit. 

XI. Nemo a terra solvat funieulum absque jus- 
sione Patris. Qui in monasterio fratrum invenerit 
quidpiam, guspendat ut tollat qui cognoverit. 

XH. Ad eolleetam et ad psallendum nullus sibí 
eceasiones inveniat, quibus se dicat occupatum, quasí 
ime non peesit. Et si in monasterio, vel in agro, aut 
in itinere, aut in quolibet ministerio fuerit, orandi 
et peallendi tempus non prztermittat. 


XIII. Qui minister est, habeat studium ne quid 
operis pereat in monasterio. In qualicunque omnino 
arte, qux? exercetur a fratribus, si quid perierit, e£ 
per negligentiam fuerit dissipatum, increpetur a Pa 
tre minister operum; et ipse iterum increpet alium 
qu: opus perdiderit, duntaxat juxta voluntatem et 
prescientiam principis , absque quo nullus incre- 
pandi fratrem habebit potestatem. 

XIV. Si inventus fuerit unus a fratribus aliquid 


A19 


imperio, increpabit juxta mensuram peccati sui. 

. XV. Qui mentitur, aut odio quemquam habere 
fuerit deprehensus, aut inobediens, aut plus joco 
quam honestum est deditus, aut otiosus, aut dure 
respondens, aut habens consuetudinem fratribus 
detrahendi vel his qui foris sunt, et omnino quidquid 
contra Regulam Scripturarum est et monasterii di- 
sciplinam, et audierit Pater monasterii, vindicabit 
juxta mensuram opusque peccati. 

. XVI. Si omnes fratres viderint Przpositum ni- 
mium negligentem, aut dure increpantem fratres, et 
mensuram monasterii excedentem, referant hoc Pa- 
tri, et. ab eo increpetur. Ipse autem Przepositus nihil 
faciat, nisi quod Pater jusserit : maxime in re nova. 
Qus ex more descendit, servabit Regulam mona- 
sterii. 

XVII. Przpositus vero non inebrietur, nec sedeat 
jn humilioribus locis. Ne rumpat vincula qux Deus 
in ccelo condidit ut observentur in terris. Ne lugeat 
in die festo Domini Salvatoris; dominetur carni suz 
juxta mensuram Sanctorum. Noa inveniatur in ex- 
celsis cubilibus, imitans morem gentilium. Non sit 
duplicis fidei. Non sequatur cordis sui cogitationes, 
sed legem Dei. Non resistat . sublimioribus tumenti 
animo potestatibus. Ne fremat, nec hirriat iratus 
super humiliores; nec transferat terminos Regula. 
Non sit fraudulentus, neque in cogitationibus verset 
dolos; nec negligat peccatum anima sus; nec vin- 
catur carnis luxuria. Non ambulet negligenter. Non 
loquatur verbum otiosum. Non ponat scandalum ante 
pedes c:eci. Non doceat voluntatem animam suam. 
Non resolvatur risu. stultorum ac joco. Non capia- 
tur cor ejus ab his qui inepta loquuntur et dulcia. 
Non vincatur muneribus; non parvulorum sermone 
dueatur. Non deficiat i Àn tribulatione. Non. mortem 
timeat, sed Deum; non prevaricator sit propter 
imininentem timorem. Non relinquat verum lumen 
propter modicos cibos. Non nutet ac fluctuet in ope- 
ribus suis. Non mutet sententiam, sed firmus sit so- 
lidique decreti; justus, cuncta considerans; judi- 
cans in veritate absque appetitu glorixw ; manifestus 
Deo et hominibus, et a fraude procul. Ne ignoret 
conversationem suorum, nec ad eorum scientiam 


czcus existat, Nulli noceat per superbiam; nec se- 


quatur concnpiscentias oculorum. Veritatem nün- 
quam preterzat : oderit. injustitiam. Secundum per- 
sonam nunquam judicet pro muneribus, nec con- 
demnet animam innocentem per superbiam. Non ri- 


deat inter pueros: non deserat veritatem timore 


superatus. Non despiciat eos, qui indigent miseri- 
cordia. Non deserat justitiam propter lassitudi- 
nem; ne perdat animam suam propter verecundiam : 
ne respiciat dapes lautioris mens: : nec pulchra 
vestimenta desideret; nec se negligat, sed semper 
dijudicet cogitationes suas. Non inebrietur vino, 
sed humilitati junctam habeat veritatem, Quando 
judicat, sequatur precepta majorum et legem Dei , 
qus in toto orbe przdicata est. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
per contentionem agens, vel contradicens majoris À 


XVIII. Si deprehensus fuerit aliqnis e fratribus 
libenter cum pueris ridere et ludere, et habere ami- 
citias setatis infirms», tertio commoneatur, ut rece- 
dat ab eorum necessitudine, e& memor sit honesta- 
tis, et timoris Dei : si non cessaverit, corripiatur, ut 
dignus est correptione severissima. 

XIX. Qui contemnunt przcepta majorum, et Re. 
gulas monasterii, qux» Dei przecepto constitute sunt, 
et parvipendunt seniorum consilia, corripiantur jux- 
ta ordinem constitutum , donec corrigantur. 

XX. M»jores, qui cum fratribus mittuntur foras, 
quandiu ibi fuerint, habebunt jus Przpositorum , et 
eorum regentur arbitrio. Docebunt fratres per con- 
stitutos dies; et si forte inter eos ortum fuerit ali- 
quid simultatis, audient ipsi majores, et dijudica- 
bunt causam, et. dignum culpa increpabunt; vel ad 
imperium eorum statim pacem pleno corde conso 
cient. | 

XXI. Si quis frater contra Propositum suum ba- 
buerit tristitiam, aut ipse Przpositus contra fratrem 
aliquam querimoniam, probate fratres conversatio- 
nis et fidei eos audire debent, et dijudicabunt inter 
eos. Si tamen absens est Pater monasterii, vel ali- 
cubi profectus, primum quidem exspectabunt eum : 
$in autem diutius vident foris demorari, tunc audient 
inter Prepositum et fratrem; ne diu suspenso judi 
cio tristitia major oriatur, ut et ille qui Praepositos 
est, et ille qui subjectus est, et illi qui audiunt, jux 
timorem Dei cuncta faciant, et non dent in ullo ot- 
casionem discordix. 

XX. Nullus mittatur foras ad aliquod  negotiem 
solus. Missi vero non singuli, sed bini vel terni am- 
bulent : ut dum se invicem custodiunt et consolan- 
tur, et seniores eorum de honesta eorum conversz- 
tione securi sint, et illi non periclitentur. Observan- 
tes tamen hoc, ut. non se invicem fabulis inanibus 
destruant, neque negligentiz dent locum destructio 
uis; sed unusquisque in actu suo attentus sit, proul 
tempus fuerit. 

XXIII. Quando autem reversi fuerint in monaste- 
rium, si ante ostium viderint aliquem quaerentem 
suorum affinium, de his qui in monasterio commo- 
rantur, non valebunt ire ad eum, et nuntiare, vel 
evocare. Et omnino quidquid foris gesserint, ib 
monasterio narrare nou praesumant. 

XXIV. Omnibus erit potestas legendi usque ad 
horam tertiam : si tamen nulla causa exstiterit, qui 
necesse sil eliam aliquid fieri. Post horam vero ter- 
tiam si quz» statuta sunt, sicut. scriptum est, per 
superbiam, vel negligentiam, vel desidiam interc- 
dentem non custodierit, sciat se cum in hoc errore 
deprehensus fuerit, culpabilem judicandum ; quis 
per suum errorem et alios in vitium mittit. 

XXV. Cellarii vero cura sit, ut abstinentiam «t 
sobrietatem studens illata in monasterio ad sumptus 
fratrum diligenter et fideliter servet : nihil suscipiens. 
nec quidquam tradens sine auctoritate vel seniorum 
consilio. Qui etiam omnia utensilia, que in monz- 
sterio sunt, id est, vestem, vas, ferramentum, & 











481 


diat; et unamquamque rem proferens, cum fuerit 
necessarium, ab eoiterum ad reponendum, cui utendo 
consignaverit, recepturus. Ád vietum vero fratrum 
proferat ac tradat septimanariis, ad condiendos cibos 
det necessaria secandum quotidianz expense con- 
suetudinem, neque profuse, neque avare; ne vitio 


ipsius vel monasterii substantia gravetur, vel fratres . 
patiantur injuriam. Sed et necessitatem infirmorum 


fravrum ac laborem considerans, nihil :&grotantium 
desideriis neget ex his, quie habuerit , quantum illis 
necesse fuerit. Advenientibus diversis fratribus escas 
parabit. H:ec erit eura custodis cellarii, recurrens 
semper ad seniorum consilium , et requirens de 
omnibus, vel przcipue de his qu: proprio suo in- 
tellectu non potuerit adimplere. 

XXVI. Ostiarii cura sit, ut omnes advenientes 
intra januas recipiat ; dans eis responsum honestum 
cum humilitate et reverentia, ac statim nuntians vel 
abbati, vel senioribus , quis venerit, et quid petierit. 
Nec ullus extraneorum patiatur injuriam; neque ha- 
beat cum aliquo de fratribus necessitatem ac facul- 
tatem loquendi, absque scientia abbatis vel senio- 
rum presentia. Si quid vero cuicunque de fratribus 
missum mandatumque fuerit, nihil ad ipsum perve- 
niat priusquam abbati vel senioribus indicetur. Ànte 
omnia ostiarius monasterii h:ec observabit, ne quem- 
quam de fratribus foris januam exire permittat. 

XXVII. Si quis accesserit ad ostium volens sx- 
culo renuntiare, et fratrum aggregari numero, non 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULA PP. ORIENT. 
quidquid usibus quotidianis necessarium est, custo- À negligentia, vel desidia aliqua ex his przetermiserint, 


482 


quie in Regula continentur; per ipsosque destructio 
esse coeperit, per quos debet :dificatio crescere, 
omnibus condemnationibus, quas Regula continet, 
subjacebunt. 

XXX. Inter omnes fratres hoc observabitur, vel 
obedientes senioribus suis, et deferentes sibi invicem, 


habeant patientiam, moderationem , humilitatem, 


charitatem, pacem sine figmento et mendacio, et 
maledictione, et verbositate, et jurandi consuetu- 
dine, ita ut nemo suum quidquam vindicet, neque 
ullus aliquid peculiariter usurpet; sed habeant om- 
nia communia. 
XXXI. Sine seniorum verbo et auctoritate nullns 
fratrum quidquam agat : neque accipiat aliquid, ne- 


p due det; neque usquam prorsus procedat. 


XXXII. Cum vero inventa fuerit culpa, ille qui 


, eulpabilis invenitur, corripiatur ab abbate secretius. 


Quod si non sufficit ad emendationem, corripiatur a 
paucis senioribus. Quod si nec sic emendaverit, 
excommunicetur , et non manducet quidquam. Cui si 
nec hoc quidem profuerit, in quolibet loco fuerit, po- 
stremus interomnes in psallendi ordine ponatur. Quod 
si in pravitate perseverat, etiam psallendi ei facultas 
auferatur. Quem si vel hec confusio non commoverit , 
abstineatur a conventu fratrum ; ita ut nec mensz, nec 
Missz intersit, neque cum eo ullus frater de juniori- 
pus colloquatur. Abstinebitur autem tamdiu, quan- 
diu vel qualitas culp:e poposcerit, secundum abbatis 
ac seniorum arbitrium; vel se ex corde pro culpa 


babeat libertatem intrandi; sed prius nuntietur Pa- C ponitens bumiliaverit, et veniam erroris sui omnibus 


tri monasterii, e£ manebit paucis diebus foris ante 
januam, ac docebitur orationem Dominicam , et 
psalmos quantos potuerit discere ; et diligenter sui 
experimentum dabit, ne forte mali quidpiam fecerit, 
ut turbatus ad horam timore discesserit, aut sub ali- 
qua potestate sit; et utrum possit renuntiare paren- 
tibus suis, et propriam contemnere facultatem. Si 
eum viderint aptum ad omnia, tunc docebitur et re- 
liquas monasterii disciplinas; qux facere debeat, 
quibusque servire, sive in collecta omnium fratrum , 
sive in domo cui tradendus est, sive vescendi ordine : 
ut instructus atque perfectus in omui opere bono fra- 
tribus copuletur. H:ec observabit custos janu:e, refe- 
rens omnia, sicut superius scriptum est, et annun- 
tians senioribus. 

XXVIH. Septimanarii ad cibos-psrandos, vel ad 
]uminaria concinnanda, vel ad nitores faciendos, et 
quae ad obsequium ususque monasterii pertinent , 
semper parati sint. Hos nulla alia necessitas occu- 
pet, sed in hoc studium impendant , ut rem susce- 
ptam utiliter et diligenter impleant. Et si quid forte 
nesciunt, de bis quz» agere debent, sine dissimula- 
tione seniores suos semper interrogent. 

XXIX. Hi itaque quibus disciplina, vel utilitas , 
vel opinio, vel obsequium monasterii creditur, 
Officia sibi injuncta fideliter custodiant et impleant. 


Hos enim errare non decet, qui ad omnes errores 


emendandos przpositi sunt. Qui si vel superbia, vel 


presentibus petierit. Quod si in fratrem peccavit, 
etiam ab eo fratre veniam petat, cui injuriam fecit. 

, XXXIII. Si quis errori ejus consenserit, et secun- 
dum duritiam illius magis consilium dederit, ut se 
tardius humiliet, sciat se, cum in hoc errore fuerit 
deprehensus, simili modo culpabilem judicandum. 

XXXIV. Hoc etiam addendum fuit, ut frater, qui 
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien- 
tiam babeat, et non respondeat arguenti se : sed hu- 
miliet se in omnibus et emendet. 

XXXV. Si vero fuerit aliquis tam durus, et tam 
alienus a timore Doniini, ut tot castigationibus et 
tot reinissionibus non einendet, projiciatur de mo- 
nasterio, el velut extraneus habeatur : ne vitio ipsius 
3lii periclitentur. 

XXXVI. Quod si aliquis locutus fuerit, vel riserit 
in vescendo, increpetur, et agat poenitentiam. 

XXXVII. Si quis ad manducandum tardius vene- 
rit absque majoris imperio, similiter agat poeniten- 
tiam, aut ad cellam suam jejunus revertatur. 

XXXVIII. Si aliquid necessarium fuerit in mensa, 
nemo audebit loqui, sed ministrantibus signum soni 
dabit. Ministri vero absque his quz» in commune fra- 
tribus preparata sunt , nihil aliud comedant, nec 
mutatos cibos sibi audeant preparare. 


XXXIX. Nemo plus alteri dabit quam alter acce- 
pit; quod si obtenditur infirmitas, Prxpositus domus 





485 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ii 
perget ad ministros zgrotantium, ab his que neces- A — XLIIL Nullus de horto tollet olera, nisi ab ho. 
saria sunt accipiet. lano acceperit. 

XL. Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, XLIV. Nemo alteri loquatur in tenebris ; nulu à 
si clerici fuerint aut monachi, majori honore susci-  psiathe cum altero dormiat; manum alterius nemo 
pientur : Íavabuntque pedes eorum, juxta Evangelii —tencat; sed sive steterit, sive ambulaverit, ive se 
praeceptum, et prebebunt eis omnia qua apta sunt — derit, uno cubito distet ab altero. 
usui monachorum. XLV. Si quis tulerit rem non suam, pon 

XL. Si quis ad ostium monasterii venerit, super humeros ejus ; et sic agat ponitentiam publie 
dicens velle se videre fratrem suum vel propin- in collecta. 
quum, janitor nuntiabit abbati, et permittegte eo XLVI. Si Prepositus injuste judicaverit, inus 
accipiet comitem , cujus fides probata est; et sic tis ab aliis condemnabitur. 
mittetur ad fratrem videndum vel proximum. XLVIL Qui consentit peccatis, et. defendit slius 

XLII. Si propinquus alicujus mortuus fuerit, pre- — delinquentem, maledictus erit apud Deum et hui 
sequendi funus non habebit licentiam , ni&i Pater — nes, corripietur increpatione severissima, 
monasterii preeceperit. B Explicit Regula Orientalis. 


SANCTI BASILII 


CJESAREJE CAPPADOCLÉ EPISCOPI 


REGULA AD MONACHOS. 


DÉ $. BASILIO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMORIA. 








PR d . 





S. Gregorius Naxians. , orat. 20, in S. Basilium. 


uis magis quam ille aut virginitatem eoluit, aut carni leges imposuit; idque non suo tantum exesps 
sed etiam opera aliis impensa ? Cujus sunt virginum conohia, et scripto comprehensa Regularum stai; 
qoibus. et sen$u$ omhe$S taetigabat, et inémbra omnit eompofiebat, et. verax virgittitdtem servile si- 
monebat, 
Gregorius presb. , orut. de S. Greg. Nas. 


Mie porre commorantes (Gregorius et Basilius) et mutua exstimulatione virtutem augebant, et vit Be 
nastic:e leges piis Deoque devotis hominibus atque a mundi societate disjunctis ferebant, Lycurg! legibu 
Jlcidiores, Solonis gratiores, Minois asquiores. Imo vero dt de his viris sublimius aliquid dicam, Moyse 

Hahtnr, rubeque obtecti, atque ut a tümultuaria et turbulenta hac vitá procul 96 remorerent, 9 
tem secodeéntes, legisixtoris oflicio fungebantur. 


$. Hieronymus , Script. Eccl., cap. 116. 
Basilies Césaróée Cappadoeke, quz prius Masaca vocabatur, episcopus, egregios contra Enaomies dh 
boravit libros, et de Spiritu sancto volumen, et asceticum, et breves variosque tractatus. 
Rufinus , Hist. eccl., lib. v, cap. 9. 
Basilius Ponti urbes et rura circumiens, desides gentis illius animos, et parum de spe futura solicit 
stimulare verbis, et prdicatione succendere, callumque ab his long: fregligentim coepit abolere, si 
egitque , abjectis irantum rerum et s:ecularium curis, suimet notitiam recipere, in utium coire, monasteri 
consiruere, psalmis et hymnis et orationibus docuit vacare; pauperum curam gerere, eisque babita 
honesta, et quz? ad victum necessaria sunt przbere, virgines instituere, pudicam castamque vitan 9m 
pere desidersbitent Ihcere. Ita brevi pertnutata est totius provinciz facies, ul in arido et squalenü cauP 
viderétur weges facudida «e lta vinea. surrexisse. 


K4 més : Exstunt quoque utriusque Ingenii momethogta magrifica traéfd Mt, qtros ex tempore In Ecdeis 
declamabant : ex quibus non denas ferme singulorudt oratiunculas transfudimus in Latinum ; Basilli pf? 
terea Instituta monachorum : optantes, si poterimus, et Dei favor adjuverit, eorum plura transíerTe. 

Sozomenus, Hist. Eccl., lib. wi, cap. 13. 

Apud Arttienios, Paphlagones et Ponti incolas Eustachius Ecclesie Sebastie in Armenia antistes pris 
vitem. njosasticam ejusque exercitium accuratam coepisse dicitur, íta ut librum de Institutis monachorul, 
qui Basilii Cappadocis nomine inscribitur, ab boc conscriptum nonnulli affirtmettt. 

Ita et Nicephorus Callist. , lib. 1x, cap. 16, et lib. xan, cap. 29. 

| Photius P. Cb. Biblioth. cod. 194. 

Lépi innett Basilii e istop! Cesarex Cappadocis Asodlica, ut vocant, duobus Hbris eomprehenss. Ct 
Bene opas si quod aliad cuivis pietatis stu2igBo et zeterna bona consectanti ; mexiwe vero bis qui 18 eem 
religiosz vitz exercitio incumbunt. Continet autem variarum quazstionum ex sacrís litteris, quae ad uf 
cemponendos faciant, succinctas cum explanatione solutiones. 

Idem, cod. 144. 


Legi ejusdem sancti Basilii Áscetica, hoc est, monasticze vite preceptiónes ; éx quàrum preseriyto 6" 
vixerit, reguo colesti poüetur. 


* 








CODEX REBULARUM. — PARS I. RRGOLJAE PP. ORIENT. 


Theodorus Studita, Orat. in sanctum Platonem. 
Primum dedit operam ut studiose magni et divini Basilii Coastitutiones legeret, é£ quibus sui temporis 
consuetadinerh a monastica constitutione alienain esse didicit. 
Sanctus Benedictus, Regulie, eap. 13. 
Collationes Patrum, et instituta et Vit:e eorum; sed et regula sancti Patris nostri Basilii, quid aliud - 
unt nisi bene viventium et obedientium monachorum exempla, et instrumenta virtutum? 
Gregotius Turon., Hist. Franc., lib. x, cap. 29. 
Áredius ex. familia prtopria tonsuratos instituit monachos, coenobiumque fundavit, in quo non modo 
Cassiani, verum etimm Basilli et reliquorem abbatum qui monasterialem vitam instituerunt. celebrantur 
egulz. 


485 i56 


Vita sancti Eugendi abbatis, cap. 14. 


Prout memoriz, Christo inspirante, suggeritur, abrenuntiantium exordia primitus intimamus. Sic nam- 
que qued non omnino illa qux sanctus ac precipuus Basilius, Cappadocize urbis antistes, vel ea qua san- 
ctorum Lirmensium Patres, saactas quoqae Pachomiüs Syroram priscas abbas, sive illa qu: recentior ve- 
nerabilis edidit Cassianus, fastidiosa praesumptione caleemms ; sed ea qwotidie lectitantes, ete. 

Vita sancti Philiberti mbbutis. 

Legebat studiose Basilii prseclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti- 
teta sanctissima. 

Justinianus quoque imp. epistola ad Menar P. CP. eontra Origenem, locum affert sancti Basilii, ix coó 


aty)wuxo8 qireU Ói6Aiov, sive ex libro ejus Regularum : quo eliam frequentissimue utuntur sanctus Bene- 
dictus Anianensis et Simaragdus, vetusti Regul: Benedlictinze expositores. 


emnt ra t RU —————————————— MÁS 
OBSERVATIO CRITICA I8 REGULAM SEQUENTEM. 





Testimonia sanctorum Patrem allata, atque varia edita eruditissima scripta satis denotant doctrinam et 
ietatem sancti Basilii Magui, jam dudum fastis sanctorum ascripti, et inter primos utriusque Ecclesise 
octores numerati. Ille enim Czesariensis archiepiscopus vilam rnonasticam apprime excoluit, et inter 

erudita ejus Opera tribus voluminibus contenta, a Juli«no Garterlo Benedictino edita Parisiis anno 1723, 
reperiuntur varia Asceties in duas partes, quasi Regulas distinctas. monasticas, divisa, qu: proin Regulee 
sancti Basilii appellantur, et quas ex Greco in Latinum transtulit, atque eruditam prefationem prx»mísit 
Rufinus Presbyter Aquileiensis. Et quidem prima pars appellatur Regula fusius tractata, queinadmodum et 
secunda dicitur Regula brevius tractata ; quas tamen. Rufinus in unum. conjunxit, atque ex illis hanc prz- 
sentem Regulam sub nomirie sancti Basilii observandam monachis proposuit. Tota autem hzc Regula con- 
etat 205 quszstionibos cum earum tespensionibus, ex sancta Scriptura desumptis, quibus eontinentur 
omnia qux: ad perfectionem Christianam pertinent, vel ad essentialia monachorum munia speciatim spe- 
ctant. Etsi enim sanctus Basilius non tangat exteriores czeremonias et observationes, ab aliis monasticze 
vitze leglslatoribus przsscriptas circa divini officii ordinem, sasceptionem hospitam, taborem manuüm, for- 
sam vestimentorum, correctiorem culparum potus et cibi, elc. ; attamen. ad reformandum interiorem 
bominem salutaria praecepta tradit, maxime attendens ad minorum constitutionem et cordis directionem. 
Hinc sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ad calcem sux HBegule inter alias 
sanctorum Patrum doctrinas summopere laudat hane Regulam, sanctumque Basilium nominat suum Pa- 
trem spiritualem. Átqne etiamnutn. hodie monachi Orientales pro norma vite hanc Regulam amplectuntur, 
observantes tamen pro externis rWibus et ceremoniis liarum Regularum diversa statuta; nee sane solam 
in Oriente, sed etiam in Occidente reperiuntur monachi DBasiliani, przesertim in. Polonia, Italia et. Hispa- 
nia. Natus est anter sanctus Basilius anno 529; atqué anno 555 s:eculum reliquit, quamvis Ascetica Sua, 
ive hanc presentem Regulam, ante annxm 555 non conscripserit, anno 579 defunctus. 


INCIPIT PRJEFATIO RUFINI 
PRESBYTERI AQUILEIENSIS 
IN REGULAM S. BASILII AD URSEIEM ABBATEM. 








Satis libenter, charissime frater Ursei, adventan- A jus cuim definitiones ac sententias thirsrerls, magno- 
tes de partibus Orientis, el desiderantes jam fratrum — pere poposcisti ut hoc opus in Latinum verterem; 


consueeta consortia, monasterium taum ingressi su- 
mus; quod superpositum angusto arenosi tPamitis 
dorso hinc atque hinc passivi et incerti maris unda 
circumluit : rara tantummodo latentes locos eminus 
arguit pimus, ex qua et Pineti clarum nomen sxculo 
dedi, Eo t»mem maxime delectati sumus, quod 
non , ut aliquis mos est, vel de locis, vel de opibus 
Orientis sollicite percontatus es; sed quenam ibi ser- 
vorum Dei haberetur obervalio, qu:e animi virtus, 
quse institSsta servarentur in monasteriis, requisisti. 
Àd hax ego ne quid tibi minus digne, non dico 
quam geritur, sed quam geri debet, exponerem, 
sancti Basilii Cappadoci:x episcopi, viri fide et ope- 
ribee, et emni sanctitate satis clari instituta mona- 
chorum; quB interrogantibus se monachis velat 
sancti cujusdam juris responsa statuit, protuli. Cu- 


pollitens mihi quod per universa Occidua partis 
mohasteria, si h:ec sancti et spiritualis viri sancta 
et spiritusti innotescerent Ihstituta, omnis ille ser- 
vorum Dei profectus, qui ex hujwecemodi institutio - 
nibus nasceretur, mihi quoque ex eorum vel meri- 
tis, vel orationibus, aliquid gratiz vel mercedis af- 
ferret. Exhibui ergo, ut potui, ministerium meum : 
imple et tu, et omnes qui legMis et obserratis pra- 
tiam, ut et agentes et orantes sie, quemadsodum 
instituta hzc continent, mei quoque imnemores sitis, 
Tui sane sit officii etiam aliis monasteriis exem- 
plaria praebere : ut secundum instar Cappadociz, 


B omnia ionasteria eisdem, e$ noa diversis vel insti 


tutis vel observationibus vivant. 
Eaplicá praefatio Hafni. 


481 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


Is 


— HQ € ————— ————Ó——————————— 
INCIPIT REGULA SANCTI BASILII EPISCOPI CAPPADOCIZE 
AD MONACHOS. 





Humanum genus diligens Deus, et docens ho- À stram verba hzc ante tribunal Christi ; Argum erm 


minem scientiam (Psal. xci), his quidem quibus 
docendi contulit gratiam, przcepit per Ápostolum 
(Il Tim. m), permanere in doctrina : his vero 
qui :dificari divinis institutionibus indigent, per 
Moysem protestatur, dicens : Interroga patrem 
(uum, et annuntiabit tibi; presbyteros tuos, et di- 
cent tibi (Deut. xxxi). Propter quod necesse est, 
nos quidem quibus ministerium verbi creditum 
est, in omni tempore paratos esse et promptos 
ad instructionem perfectionemque animarum : et 
quedam quidem in communi Ecclesi$ auditorio 
simul omnibus de preceptis Domini contestari ; 
quedam vero secretius perfectioribus quibusque 
disserere, et. inquirentibus manifestare, atque in- 
terrogare volentibus de fide et veritate Evangelii 
Bomini nostri Jesu Christi, et de conversatione per- 
fecta, copiam nostri sermonis facultatemque prz- 
bere, qua possit ex his perfectus effici et consum- 
matus homo Dei. Vobis autem convenit nullum tem- 
pus vacuum praeterire, quo minus ad ea qua com- 
munBiter eum omni Ecclesia discitis, etiam secre- 
tius de eminentioribus et perfectioribus inquiratis : 
ut omne z:vum vit vestra in, inquirendo de melio- 
ribus et percontando de utilioribus transigatis. Quo- 
niam ergo et in hoc nos congregavit Deus , ut pau- 
lulum quid a molestiis segregati turbarum silentii 
agamus et quietis; neque in aliud opus animum de- 
mus, neque residuum temporis somno rursus el re- 
missioni corpore? mancipemus ; sed in inquisitione 
et sollicitudine medium noctis hoc, quod superest 
spatium, exigamus, adimplentes illud quod dictum 
est per beatum David : Beatus qui in lege Domini 
meditabitur die ac nocte ( Psal. 1). Si quid ergo 
unusquisque vestrum deesse sibi ad scientiam pu- 
tat, 4d communem id proferat inquisitionem. Faci- 
lius enim pluribus simul couferentibus, si quid difli- 
cile vel obtectum videtur esse, clarescet, Deo sine 
dubio inveniendi gratiam qu:erentibus largiente. Sic- 
ut ergo nobis necessitas imminet, et secundum il- 
Jud Apostoli, ve mihi erit, si nou evangelizem (I1 Cor. 
Ix); ita etiam vobis , si ab interrogatione et inquisi- 
tione cessetis, vel si remissiores ae resolutiores ad 
ea implenda quz recta inventa fuerint, simile discri- 


te, inquit, et slatuam ea ante (aciem tuam (Psi. 
XLIX); ita et. intendite animum vigilanter ad hx 
qua dicuntur, et ad opus dignum quz audistis, le- 
stinanter adducite : Quia nescimus qua die, wl qu 
hora Dominus noster veniet ( Matth. xxw). 


PRIMA INTERROGATIO FRATRUM. 


Quoniam dedit nobis sermo tuus potestatem wu i» 
terrogemus , primo omnium ,doceri. quesumu d 
ordo aliquis est et consequentia in mandatis Dri; 
ut aliud quidem sit primum , et aliud secundum, 
et sic per. ordinem cetera : an omnia mandata ik 
sibi invicem cohereant, et sint. qualia, wl volt 
voluerit quis possit initium. sumere, lanquam n 
modum circuli vel corona. 


Reseowsio. lnterrogatio vestra antiqua est, d 


B olim proposita in Evangelio, in eo cum accedens ad 


Dominum quidam legis doctor ait : Magister, noi 
est mandatum primum in lege? Et Dominus resp 
dit: Diliges Dominum Deum tuum ez tob cr 
tuo, et ex tota anima (ua, et ex totis viribus (i; 
hoc est primum et maximum mandatum. Senis 
vero simile huic : Diliges prozimum twm sai 
teipsum (Matth. xxn). Ipse ergo Dominus ordivs 
mandatis imposuit : primum dicens et magus 
esse mandatum, Deum ex toto corde et ex Wd 
mente diligere; secundum vero ordine et cus 
quentia, et quod illi esset simile per virtutem, in 
quod illud expleret et quod penderet ex prin, & 
ligere proximum sicut seipsum. Sed et de aliis sit 
liter in sanctis Scripturis invenies; et se^ 


( ut ego arbitror, in omnibus mandatis ordo quid 


el consequentia przeceptorum. 


INTERROGATIO 1l. 


Quomam igitur de charitate Dei primum as 9 
mandatum, inde nobis primum omnium dii" 
Nam quia oportet diligere audivimus, quomodt W 
men hoc possit impleri. desideramu addisccrt- 


REsPoxsio. Optimum sumpsistis sermonis eV" 
dium, et proposito nostro valde conveniens-De) 
que juvante, nos quod dicitis, facieinus. Sciens 
ante omnia est quod mandatum istud unun quis 
videtur esse; sed omnium in se mandatorum pl 
tem complectitur et constringit, ipso Donino 
cente : Quia in his duobus mandatis writer l 
pendet et prophete (Matth. xxu). Ne tamen a 


men impendit. Propterea enim et Dominus dixit: yj singula discutere aggrediamur ordinem 


quia sermo quem locutus sum vobis, ille judicabit 
vos in novissimo die (Joan. xi). Et iterum : Servus 
qui ignoravit voluntatem domini sui, et non fecit di- 
gna , plagis vapulabit paucis : qui autem cognoverit, 
et fecerit. contra voluntatem domini, vapulabit pluri- 
mis (Luc. xu). Oremus ergo misericordiam Domini, 


ut et nobis verbi inculpabile tribuat ministerium, et - 


vobis fructuosum doctrinx concedat eventum. Tan- 
quam ergo scientes quia stabunt ante faciem ve- 


rum ; alioquin videbimur totum opus introducere ^ 
partes : sed quantum ad propositur sufficit ur 
sens ratio postulat, inquiremus : illud anie € 
designantes, quod omnium mandatorum m 
Deo accepimus virtutes in nobismetipsis insias f 
rimus.' Quo scilicet neque difficultas in nobis 
tanquam novum aliquid et alienum a nobis exP 
neque rursum elationis dari nobis aliqua 


occasio, si putemus nos plus aliquid eme 


E» 





489 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


490 


quam ab ipso in natura nostre creationis accepi- A ipsum si accidat nobis, alienos effici nos a charitate 


mus. Quoniam quidem ea qux nobis a Deo insita 
sunt, si recte et. competenter moveamus in opus, 
hoc est secundum virtutem vivere. Si vero nature 
beneficia corrumpamus, hoc est in malitiam ver- 
gere. Est ergo mali ista definitio, non recte uti mo- 
tibus animi a Deo nobis insitis. Et rursum virtutis 
ista definitio, recte uti, id est secundum mandatum 
Dei, et secundum conscientiam, animi motibus a 
Déo insitis. Cum ergo hzc ita se habeant, idem hoc 
inveniemus etiam de charitate constare. Mandatum 
accepimus diligere Deum. Dileclionis virtutem in 
ipsa statim prima conditione a Deo anima sibi in- 
sitam gerit : in quo nequaquam extrinsecus testi- 
monio indigemus : unusquisque enim in semetipso 


Dei? Quod si parentibus inest naturalis affectus erga 
eos quos genuerunt; et non solum hoc in homini. 
bus, verum etiam in mutis animalibus invenitur : 
videte ne inveniamur vel pecudibus hebetiores, vel 
belluis feris immaniores, si nullo erga Genitorem 
constringamur affectu. Quem etiamsi quantus et 
qualis sit scire non possumus, ex hoc tamen solo 
quod ex ipso sumus, venerari et diligere parentis 
debemus affectu, atque indesinenter erga ejus memo- 
riam pendere, sicut erga genitrices suas faciunt par- 
vuli. Sed multo amplius multoque promptius ; quanto 
et immensorum nos beneficiorum ejus obnoxios sci- 
mus. Quod ipsum no'is commune esse puto etiam 
eum cseteris animalibus: meminerunt namque etiam 


et ex semetipso horum qux dicimus sumit indicia. B illa, si quid eis quis contulerit bonum. Si mihi non 


Omnis homo desiderat omne quod bonum est, et 
affectu quodam naturali constringimur ad omne 
quod bonum putamus. Sed et erga consanguineos et 
carnis proximos, nullo docente, in amore constrin- 
gimur : his quoque quorum affectum et beneficia 
accepimus, omni affectu et officiis copulamur. Et quid 
aliud tam bonum habetur quam Deus? 1mo quid aliud 
bonum, nisi solus Deus? Qui decor? qui splendor? qux 
pulchritudo, quam naturaliter diligere provocamur, 
usquam talis qualis in Deo est et esse credenda est? 
Qu:e usquam talis gratia? qux amoris flamma, quz et 
auime secreta et interiora succeudat, sicut amor Dei 
inflammare debet mentis arcana? praecipue si sit ab 
omni pollatione purgata; si sit munda anima, et 
quae vero affectu dicat : Quoniam vulnerata charitate 
ego sum (Cant. m). Ineffabilem prorsus ego sentio 
amorem Dei, et qui sentiri magis quam dici possit. 
Inenarrabilis quaedam lux est : etiam si fulgura, si 
coruscum adhibeat, vel comparet sermo , non patie- 
tur, non recipiet auditus. Si luciferi fulgores, si Lunze 
splendores, si ipsum solis lumen assumas, ad com- 
parationem gloriz illius obscura sunt omnia, et multo 
tetriora, quam si czca nox et obseuritate profunde 
caliginis mersa limpidissimo meridiani solis lumini 
comparetur. Decor iste corporeis oculis non videtur, 
anima sola et mente conspicitur. Qui decor si cujus 
forte sanetorum mentem animamque perstrinxerit , 
flagrantissimum in eis amoris sui stimalum defigit. 
Propterea denique velut amoris cujusdam ignibus 
tabescens, et presentem vitam perhorrescens, dice- 
bat aliquis ex eis: Quando veniam, et apparebo ante 
faciem Dei (Psal. x1)? Et iterum dicebat istius ar- 
doris ignibus flagrans: Sitivit anima mea ad Deum 
vivum (Psal. xxvi). Et insatiabiliter ardens ejus de- 
siderio orabat, ut videret voluntatem Domini, et pro- 
tegeretur in templo sancto ejus (Ibid.). Ita ergo natu- 
raliter et concupiscimus qux bona sunt et amamus. 
Nihil autem, ut diximus, tam summum bonum est 
quam Deus : et ideo debito quodam exsolvimus hanc 
quam ab eo accepimus charitatem. Quz utique si 
denegetur, et non exsolvatur, ire nos inexcusabiliter 
obnoxios facit. Et quid dico irx obnoxios? Qux enim 
poterit esse major ira, quz ultio gravior, quam hoc 
PATROL, CIII. 


creditis, audite Prophetam dicentem : Cognovit bos 
possessorem suum , et asinus presepium domini sui 
(Isa. 1). Absit autem de nobis dici ea qux sequun- 
tur : Quia Israel me non cognovit, et populus meus 
me non intellexit (Ibid.). Quod si etiam eos qui bene- 
ficii aliquid nobis contulerunt, nullo docente diligi- 
mus, et omni sffldio, quantum fieri potest , referre 
gratias nitimur ; quomodo sufficiemus gratiam re- 
ferre beneficiis Dei, qua tanta sunt, ut effugiant 
numerum ; et talia, ut sufficiat unum aliquod ex 
omnibus per totam vitam nostram efficere nos ob- 
noxios largitori? Nam omitto cxitera omnia, que 
quidem et ipsa magna sunt et preclara, verum a 
majoribus et melioribus, velut stell? quaedam splen- 
didioribus solis radiis obteguntur; quoniam quidem 
nec tempus nobis est amplius dilatare sermonem, ut 
possimus etiam de minimis divina erga nos enume- 
rare beneficia. Sileamus igitur quotidianos solis or- 
tus, et unius lampadis fulgore illuminatum universum 
mundum. Sileamus lunz circuitus, aeris permuta- 
tiones vicissitudinesque ; imbres ex nubibus, flumina 
fontesque de terra; latitudines atque altitudines 
maris: universitatem terre, ac nativitates eorum 
animantium qu: in aquis gignuntur, et quz coale- 
scunt vel oriuntur in terris, nostris ministeriis vel 
usibus deputata. Hzc ergo omnia et czetera innume- 
rabilia pretermitto: hoc solum, quod ne volenti 
quidem przterire possibile est, silere non possumus: 
et quamvis reticere gratiam non sit possibile, multo 
tamen impossibilius est ut dignum est et ut competit 
proloqui : hoc, inquam, quantum est, quod scientiam 
sui donavit homini Deus, et rationabile animal esse 
fecit in terris, et ineffabilis paradisi abuti voluptate 
ac decore concessit ? quemque serpentis arte dece- 
ptum, et in peccatum lapsum, ac per peccatum in 
Inortem devolutum, nequaquam despexit; sed legem 
in adjutorium dedit, przfecit angelos, destinavit pro- 
phetas ; conatus malitie comminationum severitate 
compescuit; bonorum desideria munificentissimis 
repromissionibus provocavit, et finem utriusque via 
nostra in multis imaginibus pr:esignavit. Verum cum 
post hzc omnia in malis nostris incredulitatibus du- 
rareinus, non est aversus, nec dereliquit nos pii Do. 
16 





491 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


492 


mini bonitas; neque cum beneficiis ejus essemus À quidquid confertur in proximum. Et quidem in his 


ingrati, avertere potuimus et. excludere misericor- 
*j diam ejus a nobis : sed revocamur a imorte, et ite- 
À rum vivifieamur per Dominum nostrum Jesum Chri- 
' etum, Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbi- 
tratus est esse se equalem Deo ; sed semetipsum ex- 
. inanivit, formam servi accipiens (Phil. n). Infirmitates 
nostras accepit, et eegritudines nostras portavit, et pro 
nobis vulneratus est, ul livore illius sanaremur (Isa. 
Lui). Et a. maledicto nos redemit, factws pro nobis 
maledictum (Gal. 111). Et morte turpissima condem- 
natus est, ut nos revocaret ad vitam. Nec sufficit ei 
vivificare nos mortuos, sed et divinitatis sux parti- 
eipium tribuit, et munus z:ternitalis indulget ; et 
supra omne quod vel petere vel intelligere possumus, 
eredentibus vel diligentibus se przparat, quod oculus 
son. vidit, nec auris audivit, nee in cor hominis ascen- 
dit (I Cor; n; Psal. cxv). Quid ergo retribuemus 
Domino pro omnibus qux retribuit nobis? Verum 
ille tam benignus et clemens est,ut ne retributionem 
quidém reposcat ; sed sufficit el ut pro his omnibus 
qui largitus est. diligatur. Quis ergo ita irremedia- 
biliter ingratus est, ut propter tantdilet talia beneficia 
non diligat largitorem ? 

Et de charitate quidem Dei ista sufficiant: propo- 
situm namque est, ut superius diximus, non omnia 
dicere, 1mpossibile enim est; sed breviter et suc- 
einete commemerare ea qux amorem Dei inserere 
anime et suscitare suíliciant. Gonsequens jam nune 
est, etiam de eo mandato, quod erdine et virtute se- 
eundum diximus, explicare. Et quidem quoniam lex 
eas virtutes qu» anima a Creatore insitse sunt, eli- 
met et excolet, jam superius diximus, Quia erge 
preeipimur diligere proximos sicut nos ipsos, videa- 
mus etiam si inest nobis vittas 6t faeultas ad hujus 


qui initia habent ad timorem Domini, et ad primos 
aditus religionis accedunt, prima institutio est uti- 
fior per timorem, secundum sententiam sapientissimi 
Salomonis, dicentis: Initium sapientie timor Domini 
(Prov. 1). lipsum etiam in psalmis legitur (Psal. cx). 
Vos vero fratres, qui jam parvuli in Christo esse de- 
siistis, nec ultra lacte indigetis, cibos solidos er 
dogmatuin firmitate perquirite, ad nutriendum «& 
pascendum interiorem hominem (/ Cor. ni) ; quo per 
eminentiora queque mandata perveniat ad períe- 
ctum, et in omni, qua in Christo est veritate, con- 
firmetur. Observandum sane est ne forte copiosioris 
grati: pondus causa nobis gravioris condemnationis 
existat, si ingrati inveniamur in muneribus largitoris. 
lllud autem ante ommia considerandum est, qua 
neque aliud ullum mandatum, neque hoc quod à 
charitate Dei et proximi praecipitur, implere quis 
poterit, si per varias et diversas oceupationes animus 
aberret, Sed neque artificium ullum, vel ullius inde- 
strie disciplinam possibile est adipisci eos qui fre- 
quenter ex aliis ad alia transferuntur. Omni ergo 
custodia oportet nos servare co£ nostrum, ne forie 
desiderium Dei mala desideria et sordidze cogitatio- 
nes depellant nostris animis ae detrudant (Pree. wi; 
&ed e contrario assidua recordatione et memoria Dei, 
formam quodammodo ac figuram ejus animae nostr? 
signaculis singuli infigamus, qui? nullis qucat per- 
turbationibus aboleri. Sic enim et desiderium in no- 


C bis divina charitatis accenditur, dum frequens ejes 


memoria mentem atque animum illustrat; et ad opes 
inandatorum Dei erigituur ac suscitamur. Et ex ipsis 
rursum cbaritaetis operibus vel oenservatur Dei ia 
nobis eharitas , vel augetur. Et hoo putó ostendere 
volentem Dominum dieere, aliquando quidem: Si 








quoque matidati expletiónem. Et quis ignorat quo- — diligitis me, mandeta med. servate (Joan. xiv); ali 
niám humanum animol et communicabile home est, — quando autem t Si facitis qite ego dico vobis, perme- 
et non syreste aliquod ac ferum? Nihil enim tash — metis in charitate mea ; sicut et ego servavi mandata 
proprium est Baturz nostre, quam alterum alterius — Patris mei, et maneo in charitate ejus (1 bid.). Ex qui- 
indigere, et requirere invicem, ae diligere quod re- — bus edocet nos, prospectum operis nostri debere e1 
quiritur. Qaia ergo Dominus harum im nobis virtm- — sua voluntate pendere ; ut tanqüam speculum quoi- 
tmm semina seminavit, sine dubio horum etiam fru- — dam ipsum babentes, et semper ad ipsum respiciea- 
etum requiret , et testimonium nostre erga se dile- — tes, opus nostrum fixo ad ipsum eordis oculo diri 
etionis ditectionem accipiet proximorum. In hoe  gamwus. Sicut enim artificia que ih hac vita sunt, 
entm, inquit, scient omnes, quía mei discipuli estis, D prospectum quemdam aniimni gerunt, et ita secundun 


si invicem dilígatis (Joan. xm). Et ita ih omnibus ista 
mandeatá conjungit, ut ettam misericordie opera qud 
in proximo fiémt ; transferat ín semetipsum. Esnrivt 
enim, inquit, et dedistis manducare nihi (Matth, xxv); 
Et reliqua qux fn proximo gesta $trit, sé dieit esse 
perpessurm, cam adjecit: Quandia fectétis uM ex mi- 
finis istis (ráltibus mofs , mihi (ecistis (1954.). Etgo 
pet prinvesa completur et secufdum ; per ééeahdurii 
véró ascendite ét reditur ad primum: ut qui diligit 
Dominum, sine dubio diligat et ptottthuin. Ait enim 
Bomines : Qi diligit me, mandat& mea euwodit. Hoà 
est autem mandatum meum, inquit, «ut invicem dili- 
gatis (Joan. xtv et xv). lta et qui diligit proximum, 
explet in Deo charitatem ; quia ipse in se recipit 


hoc quod animo conceperint, etiam in opere utuntur 
manuum ministerio ; sic et in hoc nostto opere unm 
manet nobis iste prospectus, áique unus terminszs 
fixus est, quo Deo placere debeamus. Secundum hunc 
ergo prospectum opas dirigamas mandatormm. tIm- 
possibile namque est alfter constáre posse operis no- 
sti fotmam, wisi volahtas ejus qui injunxit opus 
semper in mémoría habeatur: ut ejus voluntate ser- 
fata, et labere operis ac diligentia competenter ex- 
pleta, semper jamgamur Deo, dum semper ejus me- 
fnores Ens. Siewt enim, verbi causa , faber secn- 
rein Ínciéns aut faleem, meminit semper ejus qui 
epus injunxit, et retinet in corde suo cujus inagni- 
tudinis, vel qualitatis, vel formae injunxerit fieri se- 





498 


init à domino operis injunctum, ad hoc dirigit ma- 
puum ministerium, ut forma operis cum ejus qui 
imjniit animo ac voluntate conveniat; si aetem 
obliviscatur quid vel quale sii qued sibi fuerat impe- 
ratum, sine dubie aliud aliquid quam injunctum fue- 
rat, facie; ita etiam Ghristianus omnem conatom 
et omne studium in actibus suis adhibere debet, ut 
secundum, voluntatem Dei, qui opus injunxit, suum 
quoque dirigat opus ; ut actus sui ornentur, et pos- 
sit e;us qui przccepit voluntatem implere. Tunc etiam 
illud complere potest quod scriptum est : Sive man- 
ducetis, sive bibatis, sive aliud quid faciatis, emnia ed 
gloriam Dei facite (I Cor. x). Si vero declinet quis a 
regula, et corrumpat observagtiam mandati, ex hoo 


ipso arguitur, si quis sit immesaor Dei. Plerimum 


aulem prodest ad conservandam memoriam Dei, 
etiam secretiys et remotius habitare. Nam permixtim. 
vivere cam his qui neglgentius agunt eirca timoreni 
Dei, et contemptum habent. mandatorum ejus , plu- 
rimum nocet ; siet et. Salomonis sermo testatur, 
dicens: Cum homine. iracundo ue. habitaveritis , ne 
forte discatis vias ejus, et accipiatis laqueum anime 
vestire (Prov. xxi). Et iterum quod dicit: Exite de 
niedio eorum, et separabimini ab eis, dicit Dominus 
(4sa. 111), ad hoc ipsum respicit. Igitur neque per 
Oculos, neque per aures recipiamus illecebras ad 
peceandum, et paulatia) longo usu inhzereamusg con- 
suetudini pessimz. Et rursum ut possimus orationi 
vacare, oporlet primo gecretius habitare. Hec enim 
modo et precedentes consuetudines excidemus, in 
quibus contra mandatum Dei agebamus. Non enim 
parvus labor est, ut se aliquis a priore non bona 
consuetudine refleciat ac revocet ; quoniam quidem 
1inos longo tempore confirmatus vim quodammedo 
naiurz obtinet. Oportet ergo nos primo emnium ab- 
negare nos ipsos, et tollere crucem Christi, et sic 
euin sequi (Matth. xvi). Abnegamue autem nos hoc 
1nodo si, per omaia preterile consuetudinis obliti, 
voluntates proprias abnegemus ; et ita non solum ab 
hominibus non recte agentibus, verum etiam a no- 
stris ipsis inordinatis et incompositis moribus séce- 
damus. Alioqui ut in eadem quis consuetudine atque 
in priore conversatione permanens, emendare se 


possit et corrigere, dilicillimum est ; imo, ut verius D 


dicam, penitus impossibile, Sed ad hoc ipsum, ut 
tollat quis crucem suam et sequatur Christum, plu- 
rimum impedit societas et permixtio eorum qui vi- 
tam dissimilem ducant. Nam paratum esae ad mor- 
tem pro Christo, et mortificare membra qu: sunt 
super terram (Coloss. 13), et pro nomine Christi li- 
benter ferre omne discrimen, hoc est tollere cracem 
suar. Ád quod grande videmus impedimentum possé 
nobis oboriri ab his qui dissimiles sunt vel vita vel 
oribus. Et ad cxtera alia que multa sunt, accedit 
"tíam hoc, ut respiciens anima ad multitudinem ne- 
juiter viventium, pria quidem occupetur ct Impe- 
latur, ne suorum i1nalorum capiat intellectum, et 
josSit vel purgare per penitentiam quz» deliqait, vel 


CODEX REGULARUM. — PARS J. REGULJE PP. ORIENT. 
curem ; etin illud.semper intendens-quod sibi me- À causas culpe resecare emendatione vitiorum. 


494 
ia 
comparatione etenim pessimorum aliquid se jsm ma- 
gni perfecisse sestinaat. Tum deinde impedimentis et 
perturbationibus atque occupationibus, quas com. 
munis hominum vitia habere solet, praetermissis , 
illad qued majus est et pretiosius omnium ;, memo- 
riam Dei non potest custodire : «qoa depulsa ab ani- 
mis et exclusa, non solum omi Lbetitia et gaudio 
earet divino, et delectationis Domini sustinet detri 
menta, sed et dulcedinem non sentit divini eloquii , 
uf dicat: Quam dulcia faucibms meis eloquia tua, 
Domine ! super mel et favum ori meo (Psal. cxvin) ; 
sed et in neglectum et oblivionem pervenit judicio- 
rum Dei, et in contemptus éonsuetudinem decidit : 
«uo majus malum et perniciosius pati nihil potest. 


INTERROCA TIO III. 


Quia ostendit nobis sermo tuus periculosum esse. cum 
his qui mandata contemnunt vitam ducere, nunc di- 
scere cupimus si oporteat eum qui-ab hujwscemodi 
consortis discesserit, remotum esse et solum DT 


— vero cum fratribus ejusdem. propositi et ejusdem 


animi. vilam suam sociare. 

Res». In multisgitile esse video vitam communem 
ducere cum his qui ejusdem voluntatis sunt atque 
propositi." Primo, quia étiam ad usus corporales vi- 
ctusque rainisterium enusquisque nostrum solus sibi 
Bon sufficit: et vero ideo pro his quie ad ministe- 
rium vie nostra necessaria sunt, invicem opera 
nostra egemus. Sicut enim pes hominis in alio qui- 
dem suis viribus utitur, in alio vero indiget alienis, 
et sine adjumento ceterorum membrorum nec ex- 
plere saut opus, nec sufficere suis viribus potest 
(I Cor. xin) ; ita etiam vita solitaria mihi pati vi- 
detur, cum neque quod ei inest, atile esse, neque 
qued deest ab aliquo possit acquiri. Przter hoc au- 
tem nee ratio quidem charitatis unumquemque per- 
miuit quod suum est quxrere, dicente Apostolo : 
Charitas non querit que sua sunt (1 Cor. xii). De- 
inde, sed nec culpas quidem suas unusquisque ac 
vitia facile dignoscit, cum qui arguat nemo est : et 
facile hajusmodi homini accidere potest illud quod 
scriptum est : Ve soli, quia si ceciderit, nemo est 
alius qui erigat eum. ( Eccle. v). Sed et mandata a 
pluribus quidem facilius adimplentur ; ab uno vero 
dum unum videtur impleri, aliud impeditur. Ut puta, 
quomodo quis solus visitabit infirmum? aut quomodo 
suscipiet peregrinum ? Si vero omnes corpus sumus 
Christi, singuli autem alterutrum membra, per con- 
sonantiam velut in unius corporis compagem in Spi- 
rita sancto aptati et conjungi debemus adinvicem 
(Rom. xu). Quod si unusquisque nostrum solitariam 
eligat vitam, scilicet non tali aliqua causa vel ra- 
tione qux Deo sit placita, vel quod ad commune: 
cxterorum pertineat dispensationem, sed propriz 
voluntati et passioni satisfaciens; quomodo possu- 
mus discissi et divis adimplere, et integram assi- 
grare membrorum ad se invicem consonantiam ? 
Iste enim talis néque cum gaudentibus gaudet, neque 
cum flentibus flet (Rom. xv) ; quoniam quidem se- 
paratus ac divisus a c:eteris nec cognoscere quidem 


—— 


4o 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


496 


necessitates poterit proximorum. Tum deinde nec A minus non zestimavit sufficere sibi solam verbi do- 


sufficere potest unus ad suscipienda omnia dona Spi- 
ritus saacti, quia secundum uniuscujusque mensuram 
fidei et donorum spiritualium distributio celebratur: 
ut id quod per partes unicuique distributum est, 
rursum tanquam membra ad zdificationem unius 
corporis coeat et conspiret. Alii enim datur sermo 
sapientie, alii sermo scientie , alii fides , alii prophe- 
tia, alii gratia sanitatum (I Cor. xn), et czetera ; quae 
singula utique non tam pro se unusquisque quam 
pro aliis suscipit a Spiritu sancto. Et ideo necesse 
est uniuscujusque gratiam, quam susceperit a Spiritu 
Dei, et in commune prodesse. Accidit ergo ut is qui 
remotus vivit et separatus, unamquamcunque susci- 
piet gratiam, et.hane ipsam inutilem faciat, dum 


ctrinam, sed et opere ipso voluit nobis tradere humi- 
litatis exempla, cuia. przecinctus linteo lavit pedes 
discipulorum suorum (Joan. xit). Tu ergo cujus pe- 
des lavabis? quem curabis officiis ? cujus inferior 
aüt ultimus eris, cum solus vivas? Sed et aliud quod 
dicitur : Bonum et jucundum habitare fratres in unxm 
(Psal. cxxxin), quod unguento pontificali in barbam 
de capite descendenti sanctus Spiritus comparavit, 
quomodo in solitaria habitatione complebitur ? Sta- 
dium namque est quoddam , ex apostolico praecepto, 
ad emendationem morum vitamque formandam, in 
quo per virtutis exercitium proficitur ; in quo me- 
ditatio divinorum mandatorum effulget amplius et 
clarescit, haec communis inter se unanimorum fra- 


nibil per eam operatur, sed defoJit eam in semet- B trum habitatio : babens in se illam similitudineu e 


ipso (Matth. vii). Quod éujus et quanti sit periculi, 
nostis omnes qui legitis Evangelium. Si autem cx- 
teris communicat gratiam, et ipse perfruitur proprie 
ea ipsa quam suscepit; et multiplicatur in eo, dum 
communicatur et czeteris ; et ipse nihilominus fruitur 
gratia reliquorum. Habet autem et alia quan.plurima 
bona communis vita ista sanctorum, qus non est 
nunc possibile omnia dinumerare. Interim, ut dixi- 
mus, ad conservanda sancti Spiritus dona commo- 
dior est multorum societas, quam si degamus in so- 
litudine. Sed et adversus insidias inimici, qus ex- 
trinsecus inferuntur, multo cautior est et utilior so- 
cietas plurimorum : ut facilius suscitetur e somno, 
si quis forte obdorimierit somnum illum qui ducit ad 
mortem ( I Cor. x1). Sed et delinquenti delictum 
suum facilius apparebit, cum a pluribus vel arguitur, 
vel notatur: secundum quo. et Apostolus dicit : 
Sufficit ei qui ejusmodi est, objurgatio hc quee fit a 
pluribus (1I Cor. vi). Sed et in oratione non parvum 
emolumentum a pluribus nascitur, cum consensu et 
universitate orantibus; ut ex multorum personis , 
per gratiam qu:e in nobis est, Deo gratiae referantur. 
Sed interdum et periculo proxima est vita solitaria. 
Primo quidem illi pericalo subjacet, quod certe gra- 
vissimum est, in quo ipse sibi placet, et neminem 
habens «qui possit opus ipsius probare, videbitur sibi 
ad summam perfectionem venisse. Tum deinde sine 
ullo exercitio degens, neque quid sibi vitii abundet, 
neque quid virtutis desit, agnoscit. Neque discretio- 
nem habere poterit in operum qualitate, pro eo quod 
operandi materia omnis exclusa sit. In quo enim hu- 
militatem suam probabit, neminem habens cui hu- 
milem se prebere debeat? In quo misericordiam 
demonstrabit totius consortii et societatis alienus? 
Ad patientiam vero quomodo seipsum exercebit, nul- 


. lum habens qui videatur ejus voluntatibus obviare? 


Si quis autem dicat sufficere sibi doctrinam Scri- 
pture et apostolica precepta ad emendationem mo- 
rum vitamque formandam, simile mihi aliquid facere 


, Videtur his qui semper fabrile artificium discunt, 


nunquam tamen fabrifaciupt opas, vel his qui in 
structorum arte semper docentur, nunquam tamen 
idificande domus operam, dabunt. Ecce enim et Do- 


exemplum , quod in Actibus apostolorum refert de 

sanctis Scriptura divina, dicens : (uia omnes cre- 

dentes erant in unum, et habebant omnia. communia 

(Act. 1v). 

INTERROGATIO IV. 

Oportet primum renuntiare omnibus, et ita. venir 
ad hanc vitam vel conversationem que secundua 
Deum est ? 

Resp. Domino et Salvatore nostro Jesu Christe 
dicente : Si quis venit ad me, abneget semetipsum, 
et tollat crucem. suam, et sequatur me (Matth. xv); 
et iterum : Qui non renuntiaverit omnibus que per 
sidet, non potest meus esse. discipulus (Luc. xxv). 
Qui ad hoc venit ut Dominum sequatur, etiam se- 
ipsum neget, et tollat crucem suam. Certum est ae 
tem quia jam et ante diabolo renuntiavit et operi- 
bus ejus. Quod tamen non ab his qui in profectu 
sunt vite, vel qui jam ad perfectionem tendunt, sed 
ab his qui a prima statim confessione initiantur, fieri 
solet. In hoc autem renuntiat, sicut superius disi- 
mus, etiam ipse sibi homo, id est, si priori consue- 
tudini su:x vel vite renuntiet, aut etiam moribus suis, 
vel delectationibus s:culi hujus, sed et consanpgui- 
nitati corporali ; illi maxime qux» impedire ej. 
propositum polest: et parentes quidem eos qui s? 
in Christo Jesu per Evangelium genuerunt, mags 
putabit; fratres autem eos qui eumdem adopuont: 
Spiritum susceperunt : possessiones vero omne 
simul a se ducit alienas. Et ut breviter dicam, hi 
cui pro Christo mundus omnis crucifixus est, et ips 
mundo, quomodo potest servus eífici cogitationem 
et sollicitudinum mundi ; cuin Dominus jubeat etia 
animam ipsam abnegandam esse pro se? Períecu 
itaque est abnegatio in eo, ut passionibus penitus 
careat, dum adhuc in corpore est. Sed hzec incipit 
agere ab his primo qus extrinsecus sunt, id est 
a passionibus, vel inani gloria, et si qu: sunt alia 
similia, ut ab his primum efficiatur alienus. Et he 
est quod nos docuerunt apostoli Jacobus et Joas- 
nes, qui reliquerunt patrem suum Zebedzeum, et 
navem ipsam in qua erant (Marc. 1). Sed et Mar 
theus relinquens vectigal, et surgens, ac Sequezs 
Dominum (Matth. 1x); qui non solum lucra reli 








401 


CODEX RÉGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


498 


querat yectiganum, sed et periculum contempse- À in sanctam doctrinam ; sed sicut. Dominus noster 


rai; quod utique poterat evenire a principibus sz- 
culi, pro eo qued vectigalium rationes imperfectas 
atque incompositas reliquisset. Ita autem cupiditate 
sequendi Dominum ductus est, ut. nullum prorsus 
hujus vit:e respectum vel cogitationem sibimet ser- 
vaverit. Quod autem neque ad affectus parentum, 
$i adversantur Dominicis preceptis, neque ad ul- 
lam aliquam humanam delectationem oporteat ali- 
quem respicere, et per hoc ab eo quod proposuit 
impedirl, Dominus edocet, dicens : Si quis ergo ve- 
neri ad me, et non odit patrem. suum et. matrem 
suam, et uxorem et filios, et. fratres et sorores, in- 
super el animam suam, non potest meus esse. disci- 
pulus (Luc. xiv). Quod est simile illi quod dixit, ut 
deneget quis seipsum. 
INTERROGATIO V. 


Si oportet eum qui servis Dei sociari vult, relinquere 
indifferenter propinquis suis porlionem facultatum 
suarum 


Rese. Domino dicente: Vende omnia bona tua, 
et da pauperibus, et habebis thesaurum in calis, et 
veni, sequere me (Luc. xvm) ; et iterum :  Ven- 
dite omnia quee habetis, et date eleemosynam | (Lue. 
x1); arbitror quidem quod is qui accedit ad Dei 
servitium, non debeat contemnere et ut libet relin- 
quere ea quz sibi competunt; sed tentet omnia, si 
fleri potest, cum summa diligentia assumpta, tan- 
quam ea qus» jam Domino sacrata sunt, quan- 
tum fieri potest rationabiliter dispensare : sciens 


quia non est absque periculo in opere Dei agere (. 


negligenter (Jer. xvin). Si vero. propinqui ejus vel 


parentes contra fidem veniant, debet rursum memi- 
nisse Domini dicentis : Quia non est. qui reliquerit 


domum, aut. fratres, aut. patrem, aut. matrem, aut 


urorem, aut filios, aut agros propter me, et propter 
Evangelium, qui non. accipiat. centuplum in presenti 


tempore, et in futuro seculo vitam eternam (Matth. 


XIX). Verumtamen oportet eum his qui sibi qus 
sua sunt denegant et resistunt, et desidem faciunt, 
protestari et denuntiare quia sacrilegii crimen in- 


currunt, secundum mandatum Domini dicentis : 


Quod si peccat in te frater tuus, et argue eum, et re- 
liqua (Matth. xvii). Judició vero experiri de his 
apud judices seculi, abnuit religionis auctoritas, 
per id quod dixit Apostolus : Audet aliquis vestrum, D 
s10900iwum habens adversus alium, judicari apud in- 
$145t0s, ei non apud sanctos (I Cor. u) ? Et rursum : 
$(Quia jam quidem omnino delictum est in vobis, quia 


gesdicia habetis inter vos (Ibid.). 
INTERROGATIO VI. 


Sé oportet omnes qui inveniunt ad nos suscipere ; aut 
probatione ?.et qualis ista debel esse pro- 


cum 
batio 


Resp. Cum Dei clementia omnes vocet, per illam 
Grzedicationem qua dicit: Venite ad me, omnes qui 
Jaboraiis et onerati estis, el ego. reficiam vos (Matth. 
x1), non est absque discrimine abjicere quempiam 
venientem ad nos. Verumtamen neque immundis, ut 
aiunt, pedibus indulgendum est introire quempiam 


Jesus Christus juvenem illum qui ad se venerat in- 
terrogavit de priore vita sua, et eum audisset quia 
recte transacta esset, quod deerat ei przcepit ad- 
implere, etita demum jussit eum sequi se : ita 
eliam non oportet inquirere de preterita vita et 
conversatione, ne forte simulata quis mente et fal- 
laci animo accedat ad nos. Quod ita demum digno- 
scitur, si facile omnem laborem corporis qui injun- 
gitur ferat, et ad castigationem vitz pronus incli- 
natur; vel si etiam delictum aliquod suum, cum 
interrogatus fuerit, nequaquam pronuntiare confun- 
ditur, et medelam delicti quz adhibita fuerit gra- 
tanter assumit: et si ad omnem humilitatem abs- 
que ulla verecundia inclinatur, ac vilioribus et abje- 


B ctiuribus artificiis, si ita ratio poposcerit, tradi se 


non accipiat aspernanter. Cum ergo ex liis singulis 
documentis fuerit comprobatus quia firma mente, 
et stabili consilio, ac prompto animo sit, tunc sus- 
cipi eum decet. Prius autem quam corpori frater- 
nilaüs inseratur, oportet ei injungi quxdam labo- 
riosa opera, et quz videantur opprobrio haberi a 
secularibus ; et observari oportet si libenter hzee 
et libere ac fideliter expleat, nec confusionem eo- 
rum graviter ferat: vel etiam si in labore impiger 
inveniatur et promptus. 


INTERROGATIO VII. 

Ex qua etate opor:et. nosmetipsos offerre Deo : vel 
virginitatis professionem quando oportet firmam ac 
stabilem judicari ? 

Resp. Dicente Domino : Sinite infantes venire ad 
me (Luc. xvni) ; et apostolo Paulo collaudante eum 
qui ab infantia sacras litteras didicisset, et rursum 
precipiente educari filios in doctrina et correptione 
Domini; omne tempus a prima ztate opportunum 
quidem esse ducimus ad suscipiendum timorem et 
eruditionem Domini : firma tamen tunc erit pro- 
fessio virginitatis, ex quo adulta jam ztas esse coe- 
perit, et ea qus solet nuptiis apta depntari ac per- 
fecta. Oportet tamen infantes, voluntate et consensu 
parentum, imo ab ipsis parentibus oblatos, sub te- 
stimonio plurimorum suscipi ; ut omnis occasio ma- 
ledicti gratia excludatur hominum pessimorum. 
Adhiberi autem eis oportet summam diligentiam, 
quo possint ad omne virtutis exercitium probabiliter 
institui, tam in verbo quam in intellectu et opere. 
Quidquid in tenero quis et parvo inseruerit, firmius 
et tenacius imposterum conservabit. Injungenda 
est ergo infantium cura his qui ante omnia in vir- 
tute patienti documenta sui probabiliter prz hbue- 
runt : qui possint pro merito delicti et zetatis singu- 
lis quibusque etiam correptionis adhibere mensu- 
ram : et qui servent eos proximo omnium a sermo- 
nibus otiosis, et ab iracundia, atque ab incitamentis 
gule, et a cunctis indecentibus atque inordinatis 
moribus. Si vero cum :etatis augmento nullus in eis 
deprehenditur profectus industrie, sed vaga mens 
et animus cáassus ac tumens etiam post instituta 
probabilia infructuosus permanserit, hujuscemodi 


8. BENEDICTI ABBATIS. ANIANENSIS 


abjiei oportet, et maxime cum | uvenilis fervor ru- A tune dieitur dignus effectus, cum et ipse simili apa» 


dem lacessit :etatem. - Eorum vero qui :elale jam 
robusta accedunt ad servilium Dei, oportet im 
quirere, ui diximus, qualitatem vitse przeterite, et 
sufficere etiam hoc ipsum, si satis instanter hoc ex« 
petunt, etsi verum et ardens desiderium est eorum 
erga opus Dei. Hujuscemodi vero fieri doeumenta ab 
his oportet, qui valde prudenter de his discutere po» 
tuerint et probare. Cum autem fuerint. suscepti, 
Si forte propositum suum transgressi fuerint, nec 
videri eos oporiel amplius, tanquam eos qui in 
Deum deliquerunt ; quo teste confessionis sux pa- 
etum transgressi sunt. Eísi peccaverit, inquit, homo 
in. hominem , orabunt pro ipso ad Dominum : si au- 
tem in. Deum peccaverit, quis orabit pro eo (I 
Reg. n)? 
INTERROGATIO VIII. 

Si oportet eum qui se. pie ac religiose vite dederit, 

eliam continentiam. observare ? 

REsp. Quia in omnibus necessaria sit continen- 
tia, manifestum est, primo omnium ex eo quod 
Paulus inter fructus Spiritus sancli etiam continen- 
tiam nominat (Gal.v). Tum deinde etam immaeu- 
latum ministerium per hanc servari posse designat, 
cum dieit : In laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in 
castitate (11 Cor. vi). Et iterum alibi : In labore et 
fatigatione, in vigiliis muliis, in fame el siti, in je- 
juniis frequenter (11 Cor. xi). Et iterum : Omnis qui 
$u agone contendit, ab omnibus continens est. (1 Cor. 
n). Et rursum : Macero corpus. meum, et. servituti 
subjicio (1bid.) ; qued utique non aliter quam per 
continentiam videtur inipleri. Et juventutis tumor, 
26 fervor siatis velut freno quodam restringi et re- 
primi per solam continentiam potest. Non enim ez- 
pediunt stulto delicie, secundum Salomonem (Prov. 
xvm). Et carnis, inquit Apostolns, curam ne fece- 
vitis in concupiscentiis (Rom. 15). Et iterum : Vidua 
que in deliciis ast, vivens mortua est (I Tim. v). Sed 
exemplum illud divitis in deliciis viventis necessariam 
mobis ostendit esse continentiam, ne forte et nos 
audiamus quod audivit et dives : Quia consecutus 
e& bona in vita tua. (Luc. xvi). Quomodo autem in- 
continentia periculosa sit, etiam Apostolus docet, 
cum eam proprie illis ascribit quos recedere a 
Domino dicit ; ait enim ? In novissimis diebus insta- 
bunt tempora periculosa :. erunt. enim. homines se- 
ipsos amantes. (II Tim. n), et. cum plura malitie 
geuera emumerasset, ad ultimum posuit : Comesso- 
res, incentinentes, immites. Sed et Esau. malorum 
suorum quasi fomitem quemdam hahuit incontinen- 
tiam, qui pro uno cibo vendidit primitiva sua (Gen. 
xxv). Sed et prima illa pr:evaricatio non aliunde 
homini nisi per incontinentiam accidit (Gen. in). 
Oinnis vero sanctornm vita, atque ipsius Domini in 
carne positi praesentia, qux nobis alia, nisi conti. 
mentiz: proponit exempla? Moyses quidem, dum 
eontinsatio quadraginta dierum jejunio astitisset 
imdefectus, dicitor a Deo meruisse legis auxilium 
humano generé deferre. Elias quoque visione Dei 


tio temporum a cibo se continuisse perseribitur (111 
fteg. xix). Sed et. Banielis et. triura puerorum mex 
ritum apud Deum, quo de omnibus inimicis suis et 
de ipso tyranno triumphum ceporunt (Dan. 1), noa 
aliunde nisi per conlipentiam veait. Joannis autem 
omnis vita. continentia fuit (Matth. ur). Ab hac 
etiam Bomiaus manifestationis suce isitia pruma pa- 
tefecit (Matth. 1v). Continentiam autem  dicirans, 
non quo a cibo penitue abstinendum sit, hoe est 
enim vitam violenter dissolvere , sed eam qua vitz 
usus non superfluus, sed necessarius constat : cum 
refugimus quod suave est, explemas ea quae sola 
eorporis necessitas poscit. Et, ut breviter dicam, 
omnia quad per passibilem concupiscentiam requi- 
runtur, ab his abstinere, virtus est continentis. Et 
idco ergo non solum in esu cibi et in libidine conti- 
nenlie virtus agnoscitur; sed cum ab omnibus ia 
quibus delectamur quidem carne, sed ip anima l»- 
dimur, abstinemus. Verus ergo .contiuens nec glo- 
riam humanam desiderat ; sed a vitiis se continet, 
et ab ira, et a tristitia, et ab omnibus qux» occupa- 
tas tenere consueverunt ineruditas animas et in- 
cautas. Pene autem in omnibus mandatis Dei hu 
invenimus, quod unum alteri coheret, et separa- 
tim aliud ab alio compleri impossibile est. Id ta- 
men przcipue in hac ipsa continentia deprebendi- 
tur; quoniam quidem humilis ille judicatur qui se 
a superbia continet, et ille. renuntiat omnibus fz- 
cultatibus suis, et secundum Evangelium vendi 
omnia sua et pauperibus dividit, qui sine dubio con- 
tinel se a pecunix desiderio. Sed et mansuetus ille 
erit qui iram. continet, et cohibet furorem. Quid 
vero jam vagos oculi visus, et auris auditus, et 
linguze intemperantiam aliud quam continentia mo- 
deratur et cohibet? Sed et intemperatos risus cos- 
linenlia coerceL ; sicut. iucoptinentie signum est, 
inordinatis et incompositis motibus agere ip risu : 
cum utique subridendo tantummodo Letitiam men- 
tis oporteat indicari ; indecorum aulem sit crepi- 
tantem cum sonitu elevare risum : quod certum est 
per incontinentiam mentis accidere solere etiam ia 
vilis; qui res gravilatem et constantiam animi 
emollire ac resolvere solet. Unde et Salomon: 
Füsum, inquit, dizi amentiam (Eccle. n). E4 : Sicut 
vor spinarum sub olla, ilg risus stwitorumn  (Eccis. 
vil). Et iterum : Stultus in risu exaltat vocem suam; 
tir autem sapiens vix tacite ridebit (Eccli. xx1). Osten- 
dit autem et Domizus in semetipso necessarias qui- 
dem carnis se babuisse paegiones, id est, quze vir- 
tuti testimonium ferrent, velut laborem et fletum ae 
tristitiam ; nusquam autem invenitur etiam risu 
usus, quantum ad historiam pertinet Evangelii. Sed 
et deflere magis invenitur eos qui rident, dicens : 
Ve vobis qui nunc ridetis, quia ftebiáis (Luc. v1. 
Nec sane seducere nos debet similitudo nominis ri- 
$1s. Mos namque est Scripture interdum Ll:etitiam 
anim: et affectum quemdam lztiorem risum nomi- 


nare. Sicut ibi Sara, Risum, inquit, mihi fecit Deus 


501 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 


502 


* (Gen. 1x). Et iterum : Beati qui flent nunc, quia ri- A potu vero nec mentio quidem ulla fuit. Ex quo illud 


aebunt (Luc. vi). Et in Job quoque dictum est : Os 
autem. veracium  replebitur risu. (Job 1v). Hec enim 
omnia nomina pro gaudio anim: accipiuntur. Qui 
ergo liber est ab omni passione, et nihil per inci- 
tàmenta libidinum gerit, sed continenter et sobrie 
adversus-omne quod potest l:edere, nititur, hic per- 
fecte. continens dicitur, qui et sine dubio per hoc 
slienus invenitur ab omni genere peccati. Libido 
namque est totius mali muscipula; et per hanc om- 
- nés decipimur ad peccatum . per quam qui non re- 
solvitur, neque inclinatur ab ea, omni ex se peccati 
pessimum germen excidit. 
INTERROGATIO JX. 


"P? esl mensura continentic ? 


sine dubio designatur, quod omnibus sufficiens esse 
possit aqu:» usus et pernecessarius; nisi forte ali- 
quis per infirmitatem corporis lzdi ex hoc videatur : 
cui sine dubio, secundum consilium apostoli Pauli 


. ad Timotheum scribentis (I Tim. v), cavendum est 


quod est noxium. Sed et qu:zcunque manifestant 
inferunt noxam corpori devitanda sunt. Absyrdum 
enim videtur propter substantiam corporis cibos 
sumere, et rursum per ipsos cibos corpori inferre 
perniciem, et illud inutile reddere ad miyisterium 
mandatorum. Oportet tamen omni modo illis uti 
cibis qui et facilius et vilius comparantur ; ut ne 
occasione abstinentiz inveniamus pretiosiora qua- 
que et difficiliora sectari, dum suavitate condimen- 


Rzsr. Quantum spectat ad vitia vel passiones, B torum viles natura cibos in suavem et delicatum 


penitus abstinere, nec unquam superari : quantum 
autem ad cibos, prout usus deposcit, vel etas, vel 
labor, vel robur corporis, vel incommoditas ejus, 
ita etiam modus et qualitas temperabitur cibi. Ne 
que enim possibile est omnes fratres unum ordi- 
nem vel modum ac regulam in cibis custodire. Hi 
vero qui sani sunt possunt .omnes eamdem mensu- 
ram tenere in abstinentia. Immutari vero oportet 
per singulos, in quibus causa aliqua diversitatis exi- 
$tit, providentia ac provisione eorum, quibus dis- 
pensandi hec cura commissa est. Neque enim per 
singula sermonem complecti possumus ; sed ea tap- 
tuimmodo comprehendimus que ad communem vel 
generalem pertinent institutionem. Solatia vero in- 
commodorum in cibis, videlicet eorum qui jam fessi 
,8unt ex opere continentiz, sive ex aliis quibuslibet 
laboribus, quos pro religione pertulerunt,! ii qui 
praesunt, secundum quod res et ratio deposcit, adhi- 
bebunt. Neque 27g0 tempus reficiendi omnibus idem 
statui potest, neque modus cibi, neque qualitas ; sed 
prospectus iste sit omnibus unus, ut non usque ad 
Satelatem persistamus io edendo. Repleri enim 
ventrem, et gravari ex cibo, yalde inutile est etiam 
corpori ad omne opus. Tum deinde quia et gravatur 
in somnum, et quia etiam ledi ex his facile potest. 
Sed nec suavia quaque in [fine ciborum sectanda 
Sunt; sed sufficit usum explere vivendi, refutat 
luxuria. Si enim libidini serviamus, nihil aliud ess 
iuam Deum facere ventrem nostrum. Quoniam qui- 
dem corpus burmapum semper exolescit et defluxit, 
idcirco et repleri indiget et reformari : propter quod 
et naturale est cibi desiderium, id quod secundum 
rectam rajionem usus ipse ad reparationem depo- 
scit corum quz exinanita fuerint et assumpta, tam 
aridi, quam etiam humidi alimenti. Si quid ergo 
illud est quod potest vel brevius vel facilius explere 
hanc necessitatem corporis in cibis, id potius eli- 
gendum est. Sed et Dominus hoc, ut opinor, osten- 
dit, cum esurientes reficit in deserto : quia cum uti- 
que posset majore miraculo copiosiores eis cibos 
parare, nihil horum fecit, sed simplicem eis exhibuit 
victum : et secundum Joannem (Cap. vi), quinque 


panes hordeaceos, et pisciculos duos apponit ; de . 


saporem extollere conamur. Sed si quid est quod in 
unaquaque provineia facilius et vilius comparatur, 
et quod in usu hominum communiter habetur, hoc 
ed usus nostros oportet assumi, et ea tantummodo 
requiri quz ad vitam pernecessaria sunt, id est, 
oleum, et alia hujuscemodi, vel si qua etiam ad in- 
firmantium solamen adhibentur. 
INTERROGATIO X. 


Quomodo oportet observare nos circa cathedras et ac- 
£ubiius, cum tempus poposcerit. 


Rzap. Quoniam prxceptum Domini habemus quod 
X08 in omnibus instruit ad humilitatem, in quo 
etiam de boc pronuntiat (Luc. xiv), ut cum ad con- 
vivium eamus, discumbendi locum novissimum re- 


€ quiramus, et non oceupemus locum priorem ; illud 


hos scire oportet, quia ubi omnes eodem prospectu 
&e proposito convenimus, maxime si in multis et in 
majoribus humilitatis nostrz documenta iam dedi- 
mus, cupere quidem prevenire unumquemque in- 
feriorem lecum, secundum mandatum Domini, con- 
4ecens est. Sed rursum, si res ad contentionem 
yeniat de hoc, e£ unus alium detrudere velut de loco 
inferiori conetur, valde est improbabile. Causa enim, 
€X hoc perturbationis et inquietudinis naecitur, si 
incipiat nemo alteri cedere; et si pro hoc certa- 
3nina moveantur, simile erit tanquam «i de primae- 
tibus contendatur. Propter quod oportet etiam ia 
hoc considerantius pervidere, velquid unicuique 
Dostrum oempeltat; vel certe indulgere ei eui eura 


» £ommásga est, eLin cxteris, el in recumbendo or- 


dinem custodire, et obtemperare ei , ut itopleatae 
ia nobis iud quod dietum est : Omnia vestra hone» 
«o et secundum ordinem fiant (I Cor. xaw). 
INTERROGATIO XI. 

Quis est dignus vel decens habitus Christiani ? 

Rxsr. Quoniam sermo in superioribus humilita- 
tem necessariam docuit, ita ut qui vult religiose ae 
pie vivere in omnibus et simplicitatem et vilitatem 
requirat, id est, ea qux parvo sumptu acquiruntur ; 
id observandum puto in corporalibus usibus per 
quod occasiones nobis majorum occupationum mi - 
nime fiant. Hoc ergo etiam in observatione indumen - 
torum custodiendum puto. Si enim studium nobis 


505 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 504 


habendum est omnium esse minimos et omnium no- 
vissimos ; certum est quia et indumentis omnium nos 
novissimos deputare debemus. Nam si hi qui gloriam 
sibi ex indumentorum splendore conquirunt, satis 
agunt quomodo pretiosis et magnificis vestibus vi- 
deantur induti, ita consequens est eum qui de ulti- 
mis et novissimis, id est, per nimiam humilitatem 
placere studet, eligere debere hoc in quo omnium 
et ultimus et novissimus appareat : sicut ille e con- 


. rario, id est, de summis et pretiosis videri clarior 


et nobilior gestit. Si enim in publica coena arguun- 
tur Corinthii quod per suam abundantiam confun- 
dant eos qui non habent (/ Cor. xi), certum est quia 
et in hoc simplici et communi omnium indumento 
quod ad communem habitum vel usum pertinet, 
si alter altero differat habitus, vel pretiosior inve- 
niatur, ex ipsa comparatione confundimus non ha- 
bentes. Sufficienter quoque Apostoli hujuscemodi 
usibus brevi sermone regulam posuit, dicens : Ha- 
bentes autem victum et vestitum, his contenti simus 


.(J. Tim. vi). Ostendens indumento solo quo conte- 


gamur indigere nos, ct non varielate aliqua vestis 
et ornamento ejus ac decore jactari. Qu: utique 
postmodum introducta sunt, humanz vitse artificiis 
el luxuri& ingenio conquisita. Sed et primus ille 
indumenti usus hxc eadem indicat, cum dicitur 
Deus fecisse primis hominibus pellicias tunicas 
(Gen. ni). Sufficiebat enim ad confusionem conte- 
gendam hujuscemodi indumenti usus. Verum quo- 
niam nobis prospectus est indumentis etiam cale- 
fierl et foveri, necessarium videtur ut ad utrumque 
usus ipse temperetur, quo et operiri nuditas videa- 
tur, et vel vis frigoris, vel omne quod intrinsecus 
ledit, arceri. Sed quoniam in his ipsis alia quidem 
sunt meliora, alia inferiora, consequens est ea eli- 
gere qux» nobis usum exhibeant longiorem : ita ta- 
men ut in nullo lzedatur regula voluntarie pauper- 
tatis, id est, ne alia quidem nobis sint vestimenta 
ad procedendum preparata, et alia ad usum dome- 
sticum; et rursum alia in aliud tempus, vel in nocte 
alia et in die : sed oportet unum illud ipsum tale 


esse indumentum, quod nobis sufficere possit ad 


omnia, et ut in die honestum videatur indumentum, 
et in nocte expleat necessitatem. Ex hoc enim flet 
ut et habitus noster communis et similis atque 
unius forms sit omnium, et Christianum etiam visio 
ipsa designet. Ea enim qua uno prospectu ac pro- 
posito geruntur, similia, imo eadem esse omnibus 
debent. Utile autem est etiam ex ipsa proprietate 
vestitus et habitus intelligi unumquemque, et pro- 
fessionem ejus agnosci in ea vita qua secundum 
Deum vivit, ut sciat sibi etiam actus consimiles 


' esse debere; et ad eos qui nos vident secundum 


habitum nostrum, zequales etiam in actibus apparere 
debere. Non enim similiter turpe est in quolibet 
alio, si inhoneste quid agat, sicut in his qui vitam 
sobriam etiam ipso habitu profitentur. Si enim quis 
videat de trivio aliquem homincm czdentem alium, 


AÀ aut vapulantem publice, vel turpiter proelamantem, 
aut in tabernis aliisque locis vitam cum dedecore 
agentem, nec observabit quidem facile hujuscemodi 
hominem, vel notabit, sciens eum consequentet 
hzc ad reliquam vitam suam gerere. Si vero eum 
qui gloriosam vitam profitetur, videat quis vel pa 
rum aliquid contra quam condecet agere, observant 
omnes, et increpant, et ad religionis opprobrius 
ducunt. ltaque velut pedagogus quidam est infir- 
mioribus habitus iste religiosior, ut eiiam invitos 
eos ab opere inhonesto indecentique custodiat. De- 
nique et Apostolus episcopum ordinatum esse 
designat (IJ Tim. 11) : que res ad habitum magis 
revocatur. Sed et de mulieribus dicit, in babitu 
ordinatas eas esse debere. Ordinatus autem habitus 

B Christiani dicitur is, qui secundum propositum a 
professionem ejus aptus intelligitur. Sicut enim 
proprium est aliquid miii in habitu vestimenu, 
et alius est habitus senatoris, ex quo przcipue in- 
telligitur, vel iste qni senator est, vel ille qui miles 
est; ita etiam Christianus habere aliquid proprium 
etiam ex ordinatione indumenti ipsius debet. Sed 
et de calceamentis eadem ratio observabituec : ut 
quod simplicius est et paratius, et aptum proposto, 
et usibus su(liciens, id assumatur. Zone quoque 
usum ostendunt necessarium esse etiam qui pre- 
cesserunt nos sancti. Nam Joannes zona pellicea 
constringere lumbos suos dicitur (Matth. 111), et 
Elias antea : tanquam enim proprius habitus qmi 
dam ipsius designatur, cum dicitur : Vir hirsutus, e 

C zonam pelliceam habens circa lumbos suos(111 Reg. v. 
Sed et Petrus zona usus ostenditur, sicul ex verbis 
angeli, qux» ad eum dicta sunt, recognoscimus: 
Accinge te, inquit, et calcea te caligas tuas (Act. xu). 
Sed et beatus Paulus zona usus'ostenditur per Agabi 
prophetiam, dicentis : Virum eum cujus est zona hec, 
ita alligabunt in Hierusalem (Act. xxi). Sed ct Job 
audit a Domino : Accinge sicut vir lumbos tuos (Job. 
xxxvin). Virtutis nanque cujusdam ct prompti ad 
opera animi signum videtur esse usus cinguli. Sed 
et discipulis Domini zonz usus fuisse videtur ez 
more, quibus prohibebatur ne pecuniam baberen! 
in zonis suis (Matth. x). Revera enim necessarium 
videtur, eum qui manuum opere uti in aliquo debet 
succinctum esse et in omnibus praeparatum ac sine 


D ullo impedimento inveniri, ad omne boni operis 


ministerium. Unde et cingulo indiget, ut vel colli- 
gata circa corpus sit tunica : ex qua magis confo- 
veri possit, si undique constrictus sit; vel non im- 
pediri ad omnem rem quam agere parat. De numero 
autem indumentorum nihil possumus dicere, cum 
manifesta definitione prescriptum sit, in quo dicit : 
Qui habet duas tunicas, det non habenti unam (Luc. 
jp). Ex quo sine dubio plures habere illicitum est. 
Quibus ergo habere duas tunicas non licet, his quo- 
modo aliquid de diversitate indumentorum pr.ccipi 
potest ? 








505 
INTERROGATIO XII. 
Si licet alicui ex proprio sensu dicere quod videtur 
sibi bonum, absque testimonio Scripturarum ? 

Res». Domino nostro Jesu Christo dicente de Spiritu 
sancto: Non enim loquetur a semetipso, sed quecunque 
audiet, hec loquetur (Joan. xvi). De se ipso autem: 
Non potest filius a se facere quidquam (Joan. v). 
Et iterum : Ego a me ipso non sum locutus, sed qui 
me misit Pater, ipse mihi dedit mandatum, quid di- 
cam, aut quid loquar; et scio quia mandatum ejus 
vita eterna. est. Que ergo loquor, sicut dixit mihi 
Pater, ita loquor (Joan. xn). Quis potest in tantum 
temeritatis progredi, ut audeat a se quidquam vel 
loqui, vel cogitare? Imo vero sciendum est quia 
omnes duce itineris indigemus Spiritu sancto, ut 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 
À Dei, aliz vero interrurppere mandatum, vel conta- 


506 


minare illud videntur, alie vero ad explendem id 
aique zdificaudum veniuni. Necessarium ergo est 
meminisse apostolici precepti dicentis : Prophetias 
noliie spernere : omnia probate, quod bonum est reti- 


" nete; ab omni specie mala abstinete vos (I Thes. v). 


Et iterum : Cogitationes purgantes, vel destruentes 
omnem altitudinem | extollentem se adversus. scien- 
tiam Dei, et captivantes omnem intellectum, ad obe- 
diendum Christo (I Cor. x). Si quid ergo est quod 
conveniat cum mandato Dei et animx expediat, 
et hoc nobis ab aliquo fuerit imperatum, velut volun- 
tatem Dei prompte et libenter debemus accipere, 
et explere quod dictum est: Obtemperantes in chari- 
tate Christi (Ephes. 1v). Sin autem contrarium ali- 


ipse nos in viam dirigat veritatis, et in cogitatione, B quid mandatis Dei, vel quod ea corrumpere videatur 


et in verbis, et in actibus. Cxcus est enim et in te- 
nebris degit omnis qui est absque sole justitiz, qui 
est dominus noster Jesus Christus; cujus mandatis, 
velut radiis quibusdam , illuminamur. Mandatum 
enim, inquit, Domini lucidum est, illuminans oculos 
(Psal. xvii). Quia ergo in omnibus negotiis quz 
inter nos versantur, vel verbis, quzdam quidem 
per mandatum Dei in divinis Scripturis distinguun- 
tur, quedam vero reticentur; de his quidem quse 
scripta sunt, nulla prorsus licentia permittitur cui- 
quam, vel admittere quod prohibendum est, vel 
omittere quod preceptum est : cum ipse Dominus 
ita preeceperit, dicens : Et custodi verbum hoc, quod 
ego tibi mando hodie : non adjicies ad illud, neque 
auferes ab eo (Deut. 1v). Sed et terribilis quziedam 
exspectatio est judicii et ignis zelus, qui consum- 
pturus est adversarios, et eos qui ausi sunt tale 
aliquid operari. De his vero qux Scriptura reticuit, 
regulam nobis Apostolus posuit evidenter dicens: 
O mnia licent, sed non omnia expediunt ; omnia licent, 
sed non omnia cdificant. Nemo quod suum est querat, 
sed quod alterius (I Cor. vi). Itaque omni modo 
non quz nobis licita sunt, sed qux :zedificant pro- 
ximos, agere debemus, et non nobis placere, sed 
proximis ad sdifleationem. Scriptum est enim: 
Subjecti invicem in timore Christi (Ephes. v). Sed 
et rursus Dominus ait: Si quis vult in vobis major 
esse, fiat omnium novissimus, et omnium servus (Luc. 
xxi) Quod utique qui implere vult, sine dubio 
proprias sibi amputat voluntates, secundum imita- 
tionem ipsius Domini dicentis : Descendi de celo, 
non ul faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus 
qui me misit, Patris (Joan. vi). Et iterum praecepit 
Dominus : Si quis te angariaverit mille passus, vade 
cum illo alia duo (Matth. v). 
INTERROGATIO XIII. 
Si oportet omnibus vel quibuscunque obedire? 

Res». Horum quidem qui imperant differentia vel 
diversitas non debet impedire obedientium propo- 
situm : quia neque Moyses intemperans exstitit co- 
gnato suo Jethro, cum utilia moneret et justa (Exod. 
xvi). Commonitionum sane non parva est diversi- 
tas : alie namque contrarie videntur esse mandatis 


aut contaminare, facere jubemur ab aliquo, tempus 
est nos dicere : Obtemperare Deo magis quam homi- 
nibus (Act. v). Et rursum meminisse Domini dicentis 
de omnibus suis : Alieni autem vocem non sequuntur, 
sed fugiunt ob eo : quoniam nesciunt alienorum vocem 
(Joan. x). Sed et sancti Apostoli memores esse de- 
bemus, qui ad nostram cautelam ausus est, ne an- 


-gelis quidem parcere, dicens : Etiamsi angelus de 


celo evangelizaverit vobis preterquam quod evangeli- 
aumus vobis, anathema sit (Gal. 1). Ex quo edoce- 
mur, ut etiamsi valde nobis charus sit aliquis, 
etiamsi magnificus habeatur, et in admiratione sit 
positus, qui prohibet nos facere, quod a Domino 
preceptum est, vel rursum imperat, quod Dominus 


C prohibuit, exsecrabilis debet esse qui ejusmodi est 


omnibus qui diligunt Dominum. 


INTERROGATIO XIV. 


Quali affectu debet servire, qui servit Deo? et iste ipse 
affectus quid est ? 


Res». Affectum bonum vel animum illum esse 
arbitror ego, cum desiderium vehemens et inexple- 
bile atque immobile inest nobis placendi Deo. Im- 
pletur autem iste affectus per theoriom, id est, 
scientiam, per quam intueri et perspicere possumus 
magnificentiam glorie Dei, et per cogitationes pias 
el puras, et per memoriam bonorum, quz nobis 
a Deo collata sunt; ex quorum recordatione venit 
anims dilectio Domini Dei sui, ut eum diligat ex 
toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex tota 
menie sua, secundum illum qui dicebat : Sicut cer- 
vus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima 
mea ad te, Deus (Psal. . xti). Cum tali affectu ergo 
servire oportet Domino, adimplentes illud quod ab 
Apostolo dictum est : Quis nos separabit a charitate 
Christi? Tribulatio? an angustia? an gladius? et re- 
liqua (Rom. vin). 

INTERROGATIO XV. 
Quid sentire de se debet is qui preest, in. quibus 
precipit , vel imperat? 

Rrse. Apud Deum quidem, sicut. minister Christi 
et dispensator mysteriorum Dei (/ Cor. 1v); timens 
ne przter voluntatem Dei, vel praeter quod in sa- 
eris Scripturis evidenter "praecipitur, vel dicat ali- 





507 


S. BENEDICTI ABBATIS AMANENSIS 


508 


quid, vel imperet, et inveniatur tanquam falsus te- A mis: vel ea, qu:e Apostolus dixi ad eos qui se- 


stis Dei, aut sacrilegus, vel introducens aliquid alie- 


num a doctrina Domini, vel certe subrelinquens et 
praeteriens aliquid eorum qux Deo placita sunt. 
Ad fratres autem esse debet, tanquam si nutrix 
foveat parvulos suos : paratus autem, secundum 
voluntatem Domini, et secundum quod unicuique 
expedit, communicare cum eis non solum Evange- 
lium Dei, sed etiam animam suam; memor przce- 
pti Dei ac Domini nostri dicentis : Mandutum novum 
do vobis , ut diligatis vos invicem, sicut ego dilegi 
vos (Joan. xui). Majorem hac charitatem mco habef, 
quam ut ponat animam suaub pro amicis suis 


(Joan. xv). 
INTERROGATIO XVI. 


Peccantem quomodo corripiemus, vel emendabimus ? B 


Resp. Sicut preceptum est a Domino, dicente: 
Si peccaverit in te [rater tuus, vade, argue eum inter 
te solum et ipsum. Si audierit te, lucratus es fratrem 
tuum. Si vero non te audierit, assume tecum alium 
unum, vel duos : ut in ore duorum vel trium testium 
slet omne verbum. (Quod si etiam ipsos non audierit, 
dic Ecclesie : si autem nec Ecclesiam audierit, sit tibi 
sicut gentilis et publicanus. (Matth. xvi). Si forte 
increpatio hec, qui a pluribus fit, eveuiat ei in 
salutem : et sicut. dixit Apostolus : Argue, increpa, 
consolare in omni patientia et doctrina (I1 Tim. iv). 
Et rursum : Si quis non obaudit verbo nostro per epi- 
stolam, huuc notate, ul non commisceamini cum eo 
(1I Thes. 11) ; sine dubio ad mensam. 

JNTERROGATIO XVII. 


Si quis autem in parvis deliciis affligere voluerit fra- 
tres, dicens : quia debetis ponitere per singula, ne 
forte et ipse immisericors videatur, et dissolvere 
eharitatem? 


Res». Cum affirmaverit Dominus: Quia iota unum, 
eel apez unus non transiet. & lege, usquequo omnia 
fiant (Matih. vy; et rursum definierit : Quia de omni 
sermone olioso, quemcunque loouti fuerint bomines, 
reddent pro eo rationem: in die judicii (Matth. xu), 
nibil oportet contemni tanquam parvum. (ui enim 
- epernit minima , paulatim defluit (Eccli. xix). Sed et 
quomodo quis audebit breve dicere aui parvum 
delictum , eum Apostolus dicat, manifesteque defl- 
niat : Quia per provaricationem legis Deus exlono- 


eatár (Rom. n)? Sed et aculeus morüs peccatum esse D 


icitur (I Cor. xv). FA non dixit, tale vel tale pecca- 
tum, sed omne peceatum. Magis ergo immisericors 
est, qui intermittit et negligit, quam ille qui ar- 
guit : sieut is qui morsu. serpentis permittit delite- 
scere venenum, quam ille qui educit et attrahit. 
Sed et charitatem destruit ille, qui, secundum quod 
scriptum est, parcens baculo, odit filium suum : qui 
autem diligit, diligenter corripit (Prov. xn). 
INTERROGATIO XVIII. 
Quomodo quis debet penitere. in unoquoque delicto! ? 
Resp. Affectum illum in se rec ipiens, quem ge- 
rebat ille, qui dicit : Iniqu:tatem. odio habui, el 
abominatus sum (Psal. cxviui). Sed et ea quie scri- 
Jta sunt in sexto Pealmo, atque in aliis quampluri- 


cundum Deum contristati sunt : Quantam operatus 
est vobis, inquit, sollicitudinem ? sed excusationem, 
sed indignationem , sed timorem, sed emulationem, 


sed vindictam. In omnibus exhibuistis vos cas'os csse 


negotio (II Cor. vii). Sed et ex his ipsis, in quibus 


 delinquit, agens multa contraria, sicut et Zacchans 
fecit (Luc. xix). 


INTERROGATIO XIX. 
Qui sunt fructus digni penitentie ? 
Res». Opera qux contraria sunt peccato, isli sunt 


fructus justiti:? ; quos dcbet afferre ille, qui vult, 


secundum quod scriptum est, in ompi opere bono 
fructificare (Coloss. 1). 


INTERROGATIO XX. 


Qui && verho dicit poenitere, peccatum autem. suum 
non emendat, quid est ? 


Rzsp. De isto scriptum est ; Si te rogaverit inini- 
cus luus magna voce, non acquáescas ei : septem enim 


nequilig suut in anima ejus (Prov. xxvi). Et. alibi: 


Sicut canis revertens ad vomitum suum odibilis ft, 
ila homo qui per malitiam suam reveriitur ad pec- 
catum suum (Ibid.). 
INTERHROGATIO XXI. 
Qui vult confiteri peccata sua , si omnióus debet con 
feri, sive quibuslibet, aut certis quibusque? 

Resp. Clementia Dei erga eos qui deliqmerunt 
Ananifesta est ; secundum quod scriptum egt :. (uia 
ton vull mortem peccatoris, sed magis w conreriatur, 
&L vivat. (Lzech. xvin). Quia. ergo et. cogversious 
pyodus apius esse, el convertentis se a peccato fru- 
ctus dignus ostendi debet per peenitentiam, secun- 
dum quod scriptum est : Facite '(ructus dignos pa- 


Nitentio (Luc. i) : ne forte secundum comminatio- 


nem illam eveniat his qui non poenitent, quod scri- 
ptum est : Omnis arbor, qu& non facit (ructum be- 


gum, ercidetur, et in. ignem mittetur (Matth. 1n), 


necessarium videlur his, quibus dispensalie mvste- 
riorum Dei commissa est, con(itenda esse peccata. 
Sic enim ot bi qui antiquitus peenitebant, invenign- 
tur apud eanctos confessi esse peccata saa. Seripuum 
est enim in Evangelio, quia Joanni llaptiste cos- 
flebsntur peccata sua (Mauuh. 10) ; && in Actibus 
Apostolorum , apostolis a quibus bepizabantar 
(Act. ui). 
INTERBOGATIO XXH. 
Qui penitwerunt pro aliquo peccato, et rursum in koc 
ipsum peccatum inciderunt, quid (aciunt? 

Resp. Qui semel delinquit, et iterum in idem 
peccatum íneurrit, indicare de se videtur hoc prt- 
mum quod ab illo peccato priori non fuerit expur- 
gatus : ex quo velut a radice quadam pessima, ea- 
dem qu: antea pullularunt. Sicut enim quis ramos 
arborum excidens, sí radicem relinquat, ubi radix 
permaneat fixa, virgulta denuo ejusdem seminis 
germinabunt, ita etiam peccatum. Quoniam noa 
omnes qui delinquunt, ex ipsis peccatis initium 
sumunt, sed cx aliis interdum delicti occasio nasci- 
tur. Necessarium ergo ei est qui vult omnino se 








869 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULJE PP. ORIENT. 


510 


purgare a peccato, primas ipsas causas culp: suc-' A defensionem ad confirmandum. peceatüm suwm sus- 


cidere. Verbi gratia : si ex contentione, vel ex invi- 
dia fuerit, non a se sumit exordium; sed radicem 
habet ex arrogantia et cupiditate glorie humahie 
venientem. Dum enim gloriam qu:zerit unusquisque 
8b hominibus, aut contentionibus studet, aut recte 
agentibus invidet: huic scilicet, per quem videtur 
ipse minus in laude vel in "admiratione baberi. 
Si qui$ erge semel notatus fuerit invidi vel con- 
tentionis vitio, et rursus:in hoc ipsum inciderit, 
sciat se primam illam causam, de qua superius 
diximus, ex qua invilia vel contentio nascitur, in 
interioribus medullis hahere reconditam. Oportét 
ergo eum.et per contraria atque adversa curari; 
id est, per bumilitatis exercitium. Exercitia vero 
humilitatis Sunt, si se vilioribus officiis subdat, et 
ministeriis indignioribus tradat. Ita namque arro- 
gantie et human: glorie vitium curari poterit, 
ut consuetudine humilitatis affectus, ultra jam non 
incidat in arrogantiz et van v gloriz delictum. Sed 
et in singulis hujuscemodi vitiis eura similis adhi- 
beatur. 
INTERROGATIO XXIII. 


Quali affectu, vel quali sensu oportet inerepare eum 
qui increpat ? 


Res». Ád eum quidem tali mente esse debet, 
qualem indicat beatus.David, dicens : Vidi non ser- 
vantes pactum, et tabescebam; quoniam eloquia tua 
non custodierunt (Psal. cxvini). Ad eos. autem quos 
increpat, hunc debet affectum servare, quem pater 


cipit, qui delinquit, sed et alios ad simile provocat 
malum. lta ut conveniat ei, 'qui peccantes defendit, 
illüd quod dictum est : Quia si non ostenderitis fru- 
etus dignos penitentie, excidemini, et in ignem  mit- 
temini (Luc. ni). Vel rursum quód a Bomine dictum 
est : Quia si oculus tuus dexter scandaliaet te, erae 
eum, et projice abs te. Expedit. enim tibi, ut pereat 
«num membrorum tuorum, et non omne corpus iuum 
mittatur ín gehennafà (Matth. xvin). - . 
INTERROGATIO XXVII. 
Ponitentem ex corde quomodo oportet suscipi ? 

Rrse. Sicut Bomipus ostendit, cum dicit : Quia 
convocavit amicos et vicinos, dicens : Congratula- 
mini mihi, quia inveni ovem meam, quam perdide- 
ram; 


INTERROGCATIO XXVIII. 


Erga eum qui pro peccato non penitet, qualiter esse 


debemus ? 

Rrspe. Sicut Dominus praecepit, dicens : Sit tibi 
sicut. gentilis et publicanus. Et sicut Apostolüs doctit, 
dicens : Subtrahite vos ab omni fratre inquiete am- 
bulante, et non secundum traditionem, quam tradidimus 


. volis. 4 
INTERRÓGATIO XXIX. 
Si debet habere aliquid proprium , qui inter [re- 
tres est? 


Resp. Huic contrarium est illud testimonium quod 


jin Actibus apostolorum de illis qui credebant pri- 


mitus, scriptum est. [bi enim ita dicitur : Quia ne- 


et medicus erga zxgrotantem filium servat ; et tuuc (; mo quidquam ex bonis suis proprium dicebat esse : 


Ipaxime, cum qualitas cure trislior videtur et gra- 
vior. 
. INTEBROGATIO XXIV. 
Quali affectu debet quis suscipere correptionem? 
Rzsp. Sieut zger filius patris et medici de vita 
sua soll'eiti : qui etiamsi aliquid asperum offerat 
vel aniarum ad eurandum filium, scit utique fllius, 
quod nee pater in aliquo negligere potest de salute 
filii, nec medicus falli. 
INTERROGATIO XXV. 


Qui tristatur adversus eum qui se increpat , 
qualis est ? 


Rrse. Neque periculum peocati agnovit íste, 
snaxime ad Deum, neque luerum poenitenfiee; nec 


sed erant illis omnia communia (Act. 1v). Si quis 
vero proprium sibi esse dicit aliquid, sine dubio 
alienum se facit ab electis Dei et a charitate Domini, 
qui docuit verbo, et opere complevit, et. animam 
suam posuit pro amicis suis (Joan. xv). Si ergo ipse 
anhnan suam pro amicis dedit, quomodo nos etiam 
ea quse extra animam sunt, propria vindlcamus? 
INTERROGATIO XXI. 
Bi quis dicat : Quia neque accipio a fratribus, neque 
do; sed contentus sum meis propriis : quid de hoc 
| observare debemus? 


Rese. Si non acquiescat doctring Domini, dicen- 
lis : Diligite invicem sicut. et ego dilexi vos, acquie- 
scat Apostolo dicenti : Auferte malum ex vobis ipsis 


eredidit illi qui dixit : Quia qui. diligit, diligenter ) U! Cor. v) : ne forte accidat, u& modicum fermen- 


corripit (Eect. x). 8ed eX seipsum alienum facit ab 
jila utilitate dicentis : Corripiet me justus in misert- 
cordia, et increpabit me (Psal. cxi). Sed et ad' lxsio- 
nem caeterorum iste talis permanet inter fratres: 
resolvit enim et Impedit animos eorum qui possunt 
proficere. . 
INTERROGATIO XXVI. 
Quale judicum esse debet de. his, qui peccantes de- 
(endum ? 


Ress. Ut mihi videtur, gravius ab illo quod dixit 
Dominus : Quia expedit illi, ut suspendatur mola ast- 
narie ad colium ejus, et pracipitetur in mare, quam 
nt.scandaliset unnm ex: minimis. istis (Matth. xvin). 


Piop epi jex eorreptianem ad. emendationem, sed 


tuin totam massam corrumpat. 
| INTERBOGATIO XXXI. 
Si debet quis a carnalibus propinquis accipere oli- 
qui 


Res». Propinquis quidem reddere qus sua sunt, 
his qui ad servitium Dei accedunt, necessarium 
est; et nihil subtrahere, ut non crimen sacrilegii 
incurrant. Yerumtamen hzc przrogari in: conspe- 
etu corum ad quos visa sunt pertinere, nom expedit: 
ne et illis ipsis oceasionem przstet elationis ac 
&iperbis ; et aliis fratribus ejusdem propositi pau- 
perioribus iristitiam generet. [ta ut accidat illud, 
in quo Corinthii inerepantur ab Apostolo dicente : 
Quia confunditis non habentes (1. Cor. x1). Et ideo 


pit 


his qm perloca singula ecclesiis priesunt, ei sunt A 


fideles et prudentes dispensatores, ipsis offerri de- 
. bent, secundum imitationem corum, qui in Actibus 
apostolorum id fecisse perscrihuntur, de quibus 
dicitur : Quia afferentes pretia prediorum suorum, 
ponebant ante pedes apostolorum (Act. m). Certe 
quoniam non est omnium hujuscemodi dispensatio- 
nes explere fideliter, illis offerri convenit, qui apud 
omnes in hoc officio probati habentur. Verumtamen 
etiam de his probabit ille qui przest, per quem de- 
beant dispensari. 
INTERROGATIO XXXI, 


Quomodo videre debemus eos, qui nobis vel familiares, 
vel consanguinei fuerunt et proximi? 


Resp. Sicut Dominus ostendit, tunc cum ei nun- 


tiaverunt : Quia. mater tua et fratres tui foris. stant, 


volentes te videre ; ad quos cum increpatione respon- 
dit, dicens : Que est mater mea? et qui sunt fratres 
mei? Qui enim fecerit voluntatem Patris mei, qui 
in celis est, iste meus frater, et soror, et mater est 


(Luc. v1). 
INTERROGATIO XXXIII. 


Quod si deprecantur nos, volentes ut eamus cum ipsis 
ad domos eorum, si oporteat nos acquiescere? 


Res». Si quidem pro zxdificatione fidei aliquis ire 
potest, si probaverit ille qui przest, mittatur. Si vero 
propter humanam aliquam gratiam, audiat Domi- 
num dicentem ad illum qui ei dixit : Magister, per- 
mitte mihi primum ire, et renuntiare his qui. in domo 
sunt. Quia nemo mittens manum suam | in aratrum, 
el retro respiciens, aptus est regno celorum (Luc. IX). 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


512 


INTERROGATIO XXXVI. 
Quali ajfectu debemus infirmis fratribus msnistrare? 
Rrsr. Sicut ipsi Domino offerentes obsequinm, 
qui dixit : Quia cum fecistis uni et minimis istis fra- 
tribus meis, mihi fecistis (Matth. xxv). Expedit autem 
ad conservandum hujuscemodi affectum in obse- 
quiis, ut et hi qui obsequia a nobis suscipiunt, tales 
sint, quibus merito deferri ohsequium debeat. F: 
ideo oportet eos qui presunt curam gerere, ne b 
quibus ministratur tales sint qui carni indulgeant 
et ventri, sed potius in amore Dei et Christi eju; 
probabiles inveniantur, et per patientiam suam 
ac vite meritum fratrum mereantur obsequia : ut 
habeantur ad gloriam Christi, et opprobrium diaboli 
sicut fuit et sanctus Job. 
INTERROGATIO XXXVII 


Cum quali humililate debet quis suscivere a fratriim 
obsequium ? 


Res». Sicut servus a domino, et sicut. ostenut 
Petrus apostolus, cum ei Dominus ministraret 
(Joan. xui). In quo simul etiam periculum eorum, 
qui nolunt recipere obsequia fratrum, docemur. 


INTERROGATIO XXXVII. 

Qualem debemus habere charitatem ad inmicem? 

Res». Qualem Dominus ostendit et docuit, dicens: 
Diligite invicem, sicut et ego dilexi vos. Majorem 
autem charitatem nemo habet, quam. ut quis animan 
suam ponat pro amicis suis (Joan. v). Si autem e 
animam poni oportet, quanto magis in aliis votum 
et studium debet ostendi ? Sine dubio non secundum 


Quod si pro renuntiando hoc dictum est volenti ire C "manas voluntates, sed secundum illum prospe- 


ut renuntiaret, qui dicemus de ceteris? 
INTERROGATIO XXXIV. 


Unde ergo vagatur mens nostra, et cogitationes di- 
erst? ascendunt tn corde nostro? et. quomodo pos- 
sumus hoc emendare? 


Resp. Vagatur quidem mens interdum etiam otio, 
cum non occupatur in necessaria sollicitudine; sed 
in remissione posita et securitate, non credit pre- 
sentem esse Deum, scrutantem corda et renes. Si 
enim hoc crederet, faceret quoi superius dictum 
est : Providebam Dominum in conspectu meo semper ; 
quia a dextris est mihi, ne commovear (Psal. xv). 
Qui enim hoc agit, vel horum similia, neque vaga- 

bitur unquam, neque habebit otium vanis cogittio- 


ctum, in quo est commune omnium propositum pla- 
cendi Deo. 
INTERROGATIO XXXIX. 


Quomodo poterit quis implere charitatem circa pro- 
zximum suum? 


Resr. Primo quidem metuens judicium proevari- 
cantis mandatum Domini ; quia ipse dixit : Qui nom 
eredilerit Filio, non habebit vitam : sed ira Dei mane 
super eum (Joan. 1). Tum deinde velut cupiens ad 
eternam vitam pervenire, quia mandatum ejus vita 
eterna est. Primum autem. et magnum. mandatum 
est : Diliges Dominum Deum tuum, ez toto corde twe, 
ez tota menle tua, et ex tota anima (tua. Secundum 
vero simile illi: Diliges proximum tuum sicut te psum 


nibus indulgere; velaliquid cogitare, quod non ad D UMtth- xxn). Et si quis desiderat. sinilis effici Do- 


eedificationem fidei pertineat, et ad aliquam anima 
uüllitatem spectet. Quanto magis nihil audebit, 
quod adversum sit Deo, et non ei placeat, cogi- 
tare? 

INTERROGATIO XXXV. 


Unde et nocturne phantasic inhoneste et furpes ac- 
cidunt nobis? 


Rzse. Veniunt quidem hac maxime ex diurnis 
anim: motibus et actibus, indignis et incongrois. 
Si enim vacet iu judiciis Dei, et expurgetur anima 
per meditationem legis divine, et studium verbi 
Dei , ibique indesinentem curam gerat, semper re- 
quirens et scrutans quid sit quod placeat Deo, talia 
etiam habebit somnia. 


mino dicenti : Mandatum novum do vobis, wt dili- 
gatis invicem, sicut et ego dilexi vos (Joan. xiu). Sed 
et ex communi sensu sentire hoc possumus : quia si 
beneficium consequamur a fratre, in eo quod dilizi- 
mur a fratre, debi'ores ei efücimur, ut eum merito 
diligamus ; quod etiam inter gentiles observari solet, 
sicut Dominus in Evangelio dicit : Si diligitis eos 
qui vos diligunt, que vobis est gratia ? quia et. pecca- 
tores et gentiles, diligentes se diligunt (Luc. vi). Si 
autem in aliquo vel ledit nos, vel adversatur quis, 
hunc non solum propter mandatum, sed et propter 
hoc ipsum, quia plus nobis przstat in quo ledit, 
diligere debemus. Siquidem credimus Domine di- 
centi : Beati estis cum exprobrabunt vos et persequem- 





bb 


CODEX REGULARUM. — PARS 1. REGULJE PP. ORIENT. 


914 


Iur, e£ dicent omne malum adversum vos, mentientes A dix Dei, qux facta est super Mariam, cum detraxit 


propter me : gaudete et. exsultate, quoniam merces 
vestra multa est in colis (Matth. v). 
INTERROGATIO XL. 

Usque ad qua verba otiosus sermo judicabitur? 

RrsP. Generaliter omnis sermo, qui non proficit 
ad aliquam gratiam fidei Christi, otiosus est: et 
tantum est periculum hujuscemodi sermonis, ut 
eliamsi bonum esse videatur quod dicitur, et ad 
zedificationem fidei tamen non pertineat ; non in ser- 
monis bonitate ille qui locutus est, periculum effu- 
giat, sed in eo, quod non proficit ad zdificationem 
sermo prolatus, contristat Spiritum sanctum Dei. 
Hoc enim manifeste demonstrat Apostolus, dicens : 
Omnis.sermo malus de ore vestro non procedat : sed 


de Moyse, et peccatum ejus nec ipso quidem Moyse 
orante inultum esse Deus permisit (Num. xn). 
INTERROGATIO XLV. 


Si quis. acerbiori sermone, vel insolentiori voce. re» 
spondeat ; et admonitus dicat quia nihil mali habeat 
in corde, si oportet ei credi? 


Rise. Non omnes animz passiones manifesta 
sunt. omnibus, nec ipsis quidem qui patiuntur eas. 
Sicut enim sapientioribus medicis signa quxdam 
dantur absconsa et occulta ex corporum motibus, 
qux ipsos qui patiuntur effugiunt etlatent, ita etiam 
in anima sunt quxdam vitia, etiamsi non sentit ille 
qui peccat. Sed credere oportet Domino, dicenti : 
Quia malus homo de malo ihesauro cordis sui pro- 


si quis bonus ad edificationem fidei, ut det gratiam B fert mala (Matth. xn). Et. ideo non potest fleri, ut 


audientibus. Et super hxc adjecit : Nolite contri- 
stare. Spiritum sanctum Deli, in quo signati estis, in 
die redemptionis (Ephes. 1v). Quo utique gravius ma- 
lum nullum esse poterit. 
INTERROGATIO XLI. 
Quis est maledicus, id est Aoidopoc? 

Resp. Omnis sermo, qui ob hoc profertur, ut in- 
famet aliquem, vel deroget, vel male commendet, 
maledicus est, etiam si videatur non esse injuriosus. 
Et hoc manifestum est ex sententia Evangelii, cum 
dicit de Judzis : Quia maledixerunt eum, dicentes : 
Tu sis discipulus ejus (Joan. ix). 

INTERROGATIO XLII. 
Quid est detractio, vel derogatio? 


malus de corde malo bonum proferat sermonem, nec 
bonus de bono corde malum proferat verbum. Sed 
interdum quidem potest esse mali cordis bonitas si- 
mulata': bonum autem cor, malum non potest simu- 
lare. Dicit enim Apostolus : Quia providemus bona, 
non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus 
(Rom. xi) 
INTERROGA TIO XLVI. 
Quomodo possit aliquis non irasci? 

Res. Si Deum omnia credat inspicere, et Domi-- 
num prasentem semper intueatur : quoniam quidem 
neque is qui judici suo subjectus est, ausus est in 
oculis judicis sui aliquid suze indignationis ostendere, 
id est, cum non ipse sibi alios putat esse subjectos, 


Rrse. Duas opinor esse causas, in quibus licet C 99 5€ Preparat ad alterius obedientiam : hoc est 


alicui dicere et retractare aliena mala : si quando 
consilium habere necesse est cum csteris, qui in 
hoc ipsum videntur assumi, quomodo corrigatur is 
qui peccavit, vel mali aliquid egit; et rursum, si 
quando necesse est prxveniri aliquem et commoneri, 
ne forte incurrat in consortium alicujus mali, dum 
eum putat esse bonum. Quia Apostolus dicit : Nolite 
commisceri cum hujusmodi (II Thes. 11). ltem. in 
Salomone : Noli manere cum homine iracundo ; ne 
forte vias ejus discas, et sumas laqueum anime tue 
(Prov. 11). Quodet ipsum Apostolum fecisse invenimus, 
per hoc quod scribit ad Timotheum, dicens : Alexander 
erarius multa mihi ostendit; quem tu quoque devita. 
Valde enim. restitit. nostris sermonibus (1I Tim. m). 
Prater hujuscemodi autem necessitates, quicunque 
dicit aliquid adversus alium, ut vel deroget ei, vel 
obtrectet, istud est detrahere: etiamsi vera esse 
videantur quz dicit. 
INTERROGATIO XLIII. 


Qui detrahit fratri, aut audit detrahentem, et patitur, 
quid dignus est? 


Resp. Excommunicari debet. Detrahentem, inquit, 
occulte adversus proximum suum, hunc persequehar 
(Psal. c). Et alibi dictum est : Noli libenter audire 
detrahentem : ne forte eradiceris (Psal. xx). 

INTERROGATIO XLIY. 


Quod si de eo qui preest quis detraxerit, quomodo eum 
observabimus ? 


Rzse. Et in. hoc manifestum est judicium iracun- 


enim omnes ducere superiores sibi. Si enim non ad 
8u08 usus vel ad suam utilitatem obedire sibi querit 
eos qui obediunt, scire debet quoniam sermo Do- 
mini unumquemque docet aliis obsequi vel mini- 
strare. Ob quodetiamsi videt aliquem mandatum Do- 
mini pr:eterire, non ira erga eum moveatur, sed mise- 
ratione et compassione secundum eum qui dicit : 
Quis infirmatur, et ego non infirmor (II Cor. xi)? 

INTERROGATIO XLVII. 

Quis est mansuetus? 
Resp. Qui non trausfertur a. judiciis suis, quibus 

statuit vel studet Deo placere. " 

INTERROGATIO XLVIiI. 


Quomodo quis non vincatur in voluptate, et libidine 
ciborum ? 


Resp. Si statuat. expetendum esse, non id quod 


delectat, sed id quoJ expedit, et quod usui, non vo- 
luptati, sutliciat. 


INTERROGATIO XLIX. 
Quomodo excidemus vitium mali desiderii. 

Rrsr. Desiderio meliore : si magis ignimur et 
accendimur ad amorem Dei, secundum illum qui di- 
eit: Eloquium Domini ignivit eum (Psal. civ). Et : 
Judicia Domini vera, justificata iu semelipsa, deside- 
rabilia super aurum et lapidem pretiosum nimis mul- 
tum, et. dulciora super mel et favum (Psal. xvin). 
Semper enim desiderium meliorum, si in opere sit 
et in re, et possideat totos animos nostros, atque 
eorum qux desideramus perfrui contendamus, con- 


$15. 


témnere nos facit et despicere inferlora, 'icut do- A ' 
cnerant nos omnes sancli, quarto magis ea quie mala 


emn et sorpia?: 
INTERROGATIO L. 


Que est tristitia secundum Dewm, et que est. secun- 
dam scculum?. 


Rese. Secummdum Deum est tristitia; cum pro 
mandati negligentia vel przvaricatione tristamur, 
secundum quod scriptum est : Trisiitia tenuit. me 
pro peccatoribus derelinquentibus legem tuar«. (Psal. 
cxvin). Szeculi autem tristitia est, cum ob aliquid 
de rebus humanis, vel quie ad szculum pertinent, 
contristamür. 

INTERROGATIO LI. 


Que sunt in Domino. gaudia, vel. quid facientes gau- 
... dere debemus? 


Res?. Sl qu» secundurh mandatum: Domini geri- 
$us, vel in gloria Dei agimus," hoc est in Domino 
gaudium : vel cum pro nomine Domini aliquid pa- 
timur et gaudemus, vel aliis recte agentibus congra- 
tulamur. 

INTERROGATIO Lil. 


Quod fugere debemus, ut beatitudinem. consolationis: 


consequi mereamur ? 
Resp. Cum illa interrogatione, in qua exposuimus 
qu:e est secundum Peum tristitia, etiam istà interro- 
gátie continetur : id est, si pro peccatis. jugemus, 


vel si eos deflemus, qui per przvaricationem legis. 


Deum inhonmorant : vel propter eos, qui periclitan- 
Ur in peccato. Quia anima que peccaverit, ipsa 
morielat (Josech. xviii) : Secundum illum qui dixit : 
kt iugenm multoa eg; his qui ante peccaverunt, et. non 
egeruni penitentiam (II. Gor. xi). 


INTERROGATIO LIII. 
Si ex toto ridere non licet * 
Res». Cum Dominus eos qui nune rident, condem- 
uet (Luc. v1), manifestam est quia nunquam tempus 


€st risus fideli animx : et maxime cum plurimi sint, 


qui per prievaricationem legis Deum non honorent, 
elin peccatis suis moriantur : pro quibus tristarT 
indesinenter convenit et lugere. 


INTERROGATIO LIV. 
Que est sollicitudo secularis? 
Res». Omnis sollicitudo animi, eüamsi nih ha- 
bere videantur illicitum, tamen si non ad religionem 
pertineat et. ad virtutem, ssecularis est. 


INTERROGATIO LY. 


Unde accidit mobis importune dormitare, et quomodo 
hoc possumus abjicere? 


Resp. Evenit quidem importune dormitare, cum 
languidior est anima erga Deum, et memoriam Dei , 
et cum judiciorum ejus eam incessit oblivio. Abjicere 
&utem id possumus, cum dignam de eo assumpseri- 
mus cogitationem, et ad voluntatem ejus extendimus 
desideria nostra ; secundum illum qui dixit: Sí de- 
dero somnum oculis meis, et palpebris meis dormita- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS- 


546 

INTERROCATÍO LVI. 

Quomodo qiiis ad gloriam Dei faeit omnia, 

Rrsse. Cum omnia propter Deum, vel ex mam- 
dato Dei facimus, et in nullo sectamur hominum 
laudes, et in omaibus meminimus Deémini dicentis : 
Luceat luz vestra coram hominibus, wt videant opera 
sesira 6ona, et glorificent Patrem vestrum, qui in ee- 
lis est (Matth. v). - - 


INTERROGATIO LVII. 

Quomodo manducet quis el bibit in gloriam Dei. 

. Resp. Si in memoria habeat eum, a quo pascitur, 
Deum : et si non $olum anima, verum etiam Corpore 
per singula contestetur, s» ei gratias agere, et non 
securum manducare; sed quasi operarium Dei ab 
ipso reflei, ad hoc, ut ad laborem, vel expletionem 


B sufficiat mandatorum. 


IN TERROGA TIO LVIII. 


(Quomodo faciat dextera, .qua non cognoscat 
sinistra? 


 Resr. Cum intenta "mente, et fixo desiderio pla- 
cendi Deo, agimus opera Dei, et omni sollici:udine 
constringimur, ne decidamus a via recta, et ab 
opere legitimo ; tunc. nullius prorsus extrinsecus, 
néque membri nostri alicujus percipimus cogitatio- 
rfem, nisi solius Dei, et ejus operis quod ex plemus. 
Tanquam si artifex faciens vas aliquod indesinenter 
et eju$ meminit qui opus injunxit; et vas quod 
versat in fnanibus, LI recte et fabre veniat, in- 
tuetur. 


INTERROGATIO 1 LIX. 


Quomodo apparebit eis qui hominibus vnlt 
placere ? 


Resp. Cum presentibus quidem iis qui laudare 
possunt, agit aliquid operis boni : nullo autem tali 
presente, vel etiam iis qui vituperare possunt 
astantibus, segnis el pigrior est in opere. Si eniu 
Domino placere vellet, semper utque et im omni 
loco idem esset, atque eadem gereret : adianpleas 
illud quod dictum est : Per arma justitie, a dextris 
el a sinistris, per gloriam et ignobilitatem ; per infa- 
miam et bonam [amam; ut seduclores et. meraces 
(1 Cor. vi). 

' .. INTERROGATIO LX. 


Quomodo quis effugiet vitium hominibus placomdi vel 
captandi laudem ab hominibus ? 


Resp. Si certus sit de presentia Dei, et fixam 
habeat sollicitudinem Deo placendi ; et multo desi- 
derio teneatur earum bealitudinum qux a Domine 
repromisse sunt. Non enim oportet sub prxsentia 
Dei placere conservis, ad injuriam Domini, et ad sui 
perniciem ; non Domino, sed conservorum Dnuiilus 
intuentem. 

INTERROGA TIO LXI. 
Quomodo intelligüur superbus? vel quomodo 


curatur? 
Resp. Intelligitur quidem ex 60, quoniam ea quse 





tionem, el requiem temporibus meis, usquequo inve- 
siam locum Domino, et tabernaculum Deo Jacob 
(Psal. cxxxi). 


eminentiora sunt quaerit. Curatur autem, si credat 
sententie ejus, qui dixit : Deus superbis resistit 
(Jac. 1v). lllud sane sciendum est, quod quomode 





511 


CODEX'REGULARUM. — PARS £L. REGULAE PP. ORIENT. 


518 


quis timeat damnationem superbix, "mpossi bile est À usque ad mortem, moriem autem crucis (Phil. n). Et 


curari boc vitium, misi abstràhat $e, et secedat a5 
omnibus occasionibus elationis : sicut. impossibile 
est exstingui lingux alicujus vel gentis loquelam, 
vel arüficium aliquod, nisi quis omni genere sé 
penitus abstrahat, noh solum ab agendo, vel lo- 
quendo, vel movendo, sed etiam audiendo eos qui 
loquuntur, vel videndo eos qui agunt id quod obli- 
wisci eupit. Et. hoc óbservandüm est de omhibué 
vitiis. 
n INTERROGATIO LXI. 


Quid ésf humilitas ; et quomodo eamdem  üinplere 
possimus ? 


Resp. Hamilitas quidem est h:ec, ut omnes ho« 
mines cstimemus superiores nobis, secundum defi- 


predixit : Hoc sentite in vobis, quod et in. Christo 
Jet. 
' INTERROGATIO LXVI. 


Qui piger. est erga. mandatuin, quomodo potest in- 
dusirius et vigilans effici? 


REsP. Si certus sit. przesentiam Domini Dei ubi- 
que esse, et omnia intueri (Pros. xx); et commina- 
fióneni illam que adversus pigrum prolata est, ànte 
oculos habeat, et spem melts retribwtionis Dei, 
qui repromisit per Panlum apostolum dicens : Quia 
unusquisque propriam mercedem acciplet. secundum 
àtum laborem (f Cor. v) : et si qua similia in Scri- 
pturis sanetis inveniuntur, quz de labore patien- 
lim et operum sollicitudine ad Det gloriam refe- 


nitionem Apostoli (Phil. 1). Implere autem id pos- p runtur. 


$umus, si memores fuerimus Domini dicentis : Di- 
. belle a ma quia. mansuetus. sum. el humilis. corde. 
(Matth. xi) : quod in multis sepe et ostendit et do« 
cuit. Et credere debemus prenmrittenti ; Quia qui se 
humiliaverit, exaltabitur (Luc. xvi). Deinde ut im- 
desinenter et absque ulla cessatione in omnibus 
actibus, et in omni negotio humiliores cxteris inve- 
niri studeamus, et in hoc exercitium nostrum pona- 
maus. Vix enim sic polerimus pristine a nobis arro- 
ganüs abolere memoriam, et affectum humilitatis 
assumere, sieut etiam in artificiis fieri solet. Idem- 
que modus erit etiam in coieris virtutibus obti» 
nendis, quae ex mandato Domini nostri. Jesu Christi 
veniunt. | E 
INTERROGATIO LXI 

Si eporiet honorem quarere? 

Resp. Reddere quidem cui honorem honorem 
edocti sumus, (Rom. xin); requirere aotem honorem 
prohibiti, Domino dicente : Quomodo ' potestis cres 
dere, gloriqm querentes ab imicem : et gloriam que 
est ab umo Deo, non queritis (Joan. v) ? Itaque re- 
Auirere ab heminibus gloriam vel honorem, indl- 
cium est infidelitatis, et alienos hos esse a pietate 
Dei, maxime cum et Apostolus dicat : Si adAsc ho» 
eniniéus placere. vellem, Chriati servus nom eseem 
(Gal. 1). Si ergo hi qui ab hominibus gloriam vel 
henorem sibi oblàtem suscipiunt, lla condemnam- 
4ur, hi qui. hec oblatum quidem requirant, quali 
judiéio digm sum? . 

INTERROGATIO LXIY. 
Ünomotlo ínricem obaudire debemus? 

Res?. Sicut servi dominis, Secundum quod prz 
Cipit Dominus : Quia qui vult in vobis esse magnus, 
fat omnium novissimus, e? omnium servis (Matth. 
Xx). Quibus addidit, ut magis nos inclinet ad lumi- 
Jitatem : sicut filius hominis mon venit ministtari, sed 
ministrare. Sed et aliud quod ab Apostolo dictum 
est : Per charitatem spiritus. servit. ineiceth (Gal. v^. 


INTERROGATIO LXY. 


Usque ad quem modum obaudire oportet eum, qui 
placendi Dco implere tegulam cupit? 


Rxsp. Apostolus ostendit, proponens nobis obe- 
dientiam Domini : Qui factus est, inquit, obediens 


D 


INTERROGATIÓ LX VII. 


Si quis non contentus est quotidie sibi aliquid injun 
e his que pro mandato Dei incidunt, sed amifi- 
. cium vud discere ;. quali vitie egrotat ? aut si eper- 
tet ei acquiescere ? 


Resp. Iste talis et presumptor est, et sibi pla- 
cens, et infidelis, qui non timet sententiam Domini 
dicentis : Estote parati; quia hora qua non putatis, 
filius hominis veniet (Luc. xii). Si enim quotidie. ex- 
spectat quis dominum, sollicitus est e& trepidus, 
quomodo prissentem diem non transeat otiosus, ef 
nihil amplius quierit. Si antem imperatur ei artifi- 
cium discere, obedientix sux habeat lucrum, et in 
hoc placeat Deo; et.non ia eo, qued sjbi placet, as- 
sumatjudicium. —— 

INTERROGATIO LXVIII. 


Si quis industrius sit, et promplue ad implenda man- 


data , agat autem, non quod «ei injungitur, ted quod 

ipse vult: quam mercedeth habobit ? 

Ress. Merces cjes iHa :psa est, quod sibi placet, 
Cum: autem Apostolus dicat : Unusquisque vesirum 
proximo suo placeat iu bono ud cedificattonem (Rom. 
xv). Et ut amplius inclitaret et. eonstringeret aue 
dientes, addidit dicens : (uia ipse Christe non sibi 
slacwit, scire debet arwsquisque periculem suum 
esse in eo, quod vult sibi placere ; simul enim in» 
ebediens invenitur. - 

INTERROGA' TIO LXIX. 


Si licet alicul excusare opus quod ei injungitur ef 
aliud quierere? 


: Rese. Gom deftinitom sit mensuram obedientim 
usque ad mortem esse, qwi devitet hoc quod ei in« 
jungitur, et alied quisrit, prime ómnium inobedien- 
tij: reüg est, ét momifeste osteaditer qui hondum 
negavit semetipsum. Deinde multorum malorum 
causa efficitur tam sihi quam etiam cxteris, quia 
aditum contradictionis pluribus aperit, et seipsum 
ad contradicendum insuescit; ét curn hn possint 
singuli discernere quod melius est et eligere, potest 
fleri, si talis est licentia, ut aliquid quod deterius 
est eligat. Tum deinde etiam suspicionem dabit 
fratribus, quod passlone aliqua, vel ad opus illud 
quod eligit, astringatur, vel certe erga eos cum qui- 
bus necesse est operari. [taque omni modo non obe- 





519 | S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 590 
dire, multorum malorum causa est et radix. Si au- A est a conservo suo, et noluit patienter agere : E; 


tem ratio est aliqua qua sibi recte excusare videa- 
tur opus illud, quod excusat, exponat hanc ipsam 


causam ,huic qui prxest, et relinquat ejus judicio, - 


ut ipse probet si excusatione dignum est quod 
allegat. 
INTERROGATIO LXX 
Si injunctum fuerit aliquid fratri, et contradixerit , 
postea autem sua sponte obedierit, quid est? - 

Res». In eo quod contradixit, quasi non obtem- 
perans judicandus est, et velut c:teros ad simile 
concitans malum. [n quo sciat se illi sententive ob- 
noxium, qua dixit : Contradictiones suscitat. omnis 
malus : Dominus autem angelum  immisericordem 
immittet ei (Prov. xvi). Cum autem] certus. sit quia 


videntes , inquit, conservi renuntiaverunt domino sue 
(Matth. xvii). Iratus. autem. dominus revocari 
omnem gratiam quam concesserat debiti, et trodi- 
dit eum tortoribus usquequo redderet omne de- 
bitum. 

INTERROGATIO LXXV. 


Quomodo quis debet, habere eum, qui ad orationm 
suscital fratres ? 


Ress. Si quis cognoscit damnum quod de somme 
patitur, cum neque sui ipsius sensum habet ; e 
intelligit quantum sitlucrum vigiliarum, et prac 
pue cum vigilatur ad glorificandum Deum in oratio 
nibus; ita debet habere eum qui ad hoc se invitat 
et suscitat. dormientem, tanquam eum per quem di 


non bomini obtemperat, sed Domino dicenti : Quia qui B vina lucra et coelestia dona consequitur; sive is ad 


audit vos, me audit, et qui spernit vos, me spernit 
(Luc. x) : 8i compunctus est recordatione mandati, 
prius satisfaciat; et ita, si permittitur, quod injun- 
ctum est impleat. 
INTERROGATIO LXXI. 
Si autem obediens quis murmuret ? 

Res». Apostolodicente : Omnia facitesine murmura- 
tione et hesitationibus (Phil. n); alienussita fratrum 
unitate qui murmurat, et opus ejus abjiciatur. Ma- 
nifestum enim est iste qui talis est, quia infidelitate 
egrotat, et certum future spei fiduciam non 
gerit. 

INTERROGATIO LXXII. 


Si frater fratrem contristaverit, quomodo debet emen- 
dari ? 


Resp. Si quidem contristaverit, sieut Apostolus 
dicit : Contristati enim estis, ut in nullo detrimentum 
pateremini ez nobis (11 Cor. vn) ; non ille qui con- 
tristavit emendari debet, sed ille qui contristatus 
est; eL indicia ejus tristitie, qu:xe secundum Deum 
est, debet ostendere. Si vero indifferenter contri- 
stavit, id est, non secundum Deum, memor sit is 
qui contristavit Apostoli dicentis: Si autem pro- 
pter escam frater tuus contristatur, jam non secun- 
dum charitatem ambulas (Rom. xiv). Et cum cogno- 
verit tale delictum esse suum, impleat illu | quo] a 
Donino dictum est : Si offers munus tuum ad altare, 
et recordatus fueris ibi quia [rater tuus habet aliquid 
adversus te, relinque ibi munus tuum ante altare, et 


vade prius reconciliari fratri (uo ; et tunc veniens offe- D 


res munus tuum (Matth. v). 
INTERROGATIO LXXIII. 
Quid si non acquiescat ut satis[aciat, quid agen- 
. dum est? 

Rese. Implere debemus in eo illud, quod a Domi- 
no dictum est de eo qui peccavit, et non egit poeni- 
tentiam, cum dixit * Si autem Ecclesiam non au- 
dierit , sit tibi sicut. gentilis et publicanus (Matth. 
xvii). 


orationem, sive ad aliud quodcunque mandatum Dei 
invitat et provocat. 


INTERROGATIO LXX VI. 
Quod si contristatur ille qui excitatur, aut etiam ii 
irascetur, quid dignus est? 

Rrse. Interim excommunicari debet et non man- 
ducare; si forte compunctus agnoscat quantis et 
qualibus bonis semetipsum insipienter defraudet, e 
ita conversus recipiat gratiam; ejus in se affectum 
sumens, qui dixit : Memor fui Dei, et delectatus sum 
(Psal. .xxvi).. Quod si permanserit in stultitia, nos 
intelligens gratiam, abscindatur tanquam putrefs- 
ctum membrum a corpore. Scriptum est enim: 
Quia expedit wt pereat unum membrorum  tue- 
rum, et non omne corpus tuum mittatur in gehennam 
(Math. v). 

INTERROGATIO LXX Vil. 
Quid est, Nolite judicare, ut non jadicemim ; 
nolite condemnare, ut non condemnemini ? 

Res. Cum Dominus áliquando dicat: Nolite je 
dicare, ut non judicemini (Matth. vii) ; aliquande 
vero : justum judicium judicate (Joan. v) ; non uti- 
que omni mo.lo prohibet judicandi facultatem ; sed 
differentiam judicii nosse nos docet, ut sciamus ia 
quibus oporteat non judicare et in quibus non. De 
hoc autem manifeste nobis Apostolus tradidit, dicess 
de his causis quz uniuscujusque arbitrio esse de- 
bent : Tu autem quare judicas fratrem. tuum (Rom. 
xiv)? Etiterum : Nonergo invicem judicemus (1bid.!. 


In his vero actibus qui aperte Deo non placent, no- 


lat eos qui non judicant, et ipse suam sententiam 


prodit per h:ec qu: dicit: Ego quidem sicut absens 
corpore, prasens autem spiritu, jam judicavi tanquam 
presens eum, qui hec operatus est, in nomine Domi- 


ni nostri Jesu Christi, congregatis vobis et mec spiri 


(u, cum virtute Domini nostri Jesu Christi ;. trader: 


hujuscemodi heminem .Satane in interitum carm, ut 
spiritus salvus fiat in die Domini nostri Jesu Christi 





INTERROGATIO LXXIV. (1 Cor. xv). Si quid itaque in nostra potestate vel 

Quid si, satisfaciente eo qui contristaverit, noluerit — arbitrio positum et insertum est, non oportet de his 
reconciliari is qui contristatus est ? judicare fratrem, secundum hoc quod Apostolus di- 

Res». Manifesta est de hoc Domini sententia, cit, tanquam de his qux» ignorantur : Jtaque solite 
quie refertur in illa parabola de servo qui rogatus ante tempus quid judicare, usquequo veniat Domasnus, 





it 


consilia cordium (I Cor. 1v). Dei autem judicia vin- 
dicare omni modo necessarium est; ne forte et nos 
simili ira absorbeamur, si quid sciamus erga pec- 
cantes et slleamus. Nisi forte quis eadem faciens, 
fiduciam non habeat arguendi, neque auctoritatem 
judicandi fratrem, Domino dicente : Ejice primum 
trabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam 
de oculo fratris tui (Matth. vu). 


INTERROGATIO LXX VIII. 

Quomodo intelligitur quis, si zelo Dei moveatur ad- 
per38 peccantem. [ratrem , aut a propria ira- 
cundia? 

Rzse,. Si ad omne peccatum fratris patitur illud, 
quod scriptum est : Consumpsit me zelus domus tuc, 
quoniam obliti sunt verborum tuorum inimici mei 
(Psal. zxxii). Manifestus est enim et in hoc Dei 
zelus. Verumtamen etiam in his oportet prudenter 
omnia dispensari. Si ergo hunc affectum etiam an- 
tea non babuit in animo suo, motus suos sciat ma- 
gis ex passione quam ex Deo descendere, et in nullo 
posse officium pietatis implere. 


INTERROGATIO LXXIX. 
Dicunt quidam quia impossibile est non. irasci ho- 
minem ? 


Rrsp. Sicut nec possibile est militi in conspecta 
sui regis irasci. Sed nec sic quidem habebit rationem 
hoc quod dicitur. Humanus enim vultus ejusdem 
formz hominis ad hominem propter unitatem natu- 
Fw, ubi cum sola sit dignitatis eminentia, tamen 
prohibet passionem ; quanto magis Deus, quem certi 
sumus etiam cordi nostro presentem et omnes mo- 
tus nostros inspicere? Cujus manifestum est quanta 
sit eminentia, etiam hoc ipso quod scrutatur corda et 
renes, et videt motus anima. " 


INTERROGATIO LXXX. 


Si oportet. ire quocunque, non commonito eo qui 
proest ? 

Resr. Cum Dominus dicat : Non enim veni uta 
sne faciam quidquam, sed ab illo qui me misit (Joan. 
v); quanto magis unusquisque nostrum sibi permit- 
tere nihil debet ? Qui enim sua auctoritate aliquid 
agit, manifestissime superbie morbo detinetur : et 
subjectus est illi sententis qu:e dicit : Quod in homi- 
sibus superbum est, abominatio est in conspectu Dei 
(Luc. xvi). Sed. in omnibus sua sponte vel auctoritate 
aliquid agere, culpabile est ? 


INTERROGATIO LXXXI, 


Si omnino volenti litteras discere, 
indulgendum est 


RzsP. Apostolo dicente : Ut non qua vultis, ea 


faciatis (Gal. v); in omni negotio sua voluntate 
permittere unumquemque agere, perniciosum est ; 
sed oportet illud suscipere quod ab his qui przesunt 
injungitur, etiamsi contra voluntatem sit ejus cui 
injungitur; secundum Domini exemplum, dicentis : 
Pater, non mea voluntas, sed tua fiqt. (Luc, xxn). 
" PaTBor. CIII, 


CODEX REGULARUM. — PARS LI. REGULJE PP. ORIENT. 
qui illusirabit occita. tenebrarum, et. manifestabit A, 


vel lectioni vacare, 


512 
,  INTERROGATIO LXXXil. 
Si licet unicuique vitare . Opus quod graviws wi- 
etur. 27 


Resp. Qui fideliter et pure Deum diligit, ei cer- 
tus est de retributione Domini, ne sufficere sibi pu- 
tat ea qux injunguntur ; sed semper augment. ope- 
ris querit, et majora quam injunguntur, desiderat 
et exoptat, etiamsi supra vires videatur esse quod 
facit. Nec aliquando securus est, tanquam opere ex 
pleto; sed e contrario sollicitus est et anxius, tan- 
quam qui nihil dignum: przceptis evangelicis ege- 
rit : memor illius Dominici sermonis dicentís : Cum 
autem feceritis omnia quecunque precipio vobis, tunc 
dicelis : servi inutiles sumus; quod debuimus facere, 
fecimus (Luc. xvn). Sed et imitabimur Apostolum : 

B cui cum mundus esset crucifixus; et ipse mundo, 
erubescit dicere : Quia ego meipsum nondum asti- 
mo apprehendere : unum autem, ea quidem que re- 
tro sunt. obliviscens, ad ea autem, que ante me sunt, 
me extendens, secundum propositum sequor. ad pal- 
mam superne vocationis Dei in Christo Jesu (Phil. 
Ir). Et qui cum haberet potestatem, ut Evangelium 
annuntians de Evangelio viveret : Magis in labore 
et [atigatione , inquit, nocte ac die operans vixi. 
Non quia non habemus potestatem ; sed ut nos formam 
daremus vobis, ad imitandum nos (11 Thes. i). Que 
cum ita sint, quis ita stultus est vel infidelis, ut 
putet se majoribus quam debet oneribus progravari, 
cuni in hoc quod mensura poscit nondum possit im- 
plere ? ' . (7 

INTERBOGATIO LXXXIII. 
Quomodo quis promptus fiat etiam ad pericula propter 
mandatum Domini ? 

Resp. Primo quidem, ut eonsideret quia et ipse 
Dominus obedivit Patri pro nobis usque ad mortem: 
et certus sit quia mandatum Domini in vita :zterna 
est, sicut scriptum est. Tunc deinde etiam, ut cre- 
dat Domino dicenti : Quia quicunque voluerit animam 
suam salvam facere, perdet eam : qui autem perdide- 
rit animam suam propter me, et propter Evangelium, 
salvam faciet eam. (Joan. xn). | 


INTERROGATIO LXXXIV. 

Cum quali affectu. obedire oportet ei qui 
radi leue rr mos 
Rusp. Eo affectu quo esuriens parvulus nutrici 
obedit ad ubera invitanti; vel quo affectu omnis ho- 
mo suscipit ab aliquo ea quz» ad vitam pertinent, 
imo et si quid amplius; proeo quod multo est pre- 
tiosior futura vita quam presens, sicut et Dominus 
dixit : Quia mandata mea vita eterna. sunt (Joan. 
xn). Sicut ergo przsens vita constat in cibo panis, 
ita zelerna vita constat in opere mandati, sicut ipse 


Dominus iterum dicit : Meus cibus est, ut faciam 
Quali animo debet esse quis pro hoc ipso 
Ress. Eo quo erat ille qui dicebat : (Quis. ego 


voluntatem. ejus, qui me misit, Patris (Joan. Iv). 
INTERROGA TIO LXXXV. 

o6 7^4 
dignus: habitus est. in opere Dei inveniri 
sum, Domine? aut que est domus. patris mei ? quo« 

1*1 


ad opus 


D 





els 5. peNidiC T ABMS ARIANENSIS MEE T 
niam dilexisti Té 9 (t1 Rag. Vil Explehs per singula A Vüentiami, qua $e quis à prioribus suls voluptatibus 
^d wWUH zcriptim est: 'Crdffas ager Deo bali, — vondiiét. Quantum dotemi hàbeat periculi, qui volun- 
qui idoneos nos fecit in pártem sortis sanctorum in [uw — tàtera propriam vult facere, et non Domini, certum 
hine : did et liberavit nos de potestüte tenebrarum, — est ex his quxe Àpostolus dicit : Facientes voluntatem 
- et transtulit. in. regnum Filfi. claritatis sue (Co- carnis et cogitationum, eramus natura filii irae sicut 


loss. x) v et ceteri. (Ephes. vi), 
. INTERROGÀTIO LXXXVI " | INTERROGATIO LXXXIX. . 
Quomodo debent hi qui processerunt. in labore operis — Qui satís jejunat, et in refectione non potest comms- 
Pei, insfruere vel itstituere cos qui nuper ac- nem cibum cum omitibus sumere; quid magis cli- 
yedutt? — . gere debet, jejunare cum (ratibus pt cum | ipsis 


Rege. Bi quidem corpore adhuc vegeti suBt per reficere, iul propter majora jejunia alios ciber 
hoc quod impigre ad curicta habilitatis offici semet- fusr. jejunii mensüra non debet ex wuniuseujus- 
s part cumem prol fectum p eant ram que voluntate pendere, sed ex jussu et institutione 

i m Ee eei etie T abd waa cmt Rd 
Seo vultu, Deiaemper babere "it engine prasen- b tur, qui in Aclibus apostolorum coret animam 
tiam, sed et in his quae ab Apostolo enomerata sunt, — UD2In habuisse signantur (Act. iv). Si quis ergo ra- 
specialibus charitatis affectibus, quibus slt : CAarf- tionabiliter et lideliter Jejunat, etiam virtuteu, üt 
tas patiens est, et benigna es : son elevar, won age — 9S LInere possit, a Domino consequitar : Fidelis enim 
perperam, non inflatur, ton dehonestatur, non qua. C35 03 repromisit (Hebr. x). 
i rri i INTERROGATIO XC. 
non hawdot nyer. iique, comedet netem. teWl Quomoao oportet jejunare, cum necessarium jejunium 
. . MDC J injungitur; si aliquando aliquid wwod religio de- 
tati : omnia. suffert, omuia sperat, omnia. patitur t poscil, explendum esl, tanquam ex necessitate, ax 
eharitas numquam excidit (I Cor. xi). Hie enitn voluntárie ? | 
ommia etiam 1A infrmo corpore impleri fossi- Rese. Domino dicente : BPati qui. esuriunt. et si- 
bile est. |. tiunt justitiar (Matth. v), ómne quod ud religfowem 
. INTERROGATIO LXXX YH. pertinet, nisi ex proposito et devotibre flat, iperies- 
Si, dicat quis : Volo npud vos parum. aliquid teporíg — lum generat. Debet. ergo jejdhio sóciari devote. 
facere, ut proficiam ex vobis ; si oportet ewm $uS- — Quia autem necessarium sit jejuniüm in talilius qui- 
cipi 4 . | - 

Rese. Domíno prónettiante : Dia Venientem. ad C impetrare dde d i postoha rom deret 

we non ejiciat foras (Joan. vi) ; ét Apostolo hibilo- — i i sor coseras amas virémtes addidit etum hec 
minus dicente : Própter subintroductos autem falsos — Qui in ejuniis frequenter (1 Cor. a3y 

frátres, qui subintroferunt. explorare libertatem no- ) Bind 

stram, quam habemus in Christo Jesu : quibus nec Qui nOn sui TENROGATIO, Ya. 

üd horam cesyimüs sübjectioni ; üt veritas Evangelii reficiuntur, sed alios requirit, si recte facit ? 
permafieat üpud vós (Gal. 11) ; concedi quidem ei con- Rzsp. Specitliter hoc ipsint, qu&rere eibum, est 
venit ingressum, propterincertosexitusrerum.lnter- eontra mandatem. Domini, dices ? NoMfe que- 
(lum enim potest feri'üt per tempüs proficiat, et dele- — rere quid manducetis, vel quid bibatis (Matth. vi. 
ctetür sanctitate Vitze, etpermaneat in coptis, sicut — Et wt mos niagis aftentos fzeeret ád ea quee diec- 
et frequenter factum $cimus. Sed et ut manifesta — bet addidit : Heec enim qentós inauiriet. Sane. debet 
fiat veritas instit&tionum wostréram; de quibus for- — golieitudo ejus esse qi preecst; et fWwpleat il- 
tassis homines ater opinanter. Oportet tamen cirea — Jed qtod seriptem est : Bieidlebatàr deferh wnicvi- 
eum cautius agi et diligentius ; utsive in veritate — gue secunde id quod opus erat (Act. 1v). 
peremanest vel proficiat, sive Institutionum Yiostra- INTERROGA TIÓ ctl. 

rum libertas exploretur, probabilis inveniatur et ' Qe dicit, quia ledit me'hoc, et contrüstatur M Vi. aut 


? 


purà. Jtà namque et nos Deo placebtmus; et ille, vibus non fuerit datus, qualis eyt ? 

sut proficlet, si verax ést; aut si &imülatÓr 6st, erü- — Rxsr. Apparet quia hie mon est fitus fa spe ih 

bescet. quam Eleazarus habuit (IJI Mach. vi); nec de chari- 
INTERROGATIÓ LXXX Vif. tate ejus qui przest, et sollicitudinem tam sui quam 


Si quis supra vires vult abstinere, ita etiam, wt jn — Otter veri, vertüs '€st. Verumüimen WMsolute 
opere mandatorufn impediatur per nimietaterh 'ab- — neque de his quz lzdunt, néque de his qus pro- 
stinentim ; vi. oportet ei cónceifi? fnt, périnRtfta? Wnieuique judicio Saó Vel volua- 
Tus. fnterrogatio vedtra hot mihi videtür com- — t&té wÉwüid "gere: Wed és qui praeest Jedi 

petenter adhibita. Non emim contimentiam in cibis — convm,ttendàv ext, wt Whiceique, Drott res vel me- 
solum esse diximus : nam hsc ab apostolo Paulo  cesdi&s expetit, constlat : prTió omninm TA bis 
etiam culpabilis fhveniter, si non cum fldeet ratione — qus» anfms prosunt; tunc deine secundo oce 
flat, cum diclt : Abstinentesse a cibis quos Deus créa- — etiam wt $n corporafgbos osibos secutum Del wollon- 
vit (I Tám. 1v). Sed illam dixituus esue pérfectam con- — tates moderetur. 





 CODEX RERTURARAVAE — PARA L. RECULE PP. ORIENT. 


n fás 
SNTERROCATIO X'Cff. A libenter accipiunt (Matth, xv); 15 cit dispeniàtió in- 

Si verb Eekm Vis vincitévet proper esdith, VWfe Vrüa — juncta est, cum consideratione (febet hoc facere. Si 
etm seffenfia $irvibüur? 


quis autem prater iliius volantatem facere hoc pra- 
Resp. Ea que cirea ilos qti mürmuraverunt simi tajquam Tnqüiétns et ihdiseipIihàtüs confun- 
in deserto. Dicit etim Apostolus : Ne m&rmeurüberi- — datur, usquequo discat loci süi ordinem custodire; 
tis, sicut quidam eortm murmuraverunt, et perierunt ocundum quod Apostolus dixit : unusquisque in quo 
«b extermittatore (1 Cor. x). vocatus est, in eo permaneat (I Cor. vu). 
- EYTERROGATIÓ XCIY. INTERROGATIO XCIX. 
Si oportet eum, qui.plus laborat, requirere plus. &li- — Si licet unicuique veterem suaim tünicam aut calcea- 
20.oa, quid aconetudine 2. mentum dare cui voluerit Sisertcordie cetia 
Res. Si propter retributionem Dei laborem gus- propter mandatum? 
Cipit, non hic requirere debet laboris sui mercedem Res». Dare aliquid mandati gratia, non ést 'bm- 
vel requierh, sed pro his ad promissa Dominifesti- itm, sed eorom qüibüs Istud fffeturi creditürin est. 
nare: sciens quià sicut pro laboribus mercedes p&- ie ergo àd quei pertinet (fisperisatió, sive novum, 
ravit Dominus, ita etiam pro smgustiis consolatio — tive vetus vestimentum fpse det cui. dari debe et 


nes. Verumtamen hi qui priesunt, observabunt re- b ipse suscipiat a quo suscipi debet. 


gulam, qux dicit : Dividebatur unictique prout. opus 
erat (Act. 1v). Debent enim unumquemque prre- 
venire, ut secundum leborem etiam solatia refectie- 
nis inveniat. . 2 
INTERROGATIO XCV. 
Quali affectu oportet. eccipere vel vestimentuth, vel cat- 
ceamentum, qualecunque [uerit ? 

Yisr. Siquidem breve aut grande est, ad men- 
Suram slature sus hoc judicare debet, sed cum 
omni verecuiidià et mansuetudine. Si vero pro ab- 
jectiori et vilior sovetur, aut. quia non est hovum, 
meminerit mandati Domini, dicentis : (fuià "lignus 
est, non quictrique, sed ojferiritis fiercelle sah (Luc. 
x). Discmiat seMpiémh, si digné operàtus est ópera 


Si o STERROGATI " &iljuefh. seni 
D fróter j it jussus doerré ! sento- 
d ette, yuomodo debet age?e cum 


Rzsr. Tanquam ministerium exhibens hd implen- 
duit mandatum Domini, 'cüfn ÓArni reverentia; ti- 
mens sllam sententiam üie dict : Müledictus qui [a- 
cit opera Dei. Reyligenter (Fer. xt vin) : observet an- 
tty We elatàs  judiefàm incidat díaboft. 

INTERROGATIÓ CI. 

Si debent peregrini intrare usque ad illa loca ubi [ra- 
vres operantwr : veletiam si diti deeodem hohaste- 
tio debént relictis swis locis intrare ad alios? 

Rxse. Preter illum cti ereditum est requiere 
operantes ; id est, ad quem dphs qerténet et dispen- 


Dei, e aditnteverit omnia, qWuiecunque. 'praceptà ( satio, si quis inventus. fuerit hoc. facien», tanquam 


sunt; et tune nh àfiud requiret, ved de eo ipso 
«uod ei datwr adhie "erit sollicitüs, 'iüià super 
stam vnertum Wéeipit. Ylóc enim quód é&ca di- 
ctam ést, em de Ohhire qao ad usui Cor- 
poris perütiet éadesh Yürhía servari potest. 
. INTERROGATIÓ XCVI. 
Si quis iratus fuerit, nolens accipere aliquid eorum 
que ad usum prizbenter ? 
Resp. lste talis dignus est etia ut ei quorat 
non accipiat, usquequo probet is «ui pr&est : et 
cum viderit vitium animi curatum; tünc etiatn waod 
corporis usibas necessarimm faerit, probebit. 
INTERRÓCÀTÉIÓ XCVH. 

Si necesse est omnes. convenire ad. horam iprahdii, 
eum qui remahet et post venit, quomodo trami- 
gimus? | 

Rrse. WWpwidbih Wecessitatà vel loci vel operis 

irefhsnisi à tominuni ordine, qui przest probabit 

'et igfroscet. Si veró cum posset, non satis egit oc- 

veerrere, fhtetut culpam negligent: bus», et mà- 

$veat whhe eibo usque ad iflam horam qua Convenitut 
ad cibum in posterem diem. 

p INVERROGATÍO XCVIII. " 
aaspeyeg venieyes ad. ostium et petentes , wuoino 
dimittis ? Et si debet unusquisque ; rpere pa- 
nem, vel quodcunque aliud ; aut oportet hoc ad eum 
gui praest pertinere ? 


FAkespP. Cum Dominus dixerit: Non est bomum tol- 
Ere panem filiorum, et mittere canibus : sed et canes 
kanducare de micis, qug cadunt de mensa puerorum, 


hj 


-— 


áinterturbans disciplinam et ordinem fratrem, a com: 
Jnuni conventu exeladetur, et ómmino etiam a lieitis 
progressibus inhibeafur; et sedens im umo ioco, fn 
quo judicaverit ig qui preeest, apte ad corraptonem 
et vindictam, nusquam prereus permittatur absce- 
dere, sed urgeatur in opus, mulio plus quam cos- 
&uetudó est; ei quotidie exigatur, usquequo discat 
implere hoe quod Apostólus dixit: Ünmusquisgue in 
qua vocatione vocatus est, in ea permaneat (1 Go vis). 
INTERROGATIO CR. 4 

t t t IKciá suscipere a9. ati- 
Bo opus absque astehia vel jueiome ej exui prot 

et operum sollicüudinem gerit 7 
. Resp. Furti reus erit ejusmodi, vel similis eig qui 


p luribus concurrunt. 


. INTERROGATIO CIL. 
Quomodo debent hi qui operantur, curam gerere. fer- 
ramentorum, Wtenstlium eorum de quibus. ope- 
raíer : 


. Repo. Primera quiderh sicot vasis Dei, vel his qus 
jam Deo consecrata sunt, uti debent. Deinde tanquam 
qui won possiát cine 3psià devottonfá et studii sui 
emolimenta conseqai. 
TNTERRÓGATÍO CIV. —— 
Quid bi yer nejfijentiam pereat aliquid ez his, aut per 
contemptum dissipetur? 
Eus. ]s. quideia «ui cóntesen, velut sacrilegus 
judicandus est* et qui perdidit per negligentiam, et 
ipse eimile crimen jneurrit : pfe eQ quod onmia 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


que ad usus servorum Dei deputata sunt, Beo sine A gratiarum actione semper volvamus in mente, sieut 


dubio consecrata sunt. 
INTERROGATIO CV. 


Quid si a seipso commodare voluerit alicui, aut acci- 


pere ab alio? 

Resp. Tanquam insolens et temerarius habendus 
est. Hxc enim eorum qui presunt, et curam dispen- 
sationis gerunt, officia propria sunt. 

INTERROGATIO CVI. 


Quid si mecessitas poscat ut is qui praest requirat 
ab aliquo eorum vas vel ferramentum, et contra- 
dixerit ? 


Resp. Qui seipsum et membra sua tradidit in al- 
terius potestatem propter mandatum Domini, quo- 
modo licebit ei de utensilibus contradicere, huic 
przcipue cui cura commissa est. 


INTERROGATIO CVII. 

Si is qui circa cellarium, vel coquinam, vel alia hu- 
juscemodi opera occupatus est, non occurrat adesse 
ordini psallentium vel ad orationem, nihil dam 
patitur in anima. 


Resr. Unusquisque in opere suo observare debet 
propriam regulam, eicut membrum in corpore; et 
damnum habebit, si neglexerit in eo quod injunctum 
est ei, et de communi fratrum utilitate negligens 
amplius periclitabitur. Et ideo tota mente et devo- 
tione complere debet id quod scriptum est : Can- 
fantes. el psallentes in. cordibus vestris Domino 
(Ephes. v). Sit enim corporaliter non occurrat adesse 
cum cseteris ad orationis locum, iu quocunque loco 
inventus fuerit, quod devotionis est expleat. Oportet 


tamen observare, ne forte possit quis implere im C 


tempore suo quod complendum eet et occurrere : sed 
dum loqui vult, occasiones nectit tanquam in ministe- 
rii opere occupatus. Quod si facit, et offendiculum 
cseteris prostat, et ipse negligentis crimen incurrit. 
INTERROGATIO CVII. 


Quomodo obtinebit quis ut in oratione sensus ejus non 
vagetur ? 


Rxse. Si certus sit assistere se. ante oculos Dei. 
Si enim quis judicem suum videns vel principem , 
et loquens cum eo, non sibi credit licitum esse va- 
gari oculis, et aliorsum aspicere, dum ipse loquitur; 
quanto magis qui accedit ad Dominum, nusquam 
debet movere oculum cordis, sed intentus esse in 
eum, qui scrutatur renes et corda (Psal. vi)? ut 
impleat illud quod scriptum est : Levantes sanctas 
sanus sine ira et disceptatione (I Tim. ui). 


INTERROGATIO CIX. 

Si possibile est obtinere hominem, ut tn omni tempore 
et loce non vagetur mens sua ; vel quomodo id fieri 
potest ? 

Resp. Quia possibile est ostendit ille qui dixit : 
Oculi mei semper ad Dominum (Psal. xxxiv). Et ite- 
rum : Providebam Dominum in conspectu meo sem- 
per ; quia a deztris est mihi, ut non commovear (Psal. 
xv). Quomodo autem possibile sit, prediximus ; id 
est, si on demus aninxe nostrx otium, sed in omni 
tempore de Deo et de operibus ac de beneficiis ejus, 
et de donis cogitemus, et hzc cum confessione ef 


scriptum est : Psallite sapieMer (Psal. xvm). 
INTERROGA TIO CX. 
Et quid est, psallite sapienter? 

Rasp. Quod est in omnibus cibis gustu unumquem- 
que dignoscere eujus saporis sit, hoc est et in verbis 
sancte Scripture prudentie sensus. Fawces emim, 
inquit, escas gustabunt, sensus autem verba discerni 
(Job. xxxiv). Si quis ergo ita animam suam intendat 
in singala verba psalmorum, sicut gustus intentus 
est ad discretionem saporis ciborum, iste est qui 


compleat hoc quod dicitur : Psallite sapienter. 


INTERROGATIO CXI. 
Qua mensura debet temperare potestatem dispensatie- 
nis auc is cui cellarii cura commissa est? 


B Resp. Erga. eum quidem qui ei eredidit hujuser- 
modi dispensationem, meminisse debet Domini dices- 


tis: Non possum ego a me ipso facere quidquam (Joax. 

v). Ad exteros vero sollicite scire debet quid unur- 

quisque opus habeat, ut compleat illud quod scri 

ptum est : Dividebatur autem unicuique prowt. opui 
erat (Act. 1v). Eadem autem ratio observari debet ab 
omnibus quibuscunque aliqua ministerii vel dispen- 
sationis sollicitudo commissa est. 

INTERROGATIO CXH. . 

Qua sententia observabitur erga dispensantems, si ef- 
quid secundum persona acceptionem, vel per conten- 
tionem faciat ? 

Resp. Apostolo precipiente, aliquando quidem : 
Ne quid facias. secundum favorem, vel in. alteram 
partem. declinando (I Tim. v) ; aliquando autem & 
cente : (Quia si quis videtur contentiosus esse, nos te- 
lem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia (I 
Cor. xi). Si quis hoc facit, notetur, usquequo cot- 
rigatur. Verumtamen oportet cum summa diligenu: 
et probatione discutere et considerare ad quam par- 
tem unusquisque aptus sit vel opportunus, et ei a- 
jungi quodcunque illud operis est vel offcii : ut ne- 
que illi qui injungunt ex hoc ipso condemnentur queá 
non aptum alicui officium injunserint, et inveniae- 
tur mali dispensatores esse sive animarum, sive 
mandatorum Dei; neque illi ipsi quibus injungitur, 
Qccgsionem peccati ex hoc habere videantur. 

INTERROGATIO CXII. 
Si autem neglexerit dare fratri quod opus est? 

Resp. Manifesta est de hoc sententia ex ipsis 
Domini verbis, dicentis : Discedite a me, maledicti, is 
ignem eternum, qui preparatus est diabolo et angels 
ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducart; 
sitivi et non dedistis mihi bibere, et ea quse sequam 
tur (Matth. xxv). Quia maledictus omnis qui (adi 
opera Domini negligenter (Jer. xvni). | 


' INTERROGATIO CXIV. 

In profectibus mandatorum Dei una est mensura om 
nium 1 An alius amplius, alius minus debet ai 
qui 
Res». Quia non sit una mensura in omnibus, sed 

quia alii plus creditur et alii minus, manifestum 6i 

hzc ipsius Domini vepbis , nunc quidem dicent: 


. Aliud semen. cecidit super terram bonam ; e$. kic e 





539 CODEX REGULARUM. — PARS I REGULAE PP. ORIENT. — $30 


qui audit Verba mea et. sntelligit, et. [ructum' affert , A 


aliud centesimum , aliud sexagesimum , aliud. vero 
trigetimum ( Luc. vi). Hoc idem autem etiam in 
his, qui dispensandam pecuniam susceperunt, inve- 
nitur; cum dicitur, alii quidem data esse quinque 
talenta, alii duo, alii unum (Matth. xxv). 
INTERROGATIO CXV. 
Si oportet equaliter haberi eos qui plus proficiunt et 
eos qui minus ? 

Res». lllud observandum est in hoc quod de re- 
missione peccatorum Dominus statuit, dicens : Re- 
missa sunt. ei peccata multa , quoniam  dilezit mul- 
tum (Luc. vu). Cui autem parum remittitur, parum 
diligi. Et iterum, quod de presbyteris Apostolus 


statuit, dicens : Qui bene praesunt presbyteri , duplici B 


honore honorentur, maxime qui laborent in verbo et 
doctrina (I Tim. v). Hoc in omnibus hujuscemodi 
causis observandum puto. 

JNTERROGATIO CXYI 

Quid si contristatur is qui minus honoratur, cum pre- 
ferri sibi viderit eum qui in timore Domini prace- 
dit, quomodo eum habebimus ? — ^ | 
Res». Is qui talis est, certum est quia malignita- 

tis vitio non caret, secundum Evangelii parabolam, 

in qua dicit Dominus ad eos qui contristati sunt, 
quia aequaliter cum ipsis honorati sunt alii : An, in- 
quit, oculus (tts malus est, quia bonus sum ? (Matth. 

xx.) Et manifesta est Domini sententia de his tali- 

bus, quz» dicit per Prophetam : Ad nihilum deductus 

est in conspeciu ejus malignus ; timentes autem Do- 
sminum magnificat (Psal. x1v). | 
INTERROGATIO CX YII. 

Anima post multa peccata et multas vite miserias, 
cum quali timore et qualibus lacrymis debet rece- 
dere a peccatis ? et cum quali spe et affectu accedere 
ad Dominum debet ? 

Rsp. Primo quidem odisse debet illa priorem 
suam vitam notabilem, et ipsam memoriam ejus 
perhorrescere atque execrari. Scriptum est enim : 

JIniquitatem odio habui et abominatus sum; legem 

autem tuam dilexi (Psal. cxviui). Deinde ut majeretn 

timorem habeat maximo utatur ignis aeterni metu et 
poene perpetuzx. Sed et lacrymarum tempus agno- 
$Cat per penitentiam, sicut David docuit in sexto 
psalmo purgationem peccatorum fleri posse uber- 
tate lacrymarum in sanguine Christi, per potentiam 
pnisericordie ejus, et per multitudinem iniseratio- 
num Dei, qui dixit: Quia si fuerint peccata vestra 
sicut phomicium , ut nivem dealbabo : si autem fue- 
rint sicut coccus, ut lanam candidam efficiam (Isa. 1). 
Et post hzc recepta virtute et facultate placendi 
Deo, dicit: Convertisti planctum meum in gaudium ; 
cortscidisti saccum meum , et precinzisti me letitia, 
w£ psallam te gloria mea (Psal. xxix). Et ita acce- 
dens ad Dominum psallat et dicat : Exaltabo te, Do- 
smirne, quoniam suscepisti me; et non delectasti inimi- 
cos "meos super me (Ibid.). 


INTERROGATIO CXVIII. 

Quoniam scriptum est : Redemptio anima viri pro- 
prie diviti ejus : nobis quibus non. accidit disper- 
gere pro anime redemptione divitias , quid facie- 
mus 
Resp. Siquidem votumus, et non potuimus : me- 

mores simus responsionis Domini ad Petrum, qui 

cum de hac re esset sollicitus, et diceret : Ecce nos 
dimisimus omnia, et secuti sumus te; quid ergo erit 
nobis (Matth. xix) * Respondit ei dicens : Omnis 
qui reliquerit domum , aut fratres, aut sorores, aut 
patrem, aut matrem, aut uxorem , aut filios, aut 
agros propter me, et propter Evangelium, centuplum 
accipiet, et vitam ciernam consequetur (Ibid.). Quod 
si per negligentiam accidit cuiquam omisisse divi- 
tias, vel nunc adhibeat propensius studium, ut ex 
opere manuum largiens, neglectum resarciat pen- 
sum. Quod si ne nunc quidem vel tempus nobis su- 
perest, vel virtus ad hujuscemodi ministerium, con- 
solatur nos Apostolus dicens : Non quero qua ve- 
stra ewnt, sed vos (II Cor. xn). 007 


INTERROGATIO CXIX. 
Si quis audiens sermonem Domini, dicentis (Luc. xn) : 
ia servus qui cognovit voluntatem domini sui, .ef 
non fecit secundum voluntatem ejus, vapulabit mul- 
tum : qui vero non cognovit, et non fecit digna, 
plagis vapulabit paucis ; negligat et disstmulet scir 
voluntatem Domini, si habet aliquid excusationis ? 
Resp. Manifestus est, qui hujuscentodi est, quia 
simulat ignorantiam , nec ullo genere effugiet pec- 
cati sententiam. Si enim non venissem, inquit De- 
minus, et locutus eis non fuissem , peccatum non Àa- 
berent ; nunc vero. excusationem non habent pro pec- 
cato suo (Joan. xv). Sic ergo sancta Scriptura om- 
nibus et voluntatem Dei denuntiat, ut non inter eo6 
qui ignorant iste talis judicetur, sed cum ilis magis 
de quibus scriptum est : Quia sicut aspides surda 
obturantes aures suas, ne exaudiant vocem incantam- 
tiwm, et curentur medicamento, quod componitur a 
sapiente (Psal. tvi). Verumtamen is qui preest, et 
verbi Dei ministerium exhibet, si neglexerit annun- 
tiare unicuique , et intimare de singulis, velut ho- 
micida judicabitur animarum , secundum Scripturas 
(Esech. xxxi). 
.. INTERROGATIO CXX. 
Si is qui facit voluntatem alicujus , etiam particeps 
ejus est vel socius? . 
Res». Si credimus Domino dicenti : Quia qui facit 
peccatum, servus est peccati (Joan. vim). Et iterum : 
Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri 
[acere vultis (1bid.) ; scimus, quia non solum socium 
et participem, sed dominum sibi ac principem ascri- 
bit eum cujus opus facit. Testatur autem de his et 
Apostolus, dicens : As nescitis, quia cui exhibuistis 
vos servos ad obediendum , servi estis ejus citi obedi- 
&tis ; sive peccali in mortem , eive obedientie ad justi- 
tiam (Rom. v1)^ ' 
INTERROGATIO CXXI. 
Si is qui consentit alterius peccato, etiam ipse peccati 
reus est ? | 
Resp. Hxc sententia est manifesta ex verbis Do- 


* 


551 


S. BENEBICTI ABRAYIS ANIANENGIÉE 


mini, quibus si& ad Pilatum dicens: Qui tradidit * A (LF Cor. xv). Yel ind ; Kcco enit boc ipsum aecun- 


me fibi, majus peccatum habet (Joan. xvii). Mani 

festum pamque est ex hoc, quia et Pilatus acquie- 
scens his qui tradiderunt Dominum, peccatum ba- 
. beat, licet zminys quam ill. Ostepditur autem boc 
etim ip eo quod. Adam acquievit Eva, vel consen- 
sii, qux aoquieverat serpenti, Nullus enim ex ipsis 
aut inpoceps judicatus est, aut impunitus abscessit. 
Sed et ipsa Dei indignatio, qu: adversus eos babita 
est, hoo ipaum indicat. Qux enim Adam pro, excq- 
satione sga objecisget : Quia mulier quam dedisti, 
mihi, pan nihi dedi , et mapducavi (Gen. qi). Quia 
audisti, inqui Deua, vocen) suulieris tum, e& mandu- 


cas de ligue, da quo praceperam Ghi, ne de eq 
masducates , swaledicta, (erra. exit in. operibus tuis 


(bid.)* 
ENTERROGATIO CXXI. 
Si. oportet. peccasábus [ratribus silere e£. qcquiescosé-? 
Rzar. Quia nop oportet manifesta est baoc ipsins, 
Domini preceptis, quibus im Veteri quidem Testa- 
mento dicil: Árgue proximuy (uum , ef non assumes 
ex «9 peceatium (Lev. xix). In Evangelio autem dicit : 
S4 pescaverit in te [rater tuus, vade et argue eu in- 
ter le ed ipeum solum. Si audierit te, lucratus es [za- 
trem. iuum. SÍ vero tion. audierit te, assume adhuc 


8e cu alius ynum, , aV duos; ut in ore duorum vel 
trium testium, uel. omne, verum. Si autem ct ipsos 


Wo^ audierit , dic Ecclesie. Si vero. nec, Ecclesiags 


audieris, sit, tbi sicut. gentilis et. publicanus (Mati. 
XvMi. Quantum autem sit crimen hujas peccati, 


digapseiur primus quidem ex sententia Dogigj, C 


qua dioit :Quiincredu/us Blio (uerit, von hakebit vitam 


eternam; end ira. Dei ganet in. eo (Joan. 1). Tunc. 


deinde «x historia que vel ip Veteri, vel in Novo 
Testnento referantur. Nam Achor ille qum, fura- 
tw& esgot regulam) auream, super omnem populum 
facta est ira Dei (Jos. vui). Et quidem populus pec- 
eatum quod commiserat ignorabat usquequo mani- 
festatum est, et pertulit cum omni domo sua bhor- 
rendum illum ac famosissimum interitum. Sed e£ 
Heli sacerdos, et quidem cum siluisset peccantibus 
filiis, qui erant filii pestilentizo , imo frequenter ypo- 
nens et castigams dixit: JVolife, filii : non bona ego 


dum Deum coniriMari, gugnium opera4um. est in. vo- 
bis sollicitudinem , sed donum, &eÁ indignati 
nem, sed timorem, sed desiderium, aed. auvdgtionem, 
sed, vindictam (LE Got. vu) 1 Unde e& metere de 
bent, ne forie etiam punc salem veteribus iutori- 
tum sumant, hi qui similiter negligunt, imo et tanio 
gravius, quanto spernere legem Christi perniciosius 
est quam legem Moysis. Et his compedit illud apta- 
ri, quod dixit : Septies vindicatum est de Cain : d 
Lamech vero septuagies septies (Gen. m. 
INTERROGATIO CXXIII. 

Cur aliquoties anime , etiamsi non satís agat , sponte 
timen quodam. genere. incisit ei dolor quidam Cot- 
dis e& compunctio timoris Di ; aliquoties 
securitas el negligentia. animam tene , wu etinmn 


cogal sé homo, toni possit dolorem aliquem. tel com- 
pühictionem cordis assumere. - 


NMuer. Mujuscemodi quidem compunctio ex Bei 
dono venit, ad provocandum desiderium ; ut dega- 
stans anima dulcedinem hujuscemodi compunctionis 
vel doloris , provocetur et incitetur ad imitandum 
simjlegs gratiam. Ostenditur enim quia si daiur 
eliam non satis agentibus, quante magis dabitur et 
bis qui desiderant, et laborant semper esse in com- 

punctione timoris Dei? e£ ut sint ipexcusabiles, qui 
per negligentiam istam gratiam perdunt. Quod vere 
aliquoties cormpellnus nosmetipsos, et mon possu- 
mus objere, indicatur ey hoc quod in alio tempe 
re multum negleximus. Non enim possihile esi ui 
is qui neque meditationibus, neque institutionibus 
divinis seipsum jugiter exercuit, suhito veniat ad 
orationem , et continuo obtineat quod requirit. Sed 
ostenditur per hoc, hujuscemodi animam aliis vitiis 
vel passionibgg prasgravari, quorum dominatione ad 
ea qua vul habere, non permittitur libertate uli : 
secundum illud quod et Apostolus tractat, dicens : 
Quoniam eqo carnalis sum, venundatus sub peccato. 
Non enim quod volo ago; sed quoa odi, hoc facio 
(Rom. vin). Et Tursum : Nunc autem jam non ep 
operor illud, sed quod habitat ín me peccatum (Jbid.). 
Quod etipsum perinittit Deus nobis pro nostra utilitate 
pFoftnire ; ut per hac ipsa qu$ contra voluntate 
anima patitur, corrigatur aliquando, et convertatur 


audio de vobis, et czctera (J. Reg. u) : qui qum peg — ad eum qui repleat in. bonis desiderium ejus, et re- 
catum argueret, et de Dei judicio commoneret, ta- levet eam ab oneribus suis: et cognoscat tandem 
Den quoniam non vindicavit, neque digno zelo Dei D semetipsam , ac resipiscat; e£ intelligat quod in la- 
adwerqus eos motus est, in tantum iracundiam Bei queis diaboli capta detinetur. In quos sua quidem 
provocavit, u£ etiam universus populus pariter cum — sponte incidit; sed jam quasi captiva , non qui vult 
fiia 9ui& exstinguerefur, et arca testamenti ab alie- — agit; sed quod odit, illud facit (Kom. vr). Sed si 
migenis raperetur, et ipee insuper omnibus subver- —cónvertatur ad Dominum, qui Kberet'eam de cor- 
sis müseranda morte corrueret. Quod sivelig po- pore morlis hujus, statim inveniet misericordiam, 
pulum ignorantem de unius peccato, velin patrem — si integre et ex toto corde peniteat. 
qui corripueret filias, pro peecato, (anta Dei iracun- — INTERROGATIO CXXIY. 
dia incensa est, quid aperandum est de his qui co- Quomodo quis dignus. eicit t particeps fieri Spiritu 
gnoscunt aliorum delicta et reticent, nec qualem- — í?' 
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve- — Resp. Bominus noster Jesus Ghristus docuit mos, 
pire observare illud quod Apostolus ad Corinthiog dicens : $i diligitis me, mandata mea sersate; e£ ego 
dicit : (Quare non potius (uctum habuistis ; ut tollere- rogabo Patrem meum, et alium Paraclitum debit ve- 
Gut & wedie vestium. qui hoc opua (ectt qt roliqua — bis, Spiritum veritatis, quem hic mundus non potess 





0655 
accipere (Joan. xiv). 
mandata Domini; nec sumus tales ut ipse de nobis 
testtmonium ferat, dicens : Quia vos non estis de hoc 
$undo, Spiritus sancti participium habere nog pos- 
&umus. 

INTERROGATIO CXXV. 

Qui sunt pauperes spiritu à 

Resp. Domino dicente; aliquando quidem : Quia 


verba, que ego locutus «um vobis, spiritus et vita sunt - 


(Joan. vi); aliquando autem : Quia Spiritus sanctus 
vos docebit omnia, et commonebit vos, que dixi vobis. 

Non enim loquetur a se, sed.omnia qu audit, boc 
loquetur (Joan. xvi). 1eti sunt pauperes .spiritu qui 
non alia aliqua eausa pauperes sunt nisi propter 
doctrínam Domini, dicentis : Vade, vende omuia. qum 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGUL/E PP. ORIENT. 
Donec ergo non servamug À qui misit we, Patris (Zoan. iy). Voluntas autem Pa- 


654 


tris est esurientibus cibum dare, sitientibus pofum i 

uudos operire, et czetera hujuscemodi. Tum deinde 
Becessariump) esté et Apostolum imitari , dicentem : 
Omnia ostendé vobis, quia oportet nos laborantes 
suscipere infirmos (Áct. xi) E cum iterum doceat : 

Magis gutem. laboret unusquisque , manibus suis gpe- 
1095 quod bonum e tí; ut postit impertire necessitatem 
patientibus (Ephes. iv) Cum erga bye ita nobis vel 
Dominys in Evangelio, vel Apostolo tradat, mani- 
festum est quia pro pobjs i ipsis .solliciti quidem esse 
3en debemus neque laborare : sed propter manda- 
ium Domini et propter necessitatem proximorum 
solliciti esse debemus et operari attentius; et maxi- 
me quia Domipus ip seipsum recipit ea qui in ser- 


habes, et da pauperibus (Matth. xix). Si anlem eliazm B vos ejus fecerimus , et regnum coelorum po hujus 


quis quacunque ex causa impositam sibi pauperta- 
tem secundum voluntatem Domini dispenset, et fe» 
rat, sicut illeLazarus (Luc. vi), etiam iste a beati- 
tudine non erit alienus, Domino przecipiente : Nolite 
esse solliciti quid manducetia , vel. quid bibatis, vel 
quid induamini (Matth. vi). 
ENTERROGATIO CXX VI. 
Usque ad. quem modum est. observatio mandgti ?. vel 
* Quomodo adimpleci potest $. 

Bre». Mandeü quidem observaljo est usque ad 
xnortem, quia et Dominus obedieng eat factus usque 
2d mortem : adimpleri autem potest per hoc Pa 
habet unusquisque desiderium et amorem Dei. 
minus enim cum exclusisset sollicitudinem vnculi, 


modi promittit obsequiis 
INTERROGATIO CXXVIII 
Si quis in corde suo cogitat de cibis , iunc deinde no- 

" ibt seipsum et arguat; siet he quasi cogitans ds 

talibus judicandus sit ? 

Res». Siquidem nop id texopotis est, quo patura- 
liter requirere cibos famis necessitate commonemur, 
DQauifestum est, id esse yage mentis indicium, ej 
anims erga presentia affectum gerentis, et erga 
voluntatem Dei desidis et remise : proximam ta- 
men habet Dei misericordiam, et pro hoc ipso, quoe 
seipsum arguit et notavit, nota criminis exsolvitur : 
8i tamen servet de cetero cogitationum lapsus, 
memor Dominici sermonis , quo ait : Ecce sanus fa: 


conjungit statim promissionis spen, dicens: Sc ( ctus es, jam noli peccare , ne quid tibi deterius fíat 


enim Pater vester , quibus opus. habetis , antequam 
petatis (Luc. xit). Sed et Apostolus dicit : Quia uos 
ipsi in nobis ipsis responsum mortis habemus, vi non 
simus fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat mor- 
£108 (H Gor. 1). Secumdum propositum ergo nostrum 
et anims przparationem , quotidie morimur, volug- 
tate autem Bei reservamur. Propter quod et Apo- 
stolus cum ompi $ducia dicebat : Ut morientes, et 
ecce vivis (LI Cor. v. Iuyat autem hujuscemodi 
propositum etiam cirea maudata Dei, ardentior ani- 
Inus et desiderium insatiabile : quo qui congtringi- 
tur, non habebit otium nee tempus ocgupari erga 
corporales usus yel actus. 
INTERROGA'THIO CXXVII. 

SS$ ergo neque sollicitudinem hahere oportet de neces- 

saris usibus ad vitam; et aliud est preceptum 


Domini dicentis (Joan. vi) : Operamini cibum , qui 
non perit ; super uum est manibus operari? ' 


Rrs»p. Ipse Domínus i in alio loco preceptum suum 
explanavit. Nam ibi quidem dixit , non oportere re- 
quiri aliquid ad vitam, cum dicit: Nolite querere 
quid manducetis , aut quid bibatia : hec enim omnia 
gentes hujus mundi requirunt (Matth. vi) ; et addidit : 
(Juarite autem regnum Dei, et. justitiam ejus (Ibid.). 
Et quomodo oporteat quzri, indicavit : cum enim 
dixisset : Nolité operari cibwm qui perit (Joan. v1), 
addidit : Sed eun qui pe 
(Jbid.). Et quid hoc esset ipse in alio loco ostendit, 
dicens : Meus. cibus est, wt. faciam volusiatem ejus, 


D diximus (Matth. x)? 


im vitam ajernam ' 


(Joan. v). Si autem id temporis sit, quo naturaliter 
de cibis appetendis commonemur ; mens autem in 
melioribus occupata, inferiora spernit et despicit, 
non recordatio ciborum. notabilis, sed contemptus 
laudabilis invenitur. — 


INTERROGATIQ CXXIX. 
Si licet uocturnam tunicam habere alteram, vel cili- 
cinam, vel aliam gyamlibet ?. 


Resp. Cilicii quidem usus habet proprium tem- 
pus, non enim propter usus corporis , sed propter 
afflictionem ejus inventum est hujuscemodi indumen- 
tum, et pro humilitate anima. Cum autem duas tu- 
nicas habere prohibeat sermo divinus, quomodo po- 
test hoc suscipi, nisi | ad eos usus quos superius 


INTERROGATIO CXXX. 
Si icol. ei. qui winistrat, urere v voce , id est cuta cla 
more, oqui? 

Rzse. Yocig mensuram deünit audiendi modus, 
Si ergo brevior fuerit et compressior vox quam res 
poscit, prope est ut murmur potius vel susurratio 
videatur quam sermo. Si vero major sit quam reg 
requirit, cum possit audire ille cui loquitur, jam 
non eri£ vox , sed clamor; quod est notabile : nisi 
forte gravior sit auditus ejus, cui loquimur, et neces- 
sitas nog cogat ad clamapdum. Propterea et de Do- 
mino scriptum est : Quia Jesus clamabat dicens : Si 
quie cregit iu, uu, mon. credit iy me, sed in eum qui 


535 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


me,misit (Joan. xi). Clamare enim dicitur pro his A pro nostra redemptione tolerasse. Sicut et Apostolus 


quorum interior 'auditus surdus et obturatus erat. 
' INTERROGATIO CXXXI. 

Si quis die suo, quo minisirat in coquina, laboraverut 
supra vires ita ut impediatur , et non. possit. etiam 

reliquis diebus exercere opus suum, si oportet impe- 
rari ei hujuscemodi officium? 

Rrse. Jam supra diximus quia is cui injuncta est 
operum cura, et qui preest, considerantius obser- 
vare debet uniuscujusque vel vires vel possibilita- 
tem ; et prout quis aptus est, ita etiam opus 
injungere : ne audiat ipse et id quod scriptum est : 
Qxia fingit laborem in precepto ( Psal. xcm ). Tile 
tamen cui injungitur, contradicere non debet; quia 
obedientia usque ad mortem servari definita est. 

INTERROGATIO CXXXII. 

Et ille cui lana credila :est, quomodo debet habere 
hanc curam; et quomodo observare eas qwe ope- 
rantur? |... 

Rzese. Lanam quidem, tanquam opus Dei sibi 
cominissum : sorores autem, ut absque ulla conten- 
tione, vel personarum acceptione unicuique sorori 
opus apte et competenter injungat. 

. INTERROGATIO CXXXIII. 

Si quis condemnatus est , ut eulogiam non accipiat , 


et dicit : Quia si non accepto eulogiam , non man- 
duco; si debemus audire eum ? 


Rrse. Siquidem tanti modi est culpa, pro qua 
condeinnatus est, ut dignum sit etiam cibo eum ve- 
tari, probet ille qui praeest. Si autem a sola bene- 
dictione aliquis abstentus est, et indulgetur ei cibus; 
condemnatus autem et inobediens est, etiam in hoc 
contentiosi notam suscipere debet, et cognoscere, 
quia per hoc non curat culoam | sed multiplicat de- 
ictum. 

INTERROGATIO CXXXIV. 


Quali timore, fide, vel affectu percipere debemus cor- 
poris et sanguinis Christi gratiam ? 


Rxse. Timorem quidem docet nos Apostolus , 
dicens : Qui manducat et bibit. indigne, judicium sibi 
manducat et bibit (I Cor. xi). Fidem vero docet nos 
sermo Domini, dicens : Hoc est corpus meum, quod 
pro multis datur : hoc facite in meam commemoratio- 
nem (Matth. xxvi). Et sermo Joannis dicentis : Quia 
Verbum caro factum est, et. habitavit in nobis, et vi- 
dimus gloriam ejus, gloriam quasi wnigeniti a. Patre, 
plenum gratie et veritatis (Joan. 1). Sed et Apostolus 
scribens : Qui cum in forma Dei esset, non rapinam 
arbitratus est esse se e&qualem Deo; sed semetipsum 
exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem 
hominum factus, et habitu repertus ut homo, humilia- 
vit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, 
wortem. autem. crucis. (Phil. 1). Cum. ergo anima 
fidem habet his dictis, et considerat magnificentiam 
glorie ejus, et admiratur nimietatem humilitatis, 
quomodo tantus et talis obediens fuit Patri usque ad 
3nortem pro vita nostra ; puto quia provocari possit 
'ad affectum et dilectionem, et ipsius Dei patris, qui 
.unico Filio non pepercit, sed pro nobis omnibu$ tra- 
didit eum : et ad amorem unigeniti ejus eo amplius 
'provocabitur, qui eum videat mortem turpissimam 


de eo dicebat : Quia charitas Christo constringet nos, 
judicantes hoc ; quod si unus. pro omnibus mortuus 
est, ergo omnes mortui sunt, et pro omnibus mortuus 
est; ut qui vivit, jam non sibi vivat, sed ei qui pro 
ipsis mortuus est, et resurrezit (Il Cor. v). Talem 
ergo affectum vel fidem preparare debet in animo 
8uo is qui de pane et calice percipit. 
——  INTERROGATIO CXXXV. 
Quis est bonus thesaurus, et quis est malus ? 

Rzsr. Prudentia quidem et sensus qui in Christo 
est, et virtus animi, qu:& ad Dei gloriam pertinet, 
thesaurus bonus est. Prudentia autem et sensus ma- 
litie ; et in his sapere, que Deus fleri nom vult, 
thesaurus est malus: ex quibus proferuntur, se- 


B cundum Dei vocem (Luc. vi), suo quoque tezpore 


utrique fructus vel boni vel mali, in operibus et 
verbis. 

, INTERROGATIO CXXXVI. 

Si bonum es. penitus tacero? 

Ras». Silentium et taciturnitas tunc bonum est, 
cum vel ad personas vel ad tempus aptatur, sicut a 
sacra Scriptura edocemur, quise dicit, aliquando qui- 
dem : Quia qui intelligit, in illo tempore tacebit ; quie 
tempus malum est (Amos. v). Aliquando autem : Po- 
sui ori meo custodiam, dum consisteret peccater ad- 
versum me. Obmutui et humiliatus sum , et. silui a 
bonis (Psal. xxxvi). Et alibi: Quod si alii sedenti 
revelatum fuerit, prior taceat (I Cor. xiv) ; et tteram: 
Mulieres vestrae in ecclesiis taceant (Ibid.). Sed e 
alio tempore his qui incontinentem linguam habent, 
dicitur: Omnis sermo malus de ore vestro non pro- 
cedat ; sed si quis bonus ad cdificationem dei 
(Ephes. 1v). Necessario vero est taciturnitss, usque- 
quo vitia si qua illa sunt linguz vel sermonum te- 
meritas resecetur, et discat opportune et in tempore 
utiliter loqui, ut sicut scriptum est: Sermo eorum 
sale conditus sit, ut det grátiam audientibus (Col. ui). 


INTERROGATIO CXXXVII. 


Si oportet tempore orationum vel psalmorum. loqui 
aliquem in domo ? 


Resp. Preter eos qui ministerii sollicitudinem 
gerunt, vel eos quibus discipline cura commissa 
est vel dispensationis operum ; qui et ipsi tamea 
considerantius agere debent, ut. quantum necessitas 
exigit, hoc solum loquantur, et hoc ipsum cum quiete 
et honestate, ne interturbent aut offendiculum fa- 
ciant; cesteris cunctis silentium habere convenit. 
Si enim prophetis in Ecclesia docentibus Apostolss 
dicit : Quia si alii sedenti revelatum [werit, prior te- 
ceat (1 Cor. xiv) ; quanto magisin tempore psalmorum 
vel orationum tacere e£ silentium agere cunctis cos- 
venit ; nisi quem forte, ut superius diximus, com- 
. munis providentie causa aliquid proloqui cogit. 

INTERROGATIO CXXXVIIL. 
Quomodo possumus timere judicis Dei 

— Rxs». Naturaliter exspectatio omnis mali tiuoreia 
incutit. It namque bestias eliam timemus et prin- 


. cipes ; scientes imminere ex eis aliquid quod ad vitau 





551 CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 538 


exitium pertinet. Si ergo credamus quia vers gSuUntÀ — INTERROGATIO CXLIV, 
comminationes futuri judieii Dei, et recordemur Si quis pretiosas vestes abjiciat, ipsa autem indw- 
terribile illud futuri examinis tribunal, timebimus menia viliora quibus utitur, vel calceamenta, ita 

composite utatur, ut studeat decorem inde aliquem 


judicia Dei. capere ; si peccat, aut vitio aliquo id facere 
INTERROGATIO CXXXIX. tandus est ? "t mo M f "T 
Quomodo lata est porta, et spatiosa via que ducit ad Resr. Qui vult per decorem habitus placere homi- 
mortem (Matth. vn) ? nibus, manifestum est eum hujus ipsius vitii zegri- 


Res». Dominus pro multa sua clementia et nomi- — tudine laborare, id est, hominibus placendi ; et eer- 
nibus et verbis his utitur, quibus possit nobis in tum est mentem ejus a Deo longius evagari. Sed et. 
notitiam adducere dogmata veritatis. Sieut ergo ii — o. ipsum est vilium, perperam agere, cum indu- 
qui ambulant in via, si a recto itinere declinent, — mentis vel calceamentis, non usus causa utitur, sed 
quod certis lineis et manifesto calle concluditur, — aec ori, tos 


spatia multa et vsga incedunt; ita ergo et is qui . INTERROGATIO CXLY. 

excesserit de vita qu» ducit ad regnum celorum, Quid est Raca ? 

multam latitudinem incurrit erroris, per quam ad Resp. Provincialis, id est, gentilis illius sermo est 

perditionem pervenitur. ..— B velut. convicii levioris, quod domesticis et his quo- 
INTERROGATIO CXL. . rum fiduciam quis gerit, dici solet (Matth. v). 

Quomodo angusta. porta iet arca via est que ducit.ad | INTERROGATIO CXLVI. 


20 . Quid est quod dicit Apostolus: Non efficiamur inanis 
Res». EL hic similiter angustum et arctum hoc in- glorie cupidi (Gal. m. Et iterum : (.. ad oculum 
dicat, quia via hzc, id est vita nostra, angustatur servientes, quasi hominibus placentes (Ephes. v1) ; 
et coarctatur in tribulationibus. Constringimur enim pl 15 est inanis glorie cupidus, et quis est hominibus 
ex utraque parte nos qui iter agimus, ne prorsus in "P : : : 
aliud aliquod declinemus. Periculum enim est, in Rise. Puto, quod inanis glorie cupidus est, qui 
. . o: - .  . propter solam gloriam sseculi, id est, propter eos 
utramlibet partem declinare : sicut in exigui pontis o . "a . 
. . . . qui vident et audiunt de se aliquid quod vel laudari 
transitu, ubi ex utraque parte eum qui forte decli- . e VO » : 
2e: - . possit vel admirari, facit aliquid vel dicit. Homi- 
naverit, conciti unda fluminis rapit et aufert. Pro- . . . m 

. . o nibus autem placens ille est qui voluntate alicujus 

pterea ergo scriptum est : Ne declinaveris in dextram . o. | hon Y: VEM 
Nn Ya hominis, ut placeat ei, facit aliquid vel dicit, etiamsi 

neque in sinistram (Num. xx). Et David ait :. Juxta... ena Dine . . 

indignum sit et injuriosum hoc ipsum quod facit. 


semitam scandalum posuerunt mihi (Psal. cxxxix). 
INTERROCATIO CXLI C ^C INTERROGATIO CXLVII. 
i. "np id est inquinamentum carnis, et. inquinamentum 
Avaritia usque ad quem modum definitur ? ) iritus ? Et quomodo ab his emendari possumus ? 
Resp. Cum transgressus quis fuerit modum legis , ue e sanctificatio, et quomodo possumus eam 
obtinere 


Statutum. Quod designatur, secundum Vetus quidem R o. 
Testamentum, in eo, si quis plus se diligat, vel plus REsr- Inquinamentum carnis est commisceri cum 
in pecunia vel necessariis de se sit sollicitus, quam — Dis; qui illicitaet nefanda committunt (/] Cor. vn). Spi- 
de proximo. Scriptum est enim : Diliges proximum — 'Musauteminquinamentumest, cum indifferenter ha- 
tuum sicut teipsum (Luc. xix). Secundum Evangelium  Detus commisceri eis qui de flde impie sentiunt. 
vero, si quis plus sollicitus sit quam de przesenti die, — Pinundamur autem ab his, cum implemus illud quod 
sui videlicet causa vel eorporis, iste sine dubio au- Apostolus dicit: Cum ejusmodi nec cibum sumere 
diet - Stulte, hac nocte repetent abs te animam iuam; — (| CoT- Y); et quacunque his similia statuit. Vel 
et que preparasti, cujws erunt (Luc. xw)? Quibus certe cum illud patimur in corde nostro quod ait 
addidit Domínus dicens: Ita erit et is qui sibi the- David : Tristitia tenuit me a peccatoribus derelinquen- 

tibus legem tuam (Psal. cxviri). Vel: cum ostende- 


saurizat, el non est Domino dives (Ibid.). rimus talem nostram tristitiam, qualem Corinthii 
INTERROGATIO xu. D ostenderunt, cum objurgati sunt a Paulo ; cum erga 
Quid est perperam agere ! 'eum qui peccaverat, indiscrete egerunt, cum dicit 


Rs». Quidquid non propter usus necessarios, sed — (II Cor. vn): In omnibus exhibuistis vos castos esse 
vel ornatus causa vel decoris alicujus fit, hoc est — negotio. Sanctificatio autem est, adh:xrere Deo ex 
perperam agere. integro, et sine aliqua intermissione ín omni tem- 
INTERROGA TIO CXLIII. pore sollicitum esse, et studium gerere placendi ei. 


Quis est, qui ab Apostolo dicitur, habitus ordinatus? — Quoniam quidem neque pollutum aliquid in donis 
Dei offerri potest, vel sanctificari ; neque rursum 


honren AM us rel Deum locam, ve tec quod semel oblatum est Deo et sanctiflcatum, ad 
cundum tempus, vel secundum personam. Non idem communem humani ministerii usum adduci potest ; 
usus esse potest in tempore hiemi$ et in tempore alioquin et sacrilegum erit et impium. 

gestatis: neque idem habitus est operantis et quie- INTERROGATIO CXLVIII. 

scentis ; nec militis idem est et privati, neque viri Quis est mundus corde? 

idem qui niulieris. o. . Ruse. Qui seipsum non reprehendit, quia vel prte- 





559 


varicatus sit mandatum Dei, vel contempserit, vel A 


neglexerit. ' 
INTERROGATIO CXLIX. 
Quomodo potest aliquis odium habere. adversus pecca 
um ' 


Resr. Si semper ex iis quz tristem et infaustum 
finem habent, odium nascitur hominibus adversus 


eos qui causa sibi hujuscemodi negotii exstiterunt. 


Si quis ergo certus sit, quantorum et. qualium malo- 
rum causa nobis flunt peccata, sponte et sine ulla 
comuniuatione ex intimo affectu odium ei adversus 
a nascitur, sicut. ostendit ille qui dicebat : Iniqui- 
tatem odio habui et abominatus sum (Deal. cxvmn). 


INTERROGATIO CL. 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS. 5 


INTERROGATIO CLIII. 

Qua sunt indicia, essé in nobis charitatem Dei! 

Mxer. Qux Dominus docuit, dicens : Si diluit 
me, mandata mea servate (Joan. xiv). 

INTERROGCATIO CLIY. 
Quid est, seipsum diligere ? vel quomodo vilüm num 
cognoscit qui seipsum diligi ? 

Resp. Multa abusive dicuntur, sicut et illod : Qr 
amat animam suam, perdet eam; ej qui odit an- 
mam suam in hoc mundo, dn vilam eternam se 
bit eam (Joan. xu). Pbilautug ergo Grace dicitor, 
qui seipsum digit. lntelbgi autem potest is qi 
talis est hoc modo : si ea qu facit pro semetipo 
facit, etiamsi videantur secundum mandatum Dk 
ease quae facit. Qui enim pro sua requie patitar 1i- 


Quomodo potest, aliquis ex animo, et ez affectu [ acere B quid deesse necessiteti vel usibus fratris, sive eorun 


mandata Domini? 

Resp. Naturaliter delectamur his quz bona sunt 
et prosunt. Si ergo credimus de his que promissa 
gunt, ex eo ipso quod speramus, inseritur anime 
postre affectus et desiderium ad explenda ea quibus 
id consequi possimus quod desideramus. Si quis 
ergo odio habuerit et exsecratus fuerit iniquitatem, 
et emundaverit se ab omni peccato; ex quo, sicut 
corpus a languore delectationem non habet cibi, ita 
et anima a peccati morbo non habet desiderium 
erga mandata Dei. Si recordetur quia mandatum Bei 
yita zterna est, et omnibus qui custodiunt illud per- 
manet adimpletio promissorum, potest per haec nasci 
anime affectus ille de quo David dixit : Judicia Dei 
vera, justificata in semetipsa, et desiderabilia supra 
aurum, et lapidem pretiosum nimis; ei dulciora &u- 
pet mel et (avum. Nam et servus tuus custodit ea ; in 
custodiendo illa retributio multa (Psal. xvm). 

INTERROGATIO CLI. 


Quo est mensura in charitate Dei? 
Resp. Utsupra vires semper quis extendet ani- 
mam suam ad voluntatem Dei, prospiciens et desi- 
derans ea quz ad gloriam Dei pertinent. 


INTERROGATIO CLII. 

Quomodo quis obtineat ut possit in se habere chari- 
tatem Dei? ' s 

Rzep. &i grati et. fideles existamus erga beneficia 
ejus, quod etiam in mutis animalibus fleri videmus. 
Wam et canes interdum diligunt eos qui sibi cibum 
praebent. Sed et Isaias propheta hoc docet, cum ar- 
guit ingratam gentem, et dicit in persona Domini : 
Filios genui, et exaltavi : ipsi autem me spreverunt. 
Agnovit bos possessorem suum, e£ asinus prasepium 
Komini sui, Israel vero me non cognovit, et populus 
meus qe non intellexit (15ai. 1). Sicut. enim bovi et 
asino pro eo beneficio quo pascitur dilectio sponta- 
nea nascitur erga pastorem, ita etiam nos, si gra- 
tanter et üdeliter beneficia Dei suscipiamus, sine 
dubio diligimus beneficiorum prebitorem Deum; et 
absque ulla doctrina, naturali quodam instinctu, in 
ejus concitamur affeetum, si tamen sanitas anime 

Pup C 


quz ad animam pecessaria sunt, sive qua ad er 
pus, manifeste philautus, id est seipsum diligens, 
prehenditur : cujus vitii finis interitus est. 
Quonoao apparet qui ilii [rem an "M 
"datum Domini; €t quomodo arguitur qui n &- 
ligit? (n 
Rrsp. Charitatis dpo ista prsecipua signa sul, 
eum contristamur et. graviter ferimus in is à qi 
bus kéditur ille quem diligimus; et cum vd si 
agimus, ut fiant; vel gaudemus, si provenerint i 
qua, in quibus utilitas vel profectus est qu qit 
Hgitur. Beatus ergo est qui luget super eum qui 
linquit, cujus videt vite imminere pericuon:^ 
gaudet pro eo qui proficit, et lucrum suum dul 
profectum proximi suj. Gontestatur aulem be i 
sum apostolus Paulus, dicens ; Si patüur m 
merabrum, compatiuntur omnia, membra (I T^ 
quod utique secundum rationem charitatis (ars! 
dicehat : et si. glorificatus unum. membrum, cM" 
dent omnia sembra (Ibid.). Qui autem talem n b 
bet affectum erga fratrem, certum est quod & 
cundpm charitatem Dei diligit proximum sum. 
autem non diligit, in eo arguitur quod Joannes t: 
Qui non diligit, manet, in morte (1 Joan. ni) E »- 
rum : Qui hebuerit substantiam hujus mundi, 1 
deris (ratrem suum necessitatem pati e ciet 
scerg eua qb eo, quomodo charitas Dei mawt a? 
(Ibid. | 
INTERROGATIO CLVI. 


D Qui sunt. inimici quos diligere jubemar!? «t jw? 


diligamus inimicos nostros, prastantes 6i WP 

tantummodo, aut etiam affectum eis exhibui: 

sí hoc possibilé est fieri? 

Res». Ínimici proprium est edere et insidiri;* 
ideo omnis qui quomodocunque ledit aliquem 9" 
micus dicitur, maxime hi qui peccant, lsti P 
quod in se est, kedunt diversis modis, et insidis" 
vel his qui vident vel bis qui simu] vivunt. Bq 
miam ex corpore et anima constat homo, 
animau quidem diligamus, arguentes, e C039" 
Dentes, at omni modo ad conversionem eo pU" 
cantes. fecandum corpmé vero prestemus ei ^ 
ficia et misericordiam ; et, si, indigent, vicinm iP. 
niam nemo dubitat quiu charitas ip afierfa 8 p 





5H 


autem possibile sit, docuit Dominus per charitatem A 


Dei Patris et per suam obedientiam, disque ad mor- 
— tem, quam utique pro inimicis adhuc et impiis nobis 
sustinuit, sicut et Ápostolus testatur, dicens : Com- 
mendat autem Deus suam charitatem in nobis, quia 
cum adhuc peccatores essemus, Chris(us pro nolis mor- 
tuus est (Rom. x). Sed et nos ad hoc ipsum cohorta- 
tur, dicens : Estote ergo imitatores Dei, sicut filii cha- 
risshui; et ambulate in. dilectione, sicut. et. Christus 
dilexit nos, et semetipsum tradidit pro nobis hostiam 
ei oblationem Deo (Ephes. v). Nunquam autem prz- 
ciperet hoc justus et clemens Dominus, nisi utique 
etiam possibilitatem nobis donasset. Inesse enim hoc 
naturx: nostra ostenditur, cum etiam bestiis vel ani- 
malibus erga eos qui sibi beneficii aliquid przstite- 
runt inest naturalis affectus. Quis autem tantum be- 
neficii amicis prasstgt quaptum inimicis? cum nobis 
causa beatitudinis efficiatur illius de qua dicit Domi- 
nua : Beati estis. cum persequentur vos et exprobra- 
bunt, e& dicent omne malum adver&ua vos, mentientes 
propter me, gaudete et ezsultate, quia. merces multa 
est in eges (Matth. V. 
INTERROGATIO CLVH. 


Quid est quod dicit. Apostolus : Irascimini et nolite 
* peccare (Ephes. 1v) ; et, Sol nori occidat. super ira- 


cundiam vestram (Abid.), cum in aliis dixerit : Om. 


nis amaritudo, vel ira, vel indignatio auferatyr a 
vobis (Íbid.)Y. D: 


ita etiam Apostolus, cum prius meminisset antiqui- 
fatis, per hoc quod docitur : Irascimini et nolite pec- 
care (Ephes. Vw), paulo post addidit quod ex se erat 
€t quod nobis couveniret, dicens : Omnis amaritudo, 
et ira, et indignatio, et clamor auferatur a. vobia 
bid. — 7 ' 
uu INTERROGATIO CLVII. 
Quid est, Date locum ire 
Resr. Non resistere malo (Rom. xi), secundum 
quod scriptum est; sed et ei qui te percusserit in 
dexteram maxillam, praebere et alteram (Matt^. v), 
et implere ea omnia quie sequuntur : vel illud : Cum 
persecuti vos [uerint in sna civitate, fugite in alteram 
(Matth. x). | | | s 
: INTERROGATIO CLIX. 
Qua est differentia. amaritudinis, et furoris, et. ire, 
|. '7' *  elamoris et irritationis? Ut íÀ 
Res». Furoris quidem et irz differentiam puto in 
animo constare et motu : quia qui irascitur, intra 
animum suum 3dbuc yitium volvit; sicut ex hoc 
ipso judicatur quod dicit : Jrascimini et nolite pec- 
care (Psal. v); qui vero furit, amplius aliquid per 
motum gerit. Furor enim, inquit, eis secundam simi- 
&itudinem serpentis (Psal. vi). Vehementius vero fu- 
morem concitare, irritafio nominatur. Ámaritudo 
auteni illa esi, cun malitia in corde etiam arté qua- 


CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PR. ORIENT. 


543 
dam componitur et armatur. Como quoque est, - 
cum quis ira vel furore permotus, per vocis indi- 
gnationes, aut in blasphemiam, aut in maledictionem 
rapitur. 
INTERROGATIO CLX. 
Quis est qui a Domino beatificatur pocificus? 

Rzs». Qui Christi adjutor est, secundum quod di- 
cit Apostolus : Pro Christo legatione fungimur, tan- 
quam Deo exhortante per nos, obsecramus pro Chri- 
sto, reconciliamini Deo (I1. Cor. v). EA iterum : 4v 
slificati ex fide pacem habeamus ad. Deum (Rom. v). 
Jlla enim alia pax repudiata est a Christo, dicente : 
Pacem meam do vobís, non sicut hic mundus dat, 
etiam ego do vobis (Joan. xv). 

INTERROGATIO CLXI. 

Quomodo comierti quis. potest et fieri sicut. infaus ? 

Rzsp. Ipsa lectio Evangelii (Matth. xvi) docet 
nos omnem causam; in qua hoc ostenditur uti ne 
arrogantiam requiramus vel elationem, sed zequali- 
tatem natur: cognoscamus, et exsequemus nos eis 
qui videntur inferiores. Hoc enim est proprie in- 
fantium, zquales esse his quibus non nobililate sed 
setate junguntur ; donec protessu temporis et moni- 
torum nequitia elationis inficiantur venenis. 


INTERROGATIO CLXII. 


Quid est, prydentem esse sicw/ serpentem ek. eimplá- 
cem sicut columbam (Matth. x)? 


q Muse. Prudens quidem ui serpeng est, qui eum 


circeumspecte et considerate quis sint possibilia et 
quie honesta vel utilia pervidens, doctrinam suam 
dispensat, et aptat ea arte qua suaderi auditores ad 
obedientiam possint. Simplex autem ut coluinba est, 
qui nec in cor prorsus recipit cogitationem ulcis- 
cendi in eos qui kedunt; sed permanet in benefa- 
ciendo, secundum quod Ápostolus dicit: Vos ayiem 
nolite deficere benefacientes (Il Thes, n1). Dominus 
ad predicationem mittens discipulos, bxc eis pree- 
cipiebat : ubi sine dubio opuserat sapientia, ad sua- 
dendum eis qui docebantur; et patientia, adversus 
eos qui insidiabantur. Ut sicut síbi serpens per pru- 
dentiam intellexit quam personam ad persuaden- 
dum aggredi deberet (Gen. 1n), eam scilicet que 


D fragilior videbatur ad persuadendum, quo eam a 


Deo abstractam, peccato sociarel : ita et nos perso- 
nam, et mores, et tempus considerare et eligere de- 
bemus, et omni modo ita ordinare sermones nostros 
in judicio, ut possimus abstrahere homines a pec- 
cato et sociare Deo. 


INTERROGATIO | CLXIIL 
Quomodo debemus suscipere regnum Dei sicut 
infaus ? 


Rs. Si tales fuerimus ad doctrinam Bomini, 
qualis est infens in discendo : qui neque contradi- 
éit doctoribus, neque rationes et verba componit, 
&dversus eos resistens; sed fideliter suscipit 'quod 
docetur, et cum metu obtemperat et acquieseit- ^ — - 








545 


INTERROGATIO [CLXIV. 


Domino. dicente : Qui se exaltat, humiliabitur (Luc. 
xvin); et. Apostolo pracipiente : Nolite superbum 
sapere (Rom. xi). Et alibi : Arrogantes, superbi, 
inflati (1I Tim. ni). Et iterum : Charitas non in- 
flatur (1 Cor. xin); quis est elatus? et quis est ja- 

X Ctans vel arrogans ? quis vero superbus? et quis in- 
flatus vel tumens? 


"Resp. Elatus est qui seipsum effert pro his qu:e 
forte recte vel prospere gesta sunt, et pro boc ma- 
gnus sibi videtur et elatus; secundum illum Phari- 
&eum qui et ipse inflatus dici potest (Luc. xvm). 
Sicut et Apostolus Corinthios arguit, quibus dicit. 
Et vos inflati estis (I Cor. 1v). Jactans autem vel 
arrogans est ille qui non acquiescit his quz a prio- 
ribus vel majoribus statuta sunt pro utilitate com- 
inuni, nec acquiescit verbis Apostoli dicentis: Ut 
eadem sentiatis et unum sapiatis (Phil. 11); sed pro- 
priam quamdam vitam justitiz ac' sanctitatis inqui- 
rit. Superbus est, qui etiam nihil usquam in se vir- 
tutis ac rectorum gestorum habens, elatus est et 
erectus, et videri vult se plus esse quam est. Simi- 
lis autem esse huic potest etiam is qui inflatus di- 
citur vel tamens, secundum hoc quod Apostolus di- 
Cit : Sed inflatus est, nihil sciens (Col. n). 

INTERROGATIO CLXV. 
Quid est, Charitas non dehonestatur? 

Rzsp. Sicut quis dicat, de statu honestatis su: 
non deducitur. Est enim propria quzdam honestas 
charitatis, et habitus ejus atque ornatus : ille sine 
dubio quem per singulas charitatis virtutés enuntia- 
vit Apostolus (/ Cor. xni): quz singulz honestates 
quidam ejus sunt et ornatus. 


INTERROGATIO CLX VI. 


Scriptura dicente: Nolite gloriari neque loqui alta 
(1 Reg. n), et Apostolo confitente : Quia que lo- 
quor, non secundum Deum loquor; sed sicut in in- 

. Sipientia, in hac substantia gloriandi E Cor. x1). 
Et rursum : Factus sum insipiens gloriando (I1 
Cor. xn). Et iterum. ipso dicente : Quia qui gloria- 
tur, in Domino glorietur : qua est gloriatio in Do- 
mino et quc est culpabilis gloriatio ? (1 Cor. 1, 
I1 Cor. x.) 


. Rese. Apostoli quidem manifestum est. proposi- 
tum, quod adversus vitia loquebatur. Non enim ut 
seipsum commendaret hzc dicebat, sed ut quorum- 
dam insolentiam et arrogantiam retunderet. Gloria- 
tio ergo in Domino est, cum quis ea qua recte ge- 
rit non sibi, sed Domino ascribit, dicens : Omnia 
possum, sed in eo quime confortat Christus (Phil. wv). 
Culpabilis autem gloriatio est, et duplici ratione di- 
gnoscitur: vel secundum hoc quod dicit: Quoniam 
laudabitur peccator in desideriis anime suc (Psal. 
x) ; el : Quid gloriaris in. malitia, qui potens es in 
iniquitate (Psal. L1)? vel secundum illud, cum fa- 
ciunt aliquid boni operis : wt videantur ab homini- 
bus (Matth. v1); et per. hoc ipsum quod volunt lau- 
dari, gloriantur in his quz fecerunt. Sed hujusce- 
modi homines etiam sacrilegi designantur, cum 
gratiam quae a. Deo donata est propriam faciunt, et 


gloriam qux debetur Deo in semetipsos convertere 
conantur. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


5 
AÀ INTERROGATIO CLXWI. - 


Qualem intellectum vel prudentiam a Deo petere ds. 
bemus ? vel quomodo eam possumus promereri? 


Resp, Intellectus quidem quis sit ab ipso Domin) 
per Prophetam discimus, dicentem : Non glorietur 
fortis in fortitudine sua; neque glorietur dives in di- 
vitiis suis; sed in hoc glorietur, qui gloriatur, in is- 
telligendo et cognoscendo Dominum (Jer. ix). Euip- 
rum per Apostolum sic dicit : Sed intelligentet, que 

sit voluntas Domini (Ephes. v). Qui rursus ait : Pn- 
dentia carnis mors est, prudentia autem spiritu, 
vita est et pax (Rom. vin). Possumus autem l« 
modo promereri, si faciamus illud quod scripum 
est : Vacate et cognoscite, quoniam ego Dominus nw 
(Psal. x1y) ; et si credimus omne verbun Dei verun 
B esse : Si enim, inquit, non credideritis, neque inuli- 
getis (Isai. vu). 
INTERROGA TIO CLX VIII. ' 
Si Dominus dat sapientiam, et a facie qu scientia d 
intellectus est (Prov. x1); et si, alii. quidem pt 

Spiritum datur sermo saptentie, alii sermo scies 

tie (I Cor. xu) ; quomodo increpat Dominus duc- 

pulos suos dicens : Quia adhuc et vos insenuii 


estis, et non intelligitis (Matth. x)! et. Ápostolu 
culpat Galatas insensatos (Gal. 11) 

-Rrzsp. Si quis scit bonitatem : Domini, volet 
omnes homines salvos fleri, et ad agnitionem veri 
veritatis venire (I Tim. 1); et studium Spiritus sa 
cti didicit, qui unicuique dividit gratiam Dei; ist 
cognoscit tarditatem intellectus non ex culpa es 
descendere qui dona distribuit, sed eorum qui des 
dia et infidelitate sua id suscipere non merenur. 
Et ideo recte culpatur insipiens vel insensatus, qti 
velut sole orto claudit oculos suos ne videat, sed it 
. tenebris ambulet. ' 

.INTERROGATIO CLXIX. 

Si ab aliquo quid beneficii. consequimur, qum 

poterimus et Domino digne et integre gratias agtt, 

et. ei qui beneficium prestitit? Qualt menu v) 

debemus in utroque? 

Resp. Si Deum auctoritatem et consummaloren 
omnium bonorum esse credamus; eum vero d 
quen boni aliquid consecuti sumus ut mipistrum IX 
grati: et muneris agnoscamus. 

INTERROGATIO CLXX. 

Quid est dignum. vel sanctum, Greci. ómuy dictt! 
et quid est justum? 

D Rz». "Occ quidem, id est, sanctum vel dign 
esse arbitror hoc quod decet et debetur ab inferi 
hus deferri superioribus, secundum banc ipsum rt 
tionem qua eminentiores videntur. Justum am 
hoc, quod operis pro merito unicuique tribu. 
Et in illo quidem alio optimorum quorumque ind 
catur obsequium, in hoc vero tam boni quan mal 
retributio designatur. 

] INTERROGATIO CLXXI. » 

i um canibus, el miltit mary? 
girl 'oorcos (Matth. vir)? aut. quomodo Él 
dit illud quod additur : Ne [orte conculcen 
pedibus, et. consersi diarumpant vos? (Ibid.) — 

Resp. Manifeste nobis tradidit Apostolus eX ii 
quze adversus Judzos dicit: Quia qui in lege 909 


C 








CODEX *REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 546 


ris per prevaricationem — legis Deum | inkonoras A gotio hanc sententiam. Acquiescendum est enim et 


(Rom. n). Injuriam ergo hanc quam per prevarica- 
tionem legis verbo Dei inferre dicuntur hi de quibus 
sermo est,. prohibet hic et abdicat Dominus. Et 
quia evenit ut etjam infideles et non credentes, cum 
vident nos prevaricari mandata, contemptum ha- 
beant religionis et doctrine Domini, et ex ipsis his 
arguunt nos qua scripta sunt in lege nostra, et vel- 
ul rumpant nos, et afficiant exprobrantes et con- 
fundentes, tanquam legis propriz transgressores. 


INTERROGATIO CLXXII. . 


Quomodo Dominus aliquando quidem prohibet portari 
sacculum vel peram in via (Luc. x); aliquando 
autem dicebat : Sed nunc qui habet sacculum, tollat 
similiter et peram : et qui non habet gladium, ven- 
dat vestimentum suum, et emat gladium (Luc.xxi). 


Sancto Apostolo dicenti : Sive manducetis, sive bibatis, 

sive aliud quid faciatis, omnia in gloriam Dei facite (1 
Cor. xiv). Et iterum : Omnia ad. edificationem fiant 
(1bid.). Nihil ergo vel ot10se vel inutiliter agendumest : 
sed certus quis, et certo tempore, et certo in loco, 
et certis personis vel apparere , vel loqui debet : ut 
excludatur omnis nefanda suspicio, et servemus sine 
offensione esse apud omnes, et ad edificationem 
fidei unicuique apparere. Certe solum ad solam ac- 
cedere, nulla religionis ratio permittit. Melius est 
enim esse duo quam unus : simul enim et fidelius 
et tutiüs res geritur. Ve enim uni ; quia si ceciderit, 
non est alius qui erigat eum (Eccle. 1v). 


INTERROGATIO CLXXV. 


Rrse. Hoc explanat ipse Dominus dicens (lbid.) : B Si quis habet aliquod vitium quod. corrigere non po- 


Quia oportet adhuc compleri in me quod dictum est ; 
quia cum. iniquis deputatus est (Esa. 111). Denique 
posteaquam completa est prophetia de gladio ait 
ad Petrum : Converte gladium in. locum suum. Om- 
nes enim qui gladium. accipiunt, in gladio peribunt 
(Matth. xxvi). Ita ut non videatur preceptum esse 
quod dieitur : Nunc qui habet sacculum, tollat similiter 
et peram ; Et qui non habet gladium, vendat vestimen- 
ium suum, à emat gladium ; sed prophetia przedi- 
centis Domini, quia futurum erat ut apostoli, obliti 
gratie Domini etlegis ejus, assumerent gladium. (uod 
autem videtur quasi imperativo modo dici propo- 
sitio hec verbi futura , in Scripturis propheticis 
satis frequenter invenitur, sicut est illud : Fiant filii 


ejus orphani , et diabolus stet a dextris ejus (Psal. C 


cvi) ; et multa alia similia. 


INTERROGATIO CLXXI. 
Quid est, Panem substantivum da nobis hodie, quod 
in oratione dicere jwbemur ? 


Rrse. Cum operantes manibus memores simus 
Domini dícentis : Nolite solliciti esse anime vestra, 
Quid manducetis , aut quid bibatis (Luc. xu). Et 
Apostoli przcipientis : Operamini, ut habeatis unde 
prestare possitis necessitatem patienti (Ephes. 1v). 1d 
est, cum non ad proprios usus, sed pro mandato Do- 
mini operamur : Quoniam dignus est operarius mer- 
cede sua (Luc. x): tunc. substantivum panem , id 
est, qui vitam quotidianam substantie nostra: con- 
ferat, a Deo poscimus , et non a nobis ipsis presu- 


inimus ; sed ut necessitati , in quantum sufficit, sa- D 


tisflat, et agnoscamus eum qui sufficientiam prestat. 
INTERROGATIO CLXXIV. 


Si omni volentj accedere ad sorores oportet indulgere : 
an certis quibusque et personis et temporibus? vel 
quomodo videnda sunt. sorores ? ' 


Ruse. De his superius diximus jam sufficienter, 
quia nec ad virum vir accedere utcunqué et sime 
causa ex arbitrio suo vel potestate debet, sed cum 
omni observatione, probante eo qui praest ; id est, 
ut vel prosit quis ei quem videt, vel proficiat ex eo. 
Quanto magis erga mulieres id observare convenit 
maejore cautela. Si quis ergo meminerit Domini di- 
centis: Quia de omni . sermone otioso reddes ratio- 
ferm in die judicii (Matth, xn), timebit in omni ne- 


test, et [requenter notatus in pejus proficit , ei eum 

eazpedit intermitti ? 
. Rzsr. Et de hoc alibi jam diximus quia oportet 
peccantes corripere patienter, secundum eum quem 
supra ostendimus modum a.Domino positum (Matth. 
xvni). Quod si non sufficit *ei ad emendationem , 
sicut ilfi Corinthio (J/ Cor. n), objurgatio hzc quz 
fita pluribus ; sicut gentilis de reliquo et publica- 
nus haberi debet, qui ejusmodi est. Quia ei parcere 
quem Dominus condemnavit nulli tutum.est , maxi- 
me cum Dominus dicat : Quia expedit unicuique ut 
unum oculum, aut unam manum, vel unum. pedem 
perdat , et ita. intret in regnum (Matth. xvii), quam 
dum parcit uni ex his membris, totum corpus mit- 
tatur in gehennam ignis, ubi est fletus et stridor den- 
tium. Sed et Apostolus de his ipsis testatur, dicens : 
Quia modicum fermentum totam massam corrumpit 
(Gal. v). 

INTERROGATIO CLXX VI. 

Si quis contristetur quia ei non permittitur facere illud 


quod non potest apte et recle facere, si debemus ei 
permittere ? ' 


Res». Et de his jam dictum est in multis, quia 
propria voluntate nulli quidquam facere permit- 
tendum est , sed judicio et probatione, vel multo- 
ruin, et eorum qui presunt. Quiautem non obtem- 
perat his, sententiam prasumptoris et contradicen.- 
tis excipiat. ol 

INTERROGA TIO CLXX VII. 


Quomodo debent fortiores fratres infirmitates infirmo- 
rum portare ? 


Rzsr. Portare est tollere et curare, secundum 
quod scriptum est : Ipse infirmitates nostras tulit, et 
egritudines nostras portavit (Isa. vu). Non quia in 
.gemetipso susceperit infirmitates, sed quia abstulit 
eas ab his in quibus erant et curavit eos. Ita ergo et 
hic poenitentia interveniente curabuntur infirmiores, 
ex constantia et integritate fortiorum : qui dicuntur 
portare, id est , exportare et'auferre infirmitates 
eorum qui invalidi sunt. 

INTERROGATIO CLXX VIII. 


Quid est, Invicem. onera vestra portate Mecic ix) ? et 
quam legem Christi adimplebimus hoc [facientes ? 


Res». ldem est quod in superioribus explanavi- 
nius. Gravia enim gunt onera peccati quee trahunt 


ees. 
- 








541 


8. BENESICTI AAA TES ANDUNENGIS 


v 


sudimátn fà SUORMRINKA $eferti: quie à Wobis TAVI- A (T Cor. 11). Ex Donfeus nfhifoithets : Vtta 3A pos- 
cem auferimhis wt ortoWs, IM Vet expórtaimus, &d — vidi elo w rielpso fücere qiridipirürh (oas. vj. Ek var- 


'eonversiohef $Xovothhtés eos qui peccant. Portáre 
autefh fro 4àferre eLexpértire consuetudo e&t etiam 
ritu roVisiéiàtitf Vici, Nicüt ét egó sspe àudisse 
9ié mtm$Ai. Tekerh aátem Christi replere, ilfius qui 
Vixit : Noh veri Vocare juitos, ed peccatores $n po- 
Witenfilfh (Lic. v) 
INTERROGÀTIO CLXXIX. — 

Domiho docenfe tibs , brandum esse ut ne intremus ih 

tentatif'nem; sed aportet orare ne. accidant nobis 

dolores corporales ; vel si inciderimus in. eos, quo- 

modo aportet ferre? — 

Resp. Non discrevit tentationum qualitatem , sed 
generaliter precepit orandum esse nme intremus 
in tentationem. Si vero inciderimus , ut det nobis 
exitum évadendi; et ut sustinere possimus , a Do- 
mino posci oportet, ut possimus implere quod est 
dictum : Quia gwipermanserit in finein, hic salvus erit 
(Mau. x). TERREA bi . 
uu INTERROGATIO CLXKX 
(Quis est adversarius noster ? et quomodo ei consentire 

debemus in via ? 

Ws. Hic specialiter Dominus eum , qui auferre 
quid a nobis cónatür , adversarium nominavit. Cón- 
. Sentimius autem ei, $i servémus preceptum Domini 
diceütis : Si quis autem voluerit tecum judicio coh- 
tendere, el auferre tünicahn tuam, dimitte ei et pallium | 
(Matth. v). Quod ét in. omnibus fldeliter observari 


oportet. ! 
" INTERÉOGA TIO CL&XXI 
i bonum eit statuere ad. certum | s, verbi ! 
abstinere sé táli vel tali cibo doe pota m 
Resb. DOmfio Witbnte : Non Wt factam volüntatem 

meam , sed. voluntatem ejus qui me misit (Joan. vi), 

omnis hujusceriodi definitio incongrua est. Quod 

sciens David, dicebat: Juravi, et etatwi custodire 
judicia justitie tue (Psal. xvm), et non mes volun- 
tatis. Et. icermt DontW& : Non. mea volüntak ; eed 

tua. fiat (Lec. xx) 

INTERROGATIO CLXX XII. 

Si quis voluntate. peccaverit, condemnatur? dn vtiath 
ille qui per ignorantiam extra. veritatem aliquid 
fuerit. locutus ? 
Resp. Judicium Dei etiam in his qui per ignoran- 

tiam peccant manifestum est, cum dicit : Quia qui 

nescit, et non. fecerit digna, plagis vapulabit paucis 

(Luc. xu). Ubique tamen digne gesta penitentia ve- 

ni? spem praesumat. 


. . . ANTERROGCATIO CLXXXMI. 

Si quis cogitaverit tentat facere adiguid, et non fece- 

ri, 8$ et spse niendax judicandus est ? 

, WesP. Si secundum mandatum est quod cogitavit 

facere, non ut mendax, sed ut contemptor a Domino 

condemnatür. 
...— INTERROGATIO CLXXXIY, 

Si quis preventus (uerit ut definiat aliquid agere 
eorum qut non placent Deo, quid oportet magis ir- 
rifum revocare , quod male fuere definitum, àn 
Itmore €0, ne meridáx yit, implere peccatum? 
Ree». Cum dieat Apostoles : Non quod ek mbis 

dpeis donej simus cogitare aliquid. quasi ex. nob 


*wam: Verba (im 'éjo lojuor vols, 'à fie 9S6 Won 
Voquor (Joah. xiv). Etin alio quoque toto : Déscendi 
de colo, non sit faciaín voluntatém meáfn, sed volus- 
tatem ejus (i me fnis "IPhtris (Jüah. vi) 5. porni- 
tentiam) debel sere priWàó, dei fta M'NjUId temere 
"definfit, quódcünque illud faérit quod defiaitWM est. 
Quía ne ipsà quidem bonà propria auctoritàté et de- 
finitióne Yácere oportet; mufto autem mais eà quz 
non placent Deo, &tatueré hon fce. (Kia autem opor- 
tet et in irritum revocare quicunque ek prirsenb- 
tioné cotra mandatum Domi Btatuántüt , Yoani- 
feste ostenditür in apostolo Petro ; quitemere quidem 
statuerat et dixerat : Nonlavabis pedes eos in. eter- 


B. nm (Joan. xiii). Audieás autem & Dominó definitam 


sententiaih : Quia si no& lavero te, ttonhatiebis partem 

-Anecnm (Toid.) , stàtita mutavit definitionem soam ei 

git : Domine, toti tentum peden, ved & Shantib , vt 

eaput (foid.). 
INTERROGA TIO CLXXX V. 

Y is cit commissa ekt dispetisatio éorum tke Domino 
offeruntur, necessitatety babet, implere quod. dici 
mandalum : Omni petenti te da: et eum. qui vult 
abs te mutum sumere non avertas. 
fsp. Hóc quod dictum est: Omni petenfi te da 

(Luc. &5) : Et : volentem mutuari bs te , nio avertas 

(rar. v) ; düàsi tentationis habet Yoctià , sicul ez 

Uüsequentbus demonsiràtur. Propíer malos enim 

preceptum est, non principaliter, sed quasi quod in 

hécessitaté fleri debet, prinéipale énim praeceptum 

Domini est: Verde oinnia tua bona, et da pawperibus 

(Matth. xix). Et. iterum : Vendite bona vestra , et 

date eleemosyBetm (Luc. xn). Orod'ergo aliis delegatum 

est vel deputàtüin, in àlios transferre non est absque 
discrimine, Domino dicente : Quia non sum missus, 
nisi ad oves perditas domus Israel. Et quia mon est 
bonum tollere panem filiorum , et miltere. canibus 
(Matth. xv); sed et abs te ipsc judicare debes qued 
justum est. vu u 
JNTERRÓGATIO CLXXXVI. — 

Quod si frater nihil habens vroprium petgtur ab ali- 
quo hoc ipsum quo vestitus est , quid debet facere, 
müzilhe 5i hudus sit ille qii peti? 

Resp. Sive nudus, sivé thafas, 18 e&t, Bivé. veram 
fhecessilatem pátiatur , 5ivé fafit , Vel si dud atiod 
est, &emel dfictàm est quia dàré vel áccipére non est 
omínfoYa, sed illhós solius C0) cófnnssmà est fstud 
officium. Qui utique cuta omni providéntia et cautela 
hiujüscemodi dispénsàtiónem debét implere, ut pos- 
sit unusquisque im quo voeatus 6st permanere. 

INTERROGATIO CLXXXVII. 

Quomodo potest quis sine charitate tantam fidem ha- 
bere, ut montes, trans[erat, aut substantiam suam 
pauperibus dividat, et corpus suum trüllere wt ar- 
deat (1 'Cov. £m)? 

Resp. Bi inemores simusDommi diéhtis : Faciunt 
eirith orknià, vt videantur àb hominibus (Matth. xxm). 
fed et iliud quod respondit fiis dicentibus * Domine, 
wonne ih tuo nomine damonia ejectinus ? & in tuo no- 
hine virtutes multas. fecimw (Matth, vir)? eum ait 





Ys 


5 CODEX RPGUEARCM, —— VAR r. REGULE Pb. ORIENT. — | 8 
ad eoa : Nescio $$ &hde sra ; hon quia mentiti A delifiquat aliquis, vel Tn Aliürà, sHnilftét eótlristàtur 


sint, éd qufa Di pFàtià abusi sunt àd proprias vo- 
luntate$ , Quod utiqué alienum est à charitate Dei. 
Si ergo horum meminimus, facile quz dicta sunt ad- 
vertimus. Quia autem gratiam Dei vel donum acei- 
piunt etiam indigni, non est novum aut mirum. Deus 
enim in tempore hoc benignitatis et patienfiz sum, 
etiam. solem suum oriri (acit super bonos et malos 
(Matth. v). Interdum autem etiam ad profectum 
eorum qui adhuc infideles sunt, ut gloria ejus multi- 
plicetur, secundum quod et. Apostolus dicit: Quis 
quidam per invidiam ei contentionem , quidam. cxtem 
propter bonam voluntatem Christum annüntiant (Phil. 
1) ; et addidit dicens : Verumtamen omni modo sive 
occasione, sive veritate Christus annuntietur , in hoc 
ego gaudeo (Ibid.). 
INTERROGATIO CLXXX Vl. 


Quis est qui abscondere dicitur talentum et propterea 
to condemnatur (Mátrh. xxv)? — — 


. Resp. Qoi quameunque gratiam Dei detinet et 
assumit in suis usibus, et non ad aliorum utilitàtem, 


iste tanquam oceulteti talenti'erimine condemhetur. 


.INTERROGATIO CLXXXIX.: 
Quid est immundktia, et quid est impudicitia ? 

Resp. Immuenditiam quidem lex ostendit. Hoc enim 
powáne usa est super his qui invili per aturàlem 
necessitatem patiebantur ea qux homines pati con- 
sueveru&t. inipudteitia vero Mihi videtur esse, cum 
quis naturalem Hbidimis mottm impudentius et inve- 
recunditis coneitat et irritat. | 
| INTERROGATIÓ CXC. " 
Quid est proprium furoris ? et quid est proprium ini- 

gnationis juste? et quomodo aliquoties quasi ab 

indignatione incipientes inveniuntur decidere. in fu- 
* foren í 


Re$e. Furoris quidem proprium est , concitatio 


. nitas mala meditántis adversus eum, qui se conci- 


tat et irritat. Indignationis vero jusie proprium est, 
peecaátem córripere eo àlfectü vel proposito quo 
avertimur à peccatis ; ét quod displicet nobis , quod 
non recte gestimn ést. Quod autem interdum a bono 
ineipie&s anita decidit in malum, nihil mirum est. 
Máltà ehím inveniés hüjuscemodi, propter quod me- 
minis&e oportét Sácro Scripture, dicentis : Juxta 
semitam &cándülum posuerunt mihi (Psal. cxxxvun). 
Et iterum: Nisi enim quis legitime certaverit, non 
coronabitur (II Tim. Y). Etideo in omnibus ob- 
servánda ét rerum inénsürà, et tempus, et ordo 
quia ex illiqüà horum causa accidit ut id quod videter 
bonum inveniatur malum. 

INTERRÓGATIO CXCI. 

Ex quibus fructibus probari debet à Qui ex affectu 
arguit (ratrem peccantem ? 

Res». Primo omnium .ex eo quod preecipuum est, 
si cum misericordia redarguit, et est i eo if&d quód 
dixit Apostolus: Qwia ei patitur s^um membrim, 
compatiuntur omnia membra (11 Cor. Xny. Vel ilfad : 
Quis scandalizatur , et ego non. &ror? (11 Cor. x1.) 
Tum deinde, siin omni peccato similiter afffigittr et 
contristatur, et erga omnes qui peccant, vel si án sà 


et luget. Et &i árgüens observat llla regulam quam 
Dónihüs posuit, id est, ut Intér &emetipsum solum, 
Vel 'a!ió uno, vel düobus Adhibitis (Matth. xviu). 
Super omnia autein, si observat quod dixit Àposto- 
Tus : cum omni patientia (II Tim. 1). 
INTERROGATIÓ CXCII. 


Si oportet eos qui ingrediuntur ad fratres statim ar- 


tificia discere ? 

Resp. Qui présunt, probent ; ut que sociari vo- 
]ueritit corpori comgregationís, artibuserudiant diver- 
sis, secundam modum et. qualitatem droprite tatis 
et conditionis : ut verbi grátia :'si sid medWanda tel 
agenda spiritualia minus inveniator idoneus, alterius 
negotii sollicitetur occupationibus , me terpentem 


ij otio atque vacantem Satanas expositum quódarántodo 


Buís Wis occupet.. Dicit enim Apóstolüs : Qui non 

laborat, non manducet (HI. Thes. im). Et Salomon : 
Üfiositas inimica est anima. 

.. [NTERROGATIO CXCII —— | 

Si quís non desiderio corrigendi fratres arguat eum 

qui delinquit, sed sui vitii explendi gratià; quomodó 

oportet hunc corrigi, si post multam communicatio- 
nem in eisdem permaneat ? 


Rs», Iste velut suis commodis prospiciefis et phi- 
maius desiderans notetur, et emendationis ei modW$ 
ex iustitutionum discipulis intimetur. Quod si per- 
manserit in obstinatione, manifesta est $ententia 
eorum qui non ponitent pro delicto. 

INTERROGATIO CXCIV, 


. Qualibus correptionibus uti oportet inter fratre& ad 


emendationem eorum qui delinquunt. 

Resp. Hoc $it in judicio pósitüm torum qui prs- 
sunt, vel quanto tempore , vel quati iiodo corripi 
debeant : quia et jetas et eruditio meltam haberi 
facit differentiam penitentia. 

. .. INTERROGATIO CXCY. 

i in omni peccato , sive secundum*cogitetiones, iive 

secundum verbum, sive secundum actum, Satanam 

in causa esse convenit dici? 

Resp. Generaliter arbitror quod S&tanas fjse per 
seipsum causa peccati existeré nulTl potest 5 sed mo- 
tibus anim: nostre , sive naturalibus , sive etigm 
ex vitio conceptis abutítur ad voluntatem malitiz 
sue ; et de nostris nos motibus, si forte non vigile- 
mus, trahit in hoc quod ipsi gratum est, id est , in 
peccatdmh. Natüralibus ergo motibus nostris ebu- 
titür : sfcut illud quód in Domino facere conatus est, 
cum eum seéhsisset esuriré , ait ad eum : Si Filius es 
Dei, dic ut. lapides isti panes fiet (Matth. 1v). Moti- 


bus autem ex vitfo conquisitis abutitür, sicut fecit. 


jià Juda : quem «quoniam cupMfumn vidit et ávàritiz 
morbo :xgrotantem , abusus hoc vitio ejus, usque 
ad prodittonis eum, ob trigintà argenteorum lucrum, 
pertraxit ruinam (Luc. xxt). Quia autem. mala ex 
nibis ipsis oriuntur, manifeste ostendit Dominus di- 
céhs : itia de corde procedunt cogitationes malc, et 
réliquà. (Matth. xv.) Woc. autem accidit eis qui pér 
negligehtiam ineulta ét squàáfentià. naturalium in se 
bóhorum semina. derelinquutt,, dicente Saloihone : 
Quia sicut agricultura , ita vir insipiens; et. eieut 





551 


eam, fiet deserta , et ascendent. in ea spine , et. erit 
derelicta (Prov. xxiv). Huic ergo animze quie ex hu- 
jusmodi negligentia squaluerit, et in desertum vene- 
nit, consequens est suspicere illam sententiam qua 
dicit: Spine et tribuli oriuntur in te (Gen. 13), et 
pati illud quod scriptum est : Exspeciavi ut faceret 
wvas; fecit autem spinas (Isai. v), de qua dixerat : 
Plantavi vineam Soreth, et. tunc merito dicetur ad 
eam illud quod per Jeremiam predictum est a Do- 
mino, dicente: Ego te plantàvi vineam f[ructiferam, 
lotam veracem, quomodo conversa es. in amaritudi- 
nem vinec aliene (Jer. 1). 


INTERROGATIO CXCVI. 
Si quis relinquens. fiscalia debita, intret ad. fratres, 

e! parentes ejus pro ipso exigantur et tribulentur ; 

si non affert hoc culpam aliquam, vel his qui eum 

susceperunt, vel illi ipsi qui ita. egerit? 

Rrse. Dominus noster Jesus Christus his qui in- 
lerrogaverunt se: Si licet dari censum Cesari, aut 
89n ; ait : Ostendite mihi denarium, cujus habet ima- 
ginem et. subscriptionem (Matth. xxi)? Cum autem 
dixissent quia Cesaris, respondit dicens : Reddite 
ergo que Cesaris sunt, Cesari, et que Dei sunt, Dco 
(Ibid.). Et hoc ergo manifeste docemur quia hi ob- 
Doxü sunt tributis Cesaris, apud quos invenitur 
Cesaris census et imago. Si quid ergo tale etiam 
iste veniens ad fratres secum detulit, obnoxius est 
ad exsolvendum debitum. Si vero omnibus derelictis 
in manibus propinquorum abscessit, nullus vel ipsi 
vel fratribus scrupulus debet existere. 


. INTERROGATIO CXCVII. 

Si oportet eum qui pr&est, extra eam que sororibus 
pre'est, loqui. aliquid quod ad edificationem fidei 
pertineat virginibus ? 

Res». Et quomodo servabitur preceptum illud 

Apostoli dicentis : Omnia vestra honeste el secundum 

erdinem fiant (1 Cor, xiv)? 


INTERROGATIO CXCVIHI. 


Si convenit eum. qui praest cum ea que sororibus 
praeest frequenter. loqui ;. et mazime $i aliquid de 
fratribus pro hoc eduntur? 


Res». Apostolo dicente : Ut quid enim libertas meg 


j'icatur ab alia conscientia (Jj Cor. x)? bonum est. 


imitari eam dicentem : Quia non sum usus potestate 


. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS - 
tinea, ita homo cui deest prudentia ; et. si relinquas A 


tst 
INTERROGATIO CC. 

Si oportet gesta turpia vel obscena confitentem invere- 
cundius pronuntiare omnibus, aut certis quibusque 
et quibus illis? 

Res». Confessio peccatorum hanc habet rationem 
quam habet vulnus aliquod corporis vel pássio quz 
medico demonstranda est. Sicut ergo non omnibus 
quis vitia vel vulnera corporis sui revelat, nec qui- 
buslibet, sed his tantummodo qui summz periti 
testimonium habent, et curz ac medelse disciplinam; 
ita et confessio peccatorum fleri debet apud eos 
tantummodo qui curare hec prxvalent ac emendare, 
secundum quod scriptum est : Vos qui fortiores estis, 
infirmitates. infirmorum portate (Gal. v1), hoc est, 
exportate et auferte per curationem. 

INTERROGATIO CCI. 

Si ignorante matre seniore presbyter aliquid feri 
pracipiat sororibus, recte videbitur indignari senior 
maler cum ipsa nescierit ? ) 
Resp. Et valde : alioquin janitori przcipit frustra 

ut vigilet, si alius in domo vult quodlibet disponere. 

Sic et Aaron cum absente et ignorante Moyse in po- 

pulo quippiam przsumit (Exod. xxxn), conflam 

idolo, tam super se quam super reliquum populum 
inducit grave peccatum. Ab hoc idololatrie reata 

Paulus Corinthiis provisum esse voluit, quibus pro 

corrigendo eo qui patris uxorem violaverat, licet 

corpore absens scribit : Congregatis vobis ex meo spi- 
ritu, cum virtute Domini nostri Jesu Christi (4 Cer. 

im). Timotheo etiam quamvis proposito omnibus, de 

wiendo modico vino preeipit. Quaedam ordinantnr 


. C a diversis personis, disponente seniore, qui habere 


possunt congregationem ; qusedam vero nullatenus, 
nisi preesente seniore, et precipue in conventu so- 
rorum. Siquidem discipuli, qui etiam potentia vir- 
tutis Dei multa signa operabantur, a quodam spiri- 
tum immundum ejicere non possunt, nisi prius ma- 
gister bunc ad se allatum reddidit sanum (Maitá. 
XVii). Ne vero persona potens disponere per se quid 
presumat in congregatione, absque eo ad quem cura 
pertinet animarum, hinc -colligitur, quoniam rarius 
sanitates contulit Dominus a' majore persona roya- 
tus, ut reguli filio et servo centurionis, quam forte 
his qui, liberi ab imperio alieno, suo vivebant arbi- 
trio, ut docet mulier illa peccatrix qua per se cur- 


mea, ne offendiculum aliquod darem Evangelio Christi D rit ad medicum salutis. 


(H Cor. ix). Et quantum. &eri potest, et rarius vi- 


dendz sunt, et brevior est sermocinatio instituenda. 


INTERROGATIO CXCIX. 


Si oportet, cum aliqua soror confitetur quodcunque 


delictum suum presbytero, etiam matrem thonasterii 
adesse ? 


Res. Honestius mihi videtur esse et religiosius, 
ut per séniorem matrem presbyter, si quid illud sibi 


videtur, statuat, et modum vel tempus poenitentia 
imponat ad emendationem ejus quz corrigi desiderat 


a péccato. Non est enim honestatis, ut arbitror, aut 


ordinis, ut aliquis sine testimonio matris illius, qua 


Przest, vel cum paucis, vel cum pluribus statuat 
aliquid, vel loquatur. 


INTERROGATIO CCLII. 


Si potest impedire propositum sancti hominis Satanas, 
wia scriptum est : Ego quidem Paulus semel et 
is venire volui ad vos et impedivit nos Satanas 


(1 Thess. u). 

Rrse. Eorum que in Domino geruntur quzdam 
quidem solo proposito et judicio anims efficiuatur, 
quzdam etiam per corpus adimplentur, id est, vel 
labore, vel patientia corporis. Quzcunque ergo in 
animae proposito consistunt ; h»c impedire nullo 
modo potest Satanas; ea vero quz etiam ministerio 
corporis adimplentur, frequenter, permissu tamen 
Dei, impediri Possunt, ad probationem ejus qui un- 
peditur, ut appareat si a bono phoposito nequaquam 
per hujusmodi impedimenta. mutatur, Sicut hi qui 





— 


55$ 


super petram 'seminati dicuntur, quod ad prsesens A 


quidem audientes verbum cum gaudio susceperunt, 
facia autem tribulatione vel persecutione, continuo 
recesserunt (Luc. xvin). Vel certe si permanserint 
in bonis, majoribus premiis digni sunt, quasi in 
certamine viceriot : sicut. et ipse Apostolus, cum 
frequenter proposuisset Romam proficisci, et prohi- 
bitum se esse fatetur, tamen non cessavit a propo- 
sito usquequo quod proposuerat expleret (Rom. 1). 
Sed per patientiam sustinuit, sicut sanctus Job, qui 
tanta a diabolo passus est, cogente se loqui aliquid 
impium adversus Deum, et in nullo penitus, nec in 
sermone quidem, regulam pietatis excessit, quo mi- 
nus ea sentirei de Deo qua pia erant. Sicut scri- 
ptum est de eo : Quia in. his omnibus nihil peccavit 


Job labiis suis in conspectu Domini, nec dedit insi- B 


pientiam Deo (Job 1. 


CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. OCCIDENT. 


554 
INTERROGATIO CCIII. 
Quomodo fit aliquis in praesenti seculo stultus? 


Resp. Si timeat sententiam Domini dicentis : Ve 
qui prudentes sunt apud seipsos, et in. conspectu suo 
sapientes (Isa. v). Et imitetur eum qui dixit: Sicut 
jumentum factus sum apud. te (Psal. xxn). Et om- 
nem arrogantiam prudentie abjiciens, non prius 
credat sensibus suis inesse aliquid boni, quam man- 
dato Domini illuminetur, ut intelligat quid est quod 
placeat Deo, sive in opere, sive in verbo, sive iu co- 
gitatione, secundum quod et Apostolus dixit : Confi- 
dentiam autem talem habemus in Christo ad Deum : 
non quia a nobis ipsis idonei sumus cogitare aliquid, 
quasi ex nobis; sed sufficientia nostra ex. Deo est (11 
Cor. in). 

Explicit Regula sancti Basilii episcopi. 





CODICIS BEGULARUM PARS SEGUNDA 


REGULJE SS. PATRUM OCCIDENTALIUM: AD MONACHOS. 





SANCTORUM 


AURELIANI ET FERREOLI 


ARELATENSIS ET UCETENSIS EPP. 


REGUL/E AD MONACHOS. 


(Vide Patrologie tom. LXVIII, col. 385, et tom. LXVI, col. 959.) 


SANCTI COLUMBANI 


ABBATIS ET CONFESSORIS 


REGULA C(ENOBIALIS CUM P(ENITENTIALI. 
(Vide tom. LXXX Patrologia, col. 299.) 











REGULA TARNATENSIS, MONASTERBII. 
(Vide tom. LXVI Patrologia, col. 9T'l.) 





SANCTI ISIDORI 








HISPALENSIS EPISCOPI 


REGULA MONACHORUM. 


DE ISIDORO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMONIA. 


— —ÁCÓQlfnaÓÀ— 
" Martyrologium Rom. pridie Nonas April. 
Hispali in Hispania S. Isidori episcopi, sanctitate et doctrina conspicui ; qui zelo Catholicze fidel, et ob- 


servautia Ecclesiasticae discipline 
PatuoL, CIII, 


ispanias illustravit. 


18 


555 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 556 


Braulio Cesaraugustan. Episcopus In prenotatione librorum S. Isidori, 

Isidorus, vit egregius, Hispalensis Ecclesi episcopus, Leandri episcopi successor et germanus, florvit 
a tempore Mauritii imperatoris , et Reecaredi regis : in quo quiddam sibi antiquitas viadicatit, imo nestrum 
tempus antiquitatis in eo scientiam imaginavit : vir in omni elocutionis genere formatus, ut imperito do- 
etoque secundum qualitatem sermonis existeret aptus; congrua vero opportunitate loci incomparabili elo- 
quentia clarus. Jam vere quantus sapientia fuerit , ex ejus divemis studiis et elaboratis opusculls perfacile 

rudens lector intelligere poterit. Denique de iis quee ad notiUam nostrum venerunt, ieta commemoravi... 
Monasticz Regule librum unum : quem pro patrix usu et invalidorum animis decentissime Lemperavit, elc. 
Obiit temporibus Heraclii imperatoris, et Christianissimi Chintiliani regis, sana doctrina prestantior cuu- 
ctis, et copiosior operibus eharitatis. 

Sanctus Benedictus Anianensis abbas in Concordia Regularum , et Smaragdus menaehus ia Comment. ad 
Regulam sancti Benedicti, ubique hanc sancti Isidori Regulam citant. 





OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM 





Auctor hujus Regul: est sanctus Isidorus Hispalensis episcopus , et sancti Leandri it episcopatum sue- 
cessor, ejusque frater uterinus, anno 656 defunctus, et fastis sanctorum ascriptus. Sanctissimus enim epi- 
scopus hanc Regulam scripsisse videtur ante adeptum episcopatum , cum a teneris annis monasticam vitam 
secutus sit; sed utrum in hoc cenobio Honoriacensis tirocinium posuerit, merito dubitatur : eum ad ejus 
dem monachos instruendos Regulam prxsentem composuerit xximn capitulis comprehensam , atque alias 
vitz: monasties normas a eapclis Patribus scriptas suis monachis summopere commendet, prout ex prafa- 
tione constat. Et quidem, quamvis modo ignoremus hujus monasterii situm, tamen illud Benediciinis insti- 
tutis imbutum facile supponere possumus, cum Regula sancti Benedicti jamdudum per àanctum /Emilianum 
apud Hispanos promulgata fuerit, atque sanctus Leander eaindem amplexus sit. Denique, si hanc sanrti 
Isidori Regulam recte zttetdamus, tunc et illam ex disciplina, Benedictina desumptam agnoscere debemus ; 
nam eodem modo manuum laborem, jejunia, lectiones, divinum officium aliaque munia monastica prz- 
scribit : vult atiam monachos in eodem «armitorio pausare, in eadem mensa reficere, aiqué singulis denis 
decanum invigilaré mandat. Qux» omnia ex Regula sancti Denedicti desuinpta esse videntur, quam proin 
Suis monachis observandam proposuit, paucis superaddiis loco et. regioni inagis accommodatis. Unde 
non desunt auctores asserentes utramque Regulam simul in eodem monasterio observatam fuisse. 

Ad Regulam sancti Isidori addendum est hoc caput 24, quod Edmundus Martene in tomo IX Anecdoturum 
eruit ex mps. Elnonensi ante 800 annos exarato : 


, SENTENTIA DE REGULA DEYOTAREM. 

Nemo ad eas vadat visitandas, nisi qui habet ibi matrem, vel sororem, aut filiam, et propinquas, et con- 
sobrinas, sive matrem filiorum suorum. Si autem necessitas fuerit, ut videant eas, aut, antequam renuntia- 
rent szculo, et intrarent in monasterio, paterna eis debetur auctoritas, aut aliqua causa manifesta est; 
mittent cum his probate virum zt3tis ago vitx), videbunt ejas, et pariter revergentur. Nemo vadat ad illas, 
nisi quos supradiximus. Si eas videre voluerint, primum faciant nuntiari Patri monasterii, et ille mittet 
ad seniores, qui a4 monasterium virginum delegati sunt. Qui occurrunt eis, et eum ipsis videbunt, quas 
necesse habuerint, cum omni disciplina et timore Dei. Cumque eas viderint, non eis loquentur de rebus 
siecularibus. Quicunque de his mandatis prxterierit, absque ulla retractatione negligentiz:e atque contemptus 


aget publice poenitentiam, ut possidere valeàmus regna ccelorum. 





INCIPIUNT CAPITULA REGULAE. 














1. De monasterio, 'A. 15. De haoitu. monachorum, 
2. De eligendo abbate. 14. De strato, sive de illusionibus noctarnis. 
9. De monachis. 15. De delinqnentibas. 
4. De conversis. 16. De qualitate delictorum. 
9. De familiaris vit:»» reique appetitu. 17. De exconimunicatis. 
6. De opere monachorum. 18. De rebus monasterii. 
1. De psallendi officio. : 19. Quid ad quem pertiaeat. 
6. De collatione, 20. De infirmis. 
9. De codicibus. 91. De hospitibus. 
10. De mensis. 22. De professione. 
11. De feriis. 25. De defunctis. 
13. De jejuniis. Expliciunt Capitula, 
INCIPIT REGULA. 
PRAEFATIO. hzc pauca vobis eligere amsí sumus, usi sermone 
Sanctis fratribus in cenobio Honoriacensi con- plebeio vel rustico, ut quam facillime intelligatis 
stitutis Isidorus. quo ordine professionis vesu morem retineaiis. 


Plura snnt przcepta vel instituta majorum, qua Proterea quisquis vestrum illam universam vete- 
a sanctis Patribus sparsim prolata reperiuntur; que-" rum disciplinam eentendit appetere, pergat in quan- 
que etiam nonnulli altius vel obscurius posteritati — tum placet, et arduum illum limitem atque amgu- 
composita tradiderunt. Ad quorum exemplum nos stum levigato cursu incedat. Qui vere tamita jusss 














ut CODEX REGUEARDM. — PABS 1l. REGULAE PP. OCCIDENT. 3h 
priorum explere nequierit, in fiujus limitis discipli- 4 fieiant, Patti honorem dehitum referentes; erga se- 


nam gressam ponat, neque ultra desiinandum stu- 
deat; ne dum declinatus appetit ipéeriora, tom vitam 
quam nomen monachi perdat. Quapropter aicut illa 
precepta 5riormn perfeetum reddunt ac. summum, 
ia fucient iata vel ultimum. llla custedjant perfecti, 
ista sequentur post peceatum eomwersi. 
CAPUT PRIMUM. 
De manasterio. 

Inprimis, frateee charissimi, monasterium vestrum 
miram conclevis dibgenliam habeat, ut firmit3ema 
custodie munimenta claustrorum axhibeapt ; iaimj- 
cus enim ugeter digbolus, sieut leg rugiens, circuit 
ore patent quizrengs unumquemque nostrum quen 
devoret. Menaaterii autem munitio tantum januam 


piores obedientiam, erga sequales ibcifaruensum vire. 
tutum, erga minores bonj exempli magisterium cea- 
Servabun&. Demo exteris se judicet sieliorem, end 
inferiorem se omnibus deputans, tante bupilitate 
Clareseat, quante plus caeris culmine virtutum €0- 
yuscat. Absiimeat etiam a furore et a deiraciiong. 
Pareat monachus lingose. Indeceoder quoque vel no- 
tabililer non incedat. Philargyrig contagium uf le- 
thiferam pestem abhorreat, a turpibus verbia vel 
otiosis linguam averíat atque indesinenter cor mun- 
dum lebisque exhibeat. Áffeotus quoque animi tyz- 
pes ab intentioné cogitationis abstergat, seque per 
eompunctionerg cordis in studio sancta meditationis 
exeregat. Torporem somni aique pigritia fugiat, vi- 


exirinsecus babeat, umumque posticum per quem P giliisque ai orationibus sine intermissione intendas. 


eatur ad hertum, Yilla sane longe remota debel asse 
& monasterio, He vicieius posita aut Jabig infepot 
periculam, au famam igfciat dignitatis. Cellule 
frawibus juxi4 ecclesiam constituantur, ut possint 
properare quaniecius ad officium. Locus autem wgro- 
tanium regaotus erit o basilica yel cellulis fratzum, 
ut nulla jnquietudine vel clamoribus impediantur. 
Cellarium mopachorum juxta ccnaculum esso opor- 
let, uL secus positum sine mora imepsis ministerium 
prabeat. Hortulus sane infra monasteriung $i ipclu- 
$us quatenus, dura jnJus mopachi operantur , nulla 
9ecasiono exleriug evagen(ur. 


CAPUT H. 
De eligendo abbate. 


Guke conoppisoentiam deprimat , atque absiipeptia 
wirtuibus semetipsum pro studio domandamm libi: 
dinum affligat, domans jejuniis carpepm, «uantum 
valetudo corporis sinit. Livore quoque ipvidim de 
fraternis prefcotibus nequaquam tabescat, aed quie: 
tus atque pacificus per amorem fraierna dilectionis 
Je cuncjorum gaudeat meritis. lracundie pertyurha- 
Sonem a se rejciens, e£ patienter omnia eustinepa, 
mula (ristitia nullo temporali m«rore ofüciatur : 
sed eontra omnia adversa interiori gaudio freu, 
ipsam postremo vana glorie laudem propul a 49 
abjiciat, et Dea jantüm interius bugmili eogde pla: 
eere $iudeat : ut dum his virtutibus radial, perito 
nomen $ux professionis retinoet. 


Abbas interea eJigendus eet institutione sancte C CAPUT IY. 


vike duratu, aque inspectus patienti, e£ hupili- 
fatis experius : quique eliam et per exercitium vi- 
tam laboriosam toleravit, ac trangcemdens ctatem 
adolescenti», juventutem seu senectutem fetigerit : 
cui etiam majores non dedigpentur parege, obedien- 
tes ej tam pro xtate, quam etiam pro morum pro- 
bitate. Ipse se imitandum in cunctis operum exem- 
plis exhibebit, neque erim aliquid imperare cuique 
illi licebit quod ipse non fecerit. Bingulos autem 
hortamentis mutuis excitabit : alloquens. cunctos, 
exhortans vel :dilicans ip ejs, si quid eorum vite 
pro uniuscujusque gradu prodesse perspexerit, Circa 
omnes quoque servans justitiam, contra nullum li- 
vore odij inardescens, omnes ex corde amplectens , 


De cenversia. 

Qui renuntians seculo ad monasterium yenerit, 
bon statim in ccetnm delegandus est mongeborgm. 
Vitam enim uniuscujusque in bospikalis seryitio Ui- 
bus mensibus considerari oporiet, quibug peractis 
&d ectium sancke congregationis accade; neque 
44m inlys puscipi quemquam cepyenit, nisi prius 
foris positus, ejug humilitas sjve patientia compro- 
betur, Qui relicto $xculo ad militiam Christi pia et 
salubri humilitate convertuntur, orgnia sua primum 
aut indigentibus dividant, aut monasterio touferant. 
Tunc enim servi Christi liberum animum divine 
militi: offerunt, qnando a s& spei gecularis vincula 
Cuncta pracidunf^ Qui non rigida intentione con- 


nullum conversum despiciens, paratus etiam quo- D vertitur, cito aut superbio morho, aut vjtio luxuria 


rumdam infirmitati compatiendi misericordiam , 
Apostolum sequens, qui dicit : Facti sumus parvuli 
in medio vestrum , lanquam si nutriz. fovegt pullos 
$u0s (1 Thes. n). 

CAPUT Tit. 

De monachis. 

Monachis antem summopere spudendum est ut 
apostolicam vitam tenentes, sicut ip unum constj- 
tuti esse noscuntur, ita unum cor habeant in Deo : 
nihil sibi proprium yindicantes, nec quantulumcun- 
que amorem rei privatz gerentes ; sed juxta exem- 
pJjum apostolicum, omnia communia habentes (Act. 
1v), in praeceptis Christi fideliter permanendo pro- 


subditur. Nequaquam ergo dehet a tepore inchgare, 
qui mundo renupiiat, pe per ipsum £eporep) rursus 
in amorem seculi cadat, Omnis convergua non est 
reejpiepdus in monesferie , nisi se priua ibi scriptis 
&ua professionis gpoponderi& permansupum. Sicut 
enim hi qui ad &xseylarem promoyentur militiam in 
legionem non transeunt nisi antea iq 1abulas confe- 
yantur, ita et ii qui àp spiritalibus castris coelesti 
malia supt igeandi, nisi prius professione verbi 
eut scripti teneantur, in numerum soeietalemque 
seryorim Christi transire non possint. Quicunque a 
parentibus propriis in monastegio Duerit Qelegatus, 
noverit se ibi perpetuo perpoapesurum. Nam Áuna 


qua voverat obtulit; quique et in mipinterio templi, 
quo a matre fuerat functus permansit, et ubi consti- 
tutus est, deaervivit (I Reg. 1). Qui in monasterium 
prior ingreditur, primus erit in cunctis gradu vel 
ordine. Nec quxrendum est si dives sit aut pauper, 
servus an liber, juvenis an senex, rusticus an eru- 
ditus : in monachis enim nec stas, nec conditio 
quzritur, quia inter servi et liberi animam.nulla est 
apud Deum differentia. Quicunque jugo aliene ser- 
vitutis astrictus est, nisi dominus vincula ejus dis- 
solverit, nequaquam recipiendua est; scriptum est 
enim : Quis dimisit onagrum liberum? et vincula ejus 
quis solvit (Job. xxxix) ? Onager enim liber dimissus 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
Samuel puerum natum et ablactatum Deo pietaté A | 


CAPUT V. 
De familiaris rei vitaque appetitu. 
Monachi in communi viventes nihil peculiare sibi 
facere audeant, neque in suis cellulis quidquam 


uod ad victum vel ad quamlibet rem aliam perti- 


neat sine regulari dispensatione babere vel possi- 
dere przssumant. In. Pentecoste autem, qui est dies 
remissionis, omnes fratres sub divina professione 
se alligent nibil peculiare apud conscientiam suam 
habere. Si quid a parentibus vel extraneis monacho 
collatum fuerit, non erit sub jure private rei ba- 
bendum, sed in potestate abbatis in commune reca- 
ctum, cui necesse erit pr:ebeatur. Monachus enim 
quidquid quomodocunque acquirit, non sili, sed 


monachus est, sine dominatu et impedimento SE- — monasterio acquirit. Nullus peculiariter separatam 
culi Deo serviens et a turbis remotus ; tunc enim li- B gibi ad habitandum cellulam expetat, in qua privatia 


bera servitute Deo quisque famulatur, quando nul- 
lius carnalis conditionis pondere premitur : ubi enim 
jam suave jugum, et leve onus Christi est (Matth. x1), 
durum et grave est portare servitium s:eculi» Habemus 
hoc exemplum etiam in lege muudiali, ubi servi non 
militant nisi servitute deposita. Si quis vult conju- 
gatus converti ad monasterium, non est recipiendus, 
nisi prius a conjuge castimoniam profitente fuerit 
absolutus : nam si illa, vivente illo, per incontinen- 
tiam alteri nupserit, uxor procul dubio adultera 
erit, nec recipitur apud Deum ejusmodi conversio, 
quam sequitur conjugalis fldei prostitutio. Tales 
tunc sine culpa sequuntur relicto sx:culo Christum, 
si habeant ex pari voluntate consensum castitatis. 


Qui aliquid habentes in seculo convertuntur, non C 


extollantur si de suis facultatibus quodcunque mo- 
nasterio contulerunt ; sed potius timeant ne per hzc 
in superbiam labantur et pereant, quibus melius es- 
set, si divitiis suis cum humilitate in ssculo per- 
fruerentur, quam ut jam pauperes effecti de earum 
distributione elatione superbie extollantur. Hi qui 
sceculi divitias relinquentes conversi sunt, non despi- 
ciant eos qui de paupertate venerunt; quia apud 
Deum unius ordinis habentur omnes qui convertun- 
tur ad Christum. Neque enim differt utrum ex inopi 
vel servili conditione ad servitium Dei quisque ve- 
nerit, an ex generosa et locuplete vita. Multi enim 
ex plebeio censu documentis virtutum eximiis eni- 
tentes, pralatiores nobilibus facti sunt, eosque 


a coetu remotus vivat, pretereum qui fortasse morbo 
vel :tate defessus, hoc ex consulto Patris monasterii 
promeruerit. Cateri vero quibus nec languor , nec 
senectus inest, in sancta societate communem vitam 
et conversationem retinebunt. Nullus separatam cel 
lulam a coetu remotus sibi expetat, in qua sub studio 
reclusionis aut instanti olio aut latenti vitio serviat, 
et maxime vanv glorix* aut mundialis opinionis 
famx. Nam plerique proinde reclusi latere volunt 
ut pateant : ut qui viles erant aut ignorabantur 
foris positi, sciantur atque honorentur inclusi. Nam 
revera omnis qui propter vitx:: quietem a turbis dis 
cedit, quanto magis a publico separatur, tapto mi- 
nus latet. Oportet ergo tales in sancta societate com- 
morari, atque sub testimonio vitam suam transigere : 
ut si quid in eis vitiorum est, dum non celatur, cu- 
retur; si quid vero virtutum, ad imitamentum pro- 
ficiat aliorum, dum humilitatis eorum exempla alii 
contuentes, erudiuntur. Nullus monachorum propis- 
quitatis causa terrenis curis se subdat. Sequendunm 
est enim, qui dicit patri suo et matri nescio vos ; el 
fratribus suis ignoro illos, et nescierunt filios, hi 
custodierunt eloquium tuum, et precepta servave- 
runt. Multi enim monachorum, juxta cujusdam Pa- 
tris sententiam, amore parentum s$xcularibus acubas 
et forensibus negotiis involuti, dum propipquiisti 
prodesse cupiunt, suas animas perdiderunt. Neme 
quippe militans Deo implicat se negotiis. saecularibus, 
ut ei placeat cui se probavit (II Tim. n). Proinde & 


virtutum excellentia przvenerunt , et qui erant con- D nos liberi ab actibus sxculi esse debemus, ut Chr- 


ditione infimi, virtutis merito effecti sunt primi. 
Nam propterea infirma mundi elegit Deus, ut confun- 
deret fortía : et ignobilia mundi , et ea que non sunt, 
st ea qua sunt evacuaret : «t non glorietur omnis caro 
in conspectu ejus (1 Cor. 1). Qui ex paupertate ad 
monasterium veniunt, non extollantur in superbiam; 
quia se ibi :equales aspiciunt iis qui aliquid in sx»- 
: eulo videbantur : neque enim dignum est ut ubi di- 
vites, celsitudine deposita seculari, ad humilitatem 
descendunt, ibi pauperes elatione mentis superbi 
efficiantur; quibus oportet ut, deposita arrogantia, 
bumiliter sapiant suzque paupertatis et inopice me- 
 yuores seinper existant. 


Ld 


sto placeamus : nam et qui mundo militant, a rei- 
quis szculi negotiis vacant, ut expediti suo princip 
placeant. Non est presumendum sine conscientia 
abbatis egenis vel quibuslibet conferre de eo qood 
regulari dispensatione noscitur monachus possidere: 
nec cum alio fratre quidpiam commutare, nisi abbas 
vel przpositus illi jusserit, nulli licebit, nec habelbit 
quidquam preter illa quze communi monasterii legt 


concessa sunt. 


CAPUT VI. 
De opere monachorum. 
Monachus semper operetur manibus suis , ita «t 
quibuslibet variis opificum artibus laborisque ste 


-- 





lot 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. OCCIDENT. 


dium suum impendat, sequens Apostolum, qui di- À ergo corpore, animi fixa in Deum intentione ; 


cit : Neque panem gratis manducavimus , sed in la- 
bore et (atigatione nocte et die operantes (1I Thes. ri). 
Et iterum : Qui non vult operari, non manducet 
(Ibid.). Per otium enim libidinis et noxiarum cogi- 
tationum nutrimenta concrescunt ; per laboris vero 
exercitium vitia nihilominus elabuntur. Nequaquam 
debet monachus dedignari versari in opere aliquo 
monasterii usibus necessario. Nam et patriarchse 
greges paverunt; et gentiles philosophi sutores et 
sartores fuerunt : e4 Joseph justus, cui virgo Maria 
desponsata exsütit, faber ferrarius fuit. Siquidem 
et Petrus princeps apostolorum piscatoris officium 
gessit, et omnes apostoli corporale opus faciebant , 
unde vitam corporis sustentabant. Si igitur tantze 
auctoritatis homines laboribus et operibus etiam 
rusticanis inservierunt, quanto magis monachi, 
quos oportet non solum vite su: necessaria pro- 
priis maribus exhihere, sed etiam indigentiam 
aliorum laboribus suis reficere? Qui viribus cor- 
poris et integritate salutis consistunt, si in opere 
otiosi sunt, dupliciter peccare noscuntur: quia 
non solum non laborant, sed etiam alios vitiant, 
et ad imitationem suam invitant. Propterea enim 
quisque ad Deum convertitur ut ei serviens laboris 
habeat curam, non ut otio deditus inertia pigritia- 
que pascatur. Qui sic volunt lectioni vacare ut non 
operentur, ipsi lectioni contumaces existunt, quia 
non faciunt quod ibi legunt. Ibi enim scriptum est : 
Operantes suum panem manducent (I1 Thes. n1). Et 
iterum : Ipsi enim scitis quomodo oportet imitari 
n05 , quia non inquieti fuimus inter vos ; neque pa- 
nem gratis ab aliquo manducavimus , sed in labore 
et (atigatione die ac nocte operantes , ne quem ve- 
strum gravaremus (Ibid.). Qui per infirmitatem cor- 
poris operari non possunt humanius clementiusque 
tractandi sunt; nec contra eos murmurandum est 
ab eis qui vires laborandi habent, sed magis con- 
sulendum est eis quos sciunt corpore infirmos. Ipsi 
autem qui non possunt, eos qui laborant et pos- 
sunt, meliores sibi felicioresque fateantur. Qui vero 
languidus est et laborem operum corporalium sus- 
linere non potest, consulendum est illi, et ejus 
infirmitas temperanda est. Qui vero sani sunt et fal- 
lunt, procul dubio dolendi atque lugendi sunt, quia 
ron corpore, sed (quod pejus est) mente xgroti 
sunt ; quique etsi humanis oculis convinci non pos- 
sunt , Deum tamen latere non possunt. Tales igitur 
aut ferendi sunt, si zgritudo latet; aut distrin- 
gendi , si sanitas pateat. Monachi operantes medi- 
tari aut psallere debent, ut carminis verbique Dei 
delectatione consolentur ipsum laborem. Si enim 
s3eculares opifices, inter ipsos labores suorum ope- 
rum, amatoria turpiaque cantare non desinunt, 
atque ita horam suam in cantibus et fabulis impli- 
cant, ut ab opere manus non subtrahant : quanto 
magis servus Christi, qui sic manibus operari de- 
bet , ut semper laudem Dei ín ore habeat, et lingua 
ejus psalmis et hymnis inserviat? Laborandum est 


sicque manus in opere implicanda est, ut mens non 
avertatur a Deo. Propriis autem temporibus oportet 
operari monachum, et propriis orationi lectionique 
incumbere. Horas enim debet habere monachus 
congruas ad singula officia deputatas. Patres autem 
temporum suis quibusque operibus taliter deputan- 
tur. Estate enim a mane usque ad horam tertiam 
laborare oportet ; a tertia autem usque ad sextam 
lectioni vacare ; dehinc usque ad nonam requie- 
scere; post nonam autemus que ad tempus vesperti- 
num iterum operari. Alio autem tempore , id est, 
autumno, hieme, sive vere, a mane usque ad ter- 
tiam legendum. Post celebrationem tertiz usque ad 
nonam laborandum est; post refectionem autem 


B Non», aut operari oportet, aut legere, aut. 80no 


vocis aliquid meditari. Quzecunque autem operantur 
monachi manibus suis, przposito deferant, prepo- 
situs autem principi monachorum : nihilque operis 
apud fratres remaneat, ne sollicitudinis ejus cura 
mentem ab intentione contemplationis avertat. Hor- 
tos olerum vel apparatus ciborum propriis sibi ma- 
nibus fratres exerceant; zdificiorum autem con- 
siructio, vel cultus agrorum, ad opus servorum 
pertinebunt. Nellus monachus amore privati operis 
illigetur, sed omnes in commune laborantes Patri 
sine obmurmuratione obtemperabunt. Monachi prs- 
positis suis sine ulla murmuratione obtetperare 
debent, ne forte murmurando pereant, sicuti pe- 
rierunt qui in deserto murmuraverunt. Si enim 
parvulis adhue in lege et rudibus nequaquam in- 
dultum est , quanto magis iis qui perfectionis legem 
perceperunt, non parcet, si talia gesserint? 
CAPUT VII. 
De psallendi officio. 

In psallendi autem officio ista erit discretio : dato 
enim legitimis temporibus signo ad horas canonicas 
festinabunt fratres cum properatione , omnes ad 
chorum occurrant : nullique ante expletum officium 
licebit egredi, prxter eum quem necessitas naturae 
compulerit. Recitantibus autem monachis , post 
consummationem singulorum pealmorum prostrati 
omnes hpymi, pariter adorabunt, celeriterque sur- 
gentes psalmos sequentes incipient, eodemque mo- 
do per singula officia facient. Quando celebrantur 


D psalmorum spiritalia sacramenta, refugiat monachus 


risus, vel fabulas; sed hoc meditetur corde quod 
psallitur ore. In tertia, sexta et nona tres psalmi 
dicendi sunt, responsorium unum, leciiones ex 
Veteri Novoque Testamento duz : deinde laudes, 
hymnus atque oratio. In vespertinis autem officiis , 
primo lucernarium , deinde psalmi duo, responso- 
rium unum, et laudes, atque oratio dicenda est. 
Post vespertinum autem congregatis fratribus, opor- 
tet vel aliquid meditari, vel de quibusdam divinse 
lectionis quaestionibus disputare, conferendo pie 
atque salubriter, tantumque meditando disputan- 
doque immorari, quoadusque completorii tempus 
possit occurrere. Ante somnum autem, sicut mos 


$63 


bus , cum omni cautela et silentio quiescendum est , 
usquequo ad vigilias consurgatur. In quotidianis 
vero officiis vigiliarum , primum tres psalmi cano- 
nici recitandi sunt, deinde tres misse psalmorum, 
quarta canticorum , quinta matutinorum officiorum. 
]u Dominicis vero diebus, vel festivitatibus marty- 
rum, solemnitatis causa singule superaddantur 
misse. Verum in vigiliis recitandi aderit usus ; in 
matutinis psallendi canendique consuetudo : ut utro- 
que modo servorum Dei mentes diyersitatis oblecta- 
mento exerceantur, et ad laude: Dei sine fastidio 
ardentius excitentur. Post vigilias autem usque ad 
matutinum reficiendum est, post matutinum autem 
aut operandum aliquid, aut legendum. Lectiones 
autem ex Veteri et Novo Testamento tempore officii 
quotidianis diebus recitentur : sabbati autem die 
atque Dominico, ex novo tantum pronuntientur. 
Monachus autem corporis sanitate consistens, si 
vigiliis vel quotidiinis officiis defuerit, perdat com- 
muniónem. 
CAPUT VIII. 


De collatione. 


Ad sudiendum in collatione Patrem tribus in heb- 
demeda vicibus [ratre& post celebratam tertiam , 
dato signo, ad colleciam conveniant, Audiant senio- 
rem docentem , instruentem cunctos ealutaribus pra 
ceptis, Audiant Patrem studio summo et silentio iu- 
teutiogem snimorum suorum suspiriis et gemitibus 
Gemonsirantes. Ipsa quoque collatio erit vel pro eo»- 
Yigendis vitiis instruendisque moribus , vel pro reli- 
quis cBusi$ ad utilitatem ecnobii pertinentibug, 
Quod si talia desunt, pro eonsuetudine tamen di- 
scipline nequaquam erit emittendd collatio ; sed in 
prefinitis diebus, cunctis pariter congregatis, ptz- 
cepta Patrum regularia recensenda sunt: ut qui 
necdum didicerunt percipiant qued sequantur ; qui 
vero didicerunt, frequenti femoria admoniti solli- 
eite eustodiant quod noverunt. Sedentes autem om- 
nes in collatione taeebunt, nisi forte quem aucto- 


vitas Patris preeceperit ut loquatur. 
CAPUT IX. . 


De codicibus. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
est, peracto completorio, valedicüis iuvicem fratri- A 


564 
CAPUT X. 


De mensis. 

Tempore quo refectionis debitum solvitur, claustra 
monasterii obserentur, nec ullus extraneus interesse 
presumat, ne quietem fraternam presentia sua im- 
pediat. Refectionis tempore dato signo pariter om- 
nes concurrant. Qui autem ad mensam tardius ve- 
nerit, aut penitentiam agat, aut jejunus ad suum 
opus vel cubile recurrat. Nemo autem ad vescendum 
ibit, antequam ad vocandum omnes vox signi solita 
insonueri. Refectorium pariter cunctis fratribus 
unum erit, ad singulas mensas deni convescentes 
resideant, reliqua turba parvulorum astent. Tem- 
pore convescentium fratrum omnes disciplinz ge- 
rant silentium , Apostolo obtemperantes , qui dicit: 
Cum silentio operantes suum panem manducent (11 
Thess. i ). Unus tamen in medio residens, beaue- 
dictione accepta de Scripturis aliquid legat , czeterí 
vescentes tacebunt, lectionem attentissime audien- 
tes : ut sicut illis corporalis cibus refectionem cear- 
nis przstat, ita mentem eorum spiritalis sermo re- 
ficiat. Nullus ad mensas clamor excitetur ; soli tan- 
tum preposito sollicitudo maneaf in his qua sunt 
vescenlibus necessaria. Abbas, citra languoris ne- 
cessitatem , cibos in conspectu pariter cum fratribus 
sumat : nec aliud quam czteri, hec cultius quam 
«u$ in commune consistunt , przparári sibi qui 
piam expetat ; sicque flat ut dum presens est, om- 
nia diligentius adminisírentur, et dum communia 
sunt , salubriter et cum charitate sumantur. A qualia 
quippe erunt mensarum omnium fercula , similibus- 
que alimentis cuncti reficiendi sunt fratres. Qvid- 
quid presens refectio dederit, omnes sine murmu- 
ratione percipiant : nec id desíderent quod edendi 
voluptas appetit, sed quod naturx necessitas quz- 
rit; scriptum est enim : Carnis curam ne feceritis 
in desideriis ( 11 Cor. vu ). Per omnem autem het- 
domadam fratres viles olerum cibos ac pallentia 
utantur legumina, diebus vero sanctis interdum 
cum oleribus levissimarum carnium alimenta. Non 
erit usque ad satietatem reficiendum corpus, n' 
forte intereat animus ; nam ex plenitudine ventris 
cito excitatur luxuria carnis. Qui autem appetitum 
edacitatis reprimit, sine dubio lascivix: motus re- 


Omnes codices custos sacrarii habeat deputatos, p) stringit. Tanta cum discretione, reficiendum est 


a quo singulos singuli fratres accipient, quos pru- 
denter lectos, vel habitos, semper post vesperum 
reddent. Prima autem hora codices singulis diebus 
petantur : qui vero ante vel tardius petierit, non 
est dandum illi. De his autem qusestionibus quz le- 
guntur, nec forte intelliguntur, unusquisque fratrum 
aut in collatione, aut post vesperum abbatem in- 
terrogel ; et recitata ad locum lectione, ab eo ex- 
positionem accipiat, ita ut, dum uni exponitur, 
ceteri audiant. Gentilium autem libros, vel hzereti- 
corum volumina monachus legere caveat: melius 
e:t enim eorum perniciosa dogmata ignorare, quam 
per experientiam in aliquem laqueum erroris in- 
currere. 


corpus, ut nec nimia abstinentia debilitetur, ne 
superflua edacitate ad lasciviam moveatur. In utro 
que ergo temperantia adhibenda est : scilicet , ut et 
vitia carnis non przvaleant, et virtus ad ministe- 
rium bons operationis sufficiat. Quicunque ad 
mensam residens a carnibus vel vino se abstinere 
voluerit, non est prohibendus : abstinentia eoim 
zon prohibetur, sed potius collaudatur ; tantum ne 
ex contemptu creatura Dei bumanis concessa usibus 
exsecretur. Nullum esus furtiva contaminatio pol- 
luat, aut impudens vel privatus extra communem 
mensam appetitus : excommunicalionis enim sen- 
tentiz subjacebit, qui vel occulte vel extra ordina- 
riam mensam aliquid degustaverit. Ánte refectious 











505 


CODEy REGCÜLARUM. — PARS II. REGULAE PP. OCCIDENT. 


566 


tempus fiullus vesci audeat, prztet. eum qui zegro- A a vino et ab oleo abstinetur. Secundum jejunium in- 


iat : qul &hitfi tempus edendi antecesserit, subse- 
quentfbus pdenis abstinentie subjacebit. Sitienti 
cuipiam aut defectum patienti ante edendi tempus 
consulendàni est, abbate vel prxposito ordinante, 
non tàmeri palam, ne forte sitire, vel esurire alios 
cogat. flebdomadarius solus cibos degustet, nec 
quis id alius audeat : ne sub occasione degustandi , 
gule vel gütturi satisfaciat. Laici ministri mensis 
monactiofum nullatenus intererunt : nec enim po- 
terit illis mensx communis esse locus, quibus di- 
versis est prrepositus. Moriachi cum a mensis sur- 
rexetint, ad orationem omnes concurrant : quod 
mens: rédundávérit , omni cura servatum egentibus 
dispensábtiur. $n refectione monachorum a diebus 


terdianum post Pentecosten alia (ie inchoatum, 
usque ad x:quinoctium autumpale protenditur ternis 
scilicet diebus per singulas hebdomadas, propter 
estivum solis ardorem. Tertium sequitur quotidia- 
mum jejunium , ab octavo decimo Kalendas Octo- 
bris, usque ad Natale Dominicum , in quo quoti- 
diana Jejunia nequaquam solvuntur. Quartum Item 
quotidianum jejuniumr post diem Circumcisionis 
exoritur, peragiturque usque ad solemnia Paschz. 
Hi autem qui vetustate corporis consumpti , aut te- 
ner: :etatis fragilitate detenti sunt, non sunt quo- 
tidiants exercendi jejuniis : ne àuf senescens zías , 
antequam moriatur, deficiat ; aut crescens prius- 
quam proficlat, cadat, ei ante intereat quam bo- 


Pentecostes tisque ad autumni principium tota stas B num facere discat. 


interdiaha brimdia, coena tantum apponatur. In 
utrisque temporibus refectio mensc» tribüs erít pul- 
mentis , ofertim scilicet et leguminuin, et $i quid 
tertium. füeril, poinorum. Ternis quoque poculiá 
ftaterná reficterd: est sitis. In observatione autem 
Quadragesimz , sicut fieri soleí, post expletum fe- 
junium, $thé sofo ét aqua contenti otnnes erunt, 
vino auteni et oleo abstinebunt. 

CAPUT XI. 

De feriis. 

H3 sut ferie tnonachorüm, in quibus jejunia 
conquiescunt. Iti primis venerabilis dies Domiiiicus 
nomirii Christi dícatus ; qui sicut propter mysteitum 
resurrectioiris ejus solemnis est, et ita apud omhes 


CAPUT Xin. 
Ds habitu monachorum. 

Cultus vestium vel indumentorum. insignia mo- 
nacho deponenda. Munítus debet esse monachus, 
non delicatus. Sicut autemi non oportet in monactio 
esse notabilis habitus, ita nec satis abjectus. Nati 
pretiosa vestis animam ad lasciviam pertrahit ; nf- 
mis vilis aut dolorem cordis parit, aut mórbutü 
vans glori» contrahit. Vestientá non erunt zqua- 
liter distribuenda omribtüs, sed eum discretione , 
prout cujusque zetas vel gtadus expostulat. Íta enim 
et apostolos fecisse legimus, sicut scriptüm est : 
Etant. illis omnia communia ; et distribuebatur wutd- 
cuique prout opus erat ( Act. 1V ). Üniuscujusque 


servos ejus telebritatem convivii votivo gaudio reti- C autem fratris suppleinentum vel indigentià inspi- 


nebit. Htem a prime die Pasch: usque ad Penteco- 
sien; quinqüáglntá scilicet continuis diebus, jeju- 
niur a sartctis Patribus dissolutum est ; propter re- 
surrectionem videlicet Christi , et adventum Spiritus 
sancti : ut bi dies non in figura laboris, quod Qua- 
dragesime tempus sigiificat , sed in quiete letitiz 
Jaxatis Jéjutiiis celebrenttir. Placuit etiani Patribus a 
die natdlis Domini usque ad diem Circumcísionis 
solemne tempus efficere licentiamque vescendi ha- 
bere. fon áliter et dies Epiphanii? ex veteri regula 
reficiendi indulgentiam consecuta est : siquidem et 
dum quisque fratrum convertitur, alii ex aliis mo- 
nasteriis fratres gratià visitandi concutrunt, pro 
charitate àdimplenda ínterrumpuntur jejunia , si 
tarnen non fuerinl generalia. Przter hzc alia tem- 
pora libere licenter(ue jejuniorum inserviunt. SI 
qui auteni monachorum przdictis tempóribus jejt- 
nare disponunt, nequaquam prohihendi sunt: nam 
multi antiquorum Patrum his diebus in eremo abs- 
tinuisse, nec aliquantum jejunià solvisse legüntur 
nisi tantum diebus Dominicis, propter resurrectio- 
nis Christi l:etitiam. 
CAPUT xm 
De jejuniis. 

Jejuniorum autem hos dies potissimum veteres 

elegerunt. Primum jejunium Quadragesimz quoti- 


dianum, ín qua major ábstinentie observantia in 


monachis, quoniam non sólaum a prandiis, sed etiam 


ciatut : ut qui habent, contenti eint ; ei qui nor 
habent , accipiant. Nam habenti non dabitur, ut sit 
unde egentibus ttfbuatur. Porró linteo non opórtet 
monachum indut : orariuxti , 5irros , planetas not 
est fas uti, neque fllà indamenta tel calceamenta, 
qu: generaliter cetera monastería abutuhtur. 'er- 
nis autem tunicis, et bonís palllis, singulisque ct- 
culis contenti erunt servi Christi, quibus supra 
adjicletur melotes pellicea , mappulá , manie: quo- 
que pedules , et caligz. Hís tantum eontenti erunt, 
nihil prxterea in habitu aliud przsumentes. Pedules 
autem utentur in monasterio , quandiu hiemis coe- 
gerit violentia ; sive dum fratres gradiuntur in iti« 
nere, vel proficiscantur ad urbem. Monachi autem 


D in snonasterie palis semper óperiantur, ut pro ho- 


nestate tecti incedant, et in ministetso operis expe- 
diti discurrabt. BSane-si forte quis pallium non ha- 
beat, humeris mappulam süperpotiat. Nullus morna- 
chorum veltus euram geret, per quod lastívis et 
petulantise crimen incurrat: non est enim meiite 
cásius, cujus aut coPporis cultus, aut ínmpudieus 
exstat incessus. Nullus moriáchorwm coram mutrire 
debet : nam qui hoc imitantur, etsi ipsi hee ad dé- 
cipiendos homines per speciem símulationis non fa- 
ciant, alios tamen scanddlizamt s ponentes offendi- 
culum infirmis, ct sanctum propositum usque ad 
blasphemiam perducentes. Tondere ergo débeht 


. isti, quando et omnes, imo simul ac pariter omues. 


-. 


567 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


Nain reprehensibile est, diversum habere cultum, À secundam admonitionem a vitio nequaquam fue- 


ubi non est diversum propositum. 
CAPUT XIV. 
De strato , sive de illusionibus nocturnis. 

Abbatem cum fratribus pariter in congregatione 
commorari oportet; ut communis conversatio, eat 
testimonium bons vita, et reverentiam praebeat 
djsciplinz.. Fratres quoque omnes, si possibile est , 
in uno conclavi commorari decet. Quod si difficile 


. fuerit, certe vel decem , quibus unus est praeponen- 


dus decanus, quasi rector et custos. Speciosam vel 
variam supellectilem monachum habere non licet, 
cujus stratus erit storea, et stragulum, pellesque 1la- 
gate du: , galnabis quoque et fzecistergium , gemi- 
nusque ad caput pulvillus. Per singulas hebdomadas 
abbas sive prepositus lectulos cunctorum perspiciat, 
ne quid indigeat frater, seu superfluum habeat. No- 
ete dum ad dormiendum itur, seu postquam quie- 
scitur, alteri nemo loquatur. In nocturnis tenebris 
nemo loquatur fratri cui obviat. Duobus in lecto uno 
jacere non liceat. Lux autem nocte dormientium 
locum illustret, ut depulsis tenebris testimonium 
pateat singularis quietis. Monachi stratus 'in nulla 
turpi cogitatione versetur, sed in sola contempla- 
tione Dei accubans, et requiem corporis et quietem 
habeat cordis, cogitationesque pravas a se repellat ; 
bonis objectis, turpes a se removeat : nam animi 
motus imaginibus suis agitur, et qualis vigilanti 
cogitatio fuerit, talis et imago per soporem occur- 
rit. Qui nocturna illusione polluitur, publicare hoc 
Patri monasterii non moretur, culpeque meritis hoc 
tribuat et occulte poenitentiam agat : sciens quia nist 
processisset in eo fluxus animi turpia cogitantis , 
noh sequeretur in eo fluxus sordide atque immundze 
pollutionis. Quem enim prevenerit cogitatio illicita, 
tentatio illum feedat immunda. Qui nocturno delusus 
phantasmate fuerit, tempore officii in sacrario sta- 
bit ; nec audebit eadem die eeclesiam introire, an- 
tequam sit lotus et aquis et lacrymis. In lege quippe 
( Deut. xxxii) qui &omnio nocturno polluebatur, 
egredi Jubebatur e castris, nec regredi priusquam 
ad vesperam lavaretur. Etsi illi in carnali populo 
ita, quid spiritalis servus Christi facere debeat ? 
qui magis contaminationem suam debet respicere, 
et longe ab altero positus mente et corpore pertre- 
miscere, atque in figura aqua poenitentiz lacrymas 
adhibere: ut non solum aquis, sed etiam fletibus 
studeat ablui, quidquid forte per occultam culpam 
immunda contaminatio polluit. Qui fornicationis 
tentamentis exastuat, oret indesinenter atque abs- 
uritur; quia vitium detectum cito curatur, latens 
vero , quanto amplius occultatum fuerit, tanto ma- 
gis profunde serpit : quod revera qui publicare ne- 
eligit, curari minime cupit. 
CAPUT XV. 
De delinquentibus. 

Si quis in aliquo levi delicto titubans oberraverit, 

semel atque iterum admonendus est : qui si post 


rit emendatus, congrua facti sui animadversione 
coerceatur. Peccantem nullus occultet : criminis enim 
est consensio post secundam admonitionem celare 
quempiam peccatorem. Si quis sspius peccantem 
viderit, prius hoc uni vel duobus demonstret fratri- 
bus, quorum testimonio possit convinci, si negaverit 
qui deliquit. Peccatum palam commissum palam est 
arguendum : ut dum peccans manifeste emendatur, 
hi qui eum in malo imitali sunt, corrigantur. Sicnt 
autem unius delicto szepe multi pereunt; ita unius 
emendatione plerumque multi salvantur. Qui vero in 
fratrem peccaverit , si statim reminiscens ad veniam 
poscendam fuerit inclinatus, percipiat ab eo indul- 
gentiam cui cognoscitur intulisse injuriam. Qui au- 


B tem non petit, aut non ex animo postulat, in colla- 


tionem deductus juxta excessum ijnjuri: congrue 
subjaceat discipline. Qui sibi invicem convicia obji- 
ciunt , si iterum invicem sibi celeriter laxando igno- 
scunt, hi jam ab alio judicandi non sunt, quia pariter 
sibi veniam dare festinaverunt : si tamen excedere 
in semetipsos frequentius non praesumant. Qui sponte 
culpam confitetur quam gessit, veniam promereri de- 
bet quam expetit. Oretur igitur pro eo, eique con- 
festim , si levis culpa est, postulata indulgentia prz- 
beatur. Qui pro gravi vitio spe excommunicates 
emendare neglexerit, tandiu damnationi subjaceat, 
quousque vitia inolita deponat : ut quem semel illata 
animadversio non coercuit, frequens severitas cen- 
seat emendandum. Quamvis frequentium gravissi- 


C morumque vitiorum voragine sit quisquam immer- 


8U$ , non tamen a monasterio projiciendus, sed juxta 
qualitatem delicti coercendus est : ne forte qui pote- 
rat per diuturnam poenitudinem emendari , dum pro- 
jicitur, ore diaboli devoretur. 
CAPUT XVI 
De delictis. 

Delieta autem aut levia sunt aut gravia. Levioris 
culpze reus est : qui otiosus esse dilexerit, qui ad 
officium , vel ad collationem , vel ad mensam tardises 
venerit ; qui in choro horis riserit fabulisve vacaverit ; 
qui relicto officio vel opere, extra necessitatis cau- 
sam foras discesserit; qui torporem aul somnum 
amaverit ; qui sepius juraverit ; qui multiloquus foe- 
rit; qui ministerium cujuslibet operis injunctum siti 
sine benedictione susceperit, ac peracto opere be 
nedictionem minime postulaverit, qui injunctum opus 
negligenter vel tardius expleverit; qui casu vas ali- 
quod fregerit; qui damnum rei parvz intulerit; qui 
codice negligenter usus fuerit ; qui alicubi ad momen- 
tum secesserit ; qui occulte litteras ab aliquo vel 
quodlibet munus acceperit; vel epistolam suscipiens 
occultaverit, aut sine abbatis consensu rescripserit, 
vel quemlihet parentum , vel secularium , sine jussu 
senioris aut viderit, aut cum eo locutus sit; qui se- 
niori inobediens fuerit; qui contumaciter seniori re- 
sponderit ; qui erga seniorem linguam non represse- 
rit; qui lascivus in lingua fuerit; qui inbhoneste 
locesserit; qui jocaverit; qui satis riserit; qui cur 





CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. OCCIDENT. 


510 


excommonicato locutus faent, oraverit, aut come- A learum. Excommunicandi potestatem habebit Pater 


derit; qui illusionem nocturnam Patri non patefecerit. 
Hzc igitur et his similia triduana excommunicatione 
emendanda sunt. Graviori autem culp: obnoxius est, 
si temulentus quisque sit , si discors , si turpiloquus, 
si feminarum familiaris, si seminans discordias , si 
iracundus , si altze et erectze cervicis , si mente tumi- 
dus vel jactanti incessu immoderatus ; si detractor, 
susurro, vel invidus; si przesumptor rei peculiaris, 
si pecunize contagio implicatur, si aliquid preter re- 
gularem dispensationem superfluum possideat, si 
fraudator rei accepte , vel commissee sibi, aut minus 
commissze. Inter hzec si se de rebus secum allatis ex- 
tulerit, vel de iis per inobedientiam murmuraverit ; 
si rei majoris damnum intulerit, si furatus fuerit, 


monasterii, sive prwpositus ; reliqui autem excessus 
monachorum in collecta abbati vel przposito defe- 
rentur; ut is qui deliquisse cognoscitur, conpe- 
tenti severitate coerceatur 
CAPUT XVII. 
De rebus Monasterii. 

Anbati vel inonacho monasterii servum non lice- 
bit facere liberum. Qui enim nihil proprium habet, 
libertatem rei aliensie dare non debet. Nam, sicut et 
sxculi leges sanxerunt, non potest alienari possessio 
nisi a proprio domino. Omne quod in monasterium 
in nummo ingreditur, sub testimonio seniorum acci- 
piendum. Eadem pecunia in tribus partibus divi- 
denda est : quarum una erit pro infirmis et senibus, 


si perjuraverit ; si falsum dixerit; si contentiones et B et pro aliquo coemendo in diebus sanctis cultius ad 


rixas amaverit; si manifestum convicium fratri in- 
tulerit; si personam innocentis falso crimine macu- 
Javerit; si contumaci animo seniorem despexerit ; si 
rancorem adversus fratrem tenuerit; si peccanti in 
se.et postea supplicanti veniam non concesserit ; si 
cum parvulis jocaverit; si cum altero in uno lecto 
jacuerit, si extra communem mensam privatim vel 
furtim quippiam sumpserit; si alicubi extra consultum 
prepositi vel abbatis discedens medio die vel amplius 
commoratus fuerit: si, ut otiosus sit, falsam infir- 
mitatem przetenderit. Hzc et similia juxta arbitrium 
Patris diuturna excommunicatione purganda sunt ; ut 
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate 
coerceantur. 
CAPUT XVII. 
De excommunicatis. 

Satisfactio delinquentium hac est : fratribus in 
ecclesia constitutis, peracto penitentie tempore, 
excommunicatus vocatus solvet statim cingulum ex- 
tra chorum humo prostratus , quousque celebritas 
expleatur; cumque jussum fuerit ab abbate de terra 
consurget, ingrediensque chorum oret. Post hec data 
oratione pro eo ab abbate, et respondentibus cun- 
ctis, Amen, surget, atque ab omnibus pro negli- 
gentia veniam poscat , adepturus indulgentiam post 
hujus emendatorie satisfactionis censuram. In mi- 
nori xtate constituti non sunt coercendi sententia 
excommunicationis, sed pro qualitate negligenti: 
congruis emendandi sunt plagis; ut quos etatis in- 
firmitas a culpa non revocat, flagelli disciplina com- 
pescat. Excommunicatis autem , ab his locis quibus 
fuerint constituti, ante peenitentixe tempus expletum 
progredi prohibeatur. Ad excommunicatum nulli li- 
ceat ingredi citra imperium senioris. Cum excom- 
municato neque orare, neque loqui cuique licebit ; 
cum excommunicato nulli penitus vesci licet, nec 
ipsi quidem qui alimentum victui przbet. Cujus bi- 
doapna vcl triduana fuerit illata excommunicationis 
suspensio, sola panis et aqu: in vespertinum erit 
adhibenda refectio. Excommunicatis, przter hiemis 
violentiam , cubile humus erit tantum , sive storea ; 
amictus aulem tegmen rasum aut forte cilicium ; 
calceamentum vero spartea, aut quodlibet genus s0- 


victum fraternum ; alia pro egenis; tertia pro vesti- 
mentis fratrum et puerorum, vel quibusve ad neces- 
sitatem monasterii coemendis. Quas tres partes cu- 
stos sacrarii suscipiat, ac precipiente abbate sub 
testimonio prxpositi vel seniorum de singulis parti- 
bus pro suis necessariis causis expendat 
CAPUT XIX. 
Quid ad quem pertineat. 

Ád prepositum pertinet sollicitudo monachorum, 
actio causarum, cura possessionum, satio agrorum, 
plantatio culturaque vinearum, diligentia gregum, 
constructio zdiflciorum , opus earpentariorum, sive 
fsbrorum. Àd custodem sacrarii pertinet cura vel 
custodia templi, signum quoque dandi in vespertinis 
nocturnisque officiis; vela vestesque sacro, ac vasa 
sacrorum , codices quoque, instrumentaque cuncta, 
oleum in usus sanctuarii, cera et luminaria. Iste ve- 
stiaria monasterii suscipiat, quique etiam fila diversa 
pro consuendis vestibus fratrum habebit, et quibus- 
cunque uf necessum est ministrabit. Ad hunc quo- 
que pertinebit aurum et argentum, czteraque facta 
infectaque :ris ferriqde metalla : ordinatio quoque 
linteariorum, fullonum , cerariorum atque sartorum. 
Ad janitorem pertinebit cura hospitum , denuntiatio 
advenientium , custodia exteriorum claustrorum. Ad 
eum qui cellario przponitur, pertinebit sollicitudo 
eorum qua in promptuario sunt. Iste prebebit heb- 
domadariis quidquid necessarium est victui mopa- 
chorum, hospitum et infirmorum. Isto prxsente dis- 
pensantur ea qux mensis deferenda sunt. Is etiam 
quidquid residuum sumptui fuerit pro pauperum 
usibus reservabit. Huic quoque hebdomadarius ex- 
pleta hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad per- 
spiciendum utique si negligenter habita non sunt : 
ac denuo succedenti hebdomadario coram isto tra- 
dentur. Ad hunc quoque pertinent horrea, greges 
ovium et pecorum, lana et linum, aviaria, sollicitudo 
cibaria ad ministrandum pistoribus, jumentis, bobus 
et avibus; industria quoque calceamentorum, cura 
pastorum seu piscatorum. Ád hebdomadarium per- 
tinet cura ferculorum , administratio mensarum , si- 
gnum dandi in diurnis officiis, sive in collatione, vel 
in collecta post solis occubitum. Ad hortulanum 


e 
. 


bm 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIARENSIS 


$74 


pertinebit munitio custodiaque hortorum , alvearia À mercedem prophete accipiet : et qui recipit fastum in 


spum, cura semiuum diversorum, ac denuntiatio 
quid quando oporteat in hortis ser1 aut. plantari. 
Ars autem pistoria ad laicos perüinebit : ipsi enim 
triticum purgent; ipsi ex mere molant. Massam tan- 
tumdem nionáchi con(ciant, et panem sibi propriis 
manibus ipsi faciant. Porro pro hospitibus vel infir- 
mís laici faciant panes. Strumentorum custodia et 
ferramentorum ad unum , querb Pater motachorum 
elegerit, pertinebit, qui ea operantibus distribuat, 
receptaque custodiat. Et licet hbzec cuncta specialiter 
singulis maneant distributa, omnia tamen a Patre mo. 
nasterii ordinata ad curara przpositi pertinebant. Ad 
custodiendam in urbe cellam unus senior et grtavis- 
simus monacherum cum duobus parvulis monachis 
constituendus est ibi, qui si culpa caret, convenit 
eum perpetim perdurare. Porro cura nutriendorum 
parvulorum pertinebit ad virum, quem elegerit Pa- 
ter, sanctum sapientemque, alque :tate gravem, 
informantem parvulos non solum studiis litterarum, 
sed etiam documentis magisterioque virtutum. Cura 
peregrinorum vel pauperumf[eleemosyna pertinebit ad 
eum cui dispensationis potestas commissa est. Iste 
quod habet distribuat, communicet quod potest, non 
ex tristitia aut necessitate : Hilarem enim dntorem 
diligit Deus (11 Cor. ix). 
CAPUT XX. 
De infirmis fratribus. 
Cura infirmorum sano sancteque conversationis 
viro committenda est, qui pro eis sollicitudinem 
erre possit, magnaque cum industria praestare faciat 
quidquid imbecillitas eorum expostulat, Ipse autem 
$ic xgrotis deserviat, ut de sumptibus eorum vesci 
non prisumat. /Egrotis delicaüera prebenda sunt 
alimenta, quousque ad incolumitatem perveniant; 
postquam auiem salutem receperint, ad usum pzi- 
slirrum revertantur. Inürmi pro quo delicatius alun- 
lur, fortiores inde nequaquam scamdalizentur : tul 
enim sani sunt infirmos tolerare debent; qui autem 
infirmi sunt , sanos et laborantes anteponendes sibl 
non dubitent. Nullam oportet vel veram cordis et 
corporis infirmitatem tacere, vel falsam praetendere ; 
sed qui possunt, gratias Deo agant et operentur; 
qui vero non possunt, manifestent suos languores, 
et levius humaniusque tractentur. Sub przetextu in- 
firmitatis nihil peculiare habendum, ne lateat libido 
cupiditatis sub languoris specie. Lavacra nulli mona- 
cho adeunda studio lavandi corporis, nisi tantum- 
modo pro necessitate languoris. Nec differendum est 
propter medelam, si expedit; nec murmurandum 
ésl; quia non fit pro appetita voluptatis, sed pre re- 
medio tantum salutis. 
CAPUT XXI. 
De hospitibus. 
Àdvenientibus hospitibus prompta atque alacris 
susceptio adhibenda est ; scientes ob hec novissimam 


consequi retributionem, sicut et Dominus dicit : Qui. 


vos recipit, me recipit : qui me recipit, recipit eum qui 
me misit, Qui recipit prophetam in nomine propheta, 


nomine justi, mercedem justi accipiet : et qui potum 
dederit uni ex minimis istis calicem aqua frigide tan- 
tum, in nomine discipuli , Amen dico vobis non perdet 
mercedem suam (Matth. x). Et licet ormnibas hospi- 
falitatis bonum cum gratia oporteat referri , uberior 
tamen clericis et monachis deferenda est honorifi- 
centia hospitalitatis. Przbeantur eis habitacula, la- 
ventur eorun: pedes, ut pr»ceptum Dominicum im- 
pleatur. Congruis etiam sumptibus eisdem humani- 
tatis gratia prbeatur. 
CAPUT XXI 
De profectione. 

Nullus monachorum inconsulto a5bate audeat ns- 
piam progredi , nec aliquid praesumere sine imperie 
ejus seu prepositi. Si quando abbas vel przpositws 
alicubi proficiscuntur, ille ferat fratrum sollicitwdi- 
nem, qui est post prepositum secumdus in ordine. 
Nullus propinquum vel extraneum hospitem vel mo- 
nachum familiarem seu parentem videre absque im- 
perio audeat senioris : neqne sine abbatis jussu 
quisque accipere epistolam , vel dare cuiquam prz- 
&umat. Quando fratres foris proficiscuntur, vel re- 
deunt, congregatis omnibus in unum in ecclesia 
benedictionem accipiant ; eodemque miodo bhebde- 
madarii vel quaremlibet rerum díspensatores , sive 
dum promoventur, sive dum reeedont. Prepter ne- 
cessitatem aliquam monasterii duo fratres spiriteales 
ac probatissimi eligantur, qui ad urbem vel ad pos- 
sessionem mittantur. Adolescentuli autem vel nuper 
conversi a tali ministetioó remóérendi : ne aut infirma 
vas carnis desiderio polluatur, aut rudis conversio 
ad seculi desideria revertatur. Mohechus dum ad 
aliud monasterium mittitur visitandum; quandiu eum 
eis fuerit ad quos destipatus est, ita cum opertet 
ibi vivere sicut reliquum ceetum sanctorum videt, 
propter scandalum scilicet et perturbationem inár- 
morum. 

CAPUT XYXIIL 
De defunctis. 

Transeuntibus de hac luce fratribus, anteqwam 
sepeliamtur, pro dimittendis eorum peccatis saerifi- 
cium ofleratur. Corpora fraurum uno sepelienda suat 
loco : ut quos viventes charitas retinuit nàitos; ao- 


p rientes locus unus amplectatur. Pro spiritibus de- 


funclorum altera die post Pentecesten saeriéieium 
Deo offeratur, ut beats vite participes fzxi parga- 
liores corpora sua in die resutrectionis reciptant. 
Hac igitur, o servi Dei, milites Christi , centespto- 
res mundi , ita vobis custodienda velumus , ut majo- 
rum prscepta Patrum per omnia oonsetvetis. Sasei- 
pite igitur inter illa et hanc admonitionem festram, 
humili corde custodientes qua» dieimus , tibenter sa- 
mentes quod dispensarmus ; quatenus vobis de effecta 
operis sit gloria, ct nobis pro ipsa admenitione po- 
stalata proveniat venia. Deus autem essmipotens cu- 
stodiat vos in omhibus bonis , et quomode ctbpit , sit 
confirmet gratiam suam in vobis, Amen. 

Eaplicit Regula sancti leidori, 








573 CODEX REGULARUM. — PARS lI. REGULAE PP. OCCIDENT. 51 | 
REGULA SANCTI BENEDICTI 


ABBATIS CASSINENSIS. 
[Vide tom. LXVI hujus Patrologie, col. 915.) 





REGULA CONSENSORIA MONACHORUM. 
(Vide ibid., col. 993.) - 





REGULA INCERTI AUCTORIS. 
(Vide ibid., cel. 995.) 


due ve cio lara qu 





SANCTORUM 


: PAULI ET STEPHANI 


. ABBATUM 
REGULA AD MONACHOS. 
(Vide ibid., col. 989.) 


SANCTI GJIESARII 


ARELATENEIS EPISCOPI 


REGULA AD MONACHOS. 


(Víde tom. LXVII Patrologie, col. 199.) 








SANCTI FRUCTUOSI 


BRACARENSIS EPISCOPI 


REGULA MONACHORUM ET REGULA MONASTICA 6€OMMUNIS. 
(Vide Patrologie tom. LXXXVII , col. 1097 et col. 1110.) 


CUIUSDAM PATRIS REGULA AD MONACIOS. 


(Vide Patrologie tom. LXVI, eol. 987.) 


RÉGULA MAGISTRI AD MONACHOS. 


(Vide Patrologie tom. LYXXVIII , col. 983.) 


GRIMLAICI PRESBYTERI 
REGULA SOLITARIORUM. 


OBSERY ATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM. 


Per salitanes hit nomibatos non intelligit auctor eremitas yel anachoretas, sed inclusos et sponte incarce- . 
ratos monachos, qui ex diuturna monasterii probatione, ut loquitur sanctus Benedictus, ad singularem non 


[md 














515 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS " 


eremi, sed anguste cell» pugnam descendunt. De quibus inclusis ita scribit Petrus Venerabilis, lib. i, epis, 
90 : « Obserata quidem est janua, vel forte lapidibus obturata; sed per angustum fenestellz aditum recipit 
uidquid per ostii latitudinem admisit. » Adeoque pro talibus sponte incarceratis monachis scripta est bae 
egula, qui non in campestribus cellis aut in pagis, sed in subterraneis monasterii locis includebanur, 
perpetuos quasi carceres sponte et lubenti animo eligentes. Quod admirabile vit: genus non cuilibet am- 
lecti permissum est; quicunque enim talem inclusionem desiderabat, non solum abbatis et conventus 
licentiam obtinere debuit, sed post diuturnam probationem etiam episcopi facultas et potestas requirebaur, 
eujus auctoritate et sigillo ostium cellule occludebatur, ut omnis fallaci suspiciones removerenuur. Ce. 
lebris erat hujus inclesionis ceremonia, prout hxc Regula prescribit, atque inclusus vestibus ad inem 
usque vit: gestandis indutus angusta cellula ex omni parte muris septa obcludebatur, ut nec egredi, ne 
szeculares ingredi valerent : fenestra quoque talis intus et foris obsignabatur, ut ipse nec videre aliquem, 
nec ab aliis videri potuerit. De talibus sponte incarceratis monachis scripsit docium syntagma Mattbeu 
Raderus S. J. sacerdos, et in sua Bavaria sancta exhibet quamdam brevem sed mancam Regulam pro ilis 
seculo duodecimo scriptam, quam proin huic operi inserere haud opers pretium esse luximus : nau 
hzc przsens Regula pro omni genere reclusorum fusissima est, in 69 capitula partita, plerumque et 
Regula sancti Benedicti desumpta, qux sola tempore auctoris apud ccenobitas floruit, ex quibus hi inci 
desumebantur. Quod autem auctorem Regule attinet, vix aliquid certum determinari potest; cum du 
Grimlaici hic nominentur : unus qui scripsit Regulam, alter cui et h:ec dedicata est, et quidem uterqw 
sacerdos. Refert quidem Mabillonius in Annalibus Benedictinis, ad annum 900, tempore Formosi pae 
floruisse quemdam presbyterum, nomine Grimlaicum, pap: familiarem et episcopatu dignissimum, qui a1 
hanc Regulam scripserit, an vero illa eidem nuncupata fuerit, non determinavit vir doctissimus. Utcunqe 
Bit, auctor monachum se, et vitam solitariam egisse, satis indicat; et cum Aquisgranensem Regulam dii 
quando adducat, sic eum longe post annum 816 floruisse certum est, et forsan in urbe Metensi vd i 
vicina aliqua abbatia solitariam vitam excoluit; cum sanctum Árnulphum episcopum metensem jam dudit 
defunctum pra reliquis piissimis praelatis summopere laudet. Nolo hic asserere quod piissimus auclor 4 
consilio hanc Regulam condiderit, ut aliquis monachorum ordo secundum iilam viventium exorireur 
nunquam enim aliquam horum ínclusorum congregationem alicubi floruisse legimus, quamvis reperms 
plures sponte incarceratos, sed in diversis conobiis viventes. Sic Marianus Scotus in suo Chronico refert 
duos tales inclusos, nimirum S. Annunchadum Fuld: inclusum, et admirandum illum S. Paternun, qid 
amorem talis vite solitariz: permisit se vivum comburi, dum tota civitas Paderburna igne consump.26l. 
Et quamvis beatus ille chronographus, tum Fuld: tum Mogunti:, hanc spontaneam incarcerationem p 
plures annos amplexus sit, atque in pluribus monasteriis antiquis celle talium inclusorum adbuc supersit; 
tamen a pluribus szculis nullus hoc vit:» genus ambivit. Verum de reclusis feminis sanctimonialibus pur 
mox dicemus, cum Regulas sacris virginibus prascriptas observabimus.' 
— € € A À€——— M —————— HÀ ÓM—— Ó— À— H— A ——— HP —— B Ó—— a ——n— áü 


IN NOMINE DEI SUMMI, 
INCIPIT PROLOGUS REGULJE SOLITARIORUM. 





Dilectissimo Patri in Christo atque equivoco ineo A qui a semetipso loquitur, gloriam propriam qui 


Grimlaico venerabili sacerdoti perennem in Salva- 
tore salutem. 

Scpenumero dum in auribus vestris omne quod 
mihi de meip3o displiceret, exposui, suggessistis mi- 
hi ut Regulam solitariorum, videlicet ccenobitarum, 
describerem, mihique ipsi jugum servitutis impo- 
nerem, Ego autem hoc diu multumque renisus sum 
agere, ne forte vires meas excederem, imo ne ja- 
ctantie lapsum incurrerem; verens pariter ne ab 
aliquibus quasi nova condens presumptuosus puta- 
rer, ac ne mihi illad antiquum objiceretur prover- 
bium : Quid necesse est in mari mittere pisces aut 
in flumine aquas? Sed cum post multos dies remi- 
nisci cceperim quod nunquam moris fuerit sanctis 


(Joan. vn, 18). Mea quoque dicta licet sint erifet, 
tamen inter sanctorum flores eloquiorum solilo " 
mine meo imprimere curavi. Qua de causa hoa 
ter obseero ut si cui hzc scribilis videtur, pr2ii 
Sanctorum vocabula, sicuti nunc sunt adno, 
adnotare non omittat. Nostracismos denique ^ 
barbarismos, necnon et ipsos propositionum cM 
in hoc opusculo servare contempsi : quia in 
gnum vehementer fore censui, ut verba Chrisli " 
sanctorum Patrum sub regula perstringerem D 
nati. 

Hanc nimirum regulam de sanctorum fiori 
quasi de magis fluminibus pelagique gurgitibus * 
cerptam, in modicos rivulos, hoc est, ia sexag 


Patribus invicem provocare, invicem invidere, sed B novem capitula dividere curavi. Et primo omniu 


unumquemque in ordinanda domo Dei pro viribus 
suis obtulisse, malui imperio jussionis vestre ob- 
temperare quam voluntatem meam facere. Unde et 
ego mox injuncti me operis labori supposui, atque 
hinc inde orthodoxorum Patrum sententias exem- 
plaque diversa decerpsi, et ex his hanc Regulam 
componere sategi. Eorumdem quippe no.aina, quo- 
rum sententias ad lioc opus assumpsi, ob prolixita- 
tein. capitulorum vitandam, partim intus in serie, 
partim deforis in ipsis marginibus impressi. Et ne 
aliquis compilatorem vocitaret, hoc potissimum fieri 
: euravi. Scio namque, Domino pronuntiante, quia 


de abrenuntiatione sseculi, et de activa vila el 
templativa pauca collegi capitula. Deinde quonoi 
solitaria conversatio constare debeat, eL de vilà * 


. moribus solitariorum aliqua adnexui capitula. In 


h:c quidem de preceptis Redemptoris nostri 1? 
tantum capitula inserui, quatenus solitarii in gr 
Domini die ac nocte meditantes, et ipsa Cir! 
mandata sedulo ante oculos mentis simul ei Ct 
poris revol;entes, semper devotiores alque fert 
tiores existant. Postea quoque ad activam "inr 
veniens, quid vel quantum de cibis et pe«lbus, quii 
de vestimentis aut lectualibus habere vel ui 





571 


CODEX REGULARUM. — PARS Hl. REGULJ/E PP. OCCIDENT. 


518 


beant, determinavi. Addidi etiam modum et tempus A minister in colligendo exstiti. Ex quarum tamen 


jejuniorum atque abstinentize. Subjunxi quoque locis 
congruis pauca de virtutibus et vitiis, et ut. cautos 
facerem solitarios, quibus modis miracula operari 
soleant intimare curavi. Ad ultimum autem de 
perseverantia boni operis unum tantum capitulum 
posui. 

In his ergo omnibus ubicunque aliquibus clausulis 
enucleandis necessitas exstitit, morem fluminis imi- 
tari studui. Fluvius quippe dum per alveum defluit, 
ei valles concavas ex latere contingit, in eas pro- 
tinus sui impetus cursum divertit; cumque illas suf- 
ficienter impleverit , repente se in alveum refundit. 
la nimirum ubicunque inter sacra sanctorum elo- 
quia aliquam obscuritatem congrus zedificationis 
reperi, quasi ad vicinam vallem explanationis un- 
dam reltorsi; et dum ipsam obscuritatis vallem suf- 
ficienter expositam perspexi, rursus ad serinonis 
propositi alveum recucurri. Sed non hoc meo sensu 
vel studio, sed sanctorum Patrum oraculis annuen- 
tibus peregi. 

Hoc sane, Pater venerande, tam vos qui ad istud 
opusculum peragenjum me excitastis, quam omnes 
qui hzc forte lecturi sunt, contestor et obsecro, ut 
quidquid in rebus istis quxe.utcunque digest: sunt, 
reprehensionis invenerint, vitio mez rusticitatis as- 
cribant mihique dignanter indulgeant : ea autem 
qu:e secundum fidem catholicam dicta probaverint, 
Deo deputent, qui dat omnibus aflfluenter, et non 
improperat. Ego quippe dum studui preceptum ju- 
bentis implere, etiam majora viribus meis prze- 
sumpsi, suscipere; sed tamen ipsa obedientia valde 
mihi erat necessaria? IIac quidem nactus occasione 
Regulam, quam non habebam, modo habeo. Cazte- 
rum de accuratione dictionis elucubrat non satago; 
quia quod a magistris negligendo non didici, id 
exhibere loquendo nequivi. - | 

]d ipsum autem quod scripsi, non ingenio meo 
fretus, sed orationibus vestris auxiliantibus peregi. 
Solent namque medici ex multorum speciebus pi- 
gmentorum in salutem poscentis quoddam genus 
medicamenti componere, nec seipsos prasumunt 
fateri creatores herbarum vel aliarum specierum, 
sed ministros se esse in colligendo et conficiendo 
asserunt. lta et ego, non auctor hujus operis, sed 


compositione specierum salus efficitur :egrotantium. 
Sie etiam, sic forsitan me: devotionis labor vestre — 
charitati, Domino.opitulante, aliquid proficere va- 
lebit. Non enim, ut reor, tam sollicite mihi hanc 
Regulam scribere injungeretis, nisi eam diligeretis, 
et nisi ad propositum vitz solitari: quandoque ve- 
nire voluisselis. Sicut enim me pix devotionis affoctu 
exbhortati estis ut eam scriberem, ita nunc vos hu- 
militer deposco ut eamdem s:pius diligenter legere 
studeatis; quatenus animus vester, quodammodo 
exterioribus molestiis fatigatus, ad seipsum redeat, 
et quo maxime festinare debeat, intelligat. Quid 
ergo in hac vita laboriosius quam terrenis desideriis 
wstuare? Aut quid securius quam de hujus sxculi 
vanitate nil appetere? Qui enim hunc mundum di- 


B ligunt, turbulentis ejus curis et sollicitudinibus con- 


turbantur. Qui autem ab eo recedunt, et solita- 
riam vitam expetunt, futurz: pacis requiem, quam 
illie exspectant, hic jam quodammodo habere in- 
choant. 

Quapropter quxso tam vos quam omnes Deum 
diligentes, ut nemo hanc ftegulam spernat, neque 
ab hac instructione pavore perterritus refugiat, quia 
via salutis non aliter nisi angusto initio est inci- 
pienda. Unde Dominus ait: Contendite intrare per 
angustam portam (Matth. vui, 15). Et iterum : Arcta 
et angusta via est, que ducit ad vitam; lata et spa- 
tiosa, que ducit ad mortem (Ibid.). Nihil ergo in hac 
constitutione asperum, vel onerosum, nihil grave 
Spero me scripsisse; sed si quid paululum restri- 


C cius, dictante zquitaüis ratione in ea institui, hoc 


propter emendationem vitiorum et conservationem 
virtutum feci. Quisquis igitur hanc Regulam bono 
animo et plena devotione voluerit observare, in 
przsenti adhuc szculo positus, ad virtutum cul- 
mina, Deo favente, poterit scandere ; et post hujus 
vite terminum, cum sanctis et electis Dei in coelesti 
regno gaudere, et cum ipso Domino et angelis ejus 
in perpetuum feliciter poterit vivere; et non solum 
vivere, sed etiam conregnare. Cunctüpotens Deus 


animum vestrum ad hanc institutionis observantiam 


festinanter adducat, et per eamdem observantiam ad 
regna celestia perducat. Àmen. 
Explicit prologus. 





INCIPIT TEXTUS REGULAE. 





CAPUT PRIMUM. 
De generibus solitariorum. 

Primum igitur indagare oportet cur monachus, 
vel cur solitarius vocatur, et sic demum, auxiliante 
diviua clementia, ad cztera exponenda rite trans- 
eamus. Monachus enim Grzca etymologia vocatur, 
eu quod sit singularis. Monas enim Grece, Latine 
singularitas dicitur. Ergó solit&rius interpretatur 
vocabulum monachi. ldcirco enim sive dicatur mo- 
Dachus $ivé solitarius, unum atque idem est. Sed 


jam videamus quot sunt genera solitariorum. Duo 
sunt namque genera solitariorum ; unum anacbore- 
tarum, id est, eremitarum ; alterum vero coenobita- 
rum, hoc est, monasteriale. H:ec autem amborum 
genera non conversionis fervore novitio debent in- 
stituj, sed diuturna monasterii exercitatione prius 
debent probari, quatenus probati ad perfectionis 
culmen, Domino miserante, conscendere valeant. 
Preterea quoque sspe dubitatum est a multis, a 


quo potissimum monachorum eremus coepta sit ha- 


570 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANFSSISB 


586 


bitari. Quidam enim alttus repetentes, a beato Elfa A ligite inimicos vestros ; benefacite his qui. yos. ode- 


et Joanne sumptum dicunt exordium; alii autetm as- 
severant beatum Antonium hujus propositi esse ca- 
put. Macarius vero discipulus beati &ntonii affirmat 
Paulum quemdam Thebeum in Novo Testamento 
rei istius fuisse principem ; quod et verum est. 
Sciendum vero quod a tempore beati Ántonii corpe- 
runt comnobitarum solitarii, hoc est, retrusi. Sed 
quis primus fuisset retrusus, difficile reperitur; non 
enim solummodo in conobiis, sed etiam in ipsis 
eremis antea habitabant retrusi. Priscis denique 
temporibus hi qui prius In monasteriis erant re- 
trusi, qui jam didicerant per multa experimenta con- 
tra diabolum pugnare, ipsi quoque bene instructi, 
atque sicut aurum in fornace probati, fraterna ex 
acie ad singularem pugnam eremi, securi jam sine 
consolatione alterius, sola manu vel brachio contra 
vitia carnis vel cogitationum, Deo auxiliante, dimi- 
caturi pergebant. Horum exemplum beatus Árnul- 
phus episcopus tenuit, qui seeundum Domini prre- 
ceptum omnia qux habuit vendidit pauperibusque 
distribuit. Et non solum temporalia reliquit omnia, 
sed etiam episcopatum, quem post amissionem bq. 
norum temporalium, Domino largiente, suscepit, 
ipsum dimisit; et postea cellulam retrusionis expe- 
tiit; ibique multis diebus sese ad exercitandum in 
divinis cultibus Domino mancipavit. Deinde vero 
post multorum curricula annorum assumpsit alas 
sicut columba, hoc est, virtutes spiritaales, et ad 
eremum convolavit; ibique Dominum nostrum Je- 


sum Christum exspectavít, ut. illum salvum faceret C 


a pusillanimitate spiritus et tempestate. ()ui veniens 
non solum salvavit eum, sed ad :xthera transvexit 
feliciter coronandum. Ideirco enim exemplum tanti 


viri hujus hic inserere studui, ut ab eo discant soli-- 


tarii omnia caduca despicere et coelestia totis viribus 
appetere. 
CAPUT Il. 
De praeceptis altioribus monachorum vel. solita- 
riorum. 

Altiora enim sunt przcepta qu: dantur monachis 
vel szculo huic renuntiantibus, quam illa qux dantur 
fidelibus in seculo communem vitam agentibus. Mo- 
nachis et solitariis dicitur : Si vis perfectus esse, vade 
et vende omnia qua habes, et da pauperibus ; et veni, 
sequere me (Matth. xix , 91). Et rursum : Omnis qui 
reliquerit domum, aut (ratres, aut patrem, aut ma- 
trem, aut uxorem, aut filios, ag. agras propter women 
meum, centuplum accipiet , et vitam eternam rossi- 
debit (Ibid., vers. 21 et 29). Hec et hujusmodi prze- 
€epin specialiter solis congruunt monachis solita- 
risque. Et quanto singularia, tanto potiora e£ croi- 
Bentiora. H»c vero quie sequuntur quasi minora 
a»xineribus generalier dicta sunt omnibus. Qui non 
accipa, inquit Dominus, crucem suam, el venit post 
hé, non est me dignus (Matth. x, 58). Et ilerum : 
Omniq qu) vultis ut faciant vobis homines, eadem 
et »os [acite illis (Matth. vii, 12). Dico autem vobis : 
ANolite resistere malo (Matth. v, 59). ltem ipse : Di- 


runt, etc. (Ibid., &&). Monacbis enum sive soli- 
taris dicitur ut sua omnia derelinquant; seculi; 
ribes vero, ut sua emnia bene geraut. Uli przceyia 
generalia bene vivendo tzanscendunt, isti prxecepus 
generalibus astringuntur. Ad períeetiepem enim non 
sufficit cuiquam sua derelinquere, nisi etiam semet 
ipsam abneget. Sed quid est semetipsum abngegare, 
nisi voluntatibus propriis renuntiare? u£ qni soper- 
bus erat, sit humilis; qui iracundus, studeat esse 
mansuetas; qui lezuriosua, si& c360us, qui aie 
ebriosus, sit sobrius; qui inyidus et inalevolus, sit 
benignus et benevolus. Nam si ita quisque renuntiat 
omnibus qux possidet, ut et suis non repuntiet mo- 
ribus, non est pro cerie Christi discipulus. Qui enim 


B suis rebus renentiat, sua abaegai; qui vero prais 


moribes renuntiat semetipsuw abnegat. Unde e«& 
Dominus : Qui vult, inquit, post te veuire, abnegd 
semetipsum, et sequatur me (Luc. ix, 25). 
CAPUT lil. 
De quatuor ordinibus hominum qui erunt im die 
judicii. 

Sciendum quoque est quia quatuor ordines homi- 
num erunt in die judicii, duo bonorum, et dee 
malorum. Primus ordo salvabitur et non judice 
bitur, id est, qui sua omnia pro Christo dere- 


.linquunt, ipsi quidem cum Deo judices venturi 


sunt ad judicium. Unde est illud Isai: : Dominus 
ad judicium veniel cum senibus populi sni (Isa. m, 
44). Ipsi alios judicabunt, et non judicabuntur ab 
aliis. Secundus ordo judicabitur et salvabitur, id 
est, boni Christiani, qui res hujus mundi possident 
et eas pauperibus quotidie erogant, qui nados ve- 
süunt, infirmos visitant, et alia his similia implent 
qux Christus facere docet. Hi tales judicabuntur et 
salvabuntur; quibus dicturus est in judicio Domi- 
nus. Esurivi, el dedistis mihi manducare : sitivi , et 
dedistis mihi bibere (Matth. xxv, 35). Et post pauca: 
Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod 
vobis paratum est. ab origíne mundi (Iéíd., v. 54). 
Tertius ordo judicabitur simul! et condemnabitur, 
id est, mali Christiani, qui fidem habere videntur, 
sed operationem non hahent. Isti ad sinistram par- 
tem deputabuntur in judicio, et istis dicturus est 
idem ipse Dominus : Esurivl, et non. dedistis mihi 
manducare ; sitivi, et non dedistis mihi bibere (Ibid., 
v. 42). Et post pauca: Jte maledicti in ignem eternum, 
q«i ptcparatug est dáabole gt Angelis ejus (Ibid. e. 4). 
Isti enim judicabuntur et non sawabuntur. Quartus 
vero ordo erit infidelium, qui pon judicabuntur, sed 
condemnabuntur. De his ait Psalmista : Nom sur- 
gent impij in judicio, neque peccatores in concilio 
justorum (Psal. 1, 5). Kesurgent enim impii, non 
ut judicentur, sed ut condemnentur; scilicet ut qui 
sine lege peccaverunt, sine lege pereant (Rom. n, 
12). Primus vero ordo, qui sua dereliquerunt et Chri- 
stum secuti fuerunt, judioebunt alios duos sequen- 
Ves , id est, bonos Cbristianoe, ut recipiant bopa ; et 
malos e contra, ut recipiant mala. 





581 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULJE PP. OCCIDENT. 


582 


Cum summa igitur devotione rogemus Deum A tant' animos nostros atque nobilitant. Mebisenm 


ut corda nostra misericorditer tangendo omnia 
visibilia nos despicere faciat, quatenus ad pri- 
mum ordinem pertinere possimus. Vindicemus 
ilaque in nobis bene vivendo gratiam tanti ho- 
noris, si enim vitam nostram perfecte custodie- 
rimus, judices cum Deo et apostolis ejus in die 
judicii erimus. Firmissime enim hoc credere de- 
bemus , quia fidelissimus est ille qui hoc nobis 
promittit. Yeritas est ipse, fallere non potest. Soli- 
tarii, qui sua omnia pro Christi amore derelinquunt, 
cum Petro apostolo dicere poterunt : Domine, 
ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te; quid 
ergo erit. nobis (Matth, xix, 27)? Hoc pro certo 
scire convenit, quod Pelro tunc respondit omnibus 


sint , intra nos sint. Divitie nostre eredends» sunt, 
pudicitia, qu:e nos pudicos faciat; et justitia, qus 
justos; pietas, quz» pios; humilitas, qua humiles ; 
mansuetudo, qua: mansuetos; innocentia, qu:e iano- 
centes; puritas, quee puros; prudentia, qus pru- 
dentes; temperantia, qus temperanmtes; et supra 
omnia charitas, qu: nos faeit Deo et hominibus 
charos, vitiorum impotentes, seculi centempteres , 
ac bonorum omnium seetatores. Hc sunt non oin- 
nium, sed sanctorum sole viriutes; non divitum 
superborum, sed humilium panperam faeultates, 
patrimonia cordium, divitize incorreptibiles morum , 
quibus non abundant, nisá qui illis carnalibus ex 
corde renuntiant. Qe quamvis ipsa sint bona, ut 


solitariis in Pelro respondit. Forsitan est aliquis B pote a bono Deo creata; tamen quia eunt bonis ma- 


qui dicat : Imitari hujus mundi contemptores volo, 
sed quod relinquam non habeo. Ád hoc vero respon- 
dendum est : Multum dimittit ille qui voluntatem 
habendi dimitti. Attendere etiam debemus quod 
non dixit : Vos qui reliquistis omnia solummodo, sed 
addidit, et secuti estis me (Jbidem, v. 28), quia 
multi relinquunt sua, et Christum non sequuntur ; 
sicut Crates philosopbus et alii multi : sequitur 
enim Christum qui illum imitatur. 

Pensemus igitur quid Petrus dimisit, qui sic con- 
iventer loquitur. Retia tantum dimisit et navim, 
tamen loquitut confidenter. Reliquimus omnia. Ac sic 
diceret : Fecimus, Domine, quod jussisti; scire vo- 
lumus quale pro hoc premium daturus es nobis. 
Jesus autem non solum illis, sed et cxteris respon- 
dit, dicens : Amen dico vobis, quod vos qui secuti 
eslis me, in regeneratione , cum sederit filius homi- 
nis in sede majestatis sue, sedebitis et vos super sedes 
duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Ibid.). 
Magna letitia et inenarrabilis gloria nobis est pro- 
missa. Hxc sententia ad omnes pertinet qui sua 
omnia pro Dei amore derelinquunt. 

Transcendamus autem visibilia omnia, despicia- 
inus transitoria cuncta, ut mereamur perfrui cuin 
beatis apostolis deternze beatitudinis gloria; et ut hoc 
citius hát, Domini clementiam quotidie buuiliter 


exoremus, dicentes : Cunctipotens Deus, qui nos 


per sanguinem Filii tui redemisti, et ex aqua et 
Spiritu sancto voluntarie regenerasti, fac nos de 
hac miserrima peregrinatione ad diu desideratam 
citius patriam transire, in qua cum beatissimis an- 
gelis et felicissimis hominibus szculo renuntianti- 
bus, per infinita szcula regnemus. 
CAPUT IV. 
Qua sinl vere divitic. 

Quz sint vere divitix beatus Gregorius patenter 
insinuat, dicens : Sole, inquit, diviliz ver: sunt, qu:ze 
nos virtutibus divites faciunt. Qux vero nobis appe- 
tend: sunt divitiz, vel quz fugiend:z, beatus Prosper 
satis evidenter ostendit, dicens : Ill&à nobis ambiend:e 
sunt divitixz, qux» nos ornare possint pariter et mu- 
. nire; qua nos etiam contra impetus hostiles ar- 
1nant, a mundo disterminant, Deo commendant, di- 


—M— 


lisque. communia, student ea spirituales viri eon- 
temnere, quo possint ad illa incomparabiliter me- 
liora, qu:e sunt bonorum emnium propria pervenire. 
Quoniam non est tale bonum quod habent et mali, 
quale illud quod non habent nisi boni. Corporale 
bonum, quando habent iniqui, ipsorum est prs- 
mium; quando habeot justi, non est eorum praev 
mium, sed temporale solatium. Item, boni tempo- 
ralis amissio fit exercitium jasti et injusti. suppli» 
cium, quia et justus desiderio ccelestium captus om 
nia temporalia sive habeat, sive amittat, omnino 
non sentit; et iniquus, qui cum delectatione habuit, 
sine dolore non perdit. Propter hoc igitur eis qui 
militant Deo fugiendse sunt ex toto corde diviti, 


C quas qui habere volunt, sine labore non querunt, 


sine difficultate non inveniunt, sine cura non ser- 
vant, sine anxia delectatione non possident, sine 
gravi dolore non perdunt. Apostolus autem Christi 
militibus dicit : Volo vos sine sollicitudine esse 
(I Cor. xxxii). Et idem : Radiz omnium malorum est 
avaritia, quam quidam appetentes a fide erraverunt , 
et inseruerunt se doloribus multis (I Tim. «i, 40). Ae 
Sic census iste terrenus eis, a quibus vitiose diligi- 
tur non est voluptatum materia, sed dolorum. H:ec 
de veris et fallacibus divitiis dieta sufficiant. Quo- 
modo autem quis ad perfectionis culmen oconscen- 
dere possit, audiamus. 
CAPUT Y. 
De perfectione justitie. 

Si quis ergo vult esse perfectus, et tollere crucem 
suam, et sequi Dominum Salvatorem, et imitari Pe- 
trum dicentem : Domine, ecce nos reliquimus omnia, 
et secuti sumus te (Matth, xix, 91), faciat hoc. quod 
precepit Dominus adolescenti, et sufficere ei potest 
ad perfectionem ; id est: Vade ei vende omnia que: 
habes, et da pauperibus ; et veni, sequere me (Matth. 
xix, 21). In potestate nostra est utrum velimus esse 
perfecti an non. Non nobis jugam nmeceseitolis ian- 
ponit, sed potestati nostre liberum arbitrium coa- 
cedit, dicens : Vis esse perfectus, et in primo stare 
vestigio dignitatis? Vende omnia que habes, et da 
pauperibus; et veni, sequere me. Quieunque ergo 
perfectus esse voluerit, debet vendere omnia que 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


594 


liabet, et non. ex parte, sicut Ananias fecit et Sa- A chielem quoque dicitur : Sacerdotes mei, qui mihi in 


phira, sed totum vendere ; et cum vendiderit, ni- 
hil fraudare, sed dare omne illud pretium pauperi- 
bus; et sic sibi thesaurum in regnum colorum prz- 
parare. Neque enim hoc ad perfectionem solum- 
modo sufficit, nisi post contemptoas divitias sequa- 
tur Salvatorem, id est, relictis malis, faciat bona. 
Facilius, inquit beatus Hieronymus, sacculus con- 
temnitur quam voluntas et voluptas. Multi divitias 
relinquentes, Dominum non sequuntur. Sequitur 
enim Dominum, qui imitator ejus est, et per vesti- 
gia illius graditur. Qui enim dicit se in Christo ma- 
nere , debet quomodo ille ambulavit, et ipse ambu- 
lare (I Tim. 11, 6). Bonum est ergo Dei servo cor- 
poraliter remotum esse a mundo ; sed multo melius, 
voluntate. Utrumque vero optimum et perfectum. 
Ille ergo perfectus est, qui huic szculo et corpore 
et corde discretus est. Magna apud Deum refulget 
gratia, qui huic seculo contemptibilis fuerit. Servis 
autem Dei cuncta hujus mundi contraria esse de- 
bent, ut dum ista adversa sentiunt, ad cceleste de- 
siderium ardentius excitentur. Quid enim in hac 
vita laboriosius quam terrenis desideriis zstuare ? 
Aut quid securius quam de hujus seculi vanitate 
nibil appetere? Qui enim hunc mundum diligunt!, 
turbulentis ejus curis et sollicitudinibus conturban- 
tur. Qui autem ab eo recedunt, propter intern: 
quielis tranquillitatem, future pacis requiem quam 
illuc exspectant, hic quodammodo habere inchoant. 
CAPUT VI. 


Quod qui seculo renuntiant , non debent habere. ha- 
re&itates nec possessiones. 


Hi ergo qui seculum perfecte derelinquunt, nihil 
debent possidere preter Dominum. Unde in libro 
Prosperi ita legitur : Quemcunque ergo possidendi 
delectat ambitio, Deum, quem colit, quia omnia 
possidet, expedita mente possideat ; et in eo habe. 
bit quz:ecunque sancte desiderat. Sed quoniam nemo 
possidet Deum, nisi qui possidetur a Deo, fit ipse 
primitus Dei possessio, et efficitur ei Deus posses- 
sor et portio. Deinde quid ultra querit, cui omnia 
suus conditor sit? Aut quid ei sufficit, cui ipse non 
sufficit? Hunc possidebat et ab illo possidebatur 
ille qui dicebat in spiritu : Portio mea, Domine, 
dixi custodire legem tuam (Psal. cxvi, 57). Et ite- 
rum : Dominus pars hereditatis mec et calicis mei 
(Psal. xv, 5). Qui enim possidet Dominum, et cum 
propheta dicit : Pars mea Dominus (Thren. m, 24), 
nihil extra Dominum habere potest. Quod si quid- 
piam aliud habuerit prxter Dominum, pars ejus Do- 
minus non erit : verbi gratia, si aurum, si argen- 
tum, si possessiones , si variam supellectilem, cum 
istis partibus Dominus pars ejus fieri non dignatur. 
Si ergo, inquit Hieronymus, pars Domini sum, et 
funiculus hxreditaus ejus, non accipio partem inter 
cseteras tribus, sed quasi Levita et sacerdos vivo de 
decimis, et altari deserviens altaris oblatione susten- 
tor : unde habens victum et vestimentum, his con- 
tentus ero, et nudam crucem nudus sequar. Ad Eze- 


templo meo ministrant, non habeant possessiones : ergo 
Dominus possessio eorum ; nec hereditatem, ego Do- 
minus liereditas eorum (Ezech. xviv, 28). Et ipse Do- 
minus alibi dicit filiis Levi: Non dabitis partem in- 
ter. fratres suos, ego. Dominus portio corum (Num. 
xviit, 20). Hic satis evidenter ostendit quod hi qui 
terrenz hzreditatis portionem contempserint , tales 
se exhibere debent ut possideant Dominum, et ipii 
possideantur a Domino. Qua de re etiam in Collz- 
tionibus Patrum tale datur exemplum. Quidam fra- 
ter renuntians sxculo, et dans qu: babebat paupe- 
ribus, retinens autem pauca ad opus suum, venil ad 
abbatem Antonium. Quem cum agnovisset sener, 
dixit ei : Si vis monachus fleri, vade in illum vi- 


B cum, et eme carnes, et impone corpori tuo nudo el 


sic veni huc. Ef cum ille sic fecisset, aves lacerz- 
bant carnes et corpus ejus. Cum autem pervenisse 
ad senem, interrogavit si fecisset qu:e dixerat ei. 
Ille autem ostendit corpus suüm laceratum. Tun 
dixit sanctus Antonius : Qui renuntiant ssculo et 
volunt habere divitias, ecce ita impugnantur et a 
dz:monibus discerpuntur. Hoc igitur de non habenda 
possessione dictum sufficiat. Aliud autem de non 
habenda hzreditate dicamus. Venit quidam home, 
nomine Magistratus, ad beatum Arsenium, deferen: 
ei testamentum cujusdam parentis ejus, qui relique- 
rat ei hzreditatem magnam valde. Et accipiens se- 
nior testamentum voluit scindere illud. Mag: 
stratus autem cecidit ad pedes ejus, dicens : De- 
precor te propter Deum, ne scindas illud. Et dni 
ei abbas Arsenius : Ego prius mortuus sum quam 
ille. Ipse autem modo mortuus est, quomodo nunc 
me fecit heredem? et remisit testamentum, nihil 
exinde accipiens. Unde datur intelligi quod hi qui 
&eculum relinquunt nihil debent habere przeler vi- 
ctum, vel possidere extra vestimentum. Przcipue 
vero Solitarius, qui imitator apostolorum esse ct 
pit, bis tantum debet esse contentus. Et quia non 
potest quis servire Deo simul et mundo, proptere 
voluit Deus cultores suos oinnibus renuntiare, ut 
exclusa mundi cupiditate, divina in eis charitas pos- 
set augeri vel perfici. 


CAPUT VII. 


p Quod post abrenuntiationem seculi non debet quis 


que divitias colligere. 

Solitarii ergo funditus seculo renuntiantes, ii 
huic mundo mori debent, ut soli Deo vivere dele 
clentur. Quantoque ab hujus seculi cupiditate se 
subtrahunt, tanto interna mentis acie praesentiam 
Dei et sanctorum ejus perspicacius contemplantur. 
Sed sunt multi qui cupiunt convolare ad gratiam 
Dei, sed timent carere oblectamentis mundi. Pro- 
vocat eos quidem amor Christi, sed revocat cupi 
ditas seculi, sicut. legitur in Collationibus Patrun 
fecisse quemdam solitarium, qui in horto suo se 
dule laborat, et omnem laborem suum in eleemosy 
nam expendebat, et tantum sibi retinebat quantam 
ad victum ipsius sufficeret, Postea vero Satans 





585 


immisit ei in corde dicens ': Collige tibi aliquam A 


pecuniam , ne cum senueris aut zgrotare coperis, . 
aliquid indigeas. Et collegit, et implevit lagenam 
unam nummis. Contigit autem eum infirmari , et pu- 
trefleri pedem ejus. Et expendit hoc, quod colle- 
etum habuerat in medicos, et nihil ei prodesse po- 
tuit. Postea vero venit quidam de expertis medicis, 
et dixit ei : Nisi incideris pedem tuum, totum cor- 
pus tuum putreflet. Et constituerunt ut in castri- 
num inciderent ei pedem. Illa autem nocte rediens 
in semetipsum, el poenitentiam agens de his quse 
gessit, ingemuit et flevit dicens : Memor esto, Do- 
mine, operum meorum priorum, qu: faciebam cum 
laborarem in horto meo, ex quo pauperibus mini- 
strabam. Et cum fleret, astitit ei angelus Domini, 


CODEX REGULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT. 


586 


CAPUT VIII 
Quid sit proprie activa, quidve contemplativa vita. 

Quia igitur per activam vitam ad contemplativam 
venitur, idcirco prius dicendum reor quid sit proprie 
activa vita; et sic demum ad contemplativam trans- 
eundum est. Activa scilicet vita est conversatio reli- 
giosa, qux» docet quomodo Prapositi sub se regant 
viventes ac diligant; et non minus de eorum quam 
de sua salute solliciti, quod eis expedire sciunt pa- 
terna cura provideant : et qualiter subjecti przposito 
8uo, tanquam capiti membra deserviant, ac prxece- 
pta ejus velut imperium Dei summo amore custo- 
 diant. Ipsa. namque actualis .ita panem esurienti 
tribuit, verbo sapientix* nescientem docet, errantem 
corrigit, superbientem ad humilitatis viam revocat, 


et dixit ei : Ubi sunt nummi quos collegisti , et D infirmantis curam gerit; quis singulis quibusque 


ubi est spes de qua tractasti? At ille respondens 
ait : Peccavi, Domine, et ignosce mihi, ulterius hoc 
non faciam. Tunc angelus tetigit pedem ejus, et 
staüm sanatus est, et surgens mane abiit operari 
in agro. Venit ergo medicus cum ferramentis ut 
secaret pedem ejus, et ait : Übine est ille zgrotus? 
Et dixerunt ei : Exiit mane operari in agro; tunc 
admiratus medicus, perrexit, et vidit eum terram 
fodientem, et glorificavit Deum, qui ei reddiderat 
sanitatem. His satis evidenter ostenditur quantum 
malum sit post abrenuntiationem s:xculi pecunias 
colligere et avare retinere. Unde scriptum est : 
Nemo mütens manum suam in arairum, et respiciens 
retro, aptus est regno Dei (Luc. 1x, 62). Novi autem 
ego ipse quemdam fratrem, quem utinam non nos- 
sem ! cujus eliam nomen, si aliquid prodesset, dicere 
possem : qui sub obtentu religionis relinquere se 
gxeculum finxit, et ad solitariam vitam, non corde, 
sed corpore tantum pervenit. Quia autem non so- 
lum ante habitas possessiones et divitias funditus 
non distribuit, sed etiam si qua forte ei a fidelibus 
fuerant oblata, avare retinebat. Postea vero immisit 
ei diabolus in cor, ut ad perferendas divitias, quas 
male servaverat, foras de cella retrusionis exiret. 
Quod ita et fecit ; qui quandtu in przsenti sxculo 
vixit, non solum sibimetipsi, sed etiam nobis omni- 
bus in opprobrium fuit; et non solum tunc ejus 
exemplum nocuit, sed adhuc his qui eum noverunt 
obest, et futuris scientibus nocebit. Quia sunt non- 
nulli, qui, despectis carnis desideriis, cuncta relin- 
quere periractant, sed cum cecidisse illum post 
operis initium conspiciunt, hoc ipsum facere quod 
deliberaverant pertimescunt. Nam et isti in hoc 
eliam arguendi sunt, ut si malos pertimescunt imi- 
tari in malum , cur pigri sunt bonos imitari in 
bonum? Unde scriptum est : De bonis sumamus 
exempla. Ob hanc ergo causam aliorum scribuntur 
ruin:e el perditiones, ut nos de nostra vita simus 
sollicitiores. Hactenus autem de sxculi abrenuntia- 
tione, et de non colligendis divitiis satis abunde- 
«que, ut opinor, dictum est. Modo enim de contem- 
plativa vita, Deo auxiliante, et beato Prospero 
&uíIragante, aliqua dicenda sunt capitula. 
PaATBOL. Clil. 


expediunt dispensat, et commissis sibi^qualiter sub- 
sistere valeant, sollicite providet. Qux et cum cor- 
pore et in przesenti fiunt, et cum corpore deficiunt, 
et tamen merces hujus vitze permanet in zternum. 
Contemplativa quoque vita est dilectionem Dei et 
proximi tota mente retinere, transitoria cuncta de- 
spicere, visibilia postponere, tantummodo quz c«e- 
lestia sunt desiderare. Nam contemplativa vita a 
contemplando, hoc est videndo, nomen accepit; in 
qua creatorem suum creatura intellectualis ab omni 
peccato purgata visura est. Sed et si eam diligen- 
ter considerare velimus, et jam in hoc fragili taber- 
naculo , ubi quotidie ingemiscimus , contemplativce 
vits quodammodo participes fleri possumus. Quia , 
secundum quorumdam opinionem, nihil aliud est 
contemplativa vita quam rerum latentium futura- 
rumque notitia, sive vacatio ab omnibus occupatio- 
nibus mundi, sive divinarum studium litterarum. 
Quando autem infirmum visitamus , mortuum se- 
pelimus, errantem corrigimus, tunc in activa sumus. 
Quando vero in conspectu Dei lacrymas fundimus, 
et qualis beatitudo, qualis lux, qualis gloria sit san- 
etis in ccelo, cogitare volumus, tunc in contempla- 
tiva sumus. Sed activa vita cum corpore incipit , et 
hic cum ipso finitur; contemplativa vero vita hic 
inchoatue, et in futaro seculo perficitur. Ex his 
enim signatur una, id est activa per Martham; et 
altera, id est contemplativa, per Mariam : sed ne- 
cessaria est omnino Martha Marix. 


CAPUT IX. 


Qualis debet esse in. activa vita, qui ad contemplati- 
vam conscendere conatur. 


Ad fastigium ergo vit: contemplativae quisquis 
conatur conscendere, semetipsum debet prius per 
multa experimenta in activa vita probare : si inju- 
rias poterit ferre, si opprobria, si derisiones, si 
contumelias, si delractiones, si flagella poterit sus- 
tinere. Si hec et alia hujusmodi, sive a diabolo, 
sive ab aliquo illata patienter poterit sustinere, hic 
merito ad contemplativam quandoque poterit con- 
volare. In ista enim prius per exercitium boni ope- 
ris cuneta exhaurienda sunt vitia, ut in illa jam 
pura mentis acie ad contemplandum Deum quisque 


19 


581 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANEBNSIS » 


pertranseat. Et licet conversos statim ad contem- A pulsatur, nee rapitur) quatitur diabolica irepultiom, 


plationem conscendere cupiat, tamea ratione eogi- 
tur ut prius ig active vit: operatione versetur; 
quia qui prius in activa vita profici, postea ad 
contemplationem bene conscendit. Merito enim in 
ista sustollitur, qui in illa utilis invenitur. Quieun- 
que ergo temporalem adhuc gloriam aut. carnalem 
concupiscentiam affectant , à contemplatione quietis 
prohibeantur, ut potius in operatione aetualis vitze 
purgeniur. Boiendum vero est quia viri saneli a se- 
ereto eontemplationis egrediuntur ad publicum actio- 
uis, et rursus eb actionis manifesto ad secretum 
centemplatiopnis intimx revertantur. In activa vita 
intentio perseveranter incedit ; in contemplativa au- 
tem sese per intervalla quisque resumit, quia diu- 


nec vincitur, et Deo &uo devota menia subjeqios, 
non at&feritur diversis tenjationihus, aed probar. 
Ille vero omnes affectiones, quibus vita mortalis 
variatur, sanctis virtutibus vincit, eupiditsjum 9 
perturbationum omnium liber beala quiela we 
fruitur; et illecebris ao voluptatibus factus expedit 
mente superior, ineffabili gaudio divinz contemps- 
tionis afficitur. Iste suseipiendo peregrinum, w- 
stiendo nudum, gubernando subjecium, redimesde 
captivum, tuendo violenter oppressum, jugiter se a) 
omnibus iniquitatibus suis emaculat, et vitam sus 
bonorum operum íruetibus ditat. llle foecullatu 
suis in usus pauperum digtributie siwul se cxspoliaul 
mundo, et admovit totis viribus coelo : res juusdi 


turnitate contemplandi lassatur, Sient enim aquila B mundo projecit, et seipsum . Christa deyaia me 


moris est semper oeulum in radjum solis infigere , 
nec deflectere, niei esoxe solius obtentu ; ita et san- 
cli a eontemplatione ad actualem vitam interdum 
reüeetantur, considerantes illa summa sic esse uti- 
lia, ut tamen humilia sint paululum nostra indigen- 
tig necessaria. Nam et visio animalium in Ezechie- 
lis prophetia (Gep. 1), qu: ibant nec revertebautur, 
peráaet ad viis active perseverantiam. Kt iteruin 
ea animalia qus ibantet revertebantur, pertinent 
ad eontemplativi vite mensuram; in qua dum 
quisque intonderit, sua reverberatus infirmitate re- 
fleesitur, etque iterum renovata intentione, ad ea 
uade descenderat rursus erigitur. Ideirco enim hzc 
pramijimus, ut hi qui ín contemplativa vita volunt 


perfeote vivere, per intervalla temporum undé vi- ' 


vené propriis menibus non negligant laborare. Ca- 
vesant tamen ut non de ullo inhonesio negotio vi- 
ctus quserant, propler hoc scriptum est : Nemo 
militans Deo implicat ee eccularibus negotiis , ut ei 
placeat, oui se probavit (11 Tim. ui, 4). 
CAPUT X. 
(jnantum inter. contemplativam. et activam. vitam 
intersit. 

jam ewnc quid inter contemplativam et activam 
vitam inters& brev&er disseremus : quod wt cvi- 
denter eluceat, &psas eibi invicem vitas, contempla- 
tiwam scilicet et activam, prolatis earüra virtutibus 
eomíerawmus. Ad activam namque vitam pertinet 
inter humana proficere, et rebeHie corperis motus 
rationis imperio temperare. Ad centemplativam vero 
pewinet eapra humana desiderio perfeclionis agcen- 


dere, et indesinenter in augemdis virtutibus incu- 


bare. Msbet enim activa vita profectum; cuntempla- 
tiva fastginm. Hec facit hominem sanctam, illa 
perfectum.  élujae vitz? est null prorsus injurias 
jrrogare, iilis irrogatas equanimiter sustinere. 
Imo, ut proprius dicam, exsecutor active studet in 
se pecoanti dimittere; contemplativ:e sectator offen- 
sas, quibus pulsatur, ne emnino concutiatur, igno- 
rare i:mégis paratas est quam donare. [ste iram 
patientire siv(ute compescit, immoderatis eupidita- 
tibus percmonie frenum imponit ; tangitur desi- 
deriis enrnalibus, nec consentit ; mundi curiositate 


restituit, a quo sibi donari immortales divitias er1; 
ut pauper protegi se quetidie pestulot; ut intmu 
immortalitatis indumento vestiri eupit; ut nuin 
defendi se ab impugnatiene invisibilium hon 
supplicat, ut fragilitate earnis oppressus ; et age 
stem $ibi patriam donari desiderat, ut peregrini. 
Activa enim vita habet sollicitum: eursum ; costs 


. plativa vero gaudium sempiternum. In hac acquirit 


regnum, in illa percipitur. Hsc igitur facit. pultirt 
bonorum operum velut quibusdam manibus jínuttt, 
illa vocat consammatos in patriam. In hac conte 
nitur mundus, in illa videbitur Deus. Et ut muli 
preteream quie commemorare non valeo, in acini 
qui immundis spiritibus exstiterint fortiores, in ilt 
coutenaplativa, qu:» sumrae beata eet, renunerine 
Domino, Sunt sanetis angelis equales, sique i 
wiermum cum illo regnabunt in superna ills cirittt 
felices. 
CAPUT X1. 
Quod presentium. contemptores etiam hic cmiet- 
plativa uita delectat. 

lgitur vite com(emplativas felicitati promeresit 
ille suspirat qui priesentibus omnibus pre foterer 
contemplatione renuntiat, atque domesticis occitt 
tionibus, qus nonnunquam perfecte vivere «uM 
tiam processus impediunt. Ipsos etiam sue cr 
affectus in illam sublimitatena díviege enntereplaion: 
evectus exsuperat, et infra se univerga despicit? 
que plerumque animes de praeterita sanc 
securas dejiciunt in terrena, ipsis jam cele 
appropinquat, tanto vicinior factus divinis, quan" 
supra husana omia studio perfectionis ascen 
Certus namque quod si contemplativam vitam IK 
incertis henoribus, diviliis anxiis, et caducis d* 
ctationibus plena voluatate praetulerit, veros hof 


res, securasque divitias et delectationes :ietM* 


inveniet, cum ad perfectionem contemplativz virtuti 
in illa beata vita, ubi futara est, Deo remunerat 
pervenerit. 

Ei revera quid erit honorat$es eo quem Ji"M 
clemeptie gloria angelice dignitatis beaverit! (^ 
ditius eo quem regni celestis éneffaliliter alus 
beatitu.lo ditaverit ? Auk quid etiara ibic deleciabilll 





CODEX REGULARDM. — PARS Hl. REGULAE PP. ORIENT. 


$90 


contemplatione divima, qux» sihi veraciter inhianli A4 gaudeaf omnino de temporalibus nec Ingeat. Inter . 


ipcorruptibilem suavitatem /fuiurz remunerationis 
iMfundit ? Quoniam quidem contemplativa vite hic 
quoque amiores euog futurorum bonorum consi- 
deratione delectat, ac sibi tota. menlis intentione 
vacapies, quantum ig bac vila fieri potest, dono 
sapientiz spiritalis illuminat, et ad illam divina 
visionis plenitgdinem, cujus spem studiis intenti 
caslestibus gerunt, incentivo quodam ipsius conse- 
quenda perfecuonis inflammat, ut quod nunc in 
euigmalte cernug! nec períecte discernunt, tunc ip 
illa revela&onag gonspiciant. 
CAPUT Xi. 


Quo et quanta. eii in. hac carne. contemplativa 
vi(g perfectio. 


beta ac trigtja unam faciem animi copstantis obti- . 
neat. Nec pectoris stabilem frmitatem quidquid - 
promitlit mundus, aut minatur, excutia ; sed idem 
semper ac sibj similis perseverans, mundi hujus 
damna simul et lucra non sentiat. 

Et cum hzc atque his similia contemplativze vite 
affectus. jmpleyerit, non se hic jam ex omni parie 
perfectum, sed perficiendum in illa vita beata, quse 
futura est, immobiliter credat, atque ad eam se, 
nbi Dei subsiantiam revelata facie videre possit, 
extendat. Nam sicut hic. comparatione juste viven- 
Hium dicitur quisque perfectus : justus namque 
precepta facit, perfectus auteni pracepta transcen- 
dit ; ifa jdem collatus illis absolute. perfeclig qui in 


Denique eontemplativa vitm sectalor ad Condi- B illa yita beata futuri sunt, non est, ut ita dicam, 


torem suum oorde illuminandus accedat; ipsi oon- 
templende ac insaiabiliter períruendo vigilanter 
inserviat ; ipsum jugiter conoupiscal, pre amore 
ejus omnia quibus iude potest averti vefugiat. 
Qunnes cogilaliones $uag ac &pem (folam in illius 
delectatione suspendat. Litterarum divinarum sacris 
meditaüonibus vacet, in eis se divinitue oblectet, 
lbi se totum velut in speculo quodam refulgente 
consideret, e& in $a quod pravum deprehendarit, 
eorrigat ; quod fectum, (teneat; quod deforme, 
eomponaal; quod pulehrum, exoolat ; qued sanum, 
servet; quod infirmum, aesidua leatjone cosroboret; 
Domini sui precepta infaligabiliter legat, inexpli- 
oabiliter diligat, efficaciter impleat; &e& quid sibi 


perfecte perfectus ; cui etsi dimissa est omnis ini- 
quitas, pon £st adhuc sanata, sed sanatur ejus 
infirmitas. Et jdeo sj non peccat, ut sit vere per- 
fectus, peccare tamen potest, quía non est consumpta 
omui infrmitaté sanatus. Àc per hoc ubi ab omni 
peccato mundatus peccare non poterit, ibi perfecte 
sanus et summe perfectus erit. Hic autem quantalibet 
excellentia sanclilatjs emineat, quantalibet emi- 
pentia perfectionis excellat, potest quidem pro mo- 
dulo hujus vitx; fieri perfectus, sed non est sic de 
sua perfectiong securus, ut non deheat esse de casu 
sollicitus. Et utiqua ubi est sollicitudo, non absoluta 
heatitudo, qua nequaquam perfecta credenda est, 
si secura non fuerit; nec secura erit, nis) onmem 


gavendum q«uidye sectaadum sit, ex eid sufficienter C sollicitudinem securitas eterna copsumpserit. Qua- 


instructus agaoscat. Mysteriie earumdem divinarum 
Scripturarum perecrutandis insistat, Ghristum sibi 
promissum legat, representatum videat j prophe- 
tatam perditionem populi eontumaeis jntelligat, 
impleri lugeat; de saluta. gentium gaudeat ; et pre- 
tezitis, que prodicta et impleta (enel, et futuris 
promissionibus credat. À strepitu negotlorum s2:cu- 
larium remotissimys, ea ferventer excogilet quibus 
animum suum in desiderium future remunerationis 
inflaanmet. Studiis spirituslibus, quibus in dies 
singulos melior ae eruditior flat, invigilet. Amet 
otiumse sanetum, in quo exerceat animo Sum nege- 
tium. Mortuum sibi deputel mundum, ae se mundi 
hlandimentis et illecebris exhibeat crucifixum. Dele- 
ctationi spectaeulorum praesentium incomparabiliter 
antPbponat sui ereatoris intuitum ; semper proficiente 
succeasu in fastigium divin: contemplationis attellat. 
Nunqwam, na ad momemwm quidem, a promis- 
sianibus faris eausiderandis aversus ad terrena 
respiciat, Eo aciem mentis indesinenter attendet 
quo pervenise desiderat. Beatitudinem vitse. future 
apte Oculos apimi sui proponat qc diligat. Nec 
metuat aliquid temporale, noe eupiat : ne aut metus 
amittende rei temporalis, aut eupiditas acquirende 
intentionem mentis emelliat. Non eum blanda eor- 
ruraupant, nec adyersa eoncutiant ; nem inflet opinio 
secunda, nen einistra dejleiat ; non falsa vituperatio, 
give laudatio, augeat ejus gaudia vel imminuat. Non 


propter ibi omnium sanctorum beatitudo perfecta 
erit, ubi natura humana guj gloriam — conditoris 
visura est, atqug ei sing ullo defectu heatitudinis 


adhzrebit. 
CAPUT XII. 


Quod Deum peor[octe sancti videre non poseiut, nisi- 
cum ad beatitudinem future vitg pervenerint. 

Queciroa sie hortandi éupt ad eontemplativam 
vitam, quicunque plene voluerigi, et Den auxiliapte 
potuerint, ut meminerint ipsius sibi contemplationis 
divine perfectionem im illa vita beata, qua futura 
e&t, reservari : ut. ibà Deum sicuti est poxfecte vi- 
deant, ubi ét ipsi vite aeterno ao regni oeleatis 
couseeutiope sint perfeeti. Caeterum ai hio perfeote 
potuisset Dei substantiam humana fragilitas con- 
templari, numquam sanctus evangelista dixissel : 
Deum nemo vidit unguam (Joan. 1, 18). Non dixit, 
nemo videbit. Denique ut evidenter ostenderet visio- 
mem Dei nen negatam sanctis heminibus, sed dilo- 
tam, quod in presenti tempore negavit, in futuro 
promisit, dicens : Beaji mundo corde, quoniam ipsi 
Beum videbunt (Matth. v, 8). Nec hio dixit, qaoniam 
ipsi Deum videat. Igitur s? Deus, qui iB hao vita 
sine alicujus ele:..enti assumptione nec potoit videri 
neo potest, in futura vita videndus est ; ibi prefeeto 
eontemplationis divinz estsperanda perfeetio, wbi 
erit bonomim empium plenitude. Quapropter men 
sie contemplativie vits» sublimitatem in futero, ubi 





P4 


$91 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS n 


perfectio perficienda est, nuntiavi, ut in prwsenti A ptum est : Beati pacifici, etc. (Matth. v, 9). Scam. 


, eam negarem posse ab bominibus mundi contem- 


ptoribus apprehendi, si modo se ad eam tota devo- 
tione convertant ; si desiderio ejus accensi przsentia 
blandimenta fastidiant, et longe fortiores effecti, 
quani) ut eos terren:» occupationes illaqueant, divi- 
nis rebus ac futuris promissionibus inhzreant. Isti 
tales etiam in hac vita contemplativee vitz» possunt 
fleri participes. Itaque quoniam de contemplativa 
vita in superioribus capitibus multa jam dicta sunt, 
sufficiunt ista qux diximus, ut et reliqua considere- 
mus quz de vita solitariorum dicenda sunt. 


CAPUT XIV. 


Quod pro perfectione vita contemplative a sanctis Pa- 
tribus solitaria vita primitus fuit inchoata. 


dus vero visitare infirmos, secundum illud : Isjr- 
mus fui, etc. (Matth. xxv, 56). Tertius autem abit 
quiescere in solitudine. Primus ergo laborans pre- 
pter lites hominum, non potuit in pacificando prof- 
cere ; et ideo victus venit ad eum qui serviebat in- 
firmis, et invenit etiam ipsum animo deficienten, 
et non prevalentem mandatum perficere. Et co 
cordantes hi duo abierunt videre illum qui in erem 
discesserat, et narraverunt ei tribulationes suas, & 
rogaverunt ut diceret eis quid ipse proficeret. Et re. 
ticens paululum misit aquam in scyphunm, et diii 
eis : Altendite in aquam. Et erat turbulenta. Et pui 
modicum rursus dixit eis : Attendite modo quomok 
limpida facta est aqua. Et cum intenderentin aqua, 


Antiqui Patres nostri supernam patriam deside- B viderunt tanquam in speculo vultus'suos. Et tux 


rantes, et contemplativa vita perfecte frui cupientes, 
non solum mores hominum secularium, sed et con- 
sortia fugiebant, atque in saltibus specubusque lati- 
tabant; scientes quia quanto se separabant a volu- 
ptatibus mundi, tanto frequentabantur ab angelis; 
et quanto remotiores a szculo, tanto propinquiores 
fiebant Deo. Corporaliter autem separari desidera- 
bant a szcularibus, ne forte in eorum aliquando vol- 
verentur actibus. Nos vero eorum exempla, in 
quantum possibile est, sequi cupientes, si in contem- 
plativa vita cupimus aliquid proficere, a consortio 
seculi nitamur cito separari. Quia licet in medio 
carnalium $2»pe Deus vitam protegat electorum, ta- 
men satis rarum est ut quisque inter szxculi volu- 


dixiteis : Sic est qui in medio hominum consist ; 
pre turba enim non videt peccata sua; com aura 
quieverit, et maxime in solitudine, tunc delicta sa 
conspicit. Hic evidenter ostenditur quantum emdt- 
mentum prwstat vita solitaria. Est enim stadium 
quoddam ad emendationem morum formandan. (Xi 
enim in solitudine, boc est in retrusione, sede, 
tribus bellis eripitur, id est, auditus, locutonis, d 
visus; et contra unum tantummodo habebii p- 
gnam, id est, cogitationem cordis. Sciendom vto 
est quia multo melius est alicui ut cum mulli si 
et solitariam agat vitam, quam sit in eremoet pe 
posito mentis desideret esse cum multis. Nam etbe- 
mines scculares, si in isto szxculo aliqua couuis 


ptates positus, a vitiis maneat illibatus. In quibns C sunt crimina, etiam nolentes mittantur in catt 


denique etsi non cito implicetur, 'aliquando tamen 
abstrahitur. Neque enim diu securus esse poterit, 
qui periculo proximus fuerit. Unde in Collationibus 
Patrüm ita loquitur : Bonum est enim fugere szcu- 
jum. Quando autem est homo juxta seculum, assi- 
milabitur viro stanti super lacum profundissimum, 
ut qua hora visum fuerit inimico ejus, facile cum 
impingat deorsum. Si autem a &eculo remotus fue- 
rit, assimilabitur viro longe posito a puteo, ut vel si 
nitatur eum inimicus projicere deorsum, dum eum 
violenter trahit, Deus ei auxilium dirigit. Item ibi : 
Homo fugiens homines similis est uve mature ; qui 
autem cum hominibus conversatur, sicut uva acerba 
erit. Et rursum : Imperforabilis enim manet a sa- 
gittis inimici, qui amat quietem; qui autem misce- 
tur multitudini, crebra suscipit vulnera. Hoc quippe 
metuebat beatus Ársenius, cum adhuc esset in pa- 
latio : et ideo oravit Dominum dicens : Domine, di- 
rige me ad salutem. Et confestim venit ei vox di- 
cens . Arseni : fuge homines, et salvus eris. Postea 
vero accessit ad monasticam vitam, et rursum-ora- 
vit ad Dominum eumdem sermonem dicens : Do- 
mine, dirige me ad salutem. Et iterum audivit vo- 
cem dicentem sibi : Arseni, fuge, tace, quiesce ; hz 
enim radices sunt non peccandi. Przterea quoque 
narravit quidam Patrum quia ires fratres studiosi 
facti sunt monachi; et unus quidem ex eis elegit li- 
tigantes in pace revocare, juxta illud quod scri- 


rem. lta ergo et nos propter peccata nostra redig* 
mus nosmetipsos in carcerem re:rusionis, ut ptf 
voluntariam mentis nostrae vindictam futuras a obi 
ponas excludere mereamur. Quia igitur, ut ait Àp* 
stolus : Si nosmetipsos dijudicemus in hx 9 
culo, non utique a. Domino judicabimar in [uv 
(I Cor. n, 31). 
CAPUT XV. 


De disciplina «wscipiendorum — fratrum ad. tt* 
sionem. 


Dominus noster Jesus Christus omnes ad 50$ 
vocat servitium, omnesque ad se venientes pe ÜF — 
sericorditerque recipit. Idcirco enim omnes «€? 
et recipit, quia ipse novit qui sunt ejus, er mon 6 — 
opus ei ut quis testimonium perhibeat de homi: - 
ipse enim scit quid est in homine. Nos vero qu - 
titiam bonorum malorumve hominum minime br 
bemus, nisi eos probaverimus, debemus tenere c 
silium apostoli dicentis : Probate spiritus si e D* 
sunt (I Joan. 1v, 1). Sic quoque noviter venient? 
quemque ad Dei servitium, oportet per multa prit 
experimenta probare, et postea recipere, ne f9* 
quis simulata mente ac fallaci animo ad banc solit* 
riam vitam presumat accedere. Ergo oporté t 
preterita ejus vita et conversatione inquirere, sn 
moribus temperatus, si vita castus, si sobrius. ? 
sapiens, si humilis, si obediens, si affabilis, si in Vf 
Domini instructus, si in ipsa instructione cas* 





593 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT. 


594 


cum ergo his singulis aliisque experimentis fuerit A nis cellulz aposphragismo suo sigillare, ne fortassis 


probatus, si perseveraverit pulsans ; et illatas sibi 
injurias, et difficultatem ingressus, post quatuor aut 
quinque dies visns fuerit patienter portare et per- 
sistere affectu petitionis sux, annuatur ei sive ab 
episcopo, sive ab abbate suo, ingressus. Sine licen- 
tia autem et consensu episcopi, aut abbatis proprii, 
atque omnium fratrum ejusdem monasterii, in quo 
idem frater educatus faerit, nibil omnino de hac re 
flat. Prohibendum est etiam ut in nullo alio loco 


hoc religionis propositum a quoquam assumatur,' 


nisi in ceenobiorum congregationibus tantum. In vil- 
lis autem aut in campestribus ecclesiis, sive in aliia 
quibuslibet locis nullatenus presumatur assumere, 
nisi forte quis more antiquorum Patrum ad ere- 
mum velit secedere. Postquam autem episcopus aut 
prelatus monasterii licentiam ei retrudendi con- 
cesserit, unum annum.habitet inter fratres, ia ut 
extra claustra, nisi tantum in ecclesiam, non exeat ; 
quatenus in ipso ejus probetur voluntas vel stabili- 
tas. Si autem in eodem monasterio, aut in circum- 
vicinis monasterii solitarius est, probatus aliquis ei 
deputetur ad probandum. Si vero solitarius ibidem 
minime reperitur, deputetur ei senior talis qui aptus 
sit ad lucrandas animas, qui super eum omnino 
curiose intendat, et sollicitus sit si revera Deum 
quzrit, si sollicitus est ad opus Dei, ad obedientiam, 
ad orationem, ad lectionem, et cetera hujusmodi. 
Predicentur ei omnia dura et aspera, per quz itur 
ad Deum. Et si promiserit stabilitatis suzxe perseve- 
rantiam, legatur ei hzc Regula, et dicatur ei : Ecce 
lex sub qua militare vis, si potes servare, ingre- 
dere; si vero non potes, liber discede. Si adhuc 
steterit, legatur ei hzc Regula sedule, ut sciat ad 
quod ingreditur, et probetur in omni patientia. Et 
si habita secum deliberatione promiserit se omnia 
custodire, tunc blande leniterque suscipiatur ad de- 
stinatum propositum, sciens se lege Regul: consti- 
tutum, quod ei ex illa die non liceat egredi ex ipsa 
retrusione; nec collum excutere de sub jugo Regu- 
le, quam sub tam morosa deliberatione licuit ei ex- 
cusare aut suscipere. Suscipiendus autem in orato- 
rl0 eoram episcopo et omni clero promittat verbis 
tantum de stabilitate sua, et conversione morum 


suorum, coram Deo et sanctis ejus; ut si aliquando, D 


quod absit, aliter fecerit, a Deo se damnandum 
sciat, quem irridet. Tunc frater ipse prosternatur 
ad pedes episcopi et omnium fratrum ibidem 
astanlium, ut orent pro eo. Ipsi omnes illico orent 
pro eo, quantum eis visum fuerit. Signa autem ad 
ejus ingressum, si episcopus aut abbas jusserit, 80- 
nent, ut omnes illud signum audientes, pro eo orent. 
Res vero si quas habet, sicut in superioribus capi- 
tulis continetur, aut eroget prius pauperibus, aut 
facta solemniter donatione conferat monasterio, ni- 
hil sibi reservans ex omnibus. Cum talibus autem 
vestimentis intret cum qualibus manere debebit, et 
sic deinceps in solitaria vita permaneat. Post ingrese 
sáonem autem praecipiat episcopus ostium retrusio- 


aliqua in aliquo remaneat opinio. 
CAPUT XVI. 
Qualis debet esse cellula retrusionis, 

Cellula igitur retrusionis debet esse exigua, et flr- 
missimis undique munitionibus .circumsepta, quate- 
nus nec solitario foras evagandi facultas maneat, 
nec cuiquam ad eum, quod non decel, introeundi 
aditus pateat. Ut autem omnis obstruatur necessi- 
tatis occasio, habeat interius preparatas habitatio- 
nes suis usibus necessarias, hoc est, oratorium ab 


* episcopo consecratum, si tamen ipse solitarius est 


sacerdos. ldipsum quoque oratorium ita sit domui 
ecclesie contiguum, quatenus idem solitarius per 
fenestram ejusdem oratorii possit ad missas per ma- 


B nus sacerdotum oblationes offerre, ac cantantes el 


legentes fratres congrue audire, atque simul cum 
eis possit psallere; et etiam ad venientes quosque 
ibidem valeat responsa dare. Sint etiam ante ipsam 
fenestram deintus et deforis vela appensa, ne facile 
a foris videri vel videre queat, ne forte per oculo- 
rum portam mortuus extrabatur; unde scriptum 
est : Cave ne intret mors in animam tuam per fene- 
stras tuas (Jer. 1x, 21). Et Apostolus precipit, spe- 
ctaculis et pompis przcaveri. Habeat autem infra 
septa retrusionis hortulum exiguum, si fieri potest, 
in quo per tempus exire et aliqua olera plantare vel 
colligere, atque ab aere tangi possit, quia multum 
ei proderit tactus aeris. Sit etiam exira septa re- 
trusionis et alia cellula, in qua discipuli illius habi- 
tent, qux» ita sit cellulae ipsius contigua, ut aptis- 
sime possint discipuli illius congruo tempore per fe- 
nestram ei ministrare ea qua ei fuerint necessaria. 
Si autem duo in unum solitarii fuerint, sicut multis 
in locis noscitur esse, sit inter eos silentium ingens, 
quies magna, charitasque perfecta. Sint autem sin- 
guli in singulis cellulis separati, sed animo, et fide, 
ac charitate inseparabiliter conjuncti. Cellulz quo- 
que illorum nulla intercapedine inter se dividantur, 
sed ita sint ad invicem connex: quatenus ad una 
fenestram venientes, alterutrum se valeant ad Dei 
servitium excitare, sacris orationibus simul vacare, 
divinas Scripturas simul recitare, et ad corporalem 
etiam refectionem simul tempore eongruo possint 
convenire. Sint etiam eorumdem cellulz, ita ut prze- 


fatum est, ecclesix» valde contiguz. Feminis nam- 


que non solum in cellulis solitariorum eorumque 
discipulorum prandendum aut requiescendum non 
est, quin potius nec in eas intrandi ulla eis tribua- 
tur facultas, quia hoc a sanctis Patribus valde legi- 
tur inbibitum. Si quando autem eis de confessione 
aut de consilio animarum sermocinandi necessitas 
incubuerit, in ecclesiam veniant; et ante fenestram 
oratorii coram omnibus simul loquantur, et quod 
deliberandum est, prudenter utiliterque deliberent 
atque disponant. Decet enim solitarios, ut sicut in 
czeteris rebus, ita etiam in mulierum confabulationt. 
bus bonum exemplum omnibus przbeant ; ut scili- 
cet hujusmodi confabulatio nullam possit a quoquau 


595. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENGIS 


39) 


siuis(ré opihiottls afferte suspiefoftern. Nom. solum A ejas voluatatibus ubviare! Aut quomolé hemilis- 


autem a collocutione frillerum, tetti etiam ab 
ipso visu et tactu illis est observandum. De locu- 
tione autetm &truni sanctus Basilius dixil z Ne ac- 
coMnnódes suures tuas ad percipienda verba mulie- 
ruti, te concipias ex eis nequitiam im anima tua. 
Hinc beatus Hieronymus ait : Prima quidem tenta- 
mebta sunt servorum Del, fetninarum frequentes 
accessus. Nam flammigero igne percutit fétnina con 
scientiatti eorutn, et exdrit cor eoram. De tactu vero 
idem Basilius ait : Mutieris carnem ne velis tangere, 
ne pet tactum ejus inflammetur cor tüum : sicut 
enim stipula prosimatis igni comburitur, ita et qui 
tangit mulieris cátneftt, non evadet àine tflamro ani- 
mi sus ; et fleet córpóte cásta$ evadat, triente tà- 


teth, aut patientiam, sive charitatem suam probabit, 
neminem habens cui heo exhibeat? Neque emim 
suffieere potest unes, «quamvis summus, ad sus 
plenda omnia sancti Spiritus dona; quis, wt ait 
Apostolus, Alii datmr sermo sapientie, alii. sermo 
scientie (1 Cor. xn, 8), e& estera. hujusmodi. Qu- 
propter si secundum dispensationem Spiritus sanc 
uni datur quod aMeri negatur, necesse esi ul sinl 
duo, vel tres, aut. eo amplius, et de charismatibu 
qux singuli acceperunt, utrique consolentor pariter 
et edificentur. Sed et adversus insidias inimici, que 
intrinsecus et. extrimsecus inferuntur, multum pre 
dest societas plurimorum. Facilius enis. exeilanur 
& somno, et incitantar ab omni opere bono. là or 


men et corde lesus abscedit. Neque osculari debent B tione autem non parvum emolumentum n2scitr 1 


à Solitarlis omnino, qtia osculum una est. ex qua- 
tuor spéclélüs amoris carnalis. Diligend:e sunt at- 
tem rhulleres tàn earualiter, sed spitittaliter. De 
visu autern íllirüth quid. dicam? cum Dominus ma- 
nifestàt dicens : (ui vfderit mulierem ud concnpi- 
scendum eam, jam maechatus est eam. in. corde suo 
UMatth, v, 24). Unde etlam. idem Basffius ait : Ke 
improbo oculo lntuestis speciem tuleris, ne pet 
oculorum tuorum fenestras intret mors in anita 
tua. F'requens denique visus feminatum devitandus 
est, et mátime fiis qui ftiter seculares exstkerttrit vel 
conjugáti l'uerurit. Compatres quoque et cortrmatres 
minime faclarit ; quamvis liceat , non expedit tatiten. 


CAPUT XVII. 


Quod nunquam minus quam duo vel tres sínt simul 
solitarii. 


Precipue vero hoc solitariis satagendum est, tit, 
si fleti potest, nundüám minus quam duc vel tres 
simul sint solitirfi," jrí singulis tamen cellulis re- 
trusi ; lta. videficet at per ferestratti ad invicem lo- 
qui possint, eL ad' optt$ Del alterutrum se valeant 
excitare. Ín. multis denique causis societatem duo- 
rum solitariorum ils qui ejusietri voluntatis ac pro- 
posit stht, utilem video esse'y fri plurimis vero sofi- 
tariam vitam ducere absque ullíus societate, díscri- 
men esse cotspicio. Primum quidem periculum 
imminet solftario, quod certe gravissimum est, in 
hoc quod ipse sibi placet, et videttr sibl ad sutn- 
mam perfecttonen jam venisse, et putat se esse quod 
non est. Hoc enim illl accidere solet, qui non habet 
cum quo opus sudm probet. De talibus enim ait 
Apostolus : Si quis putat se aliquid esse, cum nihil 
sít, ipse se seducit (Gal. v1, 5). Postea vero neque sl 
aliqua virtus in eo abundat, neque si aliqua desit, 
agno$cit. Neque etiam hoc quod utile est, neque 
quod deest, cutr solus sit, ab alio aliquo quxri po- 
test. Denique, sed nec culpas quidem suas aut vitia 
facile agnoscit, cum qui arguat vel reprehendat, 
nemo sit. Hojusmodi solitario facile illud potest ac- 
cidere quod scriptum est : Ver soll, quia cum cecide- 
rit, non habet sublevantem (Eccl. 1v, 10). 

Quomodo ergo solitarius seipsum ad prava desi- 
deria non exereebit, neminem habens qui videatur 


duobus fratribus, maxime cum Dominus dicat: 5 
duo er vobís consenserint. super terram, de emsiv 
quamcunque petierint, fiet ililis a Patre meo, qui e ià 
celis (Matth. xvm, 19). Et iterum idem ipse: Uh 
duo vel tres congregati [uerint in nomine meo, ih 
sum. in medio eorum (Ibid., v. 20). Praterea quoqt 
plures orationes duo peragere possunt quam unt. 
Habet autem et alia quamplura bona commubis 9 
litariorum viia, quee non est possibile punc dn 
merare omnia. Sed ita duos solitario in usum at 
dicimas, ut unus, sí fuerit probata, aà banc vis 
períruendam non prohibeatur. 


CAPUT XVI. 


Sl opoftel stiscipere ad solitariam vitam saberium 
presbyteros vel juvenes ctate. 


Cum Dei clemeniia omnes vocet per illam piiss- 
mam vocaonem qua dicit : Venite ad me, ote 
qui luboratis et onerati estis, ei ege refcim 
(Matth. x1, 28), non est absque discrimine quee 
plam ad servitium Dei venientem abjicere. Vert 
tamen neque absque stbülissima probatione is 
gendum est euiquam intrare in sanctam conve 
tionem : sed sicut Dominus juvenem illum qui vt& 
ad eum de priori vita sua interrogavit, et cam 1* 


disset quia reete transacta esset, quod ei deti 


precepit adimplere, dicens : Sí vis perfectus &i* 
eade, vende omnia qua habes, ét da posprii 
(Matth. xix, 21), et ita demum juseit eum se seq: 
ifarergo et nos oportet prius probare spiritus, si € 
Deo sunt, et sic advenientes quosque cum eharilt 
ad Dei servitium suscipere. 

Si quis autem ex ordine sacerdotum extranet 
se suscipi rogaverit, ita ut ad solitariam vitam qui 
doque venire desideret, non ei quidem eitlus ast 
tlatur. Tamen si omnino in hae supplicstione pt 
stiterit, recipiatur, sciatque se omnem Reguke dist* 
plinam servaturum. Sed nme forte quis simulat 
mente ad hoc propositum venire pertentet, primit? 
duriter probandus est. Quod its demum fscile & 
gnoscitur, si omnem laborem eorporis qui ei iju* 
gitur :xquanimiter ferat, et ad austeriorem vitat li- 
benter inclinetur; vel si etiam delictum aliquis st" 
cum interrogatus fuerit, nequaquam  prenuniit* 





097 


CODEX REGULAROM. — PARS I. REGUL/E ÜP. ORIENT. 


598 


confunditur, et medélam deleti, quie ei adhibita fue- A dem modo quo supra. Preterea quoque $i aliquis ex 


ri gaudenter assumat; etsi ad Omnem hunilita- 
tem absque verecundia imclin&tut, ac vilioribus et 
aljectioribus ertifeiis, si it& r&Uf poposcerit, tradi 
ge non erubueri, Gum butem his atque aliis exerci- 
Uie probates fuerit, wi stabilis el prompto unirho 
perstiterit, tunc eum suscipi decet. Sit autem, sicut 
supra dictum est, duos annos inter fratres in con- 
gregatiome, et postea, si eits voluntas firma manse- 
rit, ad solitario vítam suscipitur. 

Similiter quoque et si monachus aliquis peregri- 
uus vel clericus de longinquis provinciis superverie- 
rit, et pro eadem causa se suscipi rogaverit, ptohos- 
pite snacipiatur, et probetur itu ut prius dieturn est. 
Et si contentus fuerit consuetudine loci. quam inve- 
nerit, el stabilitatem suàm firmare voluefrit, non 
renuatur eju$ voluntas. Quod si superfluus aut. vi- 
tiosus inventus faerít tempore hospitalitatis, quia his 
temporibus maxime dignosci poterit, non solum noii 
debet recipi, verum etiam díeatut ei honeste ut 
recedat, ne etfam ejus miseria alii vilientur. Si vero 
talis non fuerit qui mereatut projiei , nullatenus 
projiciatur, &ed suwndeatur ut $tet , quatenus ejus 
exemplo alil erudianter. Cavendum est autem ne ali- 
quando de aHo noto monasterio tionáchus ad habi- 
tandum suscipiatar sine eonsensti abbatis ejus aut 
litteris comrmendatitiis. De juvenum antem :etste 
nulla ambiguitas est an recipi debeant, cum Dominus 
de eis dicat : Sinite parvulos venire td. me* talium 
est enim tegnum colortm (Matth. x, 14). Non enim 
alicui obest sths puerilis, si fuerit mente perfe- 


ctas. Néc senilis cuiquam proderit xetas, si fuerit - 


sensu parvulus. Perfectus enim dicitür, non qui 
ztnte, sed qui sensu perfectus est. Unde in libro 
Sapientis dieitur : Cani sunt autem sensus hominis, 
et atas senectutis vita immacalata (Sap. vv, 8). Nam 
et David cum puer esset, et perfecttim sensum habe- 
ret, a Bomino in regem electus est, et propheti:e 
spiritus ei creditus est. Saul vero cum senilis esset 
state, pro sua nequilia de culmine regali expulsus 
est, et maligno spiritul traditas est. Senissimi etiam 
erant sacerdotes lili qui Susannam violare conati 
sunt ; et Daniel adhuc puerulus erat qui eos ore 
suo condemnavit. Et Dominus noster Jesus Christus 
ingressus Hierosolymam ^ párvulis collaudatur et a 
senioribus postea erucifigitur. Natn et arbor, mul- 
torum licet annorum sít, risi fructuosa fuerit, abs- 
cindetemr ; si tamen novella fuerit, fertilis et fructuosa, 
magis colitur, ut uberiorem proferat fructum. Omne 
autem tempus a prima :etate opportunurn csse dici- 
mus ad suscipiendum aliquem in eruditione ct 
timore Dei. Ex eo tamen firma erit professio vir- 
ginitatis, ex quo jam quisque adultus fuerit, ex 
quo solent ssculares nuptiis apte deputari. Adhi- 
beri autem &ís oportet summam diligentiam, quo 
possint ad omne virtutis exercitium probabiliter 
institui. Sint autem in ipsa pulsatione, quo supra, 
usque ad prefinitum tempus duorum annorum, et 


si viriliter ac ferventer perstiterint, recipiantur éo-' 


catholicis venit 3d nos dicens: Volo apud vos ma- 
nere aliquod spatium tertipotis t prolitiam ex vobia, 
Dum etiat suscipi oportet, Domino pronuntiante, 
qui ait : Oniném ad me venientem non. ejiciam [oras 
(Joan. vi, 91). Interdum enim potest fleri ut per 
tempus proficiat, et delectetur ei permanere in san- 
etitate vitze. Oportet autem nos in conversatione no- 
stra el religione, de qua foríassis homines aliter 
opinantur, caute et sollicite agere, et preceptum 
illius implere qui dixit : Sic [uceat lux. vestra coram 
hominibus, wt videant vestra bona opera, et glorificent 
Patrem vestrum, qui in célis est (Matth. vii, 46). lta 
denique flat ut sl ille bonds et verax est, de nobis 
proficiat; et sl! explorator et fallax est, erubescat. 
CAPUT XIX. 
Qualem vel quam sanctum oportet esse. solitarium. 
Talem ergó oportet esse solitariuin qualem Ápos- 
tolus Jubet fore episcopum, ubi áit : Oporlet. episco- 
pum sine crimine esse (Tit. 1, T). Bimiliter autem 
et solitarium oportet esse sihe crimihé; non pro- 
tervum, noti iracundum et viriolentam, non tultum 
edacem, hon percussoreni, hón bilingueni, non neo- 
phytum, tion turpis lucti appetitorem. Primuni 
itaque quod dicitus sine crimine esse solitarium, 
noti ita intelligendum est üt si ante conversionem 
aliquod eriten habuerat, ad solitariam vitam non 
recipiatur, cum ipso proposito pro ante admisso sce- 
lere peenitentiati agere possit ; sed sic diclum est, 
ui ex eo tempore quo 1n soiitatia vita manere 
ccpit, nulla peccati conscientia miordeatur : qui 
enim vitia non habet, sine ctimine est. Omne enim 
crimen peccatum est, sed omine peccatum crimen 
non est. Et ideo sive solitarius, slve quilibet alius, 
sine crimirie esse potest, sine peccato nunquam esse 
potest. Sequitur: Not protervum, id est, non su- 
perbam ettmí esse oportet, ne elatus incidat in la- 
queum diaboli. Non iracundum : iracundus enini 
est, qui semper irascitur, et ad levem responsionis 
auram, quasi a. vento folium commovetur. Neque 
vero qui aliquando irbscitur, iracundus est, sed ille 
dicitur iracundus, qui crebro hac passione supera- 
tur. Non vinolentum, et noni multum edacem eum 
esse dicimus; quia ubl ebrietas et nimla edacitas 
fuerit, ibi libido dominatur et furor. Solet enim ille 
qui his duobus vitiis fuerit occupatus, contra gra- 
vitatis decorem in risu vocem exaltare, et labiis dis- 
solutis turpiter cachinnare. Won percussorem, id 
est non facile manum porrigat ad cedendum. Sed 
non ita dictum est, ut si discipulum habuerit, et fa- 
cultas permiserit, non pie verberetur, cum Salomon 
dicat : Latera puerorum virgis assidue tundenda 
sunt, ne jndurescant (Prov. xxi, 15). Sed ideo 
dictum est ut is qui mansuetus et patiens esse debet, 
ne inos alterius vel caput verberandum insanus 
erumpaí. Non bilinguem eum esse oportet, ne con- 
turbet habentes pacem. Non neophytum, ne incidat 
in laqueum diaboli, dum nesciat przcavere tenta- 
menta inimici. Ignorat enim momentaneus solitarius 





S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


au 


humilitatem et mansuetudinem. Ignorat etiam divi- A insipientium s:epe demergere. Deinde ut. advenis. 


tías szeuli contemnere ; ignorat semetipsum despi- 
cere. Non jejunavit, non flevit, non mores $uos s:pe 
reprehendit, non assidua meditatione correxit. De 
cathedra enim transfertur adcathedram, de superbia 
ad superbiam. Non turpis lucri appetitorem, ne de 
servitio Dei lucra terrena querat. Turpis lucri appe- 
titio est plus de presentibus quam de futuris cogj- 
tare : solitarius enim habens victum et vestitum, 
his tantum contentus esse debet. Unde ait Apostolus : 
Qui altari serviunt, de altari vivant (1 Cor. 1x, 15). 
Vivant, inquit, et non, divites flant. Oportet ut non 
sit turbulentus et anxius, non sit nimius et obstina- 
tus : non sit zelotypus et nimis suspiciosus, quia 
hujusmodi solitarius nunquam requiescit. Non sit 


tium quorumdam corda arentia proximorum, finenti; 
rivis doctrinze valeat irrigare. Nam et si quos babe 
discipulos, affatim possit instruere eos. In his deni- 
que, et in aliis quibuslibet rebus, scientia Seripta- 
rarum Yalde solitario necessaria est; quia si ei tan. 
tum sit sancta vita, sibi soli prodesse potest qual 
sancte vivit. Porro et si doctrina fuerit erudi, 
potest czeteros quosque imbuere, et hzereticos, sire 
Jud:eos, seu alios quoslibet adversarios repercotem 
vel refutare; qui nisi refutati fuerint atque convicti 
facile possunt simplicium corda pervertere. Hu 
autem sermo debet esse purus, simplex et apertus. 
plenus gravitate et honestate; plenus suavitate, gn 
tiaque, el lenitate. Ipsius namque speciale olicium 


. etiam murmurosus, quoniam scriptum est quod B est tractare de mysterio legis, de doctrina fidei, àe 


murinurantes a serpentibus perierunt. Non sit de- 
tractor, propter hoc quod scriptum est: Qui detrahit 
fratrem suum eradicabitur (I Cor. x). Non odium ha- 
beat in corde, quia scriptum est : Qui odit fratrem 
suum, homicida est (1 Joan. mi, 15). Non sit. vanilo- 
quus, quia scriptum est : Omne verbum otiosum quod 
locuti fuerint homines, reddent de eo rationem in die 
judicii (Matth. xi, 56). Non. sit piger, propter hoc 
quod scriptum est: Seree male et piger, etc. (Matth. 
xxv, 26). Non sit somnolentus, nec aliis quibuslibet 
vitiis substratus, quatenus fiducialiter audeat dicere 
cum Propheta : Ero immaculatus coram Deo, et obser- 
vabo me ab iniquitate mea (Psal. xvii, 24). Hucus- 
que qualis non debet esse Dei servus ostendimus, 
nunc qualis esse debeat dicamus. Dei autem servum 
oportet esse pudicum, íd est, a libidine continentem, 
et,ut ita dixerim, in tantum eum inter cunctos opor- 
tet esse eminentem, ut non solum ab opere immun- 
do se abstineat, verum etiam et a cogitationis errore 
mens ejus sit libera. Oportetetiam eum esse justum, 
sanctum, continentem, abstinentem, hospitalem, bo- 
norum operum amatorem, modestum, sobrium , pa- 
tientem, benignum, humilem, charitativum, obedien- 
tem ; et non solum a pravis actibus se abstineat, ve- 
rum etiam ab oculi, et verbi, et cogitationis instin- 
ctu se contineat, et sic flat ut dum nullum in se vi- 
tium regnare permittit, impetrare apud Deum veniam 

: pro suis populorumque facinoribus valeat. Talis in- 

— super sit idem solitarius, ut qui religioni detrahunt, 

vitz ejus detrahere non audeant. Si enim talis fuerit 

et ista supradicta sectatus fuerit, tunc Dei minister 

utilis erit, et propositum suum, opitulante divina 

clementia, perfecte consummabit. 


CAPUT XX. 


Quomodo solitarii debeant esse docti, et qualiter alios 
doceant ac semetipsos discrete provideant. 

Solitarius itaque debet esse doctor, non qui doceri 
indigeat; etiam debet esse sapiens et doctus in lege 
divina, ut sciat unde proferat nova et vetera. Multis 
modis etiam necessarium est solitariis, ut instructi 
sint in divinis eloquiis. Primum propter astutias et 
fraudes diaboli per quas seipsum solet in. cordibus 


virtute continenti, de disciplina justitiz. Scripura 
divinas legere, percurrere canones, exempli sr 
ctorum imitari, ut videlicet pranoscat quid, cti, 
quando, vel quomodo proferat; quia non omuibu 
una eademque semper exhortatio est adhibenh, 
sed unumquemque diversa exhortatione admooel, 
juxta professionis morumque qualitatem. Nam que 
dam increpatio dura, quosdam vero increpatiocr- 
rigit blanda. Sicutenim periti medici juxta vuloer 
varietates diversa adhibent medicamina, itae s" 
litarius singulis quibusque congruum exhortationis 
adhibere debet remedium ; et quid cuique oportat 
pro :etate, pro sexu, ac professione annuntiet. No 
omnibus qu: sunt clausa aperienda sunt : muli 
sunt enim qui capere non possunt. Rudibus precipt 
hominibus atque carnalibus plana seu commun 
predicanda sunt, non summa atque ardua. Unfed 
Apostolus ait : Non potui vobis loqui quasi gpiritiu- 
libus, sed quasi carnalibus : tanquam pareulis ia Oir 
sto lac vobis potum dedi, non escam (I Cor. m). Cr 
nalibus quippe animis, ut diximus, nec ali niu 
de coelestibus, nec terrena convenit dicere, st 
mediocriter et discrete. Corvus enim dum socspuli* 
viderit albi coloris, nullis eos cibis alit, sed tantus 
dem attendit donec paterno colore nigrescant, el € 
illos frequenti cibo reficit. Ita et strenuus solilanti 
nisi eos quos monet viderit ad suam similitudine 
ponitentize confessione nigrescere, et nitore Sec 
lari deposito, lamentationis habitum peccali rec 
datione induere, non expedit eis aperire inielipt 
tize spiritualis profundiora mysteria ; ne dum awià 
non capiunt, prius incipiant contemnere quam "* 
nerari celestia precepta. Propter quod et. Domiat 
inter caetera ait : Nolite mittere margaritas ast R^ 
cos, ne forte conculcent easpedibus suis (Matth. Vit, 8. 
Hactenus autem diximus quam doctus vel qu 
discretus in doctrina debet esset solitarius. Nx 
autem ad sententiam beati Gregorii venientes, vite 
mus quam discreta circumspectione ih , 
nosmetipsos oportet providere. Nos, inquit, quia " 
firmi homines sumus, cum de Deo bominibus lu 
mur, debemus primum meminisse quid sumus, uie 
propria infirmitate pensemus$ quo docendi ordiselri 








601 


CODEX REGULARUM. — PARS M. REGULJ/E PP. ORIENT. 


tribus consolamus. Consideremus igitur quia aut A bonis exemplum esse debuerunt. Hi autem quoscun- 


tales sumus quales nonnullos corrigimus , aut ali- 
quando tales fuimus; et sijam divina gratia operante 
tales non sumus, oportet ut tanto eos temperantius 
corde humili corrigamus, quanto nosmetipsos verius 
in his flagitiis aliquando fuisse agnoscimus. Si nos 
quoque tales nec sumus, nec fuimus, quales adhuc 
illi sunt quos emendare per penitentiam cupimus, 
videamus ne forte cor nostrum de ipsa innocentia 
superbiat , et in pejus quam hi quorum mala corrigi- 
mus ruat. Nam et alia eorum bona opera nobis ante 
oculos revocemus, qua si omnino nulla sunt, ad oc- 
culta Dei judicia recurramus; quia sicut nos nullis 
meritis hoc ipsum bonum quod habemus accepimus, 
ita illos quoque potest gratia supernze virtutis infun- 
dere, ut excitati, posterius etiam ipsa possint bona, 
qu: nos ante accepimus, prevenire. His ergo pri- 
mum cogitationibus bumiliari cor debet, et tunc de- 
mum delinquentium iniquitates increpare. 
Sciendum vero est quia aliter convenit przedicare 
episccois et presbyteris, atque aliter solitariis. Illis 
utique tanquam sibi commissis plebibus oportet ar- 
guendo, increpando, et obsecrando praedicare ; istis 
vero non tanquam commissis, sed pro sola charitate 
convenit advenientes quosque spiritualium verbo- 
rum dapibus reficere, et ad Dei servitium ut conver- 


tantur humiliter et secrete suggerere : non tamen 


eos oportet quasi pro gratia hominum acquirenda 
exhortationis rigorem reticere. Preterea quoque 
debemus et nos quotidie etiam tacendo predicare ; 


B 


que exemplo nml conversationis sux perdunt, si- 
mul cum eis procul dubio in ternum peribunt , si ta- 
men in malo perseveraverint. Multo enim deterio- 
res sunt hi qui sive exemplis, sive doctrinis, vitam 
moresque bonorum corrumpunt, quam illi qui sub- 
stantias aliorum prxdiaque diripiunt. Hi enim que 
extra nos, sed tamen qua nostra sunt, auferunt; 
corruptores vero morum proprie nos ipsos decipiun/, 
quoniam divitize hominum mores eorum sunt. 
Quapropter nos qui solitariam vitam expetimus, 
semper ea qui ad xdificationem pertinent, agere 
studeamus. Videamus autem ne vilia nostra alio- 
rum virtutibus noceant, ne aliorum fervorem tepor 
noster debilitet, ne aliorum patientiam nostra ira 
commaculet, iracundia violet, ne aliorum humilita- 
tem superbia nostra depravet, ne aliorum sanitatem 
infirmitas nostra corrumpat, ne aliorum pulchritudi- 
nem fceditas nostra contaminet , ne aliorum ardentes 
exslinguamus lampades; ne, quod absit, simul cum 
fatuis virginibus a regno Dei excludamur. Sed tales 
nos econtra exhibeamus, ut nostra humilitas alio- 
rum confundat superbiam, nostra patientia proxi- 
morum exstinguat iracundiam , nostra obedientia 
pigritiam aliorum tacite increpet, noster fervor alio- - 
rum teporem excitet. Tales insuper nos exhibeamus, 
ut cunctis in exemplo luminis simus. Unde Dominus 
prcipit dicens : Sic luceat lux vestra coram homi- 
nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Pa- 
trem. vestrum, qui in. calis est (Matth, v, 16). Hinc 


tunc etenim tacendo pradicabimus cum aliis homi- C Paulus apostolus ait : In omnibus ergo teipsum prebe 


nibus formam bene vivendi prebebimus, et lucis 
exempla monstrabimus. 
. CAPUT XXI. 


Ut solitarii ucis exempla omnibus dent ; et ut lauda- 
biliter vivant, sed laudari non appetant. 


Vita ergo et conversatio solitariorum normam et 
exemplum ab Apostolo sumere debet, qui dixit: 
Omnibus omnia [actus sum, ut omnes lucrifacerem (1 
Cor. 1x, 22). In tantum enim idem Apostolus se imi- 
tabilem cunctis prebebat, ut cum fiducia clamaret, 
dicens : Imitatores mei estote , sicut et ego Christi (I 
Cor. xi, 4). O quam felix, o quam secura conversa- 
tio Pauli, qui prztermittens prophetas et apostolos, 
caeterosque sanctos, jubet se imitari Christianos. 
Quapropter et solitarii , licet inferiores quam Paulus, 
tamen debent se imitabiles przbere omnibus. Nam 
sicut pretiosum atque pracipuum est in medio mul- 
torum bene agere, et plurimos ad profectum et exem- 
plum boni operis incitare; ita periculosum ac per- 
niciogum est negligenüius agendo multorum fidem 
frangere multorumque animas depravare. Hoc au- 
tem ideo dico quia, quod pejus.est, facilius inveniun- 
tur qui ea qux sunt deteriora quam qui meliora se- 
ctentur. Quamobrem sicut ille valde admirandus at- 
que laudandus est cujus cursus bouus multorum est 
profectus, ita ille merito lugendus est cujus vita 
zultorum ruina est. Plerique igitur solitarii prave 
viventes forma ceteris in malum existunt, qui in 


exemplum bonorum operum, in verbo, in conversa- 
tione, in charitate, in fide, in castitate, eic. (Tit. u, 
7; 1 Tim. 1v). Hinc etiam Gregorius doctor egregius 
in expositione Ezechielis dicit: Quisquis igitur in 
- occulto bene vivit, sed alieno provectui minime pro- 
* ficit, carbo est. Ou? vero in imitatione sanctitatis 
.positus lumen ex se rectitudinis multis demonstrat, 
lampas est, quia et sibi ardet et aliis lucet. ltem 
ipse : Qui enim, inquit, vitam suam ab aliis sciri re- 
fugiunt, sibimetipsis accensi sunt, sed aliis in exem- 
plum luminis non sunt. Hi autem qui exempla vir- 
tutum przrogant, et lumen per vitam boni operis, 
et verbum predicationis aliis demonstrant, jure lam- 
pades appellantur. Hinc etenim beatus Hieronymus 
ait : Innocens et absque sermone conversatio quan- 
tum exemplo prodest, tantum sileutio nocet. Hinc 
enim satis evidenter ostenditur quod et conversa- 
tione et verbo omnibus esse debemus in exemplum. 
Sed valde cavendum est solitariis ut laudabiliter 
vivant, sed laudari non appetant, ne pro ipsa laude 
in elationem aut vanam gloriam incidant, ne in ipso 
quidem pestifero vitio vanz gloriz ruant : oportet ut 
semper illud Apostoli exemplum in corde teneant : 
Qui gloriatur, in Domino glorietur (1 Cor. 1, 54). Et 
iterum : Si gloriari oportet, non expedit quidem (II 
Cor. x1, 50). Idcirco enirh hoc dico quia satis rarum 
est ut laudabiliter viventem laus humana non capiat, 
et vana gloria non subripiat. Ille igitur modis oinni- 


- o --^ 


599 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 600 
humilitatem et mansuetudinem. Ignorat etiam divi- A insipientium szepe demergere. Deinde ut advenien- 


tias szeculi contemnere ; ignorat semetipsum  despi- 
cere. Non jejunavit, non flevit, non mores suos sxpe 
reprehendit, non assidua meditatione correxit. De 
cathedra cnim transfertur adcathedram, de superbia 
ad superbiam. Non turpis [ucri appetitorem, ne de 
servitio Dei lucra terrena querat. Turpis lucri appe- 
titio est plus de presentibus quam de futuris cogj- 
tare : solitarius enim habens vicium et vestitum, 
his tantum contentus esse debet. Unde ait Apostolus : 
Qui altari serviunt, de altari vivant (1 Cor. 1x, 15). 
Vivant, inquit, et non, divites fiant. Oportet ut non 
sit turbulentus et anxius, non sit nimius et obstina- 
tus : non sit zelotypus et nimis suspiciosus, quia 
hujusmodi solitarius nunquam requiescit. Non sit 


murinurantes a serpentibus perierunt. Non sit de- 
tractor, propter hoc quod scriptum est : Qui detrahit 
fratrem suum eradicabitur (I Cor. x). Non odium ha- 
beat in corde, quia scriptum est : Qui odit fratrem 
suum, homicida est (1 Joan. m, 15). Non sit vanilo- 
quus, quia scriptam est : Omne verbum otiosum quod 
locuti fuerint homines, reddent de eo rationem in die 
judicii (Matth. xn, 56). Non sit piger, propter hoc 
quod scriptum est: Seree male et piger, etc. (Matth. 
xxv, 260). Non sit somnolentus, nec aliis quibuslibet 
vitiis substratus, quatenus fiducialiter audeat dicere 
cum Propheta : Ero immaculatus coram Deo, et obser- 
vabo me ab iniquitate mea (Psal. xvi, 24). Hucus- 
que qualis non debet esse Dei servus ostendimus, 
nunc qualis esse debeat dicamus. Dei autem servum 
oportet esse pudicum, id est, a libidine continentem, 
et,ut ita dixerim, in tantum eum inter cunctos opor- 
tet esse eminentem, ut non solum ab opere immun- 
do se abstineat, verum etiam et a cogitationis errore 
mens ejus sit libera. Oportetetiam eum esse justuin, 
sanctum, continentem, abstinentem, hospitalem, bo- 
norum operum amatorem, modestum, sobrium , pa- 
tientem, benignum, humilem, charitativum, obedien- 
tem ; et non solum a pravis actibus se abstineat, ve- 
rum etiam ab oculi, et verbi, et cogitationis instin- 
ctu se contineat, et sic flat ut dum nullum in se vi- 
tium regnare permittit, impetrare apud Deum veniam 
pro suis populorumque facinoribus valeat. Talis iu- 
super sit idem solitarius, ut qui religioni detrahunt, 
vitz ejus detrahere non audeant. Si enim talis fuerit 
et ista supradicta sectatus fuerit, tunc Dei minister 
utilis erit, et propositum suum, opitulante divina 
clementia, perfecte consummabit. 


CAPUT XX. 


Quomodo solitarii debeant esse docti, et qualiter alios 
doceant ac semetipsos discrete provideant. 

Solitarius itaque debet esse doctor, non qui doceri 
indigeat; etiam debet esse sapiens et doctue in lege 
divina, ut sciat unde proferat nova et vetera. Multis 
modis etiam necessarium est solitariis, ut instructi 
sinl in divinis eloquiis. Primum propter astutias et 
fraudes diaboli per quas seipsum solet in cordibus 


C 


tium quorutodam corda areutia proximorum, fluentis 
rivis doctrin:e valeat irrigare. Nam etsi quos habet 
discipulos, affatim possit instruere eos. In his deni- 
que, et in aliis quibuslibet rebus, scientia Scripta- 
rarum Yalde solitario necessaria est; quia si ei tan. 
tum sit sancta vila, sibi soli prodesse potest quod 
sanete vivit. Porro et si doctrina fuerit eruditus, 
potest czeteros quosque imbuere, et haereticos, sive 
Jud:eos, seu alios quoslibet adversarios repercutere 
vel refutare; qui nisi refutati fuerint atque convicti, 
facile possunt simplicium corda pervertere.  Hojus 
autem sermo debet esse purus, simplex et apertus, 
plenus gravitate et honestate; plenus suavitate, gra- 
tiaque, et lenitate. Ipsius namque speciale officium 


, etiam murmurosus, quoniam scriptum est quod B est tractare de mysterio legis, de doctrina fidei, de 


virtute continentiz, de disciplina justitiz. Scripturas 
divinas legere, percurrere canones, exempla san- 
ctorum imitari, ut videlicet prenoscat quid, cui, 
quando, vel quomodo proferat; quia non omuibas 
una eademque semper exhortatio est adhibenda, 
sed unumquemque diversa exhortatione admoneat, 
juxta professionis morumque qualitatem. Nam quos- 
dam increpatio dura, quosdam vero increpatio cor- 
rigit blanda. Sicut enim periti medici juxta vulnerum 
varietates diversa adhibent medicamina, ita et so- 
litarius singulis quibusque congruum exhortationis 
adhibere debet remedium ; et quid cuique oporteat 
pro ctate, pro sexu, ac professione annuntiet. Non 
omnibus qux sunt clausa aperienda sunt : mulü 
sunt enim qui capere non possunt. Rudibus praecipue 
hominibus atque carnalibus plana seu communia 
predicanda sunt, non summa atque ardua. Unde et 
Apostolus ait : Non potui vobis loqui quasi spiritua- 
libus, sed quasi carnalibus : tanquam pareulis in Chri- 
sto lac vobis potum dedi, non escam (1 Cor. 11). Car- 
nalibus quippeanimis, ut diximus, nec alta nimis 
de celestibus, nec terrena convenit dicere, sed 
mediocriter et discrete. Corvus enim dum suos pullos 
viderit albi coloris, nullis eos cibis alit, sed tantum- 
dem attendit donec paterno colore nigrescant, et sic 
illos frequenti cibo reficit. Ita et strenuus solitaries 
nisi eos quos monet viderit ad suam similitudinem 
poenitentiz confessione nigrescere, et nitore ssecu- 
lari deposito, lameniationis habitum pecca recor- 
datione induere, non expedit eis aperire inielligen- 
ti:e spiritualis profundiora mysteria; ne dum audita 
non capiunt, prius incipiant contemnere quam ve- 
nerari ccelestia prz:cepta. Propter quod et. Dominas 
inter cx-tera ait : Nolite mittere margaritas ante por- 
cos, ne forte conculcent easpedibus suis (Matth. vmi, 6). 
Hactenus autem diximus quam doctus vel quam 
discretus in doctrina debet esset solitarius. Nune 
autem ad sententiam beati Gregorii venientes, videa- 
mus quam discreta circumspectione in docendo 
nosmetipsos oportet providere. Nos, inquit, quia in- 
firmi homines sumus, cum de Dco hominibus loqui- 
mur, debemus primum meminisse quid sumus, ut ex 
propria infirmitate pensemus quo docendi ordine fra- 














601 


CODEX REGULARUM. — PARS M. REGUL/E PP. ORIENT. 


tribus consolamus. Consideremus igitur quia aut A bonis exemplum esse debuerunt. Hi autem quoscun- 


tales sumus quales nonnullos corrigimus , aut ali- 
quando tales fuimus; et si jam divina gratia operante 
tales non sumus, oportet ut tanto eos temperantius 
corde humili corrigamus, quanto nosmetipsos verius 
in his flagitiis aliquando fuisse agnoscimus. Si nos 
quoque tales nec sumus, nec fuimus, quales adhuc 
illi sunt quos emendare per poenitentiam cupimus, 
videamus ne forte cor nostrum de ipsa innocentia 
superbiat , et in pejus quam hi quorum mala corrigi- 
mus ruat. Nam et alia eorum bona opera nobis ante 
oculos revocemus, quz si omnino nulla sunt, ad oc- 
culta Dei judicia recurramus; quia sicut nos nullis 
meritis hoc ipsum bonum quod habemus accepimus, 
ita illos quoque potest gratia supern: virtutis infun- 
dere, ut excitati, posterius etiam ipsa possint bona, 
qus nos ante accepimus, prevenire. His ergo pri- 
mum cogitationibus bumiliari cor debet, et tunc de- 
mum delinquentium iniquitates increpare. 
Sciendum vero est quia aliter convenit przedicare 
episccois et presbyteris, atque aliter solitariis. Illis 
utique ianquam sibi commissis plebibus oportet ar- 
guendo, increpando, et obsecrando praedicare ; istis 
vero non lanquam commissis, sed pro sola charitate 
convenit advenientes quosque spiritualium verbo- 
rum dapibus reficere, et ad Dei servitium ut conver- 
tantur humiliter et secrete suggerere : non tamen 
eos oportet quasi pro gratia hominum acquirenda 
exhortationis rigorem reticere. Preterea quoque 
debemus et nos quotidie etiam tacendo predicare ; 


B 


que exemplo nl» conversationis sux perdunt, si- 
mul cum eis procul dubio in :eternum peribunt , si ta- 
men in malo perseveraverint. Multo enim deterio- 
res sunt hi qui sive exemplis, sive doctrinis, vitam 
moresque bonorum corrumpunt, quam illi qui sub- 
stantias aliorum prxdiaque diripiunt. Hi enim que 
extra nos, sed tamen quz nostra sunt, auferunt ; 
corruptores vero morum proprie nos ipsos decipiun, 
quoniam diviti: hominum mores eorum sunt. 
Quapropter nos qui solitariam vitam expetimus, 
semper ea qua ad zdificationem pertinent, agere 
studeamus. Videamus autem ne vitia nostra alio- 
rum virtutibus noceant, ne aliorum fervorem tepor 
noster debilitet, ne aliorum patientiam nostra ira 
commaeulet, iracundia violet, ne aliorum humilita- 
tem superbia nostra depravet, ne aliorum sanitatem 
infirmitas nostra corrumpat, ne aliorum pulchritudi- 
nem fceditas nostra contaminet , ne aliorum ardentes 
exstinguamus lampades; ne, quod absit, simul cum 
fatuis virginibus a regno Dei excludamur. Sed tales 
nos econtra exhibeamus, ut nostra humilitas alio- 
rum confundat superbiam, nostra patientia proxi- 
morum exstinguat iracundiam , nostra obedientia 
pigritiam aliorum tacite increpet, noster fervor alio- 
rum teporem excitet. Tales insuper nos exhibeamus, 
ut cunctis in exemplo luminis simus. Unde Dominus 
precipit dicens : Sic luceat lux vestra coram homi- 
nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Pa- 
trem. vestrum, qui in. colis est (Matth. v, 16). Hinc 


tunc etenim tacendo pradicabimus cum aliis homi- C Paulus apostolus ait : In omnibus ergo teipsum prebe 


nibus formam bene vivendi prabebimus, et lucis 
exempla monstrabimus. 
. CAPUT XXI. 


Ut solitarii lucis exempla omnibus dent; et ut lauda- 
biliter vivant , sed laudari non appetant. 


Vita ergo et conversatio solitariorum normam et 
exemplum ab Apostolo sumere debet, qui dixit: 
Omnibus omnia factus sum, ut omnes lucrifacerem (I 
Cor. 11, 22). In tantum enim idem Apostolus se imi- 
tabilem cunctis prebebat, ut cum fiducia clamaret, 
dicens : Imitatores mei estote , sicut et ego Christi (I 
Cor. xi, 1). O quam felix, o quam secura conversa- 
tio Pauli, qui pretermittens prophetas et apostolos, 
caeterosque sanctos, jubet se imitari Christianos. 
Quapropter et solitarii , licet inferiores quam Paulus, 
tamen debent se imitabiles przbere omnibus. Nam 
sicut pretiosum atque praecipuum est in medio mul- 
torum bene agere, et plurimos ad profectum et exem- 
plum boni operis incitare; ita periculosum ac per- 
niciosum est negligentius agendo multorum fidem 
frangere multorumque animas depravare. Hoc au- 
tem ideo dico quia, quod pejus est, facilius inveniun- 
tur qui ea qux sunt deteriora quam qui meliora se- 
ctentur. Quamobrem sicut ille valde admirandus at- 
que laudandus est eujus cursus bonus multorum est 
profectus, ita ille merito lugendus est cujus vita 
multorum ruina est. Plerique igitur solitarii prave 
viventes forma ceteris in malum existunt, qui in 


exemplum bonorum operum, in verbo, in conversa- 
lione, in charitate, in fide, in castitate, etc. (Tit. m, 
1; I Tim. 1v). Hinc etiam Gregorius doctor egregius 
in expositione Ezechielis dicit : Quisquis igitur in 
- occulto bene vivit , sed alieno provectui minime pro- 


* ficit, carbo est. Ouf vero in imitatione sanctitatis 


positus lumen ex $e rectitudinis multis demonstrat, 
lampas est, quia et sibi ardet et aliis lucet. ltem 
ipse : Qui enim, inquit, vitam suam ab aliis sciri re- 
fugiunt, sibimetipsis accensi sunt , sed aliis in exem- 
plum luminis non sunt. Hi autem qui exempla vir- 
tutum przrogant, et lumen per vitam boni operis, 
et verbum przdicationis aliis demonstrant, jure lam- 
pades appellantur. Hinc etenim beatus Hieronymus 
oit : Innocens et absque sermone conversatio quan- 
tum exemplo prodest, tantum sileutio nocet. Hinc 
enim satis evidenter ostenditur quod et conversa- 
tione et verbo omnibus esse debemus in exemplum. 

Sed valde cavendum est solitariis ut laudabiliter 
vivant, sed laudari non appetant, ne pro ipsa laudo 
in elationem aut vanam gloriam incidant, ne in ipso 
quidem pestifero vitio vanze glorize ruant : oportet uf 
semper illud Apostoli exemplum in corde teneant : 
Qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. 1, 51). Et 
iterum : Si gloriari oportet, non expedit quidem (I1 
Cor. x1, 50). Idcirco enith hoc dico quia satis raruu 
est ut laudabiliter viventem laus humana non capiat, 
et vana gloria non subripiat. Ille igitur modis oinni- 











e 


603 5. $. BENEDICTI ABBAYIS ANIANBENSIS 091 
bus se dedit ed exemplum peruahi, qui eunctis car- A trahit, nequaquam proficiant qui eorum verbis aique 


nis passionibus moriens, jam spiritualiler vivit et 
vanam) gloriam contemnit. 


CAPUT XXII. 


De his qui in regimine prodesse possunt, et propter 
quietam vitam preesse re(ugiunt. 

Sunt nonnulli qui magnis muneribus sapientie et 
scienti: ditati, dum solius contemplationis studio 
inardescunt, parere utilitati proximorum in przdica- 
tione refagiunt, secretum quietis diligunt, secessum 
speculationis appetunt. Qui nimirum sl vocati cul- 
men regiminum suscipere renuunt, ipsa sibl plerum- 
que dona adimunt, quz» nen pro se tantummodo, 
sed etiam pro aliis acceperunt. Cumque sua et non 
aliorum lucra cogitant, ex tantis procul dubio fei 
sunt, quantis venientes ad publicum prodesse potue- 
funt. Qua enim mente is qui proximis profuturus 
enitesceret, secretum prxponit suem, quando ipse 
sumni Patris Unigenitus, ut multis prodesset, de 
sinu Patris egressus est ad pablicum nostrum ? Deni- 
que ipsa Veritas discipulis in Evangelio dicit : Non 
potest civitas abscondi supra montem posita (Matth. 
v, 14). Et iterum : Nemo accendit lucernam et ponit 
enm sub modio, sed super candelabrum, ut luceat om- 
nibus qui in domo sunt (Luc. x1, 55). Hinc Petro ait : 
Simon Jounnis, amas me (Joan. xxi, 15) ? Qui cum 
$e amare protinus respondisset, audivit : Si difigis 
me, pasce oves meus (Ibid., v, 16). Si ergo testimo- 
nium dilectionis est cura pastionis, quisquis virtuti- 
bus pollens gregem Dei renuit pascere, pastorem 
$ummatrh convincitur non amare. Si curam proximi 
sicut nostri gerimus, quasi tttrumque pedem per cal- 
ceamenta munimus. (Jui vero suam cogítans , utili- 
tatem proximarum negligit, quasi unitis pedis cal- 
ceametitum cum dedecore amittit. Sunt etiam nor- 
null! qui ex sola humilitate aliis pr:esse refugiunt, 
ne his quos superiores sibi $?stimant praferantur : 
quorum profecto humilitas, si ceteris quoque virtu- 
tibus cingitur, tunc ante oculos Dei vera est, eum ad 
respuendum hoc quod utiliter subire pr:ccipitur per- 
tínax non est. Neque enim vere est humilis, qui su- 
perni nutum arbitrii ut debeat prxesse intelligit et 
tamen contemnit. Cum enim sibi regiminis culmen 
itperatur, si jam donis przventus est, quibus aliis 
prxesse et prodesse possit, et ex corde debet fugere, 
et invitus obedire. Huc usque beatus Gregorius. 
Nam de eadem re ait sanctus Isidorus : Vir, inquit, 
ecclesiasticus et crucifigi mundo per mortlficatio- 
nem proptix carnis debet, et dispensationem eccle- 
8iasticl ordinis, si ex Dei voluntate provenerit, no- 
lens quidem , sed humilis gubernandam suscipiat. 
Multis intercipit Satanas fraudibus eos qui vite sen- 
sus et utilitate praestantes przesse et prodesse aliis 
nolunt; et dum eis regimen animarum imponitur, 
renuunt, consultius arbitrantes otiusam vitam de- 
gere quam lucris animarum insistere. Quod tamen 
decepti agunt per argumentum diaboli fallentis eos 
per speciem boni, ut dum illos a pastorali officio re- 


exemplis inetrüi poterant. 
CAPUT XXIII. 
De vita et moribus solituriorum, et qualiter. els in 
solitaria cita. conversandam sir. 

Beatus igitur Paulus apostolus de nostra vita s 
conversatione, ut ita dicam, sollicitus, more paterno 
nos admonet dicens : Videte vocationem vestram, etc. 
(I Cor. 1, 26). Quapropter et nos videamus vocatio- 
nem nostram, quía aut aliquid aut nihil prodest 
quod solitariam vitam expetimus, si tales in ea se- 
mus quales in seculo esse potuimus. Venire qui- 
dem ad solitariam vitam summa perfectio est, sed 
non perfecte in solitudine vivere, summa damnatio 
est. Quid enim prodest si locas quietus tantem cor- 


B poraliter teneatar, et inquietado ín corde versetar! 


Quid, inquam, prodest si in habitatione sifentiem 
sit, et in habitatoribus vitiorum sit tamultus, et con- 
luctatio passionum, si exteriora nostra serenitas te- 
neat, et interiora tempestas ? Non tdeo ad solit- 
riam vitm venimus, ut rebas omnibns abundantes 
emni quiete frueremur. Non utique ad requiem net 
ad securitatem, sed ad pugnam huc venimus, ad 
agonem processimus , ad exercenda cum vitiis bella 
properavimus. Vitia enim nostra hostes nostri sunt. 
Caveamus autem ne unquam cum ei& habeamus fe- 
dus. Necessaria enim nobis est pervigil cura inde- 
fessaque eustodía, quia hostis iste sine pace est: 
vinci potest, et recipi in amicitia non potest. E: 
ideo prelium istud quod suscipimus satis arduum, 
satis duram, satis periculosum est, quia intra homi- 
nem geritur et nisi cum ipso homine nom finitur. 
Ideo ergo ad hanc tranquillam, secretam et spíritna- 
lem vitam venimus, &t quotidie contra passiones no- 
siras infatigabili congressione decertemus, ut cor- 
dis nequitias cireumeidamus vel lingus giadtum re- 
tundemus. Tarrim namque exceisam exstruere volo- 
mus, preparemus nobis sumptus ad structuram, ut 
coptum :difleium ad perfectionem deducamus ; ne 
quando prztereuntibus veniamus In derisum, et gr 
talentur de nobis inimici nostri, et dicant : Esti ce 
perent zdiflcare, et non potuerunt consummare. 
Avertat autem Dominus hoc Improperium a noLis 
(Lec. xvv, 50). Hxc emm. turris non ex tapidibus 
construitur, sed ex virtutibus anin:*; nec auri & 
argenti sumptibus indiget, sed conversatione fideli : 
nam terrens opes plurimum ad zdificandam impe- 
diunt. Difficile namque est duobus dominis servire, 
nec potest quisquam serviens mammon:e spiritualia 
arma portare, sed jugum suave Christi repellit et 
projicit a se; et quidquid grave et onerosum est ani- 
m: sue, suave ei videtur ac leve. ÉEstlusmodí solita- 
rlus a propriis armis vulneratur, et cum dlligit peri- 
culum, incidit in mortem. Nos autem si capimus ini- 
litare Deo, illi soli serviamus, et terrenas opes post- 
ponamus. Peculiariter autem ad professionem ne- 
stram pertinet, nihil honotis in hac vita requirere, 
sed honores fugere, et ad :eterhs retnunerationi« 
promissa animum praeparare, subjectione atque ab- 





60$ CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. ORIENT. ao00 
jectione gaudere, veluhtariar paupertatem ample- A et solitarius, devictis et superatis mundi hujus cri- 


cti, et non soluta fattiltates, sed etian ipsas cupidi- 
tates de cordibus nostris éradicare; quia nihil pro- 
dest non habere divitias, eui voluntas suppetit ha- 
bendi eas. Non enlim tantum habere debemus, quan- 
tum cupiditas conctrpiscit, sed quantum necessitas 
poscit. Hzabendi enim amor, nisi ad integrum rese- 
cetur, ardentfor est in parvis et plas torquetur in 
minimis. Est autem et alia causa valde dura et nimis 
dolenda, hot e&st omni intentione studium laboris 
impendere, et fractum non recipere post laborem. 
Quid enim prodest jejanare et vigilare , et mores non 
corrigere? Sic est quomodo si aliquis extra vineam 
aut circa vitteam exsilrpet et excolat, et vineam 
ipsam desertam ae inctiltam relinquat , ita ut spinas 


minibus, quasi periculosis fluctibus, cum ad portum 
solitadinis venerit, si tepentina et minuta peocata de 
animse suz sentina exbaurire neglexerit, im ipso 
quietis portu naufragii diserimen incurrit. 

Sed dicit aliquis : Quomedo potest anima exsenti- 
nari? Utique orando, vigilande, jejunando, absti- 
nendo, ipsa peccáta con(itendo, veram charitatem, 
veram humilitatem , veram patientiam exhibendo. 
Quanquam enim solitarius sit justus et sanctus, nun- 
quaai necesse est ut in hac vita sit securus , quia, ut 
ai Seriptura : Nescit homo utrum amore an odio 
dignus sit, sed omnia in futuro reservantur incerta. 
Multi enim adhuc laquei tensi sunt ante pedes anims 
nostre. Sicul enim quis transiens super flumen, 


et tribulos gerrninet. Aut quid prodest afflictio corpo- D per angustias arcussimi pontis, etiamsi majorem 


ralis, si lingu nequitiis et obtreciationibus pollua- 
mur, cum apostolus dicat: Si quis patat se religio- 
sum esse, tot refrenans linguam suam, sed. seduwcens 
cor suum, hujus vana est religio (Juc. x, 26). Nonne 
omrie opus nostrum velut fomus atque umbra evane- 
scit, et velut favilla stapz in nihilum redigitur ? Qua- 
propter frustra nobis de corporis cruce et pectoris 
afflictione blandimur , si exteriór homo noster, hoc 
est corpus rostrum, sanctis laboribus exercetur, et 
interior a passionibus, hoc est, a detraetione , ab ira, 
ab indignatione, ab hypocrisi et exteris hujusmodi 
vitiis non curatur. Hujusmodi quippe solitarius ta- 
lis videtur mihi esse, quomodo si a foris statuam au- 
ream faciat aliquis qux intro lutea sit; vel quomodo 
si domus magnifica atte exstructa, a foris pulcherri- 
mis depicta videatur coloribus, ab intus serpentibus 
et scorpionibus plena sit. De talibus enim Christus in 
Evangelio dicit : Ve vobis, hypocrite, qui similes 
estis sepulcris dealbatis, que a foris homintbus pa- 
rent speciosa; inlus vero plenl estis hypocrisi et iniqui- 
tate (Math. xxii, 27). Ipse quoque Dominus velut 
pius medicus hac de causa nobis infirmis paulo supe- 
rius dat consilium, dicens : Munda prius quod intus 
est calicis et paropsidis, ut fiat et id quod deforis est, 
mundum (Ibid., v. 26). Hoc est, munda prius vor 
tuum ab omni hypocrisi et iniquitate, et ab omni ira 
el detractione, et tunc erit opus tuum lucidum to- 
tum, et non habens aliquam partem tenebrarum. 
CAPUT XXIV. 
Item de eadem re. que supra. 

Certi enim simus, secundum Domini nostri sen- 
tentiam superius dictam, quod nisi nostras quotidie 
caveamus et circumcidamus passiones, deteriores nos 
multum effici quam fuimus dum in sxculo viveremus, 
ita ut fiant extrema nostra pejora prioribus. Qua- 
propter non solum nobis a capitalibus criminibus ca- 
veamus, sed etiam ipsas parvas negligentias quotidie 
quasi venenum diaboli respuamus. Slcut enim per 
minutissimas rimulas in sentinam navis gutte con- 
currunt, sic et minuta peccata quotidie Ín animas 
nostras confluunt. Et sicut navis posteaquam de flu- 
ctibus pelagi evasit, s! in porta exsentinata non fae- 
rit, de minulissirals guttls impletur et mergitur; ita 


partem inoffenso pede jam periculi evasisse se cre- 
dat, cum in ultimo pontis spaue venerit, et si paulu- 
lum titubaverit, casum quem in medio ponüs time- 
bat, incürrere poterit. Sic nos etiamai magna pars 
vitm istius prospere videatur jam fuisse transacia, 
nen ideo fiduciam prassumamus, cum adhuc periculi 
pare extrema minetur. Nemo ergo securum se esse 
jedicet, antequam ad finem felici consummatione 
perveniat. Quid ergo prodest si mihi vinea spem 
emuem in Dore ostendat, et vel ferarum incursio, 
vel vastitas grandinis, spem omnem in consumma- 
tieme subducat? Ideoque omnis prosperitas, omnis 
labor felicitatis in fiae consistit. Ne ergo nimie se- 
curitate solvamur, adducatur illa Deqmini eententia 
in medium, de qua dicitur : Utinam calidus esses, 
aut (rigidus ! nunc autem quia tepidus es, incipiam te 
eyomere ex ore meo (Apoc. in, 15). . Ac si dicatur: 
Melius tibi fuerat in ssculo remansisse frigidum, 
quam in solitaria vita esse tepidum. Nune autem 
quia de sxculo recessisti, & fervorem spiritualem 
pre negligentia apprehendere noluisti, tepidus effe- 
ctus es, viz iterum ez ore Domini respiciendus evo- 
meris. Et ideo necesse est nobis diligenter attendere 
illam divinse Scripturas sententiam dicentis : Omni 
custodia serba cor tuum (Prov. vv, 25). Oportet ita- 
que ut invicem opera nostra quetidie consideremus 
et perspicaciter attendamus : quie nostrum in opere 
Dei sit promptior, quis in oratione ferventior, in le- 


5 ctione sollieiior, in castitate purior, in lacrymarum 


ubertate profusior, in corpore honestior, in corde 
Bincerior; quis in ira sit mitior, in mansuetudine 
modestior, in riau rarior, in compunctione ferven- 
tior, in gravitate fundatior, in charitate jucundior ; et 
Sic nosmetipses quotidie ipsi nobiseum de conversa- 
tiene nostra rationem habeamus ad invicem dieen- 
tes : Videamug si hunc diem sine peccato, sine invi- 
dia, sine murmuratione, sine ira ac detractione 
iransegimus. Videamus si hodie aliquid quod ed pro- 
fectum nostfüm et ad xdificationem aliorum perti- 
net, opetati sumus. Videamus si plus hodie rigui, 
8i plas cibo ao potui, si plis otio ac somno quam de- 
cebat, indulsimus. Si minus legittos, si minus ora- 
vimus quam debuimus : ac sic de omnibus negligen 


eot 


cordibus nostris; et si aliquod bonum in nobis, Do- 
mino largiente, conspicimus, illi, a quo est omne bo- 
num, gratias referamus. Si vero, quod absit, aliquod 
vitium in nobis deprehenderimus, illud nobismetipsis 
rTeputemus , et ad poenitentiam denuo recurramus. 
Hoc autem qu:e supra breviter prelibavimus, gene- 
raliter ad omnes pertinent solitarios; et non solum 
ad eos, verum etiam ad omnes Dei servos et catholi- 
cos Christianos. Preterea qaoque si duo fuerint si- 
mul, ita ut prefatum est, solitarii, oportet ut non 
otio torpeant, non detractionibus et obscenis confa- 
bulationibus incumbant, sed aut psalmorum modula- 
tionibus, aut divinis lectionibus, aut cerlé manuum 
operationibus insistant, horas canonicas cum omni 
devotione custodiant, et in bis divinum officium im- 
pleant, moxque ut datum fuerit signum, ad oratoria 
propria conveniant. Quotidie quoque ad collationem 
simu! veniant, ubi de Dei servitio et de communi 
profectu tractent, et pro admissis sibi invicem ve- 
niam postulent. Si autem unus solummodo fuerit 
solitarius, ipse eliam quotidie collationem secum 
habeat. Sedeat quidem quotidie in tribunali mentis 
gu:, et statuat se ante faciem suam, atque ita in 
corde suo constituto judicio adsit accusatrix ejus co- 
gitatio, testis conscientia , carnifex timor : deinde 
sanguis anim: confitentis per lacrymas profluat ; po- 
Btremo in conscientia sua se indignum et peccato- 
rem fore judicet. Hzc quidem de uno, 

Si antem, ut predictum est, duo fuerint, nono- 
rem sibi invicem humiliter deferant. Junior natu 
eum qui ztate senior est obsequio sanctilatis vene- 
retur: senior vero acetate jubpiorem dictis et exem- 
plis ad bene vivendum informet. Nobilis genere ne- 
quaquam ignobili se przferat. Sciat autem quia non 
est personarum acceptio apud Deum. Neque enim 
is, qui scienti: doctrinis, et ceterorum bonorum 
operum przrogativis pollet, se alteri praeferat, sed 
potius de muneribus sibi divinitus collatis Deo gra- 
tias agat, semper illud Apostoli perpendens , quo 
dicitur : Qui se stare putat, videat ne cadat (I Cor. x, 
43). Et illud Hieronymi : Timendum est, inquit, et 
cavendum, ne veterem gloriam et solidam firmita- 
tem unius horz procella subvertat. Charitatis autem 
officio se alterutrum humiliter preveniant. Ad ilio- 
rum autem infirmitates procurandas invicem conde- 
scendant, et eorum necessitates invicem provideant: 
et quotidie, si locus ita fuerit congruus, ita pariter 
reficiantur utrisque et spiritualibus et carnalibus 
dapibus. Una prosperitas sit utriusque similiter et 
adversitas, si forte contigerit. Unius voluntas alte- 
rius voluntati succumbat. Utrorumque illorum vo - 
luntates Domini voluntati, imo servituti subjician- 
tur; et non quod singuli singillatim cupiunt, sed 
quod utrique disponunt, agant; illam Dominicam 
semper reminiscentes sententiam : Non veni, inquit, 
voluntatem meam facere, sed ejus qui misit me, Pa- 
ttis (Joan, v1, 58). 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
tiis nostris compungamur in cubilibus, hoc est, in À 


D 94. 


CAPUT XXV. 
De instrumentis bonorum operum, 

Cum ergo omnium sanctarum Scripturarum pa- 
ginz instrumentis bonorum operum sint refertze, et 
per earumdem sanctarum Scripturarum campos in- 
veniri possint arma quibus vitia comprimantur et 
virtutes nutriantur, necesse est tamen huic regule 
sententiam cujusdam Patris inserere de instrumen- 
tis bonorum operum ; in qua sub magna brevitate 
quid solitariis agendum quidve vitandum sit, conti- 
nelur. Oportet enim eos 1. Imprimis Deum diligere 
ex toto corde, tota anima , tota virtute. 2. Deinde 
proximum tanquam seipsum. S. Deinde non occ 
dere : hoc est, non detrahere ; quia, ut ait. aposto- 
lus ; Qui detrahit fratri suo, homicida est (Joan. wi). 


B 4. Deinde non adulterare. 5. Non furtum facere. 6. 


Non ceneupiscere. 7. Non falsum testimonium di- 
cere. 8. Honorare omnes homines. 9. Et quod sibi 
quis fieri non vult, alii ne faciat. 10. Ábnegare se 
metipsum sibi, ut sequatur Christum. 11. Corpes 
castigare. 19. Delicias non amplecti. 45. Jejunium 
amare. 14. Pauperes recreare. 415. Nudum vestire. 
46. Infirmum visitare. 17. Mortuum sepelire. 
Quarendum est itaque quomodo possit solitanos 
infirmum vel in carcere positum visitare, aut mor- 
tuum sepelire, qui non habet quidem facultatem de 
cellula foras exire. Infirmum enim, vel in carcere 
positum, ille procul dubio visitat, qui in lecto ve ia 
tenebris vitiorum videt aliquem jacere, et morbo 
sus iniquitatis laborare, eumque euo exemplo ope- 


C rationibus atque antidoto salubris exhortationis ro- 


borat, quem in bona actione titubare ac debilitan 
cernebat. Mortuum quoque ille sepelit qui pro eo 
devote seduleque preces ad Dominum fuudit : non 
solum autem mortuum sepelit, sed etiam eum, ut 
ita dicam, a morte suscitat, quando videt aliquem 
funibus peccatorum suorum obstrictum, et in tene- 
bris su:e iniquitatis quodammodo sepultum, eumque 
ad confessionem ac poenitentizs lamenta per sacre 
admonitionis studium provocat, atque ut ad viam 
salutis redeat salubriter instigat. Quocirca scies- 
dum est nobis quia major merces est, peccatorem 
guscitare de vitiis quam mortuum de sepulcro. Se- 
quitur. 18. In tribulatione subvenire. 19. Dolentm 
consolari. 90. A ssculi actibus se facere alienum. 
Nihil amori Christi przponere. 22. Iram nos 
perficere. 23. Iracundize tempus non reservare. 34. 
Dolum in corde non tenere. 25. Pacem falsam noa 
dare. 26. Charitatem non derelinquere. 27. Non je 
rare, ne forte perjuret. 28. Veritatem corde et ore 
proferre. 99 Malum pro malo non reddere. $0. ln 
juriam non facere, sed et factam patienter sufferre. 
$1. Inimicos diligere. 32. Maledicentes se non re- 
maledicere, sed magis benedicere. 35. Persecutie- 
nem pro justitia sustinere. 54. Non esse superbuin. 
35. Non vinolentum. $6. Non edacem. 57. Non sour 
nolentum. 38. Non pigrum. 39. Non murmurosui. 
40. Non detractorem. 44. Spem suam Deo coninit- 
tere. 42. Bonum aliquod in se cum viderit, Deo ap- 








CODEX REGULARUM. — PARS IIl. REGULAE PP. ORIENT. 


610 


* plicet, non &bi. 45. Malum vero semper a se fa- A bulante (11 Thess. 1n, 6). Hinc etiam Hieronymus 


ctum sciat et sibi reputet. 44. Diem judicii timere. 
45. Gehennam expavescere. 46. Vitam sternam 
omni concupiscentia spirituali desiderare. 47. Mor- 
tem quotidie ante oculos suspectam babere. 48. 
Actus vite sue omni bora custodire. 49. In omni 
loco Deum se respicere pro certo scire. 50. Cogita- 
tiones malas cordi suo advenientes mox ad Chri- 
stum allidere. 51. Et seniori spirituali patefacere. 
52. Os suum a maio vel pravo eloquio custodire. 
53. Multum loqui non amare. 54. Verba vana, aut 
risui apta, non loqui. 55. Risum multum et excus- 
sum non amare. 56. Lectiones sanctas libenter au- 
dire. 57. Orationi frequenter incumbere. 58. Mala 
sua preterita cum lacrymis vel gemitu quotidie in 
oratione Deo confiteri ; et de ipsis malis in reliquo 
emendare. 59. Desideria carnis non perficere : vo- 
luntatem propriam odisse. 60. Preceptis seniorum 
in omnibus obedire, etiamsi ipsi aliter, quod absit, 
agant ; memores illius Dominici praecepti : Que di- 
cunt facite ; que autem. [aciunt. facere nolite (Matth. 
xxm). 61. Non velle dici sanctam antequam sit ; 
sed prius esse , quod verius dicatur. 62. Przcepta 
Dei factis quotidie adimplere. 63. Castitatem amare. 
64. Nullam odisse. 65. Zelum et invidiam nox ha- 
bere. 66. Contentionem non amare. 67. Elationem 
fugere. 68. Seniores venerari. 69. Juniores diligere. 
70. In Christi amore pro inimicis orare. 71. Cum 
discordantibus ante solis occasum in pacem redire. 
72. Et de Dei misericordia nunquam desperare. 
Ecce hzc sunt instrumenta artis spiritualis ; quz 
cum fuerint a nobis die noctuque ineffabiliter adia- 
pleta, et in die judicii reconsignata, illa nobis mer- 
ces 3 Domino recompensabitur, quam ipse promisit : 
Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor 
hominis ascendit qua preparavit Deus his qui dili- 
gunt eum (I Cor. n, 9). Ofücina vero ubi hzc dili- 
gentor operemur , claustra vel cellul:e sunt. solita- 
riorum, et stabilitas in retrusione. 
CAPUT XXVI. 
De observatione mandatorum Dei. 
Omnibus quidem Christianis expedit observare et 
obedire mandatis Domini nostri Jesu Christi, et 
maxime solitariis. Sed sciendum nobis est quod ad 
conservandam memoriam Dei, et ad obediendum 
praceptis ejus plurimum prodest etiam secretius et 
remotius habitare. Nam permixtim vivere cum his 
«(ui negligentius agunt circa timorem Dei, et con- 
teinptum habent mandatorum ejus, plurimum nocet ; 
sicut et Salomonis sermo testatur dicens : Cum ho- 
snine irreligioso ne habitaveris, ne forte discas semi- 
£as ejus, el facias laqueos anime tue (Eccli. xxxvi, 
412). Et iterum : Ne emuleris hominem injustum, ne 
fmiteris vias ejus (Prov. m, 51). Unde et Petrus apo- 
stolus ait : Justum igitur et valde justum est separari 
eum qui salvari vult, ab eo qui non vult. Hinc Paulus 
sub magna denuntiatione dicit: Denuntiamus autem 
v0s, [ratres, per adventum. Domini nostri Jesu Chri- 
Sti, ut subtrahatis vos ab omni fratre inordinate am- 


ait: Negotiatorem clericum, et ex inope divitem, et 
ex ignobili gloriosum, quasi quamdam pestem fuge: 
corrumpunt enim bonos mores confabulationes pes- 
simz. Tu aurum contemnis, alius diligit; tu calcas 
opes, ille sectatur; tibi cordi*est mansuetudo, silen- 
tjum, secretum ; illi loquacitas. Hic satis evidenter 
ostenditur quod plurimum impedit societas et per- 
mixtio eorum qui vitam dissimilem ducunt. 

Igitur ut neque per oculos, neque per aures reci- 
piamus malas delectationes ad pecezndum, et ut 
orationi possimus vacare liberius , oportet omnino 
habitare secretius atque remotius : hoc enim modo 
et precedentes consuetudines a nobis excidere po- 
terimus, in quibus contra przxcepta Dei agebamus. 


B Non enim parvus labor est ut se aliquis a priori non 


bona consuetudine reflectat ac revocet. Unde illud 
vulgare proverbium dicitur: Mala consuetudo aut 
vix aut nunquam tollitur. Quapropter si volumus 
mandata Dei observare et custodire, studeamus 
primo omnium nos ipsos abnegare, et crucem Chri- 
$ti tollere et sic eum sequi. lpse'Dominus ad amo- 
rem sui et observationem mandatorum suorum nos 
provocat, dicens : Si diligitis me, mandata mea ser- 
vate (Joan. xiv, 15). Et iterum dicit : Qui habet mea 
mandata, et. servat ea, ille est qui diligit me (Ibid., 
v. 21). Tunc namque diligimus Deum, si ejus man- 
data servamus, et omnia visibilia pro amore ejus 
contemnimus. E contrario tunc nequaquam eum dili - 
gimus, cum ejus pr:xcepta non custodimus. Unde 
Joannes apostolus ait: Qui dicit quoniam diligo 
Deum, et mandata ejus non custodit, mendaz est (I 
Joan. iw, 20). Vere enim diligimus Deum, si ejus 
mandata observamus. In operatione autem manda- 
torum ejus cognoscere possumus utrum Deum dili- 
gamus an non. Non enim ordinem mandatorum 
Christi hic inserere per omnia disposuimus , sed ex 
parte, et quantum ad propositum nostrum sufficit, 
et presens ratio postulat. À parte enim totum intel- 
ligitur. Primum itaque ea commemorare oportet 
qu$ nos ad amorem Dei et proximi provocent, id 
est : Diliges Dominum Deum tuum ez toto corde tuo, 
et ez tota mente tua, et. ex omnibus viribus tuis ; hoc 
est maximum et. primum mandatum. Secundum au- 
tem simile est. huic : Diliges proximum tuum sicut te 
ipsum. In his duobus mandatis tota lez pendet et pro- 
phete (Matth. xxii, 57). Unde beatus Gregorius ait: 
Przxcepia Dominica multa sunt. et unum. Multa per 
diversitatem operis, unum in radice dilectionis. Si 
in his duobus przceptis tota lex pendet et pro- 
phetz», etsi utilitas omnium mandatorum una est, 
et si omnia mandata unum.esse videntur, tunc non 
est nobis necesse cuncta mandata Dei in hoc capi- 
tulo sigillatim inserere. Sed videamus quid sit quod 
nobis przcipitur : Diliges Dominum Deum iuum ex 
toto corde two. Quid enim est Deum ex toto corde 
diligere, nisi ut cor nostrum non sit inclinatum ad 
ullius dilectionem amplius quam Dei? Verbi gratia, 


. Si aurum, si argentum, si varias possessiones et hos 





ot &. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 612 
nores temporales, si mancipia, et animalia, cste- A fratres mei, et proximos nostros ut propra viscera 


raque hujusmodi teto affectu diligimus, Deum ex 
toto corde non amamus. Pro quanta enim parte in 
sliquo horum amor oordis nostri fuerit occupatus, 
pro tanta parte minus est ad Deum, et pro tanta 
parte minus diligimus Deum. Sicut enim casta mu- 
lier, quo virum suum amat, nullum slium amat, 
ita et homo, si Deum amat , mundum non amat : si 
autem mundum amaverit, jam Deum ex toto corde 
non diligit. Et ideo refleetamus cor nostrum, et 
mentem nostram, et omneg aetus nostros ab amore 
visibilium rergm, et Deum ex toto eorde, et ex tota 
anima, et ex (ota virtute diligamus. Tunc enim 
Deum diligimus, si omnes sensus nostri, qui perti- 
nent ad mentem, Deo vacant: si intellectus noster 
Deo ministrat, si sapientia nostra eirca Deum est, 
si omnis cogitatio nostra ea qux Dei sunt tractat. 
Tunc etiam vere Deum diligimus, si semper de ejus 
servitio cogitamus et loquimur, et ejus mandata 
juxta vires adimplere satagimus. Deus enim non 66 
verbis tantum vult diligi, sed corde pure et operi- 
bus justis. Non postulat a nebis aurum neque argen- 
tum, neque aliquid hujusmodi ; sed si fuerint nobis 
ista, dispeetisi egentibus precipit. Nos ipsos querit, 
in nobis requiescere eupit. Hoc solummodo a nobis 
exigit ut eum ex toto corde diligamus, et mandata 
ejus custodiamns , et templa nostra impolluta ei 
servemus, quatenus ipse semper in nobis habitet, et 
nos ín illo permaneamus. Quapropter aecedamus ad 
eum et eopulemur in affectu ejus. 

Sequitur : Diliges , inquit, proximum tuum sicul 
teipsum. Qui diligit proximum, inquit Apostolus, le- 
gem implevit (Rom. xim, 8); qui autem e eontrario 
odit, homicida est. Qui proximum suum diligit sieut 
seipsum, non oeeidit illum, non mentitur illi qaem di- 
ligit, non falsum testimonium de eo dieit, nec illius 
rem c€oneupiscit; non insuper hoc quod non vult 
ut faciat el aliquis , facit illi quem sicut seipsum di- 
ligit. Sequitur ; In his duobus mandatis tota lex pen- 
det e. prophetes .(Matth. xxi, 40) ; jam enim supra 
diximus, ut omnnium mandatorum una est utilitas, et 
omnia mandata unum videntur esse mandatum, ita 


- sibi invicem eohzrent, ut. alterum sine allero esse 


non possit. Meo enim Deus vere sine proximo, nee 


diligere, ut simui cum ele ad gaudia sempitarua fe- 
lieiter pervenire et gaudere meragmur. 
CAPUT XXVII. 


Lamentabilis descriptio de Ms qui procepta Chrisi 
RON obsereas. 


De praneeptis ergo Domini nBosiri Jesu Christi 
unum adhue capitulum excipere volui : sed eum re 
Tpiniscerer quod istig temporibug pene jam nemo sit 
qui ea obseryare valeat vel eatagat, majus mibi de- 
siderium exstitit flendi quam gorihendi. Merito enim 
lugendum est presentis vitsaa tampus, in quo tol 
mala tantaque flagitia videmus quoudie eumaulari ; 
que si velimus pae singula eonsiderare, nunquam 
poterimus a lacrymis temperare. Bie autem omnia 


B confusa, sic cuneta sunt resolnta, ut jam nec virur 


tis quidem vestigium ugquam epparesat. De spurcitiis 


euim et luxuriis, atque de cieleris nequitiis, nostri 


diebus mundum repletum esse perspicimus : et, quod 


est omuium malorum infelicius, jam neg ipsi emen- 


danmur, nec aliis emendandi exemplum prabemns; 
sed sumus velut sepulcra dealbata, qus a foris ap- 


parent hominibus speciosa, intus vero plena suni 


ossilhus mortuorum et omni spurcitia. Et contigit no- 


bis hoc quod ilis solet evenire qui vel phrenesin 


patiuntur, vel mente capti sunt; à quibus cam 
multa turpia et periculosa vel dieantur, vel etiam 
gerantur, nec pudoris aliquid, nec etiam poeniludi- 
nis capiunt, quinimo, et magnifici sibi ac sapien- 


. tiores videntur esse sanis ae sapientibus. Jta ergo e! 


n0s, Cum omnia qua sanitali eontcaria Sunt geri- 
mus , nec hoc ipsum quidem quod est sanitas novi- 
mus. Si forte enim in corpore parum aliquid morbi 
nos pulsaverit, statim medicos adhibemus, ei pecu- 
nias eig damus, et omni observantia, quod nobis 
compaljl, gerimus, nec prius eessamus quam ei 
qu:& nobis molesta sunt mitigentur. ÀAnima vero cum 
quotidie vulneretur, lanietur, uratur, proscipitelur, 
et modis amnibus pereat, nec parva quides pm 
ipsa nos cura sollicitat. Certum est eniu quod nos 
omnes pafitér eorrumpit et absumi& ineuria, dum 
nemo est qui opportuna prabeet et inopportüon: 
prohibeat, et cum omnes cura iadigearaus, nemo est 
qui medicimam pradicationis adhibeat e& poemitea- 


proximus vere diligitur sine Deo. Nam, sicut supra p tiam eurationis imponat, Etenim si religiosus houo 


diximus, impossibile est omnia mandata Dei ia. hoe 
capitulo inserere, sed breviter suceincteque ea com- 
memoravimus quz nes ad emorem Dei possint excl- 
tare. Beiendum tamen nobis est quia non solum 
pracepta evangelica, verum etiam prophetica et 
apostolica mandata diligentissime scrutari, et fidelis- 
sime observare, et obedire eis debemus. hleoque 
studeamus Deum ex toto corde diligere, et mandata 
ejus scrutari, et semper ante oculos mentis habere, 
et ea non ex parte, sed per omnia diligere ; quate- 
nus illam beatitudinem consequi mereamur quam 
ille hymnidicus rex et propheta commemorat dicens : 
Beati qui seruteniur testimonia ejus, in toto corde 
exquirua eum (Peal, cxvin, 2). Stydeamus | etiam, 


aliquis extrinsecus undecunque in his partibus ad- 
veniret, et praceptorum Christi ae nostra Gonver- 
&ationis confusionem videret, nescio si alios aliquos 
magis quam nos inimieos esse et capifarios praece- 
ptorum Christi judicaret, ei quasi qui &udium quod- 
dam habuerimus in omnibus contraria agere quam 
Christus nobis praecepit. Sed ne «uis pute& forte 
exaggerationis eaueo a me hrec verba praeferri, peo- 
hamenta jam nuno 3dhibebo , &en aliunde quam de 
ipsis Christi mandatis; Christus enim noster ia 
Evangelio ait 1 Audistia quia dictum est. andiguis : 
Non occides ; qui auem occiderit, reus erij judicuw. 
Ego autem dico vobis, quia amnis qui irascitur fratri 
swo, reus erit. judicio : qui autem diserü [rairà. &nc, 











615 


CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULA PP. ORIENT. 


* 


614 


rncha, veus erit concilio ; qui autem dizerit , fatue, A Dous et Dominus tantam curam reooneiliatienis nao- 


reus erii gehenne ignis (Matth. v, 91, 22). Hxec qui- 
dem Dominus Jesus. Nos autem tanquam increduli 
et infideles calcamus hanc legem, et quotldie innu- 
meris injnrils fratres nostros afficimus, quasi inde 
aliquid przxrmii exspectemus. Sed videamus nunc 
quantum «!t inter justitiam Pharlseorum et Chri- 
stianorum discrimen. Illos occisio reos facit judicio, 
nos autem ira similiter reos facit judicio. Et si nos 
ira reos faeit judicio, quomodo audemus quotidle 
tam leviter non solum contra juniores, verum etiam 
contra :equales ac majores nostros irasci? Non so- 
lum autem de ira, verum eam de omni verbo 
otieso , secundum ejusdem Domini nostri senten- 
tiam, reddituri sumus Deo rationem. Racbha enim 
dicitar inanis et fatuus. Et cum frater noster ita 
credat In Christum sicut et nos, quomodo illum au- 
demus inanem, vel fatuum, vel absque mente vo- 
care? Nam quod Dominus racha et fatue dicit, hoc 
ostendit quia nec leve quidem, nec minimum, in fpa- 
tre eollatum convicium nobis relaxabitur, ut non 
pro omnibus judicemur, nisi lxso satisfecerimus, 
et condignam poenitentiam in hac vita agamus. Et 
ideo de istis levioribus mandatis sententiam dedit 
nobis Christus, ut et de cxteris omnibus quz prze- 
varicamur similiter sentiamus. Przterea quoque in 
tantum humanus metus timori Dei prxponitur, ut si 
fortiores ac potentiores nostri aliquam injuriam aut 
contumeliam nobis faciant, ipsas etiam prompte et 
mansuete sustinemus ; erga cozxquales vero vel in- 
feriores interdum nec kesi commovemur et irasci- 
mur. Quis ergo erit immunis aut alienus ab hac 
eulpa? Si autem miles terrenus in conspectu regis 
terreni non ausus. est irasci , neque aliquid sus Ín- 
dignationis ante oculos ejus ostendere, quomodo au- 
demus coram Rege aterno irasci, ej indignationem 
nostram ante faciem ejus ostendere ? lex ergo ter- 
renus deforis tantum videt hominum corpora, et 
ipsa solummodo habet in potestate : Rex. vero coele- 
stis cordis nostri conspicit arcana , ef potestajem 
" habet utrumque, et corpus et animam, perdere iu 
gehennam. Propter quod nec erga famulos quidem 
neglizendam est istud pr:ceptum : neque enim sine 
causa debemus contra ipsos irasci, quía et illi a 


Christo simili ut nos libertate sunt donati. Neque p 


etiam si aliquem videmus mandatum Domini prz- 
terire, irasci contra eum debeinus, sed potius mise- 
rationem et compassionem erga illum nos habere 
oportet, secundum eum qui dixit: Quis infirmatur, 
et ego non infirmor (II Cor. xi, 29)? Illud autem 
quod in sequentibus habetur, quis non infidelium 
etiam fabulosum judicet, cum :elerna D.i voce san- 
citum sit? alt enim : Si autem offers munus tuum ad 
altare, et ibi recordatus. fueris quia frater tuus habet 
aliquid adversum te, relingue ibi munus tuum ante 
altare , et vade prius reconciliari fratri tuo ; el tunc 
veniens offeres munus tuum (Matth. v, 25). Nos au- 
tef e contra pugnas habentes ad invicem, et dolos 
in COrde versantes, accedimus ad altare Dei. Et cuti 


- 


Ste habeat, ut patiatur munera sua relinqui, cL 
ante altare imperfeeia manere, atque interrumpi 
mysteria sua, donec eamus, et iracundiam eum íra- 
tribus nostris solvamps, et nodog et inimicitias : nos 
vero nec hoe quidem erabeseimus, sed dies multes 
manemus in inimieitiis, et trahimus sicut funem Jon- 
gwm iram et. voluntatem malam, ignerantes quod 
tantum longa erit nobis pena quantum et discordia. 
Hoe etiam ad eumulum nostre confusionis est, ut si 
quid boni nobis dicatur de inimico, non credimus ; 
si quid autem mali, hec selum eredimus et confir- 
mamus. Et si ferto irasei nobis accidat, precipit 
Dominus ut apte solis ocoasum iraeundiam nostram 
fipiamus. Unde dioit : 8ol non occidat super iracun- 
diam vestram (Ephes. 1v, 26). Nes autem e contra 
ne hoc quidem. contenti sumus ut jracundiam no- 
Stram ultra solis terminum produeamus, sed insi- 
dias invicem ponimus, et sive verbis sive rebus sup- 
plantare proximes nestros ecupimug. Nam osculum 
pacis quo tempore munera sacra efferuntur, porri- 
gere invicem in usu habemus; sed vereor ne plu- 
res ex nobis hoc labiis tantummedo faciant, cum 
Christus pacem non ex ore, sed ex corde desideret. 
Unde per h:ee Deus potius exacerbari quam placari 
eredendus est. Puritas enim et veritas in conspectu 
Dei placent ; respuit autem et odit omne quod simu- 
latur et fingitur. Nam pro his singulis laerynmze no- 
bis fundend» sunt, et eonfusio habenda est. C»- 
tera vere przcepta qu: restant, in sequenti capi- 
tulo, ob compen iii eaustmn, breviter et diligenter 
diseutienda relinquimus. 
CAPUT XKVHI. 
Item de eadem lamentetione que supra. 

Jam vero qus» de eonsentiendo adversario, vel de 
concupiscentia ilicita, et de oculo dextro, et de 
manu dextra, et de relinquendis uxoribus pr»ci- 
piuntur (Matth. v), quasi nec scripta sint nec audita, 
ità eontempnuntar. In ocalo enim dextro et manu 
dextra parentes nostros atque propinquos intellizi- 
mus : quod sí ad eontemplandam veram lucem nobis 
impedimento sunt, debemus truncare istiusinodi 
portiones ; ne dum volumus ceteros lucrifacere, ipsi 
in s4ernum pereamus. Nam de non jurando eru- 
beseo proferre in medium, non solum propter ju- 
ramenta, sed etiam propter perjuria. Si enim vere 
jurare crimen est et przvaricatio mandati, de per- 
jurio quid dicamus? Evangelica autem veritas jura- 
mentam non recipit, cum omnis sermo fidelis pro 
jurejurando sit. Post hxc autem Dominus ait : Si 
quis te percusserit in deztram mazillam, pr«be illi et 
alteram ; et volenti tecum judicio contendere, et tu- 
n'cam tuam. auferre, relinquz illi et pallium. Et si 
quis angariaverit te mille passus, vade cum illo alia 
duo. Petenti te, du ei. El volenti mutuari a te, ne 
avertaris (Matth. v, 59). Ad liec enim quid dicimus? 
Pro singulis autem his lacrymz nobis tantummodo 
proferendz sHnt, et confüsio habenda est: aperte 
enim contra hzc omnia militamus. Pati autem ali- 


615 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


616 


quid ex his qu: scripta sunt ac ferre, neque in ver- À querit medelam (Eccli. xxvn, 5). Et si homo erga 


bis, neque in rebus unquam volumus. Sed etsi in 
gliquo saltem vel leviter pulsemur, continuo velut 
fere bestis contra eos insurgimus. Sed licet nos in 
omnibus contraria agamus qu: praecipit nobis Chri- 
&tus, tamen eminentius ab eo docemur; qui diri- 
puerit, inquit, quz tua sunt, qui te leserit, qui tibi 
nocuerit, non solum pro his quz tibi abstulit, non 
indigneris; sed et dilige, et tota charitate con- 
stringe, et etiam pro ipso ad Deum diligenter preces 
funde. Ac si dicatur : Cum ille qui ad diripienda qux 
(ua sunt iniquo spiritu fuerit accensus, si te pro- 
lixiorem invenerit in largiendo quam ille venerat in 
. diripiendo, quamvis ille sit ferus et barbarus, eru- 
bescet tamen bonitatem tuam, mitigabitur a furore, 


hominem non habet misericordiam, quis propilia- 
bitur delictis ejus? Vellem silere jam et huc usque 
progressus flnen: sermonibus meis imponere. Eru- 
besco enim et confundor ultra procedere. Sed quid 
iterum tacere proderit, cum ab ipsis mandatis Chri- 
Sli, que impugnamus, silenter eliam arguamur? 
Quomodo autem latebimus, cum qui novit corda 
nostra, judicaturus est ea? Quid ergo dicam de illo 
mandato quo jubemur non thesaurizare super terram? 
Cseteri vero quasi e contrario audierint praeceptum, 
et quasi dictum sit ad eos : Thesaurizate omni 
modo super terram; ita relinquentes coelum adbz- 
serunt terre, et insaniunt erga pecunias congregan- 
das, totoque affectu odiunt Deum, diligunt autem 


resipiscet continuo et facti peenitebit, ac suum qui- B mammonam. Quod autem dictum est. Nolüe cogi- 


dem peccatum exhorrescet, tui vero animi virtutem 
mirabitur et amabit. Sed hoc ubi nunc invenio? 
Cujus enim talem vitam mirabor? Neminem autem 
nunc invenire queo qui hanc injuriam patienter 
ferre velit. Christus enim nos orare pro persequen- 
tibus et calumniantibus jubet; nos autem non $0- 
lum contra inimicos, sed etiam contra amicos sxpe 
inimicitias et insidias ponimus. Christus maledicen- 
tibus benedici jubet, nos e contra non solum mul- 
tiplicatas maledictiones restituimus , sed etiam, si 
possumus, pro verbis flagellis eos c:edimus. Nonne 
übi videntur, o homo, omnimodis contraria esse, ut 
dixi, przceptis Christi quz gerimus? Nonne magis 
pugnam habemus contra mandata ejus, quam obe- 
dientiam? Et ideo merito lugemus, et inobedientiam 
nostram merito plangimus. Sed dicit aliquis : Im- 
possibilia nobis precipit: 2hristus. Quid agis, o 
homo? nunquid ignoras quid David in Saul fecit? 
Quid Stephanus martyr, qui pro lapidantibus ex- 
oravit? Oblitusne es quid ipsemet Christus docuit et 
fecit, dicens : Pater, ignosce illis, non enim sciunt 
quid faciunt (Luc. xxu, 54)? Volentibus enim 05- 
servare Christi przcepta, non sunt impossibilia, sed 
levia; nolentibus vero et inobedientibus videntur 
esse dura et impossibilia, cum idem Dominus dicat : 
Onus meum leve, et jugum meum suave ( Matth. x1, 
30). Jam vero quid dicam de hoc quod scriptum est 
in oratione Dominica : Dimitte nobis debita nostra, 
sicut et nos dimiltimus debitoribus nostris (Matth. vi, 
12)? Quisnam est ex omnibus nobis qui cum fiducia 
hzc Deo dicere audeat? Nam etsi nihil faciamus 
inimicis et debitoribus nostris, habemus tamen in- 
tra nos insapnabile vulnus iro: retentum in corde. 
Et si tantummodo non lx:das eum qui te Lesit, aver- 
tis te tamen ab eo, nec libenter eum vides, manet 
sine dubio vulnus in pectore, et dolor augescit in 
corde. Nunquid tu ita vis propitium tibi fieri Deum, 
ut non quidem te lz:dat, avertat se tamen abs te, et 
peccatorum tuorum memoriam teneat et videre te 
. nolit? Igitur qualem vis esse erga te Deum, cum 

peccatorum veniam poscis, talem te exbibere debes 
his qui deliquerunt in te, sicut et sapientium qui- 
dam dixit: Homo homini servat iram, et a Deo 


tare de crastino, nec audire scio aliquem, nec om- 
nino servare. Et propterea de-hoc mandato dicere 
aliquid erubesco. Etenim oportebat nos quocunque 
pacto loquente Christo et pronuntiante non dubitare, 
sed credere. Nune vero etiam cum et causas et ra- 
tiones adhibeat mandatorum 'suorum, atque exeur 
plis ea validissimis muniat, nec sic quidem erubesci- 
mus. Propter hoc enim et avium qua non arant, 
neque seminant, et liliorum, qua non nent, sünilito- 
dines posuit, uL nemo dubitaret, et tamen nos sicat 
gentes, aut forte etiam aliquid desperabilius genti- 
bus de his cogitando consumimur. Sed de hoc, ut 
dixi, mandato plura dicere erubesco, ad sequen.ia 
tamen veniam, si forte alicubi solatium qualecun- 
que mei pudoris inveniam. Quid ergo sequitur post 
biec ? Nolite judicare, ut non judicemini (Matth. vii). 
Ego enim solatium mei pudoris invenire credebam, 
augmenta nunc confusionis reperi. Si autem nul.um 
nobis peccatum aliud fuisset admissum, pro hoc 
solo gehenn:x nos tradi satis abundeque sufüceret; 
quippe qui in alienis delictis severi et amarissimi 
judices residemus, nostras autem trabes in oculis 
propriis infixas non videmus: a quo vitio neque 
seuli hominem, neque monachum, neque ctiam 
solitarium ullum facile reperies liberum. Neque etiaa 
de hoc exhorrescimus quod idem ipse ait : In quo 
enim judicio judicaveritis, judicabimini (Ibid.). Nam 
dic mihi, quid laboris habet ut non judices alium? 
Nos autem qui cum possimus sine labore manda- 
tum Dei servare, laboramus et nitimur ut illud prz- 
varicemur. Quia et revera ipse pronuntiavit de prz- 
ceptis suis quod nihil in eis onerosum sit, sica 
paulo ante retuli, id docens : Jugum meum suat 
est, et onus meum leve (Matth. x1, 50). Nos namque 
e contra gravia efficimus qu:e ille levia constituit. 
Quamvis enim sintaliqua in quibus paululum labo- 
ris adhibendum est, tamen quidquid ipse precepit 
leve-est, etiam si sit tribulatio. Et si tribulatio, quo- 
modo leve est? Leve, inquam, est, quia immensus 
pondus futurx glorie levem facit presentis temupo- 
ris tribulationem. Sequitur : Nolite, inquit, dar: 
sanctum canibus, neque projiciatis margaritas vestres 
ante porcos ( Matth. vui, 6). Nos vero e contra laudis 





611 


CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. ORIENT. 


618 


amore et jactantize vitio corrupti, etiam huic prz- A fessio peccatorum propagatur. De confessione pec- 


cepto contraria gerimus, atque hominibus neque 
intelleetum purum habentibus, neque fidem sanam 
relinentibus , et insuper peccatorum maculis in- 
nexis, sine ulla discretione mysteriorum secreta 
nudamus. Multum est enim, si velimus singula quz- 
que mandata discutere, qui» omnimodis in con- 
teniptu habentur ab hominibus, ut illud : Quodcun- 
que vultis ut faciant vobis homines, eadem et vos fa- 
cite illis (1bid.). Nos namque e contrario omnia faci- 
mus hominibus qux ipsi nolumus pati. Et rursum, 
qui jussi sumus per angustam viam incedere, per 
latam semper incedimus. Hi autem qui videntur 
sustulisse crucem suam et sequi Christum, de lata 
el spatiosa via sollicite requirunt. Sic enim facere 
Solent illi qui szeculum relinquere disponunt. Cum 
autem de monasteriis aut retrusione vel etiam de 
locis habitantium percunclantur, ante omnia de re- 
quie tractant et de opportunitate. Prima tamen sol- 
licitudo statim et prima verba ista sunt: Estne ibi 
requies quo eundum est? [nveniuntur ihi ea qua ne- 
cessaria sunt abundanter? Primum enim, ut dixi, 
sollicite requirunt si nihil horum desit qua lata et 
spatiosa via deposcit. Quid agis, o homo ? Quid lo- 
queris? Árctam et angustam viam jussus es ambu- 
lare, utquid de requie, utqui4 de abundantia per- 
cunctlaris? Verum ne me existimet aliquis hzec di- 
cendo alios incusare, jam nunc de meipso narrabo. 
Quondam cum de szculi abrenuntiatione et de soli- 
taria habitatione cogitare ccepissem, ego scio quam 
sollicite infra memetipsum perscrutabar, unde v» 
verem, el unde mihi in ipsa habitatione ea qu:xe ne- 
cessaria sunt corpori prx: berentur? Sed et illud non 
segniter requirebam, unde haberem vestimenta, 
unde luminaria, unde eliam ligna, et legumina, et 
cetera talia. Ita enim ego cum omni sollicitudine de 
requie corporis apud meinetipsum tractabaui. lcu! 
quam subtiliter ille artifex mali diabolus nos deci- 
pit, et quanta cxecitate oeulos nostr meniis obdu- 
cit! Ad regnum celorum cupimus ascendere, et in- 
terrogamus si aliqua nobis difficullas occurrat in 
itinere. Ád coli fastigium et divitias festinamus : 
ad ipsas, inquam, divitias, quas nec oculus vidit, 
nec auris audivit, neque in cor hominis. ascende- 
runt; et de requie corporis percunctamur. 

Nam sicut diximus supra, multum est si velimus 
singula quaque mandata Christi.in hoc loco discu- 
tere. Tainen oportet nos flere et lugere pro his sin- 
gulis qu:e impugnamus, et in contemptu habemus, 
quatenus ab ipsis sceleribus qu:e per inobedientiam 
et contemptum eorumdem maudatorum Christi in- 
currimus, uberrimis lacrymarum fletibus ablui ex- 
piarique, Deo opitulante, mereamur. 

CAPUT XXIX. 
De compunctione cordis. 
Compunctio etenim cordis est humilitas mentis, 
cuin lacrymis, et recordatione peccatorum, et (i- 
maiore judicii. Nam ex humilitatis virtute compun- 
vrtio cordis nascitur. De compunctione cordis con- 
PATROL. CIII. 


D Duo 


catorum penitentia generatur. De poenitentia autem 
indulgentia peccatorum percipitur. Quatuor enim 
sunt qualitates affectionum quibus, mens justi tedio 
salubri compungitur; hoc est, memoria preeterito- 
rum peccatorum, recordatio futurarum poenarum, 
consideratio peregrinationis sux; in hujus vitx mi- 
seria, desiderium supern» patrie, quatenus ad 
eam quantocius valeat pervenire. Quando ergo ista 
in corde flunt, credendum est tunc esse Deum per 
gratiam cordi humano prxsentem. Przterea quo- 
que oportet nos, qui compunctionem cordis perfecte 
desideramus habere, prius animo et mente ab omni 
perturbatione ac fluctuatione visibilium rerum sece- 
dere, atque ad illa conscendere silentia ubi quies 
sumi, jugis tranquillitas et pura est serenitas ; 
ibique oculum mentis nostra tota intentione semper 
debemus delixum habere. Oportel etiam nos diem 
mortis ante oculos mentis habere, et preterita pec- 
cata ad memoriam revocare; et eorum qui in in- 
ferno gemunt rememorari, et quomodo ibi sunt 
animz, in quam amaro silenlio, aut in quam pes- 
simo gemitu, vel metu, sive cruciatu, aut in quali 
exspectatione et dolore; et pro his infinitas debe- 
mus lacrymas fundere. RGcogitemus autem diem 
resurrectionis, et illud terribile, et horrendum, at- 
que tremendum judicium Christi; et premium ju- 
storum, et repositam peccatoribus poenam, quam 
passuri sunt in conspectu Dei. Sed et supplicia om- 
nia, et ignem inexstinguibilem, et vermes immorta- 


C les, et tartarum tenebrarum ad memoriam revoce- 


mus : el super hic omuia dentium siridorem et 
tormenta perpetua per.iuescamus. Adducainus etiam 
ad medium bona, et gaudiosa gaudia, qua sunt 
justis reposita coram Deo et angelis ejus in seterna 
gloria. Cogitemus au:em quam gloriosi sint illi an- 
gelorum chori, qua societas beatorum spirituum, et 
qux sit majestas szternz visionis Dei. Utrorumquo 
horum cominemorationem jugiter in cordibus no- 
stris habeamus : super judicia quidem peccatorum 
ingemiscamus , super bona vero justis reposita gau- 
deamus : sicque fit ut perfecta compunctio formidi- 
nis tradat animum compunctioni dilectionis. 
CAPUT XXX. 

Quod duo sunt genera compunctionum. 

igitur sunt compunctionum genera, hoc est, 
irriguum superius, et irriguum inferius ( Jos. xv, 
19). Irriguum quippe inferius quisque accipit, cum 
inferni supplicia flendo pertimescit. Irriguum vero 
superius accipit, cum sese in lacrymis celestis re- 
gni desiderio affligit. Sciendum namque est quia 
nullum habebit accessum ad compunctionem cor- 
dis, is qui in risu et jocis immoderatus fuerit. Non 
enim convenit ei qui ad perfectionem nititur ascen- 
dere, in modum parvuli insensati jocari, nec disso- 
lutis labiis risum proferre, sed subridendo tantum 
mentis ketitiam indicare. Amentia namque est cum 
strepitu ridere. Parvuli enim est ludere, perfecti 
autem viri lugere, jocus vero et risus negligentem 

20 


019 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ' 


620 


et tepidum efflciunt virum justum erga Dei servi- À cum hominibus potentibus volumus aliqua sugge- 


tium. Ó quantam perniciem przeparant risus et jo- 
cus! et e contrario quantum lucrum afferunt fletus 
«uc luctus ! Quem enim delectat hie ridere, postmo- 
(dum fleb amarisstme; qui autem hic lugere volue- 
rit, impostertrm sine fine gaudebit. Nam et. Salvator 
noster bentes vocat lugentes ; et qui nunc Letantur, 


flere eos dicit in novissimo. Unde Jacobus apóstolus 


ait : Miseri estote et [ugete, risus vester in tuctum 
convertatur, et. gaudium. in. mororem (Jac. 1v, 9). 
finc per Salomonem dicitur : Risus dolore fiscebi- 
tur (Prov. xiv, 15). Hinc Gregorius ait: Nemo po- 
test et hic gaudere cum szxculo, et iflit regnàre cum 
Christo. Hinc etiam in collationibus Patrum legi- 
tar : Vidit, inquit, senex quemdam ridentem, et ait 


rere, non presumimus nisi cum humilitate et reve- 
rentia; quanto magis Domino Deo universorum cum 
cordis humilitate et puritatis devotione supplican- 
dum est! Et non in multiloquio, sed in puritate 
cordis nos exaudiri sciamus : et ideo brevis et pura 
debet ésse oratio, nisi forte ex affectu inspirationis 
divine gratie protendatur. Cum enim in oratione 
assistimus, gemere et flere debemus, reminiscentes 
quam gravia sunt scelera qux commisimus, quam- 
que dira inferni supplicia qu: iimemus. Longe 
quippe a Deo est animus qui in oratione cogitatio 
bibus szculi fuerit occupatus. Et tunc veraciter ora- 
mus, quando aliunde non cogitamus. Sed valde per- 
pauci sunt qui tales orationes habeant ; et licet in 


ifi: Coram celo et terra rationem totius vite B quibusdam sint, difficile tamen est ut semper sint. 


nostrz reddituri sumus, et tu rides? Quapropter non 
nos oblectet puerilis jocus ac risus, sed lecliones 
sacro et spiritualis melodie cantus. Quamvis enim 
dura sm& corda nostra ad lavrymas producendas, 
mox tamen ut psalmorum dulcedo insonuerit, ad 
comptunctionem cordis animum nostrum inflectit. 
Multi enim reperiuntar qui cantus suavitate com- 
moti sua crimina plangunt, atque ex ea parte magis 
flectuntur ad lacrymas, ex qua psallentis insonuerit 
dulcedo suavitatis. Sed studendum nobis est ut 
etiam post compunctionis tempora, in quantum Deo 
largiente possunius, ipsam vim lacrymarum in nos- 
metipsos conservemus; ne no3 post compunciionem 
cordis cogitatio fluxa dissolval; ne mentem nostram 


Tunc autem magis diabolus cogitationes curarum 
&ecularium nostris mentibus ingerit, quando nos 
orantes aspexerit. Sed nos e contra tam perseveran- 
tr in oratione persistere debemus, quousque im- 
portunes &ecularium rerum cogitationes ab inimice 
latenter immissas superemus. Quoties enim quilibet 
aliquo tangitur vitio, toties se ad orationem subdat; 
quia frequens oratio vitiorum impugnationem exstin- 
guit. Et qui leditur, non desistat orare pro se lz- 
dentibus : quia sicut nullum proficit in vulnere 
medicamentum, si adhuc ferrum in eo sit, ita nihil 
illius otatio proficit, cujus adhuc dolor ést in men 
et odium manet in pectore. 

Tantus ergo debet esse orantis affectus erga 


vana letitia subripiat , ne lucrum compunctionis C Deum, ut non desperet precis effectum. Inaniter av- 


anima nostra per incuriam flux: cogitationis perdat. 
Sic quippe quod poposcerat, obtinere anima meruit, 
quia se post lacrymas in eedem mentis vigore ser- 
vavit. De qua nimirum scriptum est: Vultus ejus 
ton sunt. amplius in diversa mutati (I Reg. 1, 18). 
Quia igitur non est oblita qux petiit, non est privata 
munere quod poposcit. Nos autem quia post bap- 
tisma inquinavinrus vitam, rebaptizemus ín lacry- 
fnis conscientiam wostram. (Qui ergo lacrymás inde- 
sinenter fendit, et tàmen peccare non desinit, 1a- 
mentum habet, sed mundationem non habet. Ubi 
autem lacrymae abundant, ibi cogitationes sordidze 
non approximant. Compunctlo sanitas animse "est, 
compunctio illuminatio tnentis est; compunctio re- 
missio peccatorum est; compunctio Spiritam 3an- 
Lum hebitare facit in se. 
CAPUT XXXI. 
De reverentia. et instantia orationis, 

Oportet ituque nos certissime scire et veraciter 
evbdere, quía essiduitate orationum adipisci possw- 
Wrus remisiohem omnium peccatorum ; si tameh 
actus oOratiorii e&t jJabia cordi non discrepaverint. 
Melius enim ett corde orare càra silentio sine sono 
voets, quan solis verbis sine intuitm mentis; quia 
won verba deprecationis Deus ihtendit, sed cor oran- 
tis aspicit. Nam negligentes orationes nec ab ipso 
homine impetrare valent quod volunt. * Si enim 


& Ex regula sancti Benedicti, cap. 20. 


tem oramus, si spei fiduciam non habemus : P.t:t 
autem unusquisque, ut ait Apostolus, im fide nik: 
hesitans. Nam qui dubitat, similis est fluctui maris, 
que a vento movetur, atque dispergitur ( Jac. 1, 6 
Diffüdentia ením nascitur ex hoc quod adhuc s 
quisque senlit circa peccandi alfectionem versari. 
Multum enim, inquit Apostolus, valet deprecatio justi 


assidua (Jac. v, 16). In tantum utique valet, & 


etiam per eam dz:monia vincantur, et aditus eorum 
per ipsam obstruantur, ut non quocunque volant, 
vadant. Unde in Tripertita historia legitur ita. Tem- 
poribus Juliani Apostate missus est. d:ernon ab ipse 


in Occidentem, ut iret velociter et alferret ei inde 


aliquod responsum. Cum autem pervenisset dzsoa 
ille in quodam ioco ubi quidam monachus habit 


Dat, stetit ibidem per decem dies immobilis, eo quod 


non poterat ultra progredi, quia monachus ifle noe 
€essabat orare neque nocte néque die; el regre-- 
sus est sine effectu ad eum qui miserat illum. Ce 
reverlenti dixit Julianus : Quare tandiü tardase" 
Respondens demon ait: Et moram feci, et sis 
actione reversus sum. Sustinui emim decem die 
Publium monachuth , si forte cessaret ab oratione e' 
transirem ; et non cessavit, et prohibitus sum trame 
fre, et redii nibil agens. Tunc impiissimus Juliana: 
indignatus dixit : Cum illuc ingressus fuero, facia- 
in eo vindictam. Et inura paucos dies Julianus De 








en 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. AEGULJE PP. ORIENT. 


'eqa. 


providentia interiit. Et. confinuo unus ex praefectis A orare, vel tale opue facere ut ipsum pro nebis Deum 


qui cum eo erant, abiit, et vendidit omnia que ha- 
buit, et veniens ad senem illum factus est menaehue 
magnus, et sic permansit cam eo, donec quievit in 
Domino. Ubi datur intelligi quia oratio servorum 
Dei continua non solum homines salvat, sed etiam 
diaboll tela exsuperat. Per orationes autem yuerissi- 
mas omnia nobis utilia à Domieo tribuuntur, et 
cuncta noxia procu! dubio effugantur. Idcirco ne- 
cesse est nobls et ore et corde sine intermissione 
orare. 
CAPUT XXXII. 

Quomodo possit aliquis sine intermissione orare. 

Dei servam autem, et maxime solitarium, oportet 
sine intermissione orare, legere et operari, ne forte 


mentem otio dedita spiritus malignus invadat. Ora- B 


tionibus autem mundamur, lectionibus instruimur , 
operationibas vero eorpus, ne forte superbiat, fatiga- 
inus. Sed quxrendum nobis est quomodo quis possit 
sine intertnissione erare. Quidam enim dicere volunt 
«uod ille sine intermissione orat qui canonicas ho- 
ras observat. Nobís vero non expedit czteris horis 
ab oratione vacare; sed secundum Apostolum sine 
intermissione debemus erare. Sic autem Domino 
mniserante poterimus illud preceptum implere, id est, 
$i jugiter lingua orare non possumus, vel corde 
oremus: et si ore, vel corde indesinenter orare ne- 
quimus, vel etiam actus nostri tales sint ut semper 
pro nobis Deum exorent. 

Unde in Collationibus Patrum tale datur exem- 
plum : Lucius abbas interrogavit quosdam fratres, 
dicens : Quod est opus manuum vestrarum? At illl 
dixerunt : Nos non contingimus aliquod opus ma- 
nuum ; sed, sicut Apostolus dicit, sine tntermissione 
oramus. Dixit eis sene : Et non manducatis? illi 
autem dixerunt : Etiam mandücamus. Et dixit eis : 
Quando ergo comeditis, quis orat pro vobis? Et ite- 
rum interrogavit eos dicehs : Non dormitis? Et illi 
dixerunt : Etiam dormimus. Et senex adjecit: Cum 
dormitis, quis orat pro vobis? Et non invenerunt quid 
ad hzc responderent ei. Et adjecit: Ignoscite mihi, 
fratres, quia ecce non facitis sicut dixistis. Ego autem 
ostendam vobis quia operans. manibus meis sine in- 
termissione oro. Sedeo namque, juvante Domino, 
infimdens mihi paucas pálmulas, et facio ex eis ple- 
ctam, et dico : Misereremei, Deus, secundum magnam 
snisericordiam tuam : et secundum multitudinem mi- 
seratiotum tuarum. dele. iniquitatem meam | ( Psal. 
L, 1). Et dixit eis: Oratio hzc est, an non? Et di- 
xerunt ei: Etiam. Ille autem dixit: Quando per- 
rnansero tota die laborans, et orans ore vel corde , 
facio plus aut minus sex nummos, et duos ex his 
dono pauperibus foras ad ostium, et residuos expendo 
in usus meos et discipalorum meorum. Ille vero qui 
accepit illos duos denarios orat pro me tempore quo 
ego manduco vel dormio, atque ita per gratiam 
Dei impletür in me hoc quod scriptum est : Sine in- 
termissione orate (Rom. 1, 9). Quapropter oportet 
DOS, sicut predictum est, ore vel corde indesinenter 


exeret. 

Bind queque hu.c apestolieo precepto quasi con- 
trarium esse videtur qued Dominus ait : Orantes ag- 
tem nolite multum loqui, sicut ethuici [sciunt (N qti. 
w$, 7). Wtaque animadvertendum est quod Dominus 
non dixit: Nolite multum orare, sed Nolite multum 
loqui, sicut ethnici faciunt , qui secundum politasa 
eloquentiz facultatis facundiam orant. Ille enim sine 
intermissione ad Deum orat, qui peccanti 5in.se fratri 
dimittit; qui non 3b hominibus, sed a Deo laudem 
qusrit, qui adversus turbam vanorum phantasnia- 
tum ostium cubilis cordis sui claudit : et ne aliquod 
impedimentum ejus orastie patiatur, im amore Dei 
wentis oculum flyit, 

CAPUT XXXHI. 
Quod emnes vano cogi ones es iliusione demonum 
un. 


Nulla ergo virtus est in. conversatione servorum 
Del qus talem habeat laborem quomodo oratio. Dum 
enim voluerit bomo Deum suum orare, semper dix- 
mones festinant orationem ejus interrumpere, scien- 
tes quia ex nulla alia re tantum impediuntur, quan- 
tum per orationem ad Deum fusam. Siquidem om- 
nem alium laborem quem homo in conversatione 
religiosa posilus assumpserit, quamvis instanter 
agat, habet tamen aliquam requiem. Oratio autem , 
ut dictam est, nuliam habet requiem. Qua de re in 
Vitis Patrum | ita legitur : Quodam tempore, nocte 
demon ad ostium cellule beati Macarii pulsavit , 


e dicens : Surge, abba Macari, et eamus ad collectam , 


ubi fratres ad vigillas congregantur. Sed ille, qui 
gratia Dei repletus erat prudentia, falli non poterat, 
intellexit diaboli esse fallaciam, et ait: O. mendax 
et veritatis inimice! qu: tibi societas cuni collecta 
et congregatione sanctorum! At ille : Latet ergo to, 
inquit, o Macari, qued sine nobis nulla congregatio 
anonachorum agitur? Tum tNe : Imperet, inqoit, tibi 
Dominus, immunde. Et ille adjecit: Veni denique , 
et videbis opera nestre. His dictis, dzmon discessit. 
Et abbas conversus ad orationem petiit a Deo ut ei 
estenderet si hoe verem esset quod gloriatus est 
&?mon. Abiit ergo ad collectam ubi a fratribus vi- 
gli celebrabantur, et iterum in oratione Dominum 
deprecatur ut sibi verbi hujus veritatem ostendat ; 
et ecce vidit per totam ecelesiam qussí parvulos 
quosdam JEthiopes discurrere huc atque iue et ve- 
lut volitando deferri. Discurrentes ergo illi Athiopes 
pueruli singulis quibusque sedentibus alladebant : et 
sl cui duobus digitulis oculos compressissent, statith 
dormitabat. Si cui vero in os misissent digitum, 
oscitare eum factebant. Ubi vero post psalmum ad 
orandum projecissent se fratres, percurrebant nihilo- 
minus singulos, et ante alium jacentem in oratione 
quasi in mulierum speciem vertebantur ; ante alium 
autem quae! xdificantes, aut aliquid portantes , ac 
diversa queque agentes apparebant; et quocunque 
dxmones quasi ludendo formassent, hec illi orantes 
In cordis sui cogitatione versabant. À nennullis ta» 





S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


624 


men ubi aliquid horum agere coepissent, quasi quo- AÀ ciamur astare, et Dominus ad nos veniens non quod 


dam repulsu praecipites dejiciebantur, ita ut nec 
stare quidem prorsus aut transire juxta eos aude- 
rent. Aliis vero etiam supra dorsa et cervices lude- 
bant. Hzc cum vidisset sanctus Macarius, ingemuit 
graviter, et ait cum lacrymis : Exsurge, Domine, ut 
, dispergantur inimici tui, et fugiant a facie tua ; quo- 
niam impleta est illusionibus anima nostra. Post ora- 
tionem autem vocatis seorsum singulis quibusque 
fratribus ante quorum faciem dxmones variis ima- 
ginationibus ludentes, requisivitab eis si in oratione 
vel zedificandi, vel portandi cogitationes habuerint, 
vel ita agendi talia diversa quxe unicuique imaginata 
per d:emones viderat; et singuli eorum conf(iteban- 
tur ita fuisse in corde suo ut ille arguebat eos. Et 


condemnet in nobis, sed potius quod remuneret, 
inveniat. 
CAPUT XXXV. 
De laude psalmorum et dispositione horarum in qui- 
bus psallere debemus. 

Psalmorum denique assidua decantatio tristia 
corda consolatur, gratiores mentes facit, fastidiusos 
oblectat, inertes exsuscitat, peccatores ad lamenta 
invitat. Nam quamvis dura sint corda nostfa, tamen 
mox ut psalmorum dulcedo insonuerit, ad profe 
ctum pietatis animum nostrum inflectit. Omnis enim 
duritia cordis eorum dulcedine emollitur : et sicut 
orationibus regimur, ita psalmorum studiis delecte- 
mur. Oratio autem in presenti tantum vita pro re- 


tunc intellectum est quod omnes vanz et superflue B medio peccatorum effunditur; psalmorum autem de 


cogitationes, quas somniorum, vel psalmorum, seu 
orationum tempore unusquisque conceperit, illusione 
d:emonum flant. Ab his autem qui omni custodia ser- 
vant cor suum facile repelluntur /JEthiopes. Deo 
enim conjuncla mens, et in ipso tempore precipue 
orationis intenta, nihil alienum , nihil superfluum 
recipit. 
CAPUT XXXIV. 
Quod cantantibus et. psallentibus. presentia Dei. et 
angelorum semper adsit. 

Quoniam quamvis ubique Deum per potentiam di- 
vinitatis esse noverimus , et oculos ejus speculari 
bonos et malos credamus, prxcipue tamen sine ali- 
qua dubitatione, cum divino officio assistimus , per 


gratiam nobis eum adesse presentem credimus. C 


ldeoque semper memores simus quod Propheta ait : 
Servite Domino in timore (Psal. n, 11). Et iterum : 
Psallite sapiehuer (1bid.). Tunc etiam angelici spiri- 
tus maxüune nobis presentes adesse credendi sunt, 
cum divinis specialiter mancipamur obsequiis, id est, 
cum lectionibus sacris aurem accommodamus, vel 
psalmodi: operam damus, vel orationi incumbimus, 
vel etiam inissarum solemnia celebramus. Unde idem 
Propheta ail: In conspeciu angelorum psallam tibi 
(Psal. caxxvit, 2). Quapropter solerter nobis stu- 
dendum est ut cum ad divinum officium vel ad mis- 
sarum solemnia celebranda convenimus, semper nie- 
mores simus qualiter nos oporteat esse in conspe- 
ctu Dei et angelorum ejus. Et sic stemus ad psallen- 
dum ut mens nostra concordet voci nostra. Sic enim 
Apostolus ait: Psallum spiritu, psallam et mente 
(I Cor. xiv, 15). 

Cavendum est autem ut non negligenter, nec te- 
pide, vel inhoneste divinum officium celebremus, ne- 
que ad perficiendum pigre adveniamus; ne, quod 
absit, in illam sententiam incidamus qua dicitur: 
Maledictus homo qui opus Dei fecerit negligenter (Deut. 
xxvii, 15). Observandum est ut ne quid in oratoriis, 
vel in cellulis nostris inhonestum vcl indecens, ne 
quid ineptum , vel perversum, aut cogitationibus, 
aut verbis, aut actibus perpetremus ; sed cum timore 
et veneratione ccleste compleamus officium, qua- 
venus In conspectu Dei et angelorum ejus digni elfi- 


cantatio perpetuam Dei laudem demonstrat, et glo- 
riam sempiternam. Sic enim scriptum est : Beati qui 
habitant in domo tua, Domine , in secula seeculorem 
laudabunt te (Psal. uxxxin, 5). Cujus operis frequen- 
tiam quicunque fideliter intentaque mente exsequi 
tur, quodammodo angelis sociatur. Quocirca necesse 
est ut certis horis certisque temporibus nostre ser- 
vitulis officia persolvamus, id est, matutino, prima, 
tertia, sexta, nona, vespera et completorio. De his 
diurnis horis ait propheta David : Septies im. die lav- 
dem dizi tibi (Psal. cxviui, 64). De nocturnis autem 
vigiliis idem ipse propheta ait: Media.nocte surge- 
bam ad confitendum libi (Ilbid., v. 62). Et rursus 
dicit : Memor fui nocle nominis tui, Domine (Pul. 
Lxri, 7). Et rursus dicit : Si memor fui tui super stra- 
tum meum, in matutinis meditabor in te (Ibid.). 
Propterea quoque de divinis in noctibus officiis 
ceterisque horis diei ab oratione nos non oportel 
vacare, sed semper per intervalla borarum aut ore- 
mus , aut legamus, aut aliquod opus manuum exer- 
ceamus, quatenus tzdium cordis et cogitationum 
evadere possimus, sicut legitur fecisse beatus Ap- 
tonius. Qui quodam tempore cum sederet in eremo, 
animus ejus taedium et confusionem cogita: ionum 
incurrit, quia nondum adhuc instanter laborabat, e& 
ait ad Deum : Domine, volo salvus fleri, et non per- 
mittunt me cogitationes mex. Quid faciam in hat 
tribulatione, et quomodo salvus ero? Et post pus 
lum surgens exiit foras, et vidit quemdam tanquam 
seipsum sedentem et operantem; denique vidit 
eumdem ipsum ab opere surgentem et orantem , & 
iterum sedentem, et flectam de palmis facientem; 
inde rursus ad orationem surgentem. Erat autem 
angelus Domini missus ad correctionem et cautelam 
dandam Antonio. Post hxc audivit vocem angeli 
dicentis : Sic fac, et salvus eris. llle autem hoc ae 
dito, magnum gaudium sumpsit atque fiduciam. E 
ita postea faciens, salutem quam quzrebat invenit 
Ita et nos facientes, Deo opitulante, salvabimur. Ne- 
merum quoque et mensuram psalmorum quos que- 
tidie canere debemus hic minime describimus, quia 
hoc quod Apostolus sine intermissione praecipi 


agere, ego nullatenus pr:sumo determinare. "Testis 





625 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGUL/EÉ PP, ORIENT. 


626 


sit unicnique conscientia sua, quia Deum, quem nulla A me, et retribuam tibi mercedem tuam. Qui cum post 


fallunt occulta, inspectorem cordis sui omni hora 
habebit. Oportet preterea nos orare indesinenter 
pro nostris benefactoribus, et pro omnibus homini- 
bus, pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt 
constituti, ut quietam et tranquillam vitam habere 
possimus. Sciendum vero est quia quanto quisque 
magis assiduus fuerit in oratione, lanto feliciorem 
remunerationem recepturus est in :eterna beatitu- 
dine. Luminaría vero cum omni diligentia sive de 
propriis laboribus seu de fidelium oblationibus in 
suis oratoriis noctis tempore provideant solitarii. 


CAPUT XXXVI. 


Si quotidie corpus Domini quilibet audeat sumere vel 
missam cantare. 


annos septem ipso natalitio apostolorum die missga- 
rum solemnia peregisset, et mysteria sacre com- 
munionis accepisset, e corpore exivit. Qua in re 
pensandum est quantum presidium sit quotidie sa- 
cerosancti corporis et sanguinis Domini nostri Jesu 
Christi hostias immolare; et patenter ostenditur 
quam salubre est vesci tanto medicamine. Unde qui- 
dam venerandus poeta dixit . 


Magnum przsidium est sscro lihemine pasei 
8i cor participis cr.miioa Bulla premunt. 
Hinc etiam egregius doctor Augustinus dixit : Nihil 
sic debet formidare Christianus quam separari a 
corpore Christi. Si enim separatur a copore Christi, 
non est membrum ejus; si non est membrum cjus, 


Non mea itaque opinione, sed sanctorum Patrum B non vegetatur spiritus ejus. Unde sit Apostolus : 


asserlione hzec utraque reor fieri posse, id est, et 
missas quotidie celebrare, et sacrosancta corporis et 
sanguinis Domini mysteria quotidie cum tremore et 
timore sumere ; ab his tamen, qui mundi sunt ab 
oinni inquinamento carnis ac spiritus, et hoc cum 
xnetu magno et. pavore: quia qui tantum hospitem 
cupit intra se suscipere, castus debet esse non so- 
lum in corpore, sed et mundus in corde. Nam fait 
quidam venerabilis Pater nomine Apollonius , qui 
hoc monebat fratres, ut, si fieri posset, quotidie 
communicarent mysteriis Christi, ne forte, qui se ab 
his longe facit, longe fiat a Deo. Qui autem, inquit, 
frequentius hoc suscipit, frequentius ipsum sine 
dubio Salvatorem suscipit; quia idem ipse ait : Qui 


Quisquis spiritum Christi non habet, hic non est ejus 
(Rom. vini, 9). 

Quapropter faciat unusquisque quod secundum 
fidem suam pie credit esse faciendum. Neque enim 
inter se litigaverunt, aut quisquam eorum alterum 
alteri se pretulit, Zachzus scilicet et centurio; 
cum alter eorum gaudens susceperit Dominum, alter 
vero dixerit: Non sum dignus, Domine, wt intres 
sub tectum meum (Luc. vi, 6). Ambo Salvatorem 
honorificantes diverso et quasi contrario modo; 
amho peccatis miseri, ambo misericordiam conse- 
cili. Sic et sacramentum Dominici corporis et san- 
guinis unus honorando non audet quotidie sumere, 
alter similiter honorando non audet ullo die przeter- 


manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in C mittere. 


me manet, et ego in eo (Joan. v1, B5). Sed et ipsa 
commemoratio Dominicze passionis cum assidue sit 
a servis Dei celebrata, primum per hoc commonítio 
datur, ut studeat. unusquisque ita paratus inveniri , 
ne indignus Dominicls mysteriis habeatur. De hac 
denique re beatus Gregorius in libro Dialogorum 
ait: Debemus itaque presens seculum tota mente 
contemnere, quotidiana Deo lacrymarum sacrificia 
offerre, quotidianas carnis et sanguinis ejus hostias 
imumolare. Hec namque singulariter victima ab 
seterno interitu animam salvat. Sed necesse est ut 
cum hzc agimus nosmetipsos in cordis contritione 
juactemus. Et fidenter dico, quia salutari hostia post 
mortem non indigebimus, si ante mortem Deo hostia 


ipsi fuerimus. Quapropter bonum est ut quod quisque D 


post mortem suam sperat pro se agi per alios, agat 
ipse dum vivit per se. Beatius quippe est liberum 
exire de carcere, quam post vincula libertatem quz- 
rere. Hinc iterum idem papa in eodem libro adnectit 
dicens : Nam vir vitze venerabilis Cassius Narniensis 
episcopus fuit, qui quotidianum sacrificium Deo of- 
ferre consueverat, ita ut pene nullus dies vitz ejus 
abscederet quin omnipotenti Deo hostiam placatio- 
nis immolaret. Dum autem sese cum lacrymis ma- 
ctaret, mandatum Domini per cujusdam suí presby- 
teri visionem suscepit, dicens : Áge quod agis, 
operare quod operaris , non cesset pes tuus, non 
cesset manus tua. Natalitio apostolorum venies ad 


CAPUT XXXVII. 
Si post illusionem , qua per somnium solet accidere, 
debeat quis missam celebrare an non? 

Nam, ut ait beatus Gregorius , in ipsa illusione, 
qua per somnium solet accidere, necessaria est valde 
discretio, quae subtiliter pensare debeat ex qua re 
accidat menti dormientis. Aliquando enim ex cra- 
pula, aliquando ex nature superfluitate vel infirmi- 
tate, aliquando contingit ex cogitatione. Et quidem 
cum ex nature superfluitate vel infirmitate evene- 
rit, omnimodo hzc illusio non est timenda. Unde ait 
Propheta: Quoniam Dominus cognovit figmentum 
nostrum (Psal. cii, 44). Sed quando hoc acciderit , 
lotus tantummodo aqua, valet se sociare divinis sa- 
cramentis. Cum vero appetitus gule ultra modum in 
sumendis alimentis rapijfur, atque ideo humorum 
receptacula gravantur, habet exinde animus quem- 
dam reatum , non tamen usque ad prohibitionem 
percipiendi sacramenta vel missarum solemnia cele- 
brandi, cum fortasse aut festus dies exigit, aut ex- 
hiberi ministerium, pro eo quod Sacerdos alius in 
loco deest, ipsa necessitas compulit, vel amor sa- 
crificandi animum ad hoc ipsum compellit. Nam sí 
adsunt alii qui implere mysterium valeant, illusio 
per erapulam facta a perceptione sacri mysterii pro- 
hibere non debet; sed ab immolatione divini Sacra» 
menti abstinere, ut arbitror, humiliter debet, quo- 
usque dignis fletibus reconciliatus et aquarum effu- 


021 &.- BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 638 
sione lotus, accedere iterum valeat ad sacra maysto- A muntur et virtutes nutriuntur. In his ergó, quasi in 


ria. Si vero ex turpi cogitatione vigilantis oritur 
illusio menti dormientis, patet animo reatus suus. 
Videt enit a qua radice inquinatio illa processerit; 
quia quod sciens cogitavit, hoc nesciens pertulit. Et 
quando hec fit, necesse est ut humiliter se subtrahat 
divinis mysteriis, et prius per aquam ablust sordes 
corporis, et per poenitentiam abstergat vulnus cor 
dis; et sic demum, Domino propitiante , reconcilie- 
tur vivificis sacramentis. Nam in Evangelio Domi- 
nus dicit : Qul viderit mulierem ad concupiscendum 
eam, jam maochatus est eam in corde suo (Matth. v, 
28). In corde suo, inquit, non in corpore. ldeo Scri- 
ptura alibi nos admonet, dicens: Omni custodia 
serva cor tuum (Prov. 1v, 25). Nam sunt alii quibus 


Speculo quondam seipsum considerare potest homo, 
qualis sit, vel quo tendat, aut qualiter se dirigat. 
Ideoque qui vult cum Deo semper esse, debet fre- 
quenter legere et frequenter orare. Nam cum ora- 
mus, ipsi cum Deo loquimur; cum vero legimus, 
Deus nobiscum loquitur. Geminum autem confert 
donum iectio sacrarum. Scripturarum : unum , qui 
intellectum mentis erudit; alterum, quia a mundi 
vanitate hominem abstrahit, et ad amorem Dei per 
ducit. Lectio assidua timorem gehennsg ucutit, ani- 
mam purificat et ad gaudia superna iegentis cor 
instigat. Sicut enim ex carnalibus escis alitur cars, 
ita ex divinis eloquii$ nutritur ac poscitur interior 
homo; unde ait Propheta : Quam dulcia faacióui 


ita plerumque illusio nascitur, ut eorum animus B meis eloquia tua, Domine, super mel et favum ori me 


etiam in sommo positus turpibus imaginationibus nos 
foedetur. Qua in re unum ibi ostenditur, si ipsa mens 
non tamen sit rea, vel suo judicio libera, cum se 
et dormiente corpore nihil meniinit vidisse. Siqui- 
dem, ut quidam Patrum ait, si tale aliquid evenerit 
per somnum absque phantasiis mulierum, non est 
peccatum. Ingenitus, inquit, humor in corpore, eum 
propria repleverit receptacula, suis mecesee est ut 
meatibus digeratuar. Übi vero visus mulierum et 
blandimenta carnis per somnia occurrunt, si per 
superfluas et illecebrosas cogitationes contigerit , 
peccatum esse dicebat. Preterea quoque sciendum 
est quia tres sunt motus corporales : unus quidem 
naturalis, alius autem ex plenitudine eiborum, quando 


nutritur et fovetur corpus cibis ac potibus, ex qui- : 


bus calor et sanguis erescunt et excitant corpus ad 
libidinem; propter: quod Dominus ait: Videte we 
graventur corda vestra ín crapula et. ebrietate (Luc. 
xxi). Tertius vero motus est ex insidiis et invidia ve- 
niens demonum. Quapropter oportet uLipsam nimiam 
abundantiam fluxusque libidinutn per multam conti- 
nentiam , et per multa jejunia, et per continuas 
orationes restringamwus ; quia, ut ait beatus Augusti- 
nus, sicut occisus inimicas non facit nobis injuriam, 
sic mortificata care non tarbabit animam nostram. 
Denique hi qui in delieiis vivunt, &i forte corporis 
sui cegritudo deposcat, ab omnibus que judicaverit 
medicus esse noxia abstinebunt absque mora; cur 
non multo magis hoc nos facimus, quibus sanitas 
anima et spiritus est expetenda? Tales enim debet 
Dominus habere ministros, qui nulia carnis conta- 
gione corrumpantur, sed potius castitatis oentinen- 
tià splendeant mente et corpore. 


CAPUT XXXVII. 
Jje assiduitate leclionis et orationis. 


Oportet autem nos assiduitatem habere legendi et 
instantiam orandi. Nam assiduitate leetionis muni- 
tur homo a peceato, juxta Prophetam qui ait : In 
corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi 
(Psal. cxvin, 11). Hzc sunt enim arma , lectio vide- 
licet et oratio, quibus diabolus expugnatar et teterna 
beatitudo acquiritur. His enim armis vitia compri- 


(Ibid. v. 105)! Omnis plane Scriptura sancta si 
nostram scriptasest salutem et doctrinam, ut per 
consolationem Scripturarum jn bonis actibus proi 
eiamus. Sicut enim czcus sxpiüs offendit quam vi- 
dens, sic ignorans Dei legem ignoranter szpie: 
peceat quam ille qui eam novit. Multi namque hx 
bent intelligentize ingenium, sed negligunt lectionis 
etudium ; et quod legendo scire potuerunt, negligen- 
do nesciunt. Multi etiam legunt, et ab ipsa lectione 
jejuni sunt; de quibus ait Propheta : Seminastis msl- 
tum et. intulistis parum ; comedistis, et non eitis sa- 
tiati; bibistis , et mon estis ebriati (Aggari 1, 6). Mo- 
tum cordi suo seminat, sed parum recipit, qui & 
mandatis celestibus vel legendo, vel audiendo mult 
cognoscit, sed negligenter operando pauca fructiü- 
€at. GComedit, et non satiatur, qui verba Dei ae 
diens lucra vel gloriam seculi concupiscit. Bibit , et 
non inebriatur, qui ad vocem lectionis vel prxdica- 
tionis aurem inclinat, sed mentem non mutat. Bibit, 
et inebriatus non est, qui ea qu sunt hujus szcoli 
adipisci desiderat. Solet enim per ebrietatem bibe- 
Aum mens turbari. Si enim quis debriatus esset. 
mentem procul dubio mutasset, ut terrena jaui no. 
«quzreret, jam vana et transitoria, qude amaverat, 
non amaret. llle enim beatissimus est, qui divinzs 
Scripturas legens verba vertit in opera. Nemo enim 
potest sensum Scripture sacre plene cognoscere. 
nisi legendi familiaritate, Nam sicut terra, qu2 
quanto amplius ercolitur, tento uberiorem Írectam 
reddit; sic quanto quisque frequentius legit, tante 
ex ea uberiorem inteliigentiem capit. Non operuit 
- solitarios gentilium libros legere, ne ferte per obie- 
ctamenta inanium fabularum vel figmenta poetarem 
mentem excitent ad incentiva libidiaum, Neque euam 
secreta Dei nimis oportet rimari, Scriptusea dàeenie 
Áliiota te ne quasieris, et fortiora tc ne serutatus fue- 
ris (Eccl. nm, 42). Unde Apostolus mirans aiebaa : 0 
eltitufo divitiarum. scientie et sapiehiz Dei , quam 
inserutabilia sunt. jndicia, et investigabiles vàap ejui 
(Rom. xi, 95) | Quapropter caute meditanda, camu- 
que sunt sensu ea qux leguntur rimanda; et ju 
Apostoli mandata, teneamus qu: recta sunt , et r— 
futemus ea quse contraria veritati existunt. SSàcq.e 








639 CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT. 650 
in bonis instruamur, ut a malis Deo auxiliante illesi A penuriam pati. Omnia possum in eo, qui me con[or- 


permaneamus. 
CAPUT XXXIX. 
De quotidiano opere manuum solitariorum.. 

Si quando enim ab oratione et lectione cessentus, 
manuum operationibus insistere debemus , propter 
hoc quod scriptum est : Otiositas inimica est anima. 
Antiquus etenim hosiis eum quem otiosum invenerit 
facile ad vitia rapit; nam sancti Patres nostri et 
apostoli de labore manuum suarum vivebant. Unde 
Apostolus Thessalonicensibus scribens, ait: Ipsi enim 
scitis quemadmodum oportet imitari nos; quoniam 
non inquieti fuimus inter vos; neque panem gralis 
manducavimus ab aliquo, sed in labore et [atigatione, 
nocte el die operantes manibus nostris, ne quem ve- 


tat. Verumtamen vos bene fecistis mittere usibus meis 
(Phil. 1v, 44). Hic autem ostenditur quia aliquando 
accipiebat sustentationem necessitatis a fidelibus. 
Qua de causa beatus Augustinus nobis dat consi- 
lium, dicens: Qui ergo non possunt facere sicut 
Paulus, ut manibus suis se transigant , acciplant à 
populo unde sustentent suam necessitatem, sed non 
negligant eorum infürmitatem. Si in nostra, inquit, 
domo vel societate :ger est aliquis, non prohibeo 
religiosos, vel religiosas mittere illi, quod eis vide- 
tur, ut mittant; neque istis prohibeo , ut non reci- 
piant. Nam et ipse Dominus, cui angeli ministra- 
verant, loculos habebat, et a fidelibus oblala susci- 
piens, et suis discipulis et aliis indigentibus , neces- 


strum gravaremus. Non quasi non habuerimus pote- B saria tribuebat. 


statem , sicul et cateri , sed ut nosmetipsos [ormam 
daremus vobis ad imilandum nos. Nam cum essemus 
apud vos , denuntiabamus , quoniam si quis non vult 
operari, nec manducet (1I Thess. n1, 7-10). Cum 
enim iste sanctus apostolus, qui Evangelium przdi- 
cabat, nolebat panem gratis manducare , sed in la- 
bore et fatigatione victum quzrebat , quo nos fiducia 
otiosis manibus gratis panem comedere audebimus, 
quibus non solum nulla przedicatio verbi commissa 
est, sed ne ulla quidem , nisi anim:ze nostre solims 
cura mandatur? Proinde necesse est nobis laborare 
manibus nostris quod bonum est, ut habeamus unde 
vivamus, et unde aliquid necessitatem patientibus 
tribuamus. Unde sanetus Czsarius dixit : sic lectioni 


Quanquam autem ita dictum sit, oportet tamen 
solitarios propriis manibus instanter laborare, etiam- 
si aliunde habuerint unde vivant. Sic faciebat Pau- 
lus primus et probatissimus eremitarum. Cum esset 
ja eremo vastiore, securus erat de victu, quia de 
fructibus palmarum, et de oleribus herbarum ve- 
scebatur tantum ; tamen colligebat folia palmarum, 
et quotidianum pensum , velut exinde sustentandus 
esset, a seimetipso jugiter exigebat. Cumque opere 
totius anni antrum ejus fuisset impletum , id quod 
solicita curs laboraverst annis singulis, igne sup- 
posito concremabat. Iste enim non pro necessitate 
vietus, ut dictum est, laborabat, sed pro corporis 
afflictione, e& cordis purgatione, atque cogitationum 


et orationi debetisincumbere, ut etiam manibus pos- C soliditate, seu perseverantia cella faciebat. Dicebat 


sitis aliquid exercere; majorem quoque diei partem 
sancto operi dedieare. Sed quzrendum hobis est cur 
doctor gentium et przedicator Evangelil dicit se non 
panem ab aliquo gratis manducasse, qui novit Do- 
vninum precepisse, ut qui Evangelium. annumtiant , 
dle Evangelio vivant (1 Cor. 1x, 14). 'Et rursum : Di- 
gnis. est operarius mercede sua et cibo suo (Luc. x, 
7). ldeo quippe manibus operabatur ande vivebat , 
quis indignum erat ab his aliquid accipere qui er- 
rori studebant. Peccat enisi, et libertatem pr:edi- 
tandi ámittit, qui ab eo acciplt munus, qui ideo 
dat ne corripiatur. Unde idem apostolus dicebat : 
OQ mnia mihi licent , sed non omnla mihi expediunt 
(4 Cor. n). Hoc. ideo dixit quia licebat illi ab his 
queis predicabat sumptus accipere; sed quoniam 
sciebat pseudo-apostolos occasionem accipiendi quz- 
rere, noluit ab his accipere, ne causa ventris vigor 
evangelicze veritatis torpesceret. Non enim instanter 
potest argui, a quo accipitar. Quamvis enim idem 
apostolus pro óccásiohe superius dicta elegerit ma- 
nibus suis laborare unde viveret, tamen quoties illi 
frecessitas erat, a fidelibus victum accipiebat. Itaque 
cum esset quodam tempore in magna indigentia, 
vnissum est illi a fratribus unde necessitati et indi- 
genti ejus ministraretur. Respondit autem illis gra- 
tias agens, et dixit : Bene fecistis communicare neces- 
sitatibus mels. Ego enim didici in quibus sum , suffi- 
ciens esse. Scio enim esurire et abundare, novi el 


&utem, sine opere manuum nec in loco posse per- 
durare solitarium, nec ad perfectionis culmen ali- 
quande conscendere. E, contra vero fuit alius frater, 
qui veniens ad abbatem Silvanum in monte Sina, 
vidit ibi fratres operantes, et dixit eis : Nolite ope- 
Feri cibum qui perit, eed qui permanet in vitam 
ssternam. Maria optimam partem elegit. E4 dixit se- 
nex discipulo suo: Vade, voca fratrem istum, et 
mitte illum in cellar ubi níhil est. Et cum facta fuis- 
pet hora nong, intendebat idem frater ad ostium ai 
mitterent alii, et votarent enm ad manducandum. 
Et cum neno loqueretur el, surgena venit ad senem, 
et dixit e[ - Abba, manducaverupt hodie ffatres? 
Et díxit ei senex : Etiam jam comederunt. Et ille: 
Et quare, inquit, me non vocasti? Et senex respor- 
dit: Tu homo spiritualis es, et hoc cibo non indiget ; 
q68 attem carnales sumus, et manducare volumus, 
Ideo manibus nostris operamur : tu vero bonam par- 
tem elegfsti, tota die legens, et nolens sumere car- 
Yralem cibum. Qui cum hoc audisset , prostravit se 
i terram humiliter penitentiam. agens, et dixit: 
lgnosee mihi, abba. Et senex dixit ei : Puto quod 
Opus habet omnino Morthz» Maria. Per Martham enim 
Marie laudetur. Quapropter opus habent solitarii pro- 
priis manibes laborare etoperari unde Paseantur ; quia 
qui otiosa. quiete perfruitur, nisi operi manuum in- 
stiterit, et nisi spiritualiter vixerit, more pecadum 
se componit. 





051 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


$5 


Si quid vero ex operibus solitariorum venundan- A cultu sine ulla sollicitudine corporali proficerent; m 


dum est, videant ipsi per quorum manus transeunda 
sunt, ne aliquam fraudem przsumant inferre. Memo- 
rentur semper Ananiz et Saphirz, ne forte mortem 
quam illi in corpore pertulerunt, hanc isti in anima 
patiantur. In ipsis autem pretiis non subripiat ava- 
riti» malum, sed semper aliquantulum vilius detur 
quam ab aliis secularibus datur, ut in omnibus glo- 


rificetur Deus. , 
CAPUT XL. 
Quod certis horis occupari debent solitarii in labore 
manuum. 


Ergo statutis cerlisque temporibus occupari so- 
lent solitarii in oratione et lectione, et certis iterum 
in labore manuum. Ideoque hac dispositione credi- 
mus utraque tempora ordinari, id est, ut omni tem- 
pore a mané usque ad horam pene tertiam orationi 
et lectioni vacent. Ab hora autem tertia usque ad 
horam quasi nonam laborent, quod necessarium 
fuerit, nisi forte paululum in stratis suis zestivo 
tempore pausare voluerint ; et semper intermiscea- 
fur oratio cum opere. À nona quoque hora us- 
que ad vesperam iterum orationi et lectioni va- 
cent. 

Si vero necessitas loci aut paupertas exegerit, 
magis in labore manuum demorentur. Omnia tamen 
mensurate fiant propter pusillanimes. Dominicis vero 
diebus sive festis, orationi lantum et lectioni va- 
cent. In noctibus quoque vigilias sacras et orationes 
purissimas devotissime peragant. Infirmi namque 


solitarii talia opera agant, ut nec otiosi sint, nec (1 


violentia laboris opprimantur. Qui vero ita fuerint 
infirmati, aut senectute gravati, ut neque legere, ne- 
que operari queant, vel orationi tantum juxta vires 
suas devotissime instent. Hoc sane precipue mo- 
nentes, ut sí forte cui h:ec dispositio displicuerit, or- 
dinet si melius aliter judicaverit. Quibus autem horis 
reficere debeant, in antea , Domino miserante , di- 


cturi sumus. 
CAPUT XLI. 


Ut solitarii nihil proprium habeant, et oblationes fide- 
lium. suscipiant. - 


Nihil ergo proprium solitarii habeant preter uten- 
silia et vilia Pupij eculia sine quibus vivere nulla- 
tenus possunt. Victum vero rationalem , et vestem 


terrenis occupationibus implicati , officio suo dignss 
excubias strenue eurare non possent. [tem ibi : De- 
nique sanctus Paulinus, et beatus lilarius omnii 
$ua aut parentious reliquerunt , aut vendita paupe 
ribus erogave:unt. Sed postea cum facti fuissent 
episcopi, non contempserunt Ecclesie facultates, 
sed fidelissime dispensaverunt. Isti ergo tam saxi 
viri tamque perfccti pontifices factis evidentibus c- 
mant posse e! debere (ieri quod fecerunt. Qui uliqu 
homines, tam sxcularium quam divinarum liuer- 
rum sine ambiguitate doctissimi , si scirent res Ee- 
clesix:: debere contemni, nunquam eas haberent, qii 
omnia sua reliquerant. Unde datur intelligi quid 
tanti ac tales viri qui, volentes fieri discipuli Chrisii 


B renuntiaverunt omnibus qua habebant, non ut p- 


sessores, sed ut procuratores Ecclesie facului 
possidebant. Et ideo res Ecclesi: nihil aliud scie 
tes esse nisi vota fidelium, pretia peccatorum d pr 
trimonia pauperum, non eas vindicaverunl in us 
suos ut proprias, sed ut commendatas paupenho 
diviserunt. ltem ibi: Sacerdos, inquit, non solus 
sine cupiditate, sed etiam cum laude pietatis acci 
a populo dispensanda, ei fideliter dispensat acepta; 
quia omnia sua aut reliquit aut Ecclesie riu 
junxit, et se in numero pauperum paupertalis ano 
constituit, ita ut unde pauperibus subministral, in 
etiam tanquam pauper voluntarius vivat. 

De eadem re etiam in Regula canonicorum lef 
tur ita : Monachi namque sive solitarii, qui eut 
gelicum preceptum sequentes distractis atque re 
nuntiatis omnibus patrimonia sua Christo dederun, 
merito de facultatibus Ecclesie subeidium tempe 
rale accipiunt; nt quia toto mentis desiderio cie 
stia appetunt, sic in hac peregrinationis via SIT 
plibus Dominicis sustententur, quatenus ad ea qt 
contempserunt minime redire qualibel necessibls 
causa compellantur. ltem ibi : Clericos, quos wur 
tas aut nativitas pauperes fecit, in congregie* 
viventes, necessaria vitze accipiant ; quia ad eà 3€ 
pienda non eos habendi ducit cupiditas, sed «E 
vivendi necessitas. Porro si tales fuerint qui!* 
suas nec Ecclesie velint habere possessiones, le 
rum necessitatibus providentissima gubernatione & 


simplicem, aut de proprio labore, aut de fidelium y) facultatibus Ecclesiz przlati debent subvenire, ilii 


oblatione habeant. Quidquid autem his superfuerit, 
pauperibus tribuant. Nam , Sicut in superiori capi- 
tulo continetur, licitum est eis a populo oblata sus- 
cipere, ad suam et pauperum indigentiam susten- 
tandam. Unde in libro Prosperi ita legitur : Propter- 
ea, inquil, Deus voluit cultores suos omnibus quse 
habentur in mundo renuntiare, ut exclusa mundi 
cupiditate, divina in eis charitas possit augeri vel 
perüci. Et ideo decimas atque primitias frugum , 
primogenita et sacrificia pro peccato, et vota quae 
sibi Dominus jussit offerri, sacerdotibus ac ministris 
distribui debere constituit, ut devotissimo populo 
vit:e necessaria ministrante, ipsi Creatori ac pastori 
suo liberis mentibus ministrarent, atque in ejus 


Prosperi attendentes : Quod habet, inquit, Ectst 
cum omnibus nihil habentibus commune hae 
Sed et eorum curam nihilominus gerere debent, 
quos aut infirmitas aut senectus aggravat. Post hr 
autem memorari oportet hoc, quod in Actibus » 
stolorum legitur : Afferentes , inquit, pretia reti" 
rum suorum : et. ponebant ante pedes apostolos 
Distribuebantur autem singuli, prout unicuique !f* 
erat (Act. 1v, 55). Item : Neque egens quisquam ed 
inter illos (Ibid., v. 54). Et rursum : Nec quist? 
suum esse aliquid dicebat; sed. erant illis omnia 6t 
munia (Ibid., v. 59). lta ergo et solitarii nec sut? 
quidquam dicant, sed sint fideles dispensatores, 
ea qux pauperibus dare debent, non nimis in su 








653 


CODEX REGULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT. 


034 


usus reflectant : ne quod absit, cum Juda, qui locu- A nullatenus loquantur aliquid denuo, excepto si ne- 


los Domini furatus fuerat, sententiam damuationis 
incurrant ; sed potius de fideli administratione ab 
ipso, cujus ministri esse noscuntur, ineffabiliter re- 
munerari mereantur 
CAPUT XLII. 
Quibus horis oportzat solitarios reficere. 
Statuendum itaque censeo quibus horis reficere 
debeant solitarii, ne forte quis propriam sequatur 
' voluntatem, et remissius vivat quam necesse sit. 
Quapropter tali dispositione reor utraque tempora 
ordinari, hoc est, ab octavis Paschxe usque ad Pen- 
tecosten his in die reficiant. His ergo diebus quarta 
et sexta feria usque ad nonam jejunent : quia sicut 
equis frena sunt imponenda , ita corpora nostra je- 


ccssitatis causa pr:latus aut aliquis e fratribus ali- 
quid alicui indicare voluerit; quod tamen et ipsum 
cum summa gravitate et moderatione honestissime 
fiat. Sij autem unus solummodo fuerit solitarius, si- 
militer faciat. Omni siquidem tempore silentio stu- 
dere debent solitarii, et maxime nocturnis horis. Si 
quis autem eorum nocturno tempore peculiariter vo- 
luerit orare, aut aliud aliquid agere, sic agat ne 
alium inquietet. 
CAPUT XLilI. 
De mensa solitariorum. 

Quotiescunque solitarii aut de proprio labore aut 
de fidelium oblatione aliquam sufficientiam ciborum 
et potus habuerint, semper ad mensulam suam pau- 


juniis sunt. infrenanda. A Pentecoste usque ad Ka- B Peres et peregrinos habeant, et cum illis Christum 


lendas Septembris quarta et sexta septimaque feria 
jejunent usque ad nonam. Reliquis vero diebus ad 
sextam reficiant, et ad vesperam cenent. À Kalendis 
autem Septembris usque ad caput Quadragesim:e, ad 
nonam semper reficiant; nisi forte quis voluerit je- 
junium usque ad vesperum protelare. In Quadrage- 
sima vero usque ad Pascha, ad vesperam reficiant. 
]psa tamen vespera sic agatur, ut lumine lucernz 
non indigeant reficientes, sed luce adhuc diei ma- 
nente omnia consummeutur. Sed et omni tempore, 
sive ccenz, sive refectionis bora sic temperetur, ut 
de luce fiant omnia. Przterea quoque si quis volue- 
rit omni tempore jejunare, excepüis Dominicis et 
aliarum festivitatum diebus, non prohibeatur ei; 


convivam esse noverint. Si vero pauperes minus ha- 
buerint, quos de fratribus voluerint vocare, cbari- 
tatis causa in eorum pendeat arbitrio. Eis autem 
quos vocant, hoc quod Deus eis dederit, cum chari- 
tatis officio exhibeant. Ipsi tamen solitarii non so- 
lum a qualitate ciborum, sed etiam a quantitate se 
custodiant, et in pondere et mensura, cum sine ho- 
spitibus fuerint, vivant. Cum autem aliqui simul 
fuerint cum eis, communes in cibo et potu se exhi- 
beant, ob vanam gloriam devitandam, sed constitu- 
tionem Regulz non transcendant. 

Sufficere enim credimus ad refectionem quetidia- 
nam duo pulmentaria cocta, propter diversorum in- 
firmitates, ut forte qui ex uno edere non potuerit, 


quia sic faciebant sancti Patres nostri Antonius , C ex alio reficiatur. Et si fuerint poma, aut legumi- 


et Benedictus, nec non Macarius, et c:eteri alii. 

Sed licet omni tempore vita solitariorum Quadra- 
gesim: debeat observationem habere, tamen quia 
paucorum est ista virtus, ideo suademus ipsis die- 
bus Quadragesimz omni puritate vitam suam custo- 
dire, omnes pariter negligentias aliorum temporum 
bis diebus sanctis diluere. Quod tunc digne fit, si ab 
omnibus vitiis nos temperemus ; orationi cum fleti- 
bus, lectioni et compunctioni cordis atque abstinen- 
tix: operam demus. Ergo his diebus augeamus aliquid 
ad pensum solitum servitutis nostr, orationes pe- 
culiares, ciborum et potus abstinentiam ; ut unus- 
quisque super mensuram sibF indictam aliquid cum 
propria voluntate et gaudio sancti Spiritus offerat 
Deo : id est, subtrahat corpori suo de cibo et potu, 
de somno et quiete, de loquacitate et scurrilitate ; 
et cum spiritualis desiderii gaudio sanctum Pascha 
exspectet. 

Deinde omr.i tempore, sive prandii, sive cens, 
mox ut eurrexerint a refectione, sedeant, si duo 
fuerint simul, et legat unus Collationes vel Vitas 
Patrum, aut certe aliquid unde zdificeutur. Et lectis 
quatuor aut quinque foliis, vel quantum hora permi- 
serit, si meridies fuerit, aut paululum in stratis snis 
requiescant, aut aliquod opus manuum agaut. In tem- 
pore autem jejunii lectione lecta , si vespera ferit, 
confestim ut a lectione surrexerint, ad completorium 
celebrandum veniant. Exeuntes outem a completorio 


num nascentia, addatur et tertium. Cibus autem il- 
lorum talis sit : aliquando olera et legumina, aliquan- 
do caseum et ova , interdumque pisciculos pro sum- 
mis deliciis ducant. Quidquid enim, inquit Hierony- 
mus, post gulam non sentitur, idem tibi quod panis 
et legumina. Panis autem libra una propensa sufli- 
ciat in die, sive una sit refectio, sive prandii et 
ccnz. Sunt enini qui plus, et sunt qui minus indi- 
gent ; quia nec robur unum inest cunctis corporibus : 
et ideo de ciborum qualitate et quantitate non facile 
à nobis oportet disputari, quia nec ab omnibus potest 
uniformis regula custodiri. Tamen studendum est 
ut non semper saturitas e 'endi finem faciat, sed vo- 
luntas; ncc impleat ventris saturitatem edacitas, 
sed comprimat parcitas. Unde ait Apostolus: Et 
carnis curam ne feceritis in desideriis (Rom. xui, 14). 
Non enim carnis curam omnimodis. interdixit, sed 
ut in desideriis ne fieret, prohibuit. À carnibus vero 
(làm quacrupedum quam volucrum omnino absti- 
neant , nisi forte aliqui in gravi zegritudine fuerint de- 
tenti. Ipsis enim pro reparatione tantum concedatur. 
li'ico autem ut validiores effecti fuerint, a carnibus 
more solito abstineant. 
CAPUT XLIV. 
De crapula cavenda. 

- In quantum ergo solitarii possunt, delicias et ci- 
borum opulentias fugiant ; et non solum a cupiditate 
pretiosorum ciborum, sed eliam a nimia perceptiong 





655 


&. BENEDICTI ABBATIS ANIANÉNSIS uu 


vilium s& contineant : remota prx omnibus crapula, A licite se semper aspielant, ne dum gule vitium fo 


ut nunquam subripiat els indigeries, quia nihil sic 
contrarium est omni Christiano quomodo crapula. 
Unde Dominus ait : Videte ne graventur corda vestra 
in crapula et ebrietate (Luc. xx1, 54). Nihil enim sic 
inflammat et titiHat membra genitalia quomodo indi- 


gestus cibus ructusque convulsus. Escx enim multa: 


non solum corda nostra, sed etiam corpus et animam 
debilitant. Szepe enim per ciborum aviditatem sto- 
machi franguntur vires, necnon et abundantiam san- 
guinis, et choleram, et plurimas :gritudines esca- 
rum nimietaté patimur. Idcirco tantum cibum unus- 
quisque sibi concedat, quantum sustentatio corporis, 
non quantum desiderium carnis exposcit. Oportet 
taque ut caro nostra subjeeta sit animi nostrz, et 


giunt, in superbiam avt vanam. gloriam imcidant. E 
rursum admonendi sunt, ut abstinentiam suam e 
semper sine intermutatione custodiant, et nanquam 
hanc apud occultum judicem eximie virtutis cre - 
dant ; ne forte magni menti se esse :estimantes, cor 
da in elationem levent. Sic enim eorpora nostra, vel 
etiam corporum incentiva rigore di:trietioris absü- 
nenüi» castigemms, ut a carnalibus desideriis abs 
huti, sanctis virtutibus floreamus. 
CAPUT XLV. 
De mensura potus solitariorum. 
Eamdem quippe mensuram potus quamr sancta 
Benedictus constituit monachis, eamdem et nos ir 
firmoram eontuentes imbecillitatem constituimus s- 


sicut ancilla famuletur domin: sux. Non enim'bene B litariis, id est, unicuique heminam vini per diem. 


possumus vigilare, cum dapibus fuerit venter noster 
onustus ; sed somno oppressi vigiliarum fructus 
amittimus, et maximum detrimentum anima nostre 
acquirimus. Nam sicut miles plurimo onere przgra- 
vatur ét prepeditur ad bellum, ita prepeditur soli- 
tarius ad vigilias cum escarum largitate fervescit. 
Sed et diabolus plorimum inde gaudet, cum Dei 
&ervos viderit nimio cibo refertos, sicut legitut de 
quodam viro venerabili, sancto Philiberto. Hic cum 
esset in quodam monasterio, et jagum Christi suave 
et onus ejus leve susciperet, in tantum religionis 
cultam excrevit, ut etiam viris perfectioribus in ab- 
Stinentia et c:eterís virtutibus imitabilis fieret. Cum- 
que antiquus hostis ejus invideret abstinentiam, 


Quibus autem donat Deus tolerantiam abstinentiz, 
propriam se habituros mercedem sciant : Unssquir 
que enim, ut ait. Apostolus, proprium donum habe 
ex Deo, alius quidem sic, alius vero sic (I Cor. vi, T. 
Quod si loci necessitas, vel labor, au€ infirmit 
amplius poposcerit, in eoram consistat arbitrie; 
considerantes tamen in omnibus ne eis satietas au 
ebrietas subripiat. Licet enim legamus vinum omar 
no monachorum vel solitariorum non e58e, sed quii 
nostris temporibus id monachis aut seltárhs per- 
Buaderi non potest, saltem et hec consentiamus s 
non 8sqae ad satietatem bibant, sed parcias, qui 
vinem apostatare facit etiam sapientes. Ubi autea 
necessitas loci exposcit, ut nec suprascripta mensura 


quadam die pulsavit animum illius ut ampliora sume- C inveniri posset, sed multo minus, aut ex todo nihil, 


Yet cibaria. Post hzec vero in ipsa nocte, dum fuisset 
cibo saturatus, nutu Dei detectus inimicus sancto 
. Philiberto per somnium est ostensus, et ccpit ven- 
trem ejüs velut gaudens palpare ac dicere: Modo 
hic bene, modo hic bene. Tunc miles Dorini agno- 
$vens jacwla inimici, crucjs se vallavit munimine, 
rigorem abstinentiz deinceps studuit triplicare. Qua 
In re ostenditur qualibus quantisve muscipulis dia- 
bolus Dei servos przpedire molitur, quantum de ni- 
mia edacitate lztatur 

Ideoque studeamus nos taliter ab escis temperare, 
ut sí quando inimicus de nimia nostra edacitate 
exstiterit gavisus, de nostra iterum abstinentia abs- 
€edat confusus. Omnia tamen mensurate et cum 
discretione fant; quia nimia absünentia ciborum 
yon solum virés corporis frangit, sed etiam inten- 
tionem anims minuit, mentisque ingenium marce- 
scere facit, et vigorem orationis amittit. Quapropter 
quidquid cum temperamento fit, salutare est ; quod 
vero nimis et ultra modum fit, perniciosum est stu- 
diumque saum in contrarium vertit. Unde sanctus 
Antonius dixit: Sunt quidam conterentes corpora 
sua in abstinentia, et quia non habuerunt discre- 
tionem, longe facti sunt a Deo. Hinc beatus Grego- 
' rius ait: Plerumque enim dum plus quam necesse 
est per abstinentiam caro atteritur, humilitas foris 
ostenditur, sed de hac ipsa humilitate graviter intus 
superbitur, Ideo admonendi sunt abstinentes, ut sol- 


benedicant Deum qui tbi habitant, e& non coatri- 
stentur; sed gaudeant, eu quod a tali peste sunt 
liberati. He autem ante emnia admonentes. ut 
absque murmuratienibus sint. 

De vino autem abstimendo Apostelus eertem fixi 
regulam, dicen$ : Nolite inebriari vino, in quo es 
luxuria (Ephes. v, 48). Quasi diceret, luxuriam faex 
et nutrit vini perceptio nimia, noh natura. Et idee 
solitariog non uti vino, sed inebrisri prohibeo ; quas 
doquidem infirmum stomachum usus moderatus vini 
confortat, ebrietas vero animum corpasque debi- 
tat. Denique Timotheo discipulo soo precipit Ape- 
stolus dicens : Noli aquam bibere ; sed medico ete 
«tere, propler stomachi dolorem et propter frequente 
(ws. infirmitates (I Tim. v, 23). Ac pet hoc nii 
contra abstinentiam faciunt, qui vinden non pr* 
ebrietate, sed tantum pro corporis salute percipiat; 
nec hoc eis offert voluntas, sed permittit iarmitss. 
Si autem infirmitas defuerit, a vino est abstimen- 
dum ; ne vini perceptio, que in&rmum corpus sustea- 
tat, sanum incendat. Quoniam quideni «vYo uti ei 
usui habere oleum nullus dizerit esse peccatem ; 5e 
his autem. regionibus ubi defserit oleum, sà neces 
sitas expoescerit, adipe utantur interdum. 

CAPUT XL VI. 
De ebrietate cavenda, et de laude sobrietatis. 

Ante omnia autem ebrietatis vitium solitará ce- 
veant, quia scriptum est: Homo ebriotus servus est 











CODEX REGULARUM. — PÁRS H. REGULAE PP. ORIENT. 


omnium: vitiorum. Nullum enim peccatum vincere À quia vir ille esset de deliciis, éx hoc quod Deus ei 


valet, qui multo vino captus est. Unde Salomon di- 
£it : Luxuriosa res vinum, et tumnltuosa ebrietas ; qui- 
cunque in his delectatur, non erit sapiens (Prov. xx, 1). 
Et iterum : Non intuearis in vino quomodo flavescit, 
dum splenduerit in vitro color ejus, ingreditur blande, 
sed novissime mordebit ut. coluber ; et sicut. regulms 
venenum. diffundet. (Prov. xxin, 01). Nullum. secre- 
tum est, ubi ebrietas regnat (Prev. xxxs, 4). Hinc 


donabat mittebat ei. Qui cum viginti quinque annos 
fecisset in Sciti, factus est vir contemplator przevidens 
et nominatissimus. Audiens autem quidam de ma- 
gnis monachis /Egyptiorum opinionem ejus, venit 
videre eum, sperans eonversationem corporalem in- 
venire apud eum plus arduam. Qui cum ihtrasset, 
salutavit eum, et facientes orationem sederunt. Vi- 
dens autem eum /Egyptius vestitum mollibus rebus, 


beatus Hieronymus ait: Ebrietas semper flagitiornm — et pellem sfratam sub ipso, et modicum eapitale 


mater est, radix criminum, materia culparum, et 


Bub caput ejus, sed et pedes mundos habentem cum 


erigo omnium vitiorum. Venter enim mero swstuans — galliculis, seandalizatus est intra se de eo, quia in 


cito despumat in libidines. Quapropter ebrietatem 


illo loco non erat consuetudo talitet comversandi, 


fugiamus, ne crimen luxurie incurramus. Plerique — sed magis duram abstinentiam habere consueverant. 


homines per vinum maximam debilitatem corporis 
centraxerunt , nec potuerunt consequi pristinam 
sauitatem, quia non temperaverunt guke ardorem. 
Per vinolentiam enim armatur os ad maledicta et 
convicia proximorum, et mens immutatur atque 
balbutit lingua. Hujusmodi enim vir cum se putat 
bibere, bibitur; sicut piscis cum avidis faucibus 
properet ut glutiat escam, repente hamum inter fau- 


Senex autem ille Romanus habens contemplationem, 
sive przevidentizxe gratiam, intellexit quia scandaliza- 
tus fuisset /JEgyptius monachus in ipso, et dixit mi- 
nistro suo: Fac nobis hodie propter abbatem qui 
venit bonam diem. Coxit autem parva olera quse 
habebat, et surgentes hora competenti comederunt. 
Habuit etiam modicum vini senex propter inflrmi- 
tatem suam, et illud biberunt. Et dum factum esset 


ces reperit, ita et ebriosus inimicum intra se vinum "vespere, dixerunt duodecim psalmos et dormierunt. 


suscipit, et, heu | homo rationabilis ut irrationabile 
animal capitur. Nihil est aliud ebrietas quam mani- 
festissimus demon, Idcirco non quantum gula exigit, 
sed quantum nature imbecillitas poscit, bibamus. 


Similiter et in nocte. Surgens autem mane /Egyptius 
ille dixit ei: Ora pro me. Et egressus est non «di- 
ficatus in eo. Et cum paululum discessisset, volens 
eum senex ille Romanus sanare, misit post illum et 


Vinum enim nobis Dominus non ad ebrietatem, sed — revocavit eum. Qui cum venisset, iterum suscepit 


ad Isetitiam cordis creavit. Nam sicut ebrietas mater 
est omnium vitiorum, ita sobrietas mater est omnium 
virtutum. Sobrietas. quippe est corporis et anim: 
utilis medicina. Conservat autem memoriam, acuit 
sensum, sincerat (sie) mentem, mitigat vitia, frangit 
libidinem, propagat senectutem, revelat divini sacra- 
menti areana, atque stantem et in omnibus castum 
homines faeit. Itaque in omnibus exhibeamus nos 
sobrios, ut sobrietas noé per omnia exhibeat sanos 
et castos. 
CAPUT XLVII. 

Si omnes equaliter necessaria vite debent acciper.. 

Beatus igitur Augustinus, vir per omnia discretus, 
ait: Vietus et tegumentum non :equaliter omnibus 
tribuatur, sed potius sicut unicuique opus fuerit. 
Sic enim legitur in Áctibus apostolorum : Distribue- 
batur singulis prout unicuique opus erat ; et nullus 
egens erat inter sllos (Act. 1v, 94, 55). Ubi non dici- 
mus quod personarum siti apud Deum acceptio, sed 
infirmnitatum consideratio : ut qui minus indiget, 
gratias agat Deo ; qui vero plus indiget, humilietur 
pro infirmitate, et nom extollatur pro misericordia, 
ei tamen Deo gratias agat, quatenus in omnibus 
benedicetur Deus. Qua de re in Collationibus Pa- 
irum tole datur exemplum, et licet sit prolixum, est 
tamen in hac re proficuum, ut mihi videtur. Venit 
aliquando quidam monachus ab urbe Roma, qui in 
palatio magnum locum habuit, et habitabat in Sciti 


C 


eum cum gaudio. Et interrogavit eum dicens: Ex 
qua provincia es ? Et ille respondit : /Egyptius sum. 
Et dixit : Cujus civitatis * At ille dixit: Ego omnino 
non fui de civitate, nee habitavi in ea. Et senex dixit 
ei : Antequam monachus esses, quid operabaris in 
possessione qua manebas? E4 ille : Custos eram 
agrorum : Et dixit ei : Ubi dormiebas ? Respendit 
AEgyptus: Io agto. Et Romanus ait : Habebas ali- 
quod stratum ? Et ille: Ego im agro debui habere 
stramenta? Et senex : Quomodo dormiebas ? Respon- 
dit Xgyptius : In terra nuda. Bt Romanus ait : Quid 
manducabas in agro, aut quale vinum bibebas? Et 
ille: Manducabam panem siccum, et si inveniebam 
aliquid de salsamentis, et bibebam aquam. Ad hzc 
senex Romanus dixit ei : Grandis tibi labor erat. Et 
adjecit : Erat tibi vel balneum in possessione ubi 
lavares ? Et /Egyptius : Non ; sed in flumine lavabam 
quando volebam. Cum ergo lio omnia senex ab eo 
inquisisset et cognovisset modum prioris vitz ejus 
atque labores, volens eum proficere, narravit ei vi- 
tam suam prateritam, quam habebat, dum esset 
secularis, dicens : Me miserum quem vides, de ma- 
gna civitate Romana sum, habens in palatio mazi- 
mum locum apud imperatorem. Cumque audiseet 
JEgyptius initia verborum ejus, statim compunetus 
est, et sollicite quz» dicebantur ab eo, auscultabat. 
Et senex adjecit: Reliqui ergo Romam, et veni in 
solitudinem istam. Et iterum dixit: Me quem vides, 


in vieinitate ecclesim. llubebat autem secum unum — habui domos amplas et magnas, et pecunias multas, 


ex servie suis qui ministrabat ei. Videns autem 
presbyter ecclesise infirmitatem ejus, et recognoscens 


et contemnens eas veni, et maneo in ista parvula . 
curva cella. Audi adhuc; Habui etiam lectos ex 


659 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


auro vestitos, et pretiosissima stramenta : et-pro his A Sed et carnium esus, si voluerint, prO Peparatio 


dedit mibi Deus stramentum hoc de papyro et hanc 
pellem. Sed et vestes mex inzstimabili pretio erant, 
et pro his utor has viles rescellas. In prandio quo- 
que meo multum aurum expendebatur, et pro illo 
dedit mihi Deus modica olera hzc et parvulum cali- 
cem vini. Erant et qui serviebant mihi plurimi servi, 
et pro omnibus illis, istum Deus compunxit ut mini- 
straret mihi. Pro halneo autem profundo, aqua mo- 
dica utor ad pedes meos, et galliculis propter infirmi- 
tatem meam. Et rursum pro calamis et cithara et 
alio musico opere quo delectabar in conviviis meis, 


decanto in die duodecim psalmos, similiter et in, 


nocte ; sed et pro peccatis meis qux ante faciebam 
exhibeo Deo modicum servitium. Unde rogo te, ab. 


ba, ut non scandalizeris propter infirmitatem meam. B 


Et hzec audiens JEgyptius atque in semetipso rever- 
sus dixit: Ye. mihi, quia de mulia tribulatione et 
labore szeculi magis ad repausandum in conversa- 
tionem monachi veni, et quz» non habebam tunc, 
modo habeo : tu autem ex multa delectatione s:eculi, 
voluntate propria, in tribulationem hanc venisti, et 
ex multa gloria ac copiosis divitiis, hanc humilita- 
tem atque paupertatem arripuisti. Ex quo multum 
proficiens /EKgyptius, vale dicto discessit ; et dehinc 
factus ei amicus s»pe ad euin veniebat sux uulitatis 
causa. Erat autem idem Romanus vir discernens in 
bonis, et repletus optimo odore Spiritus sancti. Qua- 
propter habenia est inter nobiles et ignobiles, inter 
sanos et infirmos, inter senes et juvenes magna di- 
scretio. Non enim possunt bi qui de deliciis veniunt, 
ethi qui nunquam in deliciis fuerunt, qualem tenere 
rigorem abstinentis. Neque sani et infirmi :qualiter 
abstinere possunt. Idcirco secundum consilium Apo- 
stoli : s qui non manducat, manducantem non sper- 
nat ; et qui manducat non manducantem non | judicet 
(Rom. xiv, 5). Sed alterutrum pie supportantes con- 
Siderent infirmitates illorum. 
CAPUT XLVIII. 
De infirmis et senibus solitariis, 

Infirmorum autem et senum cura ante omnia et 
super omnia adhibenda est, ut sicut revera Christo, 
ita eis serviatur : Ipsemet enim in judicio dicit jus.is: 
Infirmus [ui, et visitastis me (Matth. xxv, 96). Et, 
quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis (1 bid.). 


tantum usque dum meliorati fuerint, comedant, (a. 
lulze infirmorum infirmitatis tempore sub sigillo mi- 
nime habeantur, quatenus a fratribus visitari po- 
sint. Ipsi tamen caveant ne foras ultra conslitetuw 
termiuum exeant, si ab episcopo sunt reclusi et sigil 
lati. Non enim eos teneat sigillum cerz vel plomii, 
sed sigillum Christi. Sic namque legitur in lim 
Dialogorum fecisse quondam venerabilem virum, m- 
mine Martinum : qui cum in quodam monte neci 
clauso specu habitaret, catena sibi ferrea pueni- 
gavit, eamque saxo ex parte altera affixit, m à 
ultra liceret progredi quam caten:e ejusdem quani 
tas tendebatur. Quod vir vitz» venerabilis Benedictus 
audiens, ei per discipulum suum mandare curari: 
Si servus es Christi, non te teneat catena ferri, ss 
catena Christi. Ad quam vocem Martinus eanda 
pfotinus solvit compedem, sed nunquam postmoks 
tetendit pedem ultra locum quo hunc tendere em 
sueverat ligatum. Atque postea in tanto se spi 
sine catena coercuit, in quanto et antea ligatus p 
mansit. lta ergo et reclusi faciant. lllico autem d 
ab infirmitate convalescere cOperint, more sel 
ostium cellulze sigilletur, et soli iterum maneant. 
Curam autem habeant maximam prelati, ut dit 
mus, ne a cellariis negligantur senes et infimi; 
quia ad magistros respicit quidquid a discipulis &- 
linquitur. Consideretur autem semper eorum ib 
cillitas, et nullatenus in eis districtio regule test* 
tur in alimentis sive c:zeteris necessariis ; sedsi i 


C eis pia consideratio, et przeveniant, si necesse furi 


horas canonicas. | 
CAPUT XLIX. 
uJe vestimentis et ca:ceamentis solitarii. 

Oportet itaque solitarios sanctarum Scripturam 
auctoritati parere, sanciornmque Patrum dt 
menta vigilanter perpendere, ut humilitatem, (53 
corde gestant, actu. habitu, etiam ipso incessu re 
giosis-ime demonstrent : plusque velint sancta e 
versatione eximiisque moribus quam ornatu vestus 
fulgere. Quantum igitur a superfluo et immor 
cultu vestium se compescere debeant, multis sinc 
rum Patrum exemplis perdoceri potest. Ait 9 
beatus Gregorius : Nemo zestimet in luxu atqut 9t 
dio pretiosarum vestium peccatum deesse ; qui? 


Sed et illi imbecilles et inflrmi considerent in hono- D hoc culpa non esset, nullo modo Dominus Josnt$ 


rem Dei sibi serviri ; et non superfluitate sua atque 
nugacitate verborum contristent fratres servientes 
sibi. Qui tamen, si excesserint, patienter sunt por- 
tandi; quia de talibus copiosior merces acquiritur 
in regno Dei. Ergo cura maxima sit przlatis ac cz- 
teris fratribus, ne aliquam negligentiam patiantur ; 
sed eis compatiendo subveniant, et assiduis visita- 
tionibus sanctarumque Scripturarum consolatio- 

nibus, necnon et propriarum rerum facultatibus ad- 
 minicula preheant necessaria. Deputetur autem 
frater timens Deum, et diligens atque sollicitus, qui 
eis ea quibus opus habuerint misericorditer admi- 
nistret, et balnearum usus quoties expedit, offerat : 


de vestimenti sui asperitate laudasset. Hinc nma 
ait : Nemo quippe vestimenta pr:ecipua nisi 30 * 
nem gloriam quzrit, videlicet ut honorabilior d 
ris esse videatur. Nemo vult ibi pretiosis vestis 
indui, ubi ab aliis non possit videri. Pro 

enim inani gloria vestimenta pretiosa quzrosu" 
Hinc Basilius dixit: Si enim stadium nobis babet 
dum est omnium nos esse minimos, el omnium * 
vissimos, certum est quia et indumentis omn 
nos putare debemus novissimos. Hinc Cassis" 
dicit : Oportet ut talis sit vestis solitarii, que cr 
pus contegens, tantum verecundiam nuditatis 6€ 
periat, et frigoris injuriam repellat, non quz 0€ 











6i 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULJE PP. ORIENT. 


642 


sionem vanitatis enutriat. Quz ita sit vilis, ut nulla A, Scretionis tenenda est. Sufficiant autem eis stra- 


coloris vel compositionis novitate inter ceteros fra- 
tres spirituales insignis habeatur. Hinc Isidorus ait: 
Vestimenta solitariorum nec multum vilia, nec 
multum sint pretiosa: quia nimis pretiosa vestis 
animum ad lasciviam pertrahit; nimis vilis aut do- 
lorem cordis parit, aut morbum van:e glori con- 
trahit. Hactenus de qualitate vestium diximus, 
nunc autem et de quantitate aliquid dicamus. Vesti- 
menta quippe non multa, nec superflua sint solita- 
riis, imitantes dictum Dei no«tri ad discipulos suos: 
Neque duas tunicas habeatis (Luc. 1x, 5) Quas duas 
tunicas non numero intelligere debemus, sed si alia 
gestamus, et alia causa avariti: servamus, hiec su- 
perflua sunt, et bac pauperibus dare precipimur. 


Unde sanctus Hieronymus ait: quidquid corpora B 


nostra defendere potest, et human: succurrere im- 
becillitati, hoc una appellanda est tunica; et quid- 
quid in praesentibus alimentis necessarium est, unius 
diei victus appellatur. Unde et prx»ceptum a Domino 
est ne cogitemus de crastino, hoc est, de futuro 
tempore. Et Apostolus : Habentes, inquit, victum et 
vestimentum , his contenti simus. Nam qui volunt 
divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum 
diaboli, et desideria mulla, et inutilia, et nociva, qua 
hominem mergunt in interitum et perditionem (I Tim. 
vi, 8). Qua de causa ad Regulam beati Benedicti 
recurrimus, et quantum ipse concessit monachis ha- 
bere de vestimentis, et nos concedamus solitariis : 
jd est, propter noctes, et propter ipsa vestimenta 
Javanda habeant, si monachi sunt, duas tunicas et 
duas cucullas. Si vero nondum assumpserunt pro- 
positum monachale, cucullas non induant, sed cap- 
pas; in estate puram, in hieme villosam. Habeant 
enim pelliceam unam de pellibus, et duas stami- 
meas, et duo femoralia. Femoralium autem usus 
cuiquam permittendus est, et maxime his qui in mi- 
nisterio altaris implicantur. Reliqui vero gradus 
utrum ea velint gestare, an non, in ipsis sit. Sint 
etiam illis indumenta pedum, caligz, et pedules, et 
subtelaria. Hxc autem consideratio in eorum pen- 
deat arbitrio, ut secundum qualitatem locorum ubi 
habitant et aerum temperiem vestimenta habeant, 
quia in frigidis regionibus amplius indigelur quam 


menta lectorum, matia et cilicium, sagum, vel toxa 
et capitale. Vestiti quoque dormiant et cincti, ut 
semper sint para:i. Quiescentes autem in lectulis 
suis frequenter decantent cum Propheta : Lavabo 
per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stra- 
ium meum rigabo (Psal. vi, 6). Et iterum : Memor fui 
nocle nominis tui, Domine, et.custodivi legem tuam 
(Psal. cxvin, 55). Et si ante non surrexerint, vel 
facto signo absque mora surgentes, festinent ad opus 
Dei, cum omni tamen gravitate et modestia. Cum 
autem surrexerint, primum signum crucis frontibus 
suis imprimant, et cum silentio dicant : Deus, in 
adjutorium meum intende : Domine, ad adjuvandum 
me festina (Psal. ,xix, 1). Et hoc cantantes mox ad ora- 
torium pergant, et prostrati in terra humiliter cum 
lacrymis et gemitu orent. Expleta autem oratione, 
necessaria corporum suorum provideant. Inde re- 
verlentes illico nocturnum officium solemniter et 
devote incipiant. Euntes autem aliquo vel redeuntes 
semper ore et corde aliquid psaullant, quatenus 
cum Propheta fiducialiter dicere queant : Benedi- 
cam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in 
ore meo (Psal. xxxni, 1). 
CAPUT LI. 
Ut certo tempore sese radant, ne sint comati. 

In barbis quoque radendis et capillis tondendis 
tenendus est etiam a solitariis modus discretionis. 
Nam, sicut legitur in Vitis Patrum, fuit quidam vir 


C sanctus, nomine Apollonius, qui eos valde reprehen- 


debat, qui barbam et comam capitis nutriebant. Di- 
cebat autem : Certum est quod isti ab hominibus 
Jaudem quzrunt, et ostentationis causa barbam vel 
comam capitis nutriunt; cum mandatum sit etiam 
ipsa jejunia in occulto celebranda, ut Deo soli sint 
cognita, qui videt qux in occulto sunt, et reddit in 
palam. Sed ut mihi videtur, isti non sunt contenti 
ejus remuneratione qui videt in occulto, sed mani- 
festari se apud homines volunt. Unde etiam ad 
quemdam Romanum fertur dixisse beatus Grego- 
rius istud proverbium : Si sanctitas, inquit, in barba 
est, tunc nemo sanctior est hirco. Quapropter juxta 
considerationem rationis arbitror congruum fore ut 
solitarii, et precipue illi qui sacra mysteria con- 


in calidis. Preterea quoque sacerdotes vestimenta y) trectant, de quadraginta in quadraginta diebus se 


sacerdotalia et altaris lineamina cum summa dili- 
gentia conservent nitida; id est, unusquisque casu- 
lam unam, albas duas, amictus duos, stolas duas 
cuu manipulis, duos etiam corporales, et duos lin- 
teos semper habeant nitidos, sicut tantum decet 
ministerium. 
CAPUT L. 
De lectisterniis solitariorum. 

Solitarii autem sicut in czeteris, ita etiam in lecti- 
sterniis modum tenere debent discretionis, id est, 
DOD pretiosa velint habere lectualia, sed vilia : ve- 
stimenta quippe et calceamenta, vel lectualia eo- 
rum, nec nitida nimium, nec abjecta sint pluri- 
Eouin. Inter utrumque enim, ut diximus, virtus di- 


radant, et capillos tondeant, ut juxta Apostolum : 
Exspoliantes nos veterem hominem cum actibus suis, 
induamus eum qui renovatur in agnitionem Dei (Co- 
loss. n1, 5). Id est, criminibus carnis nostre, quasi 
crinibus capitis exuamur, atque inde iunovatis sen- 
sibus enitescamus. Quam renovationem in mente 
oportet fieri, sed in capite demonstrari, ubi ipsa 
mens noscitur habitare. Habeant etiam infra cellu- 
lam retrusionis dolium, et quoties expedit, sacerdo- 
tes pro munditia corporis balneorum usibus fruantur. 
Sed fortasse aliqui dicent : Sanctus Án.onius nun- 
quam se balpeavit. Quibus breviter respondendum 
est: Si sanctus Ántonius nunquam se balneavit, 
nec'unquam missam cantavit; ideoque balneorum 








^ 


645 


8. BENEDICTI ABBATIS ANJANENSIS 


614 


usus in sacerdotum relinquitur arbitrio, ut mundi A responsionis porrigatur bonus. Sicut scriptum est: 


et digni habeantur sacra mysteria celebrare. 
CAPUT LII 
De discipulis solitariorum, et de eorum obedientia. 
Discipuli ergo solitariorum szepe admonendi sunt, 
ut sic vivant, quatenus aliis bonum exemplum prz- 
beant, et humiliter magistrorum imperiis suhja- 
ceant. Mox ergo ut aliquid eis imperatum a ma- 
gistris fuerit, ac si divinitus imperetur moram pati 
nesciant in faciendo. Sed ipsa obedientia tunc ac- 
ceptabilis erit Deo, et dulci$ hominibue, si quod 
jubetur, non tarde, non tepide aut cum responso 
nolentis efficiatur; quia obedientia qux majoribus 


praebetur, Deo exhibetur; ipse ehim dixit : Qui - 


vos audit, me audit, eic. (Luc. x, 16). Nam cum 


Sermo bonus super datum optimum (Eccli. xvin, 
16, 11). Omnia autem vasa eorum cenctamque sub- 
stantiam ac si altaris vasa sacrata conspiciant. Nibil 
ducant negligendum, neque avatitix studeant, ne- 
que sint prodigi, et exstirpatores smbstantix illo- 
rum; sed omnia mensurate faciant, et secundum 
jussionem magistrorum. Non enim velint habere 
solitarii plures discipulos, quia nequaquam vincere 
avaritiam possunt quando ad multorum sustenta 
tionem intendunt. Habeat autem unusquisque unam, 
aut duos, vel ad plurimum tres discipulos. Paucos 
tamen condiscipulos ad convivendum et plures ad 
docendum. Non tamen dicimus ut scholas genera- 
liter teneant ; quamvis liceat, non tamen expedit. 


malo animo si obediat discipulus, et non solum ore, B Unde Apostolus : Omnia, inquit, mihi licent, licd 


sed etiam corde si murmuraverit, quamvis impleat 
jussionem magistri, tamen acceptabile non erit Deo, 
qui cor respicit murmurantis. Et pro tali facto nul- 
lam consequitur gratiam, imo poenam murmuran- 
tium incurrit, si non cum satisfactione emendaverit. 
Quapropter hi tales relinquentes statim qua sua 
sunt, et voluntatem propriam deserentes, secundum 
Domini sententiam qui dixit : Non veni voluntatem 
weam facere, sed ejus qui misit me (Joan. v1, 58); 
mox exoccupatis manibus, et quod agebant imper- 
fectum relinquentes, vicino obedientix pede juben- 
tis vocem factis sequantur. Unde in Collationibus 
Patrum tale datur exemplum : Abbas Sylvanus ha- 
buit discipulum quemdam, nomine Marcum, et hic 
fuerat magna obedientie , quique etiam scriptor 
erat. Diligebat autem eum senex propter obedien- 
tiam suam. Habebat autem alios undecim discipulos, 
qui contristabantur pro eo quod eum diligeret plus 
eis. Quod cum audissent vicini seniores, quia plus 
eum caeteris suis discipulis diligeret, moleste tule- 
runt. Una autem die venerunt ad eum : quos assu- 
mens secum abbas Sylvanus, egressus coepit sin- 
gulorum discipulorum suorum cellas pulsare, di- 
cens : Frater, veni, quia opus te habeo; et unus ex 
eis non est mox secutus eum. Venit autem ad cel- 
lam Marci, et dixit ei: Veni, frater, quia opus te 
habeo. lle autem scribebat, et non perfecit litte- 
fat O, ét venit. Et dixerunt senes : Vere, abba, 
quem tu diligis, diligimus, quoniam et Dominus di- 
ligit eum. Ideo istud hic posui exemplum, üt discant 
discipuli agere obedientiam sine mora. Ipsi quoque 
üiscipuli non sint superbi, non tardi, non turbulenti, 
non vinolenti, non multum edaces; sed sint mori- 
Pus honesti, ac Deum timentes. Qui etiam ea qux 
Deus dederit lempore opportuno diligenter magistris 
Administrent, et in mihistrando nullatenus eos con- 
lristent; memores semper divini sermonis, ubi ait : 
Qui scandalizaverit unwim de pusillis, qui in me 
credunt, etc. (Matth. xvii, 6.) lllud etiam ad me- 
moriam revocent quod ait Apostolus : Qui bene mi- 
nisirat, gradum bonum sibi acquirit (II Cor. 1x, 7). 
EL rursum : Hilarem datorem diligit Deus (Ibid). 


* Üui autem substantia non est qui tribuatur, sermo - 


ton omnia expediunt (I Cor. v1, 12). 


CAPUT Lil. 
De zelo bono quem debent habere solitarii erge 
discipulos. 


Ut autem ait sanctus Benedictus, sicut est zelus 
bonus qui separat hominem a vitiis et ducit ad Deua 
et ad vitam zternam, ita est et zelus amaritudinis 
qui separat a Deo et ducit ad infernum. Hunc ergo 
zelum qui ad vitam ducit xternam, ferventissime 
amore exerceant solitarii erga discipulos, id est, 
ut infirmitates illorum sive corporum, sive morum, 
patientissime tolerent, et si forte aliquid delique- 
rint, cum omni moderatione eos corripiant. In ipia 
autem correptione prudenter agant, et plus stu- 
deant amari quam timeri. Et ne quid nimis, ne 
dum nimis eradere cupiunt rubiginem, frangatur 
vas; suamque fragilitatem semper suspecli sint ; 
meminerintque calamum quassatum non conteren- 
dum. In quibus non dicimus ut permittaut nutriri 
vitia, neque dissimulent peccata delinquentium, sed 
mox ut oriri ceeperint, quabtum prevalent, radícits 
ea amputent ; memores semper quia Heli sacerdos 
pro filiorum iniquitate damnatus est (/ Beg. n). 
Quapropter teneant consilium Apostoli dicentis: 
Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrisa 
(I Tim. 1v). Id est, indisciplinatos durius args, 
obedientes et mites, ut in melius proflciant, obse- 
cra; negligentes et contemnentes increpa; oma 
lamen cüm patientia. Improbos autem, et duros, «& 
superbos, vel inobedientes, sj stas siverit, verbe- 
rum castigatione et corporum afflictione coerceaat, 
sicut. scriptum est: Percute filium tuum virga, & 
animam ejus de inferno liberabis (Prov. xxm, 14. 
Hoc summopere perpendentes ut juxta qualitstem 
vulnerum exhibeant fomenta curationum. Caxeant 
autem nt, dum alios de admonitionibus suis emen- 
dare procurant, ipsi ab omnibus vitiis emendati in- 
veniantur ; ne forte aliis przdicantes, ipsi (quod ab- 
sit) reprobi efficiantur. 

CAPUT LIV. 
Quomodo jejunare debeant solitarii. 

Sic enim necessaria nobis sunt jejunia sicat vel 
neribus medicina, ita tamen ut duarum rerum test 











045 


CODEX REGULARUM. — PARS il. REGULAE PP. ORIENT. 


846 


monio comprobentur, id est, oratione et eleemosyna. À Quoniam ipsa sunt quz facium homiliam anlmam. 


Uude beatus Augustinus ait : Bonum est jejunare, 
sed melius est eleemosynam dare. Eleemosyna enim 
sufficit sine jejunio, jejunium vero non sufücit sine 
eleemosyna. Tale est jejunium sine eleemosyna qua- 
lis est eine oleo lucerna. Et eicuf lucerna qua sine 
oleo accenditur, fumigare potest, lucem habere non 
' potest; Ka jejunium sine eleemosyna, carnem qui- 
dem cruciat, sed cbaritatis lumine animam non 
illustrat. Sed querendum nabis est quomodo solitarii 
eleemosynam dare jubentur, qui non solus faculta- 
tes, sed etiam seipsos Domino üdeliter obtulerunt. 
Ad hsc mon ego, sed Dominus per prophetam re- 
spondit, dicens : Frange esurieuti panem tuum, eic. 
(Isai. vn, 7). Noa enim dixit : Da esurienti totum 


Unde dicebat David : Humiliabara in jejuftio animam 
meam; oratio mea. in sinu men convertetur. (Psal. 
EL, 13). Nam justi et prophebie nostri, quando à 
Deo aliquid impetrare volebant, jejunio se afilige- 
bant; et sic quod postulabant, imspetrare se gaude- 
bent. Ka et nos jejunando humiliemus animas mo- 
Sira$, ei tunc quod popoecerimus, a Deo impetra- 
bimus. Noms ergo nos przferamus eis qui jejunii no- 
si Bon valent eblipere menswrem, ne forte plus 
humilitatis alianumquo, virtutum babeant illi unde 
jure nobis jejunantibus et ebstinentibus preferan- 
tur, Neque enim istud jejumimm corporale ad 
perfectionem nobis proficit, wisi feerit huir ai- 
mee quoque jejunium copwmlatum. Habet namque 


panem tuum, sed ait : Frange esurienti panem tuum. B anima suos noxios cibos, a quibos imwpinguata 


Unde Apostolus : Non, inquit, wf «liis sit. re[rige- 
rium, vobis autem tribulatio. Sed ex equalitate vestra 
abundantia aliorum. sustentet inopiam ; ul el illorum 
abundantia vesire inopia ext supplementum (11 Cor. 
vin,15). Et alias scriptum est : Si multum tibi fuerit, 
enultum tribue ; si autem exiguum (uerit, etiam exi- 
guum. da (Tob. jv, 8). Tria sunt enim genera elee- 
miosynarum qui indesinenter agere debemus , unum 
corporale, egenti dare quidquid poterimus : odte- 
rum spiritale, dimittere a quo klesi fuerimus; ter- 
tium, delinquentes corrigere, et errantes in viam 
veritatis reducere. Ad baec autem jungatur oratio, 
et erit jejunium perfectum. Unde dictum est : Bona 
est oralio cum jejunio (Tob. xu, 8). Per jejunia enira 


etiam sine escarum abundantia ad luzuris przrupta 
devolvitur. Nam superbia, vana gloria, detractio, 
et invidia, et cztera talia cibus ejus sunt. Nihil ergo 
nobis prodest ab epeis carnalibus abstinere, et tali- 
bus vitiis pectus replere. Quocirca si volumus nobis 
abstinentiam jejeniaque proficere, ab his et ab aliis 
omnibus vitiis nobis caveamus, et ad sanctarum 
culmen yirtatum, divina opitulante graiia, nitamur 
conecendere. 
CAPUT LY. 

Quod solitarii pro hospitibus jejunium solvant. 

De susceptione ilaque superwemientium fratrum 
4b causam charitatis beatus Prosper ita loquitur, 
dicens : si enim propter quoslibe$ advenientes jeju- 


et orationes occulta mysteriorum caelestium reve- € nio intermisso reficio, non solvo jejunium, sed im- 


lantur, divinique sacramenti arcana panduntur. Noo 
enim quispiam potest virtutem perfectionis atlin- 
gere, nisi prius ventris edomaverit ingluviem. Jeju- 
nia quippe moderata debent esse, ne nimis debili- 
tent stomachum, quia modicus et temperatus cibus 
utilis est corpori et animae. Quzrendum est etiam si 
biduana ac triduana jejunia facere eporteat solita- 
rios. Ad qued beatus Hieronymus respondens, ait : 
Parcus cibus et venter semper esuriens triduanjs 
jejuniis praefertur, multoque melias est quotidie pa- 
rum comedere, quam raro satis sumere. Pluvia illa 
«optima est quz sensim descendit in ierram; nam 
subitus et nimis imber in praeceps arva subverlit. 
Qua de re in Cellaüonibus Patrum ita legitur : In- 
terrogavit, inquit, abbas Joseph abbatem Pasterem 
dicens : Quomodo opus est. jejunare? Et respondit : 


pleo charitatis officium. Cietérem si propter abs- 
tinentiam vel jejunium meum epiritwales fratres, 
quos novi mea remissiene delectari, contristo, abs- 
Linentia mea non est virtus dicenda, sed vitium. 
Quoniam quidem ipsa abstinentia ao jeijmniorum 
continuatio, nisi fuprit, quando res exigit, prteter- 
missa, ei me inflat, et fratrem meum, eui charitas 
jubet servire, contristat ; vel certe mihi nihil inesse 
charitatis superae demonstrat. Hino eanctus Bene- 
dictus ait : Omnes supervenientes hospites tanquam 
Christus suscipiantur, quia ipse dicterws est: Ho- 
epes [ni, et suscepistis me. Et ommibus oongroue ho- 
nor exhibeatur, maxime domesticis fidei ot peregri- 
mis. Eti post pauca : jejunium, inquit, framraitur a 
monacho vel solitario propter hospitem, hisi forte 
preeipuus sit dies jejunii qui nop possit violari. Aliis 


Benum estot monachus vel solitarius quotidie co- — vero temporibus consuetaedimes jejuhiorem prese- 
waedst, et pauloum subtrahat eibi de cibo ne satie- quanter, Pauperum vero, et peregrinorum riaxime, 
fur. Et dizit abbas Joseph: Ergo quendo juvenis  cwra sollicite exhibeatur, quia in ipsis magis Chri- 
eras, non jejunabas bidmamas : Dirit senex : Crede — stus suscipitur. Nam divitum terror ipse sibi exigit 
mihi, quia et triduanas et hehdomadam ; sed het — honorem. Qua dere in Collationibus Patrem tale da- 
ommi probaverent senes msagni, et imvenerunt —turexemplum. Abbas Sylvaznus, dum cum discipulo 
«quia honum est quotidie manducare, et parum, ut 80 Zacharia ad quoddam meenasterrum  visitafidi 
sit quotidie esurles. Hanc enim viam regiam levem gratia pervenisset, fecerent eos monachi, ante- 
xobis esse demonstraverunt. Nam bidwana ei tri- — quam egrederentur, charitatis causa reficere. Erant 
duana jejunia vanam gloriam ostendunt. Alius qui- antem dies jejunii. Postquam autem egressi Sünt, 
clam frater interrogavit dicens : Jejunia et vigilise invenit discipulus ejus aquam ín via, et voluit bi* 
quas facit homo, quid proficient? Dixit ei senex : bere; et respiciens abbas Sylvanus ait : Zacharia, 


641 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


648 


noli bibere, an nescis quia jejunium est bodie? AL A lis vite extendit exercitia. Credo enim quod inter 


ille dixit : Nunquid non manducavimus hodie, Pater, 
.ad monasterium et bibimus? Dixit senex : illud 
manducare charitatis fuit; nos auleta teneamus je- 
junium nostrum, fili. Hinc patenter ostenditur quia 
cum discretione utrumque possumus agere, et cum 
supervenientibus hospitibus charitatis causa ali- 
quando reficere, et jejunii regulam non przlermit- 
tere. Itaque sanctus Cassianus de eadem re interro- 
gavit quemdam senem, dicens : Cur sic indifferenter 
apud vos quotidiana jejunia pro hospitibus solvuntur? 
Respondit senex : Jejunium semper mecum est: 
Vos autem continuo dimissurus sum, et mecum ju- 
giter tenere non potero; ideo charitatis officium in 
vobis impleo, et adjecit dicens : Non, enim possunt 
filis sponsi jejunare, quandiu cum illis est sponsus: 
Cum autem discesserit, tunc. jejunabunt (Matth 1x, 
15). lta et nos vobis dimissis licite jejunii nostri 
regulam observabimus. 
CAPUT LVI 
De charitate. 

Charitas est dilectio Dei et proximi in toto corde 
et in tota mente. Inter czeteras quippe virtutes cha- 
ritas obtinet principatuin : sine ipsa quidem ad per- 
fectionis culmen nemo conscendere valet. Tunc enim 
homo perfectus est, quando charitate plenus est, 
quam nos habere Apostolus prxcipit, dicens : Super 
omnia autem charitatem habete, quod est vinculum 
perfectionis (Col. ni, 14). Et iterum : Charitatem 
fraternitatis invicem diligentes (Rom. xn, 10). Hinc 


Petrus apostolus ait : Ante omnia autem charitatem C 


in vobismetipsis continuam habentes, quia charitas 
operit multitudinem peccatorum (I Petr. 1v, 8). Hinc 
Joannes apostolus ait : Deus charitas est, et qui ma- 
siet ín charitate in. Deo manet, et Deus in eo (I Joan. 
1v, 8). Quamobrem tenenda est ab omnibus sanctis 
viris unitas charitatis, et precipue a solitariis; quia 
quanto se subtrabunt mundo, tanto necesse est ut 
habeant dilectionem in Deo et proximo; tunc ser- 
" vanLin se dilectionem Dei, quando a charitate non 
dividuntur proximi. Unde ipsa Veritas ait : In hoc 
cognoscent omnes quia mei estis discipuli, si diiec-io- 
nem habueritis ad invicem (Joan. xiu, 53). Quantam 
enim charitatem sancti Patres nostri habebant ad 
invicem, in praesenti exemplo manifestatur quod 


subditur : Quodam tempere venit quidam frawr ad D 


Sanctum Macarium, et obtulit ei causa. charitatis 
uvam unam. Ille autem gratias egit Deo pro fratris 
officio; statim ad alium íratrem, qui ei inlirmior 
videbatur, secundum charitatein detulit eain; sed 
et ipse nihilominus plus de proximo quam de se- 
metipso cogitans, ad alium fratrem detulit eaindem 
uvam : et ille iterum ad alium detulit eain; et rur- 
sus jlle ad alium; et sic per omnes cellulas, qux 
longe lateque per eremum erant. dispers, ipsa uva 
circumportata est, ignorantibus omuibus quis eam 
primus misisset. Gratulans autem sanctus Macarius 
quod tantam viceret in fratribus charitatem tautam- 
que continentiam, ad ampliora semetipsum spiritua- 


istos sanctos fratres erat perfecta charitas, quia 
nemo ex eis quzrebat qui sua sunt, sed qua alte- 
rius. Tanta est enim virtus charitatis, sicut Aposto- 
lus testatur (17 Cor. xii), ut nec martyrium, nec 
&zeculi contemptus, nec eleemosynarum largitio sine 
ipsa quidquam prosit. Quocirca si volumus ad su- 
peruam patriam feliciter pervenire, charitatem Dei et 
proximi studeamus veraciter habere : quia sicut sine 
via nemo potest pervenire quo tendit, ita sine cha- 
ritate, qux» dicta est via, non ambulare possumus, 
sel errare. Omnis insuper bonitas ex charitate et 
bumilitate procedit. Et sicut ignis sine calore et 
splendore esse non potest, ita el charitas sine bumi- 
litate et vera obedientia esse non potest. Scienjum 


B est autem quia humilitas et obedientia ac reliquz 


virtutes cum corpore incipiunt , et cum corpore 
deficiunt, et tamen merces earum permanet in 
eternum ; charitas vero in presenti incipit szculo, 
et in futuro permanet cum Deo. 

CAPUT L VII. 

De humilitate. 

Ad fastigium ergo verze humilitatis suo nos Domi- 
nus exemplo provocare dignatus est, dicens : Di- 
scite a me quia mitis sum, et humilis corde; el inte- 
nietis requiem animabus vestris (Matth. xi, 29). Hinc 
Petrus apostolus ait : Humiliamini sub potenti mans 
Dei et exaltabit vos (I Peir. v, 6). Hinc enim datur 
intelligi, quia quanto quisque se pro Christi amore 
inclinat ad ima, tanto proficit in excelso; et quanto 
superbus gloriosior apparet inter homines, tanto 
dcjectior erit ante Deum. Unde idem Dominus ait : 
Omnis qui se exaltat humiliabitur, et. qui se hurmil;at 
ezaltabitur (Luc. xvin, 14). Nam cum hzc dicit, 
ostendit nobis omnem exaltationem genus esse su- 
perbie. Deus enim humilis factus est nostrze salutis 
causa : erubescat homo superbus esse, quia, ut ait 
Salomon, ubi fuerit superbia, ibi erit et contumelia; 
ubi autem humilitas, ibi et sapientia (Prov. x1, 3. 
Et, Super eum requiescet Spiritus sanctus. Unde ait 
Dominus per prophetam : Super quem requiescet Sp- 
ritus meus, nisi super humilem, et quietum, et tremew 
tem verba mea (1sa. Lxvi, 2)? Quapropter quicunque 
humilis et quietus non erit, non potest in eo habitare 
gralia Spiritus saucti. llli autem panduntur secreta, 
et quod latet in divinis sermonibus, qui humilitatem 
tenet in moribus. Semper autem conscientia solta- 
riorum humilis debet esse et tristis, scilicet ut per 
humilitatem non superbiat, et per utilem moerorem 
cor ad lasciviam non dissolvat. Per humilitatem 
etiam spiritus immundi Dei servis subjiciuntar. 
Unde in Collationibus Patrum ita legitur : Homo 
qui a dainonio vexabatur, et fortiter spumabat, v 
dit quemdam senem solitarium, et elevans manum 
percussit eum jn maxilla; senex vero secundum Do- 
mini pra:ceptum convertit ei alteram. Statim autem 
d:emon non ferens incendium bunilitatis illius, cla- 
mans et ejulans discessit ab eo. Alio denique tem- 
pore transiens abbas Macarius per eremum, ecos 





64) 


CODEX REGCULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT. 


650 


occurrit ei diabolus in via cum falce messoria. Vo- A valde. Videns autem eum abbas tristem, dixit ei : 


luit autem illum percutere de falce illa, et non po- 
tuit. Et dixit dzdemon : Multam violentiam patior a 
te, o Macari, quia non possum prevalere adversum 
te. Ecce enim. quidquid tu facis, et ego facio. Tu 
jejunas, ego nihil comedo; tu vigilas, ego omnino 
non dormio. Unum est autem solum in quo me su- 
peras. Et dixit ei abbas Macarius : Quid est illnd ? 
et respondit diabolus : Humilitas tua me vincit, pro- 
pter quam non przxvaleo adversum te. O quanta est 
virtus humilitatis, que non solum homines salvat, 
sed etiam dzmones superat! Quanta autem sit virtus 
humilitatis iterum beatus Antonius ostendit, dicens : 
Vidi omnes laqueos Satan:z tensos in terra, et in- 
gemiscens dixi : Quis putas transiet istos? et audivi 
vocem dicentem mihi : Humilitas. Quocirca incline- 
Imus cervicem cordis in vera humilitate, ut omnes 
laqueos Satanz possimus illzsi transire. Tunc enim 
veram humilitatem habebimus, si quando peccave- 
rit in nos frater noster, antequam ille peniteat, in- 
dulserimus ei. Et tunc veram humilitatem habemus, 
quando nec Lxsi irascimur, nec alios irasci permit- 
tius; sed potius pro ipsis ex corde oramus. Prz- 
terea quoque si eui de bumilitate altius libuerit per- 
scrutari, ad Regulam sancti Benedicti recurrat, 
ibique duodecim humilitatis gradus satis luculenter 
expositos inveniet. 


CAPUT L VIII. 
De obedientia. 


Obedientia itaque dicitur obtemperantia, eo quod C 


humiliter quis obediat vel obtemperet imperanti. 
Recte enim ille obediens vocatur, qui per obedien- 
tix humilitatem Deo se toto animo subdit, et ejus 
precepta humilitate implet. Ille etiam recte obediens 
vocatur, qui precepta magistri juxta vires humiliter 
implere studet. Nam Christus Dominus noster qui 
peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore 
ejus, factus est obediens pro nobis Patri usque ad 
mortem, nobis relinquens exemplum, ut sequamur 
vestigia ejus. Ideoque omne quod solitario injunctum 
fuerit ab aliquo religionis gratia, libenter obtempe- 
ret imperanti : et si forte aliqua gravia aut impossi- 
bilia ei injunguntur, libenter quidem et cum omni 
nansuetudine jubentis imperium suscipiat. Quod si 
omnino virium suarum mensuram hoc quod ei in- 
Jungitur viderit excedere, non resistendo illud sper- 
nat, sed causam impossibilitatis suze ei qui sibi 


injunxerat humiliter et patienter enarret, quatenus - 


ejus moderamine quod illi onerosum fuerit, subleve- 
tur, ut contradictionis vitio careat. Sancti quoque 
Patres nostri per obedientizx laborem ad celsitudinis 
perfectionem pervenerunt. De pluribus autem unum, 
rairz obedientie virum, hic inserere studeamus. 
Quidam enim s:-cularis homo renuntiavit szculo, 
et venit ad monasterium, relinquens tres filios suos 
in civitate; et cum fecisset.tres annos in monaste- 
Fio, coperunt ei cogitationes sux filios ad memo- 


riam frequenter adducere, et contristabatur pro eis. 


PArnoL. CHI, 


Quid habes quod tristis es? Et narravit ei quia tres 
filios haberet in civitate, et quia vellet eos ad mona- 
sterium adducere. Precepit autem ei abbas ut ad- - 
duceret eos. Qui cum perrexisset in civitatem, inve- 
nit duos ex his jam fuisse defunctos, unum vero so- 
lummodo remansisse. Quem assumens venit ad 
monasterium. Erat autem abbas ad pistrinum. Ille 
vero tollens.filium suum quem adduxerat, abiit ad 
abbatem in pistrinum ; ct videns eum abbas venien- 
tem salutavit, et tenens infantem, quem adduxerat, 
amplexatus est eum et osculabatur. Et dixit patri 
ejus : Amas eum? Et ille respondit : Etiam. Et rur- 
sus dixit ei : Omnino diligis eum? Et respondit : 
Etiam. Hzc audiens abbas, dixit ei : Tolle ergo, si 
amas eum, et mitte in furnum sic modo dum ardet. 
Et tenens eum pater suus jactavit eum in clibano 
ardenti : statim autem factus est clibanus velut ros. 
Ex qua re acquisivit gloriam in tempore illo, quem- 
admodum patriarcha Abraham. O quam magnam 
obedientiam habuit iste sanctus vir, qui nec proprio 
filio suo pepercit, sed ad unius jussionem abbatis 
ignibus eum tradidit! Puto enim quia si illi prece- 
pisset abbas obedientiz:: causa in clibanum intrare, 
intrasset utique. Nos ergo qui per inobedientiam 
mandatorum Dei ac sanctorum ejus, necnon et ma- 
gistrorum nostrorum, recessimus a Deo, per obe- 
dientize laborem redeamus ad illum, qui dixit : Venite 
ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et. ego 
reficiam vos (Matth. x1, 28). 
CAPUT LIX. 
De virtute patientic. 

Patientia enim vera est, in presenti injurias for- 
titer sustinere, et in faturo vindictam non quzrere, 
sed ex corde ei qui mala irrogat ignoscere. Nam sunt 
nonnulli qui ideo per aliquod spatium temporis pa- 
tienter sufferunt injuriam, ut subsequenter facilius 
vindicare se queant: isti tales veram non habent 
patientiam. Ille enim vere patiens est, qui et ipsum 
amat quem portat : nam tolerare et odisse non est 
virtus mansuetudinis, sed velamentum furoris. In 
patientia enim quazrenda est virtus mansuetudinis 
et ignoscendi facultas, non vindicandi opportunitas. 
Sicut enim patienter sufferre debemus injurias ab 
aliis in nos illatas, ita et tribulationes infirmitatum 
qus nobis eveniunt patienter sufferre necesse est. 
Probabitur enim homo flagellis Dei, quo animo bene 
faciat, et qua fortitudine tentationes sibi superve- 
nientes sufferat. Unde ait Apostolus : Tentat enim 
vos Deus, ut sciat si diligatis eum (Deut. xim, 5). Tri- 
bus enim modis solent accidere tentationes Dei ser- 
vis. Uno modo tentantur a Deo per flagel!a; alio 
modo a diabolo per illusiones et diversas machina- 


' tiones; tertio modo tentantur a proximo per damna, 


et contumelias ac persecutiones. Sed ille beatus est 
qui hzc omnia patienter tulerit; de tali enim viro 


. dicit Scriptura : Beatus vir qui suffert tentationem, 


etc. (Jac. n, 12). 
Sine ferro autem martyres esse possumus, si pa- 
291 — 


eb | $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 653 
üentiam veraciter in animo servamus. Tanto enim) A gile sicu& vestimea(um. Si diligenter üraetabintus 


quisque minus ostenditur doctus ; quanto minus 
convincitur patiens. Unde per Salomonem dicitur : 
Doctrina viri per patientiam noscitur (Prob. xix, xi). 
Super omnia autem contumelias deirahentium patien- 
tia superemus ; sagittas contumeliz patientiz clypea 
frangamus ; contra lingux gladium patientids scutum 
prebeamus. Et si quis nobis intulerit mala, nequa- 
quam irascamur contra illum; sed potius doleamus 
pro illo, quia Deus illi irascitur. Videamus autem 
quantam patientiam iste sanctus senex habebat, de 
quo hic locuturi.sumus. Erat in eremo magnus qui- 
dam senex, qui de labore manuum suarum vivebat : 
et erat alius frater vicinus ei, qui sepe ingredieba- 
tur, et rapiebat quidquid senex habebat in cella. Vi- 


ilud; stabit; sin. autom, in parvo tesmpore cosruet. 
Praeterea quoque supervenit quidam venationem fa- 
ciens in silva agrestium animaliun, ei vidit abbatem 


Antonium gaudentem cum fratribus, et displicuit ei. 


Volens autem ei senex ostendere quia oportet ali- 
quando condescendere frawibus, dixit ei : Pone, 
qu25so, sagittam in arcu tue, et trahe. Et fecit sic. Et 
dixititerum : Trahe ; et traxit. Trahe adhuc ; et traxit. 
Dixitei venator : Si super mensuram traxero; frange- 
tur arcus. Dixit ei abbas Antonius : Ha est im operi- 
bus Dei ; si plus a mensura tendimus, fratres cito def- 
cient. Expedit ergo vel ad momentum relaxare rige- 
rem eorum. Hec audiens venator compunctus est ; 
et multum profioiens in:sert&one senis discessit : e£ 


debat autem eum senex, et non objurgabat eum; B fratres confirmati tum reversi sint ad locum suem. 


sed extorquebat sibi plus solito manibus operari, di- 
cens : Credo, opus habet ile. Astiugebat autem 


ventrem suum, et cum indigentia manducabat panem. 


Cum autem mori cepisset senex ille, circumstete- 
runt eum (fratres, et respiciens in eum qui furabatur, 
dixit ei : Junge te huc ad me; et tenuit manus ejus, 
et osculatus est eas, dicens.: Gratias ago istis mani- 
Bus, frater, quia propter istas vade ad regnum c«elo- 
rum. Illé autem, compunctus et poenitentiam agens, 
factus est etiam ipse probatus monachus, exempla su- 
mens de acübus magni illius senis. Valde enim lau- 
dabilis est patientia ejus sancti monachi, sed valde 
laudabilior est patientia €hristi. Senex iste rapien- 
tem fratrem vidit et tacuit; Christus vero opprobria, 
contumelias, irrisiones, alapas, sputa, flagella, spi- 
neam coronam crucemque sustinuit, et nec contume- 
liosum cuiquam verbum respondit. Iste enim rapto- 
ris manus deosculans gratias egit; Christus autem 
in cruce positus pro persecutoribus exoravit. Sed in 
his omnibus exemplum patienti nobis reliquit. 
Quapropter studeamus patientes esse ad oinnes et 
in omnia, quia, ut ait Christus, In patientia vestra 
possidebitis animas vestras (Luc. xxi, 19). Simus 
mansueti, quia, ut ait Propheta : Mangueti heredi- 
tabunt terram, et. delectabuntur in multitudine pacis 
(Psal. xxxvi, 11). Quisquis igitur lenis, mitis et pa- 
tiens est, Dei fiii imitator est. Et quisquis amplecti- 
tur pacem in mentis su:x hospitio, mansionem in se 


preeparat Christo, quia Christus pax estet in pace p 


réquiescere consuevit. 
CAPUT LX. 
De discretione. 

Discretío namque est mater omnium virtutum, et 
ideo in omnibus tam spiritualibus quam corporali- 
bus operibus tenenda est a solitariis temperantia 
discretionis, ne superflue laborantes corde pariter 
c£ corpore deficiant. Sed sic omnis eorum actio 
temperetur, quatenus alacri animo plus se adhuc 
cupiant in bonis operibus exercere. Sive enim sint 
vigili:e, sive jejunia, sive abstinentía, et cetera his 
similia, sic temperentur, ut nec animi virtus suc- 
cumbat, nec corporis fortitudo lassescat. Unde qui- 
dám Patrum dicebat : Corpus nostrum fic est fra- 


* 


Hsc ergo aliaque testimonia discretomis conside- 
randa sunt a solitariis; et sic omnia temperent atque 
discernant, ut ipsi nimis fatigeti nom deficiant, «& 
alii a coepto itinere non refugiant. 
CAPUT LXI. 
De tacitarnitate. 

Taciturnitas autem virtus est huniilitatis et indi- 
cium gravitatis, nutrix virtutum et eustos animarum. 
Hinc Salomon ait : Qui custodit oe. suum et linguam 
suam, custodit ab angustiis animam suam (Pres. xu, 
25). Quanto igitur quisque sub silentio deprimit se, 
tanto compunctionis aciem in cólo figit ; et quanio 
taciturnitatis freno consürimgit linguam, tanto ad 


. ccelestia erigit mentem suam. Idesque solitarius ts- 


citurnitatem diligat, e& à malo ae pravo, vel ommi 
stultiloquio linguam suam coerceast dicatque cum 
Propheta : Dizi, Custediam vias meas, ut mon delin- 
quam in lingua mea. (Psal, xxxviu, 1). Et iteram: 
Posui ori meo eustodiam (Ibid.). Et rursum : Obma- 
tui et humiliatus sum, el silul a bonis (Ibid., e. 5. 
Ille enim bene vias suas, id est actus vitos swe, eu- 
stodit, qui in lingua minime offendit. IHe etiaut bene 
ori suo custodiam ponit, cujus lingoa nec iw mati 
loquium, nec in vaniloquium, nec in multiloquimn 
procaciter fluit. Ne ergo in mafoquium Imbatur 
lingua, ponat unusquisque nostrum ori suo eusto- 
diam, et diligenter attendat quid de male klequenti- 
bus dicat Proplieta : Disperdat, uiquit, Dominus zsi- 
versa labia dolosa, et linguam magnilogwesa (Psal. 
xi, 4). Quid etiam de multiloquie Salomom dicat, 
audiamus : [n multiloquio, inquit, nom effugles pec- 
ca(um ; et qui multis utitur verbis, ladit animam suam 
(Prov. x, 19). Hinc iterum Propheta 7 Si qais vult 
veram et perpetuam habere vitam, et capit dies videre 
bonos, coerceat linguam suam a malo ;. e& labia ejus me 
loquantur dolum (Psal. xxxii, 14). Hinc. Apostolus 
ait: Si quis putat. se religiosum esse, non. refrenams 
linguam suam, sed seducens cor suum, hujus vana est 
religio (Jac. 1, 26). Hinc beatus Ambrosius ait : Kst 
homo qui silentium quidem affectat, sed cor ejus 
multum se condemnat : iste talis multum lequitur; 
et est alius qui a mane usque ad vesperau loquitar, 
et cum discretione, silentigm magnum custodit. Hoc, 


655 . 


auteiu dicebat de illo qui-sibe utilitate" audientium A 


nuuquam loquitur. Mle emim bene tdciturnitotem 
custodit, qui usque ad interrogationem non loqui- 
tur. Quapropter solitarius modum loquedüdi non 
transeat; maneat in verbp ejix mensura, in ses- 
mone statera. Semper verba ejus sint moderata, ót 
plus diligat semper audire quam loqui; et. ne prius 
respondeat verbum; quam audiat. Unde scriptum 
est : Qui ante respóndet quam.audiat, stultum se csse 
demonstrat (Prov. xvur, 45). Nam loqui et docere, 
ul ait sanctus Benedictus, magistrum: condecet, ta- 
cere et audire discipulo comvenit. Et si qua sunt 
requirenda 3 magistro, cum omni huniilitate et 
suljectione reverentia requirantur. Seurrilitates 
vero, vel verba otiosa et risum movemfia, -Lerna 


CODEX REGURARUS. — PAK H. REGEGÉ PP. ORIENT. 


654 
CAPÉT LXfil. 
Gonsolutio solitarioruni de detractiong. 

Non ergo solitarii! multum' coritristari debent, sj 
forte ab aliquibus pravis hominibus sine culpa de- 
trahantur ; quia in consolatione nostra, sua Dominus 
opprobria'adducere dignatus est, dicens : Si patrem- 
familias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesti- 
cos ejus (Matth. x, 25)? Et iteruni : Si de mundo 
fuissetis, mundus quod suum érat diligeret; sed quia 
de mundo mon estis, propterea ódit vos mundus 
(Joun. xv, £9). Fine Apostolus ait : Nolite mirari si- 
odit vos mundus (I Joan. nt, £5). Sunt autem pluri- 
WW qui vitam solitariorum fortasse amplius quam 


. debent, laudant; ét ne eis de laatle elatio subripiat, 


permittit omnipotens Deus rnalos iü obtrectatione et 


clausura in omnibus locis damnamus, et ad talia B objurgatíore prorümpere; ut st quà culpa ab ore lau- 


eloquia discipulum os aperire non permittimus, 
CAPET LXif. 


De cavenda detractione, et quos duobus modis potesá 
aliquis sine peccato ali eni peccata dicere. 


Quanquam enim beatus Bieronymuá dicat quía 
non est detrahere verum dicere, tamen cavenda est 
omnimodis detractio a solitariis, mnonté Beato 
Jacobo apostolo : Nolte, inquit, detrahere alter- 
utrum, [ratres mei, quia qui detrahit. fratri, aut qui 
judicot (ratrem auum, detrahit legi et juticat legem. 
(Jac. 1v, 44). Hino. Salomon ait: Remove a te os 
pravum, et detrahentia labia. procut. sint. à te (Peov. 
iv, 24). Et iteram : Cum. detractoribus. moi cómmis- 


dantium in corde solitariorum nascitur, pér obtrecta- 
tionem malorum ad péenitentíam revocentur. Scd 
iter hec verba laudántiumr sive' vituperantium ad 
mentem semper recurrere debemus; et si in ea non : 
invenitur bonum quod de nobís dicitur, magna tristi- 
tia generari debet. Et rursum si fn ea non invenitur 
níafum quod de nobis homines loquunur, in magna. 
Eetitia prosiliré debemus. Unde beatus Job dicebat : 
Ecce enint in colo testis metes, et tonscius meus ín 
éxcehsis (Job, xvr, 20). Qui enim vite sux in ccelo. 
testem habet, detractiones homfhum in éerra perti-. 
mescere non debet. Hinc Paulus ai : Gloria nostra 
hec est, testimonitim consctentie fiostre (f Cor. I; 


.. 42). Nisi enirn füissent qui eidem Apostolo malam 


cearis, quoniam rópente consurget perdio eorum C famam ímponerent, et sedacforem vocarent, nequa- 


(Prov. xiv, 21). Hino IHBeronymus ait: Cave ne 
linguam aut aures babeas prurientes, id est, non 
ipse detrahas, aut aliog detrahentes audias; quia 
qui detrádhit, et qui detrahentem libenter audit, 
ulrisque unum crimen est Hiuc lsidorus ait : Ne 
detrabas peecanti, sed condole; et quod in alio de- 
trahis in te potius pertimesce. Hinc etiam in Vitis 
Patrurn dicitur : Melius est, inqnit, quotidie carnem 
comedere et vinum bibere, quam lacerare carnes 
fratrum in obttectatione. Denique, ut ait sanctus 
Basilius, duobus modis possumus sine detraetione 
aliorum peccata dicere, vel retraetare. ld est, si 
quando necesse est cum cszteris consilium babere 
quomodo corrigitur is qui peccavit, tuno possumus 
ipsius peccata in medium adducere et publicare abe- 
que detractione. Et rursum, sí quando necesse eet 
pravenire et commonere aliquem, ne fórte ihcurrat 
in consortio vel soeietate alicujus mali hominis, tunc 
etiam possumus sine detractione illias peccata ma- 
nifestare. Quod et ipsum Apostolum fecisse inveni- 
mus, dui dieit ad Timotheom : Alexander crarius 
vanita mala mihi ostendit, quem tu quoque devita : 
valde enim restüist sermonibus meis. Reddet l8 Deus 
secundum opera qua. mals (1I Tim. sv, 14). Prater 
hujusmodi autem necessitates quicunque dixit ali- 
quid adversus alium, ut vel deroget ei, vel obtre- 


ctet, illud est, detrahere, etiamsi videantur vera. esse . 


en dq: dicit. 


quam diceret : Per infamiam et bonam [amam ; ut 
seductores, et veraces (II Cor. vi, 8). Sed quid de 
Redemptore nostro agimus, qui a Jud:is d:monía- 
cus, et blasphemus, atque persecutor voca(us$ esi? 
Beatus quoque Arnulphus cum esset episcopus, pos- - 
téa solitarius factus, detractiohes pravorum homi- 
xum 3quantmiter toléravit. Unde in gesta ipsius fta- 
légitur : Quidam namque homo, nbmine Noddo, cura 
complicibus sui$ efdem beato Arnulphó derogare 
ausus est. Dicebat aufem illum non esse cultorem 
Dei, sed potíus hominem voluptat deditum. Cum- 
que idem detractor stratum una cum detrahente so- 
ció petiisset, jubente Deo, omnia vestimenta iflorum 


. flamma ctreumdans vallavit. fllico exsilientes aquam 


urgentibus vocibus deposcebant, sed aqua injecta 
flammam divinitus missam non ex$tinguebat. Arde- 
-bánt autem nequiter circa nates vel genitalia. loca 
cámisi» illorum, neé a sé ardentia vestimenta 
exuere pravalebant. Quid plura? Quia aliud. facere - 
non poterant, exsiliunt foras, et ad ínstar porcorum 
in vofetabro lutt sese vociferantes involvunt : sed 
magis ac mágis genitalia ipsorum ignis immissus 
cremabat. Tunc quippe, ut reor, impletum est super 
illos quod scriptum est : Detralientem occulte proximo 
sud, lünc pérsequebar. (Psal. c, 5). Sicque divina 
censura jubente actum fuit, ut de quibus virum san- 
ctum detraxerant, in ipsis poenam sentirent. Ipse 
quoque sanctus episcopus atque solitarius nec pra 


655 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS . ' 658 
detractione illorum fuit tristior, nec pro vindicta di- A scit. Et dixit senex : Neminem amicum habes illic? 


 vinitus facta exstitit betior; sed potius, juxta prae- 


ceptum Domini, eos dilexit, atque pro eis oravit. Ubi 
nos pariter docemur non contristari pro detractione, 


sed magis gaudere de contumeliis, reminiscentes hoc . 


quod scriptum est : Quia ibant apostoli gaudentes a 
conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro no- 
mine Jesu contumeliam pati. (Act. v, 44). Si illi non 
contristabantur de contumeliis et verberibus, neque 
nos contristari debemus de verbis atque detractioni- 
bus. Quid ergo aliud faciunt detrahentes, nisi in pul- 


 verem sufflant, atque in oculos suos terram excitant ? 
Vocandi tamen sunt et patienter increpandi, juxta . 


preceptum Domini, qui dixit : Si. peccaverit in te 
frater tuus, increpa illum. Et si dixerit, Ponitet me, 


Et respondit : Unum tantummodo fratrem habeo ibi, 
vel ipse solus mihi acquiescit; et quando me videt, 
convertitur velut ventus. Senex vero dixit ei - Quo- 
modo vocatur frater ille? Respondit : Theoctistus, 
Et cum hzc dixisset, transiit. Surgens autem abbas 
Macarius perrexit ad fratres. Qui cum audissent, 
acceperunt ramos palmarum et occurrerunt ei ob- 
viam ; et parabant singuli eorum cellas suas, incerti 
apud quem declinaret. Senex autem inquirebat quis 
inter eos Theoctistus vocabatur; et inveniens eum, 
intravit in cellam ejus. Theoctistus ergo suscepit 
eum gaudens. Cum autem copissent secrete loqui, 
dixit ei senex : Quomodo circa te est frater? Et ille 
. dixit : Orationibus tuis adjuvantibus, bene. Et dixit 


dimitte illi : et si septies in die peccaverit in te, et sep- B senex : Non impugnant te cogitationes tuze * Respon- 


ties dixerit, Ponitet me, dimitte illi (Luc. xvn, 9). 
Quisquis igitur hoc fecerit, et seipsum salva- 
bit, et detrahentem proximum de peccati fovea libe- 
Tabit, — ' 
CAPUT LXIV. 
De cogitationibus et diabolicis illusionibus. — , 

. Sicut enim a malis operibus et perversis locutio- 
pibus oportet solitarios abstinere, ita etiam a pravis 
cogitationibus debent se corda illorum custodire. 
Unde beatus Hieronymus admonet dicens : Non sinas 
cogitationes malas in corde tuo crescere. Et alibi : 
Càput cogitationis exclude, et czetera superantur. 


Non enim potest corrumpi corpus, nisi prius cgorru- 


ptus sit animus; et nihil potest facere caro nisi quod 


tationibus animum, et caro non peccabit in :eternum. 
Bons autem cogitationes semper a Deo procedunt, 
male cogitationes vero aliquoties a nobismetipsis 
veniunt, et aliquoties instinctu diaboli excitantur. 
Nemo enim potest a diabolo decipi, nisi is qui ei suze 


voluntatis assensum prebere voluerit. Si enim re-. 


pugnamus ei, fugiet a nobis. Unde beatus Jacobus 


apostolus : Resistite, inquit, diabolo, et fugiet a vobis. 
(Jac. 1v, 7). Qua de causa ita in Collationibus Pa- 


trum legitur : Quodam tempore beatus Macarius ha- 
Hitabat in loco deserto solus, et erat prope alia soli- 
tudo in qua habitabant plurimi fratres. Et vidit 
senex Satanam venientem in habitu hominis, ut 
transiret per cellam ejus. Videbat autem eum quasi 
tunica uti linea omnino vetusta, et per omnia fora- 
mina ejus pendebant ampulle. Et dixit ei senex: 
Quo vadis? Et ille respondit : Vado commemorare 
fratres. Senex autem dixit : Et utquid tibi ampullas 
istas? Et dixit : Gustum fratribus porto. Dixit ei 
senex : Totas istas cum gustu portas? Et respondit : 
Ktiain; ut si unum alicui non placet, offeram aliud ; 
8i autem nec illud, dabo tertium, et ita per ordinem, 
ut omnino vel unum ex eis placeat ei. Et cum hzc 
dixisset, transiit. Et observabat senex, custodiens 
vias, donec ille remearet. Et cum videret eum senex, 
dixit ei : Sanus sis. Et respondit : Ubi mihi salus? 
Et dixit senex : Quare? Et respondit? Quia mihi 


modo onines sanctificati sunt, et nemo mihi acquie-. 


dit iterum : Bene sum : erubescebat enim dicere ei. 
Et dicit ei senex : Ecce quot annos habeo in conver- 
satione loci istius, et omnes honorant me, et tamea 
in hac senectute infestus est mihi spiritus fornicatio- 
nis. Et respondit Theoctistus, dicens : Crede, abba, 
quia et mihi. Senex autem simulabat etiam alias 
cogitationes sibi esse molestas, donec faceret eum 
confiteri. Deinde dicit : Quomodo jejunas? Et ille 
dixit: Àd nonam. Dixit ei senex : Jejuna usque ad 
vesperam, et abstine, et lege Evangelia, ut memo- 
riter retineas. Sed et alias ex animo meditare Scri- 
pturas; et si tibi ascenderit cogitatio mala, nen- 
quam deorsum aspicias, sed semper sursum, et 
statim te Dominus adjuvabit. Et corrigens senex fra- 


voluerit animus. Idcirco munda prius a pravis cogi- C trem illum, reversus est in solitudinem suam. Et cum 


observaret, vidit iterum daemonem illum, et dixit.ei: 
Quo vadis iterum ? Et ille respondit : Visitare fratres, 
et abiit. Dum autem reverteretur, dixit ei senerz: 
Quomodo sunt fratres illi? Et respondit : Male. Se- 
nex autem : Quare? Et ille respondit : Qaia toti san- 
cli sunt : et magis malum, quia unum quem habui 
amicum et obedientem, mihi etiam ipse, nescio unde, 
subversus est: nec ipse mibi jam acquiescit, sed 
omnibus sanctior factus est, et propterea juravi me 
jam non calcare ad illum locum, nisi post longum 
tempus. Hac dicens transiit, relinquens senem. 
Sanctus vero senex intravit cellam suam adorans et 
gralias agens Deo. Hic datur intelligi quia nisi quis 
voluntatibus diaboli se sponte subdiderit, potestatem 
adversus hominem non babet. Et sicut superius pa- 
tefactum est, nescit Satanas a qua passione anima 
seducatur : e$ ideo seminat quidem in ea zizania 
sua, aliquando spargit semina fornicationum, ah- 
quando detractionum et czterorum vitiorum; simi- 
liter passiones, et in qua passione videt animum de- 
clinare, hanc ei subministrat. Nihil enim sic extz 
diat ddemonem, quomodo si revelentur stimulationes 
ejus : et nihil eum sic lztificat, quomodo si abscon- 
dantur cogitationes ejus. Quia ergo Dominus noster 
Jesus Christus dedit nobis potestatem calcandi sa- 
per serpentes et scorpiones, hoc est, malas cogits- 
tiones, mundemus per humilem confessionem corda 
nostra, et parvulos cogitatus nostros allidamus ad 


651 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT. 


658 


Christum, quatenus de nobis dicatur hoc quod scri- A versus inimici tentationes. Infirmitas totam tuum 


ptum est : Beatus qui tenebit, et allidet parvulos suos 
ad petram (Psal. cxxxvi, 6). Et rursum : Beati 
mundo corde , quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. 
v, 8). 
CAPUT LXV. 
De diversis tentationibus solitariorum. 

Multis ergo calamitatum tentationibus mentes 80- 
litariorum in hac vita pulsantur, sed non amplius 
tentat eos diabolus quam Dei voluntas permittit. 
Tentando autem, eorum profectus erudit ; etsi nolens, 
tamen eorum utilitati diabolus servit, quando tenu- 
tationibus suis non decipit, sed potius erudit; inul- 
tis enim modis, ut diximus, mentes solitariorum 
diabolus tenfat. Tentat.autem eos aliquando per 


corpus tenet? sed interiori homini sanitas crescit. 
Nihil enim aliud est zgritudo corporis quam sanitas 
mentis. Si infirmitas tibi talis fuerit, ut non possis . 
Stare ad orandum et psallendum, non contristeris 
pro eo, quia infirmitas orat pro te. Si jejunas, non 
tibi invenias occasionem, dicendo : quia exacerbatus 
in zegritudinem incurristi : quoniam et qui non jeju- 
nant, similes zgritudines incurrunt. Inchoasti ali- 
quid boni? non revoceris per impedimenta inimici; 
quoniam jejunia et labores nobis constituta sunt 
propter turpes delectationes. Hzc omnia nobis pro- 
ficiunt ad destruenda corporis desideria. Tentari au- - 
tem oportet justum, sed tentatione plagz, non tenta- 
tione luxuris. Quapropter discat non murmurare, 


stimulos paupertatis : nam cum per stimulos pau- B qui mala patitur, etiamsi ignorat cur mala patitur. 


: pertatis non potest eos movere, divitias adhibet ad 
seducendum. Et dum per contumelias et opprobria 
non przvalet, laudes et gloriam adhibet. Si per sa- 
lutem corporis non potest, zgritudines mittit. Et 
dum per delectationes seducere eos non potest, per 
molestias, quze contra votum eveniunt, eos conatur 
evertere. Infirmitates etiam quasdam graves adver- 
sus eos qui tentandi sunt adhibet, ut per eas pusilla- 
nimes faciens solitarios, conturbet charitatem eorum 
quam habent ad Dominum. Sed quamvis concidatur 
corpus, et febribus validissimis inflammetur, insu- 
per etiam si intolerabili contritione affligatur , quis- 
quis es qui hzc sustines, recordare futuri seculi 
poenas, et z&ternum ignem, ac perpetua tormenta, ut 
hec cogitans non deficias ad ea qux in presenti 
contingunt. Insuper etiam gaude quia visitavit te 
Deus; et illud famosissimum dictum in lingua ha- 
beto, id est : Castigans castigavit me Dominus, et 
smorti non tradidit me (Psal. cxvn, 18). Et. illud : 
Quem enim diligit Dominus, corripit; flagellat autem 
omnem filium quem recipit (Hebr. xu, 6). Si ferrum 
es, post adhibitum tibi ignem emittes zruginem. 
Quia si justus es, et hzc pateris, de magnis ad ma- 
jora provocaris. Aurum es, sed per ignem probatior 
eris. Datus est tibi angelus Satanz, stimulus carnis 
tue; exsulta videns cui similis factus es, Paulo 
apostelo simile donum accipere meruisti. Audi quem- 
admodum gloriabatur Apostolus in infirmitatibus 
suis, ita et tu gloriare dicens : Libenter igitur glo- 
riabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in. me vir- 
tus Christi (I1 Cor. xui, 5, 9). Et rursum : Quando 
enim infirmor, tunc fortior sum et potens (Ibid., v. 10). 
Si febribus, si rigore frigoris castigaris, memor esto 
quid Scriptura dicit : Transivimus per ignemet aquam 
(Psal. Lxv, 42); residuum est. ut inducaris in refri- 
gerium. Clama etiam cum Propheta : 7n tribulatione 
dilatasti mihi (Psal. 1v, 4). Perfectus enim eris per 
hujusmodi tribulationes. Si forte amittis oculos, non 
feras graviter, extollentize enim instrumentum ami- 
sisti, sed interioribus oculis gloriam Dei speculari 
stude. Surdus factus es, non contristeris; quia au- 
ditum vanum amisisti. Manus tux ex aliqua passione 
debilitate sunt? sed interiores paratas habeas ad- 


Et per hoc juste se pati arbitretur , quod ab illo judi- 
catur cujus nunquam judicia injusta sunt. Qui ergo 
in flagellis murmurat, justitiam judicandis accusat ; 
qui vero juste se recognoscit a justo judice pati 
quod sustinet, etiamsi super quo patitur ignorat, 
per hoc jam justificatur per quod semetipsum accu- 
Sat, et Dei justitiam laudat. Beatus qui hzc omnia 
tulerit patienter. 
CAPUT LXVI. 
De tentamentis somniorum. 
Pierumque daemones in noctibus solitariis occur- ' 
rentes, ut. formidolosos eos faciant, per soporem 
conturbant; et quos vigilantes intus tentant, nec su- 
perant, dormientes acriter impugnant. Nonnunquam 


C autem et aperta impugnatione grassantes humana 


corpora verberant, sicut beato Antonio fecerunt. 
Quod tamen, Deo permittente, malorum fit ad vin- 
dictam, justorum vero ad tolerantiam et gloriam. 
Plerumque immundi spiritus eos quos incumbere in 
sxculi amore conspiciunt, dormientes quadam vana 
spei prosperitate illudunt, sicut legitur in Dialogo- 
rum libro cuidam contigisse; qui dum somnia vehe- 
menter attenderet, ei per somnium longa spatia hu- 
jus vit: promissa sunt. Cumque multas pecunias 
pro longioris vitz» stipendiis collegisset, ita repente 
defunctus est, ut intactas omnes relinqueret, et ipse 
secum nihil ex bono opere portaret. Nonnunquam 
etiam Satanas in angelum lucis sese non solum dor- 
miendo, sed etiam vigilando transformat, ut quem- 
libet aliqua erroris fraude decipiat; sicut legitur in 
Collationibus Patrum de quodam sene, qui sedens in 
cella sua et sustinens tentationes, videbat dz:emones 
manifeste, et contemnebat eos. Cum autem diabolus 
videret se vinci a sene, venit et ostendit se ei, di- 
cens : Vis videre Christum? Et respondens senex 
dixit : Anathematizo te, et eum de quo dicis; ego 
autem Christo meo credo dicenti : Si quis vobis 
dixerit : Ecce hic Christus et ecce illic ; nolite credere 
(Matth. xxi, 25). Et dixit diabolus : Ego sum Chri- 
stus. Videns autem senex clausit oculos suos. Et 
dixit ei diabolus : Quare clausisti oculos tnos? Et 
dixit senex : Ego hic Christum nolo videre, sed in 
vita beata. Hzc audiens diabolus discessit ab eo. 


059 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


660 


Hic ergo;patenter obetenditur quantis amachinamen- A eos qui signa et mirabilia fecerunt, sed humiles spi- 


s Dei servos conatur decipere inimicus. llli autem 
qni.awt nullis, vel raris conscii sunt delictis, aut 
nunquam aut raro erroribus fatigantur nocturnis : 
et si ad momentum hujusmodi commoveantur, mox 
tanen vigilantes illusionum vanitates despiciunt 
intentionemgue suam ad Deum convertunt. Interdum 
etiam quzdam arcana ac mystica Dei servi per vi- 
sionem videre solent. E contra vero peccatores qui 
corda sua gravioribus vitiis polluerunt, conscienti:e 
pavore illusi speces tremendae aspiciunt; et quos 
vigilantes diabolus 4raxit ad vitia, dormientes fati- 
gat, nt nunquam eos reguiescere ainat. In oculis au- 
tem geccatorum Aiabelug terribilis est; ip oculis 
autem justorum terror ejus vilis est. Sciendum 


ritu, mansuetos, lugentes et hujuscemodi opera 
exsequentes. Nusquam in signorum opere beatitudo 
ponitur, sed in expletione mandatorum Dei. Vita 
enim bona, atque actus probi , etiam sine signis et 
mirabilibus merentur coronam; iniqua autem con- 
versatio, etiamsi signa et prodigia fecerit, supplicia 
non evadit. Et ideo superflue hxc quxruntur, imo et 
periculose. Per ostentationem vero nihil faciant so- 
litarii. Nam quantum malum sit per ostentationem 
aliquid agere, presens exemplum ostendit, cum sub- 
ditur : Fuit quidam juvenis monachus, qui cum vi- 
disset quosdam senes iter agentes, ostentationis 
causa jussit onagris venire, ut portarent eos, donet 
pervenirent ad se. Illi autem senes indicaverunt hoe 


quippe est quia diverse gunt qualitates somniorum. B.beato Antonio. Et dixit abbas Antonius : Videtar 


Aliquando namque ex ventris plenitudine vel inani- 
tate somnia generantur; aliquando vero ex cogita- 
tione accidunt, sicut scriptum est : Multas curas «e- 
quuntur somnia (Eccl. v, 2). Nam sepe qu» iu die 
cogitamus, in noctibus recognoscimus. Aliquando 
antem ex illusiope Mwamundorum gpirituum oriun- 
tur, dicente Salomone : Multos errare fecerunt som- 
nia et illusiones vacue (Eccl. xxxiv, 2). Aliquando 
quippe ex revelatione;procedpnt, sicut legitur in lege 
de Joseph filio Jacob, qui somnio £retribus przferen- 
dus pradicitur. Yol sicat in. Evangelio de Joseph 
$pouse beate Marit, qui ut. fugeret cum puero iu 
AEgyptum, somnio admonetur. Aliquando nempe ex 
rexelatione simul et cogitatione generantur, dicente 
Pasiele : Za, rez, cogitare copisti in strato (uo quid 
esset. fuiprum poat hac ; et qui revelat sugsteria osten- 
dit sibi que nentura. suut (Dan. 11, 9). Sepe etiam 
demenpes deceptoria fraude multa solent vera pradi- 
eere, ut ad extremum valeant animam ex aliqua 4al- 
sitate decipere vel illaqueare. Sed quamvis nonnulla 
Xera aint somnia, facile tamen non oportet credere 
illa, neforte aliquando ex illusiqne diaboli procedant, 
et suaplieium corda deeipiant, recolentes testimo- 
mium Scripture dicentis : Si dixerint vobis, et ita 
avenerét, nolite crodere (Matth. KXv, 22). Somnia enim 
eimilie gnat auguriis, et qui.eis iotendunf, revera au- 
gurare nosountur. &olitarii eutem interillusiones ac 
revelationes discreta cirenmspeotione discerpent, ut 


sciant quid 6 bono spititu percipiunt, vel quid à malo p 


apivita petiuntur. 
€KPUT LXV. 

U4 .salitarii signa st u&iracula fieri non quersant. 

Bigma igitur e miracenia a solitariis non sunt.que- 
renda, propter ostentationem et vanam gloriam. Nam 
4uisquis signorum et mirabilium indiciis yult pro- 
ieri, non polest probns videri. Quia ipse Dominus et 
Seivator non dixit : Ex signis et mirabilibus cognos- 
cetis e0&, eed ait: Es. (ructibus eorum cognoscetis 
0s (Matth. vi, 20). Neque enim ín die judicii remu- 
neraturum se promittit eos qui signa et prodigia fa- 
tiunt, eed eos qui preceptis suis obediunt, dicens ad 
Q0b : Venite, benadicti Dajris mei, percipite re- 
Sn, etc. (Matth. xav, 54.) Sed et beatos non dicit 


mihi monachus iste similis esse navi omnibus bonis 
oneratz, de.qua incertum est utrum pervenire possil 
ad portam an .non. Et modicam post subito abbas 
Antonius flere coepit, et capillos sibi trahere et lu- 
gere. Quod cum vidissent discipuli ejus, dixerunt : 
Quid ploras, abba? Et respondit: Magna Ecclesix co- 
lumna cecidit modo. Dicebat autem hoc de illo ju- 
vene monacho. Ite, inquit, fratres, ad eum, et videte 
quid agat. Perrexerunt ergo discipuli ejus, et inve- 
nerunt monachum illum sedentem et flentem pecca- 
tum quod fecit. Videns autem discipulos senis, ait 
eis : Dicite seni ut roget. Deum, decem tantum die- 
rum dari mihi inducias. Qui intra quinque dies mor- 
tuus.est. Quapropter caveant ommino solitarii, ut 
nihil per ostentationem faciant. Insuper autem mor- 
bum vanz glorizx fugiant : quz non solum in carna- 
libus vitiis, sed etiam in spiritalibus causis solita- 
rios pulsat; ut qui non valent carnalibus vits de- 
cipi, spiritalibus successibus acrius saucientur. Nam 
quem diabolus sub specie pretiose vestis ac nitidz 
non potest in vanam gloriam immergere, pro squa- 
lida et inculta conatur decipere. Et quem non pe- 
tést per honorem dejicere, per humilitatem supplan- 
tat; et quem .scienti& et elocutiopis ornatu neqnit 
extollere, gravitate tacitumnitatis elidit. Si jejunat 
quis palam, glorie vanitate pulsatur. Si illud causa 
vanz glorig contemnend: contexerit, eodem vitium 
elationis incurrit. Alius enim oratione, alius vigilia- 
rum prolixitate pulsatur. Multi enim vanam gloriam 
fugiendo in ipsam incidunt; et multi in hoc ipse 
cupiunt laudari quod laudes contemnunt ; et mirum 
in modum Jaus, dum vitatur, appetitur. Ideo pul- 
chre sancti Patres nostri naturam morbi hujus in 
modum cp conscribunt, quze uno decoriata te£- 
mine, alio rursum invenitur induta, totiesque repe- 
ritur obtecta quoties fuerit exspoliata. Quapropter 
oportet solitarios, juxta censilium Apostoli (/J Cor. 
Vi, T), per arma justitie a dextris el. sinistris trans- 
ire; per gloriam, et ignohilitatem, per infamiam et 
bonam famam incedere. Et ut per Salomonem dici- 


Aur : INan divertant ad dexteram , negne ad. sinistr-m 


(Prov. wv, 27) ; id est, nec de virtutibus et. dextr.- 
successibus se extollant, nec ad Sinistrum vitiorvin 











661 


CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGUL/E PP. ORIENT. 


002 


tramitera flectantor ; sed medium tenentes ad ipsum À tem perurgebant, jurantes, et dicentes periclitari se- 


Qui via, veritas el vita est, prospero incessu perve- 
hire mereantur. 
"CAPUT LXVIII. 
De trimoda charismatum gratia. 

Usque ad spiritualium narrationem charismatum 
proferendam przcedens disputationis ordo pervenit, 
quam tripartitam esse, majorum traditione perce- 
pimus. Prima siquidem curationym causa ést , cum 
pro merito sanctitatis electos quosque ac justos viros 
signorum gratia comitatur, sicut apostolos multos- 
que sanctorum signa et prodigia secundum auctori- 

fatem Domini fecisse manifestum est, ita dicentis : 
Infirmos curae, mortuos suscitate, leprosos mun- 
date, demopia ejicite : gratis accepistis, gratis date 


ipsos, nisi comprehensum homicidam legibus tra- 
derent. Illé vero cui crimen impingebatur, cum sa- 
cramentis affirmabat conscium se non esse sanguinis 
illius. Ft cum diu hoc certamen haberetur, interro- 
gal sanctus Macarius ubi jaceret ille qui dicebatur 
occisus. Cumque designassent locum, cum omnibus 
qui ad perurgendum hominem venerant, ivit ad se- 
pulcrum, et ibi fixis genibus, invocato nomine Chri- 


Sti, ad eos dixit qui astabant : Nunc Dominus osten- 


det si reus est hic quem perurgetis. Et elevata voce 
defunctum ex nomine clamavit. Qui cum de gepul- 
cro respondisset, ait ei : Per fidem Christi te obte- 
stor, ut dicas si ab eo qui calumniatur pro te occisus 


es? Tum ille de sepulcro elata voce respondit, dicens, 


(Matth. x , 8). Sequada, cum ob gdificationem Ec- B. non se esse ab eo lzsum. Hoc audito cum stupefacti 


clesie, vel eorum qui infirmos suos ingerunt, vel 
eorum qui curandi sunt fidem , sanitatum virtus 
etiam a peccatoribus indignisque procedit. De qui- 
bus Dominus jn Evangelio : Multi, inquit, dicent 
mihi in illa die : Domine, Domine, nonne in nomine 
tuo prophetavimus, daemonia ejecimus, e multas vir- 
tutes fecimus? Et tunc confitebor illis quia non. novi 
- 6s: iscediteu me, operttritiniquttatis (Matth. vni, 22). 
Propter hoc autem et discipulos rgonehat dicens : 
Nolite gaudere quod dewonia vpbis subjecta nt, aed 
quia nomina vestra scripta sunt in celis (Luc. x, 20). 
Tertius curationum modus etiam colludio demonum 
2c factione simulatur : ut dum homo apertis crimi- 
nibus fuerit obligatus, propter admirationem signo- 
rum sanctus ac Dei servus exedatur ; vel cente ut is 
qui curationum dona habere se credit, per super- 
biam cordis elatus gravius elidatur? Inde est quod 
Domitius in Evangelio loquiter : 'Eaeuygont , inquit, 
pseudochristi, et. pseudoprophete ,. et dabunt signa 
magna ei prodigia, ita ut in errorem inducantur , si 
"Reri potest, etiam electi (Marc. xvi, 22). Quaproptet 
nunquam de admiratione signorum, sed de. ornatu 
morum debet apud nos esse quisquam laudabilis. Et 
revera majus miraculum est We propria carne fomi- 
tem eradicare luxurie, quam expellere immundos 
spiritus de Miele corporibus; et magnificentiüs si- 
gnum est virtute patientiz truculentos motus ira- 
cundis coercere quam d:xmobibus imperare ac de 
alienis corporibus infürmitates pellere.: et pracel- 
.sior virtus est anima propriz languorem curare, 
quam corporis alieni. Quanto enim anima sublimior 
carne est, tanto preestantiór ejns et salus egt. Et ma- 
jor merces est peccatorem suscitare de vitiis, quam 
mortuum de sepulcro. Ideeque a sanctis Patribus si- 
£norum opera nequaquam legimns .affectata, sed 
quanquam ea Spiritus sancti gratia possiderent, nun- 
quam exercere voluerünt, nisi forte inevitabilis ne- 
ceseitas illos coarctasset, ut beatum Macarium, qui 
fuit discipulus sancti Antonii. Hunc enim ferurit ali- 
quando cum homicidium in locis vicinis fuisset ad- 
znissum, et $yhocend 'cujdam iyppingwretur crituen 
homicidii, eum qui calumniam patiebatur cottfugisse 
ad ejus cellulam : adfuisse etiam eos qui ünnecep- 


omnes decidissent in terram, rogaverunt pedibus ejus 
advoluti ut. interrogaret eum a quo esset occisus. 
Tunc ille : Hoc, ait, non interrogabo ; sufficit nunc 
mihi ut innocens liberetur, non est meum ut reus 
prudatur. Hzc igitur ejus virtus et gratia, quantum 
in ipso fuit, forte semper lateret, nisi eum necessi- 
tas periclitantis hominis et amor sincerus erga 
Christum hoc exercere miraculum  compulisset. 
Sciendum itague egt quia siqut thesaurus apertus 
cito expenditur, sicet virtus quelibet, cum publicata 
fuerit, exterminabitur; et ut cera solvitur a facie 
3gnis, ita et anima laudibus inaniter exaltata perdit 
virtutum vigorem. Proinde necesse est solitariis, ut 
si eis cujusque conscientia boni operis fuerit, occul- 
" tent illam, et cum etopia fecerint qux Deus preci- 
pit, dicant : Servi inutiles sumus (Luc. xvu, 10). 
Virtutes quoque si forte in se esse senserint, sileant 
et celent; Deus divulgabit opera eorum, et adducet 
ad medium, eur venerit Dominus, qui et illuminabit 
abscondita tenebrarum , et. manifestabit consilia cor- 
dium : et tunc laus erit unicuique a Deo (I Cor. 1v, 5); 
tunc reddet singulis secundum opera sua. 


CAPUT 
ljt solitarii pps etiem ad secularem vitam mi- 
nime redbant ; el de perseverantia boni operis. 


€ontraripm est omnino ecclesiasticis regulis, ut 
solitarii post retrusionem, causa elationis vel nego- 
tiationis, ad szeeulum veluti preda demonum facti in- 
felieiter redeant. Nam quam grave crimen solitarios 


D apostatare, hoc est, a priori proposito recedere, Do- 


minus in Evangelio testatur : Nemo, ait, mittens 
manwm suam in aratro, et vespiciens retro, aptus 
est regno Dei (Luc. ix, 62). Hinc Paulus apostolus 

t : Nemo eiluans Deo implicat se negotiis seculi, 
ut. ei placeat cui se probavit. (11 Tim. .u, 5). Non 
enim liber est a laqueis diaboli, qui se negotiis mundi 
post , fetrusidnem  Yoluetit implicare. Talibus enim 
convenit illa beati Petri vera et multum timenda 
gententia : Melius. enim illis. [uerat viam vite non 
agnoscere, quam post agnitam retrorsum reverti. (II 
Petr. n1, 24). Rt iterum : Canis reversus ad yornitum 


suum , et sus lota. in volutabro luti (Ibid., v. 22). Si 
quis ergo suadente diabolo hec perficere tentaverit , 


665 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


nisi inevitabilis necessitas eum .compulerit, excom- A lubrici sunt exitus vit: hominum, sicut per Sale- 


municetur omnimodis ab episcopo suo, vel a ezeteris 
prelatis, quousque ad prius propositum redeat, quod 
propter Deum primitus elegerat. Non enim quzritur 
in solitariis initium boni operis, sed finis; quia de 
fine suo unusquisque judicabitur, non de vita preter- 
ita, dicente Domino per Prophetam : Qualem te in- 
venero, talem te judicabo (Ezech. vii, 5). Sunt enim, 
quod pejus est, qui bene incipiunt, sed male finiunt 
conversationem, ut Judas, qui bene ccpit, sed male 
finivit : et Paulus male coepit, sed bene finivit. Cc- 
pisse enim multorum est, sed culmen perfectum at- 
tigisse rarorum est. Ideo non insipientibus premium 
promittitur, sed perseverantibus datur, dicente Do- 


mino : Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus . 


monem dicitur : Nescit homo utrum amore an odio 
dignus sit ; sed omnia in. futuro reservantur incerta 
(Eccli. 1x , 1). Ideoque nemo de praeteritis sit secu- 
rus, quia quamvis solitariorum conversatio probalé- 
lis sit, incertum tamen est hominibus quo sint fine 


destinati. Tunc enim felix et beata eorum inchoatio, 


et tunc placet Deo eorum conversatio, dum absque 


ullo erroris titubationisve naufragio ad optatum f 


nem perfectionemque prospero cursu perveniunt. 


Quapropter studeant solitarii hanc Regulam breviter 
de sanctarum floribus Scripturarum collectam, et 


sanctorum Patrum exemplis hinc inde munitam, se- 
dula meditatione perlegere, et per singula verba dis- 


utere, ac memorie commendare, et divina auri- 


erit (Matth. x, xxi et xxiv, 15). Si autem solitarius B liante gratia, juxta vires adimplere, quatenus ad 


aliquis ideo securum se putat de solitaria vita ali- 
quando posse discedere, quod in ipso proposito bene 
cucurrerit, quod ibi multum laboraverit, hic talis 
agit ac si aliquis oneratam mercibus navim a portu 
solvat, et tempestati tradat, et ad scopulos el saxa 
delorqueat. Hic talis videat quam incerti et quam 


eamdem gloriam valeant pervenire quam nec oculus 
vidit, nec auris audivit, nec in cor bominis ascendit, 


quam preparavit Deus diligentibus se (1 Cor. n, 9); 


ipso opitulante qui vivit et regnat Deus per omnia 


szx:cula seculorum. Àmen. 


Explicit Regula Solitariorum. 





(DICIS BEGULARUM PARS TERTIA. 


REGULJE SS. PATRUM AD VIRGINES. 





SANCTI AUGUSTINI 
HIPPONENSIS EPISCOPI - 
EPISTOLA CIX , REGULAM SANCTIMONIALIBUS PRJESCRIPTAM CONTINENS. 
(Vide Patrologie tom. XXXIII, col. 958.) 





SANCTORUM 


CAESARII, AURELIANI , DONATI, 


ARELATENSIS, ITEM ARELATENSIS ET VESONTIONENSIS EPISCOPORUM, 


RAEGUL/E AD VIRGINES. 
(Vide Patrologie tom. LXVII, col. 1103 ; tom. LXVIII, col. 899; tom. LXXXVI4, col. 913.) 





(UIUSDAM PATRIS REGULA AD VIRGINES. 


(Vide Patrologie tom. LXXXVIII, col. 1151.) - 





- SANCTI LEANDRI HISPALENSIS 
REGUEA 
SIVE DE INSTITUTIONE VIRGINUM ET CONTEMPTU MUNDI, AD FLORENTINAM 
SOROREM LIBERA. 


(Vide Patrologie tom. LXXII, col. 811.) 


en 





665 


CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 


666 


n— —— UaMÓ AREE. GEI Eng GUFREEREP cdMP. quD soc 





CODICIS REGULARIUM APPENDIY. 





SANCTORUM PATRUM 


EXHORTATIONES AD MONACHOS ET VIRGINES 
. DE OBSERVANTIA VITJE RELIGIOSE, 
Collecta olim a sancto Benedicto Anianensi. 





OBSERYATIO CRITICA IN APPENDICEM AD CODICEM REGULARUM. 





In hac quidem Appendice continentur insignes quzdam adhortationes SS. Patrum, quz, etiamsi non mo- 
naschorum Regule appellari possint, attamen ad monasticam vitam recte dirigendam omnino pertinent ; 
cuin parzneticam doctrinam utriusque sexus monachis accommodatam complectantur. Hzec adbortationum 
opuscula eruit Holstenius ex duobus vetustis codicibus, in lectissima bibliotheca serenissimx Suecorum re- 
gin: conservatis, cui etiam et hanc Appendicem consecravit. 


Existimat 


oque doctissimus editor, has adhortationes ex sanctis Patribus collectas esse idem opus 


u 
juod sanctus Benedictus Anianus composuit, atque collectioni Regularum monasticarum adjunxit; prout ex 
ita ejusdem sanctissimi abbatis constat, ubi exerte dicitur, illum przter Regularum Codicem alium nihilo- 

minus composuisse librum ex sanctorum doctorum homiliis. Quod sane assertum satis quadrat in hoc prze- 
sens opus ex Patrum variorum opusculis contextam , et partim monachos , partim sanctimoniales apprime 
erudiens, et ideo dignissimum ut Codici Regularum adJungatur; quamvis in ipso mss. codice Coloniensi 
Inventum non fuerit. Nam Codices illi mss. olim pertinebant ad monasterium Floriacense, atque eadem 


manu scripti erant ac ipse Codex Regularum. Adeoque simillimum vero videtur, hzc pia 


uscula ab ipso 


sancto Benedicto Aniano collecta fuisse, atque ipsi codici Regularum assuta ad majorem discipline mana- 
sce perfectionem procurandam. Fatetur quoque Hugo Menardus in suis eruditissimis notis ad Vitam san- 
cussimí hujus abbatis, se reperisse ad calcem vetusti codicis Floriacensis, ex quo eruit Concordiam Regu- 
larum , etiam tale opusculum sed mancum , quod ideo cum ipsa Concordia non edidit, quia in fine deerant 


quaedam folia. Quemadmodum igitur piissimus abbas Anianus ad calcem Concordiz Regularum 


dere 


voluit sententias et testimonia quorumdam sanctorum Patrum, qui non Regulas monasticas scripserunt, 
sed selectam asceticam doctrinam ad evitanda vitia et excolendas virtutes tradiderunt : sic etiam veritati 
consentaneum videtur, quod Codici Regularum monasticarum adjecerit integra opuscula SS. Patrum, ex 


quibus tales sententias 


umpserat. Notum quippe est, Concordiam Regularum solum 


0o continere sele- 


ctas sententias et testimonia ex ipsis Regulis monasticis collecta; pari quoque modo et opusculum illud 
Concordise Codici assutum solummodo comprehendebat farraginem sententiarum excerptam ex his integris 
sermonibus et adhortationibus quz hanc Appendicem apte conficiunt. 





INCIPIT LIBER, | 


SANCTI ATHANASII 


EPISCOPI ALEXANDRLE 
DE OBSERVATIONIBUS MONACHORUM 


Etsi gloriari in Christo licet quod hujusmodi prin- 
cipiis sitis initiati, ut sit inchoatio vestra perfectio, 
et ad veram vivendi frugem gradus interpositos 
pravolantes, apice ipsius culminis occupato, disci- 
pline summam teneatis, ut in votis habere debeat 
imitari quisque vos potius quam posse credat insti- 
fui : mihi tamen hujus licentiam prerogativze pater- 
nus ascripsit affectus, et amplectenda mihi vestre 
expostulationis exactio; qui dum me auditis non so- 
lum libenter, sed etiam avide, impudentem me vestro 
amore fecistis. Precedentes duco, et ultra mensu- 
ram mez possibilitatis extensus quos sequi cupio 
ducere compellor. Pergam igitur per tramitem vitz 
vestra , et quasi qui.primis litterarum imbuatur ele- 
mentis depictis, adumbratas prefigurationibus notas 
stylo imitatore ealcabo, accedentibus ad speranda 
beati instituti premia qux sequenda sunt. 

Primum abstinentiz cura, jejunii patientia, orandi 


assiduitas, legendi, vel si quis adhuc litterarum ex- 
' pers sit, audiendi sit desiderium cum cupiditate di- 
scendi. Hzc enim sunt prima quasi lactentium in Dei 
agnitione crepundia : quibus homo admonitus ortus 
sui, divini tramitis ingredi viam velle incipiat, dum 
posse consuescat. Et quidem ista tradens, non de 
vulgi promiscua fide loquor, quem omnipotentis Dei 
misericordia insinuata confessio, et innocentiz sin- 
gularis instillata doctrina venia sola efficit esse con- 
. tentum. Quanquam Dominus noster, sicut legimus, 
omnes velit salvos fieri, et ad agnitionem veritatis 
' venire : tamen quia preeminentis gratie cuncti ca- 
paces esse non possunt (Non enim omnes qui ex lsrael 
sunt , Ieraelite sunt (Rom. 1x , 6); nam et Ismael a 


consortio fraternz h:xreditatis excluditur, et compu- 
" gnantes Jacob atque Esau unius uteri claustra rupe- 


 yunt), vel contenti puteo aquz viva, nos in holocau- 
$8tum nostri hostiam voluntariz oblationis aptemus, 


661 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


653 


desiderantes escas et parantes ac primatibus preever- 4 cit esse cautelam. Neque enim alias Petrus aposto 


tamus, illis ad mensuram venie hanc sententiam 
largientes : Omnis cregtara Dei bone , et nihil a6- 
jiciendum quod cum gratiarum adione percipitur 
(1 Tim. 1v, 4). Nos ad premium gloriz illo Jabore 
nitentes : Bonum est non manducare carnem , neque 
bibere vinum ( Rom. xiv, 291). Et rursum : Omnis qui 
in agone contepsit ab omnibus se abstiet, et ille qui- 
dem ut corruptibilem coronam accipiat, noe autem in- 
corruptam (I Cor. 1x,25). Abstinentia enim continen- 
tix nutrix est, qua innupta sive nupta facilius passi- 
bilitatis frena patitur, si non deliciarum calcaribus 
incitetur. Quam sic.eos quí ad summa nituntur, vel 
cupio vel mando colere, ne putent in aliis crimen 
esse nupsisse, scientes scriptum emsge : Bonum est 


lus admoneret : Proparati semper estote ad ratio- 
nen roddeyidam ad emnes poscentes vos de verbo fidei 
vesirg a apei vestro (J Petr, gi, 16). Et Apostolus : 
Non cessamus pro vobis orantes, ut impleamini agni- 
tione ejus in omni sapientia et intellectu spiritali (Col. 
1, 9). Et rursus : Verbum Christi habitet in vobis 
abundanter i omgi sapientia (Col. ip, $6). Nam et in 

Veteri Testamento &milem hominibus curam sacre 
preceptionis inculcavit eloquium. Sic enim Da: 
ait : Beatus vir qui non abiit in consilio impioruwn, e 
ín via peccatorum non stetit , et in cathedra. pestilen- 
tie non sedit ; sed in flcge Bomnini voluntas ejus, eii 
lege ejus meditabitur die ac nocte (Psal. s, 4). Etad 
Jesum Nave Dominys Joquitur : Non recedet liber ist 


ttibere ; melius est non nubere (1 Gor. vn , 25). Qui y de manibus tuis, et medituberis in eo die ac nocte (Ja. 


hoc enim illicitum credunt , ipsi premium sui labo- 
ris imminuunt. Illicitis enim cavere, jugum necessi- 
datis est; permissa vincere menus arbitri. Malis 
abstinere, discipline merces est; bona supergredi, 
libertas merit est, non finis imperii. Illud legis in- 
ASuitum est terminis ; hoc gratiz reservatum est 
incrementis. 

Jejuniorum quoque non sit volentibus certa men- 
sura : sed in quantum possibilitas valet, nisu labo- 
rantis extensa ; qux prater Dominicam diem semper 
sint solemnia , gi votiva sunt. His sese Moyses bea- 
tissimus prsaparans affatibus Dei dignus mgessit. Hig 
predictas per Jonam Ninivite míünas in placidam 
rursus flexere.sententiam. His Bethuli» populus As- 
syria obsidione conclusus, et usque ad deditionem 
$ui experta plurima virtute conterritus , üb Holofer- 
nis lumentibus minis constantis manu feminz me- 
ruit vindicari. His Mardochzeus Aman crudelem su- 
perbia praeparato sibimet ligno, acceptze poenze con- 
versione suspendit. His Jesus Salvator noster in 
carne hominis quam aseumpeerat eruditus ,.suadelas 
diaboli tentantis obtudst : qwss etsi aliter potwissot 
expellere, docendos tamen sibi populos veluit hac 
initatione formare. 

Orationibus vero ita frequenter instandum est, ut 
Xix.eas aliquod tempus imterpolet. Scriptum est 
enim.: Orationi instate, vigilantes in ea (Colos. 1v, 8). 
Et iterum : Querite et invenietis ; gulsate et aperietur 
vobis (Matth. yi, 17). Per has amicus dormiens ex- 
citatur; el quamvis omnem familiam sopor altus 
obsederit , depromi tamen sibi. panes ac porrigi im- 
portunus expostulator extorquet. 

Has, si fieri potest, sola legendi intercapedo dis- 
rumpat. Cujus rei cura in canonicis ponenda est 
monimentis : non quod apocrypha debeamus przser- 
tim ignorata damnare; sed quod ad scientiam Dei 
digestam canonis seriem putemus posse sufficere. 
Illa enim si consentiunt, supervacua sunt ; si dissen- 
tiunt, vitanda sunt. Sine legendi autem studio nemo 
ad Deum valebit esse intentus. Primum, quod hu- 
, jusmodi opera ab aliis actibus caducz occupationis 
abdueunt :el diversorum exemplorum insinuata 
cognitio vel bonorum appeteptiam , vel malornm fa- 


1, 8). His quoque se negotiis malarum cogitationum hr 
brica frequenter interserunt; et quamvis ipsa sedo 
Jitas animum ad Deum praestet intentum, efficit tx 
men in sese mordax sxculi eura sollicitum. Quod s 
hzc frequenter e£ importune patitur religioso labori 
deditus, numquam profecto illis carebit otiosus. 
Nunc quoniam studierem membra digessimus, mo- 
rum augmenta eumulemus. lllud autem non extra 
commonitlionem puto, nt sit victus facilis, vilisque 
vestitus : eum et hsc tegendi eorperis gratia reperta 
sint, nori ornandi; et illà sustinende animae potius 
quam obruende. His igitur que supra ostendimus 
actibus amoancipates omne odium deponat inimid. 
Nec hoc tantum fine contentus, simultates amore 


Ü commutei; iram patientie temperet freno; avari- 


fiam abstinentixz vincat ismaperio; ac precapue lin- 
guam custodia taciturnitatis obsepiat ; ne in litigium 
contentiosa fervescat; ne in maledictum procàx in- 
currat; ne in obtrectationem imalediéclà sefpát; ne ia 
jurationem facilis prolabatur ; ne in mendacium ficta 
dissimulet; ne ip cireumyventione astuta calleat : ne 
in elatíone &uporba $jactelur; sedulo servans tem- 
pus tacendi et tempus loquendi , omne otiosum vet- 
bum obnoxium sciat esse rationi. Nam ideo et David 
beatissimus ori suo custodiam deposcit : et condien- 
dum sale sermonem beati Pauli pagina sacra const 
tuit et nullum indomabile membrum esse quam liz- 
guam testilica Jacobi precepta signarunt. 

Sit igitur qui hujusmodi viam scandit, tacitw, 
mitis, benignus; et quia charitatis insolubilis new: 
habetur, abjiciendus in studio parili semper alum 
judicans potiorem. Hec enim freno astringit imc- 
diam, quam vicine sibi elationis sepius incitata 


judicio, dum gratias referendi sibi honoris appetit, 


notam miseri livoris incurrit. Nec premium a Ive 
unusquisque percipit, si ab hominibus id requirit. 
Deus enim superbis resistit, humilibus autem dat. gre- 
tiam (Jacob. 1v, 6); qui cum de hujusmodi stadio di- 
scipulos erudiret, ipsum pronuntiat maximum, q-i 
minimus velit esse cunctórum. Esto, ab afiquihe: 
frater tuus propensius honoretur, nec illos minus 
amicas habeas, nec huric dmulurh prelate venera- 
tionis attendas. Quiniifto judica circa te augmentum 





069 


CODEX REGULARUM APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 


6107 


illiss honoris accrescere, sciens scriptum : Si enim A sumpsi. Nam sic ait Apostolus : Zelans vos zelo, de- 


glorificatur unum membrum, congaudent omnia mem- 
bra; vos autem estis corpus Christi et membra (I Cor. 
xvi). Nam quicunque aliquem vestrum diligit,omnem 
dignitatem Deo, in quem vos coitis, ascribit. In hoc 
mite sileptium.placet ; in hoc affabilitas blanda dili- 
gitur : hunc rudis et innata simplicitas, hunc scien- 
tia erudita commendat : hujus in jejunii jugitate 
patientia, bujus in abstinentizx virtute contemptus, 
bujus in lectionis assiduitate sedulitas pro divinorum 
inunerum diversitate laudatur. Hec autem, sicut 
scriptum egt, aperatur unus atque idem spiritus divi- 
dens singulis prout vult. Sicut enim. corpus unum 
membra habet multa, omnia .autem membra de cor- 
pore uno cum sint multa, corpus upum sunt : ita el 


spondi vos uni viro virginem castam exhibere Christo 
(II Cor. x1, 2). Sciens scriptum esse : Non ponatis - 
offensionem vel scandalum fratri (Rom. xi, 15). Et 
iterum : Sine offensione estote Judeis et gentibus , et 
Ecclesie Dei (I Cor. xui, 52). Et iterum : Non bla- 
sphemetur bonum nostrum ( Rom. xiv, 16). Et ite- 
rum : Ut quid libertas nostra judicetur ab infideli 
conscientia (I Cor. x, 29)? Et iterum : Omnia autem 
vestra honesta fiant (I Cor. xiv, A0). Et iterum : 
Commendantes nosmetipsos in. omnem. conscientiam 
hominum coram Deo (II .Cor. 1v, 2). Et iterum : 
Provideamus bona nom solum coram Deo , sed etiam 
coram hominibus ( Rom. xui, 11). Et iterum : Ut is 
qui ex adverso est confundatur, nihil habens de nobis 


Christus. Omnes enim nos in unum corpus baptizati B dicere mali (Tit. ni, 8). 


sumus (1 Cor. 1n, 10, 8). Singuli vobis potestis om- 
nium bonorum summam prasumere, si nullus se in- 
cipiat in eo quod alteri pr:ecellit efferre. Sed cum 
vos invicem nexu astricte .charitatis arctabitis, tunc 
eos qui foris sunt, et in szculari adhuc actu mun- 
dialibus vinculis eolligantur, nolite attentioris vitse 
austeritate damnare, scientes scriptum : Nolo judi- 
cetis , ne judicemini (Matth. vu, 4). Et iterum : Tu 
quis es qui judicas alienum servum ? Domino suo stat 
aut cadit. Potens est enim statuere illum Deus (Rom. 
xiv, 4). Magis benignis adhortationibus, et illiciente 
blandimento via veritatis ostensa nubem erroris 
aperite ; ut non trahi incipiat wntsquisque, sed sequi 
pedetentim. Semper duriora flectenda sunt, ne viri- 
bus inclinata curvatio, priusquam in circulum veniat 


fatiscens frágmen offendat. Hic enim ssepius scan- 


dala vulgi gignuntur, dum ad religionis jugum cen- 
SOorium arrogatur imperium. "Vita nostra jubeat, 
lingua persuadeat ; quia plus auctorítatis gestat exem- 
plui, et ingerit appetentiam sui morum lenis forma- 
tio. In omni igitur actu vestro quasi speculo relucente 
fulgete, ubique circumsepti, ubique solliciti ; ne quid 
livor inveniat, ne quid rumor falsus infligat. 
Feminas probatas et religionis studio deditas cum 
Xuensura venerationis honoráte : ut nec austeritas 
inhumana, nec sedulitas sit remissa. Accessus ad vos 
invicem vester non ingestus sit, sed innatus; quem 
c2usa fecerit; non quem supervacuitas relaxarit. 
Plures audite cum pluribus : aut si quando alterius 
sexus frequentia deerit, vel annorum cujusdam pro- 
bata gravitas, vel celebritas loci, vel ratio temporis 
id honestet, quia precipue vobis ztas, hora, solitudo 
vitanda sunt. Non quod mihi fas sit de his, qui vere 
semel devota Deo pectora dicaverunt secus zstimare 
aliquid; sed ut ex abundanti sic vitetis omne, quod 
fingi potest, tanquam possit et credi. Caveamus ne 
in nullo fame nostr: vulnere serpat nata ab occa- 
sione suspicio. Ipsa famz semina priusquam lingyig 
nutriantur intereant. Non tantum vobis fides facti, 
sed possibilitas etiam releganda mendacii. Beata 
enim vita est et preclara, de qua nil licet falsitati. 
Nec enim ego hoc judicium meum austerus censor 


Neque me preterit sscularis livoris invidia in ob- 
trectationem semper religionis ardere, et mordacem 
malignis rumoribus dentem impressum dicacitatis 
infigere. Utatur eua mundus natura, dum nihil in 
nostra inveniat disciplina. Falsitag-ex more jactetur, 
dum ne verisimile quidem possit esse quod dicitur. 
Nemo ideo debet contemnere vulnus infamiz, quia 
semper consueverit rumor simulare : sed ideo inten- 
tius precavere, quod soleat etiam ficta componere. 
Nemo ab obtrectationis metu redditur obtrectandi 
solemnitate securus; meque est negligentix& causa 
sollicitudinis continuata materia. Sit igitur pudoris 
c veréeundio vestre tuta et-eircumspecta custodia. 
JNecessarius e domo et rarus egressus, quem aut re- 
ligionis ratio extulerit, aut ad substantiam victus 
causa exercendi operis ordinari; a muneribus cun. 
ctis nisi qux ad quotidianum cibum annuumque ve- 
stitum suppelant, abstinentes; scientes scriptum 
esse : Habentes autem alimenta et quibus tegamur , his 
contenti simus (1 Tim. vi, 8). Et iterum : Ut honeste 
ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid de- 
sideretis (I Thes. iv, 12). Ne quidem prabendz elee- 
mosyn: gratia ultra supradictos victus ab ullo quip- 
piam presumatis; scientes scriptum : Si enim vo- 
luntas prompta est, secundum id quod habet acceptum 
est, non secundum id quod non habet (II Cor. viu, 
22). Sic illa evangelici sermonis divina sententia 
anum pauperem, inter larga locupletum munera ge- 
mina tantum zra mittentem, magnifica accepta lar- 
gitione ditavit. Quia non potest parum esse quod 
totum est; neque quisquam amplius dedit, quam qui 
sibi nihil reservavit. Hxc si qui preter vos nimium 
videbuntur astricta, qui Dei claustra pulsare tenta- 
verit, prout ratio sua tulerit, relaxabit : ne quis forte 
aut connexus sit conjuge, aut liberis impeditus. Ha- 
bet preter hzc arcja substantia plura qux? sequan- 
tur. Neque se repulsum credat, sed aditu alterius 
vocationis admissum, sicut scriptum est : Unusquis- 
que in qua vocatione vocatus est, in ea permaneal 
(I Cor. vi, 20). Non tamen propensiorem curam pa- 
trimonio quam religioni in caducis magis occupatus 
intendat, agnoscens scriptum esse : Et .possidentes 


arrippi; sed «coeleste imperium Anpnitor blandus as- — fanguam non possidentes (1.Cor. &u, 50). Si qquem ta- 


en 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


- 7&8 


672 


men posteritatis compede felicior natura si intelliga- A animi, quamvis angusta pro humani generis varie- 


tur absolverit, causam harendi in mundo, nisi igna- 
' rus est Dei munerum, non habebit. Cur enim vivendi 
voluntate non solvat, quod moriendi lege rumpen- 
dum est ; faciens de sorte mercedem, ut de necessi- 
tate virtutem augeat? Quinimo qui in sua re fami- 
liari de parvis magna, de vilibus pretiosa, zeterna 
facit de cadueis ; solus est cum pervenerit, ut sem- 
. piternus patrimonii sui possit esse possessor. Si ava- 
rus non est, debet terminanda contemnere ; si ayarus 
est, debet desiderare perpetua, sciens scriptum esse : 
Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi tinea 
et rubigo exterminant , et ubi fures effodiunt et fu- 
rantur. Thesaurizate autem. vobis thesauros in colo, 
ubi neque tinea , neque &rugo exterminant , ubi fures 
non e[fodiunt nec furantur (Matth. v1, 19). 

Hoc ei qui non caret filiis hortamentum est; qui 
caret, imperium. Ista vos cuncta congrua tempori- 
bus, apta personis , referta exemplis, condita blan- 
ditiis, hortamento mites ingerite : facilius potest per- 
suadere qui facit. Neque enim aliquo horum ómnium 
fructu invidi estis cujusquam zstimatione fraudandi. 
Erat vobis certe corpus firmum, atas integra, rudes 


tate substantia : patebat vel negotiandi usus , vcl 
studium militandi : diversx artes, et innumera in 
actibus mundi augendz facultatis officia. Postremo 
non deerat vel pauper uxor, qus vivendi pararet 
voluptatem, et insita humanis sensibus pignorum 
blandimenta. Qu: vos omnia quidem corpore et ca- 
stis sensibus respuentes, divine sententize formam 
religiosis actibus custoditis , dicente Scriptura : 
Quicunque plus me fecerit domum , aut uxorem, aut 
filios, non est me dignus (Matth. x, 37). Vestra igitur 
intuentes exempla , nec illii de meritorum summa 
angusta sui zstimatione desperent, qui substantia 
parili ad studium vitz hujus advenerit. In hoc ergo, 
filii charissimi, vivendi tramite constituti , vacate ct 


B videte quoniam suavis est Dominus (Psal. xxv, 9). 


Dies noctesque lectionibus atque orationibus du- 
Cite; el mei semper, quem in opere et scientia abor- 
tivum omnium sacerdotum praceptorem tanti vobis 
habuistis eligere, mementote. Vigilate, state in fide, 
confortamini, omnia vestra in charitate fiant, et Deus 
pacis erit vobiscum (I Cor. xvi, 12). 





! | EJUSDEM $S. 


ATHANASII 


EXHORTATIO AD SPONSAM CHRISTI. 





Quantam in celestibus beatitudinem virginitas C; illud Apostoli : Qui autem adheret Domino unus spi- 


sancta possideat, pr:wter Scripturarum testimonia, 
Ecclesiz etiam consuetudine edocemur : quia disci- 
inus peculiare illi subsistere meritum, cujus specia- 
lis est consecratio. Nam cum universa turba cre- 
dentiuin paria gratix: dona percipiat, et eisdem om- 
nes sacramentorum benedictionibus glorientur , istze 
proprium aliquid prx czsteris babent, cum de illo 
sancto et immaculato Ecclesie grege, quasi san- 
ctiores purioresque hostiz pro voluntatis suze meri- 
tis a sancto Spiritu eliguntur, et per summum sa- 
eerdotem Dei offeruntur altario. Digna revera Do- 
mino hostia tam pretiosi animalis oblatio, et nulla 
magis ei quam imaginis suz hostia placitura. De 


ritus est (I Cor. vi, AT). 

Grande est et immortale, et pene ultra. natnram 
corpoream, sopire luxuriam et concupiscentiz flam- 
mam adolescentis facibus accensam animi virtute 
restringere, et spiritali conatu vim genuinze obleeta- 
tionis excludere, vivere contra humani generis mo- 
rem, despicere solatia conjugum , dulcedinem con- 
temnere liberorum, et quecunque presentis vite 
esse commoda possunt, pro nihilo spe futura beati- 
tudinis computare. Magna hzc, ut dixi , et admira- 
bilis virtus est, et non immerito pro magnitudine 
laboris sui ingenti »pr::mio destinata. Dabo, inquit 
Dominus , spadonibus meis in domo mea, et in mure 


ejusmodi enim Apostolum precipue dixisse reor. : D meo locum nominatum meliorem a filiis et fliabus 


Obsecro autem. vos, fratres , per misericordiam Dei, 
ut ezllibeatis corporavestra hostiam viventem, sanctam, 
Deo placentem (Rom. xu, 1). Possidet ergo virginitas 
et quod alii habent, et quod alii non habent : dum 
et communem et peculiarem obtinet gratiam, et 
proprio, ut ila dixerim, consecrationis privilegio 
gaudet. Nam et Christi sponsas virgines dicere ec- 
clesiastica nobis permittit auctoritas; dum in spon- 
sarum modum quas consecrat Domino velat : osten- 
dens eas vel maxime habituras spiritale connubium, 
quz subterfugerint carnale consortium. Et digne 
Deo per matrimonii comparationem spiritualiter 
copulantur, qu: ejus dilectionis causa humana con- 
rubia spreverunt. In. his quam maxime impletur 


Israel, nomen cternum dabo eis, quod non deficiet 
Isai. vvi, 4). De quibus spadonibus Dominus in Evan- 
gelio repetit dicens : Sunt enim spadones qui seipsos 
castraverunt propter regnum celorum (Matth. xix, 49). 
Magnus quidem est pudicitix labor, sed majus prae- 
mium : temporalis custodia, sed remuneratio aeter- 
na. De his enim et beatus Joannes apostolus loqui- 
tur, quod sequuntur Agnum quocunque ierit (Apoc. 
xiv, 4). Quod ita intelligendum puta , nullum eis 
locum in celesti aula claudendum, et cuncta eis 
divinarum mansionum habitacula reseranda. 

' Sed ut illustrius virginitatis meritum clareat, et 
quam Deo digna sit manifestius possit intelligi , illud 
cogitetur, quod Dominus et Salvator noster Deus, 


* 








015 


CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 


674, 


cum propter bumani generis salutem hominem di- A De virginibus autem praeceptum Domim non habeo, 


gnaretur assumere, non alium quam virginalem ele- 
gerit uterum. Et ut hujusmodi plurimum sibi placere 
monstraret, et pudicitie bonum utrique sexui inti- 
maret, virginem habuit matrem virgo mansurus ; in 
se viris, et in matre feminis prebuit virginitatis 
exemplum : quo demonstraretur in utroque sexu 
beatam integritatem divinitatis haberi, et plenitudi- 
nem meruisse ; dum totum in matre fuit, quidquid 
habebatur in filio. Sed quid ego satago excellens ac 
sublime pudicitize meritum revelare, et glorios:e vir- 
ginitatis bonum ostendere ; cum de hac re plerosque 
perorasse non nesciam , et ejus beatitudinem mani- 
festissimis rationibus comprobasse, et nulli sapienti 
venire in dubium posse, eam rem majori$ esse me- 


consilium autem do (I Cor. vni, 25). Cum ergo obti- 
nende virginitatis consilium dat, non preceptum 
statuit; supra mandatum vel preceptum eam esse 
professus est. Quicunque ergo virginitatem servant 
magis quam przceptum est faciunt. Tunc enim pro- 
derit amplius fecisse quam jussum est, si quod jus- 
sum est facias. Cupiens divinum implere consilium, 
ante omnia: serva mandatum : volens virginitatis 
premium consequi, vitx amplectere merita, ut tua 
remunerari castitas possit : nam ut vitam prestat 
remuneratio mandatorum; ita!e contrario eorum 
generat przvaricatio mortem. Et qui per prevari- 
cationem in mortem fuerit deputatus, virginitatis 
coronam sperare non poterit ; neque pudicitiz? prz- 


riti quze sit amplioris laboris? Quisquis enim pudi- B mium exspectare constitutus in pena. 


citiam aut nullius przmii, aut parvi existimat, cer- 
tum est illum aut ignorare, aut non voluntariam 
ferre laborem. Unde illi semper castitati derogant, 
qui eam aut non habent, aut habere coguntur in- 
viti. 

Nane ítaque quonam paucis licet, tam laborem 
quam meritum integritatis ostendimus ; ne res, quz 
grandi virtute constat, et ingenti premio destinatur, 
carere fructu suo possit, diligentius excubandum 
est. Quanto enim qusxcunque species pretiosior fue- 
rit, tanto majori sollicitudine custoditur. Et quoniam 
multe sunt qu» bono proprio carent, nisi aliarum 


rerum juventur auxilio; ut est mellis species, quz... 
nisi cerarum custodia et favorum cellulis conserve- . 
tur, et (ut verius dixerim) nutriatur, naturalem gra- C 


tiam perdit, et subsistere per se ipsam non potest. 
Sicut et vini species, quod nisi boni odoris vas sit, 
et reparatis crebrius picibus foveatur, genuine vim 
suavitatis amittit. Attentius ergo providendum est, 
ne forte et virginitati alia sint necessaria, sine quibus 
nequaquam fructum afferre sufficiat ; et tantus nihil 
proderit labor, dum vane prodesse creditur, quod 
absque rebus necessariis possidetur. Nisi enim fal- 
lor, ob coelestis regni prxiemium pudicitie servatur 
integritas, quod sine :ternz vit:e merito neminem: 
consequi posse satis certum est. /Eternam vero vi- 
tam non nisi per omnem divinorum prsceptorum. 
custodiam promereri posse Scriptura testatur di- 
cens : Si vis ad vitam venire, serva mandata (Matth. 
xix, 17). Vitam ergo non habet, nisi qui cuncta legis 
mandata servaverit : et qui vitam non habuerit, cc- 
lestis regni non potest esse possessor, in quo non 
mortui, sed vivi quique regnabunt. Nihil ergo virgi- 
aítas sola proficiet, qux coelestis regni gloriam spe- 
rat; nisi et illud habuerit, cui perpetua vita pro- 
cuittitur, per quam celestis regni premium possi- 
detur. Ánte ergo omnia pudicitiam integritatemque 
servantibus, et ejus remunerationem a Dei :xquitate 
sperantibus mandatorum sunt custodienda praecepta ; 
ne glorioge castitatis et continenti: labor in irritum 
deducatur. 

Supra mandattm vel prxceptum esse virginitatein 
sapiens et legens nullas ignorat , Apostolo dicente : 


Tres enim species sunt, per quas coelestis regni 
possessio introitur. Prima est pudicitia; secunda 
mundi contemptus ; tertia vero justitia : qua ut con- 
nex plurimum se possidentibus prestant, ita di- 
vise prodesse difficile possunt : dum unaquzque 
earum non propter se tantum; sed propter aliam 
efflagitatur. In primis ergo ,qusritur pudicitia, ut 
facilius subsequatur mundi contemptus : quia ab 
illis mundus contemni levius potest, qui matrimonii 
nexibus non tenentur. Mundi vero contemptus expo- 
scitur, ut justitia conservetur; quam implere diffl- 
cile possunt, qui secularium bofiorum et mundana- 
rum voluptatum negotiis implicantur. Quisquis ergo 
possidet primam speciem pudicitie, et secundam, 
qu: est mundi contemptus , non obtinet, pene sine 
causa possidet primam, quando secundam non ha- 
bet, propter quam prima quzsita est. Et si primam 
et secundam habeat, cui tertia, qu:e est justitia, de- 
sit, frustra laborat : quoniam superiores dua» pro- 
pter justitiam precipue requiruntur. Quid enim 
prodest propter mundi contemptum pudicitiam ha- 
bere, et propter quod eam habeas non habere? Vel 
cur res mundi coptemnas, si justitiam, propter quam 
pudicitiam et mundi contemptum habere te conve- 
nit, non custodias? Quia ut prima species propter 
secundam est , ita prima et secunda propter tertiam : 
qus si non fuerit, nec prima nec secunda proficiet. 

Dicis forsitan, Doce ergo me quid sit justitia ; ut 
eam si cognoverim, facilius implere sufficiam. Dicam 
breviter ut valeo, et verborum utar simplicitate com- 
munium : quia causa de qua agimus talis est, quze 
dissertioribus facundia: sermonibus nequaquam de- 
bet obscurari, sed' simplicioribus eloquentiz narra- 
tionibus pandi : res enim in commune necessaria 
communi debet sermone monstrari. Justitia ergo 
non est aliud quam non peccare. Non peccare autem 
est legis pre:cepta servare. Proceptorum autem ob- 
servatio duplici genere custoditur : ut nihil eorum 
qui prohibentur facias, et cuncta quz jubentur 
implere contendas. Hoc est quod dicit : Recede a 
malo, et fac bonum (Psal. xxxn, 15). Nolo enim pu- 
tes in hoc constare justitiam , ut malum non facias ; 
cum et bonum non facere malum sit; et in utroque 


* 


U15 


&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 16 


legis preevaricatio committatur. Quoniam qui dixit : A cidit? An grande illum commisisse crimen putas, unde 


Recede a malo, et ipso dixit, Fac bogum. Si a malo 
recesseris, et non feceris bonum, transgressor es 
legis; qux non tantum in malorum aotuum abomi- 
batione, sed et in benorum operum perfectione 
completur. Neque enim hoc solum tibi przcipitur, 
ul vestitum suis non spolies indumentis, sedet ut spo- 
liatum operias tuis : neque ut habenti panem non 
auferas suum, sed ut non habenti tuum libenter im- 
pertias : neque solum ut pauperem suo non pellas 
hospitio, sed ut. pulsum et non babentem recipias 
tuo. Praeceptum enim nobis est, Flere cum flentibus 
(Rom. xn, 15). Quomodo cum illis flemus, si in nullo 
eorum necessitatibus participamus , nec aliquod eis 
in his propter quae lacrymantur causis praebens 


merito. poena damnatus sit aeriori? Videmus ergo 
quid fecerit contra mandatum. De fructu arboris 
edit. Quid ergo? Propter arboris fructum Deus ho- 
minem morte mulctavit? Non propter arboms fru. 
ctum, sed propter mandati contemptum. Ergo nou 
agitur de qualitate peccati, 'sed de transgressione 
mandati. Et qui dixit Adze, ut de arboris fructu non 
ederet, ipse tibi precepit ut non maledicas, uon 
mentiaris; non detrabas; non detrabentem auscuL 
tes; ut omnino non jures; ul. nop concupiscas ; non 
invideas; non sis tepidus; non si& avarus; uk nulli 
malum pro malo reddas; ut inimicos. tios diligas; 
ut maledicentibus benedicas ; ut pro calumniatoribus 


, et pro persecutoribus tuis ores; ut percutenti ma- 


auxilium ? Neque enim fletum nostrorum Deus in- B xillam alteram prabeas; ut in judicio saoulari nen 


fructgosum quzxrit humorem: sed quia lacrymm 
doloris indicium sunt , vult te ita alterius angustias 
sentire ut tuas; et quomodo tibi in tali tribulatione 
sj esses subveniri cuperes, ita alteri subvenias pro- 
pter illud : Quecunque vultis ut faciant vobis homi- 
nes bona, ita et vos (acite illis similiter (Matth. vtt, 
M). Nam cum ílente flere, et nihil, cum possis, 
flenti conferre, subsannationis non pietatis indicium 
est. Denique Salvator noster cum Maria et Martba 
Lazari sororibus flevit, e£ immense misericordi 
affectum lacrymarum contestaüóone monstravit, ei 
vere pietatis indicia mox opera subsecuta sunt, 
cunrsuscitatus Lazarus , cujus causa fundebantur, 
sororibus redditur (Joan. x1). Hoc fnit pie-cum flen- 
übus flere, occasionem fletus auferre. Sed quasi 
potens , inquies, fecit. Verum nec tibi impossibile 
aliquid imperatur. Implevit omnia qui quod potuit 
fecit. 

Sed, ut dicere coeperamus, non sufficit Christiano 
a malis se abstinere, nisi etiam bonorum operum 
offüeia perfecerit. Quod illo vel maxime testimonio 
comprobatur, qued comminatur Dominus terni 
ignis reos fore, qui quamvis mali nihil gesserint, 
non fecerint omne quod bonum est, dicens : Tunc 
dicet rex his qui ad sinistram sunt ; Discedite a me, 
maledicli, in ignem eternum, quem praparavit Pater 
meus diabolo et angelis ejus : esurivi enim, et mon 
dedistis mihi manducare, etc. (Mauh. xxv, 41). Non 
dixit : Discedite a me, maledicti , quia homicidium, 
quia adulterium, aut quia furta fecistis : non enim 
quia malum fecissent ; sed quia bonum non fecerant, 
condemnantur et ztern» gebennz supplieiis addi- 
«untur : nec quia qui prohibita sunt. admisissent ; 
Sed quia quz: przecepta erant implere noluere. Unde 
advertendum, est quam spem habere possint, qui 
adhuc aliquid éorum faciunt, qux prohibentur ; cum 
eiiam rei sunt, qui non fecerunt quz jubentur. Nolo 
enim tibi in hoc blandiaris, si aliqua non. feceris, 
quia aliqua feceris; cum. scriptum est : Qui univer- 
sum legem servaverit, offendat autem in uno , factus est 
omnium reus (Jac. 1,10). Adam enim semel peccavit, 
et mortuus est; et tu te vivere existimas illud szxpe 
committens quod alium dum seniel perpetrasset oc- 


litiges; ut si quis tua auferre voluerit, grataniet 
amittas ; ut nee iracundie, nec zeli; neo livorís ma- 
lum intra pectus admittas; ut crimen avaritiz fu- 
gias; ut omnis superbiz ac Jactantiz? malum caveas, 
et humilis ac mitis Cbristi vivas exemplo : malerum 
consortia in tanium vitans; ut cuse fornicatoribus, 
aut avaris, aut maledicenübus; aut invidizs, aut de- 
tractoribus , aut ebriosis, aut rapacibus, nec eibum 
capias. Quem si in aliquo contempseris, sà pepercit 
A dze, parcet et tibi. Imo illi magis parcendama fuerat, 
qui adhuc rudis et Rovellus erat, et nullius anie 
peccantis eí propter peccatuim suum morieátis re- 
trabebatur exemplo : tibi vero post tanta documenta, 


. post legem , quo modo indulgere possit ignoro. 


Àn übi de virginitatis prerogativa blaudiris? Me- 
mento. Adam et Evam virgines dehquisse, nec inte- 
grüalem corporis profuisse peecanwbus, Virgo quz 
peccat, Evae non Maris comparanda est. Non neza- 
mus in prasebti tempore péosniteülze remedium; 
sed hortamur magis premiur sperare debere, quam 
veniam. 'Tarpe est enim illis delicti indulgemtiam 
postulare, qu:£ palmam virginitatis exspectant ; et il- 
licitum aliquid incurrere, quz se etia. a licitis ca- 
suravere. Licitum quippe est inatr&mónii inire coa- 
sortium. Et ut laudandee sunt, quze propter Christi 
amorem et celestis regni gloriam copulam contem- 
pserint nuptiarum; ita damnande non sunt, qus 
propter iunocentie voluptatem, nondum Deo devote 
remedio apostolico abutudtur. Ergo, ut diximus, 
qu: consubia deserunt, non illicita, sed licita sper- 
nunt. Ejusmodi autem si jerent; s maledicant; si 
deirahant; si detrahentes patiantur audtre ; si ma- 
lum pro malo reddant; si cupiditatis in alienis, aet 
avaritiee in propriis orimen incurrant; si zeli aut BK- 
voris venena possideant; si oonüra iggalia et' apo- 
stolica instituta indecens aliquid aut loquantur aut 
cogitent ; si in carne plaoendi studio compte et or- 
nate procedant; si aliqua quz, ut assolet, illicita 
gunt faciant, quid proderit ejs sprevisse quod licuit, 
et exercere quod non licet? Si vis prodesse tibi quod 
licitum contempsisti, vide ne quid eorum qux non 
licent facias. Stultum enim est timuisse quod minus 
est, et non timere quod inajus est : aut ab his nom 











e 


CODEX REGULARUM. APPENDD?. PXAOR?. Ab MONACH. ET VIRG. 


618 


vitari qai& puolibenter, sí subterfugerint quie con- Á ts? Unde quieso te, virgo, neque in. sola tibi pudi- 


ceduntur. Bicitesim Apostolus : Innupta cogitat que 
Dominé sun?, quómodo placeat Beo, «t sit sancta cor- 
pore ot. spiritu. Quo autem nupta est, cogitat que 
sunt hujus mundt, quomodo placeat viro (1 Cor. vn, 
9A) Nuptum: fÉlacere viro asserit, cogitando quas 
mundi sunt : innuptam vero Deo, eo quod nulla cura 
illi sit seculi. Dicat ergo mihi qux» virum non habet, 
et tamen qu: sunt mundt cogitat, cui placere desi- 
derat? Nonne incipiet illi nupta prxponi? quia illa 
cogitando qux mundt sunt, complacet vel marito : 
ista vero non marito, qu:x non habet, potest placere, 
nec Beo. 

Sed nec itlud silentio praeterire nos convenit, quod 
dixit: Fnnupta. cogitat que Domini sunt, quomodo 


éitía blandíaris ; ne i unius membrT integritate con- 
fidas : sed secundum Apostolum soli Deo conserva 
corporis sanctitatem. Munda ab omni inquinamento 
caput : quia crimen est illud post chrismatis sancti- 
flcationem, aut croci, aut alterius cujuslibet pigmenti 
fuco vel pulvere sordidari; aut auro vel gemmis cu- 
juscunque terrenz speciei comi : quod jam coelestis 


ornatus splendore refulget. Grandis quippe divinz 


gratie contumelia est : mundani ef secularis orna- 
menti prelatio. Munda írontem, ut humana non 
divina opera erubescat, et illam confusionem reci- 
píat, qux non peccatum, sed Dei gloriam parit, 
Seriptura dicente : Est confusio adducens veccatum : 
et est con[usto adducens gloriam (Eccl. 1v, 295). Munda 


placeat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu (J Cor. B collum, ut non aurea reticula capillus portet, et 


vii, 34). Quse sunt ergo Domini dicat Apostolus. 
QuactRque sunt sancta, quecunque justa, quecunque 
amabilia, quecunque bon& [ame. Si qua virtus, si 
qua laus discipline (Philip. rv, 8). Ista sunt Domini, 
qua sanct , et verz, eL apostolicze virgines die no- 
ctuque sine uMo temporis intervallo meditantur et 
cogitant. Domini est regnum ecelorum, Domihi est 
resurrectio mortuorum ; Domini immortalitas; in- 
corriplio Domini est; splendor solis, qui sanctis 
promittitur, Domini est, sicut in Evangelio scriptum 
est : Tunc justi fulgebunt. sicut sol in regno Patris 
eorum (Matth. xm, 45). Domini suntpluressanctorur 
in ecelestibus mansiones ; Domini est früctus tricesi- 
mus, et sexagésimus atque centesimus. Pec cogi- 
tant, et quibus posstmt operibus promereri, qus 
Domini sunt cogitant. Domini ést etiam lex Novi et 
Veteris "Testamenti, in quibns oris ejus eloquia san- 
cta refulgent; quz si qu:e virgines sine intermis- 
sione meditantur, qux Pomíni sunt cogitant; et 
completur in eis illud propheticum : Fundamenta 
«terna super petram solidam : et mandata Domini in 
corde mulieris sancte (Eccles. xxvi, 94). Sequitur : 
quomodo placeat Deo ; Deo, inquam, non hominibus : 
ut sit sancta corpore et. spiritu (1. Cor. vu, 54). Non 
dixit, Ut sit sancta membro aut corpore tantum ; 
sed, ut sif sameta corpore et spiritu. Membrum enim 
una corporis pars est, corpus vero omnium compago 
meinbrorum est. Cum ergo dicit, ut. sit sancta cor- 
pore, ex omnibus membris eam. sanctificari debere 
testatur. (uia non proderit czterorum sanctificatio 
merinbrorum, si inveniatur vel in uno corruptio. Et 
jam non erit sanct corpore, quod ex omnibus con- 
stat membris, quà: vel' unius fuerit coinquinatione 
polluta. 

Sed ut quod dico manifestius et lucidtus flat; esto, 
sitquacunque ómnium membroruni sanctificatione 
purgata, et lingua tantummodo peccet, qua aut 
blasphemet, aut faisum testimonium dicat; nunquid 
Jiberabunt omnia membra unum? an propter unum 
ju dicabuntur et eztera? Ergo si nec. aliorum mem- 
brorum sanctificatio proderit, cum in uno sit vitium ; 
quanto magis si diversorum flagitio peccatorum 
orla eorrumpantur, unius nihil proderit integri- 


suspensa monilia, sed illa potius ornamenta circum» 
ferat, de quibus Scriptura dicit : Misericordia et 
fides non deficiant a te, suspende autem illa in corde 
velut in collo tuo (Prov. m, 15). Munda oculos, dum 
eos ab omni concupiscentia retrahis, et ab intuitu 
pauperum nunquam avertis, et ab omnibus facis 
liberos ea qua a Deo facti sunt sinceritate custodias. 
Munda linguam a mendacio : quia os quod mentitur 
occidit animam (Sap. 1, 41). Munda eanía detractione, 
a juramento, ab adulatione, a'perjurio. Nolo prze- 
posterum ordinem putes, quod prius a juramento, 
«uam a perjurio linguam dixi debere mundari : quia 
tune perjurium facilius effugies, si in tolo non jures. 
Impleatur in té illa senténtía : Cohibe linguam tuam 


€ a malo, et labia tua ne loquantur dolum (Psal. xxxi, 


14). Et memor esto dicentis Apostoli : Benedicite, et 
nolite maledicere (Rom. xn, 14); sed illud crebrius 
recordare : Videte ne quis malum pro bono alicui 
reddat, neque maledictum pro maledicto ;*sed e con- 
trario benedicenter : quia in hoc vocati estis, ut bene- 
dictionem hereditate possideatis (1 Petr. m, 9); et 
illud : Si quis autem in lingua non ostendit, hié per- 
fectus est (Jac. nr, 2). Nefas est enim ut labia illa, 
quibus Dominum confiteris, rogas, benedicis, et lau- 
das, alicujus polluantur sorde peccati. Nescio qua 
cohscientia et lingua quis Deum rogat, qua aut 
mentitur, aut maledicit, aut detrahit. Labia sancta 
exaudit Deus; et ipsis annuit cito precibus, quas 
lingua inimaculata pronuntiat. Munda 'aures, ut non 
nisi sermonibus sanctis et. veris auditum praebeant; 
ut nunquam obscena, aut turpia, aut ssecularia ver- 
ba suscipiant, aut aliquem de altero audiant dero- 
gantem, propter illud quod scriptum est : Sepi au- 
res (uas spinis, et moli audire linguam nequam 
(Eccl. xxvi, 29) ; ut cum eo. babere partem possis, 
de quo dicitur, quoniam auditu et visu justus erat ; 
hoc est, nec auribus, nec oculis delinquebat. Manus 
ne porrecte ad accipiendum siat, ad dandum aute 
collect, nec ad feriendum parate, sed ad omuia 
misericordis et pietatis opera satis prompt. Munda 
pedes, ne latam et spatiosam pergant viam, qua 
ducit ad splendida sxeuli et pretiosa. convivia; sed 
arduum magis et angustum gradiantur iter, quod 


619 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


tendit ad eclam :quia scriptum est : Iter rectum À tur, possint visceribus intimari : multo magis tamen 


facite pedibus vestris (Isa. Lv, 14); agnosce tibi a 
Deo artifice non ad vitia, sed ad virtutem membra 
formata : et cum universos artus mundaveris ab 
omni sorde peccati, et toto fueris sanctificata cor- 
pore, tunc tibi castitatem intelligas profuturam, et 
cum omni fiducia palmam virginitatis exspecta. 
Quid sit sanctam esse corpore, breviter quidem, 
sed plene exposuisse me arbitror: nunc quod se- 
quitur, et spiritu, nosse debemus : hoc est, ut quod 
opere nefas est fleri, nec fas sit cogitatione conci- 
pere. Illa enim est sancta tam corpore quam spiritu, 
qua nec mente nec corde delinquit; sciens etiam 
cordis esse inspectorem Deum : et idcirco satagit ut 
omni modo etiam animum cum corpore mundum ha- 
beat a peccato, sciens scrjptum esse : Omni custo- 


dia serva cor tuum (Prov. 1v, 25). Et iterum : Diligit . 


Dominus sancta corda ; accepti sunt autem. ei omnes 
immaculati (Ibid.). Et alibi : Beati mundo corde, 
quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8); quod de 
illis dici arbitror, quos conscientia in nulla redarguit 
culpa peccati. De quibus et Joannem in Epistola 
dixisse reor : Si cor nostrum nos non reprehendit, 
fiduciam habemus ad Deum, et quecunque petierimus 
accipiemus ab eo (I Joan. m, 20). Nolo existimes te 
crimen fugisse peccati, si voluntatem non sequatur 
effectus, cum scriptum sit : Quicunque viderit mu- 
lierem ad concupiscendum eam, jam machatus est in 
corde suo (Matth, v, 27). Nec dicas, Cogitavi quidem 
sed non perfeci : quia etiam concupiscere nefas est. 
Unde beatus Petrus precepit dicens : Animas vestras 
castificantes (1 Petr. 1, 92), qui si nullam anim: con- 
stuprationem nosset, nec castificari eam desideras- 
set. Sed et locum illum quo continetur : Hi sunt qui 
se cum mulieribus non coinquinaverunt, virgines enim 
permanserunt : hi sequuntur Agnum, quocunque ierit 
(Apoc. xiv, 4). Attentius considerare debemus et ani- 
madverlere, si solius integritatis pudicitize merito 
ipsi divino comitatui copulentur, et per omnia ccelo- 
rum tabulata discurrant: an et alia sint, quibus 
adjuncta virginitas tante beatitudinis gloriam con- 
sequantur. Sed unde hoc scire poterimus? De se- 
quentibus, nisi fallor, in quibus scriptum est : Hi 
empli sunt ez hominibus primitie Deo et agno, et in 
ore ipsorum non est inventum mendacium : sine ma- 
cula enim sunt (Ibid.). Vides ergo quod non in uno 
tantum membro Dominicis referantur inhzrere vesti- 
giis; sed illi qui przeter virginitatem ab omni conta- 
gione peccati immaculatam gesserint vitam. Idcirco 
virgo vel maxime nuptias spernit, ut dum securior 
est, facilius, quod etiam a nubentibus quzritur, ab 
omni se delicto custodiat, et universa legis mandata 
perficiat. Nam si non nubat, et ea nihilominus fa- 
ciat, a quibus et nuptz esse jubentur immunes, non 
nupsisse quid proderit? Quanquam enim nulli Chri- 
stianorum peccare liceat, et omnes quicunque spiri- 
talis lavacri sanctificatione purgantur, immaculata 
decurrere conveniat vita; ut Ecclesi: quz sine ma- 
cula, sine ruga, sinc aliquo ejusmodi esse describi- 


hoc virginem implere necesse est, quam nec mariti, 
nec filiorum, nec alterius necessitatis causa probi- 
bet, quominus divinam Scripturam perficiat; nee 
aliqua, si peccet, poterit excusatione defendi. 

O virgo, serva propositum tibi magno przmio 
destinatum. Praeclara est apud Deum virginitatis et 
pudicitize virtus, si non aliis peccatorum et malorum 
lapsibus infirmetur. Ágnosce statum tuum, agnosce 
locum, agnosce propositum. Christi sponsa diceris; 
vide ne quid indignum eo, cui desponsata videris, 
admittas : cito scribet repudium, si in te ved unum 
viderit adulterium. Qusxcunque enim humanorum 
sponsaliorum pignoribus subarrhatur, statim a do- 
mesticis, a familiaribus, ab amicis sponsi sollicite et 
diligenter requirit et a servulis, quales juvenis bha- 
beat mores, quid potissimum diligat, quid accipiat, 
quo usu vivat, qua se consuetudine regat, quibus 
utatur. dapibus, quibus , precipue rebus delectetur 
et gaudeat. Qux cum didicerit, ita se in omnibus 
temperat, ut sponsi moribus suum obsequium, sua 
jucunditas, sua diligentia, sua vita concordet. Et iu 
quz Christum sponsum habes, a domesticis et fami- 
liaribus ejus, sponsi tui mores interroga, et strenue 
ac solerter inquire, in quibus precipue delectetur, 
qualem compositionem in te vestium diligat, ca- 
jusmodi concupiscat ornatum. Dicat tibi ejus fami- 
liarissimus Petrus, qui ne nuptis quidem corpora- 
lem pernittit ornatum, sicut in Epistola sua scripsit: 
Mulieres similiter subjecte viris suis, ut si qui noa 
credunt verbo, per mulierum conversationem sine ver- 
bo lucrifiant : considerantes. in. timore Dei castam 
conversationem vestram, quarum sit nom. extrinsecus 
capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti cesti- 


. mentorum cultus ; sed qui absconsus cordis est homo, 


in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, quod 
est in conspectu Dei locuples (1 Petr. m, 1). Dicat et 
alius apostolus beatus Paulus, qui ad Timotheum 
scribens episcopum, eadem de fidelium feminarum 
disciplina testatur : Mulieres similiter in habitu ornate 
cum verecundia et sobrietate, ornantes se, non intortis 
crinibus, qul auro, aut margaritis, aut veste pretiosa ; 
sed quod decet. mulieres promittentes castitatem per 
bonam conversationem (1 Tim. uw, 9). 

Sed forsitan dicis : Cur hzec iisdem apostoli virgi- 


. nibus non jusserunt? Quia non necesssrium judica- 


bant : ne talis virginibus commonitio potius injuria 
quam emendatio videretur? Sed nec eas unquam 
tantz temeritatis fore credidissent, ut ne nuptis qui- 
dem concessa carnalia ornamenta et terrena przsu- 
merent. Revera ornare se et componere virgo ce- 
bet : nam quomodo sponso suo placere poterit, nisi 


. composita et ornata processerit? Ornetur plane, sed 


interioribus ornamentis, et spiritaliter non carnali- 
ter componatur : quia Deus non corporis sed anim: 
decorem in illa considerat. Ergo et tu, quz cunque 
animam tuam a Deo diligi et inbabitari concupiscis. 
omni earn diligentia compone, et spiritualibus indu- 


. mentis exorna. Nihil in ea dedecorum, nihil foedum 





681 


CODEX RECULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 


682 


appareat. Resplendeat auro justitis, gemmis reful- A veniat, nemo te fallaci sermone seducat. Non nisi 


geat sanctitatis, ac pretiosissimo pudicitize margarito 
coruscet. Pro bysso et serico, misericordiz et pieta- 
tis tunica vestiatur; secundum quod scriptum est : 
Induite ergo vos, sicut electi Dei, sancti et dilecti, 
viscera misericordie, benignitatem, humilitatem, etc. 
(Col. us, 12). Et non. decorem cerusse aut alterius 
pigmenti quarat, sed innocentis ac simplicitatis 
candorem habeat. Roseum verecundize colorem et 
purpureum ruboris pudorisque possideat. Coelesti 
abluatur nitro doctrine, et lamentis spiritalibus 
emundetur. Nulla in ea malitiz, nulla diaboli macula 
relinquatur ; et ne quando male redoleat odore pec- 
cati, unguento suavissime sapientic et scientix per- 
fundatur. 


Hujusmodi Deus quzerit ornatum, et animam tali- B (Isa. xiv). Et.alibi 


ter compositam concupiscit. Memento te Dei filiam 
dici secundum quodaait : Audi, filia, et vide (Psal. xr1v, 
11). Sed et tu ipsa quotiescunque Deum Patrem no- 
minas, Dei te filiam esse testaris. Ergo si Dei filia es, 
vide ne quid eorum facias que Deo Patri incongrua 
sint: sed age omnia quasi filia Dei. Cognosce quo- 
modo hujus szculi nobilium fili: se gerant, quibus 
assuescant moribus, quibusve se disciplinis insti- 
tuant. Tanta quibusdam verecundia est, tanta gravi- 
tas, tanta modestia, ut cxterorum hominum ritum 
intuitu humanz ingenuitatis excedant : et ne quam 
honestis parentibus suis per lapsum suum infamizx 
inurant notam, alteram sibi quodammodo inter ho- 
mines consuetudinis studeant facere naturam. Et tu 
ergo originem tuam respice, genus intuere, cloriam 
nobilitatis adverte : agnosce te non hominis, sed Dei 
filiam, et divinx:s nativitatis nobilitate decoratam. 
Ita te exhibe, ut in te coelestis nativitas pateat, et 
ingenuitas divina clarescat. Sit in te nova gravitas, 
honestas admirabilis, stupenda verecundia, mira pa- 
tientia, virginalis incessus, et. verze pudicitiz habi- 
tus, et sermo semper modestus, et suo in tempore 
proferendus : ut quisquis te viderit, admiretur et 
dicat : Quse haec novz inter homines gravitatis pa- 
tientia est? qux» pudoris verecundia? quz honestatis 
modestia? quz maturitas sapientie? Non est ista 
humana institutio, nec disciplina moralis : celeste 
mihi aliquid in terreno corpore redolet. Puto quod 
habitet in quibusdam hominibus Deus. Et cum te 
Christi famulam esse cognoverit, majore stupore 
tenebitur, et cogitabit qualis ille sit Dominus, cujus 
falis ancilla est. 

Si vis ergo esse cum Christo, el partem habere 
cum Christo, Christi tibi exemplo vivendum est, qui 
ab omni malitia et nequitia ità fuit extraneus, ut nec 
inimicis quidem vicem redderet, quin potius et pro 
ipsis oraret. Nolo enim eas animas Christianas existi- 
nes, qui autíratres aut sorores non dico oderunt, 
sed quiz proximos toto corde et conscientia coram 
Dei testimonio non diligunt ; cum Christianis Christi 
similitudine inimicos etiam amare necesse sit. Si 
sanctorum cupis habere consortium, a malitiz et 

nequitie cogitatu pectus emunda. Nemo te eircum- 
PaTaoL. CIII, 


sanctos et justos et simplices et innocentes et puros 
ccelestis aula suscipiet. Nullum apud Deum habet 
malitia locum. Ab omni nequitia et dolo mundum 
esse necesse est, qui cupit regnare cum Christo. 
Nihil tam contrarium, nihil tam exsecrabile Deo, 
quam aliquem odisse, aliquem, velle Ledere; nibil 
tam probabile, quam omnes amare. Quod Propheta 
sciens testatur dicens : Qui diligitis Dominum, odite 
malum (Psal. xcvi, 10). 

Vide ne in aliquo humanam gloriam diligas ; ne et 
tua inter illos portio computetur, quibus dictum est : 
Quomodo vos potestis credere, gloriam ab invicem 
querentes (Joan. v, 44)? Et de quibus per prophetam 
dicitur : Auge eis mala, auge mala gloriosis terra 
» Confundimini a gloriatione 
vestra, ab opprobrio in canspectu Dei. Nolo enim 
illas respicias, qu: szculi non Christi sunt virgines ; 
que propositi sui et professionis immemores gaudent 
in deliciis, in opibus delectantur, et corporez nobi- 
litatis origine delectantur. Quz si profecto Dei filias 
se esse crederent, nunquam post divinos natales noe 
bilitatem admirarentur humanam, nec gloriarentur 
in patre quolibet honorato : si Patrem Deum se ha- 
bere sentirent, nobilitatem carnis non amarent. Quid 
tibi in generis nobilitate blandiris, et complaces? 
Duos homines fecit ab exordio Deus, ex quibus tolius 
generis humani silva descendit : mundanam nobili- 
tatem non naturx squilas prostitit, sed cupiditatis 
ambitio. Certe omnes per divini lavacri generatio- 
nem zequales efficimur, et nulla inter cos potest esse 
discret.o, quos nativitas secunda generavit; per 
quam tam dives quam pauper, tam liber quam ser- 
vus, tam nobilis quam ignobilis Dei efficitur filius; 
et terrena nobilitas splendore ccelestis glori:s& adum- 
bratur, et nusquam omnino jam comparet : dum qui 
retro in secularibus honoribus impares fuerant, cce- 
lestis et divinz nobilitatis gloria equaliter vestiuntur. 
Nullus jam ignobilitati locus, nec degener quisquam 
est, quem divin: nativitatis sublimitas ornat, nisi 
apud illos, qui non putant humanis ccelestia prepo- 
nenda : aut si putant, quam vanum est, ut se illis in 
minoribus preferaut, quos sibi in majoribus pares 
sciunt, et quasi infra se positos in terra existiment, 
quos sibi zequales in coelestibus credunt? Tu autem 
quacunque Christi, non seculi virgo es, omnem 
presentis vit: gloriam. fuge, ut eam quz in futuro 
promittitur consequaris. 

Contentionum verba, et animositatis causas evita ; 
discordiarum quoque et litium occasiones subterfuge. 
Nam si, juxta Apostoli doctrinam, Servum Domini 
litigare non oportet (II Tim. n, 24), quanto magis 
Dei ancillam? cujus quo verecundior est sexus, ani- 
mus debet esse modestior. Linguam a maliloquio 
cohibe, et ori tuo frenum legis impone, ut tunc, si 
forte loquaris, quando tacere peccatum sit, cave ne 
quid quod in reprehensionem veniat dicas. Lapis 
emissus est sermo prolatus; quapropter diu ante- 
quam proferatur cogitandus est. Beata quippe labia 

22 


685 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


681 


subt, qu» nunquam quod revocare iterum velint A nis oculis indignum sit, aut opereris, sot cogites. 


emittunt. Pudic:e mentis sermo etiam debet esse pu- 
dicus, qui :edificet semper magis, quam aliquando 
desiruat audientes, secundum quod precepit Apo- 
stolus dicens : Omnis sermo malus ex ore vestro nog 
procedat : sed si quis bonus ad edificationem fidei, ut 
det gratiam audientibus (Ephes. 1v, 29). Pretiosa Deo 
lingua est qu& non sine divinis rebus novit verba 
construere, et sanctum os unde coelestia segper elo- 
quia proferuntur. Absentium obtrectatores quasi 
malignos Scriptura auctoritate deterre, quia hoc in- 
ter virtutes perfecti hominis Propheta commemorat 
(Psal. xiv, 5), si ante conspectum justi malignus ad 
nihilum deducatur, qui contra proximum non pro- 
banda protulerjt. Non licet tibi alterius vituperatio- 
nem patienter audire; quia nec ab aliis optas recipi 
tuam. Ipnjustum quippe est quidquid contra Christi 
Evangelium yenit, si alteri quod tibi ab alio fleri 
molestum est, patiaris inferri (Matth. vu, 19). Sem- 
per linguam tuam de bonis loqui assuesce, et audi- 
tum:tuum ad bonorum magis laudem quam ad malo- 
yum vituperationem accommoda, 

Vide ut omnia quecunque benefacis, propter 
Deum facias; sciens ejus rei tantum te a Domino 
pecepluram esse mercecem ;. quam ejus timoris et 
dilectionis causa perfeceris. Sancta magis esse quam 
videri stude : quia nihil prodest gstimari quod non 
git : et duplicis peccati reatus est, non babere quod 
creditur, et quod non habeas simulare, 

In jejuniis magis quam jn epulis delectare, illius 


viduz memor, quz non discedebat de templo, jeju- C 


niis et obsecrationibus Deo servjens die ac norte. Et 
si vidua quidem in Judza talis erat, qualem nunc 
virginem convenit esse Cbristi? Divjpnz magis lectio- 
ni$ convivium dilige, et spiritalibus te saturari dapi- 
bus concupisce et illos potius quzre cibos, quibus 
anima magis quam corpus reficiatur. Carnis et vini 
species quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta 
fuge; et tunc, si forle, vino exiguo mtere cum sto- 
machi dolor et nimia corporis compellat infinmitas, 
lracundjam vince; auimositatem cobibe; et quidquid 
illud est, quod post factum poenitentiam jngerit, vel- 
uf proxjioi criminis abominationem declina. Satis 
tranquillam et quietam convenit esse mentem, ef ab 
omni perturbatione furoris alienam, qui Dei habita- 
culum esse desiderat; qui per Prophetam testatur et 
dicit: Super quem requiescam alium, nisi super hy- 
milem et quietum, et trementem verba mea (Psal. yxvi, 
2) ?* Omnium operum et cogitationum tuarum specy- 
latorem Deum erede, et cave ne quidquam quod divi- 


Cum orationem celebrare desideras, talem te 
exhibe quasi quae sis cum Domino locutura. Cum 
psalmum dicís, cujus verba dicis agnosce ; et in com- 
punctione magis animi quam in tinnulz vocis dulce- 
dine delectare. Lacrymas enim psalleptis Deus magie 
quam yocis gratiam comprobat : sicut Propheta di- 
cit: Servite Domino in timore, et exsultate ei cum tre- 
more (Psal. n, 14). Ubi timor et tremor est, ibi noa 
vocis elatio est, sed animz flebilis et ]acrymosa de- 
jectio. Omnibus actibus tuis diligentiam adhibe, quia 
scriptum est: Maledictus homo qui facit opus Domini 
negligenter. (Jer. xyvii, 10). Crescat in te cum annis 
gratía, crescat cum ztate justitia; et fides eo per- 
fectior videatur, quo senior es: quia Dominus noster 


B Jesus, qui nobis vivendi reliquit exemplum, proficie- 


bat non etate tantum corporea, sed et sapiemiia e 
gratia spirilali coram Deo et hominibus (Luc. 1, 25). 


Omne tempus in quo te non meliorem senseris, hoc 


te zsiima perdidisse. Coeptum virginitatis proposi- 
tum ad finem usque conserva; quia noy incboas« 
tantum, sed perfecisse virtuis est, sicut in Evange- 
lio Dominus ait : Qui perseveraverit usque in finem, 
hic salvus erit (Matth. xxn, 10). Cavene cui velcou- 
cupiscendi occasionem fribuas, quia sponsus tuus 
Deus zclans est; criminosior est enim Christi adul 
tera quam mariti. Dgde pulchre Remapna Eccles 
apostolico, sine dubio, cujus sedegn obünet, spiria 
animata, tam severam nuper hujusmodi sententiam 
statuit, ut vix vel poenitentia dignax judicaret, qua 
sanctificatum Deo corpus libidinosa coinquwinatione 
violasset. 

Esto ergo omnibus vivendi forma, ese ezem- 
plum : przcede et in aetu quos iu castitatis sanctió- 
catione precurris, Yirginem te in oguibus exhibe; 
nihil corruptionis oljiciatur capiti tue, cujus corpas 
integrum est; uj et tua sif. inviolabilis cemversatie. 
Et quoniam sicu$ in exordio epistole prz[at suma, 
te Dei sacri(lcium factum ; quoq. utique &axcti tales 
suam etam alüs imperfit, 44 quisquis ex eo digmt 
pumppserit, eanclificalionis et. ipse si£ particeps : ua 
ergo et per 4e, guasi per divinsun bosdapa, sonctiá- 
centur ej cziere; «um quibus te ila im ogenibus 
exhibeas , ut quisquis vitam tuam a£ auditu centi 
gerit aut visu, sanctificationis vig SepéiM ; et im tap- 
Uun sibi ieMligaé graliam ex da CouYergatont 
transfundi, ut dum te imitari concupiscit, Dei sacti- 
ficio el ipse sit dignus, 

Eoplicit. 





CAESAREJE CAPPADOCLE EPISCOPI 
ADMONITIO AD FILIUM SPIRITUALEM. 





PROOEMIUM. 


Audi, fli, admonitionem Patris tui, et inclina . 


aurei (uam ad verba mea, et aecommoda mihi Ji 


 benter auditum tuum, et corde eredulo cuncta quz 








sit spiritualis militia, et quibus modis regi (uo mi- 
litare debeas. Intensissime ergo audiat sensus tuus, 
et animam tuam nullus prxgravet somnus; sed ad 
vigilandum excita eam, etad studium intelligendi ser- 
monem meum. Verba enim ista sunt ex me, sed pro- 
leta ex divinis fontibus. Neque enim nova doctrina 
instrnam te, sed ea quam didici a patribus meis. 
Hane enim si isamiserie in cor tuum, in pace diri- 
gentur itimera twa, nec approximabit ad te ullum 
malwm, sed procul abscedet a te omnis adversitas 
CAPUT PRIMUM. 
De militia spirituali. 

Si ergo cupis, fili, militare Deo, illi. soli milita- 
bis. Sieut enim qui militant regi terreno omnibus 
jussis ejus obediunt, sie et qui militant regi celesti, 
debent eclestia custodire przcepta. Miles terrenus 
quocunque loeo mittitur, paratus'ac pro:ptus est, 


CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 
dicuntur auseulta. Cupio 'enim te instruere qui À cui regi te ad militandum probasti ; 


et quanto sa- 
perius est rege terreno imperium cceleste, tanto 
precellentior est gradus excellenti» tux terreno 
milite. Turrim excelsam construere cogitas , prz- 
para ergo tibi sumptus &d structuram, ut. eceptam 
sedificium ad perfectum deducas; ne quando prs$- 
tereantibus venias in risum , et gratuléntur de te 
inimici tui. H:ec turris non ex lapidibus construi- 
tur, sed ex virtutibus animse : nec auri, nec ar- 
genti indiget sumptibus, sed €onversatione fideli : - 
nam terrens opes plurimum ad :edificandum impe- 
diunt. 
CAPUT M. 
De virtute anime. 
Unus profectus sit tibi, fili, si dominozuni servire 


B desideras, nec alicut in vita tua placere coneris nisi illi 


s0li; nec oocupes in diversis rebus animum tuum; 
sed abscinde a te carnalet amorem, ne a te Dei 
timorem excludat. Omne vitium. expelle ab anima 


neque se axoris vel liberorum gratia excusare auü-* tua, ut virtutes anim: conquirere possis. Audi 


debit; multo magis miles Christi sine aliquo im- 
pedimento regis sui debet imperio obedire. Miles 
terrenus contra hostem visibllem pergit ad bellum ; 
tecum vero hostis invisibilis quotidie przliando non 
desinit. Illi contra earnem et sanguinem est dimi- 
eatio; tibi vero adversus spiritalia vitia in coelesti- 
bus eluctatio. Ille contra carnalem hostem carnali- 
bus armis utitur; tu Yero eontra spiritalem hostem 
spiritalibus armis Indiges. llle in prxlio galeam fer- 
ream gestat; sed tua galea Christus sit, qui est ca- 
put tuum. file lorica, ne vulneretur, indutus est ; sed 
pro lorica sis fide Christi circumdatus. llle contra 
adversariem seum mittit lanceam et sagittas; tu 
contra adversarium divina eloquia jaculare, et per- 
«utiens eum verbis prophetieis dicito : Dominus 
snihi adjutor est, et ego deridebo inimicos meos (Psal. 
€xvir). llle donec pugna geritur, arma a semetipso 
non projícit, ne ab adversario vulneretur; ita et 
tu nunquam debes esse securus, quia tuus hostis 
hoste illius est astutior. lilius quidem hostis ad tempus 
dimicat; tuus vero hostis, quandim ín stadio vitse 
hujus consistis, tecum pugnare nom cessat. lilius 
arma laboriosa et gravia sunt ad portandum ; tua 
vere arma volentibus portare suavia ac levia sunt. 
Ille eum superaverit adversariam, ad domum con- 
jugis ae Hberorum revertetur; tu vero, hoste pro- 
$trato, in illud cceleste regnum eum omnibus sanctis 
intrabis. lile pro labore terreno terrenum accipit 
donaríium; tu vero pro spiritali labore cceleste reci- 
pies premium. Coleste enim donum exspectet mona- 
chus, qui terrenos actus a semetipso projicit, ne 
implicet se negotiis szecularibus militans Deo. Diffl- 
cile namque est servire duobus dominis; nec potest 
quisquam serviens mammonze spiritalia arma por- 
tare, sed jugum Christi suave ac leve a. semetipso 
zepellit ac proficit: et quidquid grave et onerosum 


Agitur que sit virtus anims, et quam maximum 
ei conferat lucrum. Virtus anims est diligere 
Dominum, et odisse que non diligit Deus. Virtus 
anima est et patientiam sectari, et ab impatientia 
declinare. Vírtus anim: est castitatem tam corporis 
«quam animse custodire. Virtus anim: est vanam 
gloriam contemnere, et omnia caduca calcare. Vir- 
'tus antm est hamilitati studere, et tumorem super- 
bice abornimari. Virtus est animz veritatem amplecti, 
et omne mendacium fogere. Vírtus est anim:e iram 
cohibere, et furorem repriniere. Virtus est anima 
pacem diligere, et invidiam exsecrari. Virtus animas 
est ab omni. stultitia declinare, et sapientiam divi- 
nam amplecti. Virtus anim: est omnem voluptatem 
carnis subjicere tnenti. Virtus animie est avaritiam 
spernere, et voluntariam assumere paupertatem. Has 
igitur virtutes facile poteris obtinere, si szecularium 
rerum curas neglexeris, et caducis ac terrenis re- 
bus coelestia preposueris : et si voluntas tna in 
laudibus Dei fuerit occupata, et judicia ejus die ac 
nocte impensius meditatus eris; eris autem Tart- 
quam lignum quod plantatum est secus. decursus 
aquarum (Psal. y, 5), et omnes fructus spiritales 
orlentur ex te, et ex servo amicus vocaberis Dei. 
CAPUT 1f. 
De dilectione Del. 

Ex tota igitur virtute tua dilige Dominum, ut ín 
omnibus actibus tuis placeas illi. Si enim qui con- 
jugium contraxerit, festinat placere uxori sux, multo 
magis monachus omnibus modis debet placere Chri- 
sto. Qui diligit Dominum, ejus praecepta custodit 
(1 Joan. n). Deus enim non $e vult verbis tantum- 
modo diligi, sed ex corde puro et operibus justis. 
Qui enim dicit : diligo Deum, et mandata ejus non 
custodit, mendaz est (Ibid.). Hujusmodi enim vir fal- 
[it semetipsum, eta semetipso sedüucitur. Dens enim 


non verborum sed cordis inspector, et diligit eos 
qui in simplicitate cordis serviunt ei. Si terrenos 
parentes cum tali affectu diligimus, qui in tam parvo 


«est anima suz, hoc ei videtur suave ac leve. Istius- 
mnodi vir a propriis armis vulneratur, et cum diligit 
gpericulum, incidit ad mortem. Tu autem considera 


681 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


638 


tempore pro nobis sustinuerunt laborem , nonne À git fratrem suum, in tranquillitate est cor ejus ; fra- 


magis nobis colestis amandus est? Nam et circa 
vos, quod fuit eorum obsequium, Christi est bene- 
, ficium, qui omnium dispensator optimus est. Nam 
antequam nasceremur in hoc sxculo, parentes no- 
bis sua providentia antea przparavit, quorum obse- 
. quio nutriemur. Sed et matris ubera tunc lacte re- 
| plentur, quando infans fuerit natus. Ergo magis 
omnibus diligamus Deum, qui nos et propinquos no- 
stros propriis manibus finxit; et cuncta bona qux 
erga nos geruntur quotidie ejus beneflciis ascriba- 
mus. Nam et parentes nostros quasi propria viscera 
diligamus, si accedere nos ad servitium Christi non 
prohibent : si autem prohibent, nec sepultura 
illis a nobis debetur. Christus diligendus est super 


trem vero odiens tempestate maxima circumdatus 
est. Vir benignus etiamsi patitur injuriam, pro ni- 
hilo ducit; iniquus etiam proximi actus contume- 
liam arbitratir. Qui charitate plenus est, serenis- 
simo vultu procedit : vir autem odio plenus ambuolat 
iracundus. Tu autem, filli, benignitati stude in vita 
tua, et proximum tuum habeto tanquam unum ex 
membris tuis. Omnem hominem judica fratrem 
tuum. Memento quod unus artifex ac verus est qui 
condidit nos. Non moveas cuiquam scandalum in 
vita; et non quod tibi utile est, sed illi, facito. Quad 
tibi accidere non vis, nec ei cupias evenire. Si eum 
videris in bonis actibus conversantem, congratulare 
ei, et illius gaudium tuum ducito; et si aliquid pa- 


parentes, quia non tribuunt nobis parentes ea quz DB tiatur adversum, compatere ei, et illius. tristitiam 


Christus tribuit. Et quis beneficia ejus congruenter 
euarret? Vel quantum nobis tribuit, et quotidie 
prebendo non desinit? Videns enim Des innumeris 
peccatis nos obnoxios, non despexit, sed liberavit ; 
nec cum alienali ab eo in diversis erroribus vagare- 
mur, in precipitum mortis non duxit, seJ ad vitam 
perpetuam revocavit. Et cum ingrati beneficiorum 
ejus fugeramus ab eo, ut Pater clementissimus ex- 
quisivit nos : et cum in sede sublimi sederet, nostri 
gratia" descendit ad terras, et in tanta humilitste 
venit, ut servilem formam assumeret; et qui in 
pugillo suo continet orbem terrarum, pannis in 
presepio involutus est : et qui coelum palma me- 
titur, non habuit ubi caput reclinaret. Cum es- 
'Set dives, pauper est factus, ut nos ditaremur in 
illo; et qui in nubibus venturus est ad judicandos 
,vivos et mortuos, judicium hominis pertulit; et 
.cum sitientibus sit fons zternalis, cum sitisset po- 
stalavit aquam a Samaritana muliere: et qui in carne 
propria nostram esuriem saturavit, esurivit cum ten- 
taretur in efemo; et cui ministratur cum Patre ab 
angelis, hominibus ministrare dignatur : et manus 
ejus per quas virtutes plurimas operatus est, pro 
nobis confixz:e sunt clavis; et ori ejus per quod sa- 
Jutarem doctrinam annuntiavit hominibus. pro cibo 
fel dederunt : et qui nullum Llsit vel nocuit, czesus 
et opprobria pertulit; et cujus nutu omnes mortui 
resuscitati sunt, voluntate sua mortem crucis susti- 
nuit. Et ideo h»c omnia passus, ut nobis vitam 
ziernam donaret. Et cum nobís immensa beneficia 
presstet, nihil exigit a nobis, nisi ut templa nostra 
jmpolluta ei servemus, ut semper in nobis habitet, 
et nos permaneamus in illo. Non postulat a nobis 
aurum, aut argentum, vel quidquid hujusmodi ; nam 
el si fuerint nobis ista, dispertiri egentibus preci- 
pit: nos ipsos quixrit, nos desiderat, in nobis re- 
quiescere cupit. 
CAPUT IV. 

De dilectione prozimi. 

. Accedamus ergo ad eum, et copulemur in affectu 
ejus, et ut nos ipsos amemus et proximos. Qui dili- 
git , inquit, proximum, filius Dei vocatur. Qui autem 
e contrario odit, filius diaboli nuncupatur. Qui dili- 


tuam deputa : omnem malitiam expelle ab anim: 


tua, et odiorum flammz non comburent cor tuom. 


Contra impotentem aut subjectum tibi noli iracun- 
dia commoveri; sed tanquam tuum membrum pro- 
prium eum habeto in omnibus. Ne diligas fratrem 


.Auum. simulato corde, nec eum labiis osculans ex 


alia parte insidias facias ei. Dolosus enim vir pa- 
cifica verba profert ex ore, et in abdito mentis sup- 
plantare proximum suum meditatur. In his ergo ope- 
ribus ad iracundiam provocatur Deus. Puritas enim 


qua placet ip conspectu Domini, respuit omne quid- 


quid simulato corde efficitur. 
CAPUT Y. 
De studio pacis. 

Tu autem omnem simulationem longe fac a te, 
et ne cupias supplantare proximum tuum, neque 
mordere aut laniare membrum tuum. Quod et s 
quandoque ut homo iratus fueris, ultra solis Vermi- 
num non producas iracundiam tuam ; sed et recoa- 
ciliare ad pacem, et deprime omnem furorem ab 
anima tua. Qui enim amplectitur pacem in mentis 
sux hospitio, mansionem preparat Christo; qui 
Christus pax est, et in pace requiescere cupit; vir 
autem invidus omnibus modis exsecratur. Vir pacif- 
cus in tranquillitate est semper cor ejus; inviées 
autem similis navi cum jactatur a fluctibus maris. 
Homo pacificus securam possidet mentem : invidas 
autem in perturbatione est semper; qui autem st 
ctatur pacem, tutus est semper undique ac munites. 
Nam invidus ut lupus rapax insanit inaniter. Pac- 
ficus est ut vinea bonesta abundans fructu copiose ; 
invidi autem opus indigentia ac miseria detinetur 
et quantum pacificus gaudens in Domino delectatar, 
tantum invidus tabescens ad nihilum redigitur. Ex 
abundantia letitiz pacificus homo dignoscitur ; ex 
vultu marcido et furore pleno invidus demonstrater. 
Pacificus homo consortium angelorum merebitur : 
invidus homo particeps daemoniorum effcietur : & 
sicut pax seereta mentis illuminat, ita invidia ec 
culta cordis ocxcat. Pax enim effugat et perturba 
omnem discordiam, invidia autem iracundiam ce- 
mulat. ÁÀ splendore antem pacis effugatur omnis ea- 
ligo ; et ubi obsederit invidia, ibi obecurites et exte- 





689 


CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG 


690 


riores tenebrze. Sectare ergo, fili, desiderabile no- A comburitur, ita qui tangit mulieris carnem non 


men pacis, ut fructus pacis possis acquirere; et 
exsecrare invidiam, ne malorum fructibus replearis. 
Rationabile namque animal creavit te Deus, ut pos- 
sis discernere inter bonum et malum, ut quz sint 
optima eligas, et inutilia respuas, omnia exami- 
nes, qux sint bona teneas, ab omni specie mala 
abstineas. 
CAPUT VI. 
|De patientia. 
Fili, patientiam arripe, quia maxima est virtus 
anims, ut velociter ad sublimitatem perfectionis pos- 
sis ascendere. Retributionem patienti: tus ne quz- 


evadit sine damno anims su»; et licet corpore 
castus evaserit, mente tamen et corde corruptus 
abscedit. 
CAPUT VII. 
De s&gculi amore fugiendo. 

Dic mihi, quzso, fili, quis sit profectus anims» , 
amare carnis pulchritudinem? Nonne sicut fenum 
cum a fervore xstatis percussum fuerit, arescit, et 
paulatim pristinum decorem amittit? Similis est 
etiam species human: nature : succedente sibi 
senectute omnis decor pristinus deperit, et quos ip 
amorem sui antea concitabat, postmodum odio 


ras ab homine, ut in futuro possis accipere ab ^ eorum afficietur. Nam cum intervenerit mors, tunc 
zterno Domino :eternam retributionem. Patientia — penitus omnis pulchritudo delebitur; et tunc co- 
grandis est medela anim, impatientia autem est B gnosces, quia vanitas, quod ante inaniter diligebas. 
peruicies cordis. Per patientiam enim exspectatur Cum videris totum corpus in .tumorem et felorem 
futurorum bonorum spes; et quod non videtur, quasi — esse conversum; nonne intuens maximo horrore 
quod videtur amplectitur. concuteris ? Nonne claudis nares tuas, non sustinens 
CAPUT VII. fetorem durissimum? Ubi est postmodum omnis illa 
De continentia et castitate. oblectatio? Require si est aliquod pristini decoris 
Castum te in omnibus serva, fili, ut videss Domi- — vestigium. Ubi est suavitas luxurix et conviviorum 
num in.gloria consistentem. Àb omni pollutione - opulentia? Ubi sunt blandimentorum verba, quze 
mundum sit cor tuum, et ne des inimico aditum — corda simplicia molliebant? Ubi sunt sermones dul- 
eundi ad te. Ab aspectu nefando averte oculos tuos, — ces, qui amaritudinem amantibus infundebant? Ubi 
et ne delecteris pulchrarum vultibus feminarum, ne — est immoderatus risus et otiosus? Ubi est. effrenata 
per talem oblectationem ultima exsolvas supplicia. —et inutilis omnis letitia? Velut fluxus aqua transiens 
Memento cui dedicasti membra tua, et ne com- nusquam comparuerunt. Hic est flnis carnis pul- 
misceas illa meretricibus. Reflecte amorem ab amore — Chritudinis quam amabas : hic oblectationis termi- 
mulieris, neque ab amore Domini te amor excludat. | nus corporis. Reflecte igitur animum tuum ab bis 
Noli minima contemnere, ne paulatim diffluas in obscenis amoribus, et omnem amorem converte 
xnalo. Non te simules simpliciter accedere ad virgi- — ad splendidissimam pulchritudinem Christi , ut radii 
num domus, nec velis cum eis uti longis et otiosis- fulgoris ejus illustrent cor tuum, et omnis obscuri- 
simis fabulis, ne 'per plurimas sermocinationes (as caliginis expelletur a te. Hzc pulchritudo dili- 
utrorumque mens polluatur. Noli, fili, graviter ferre genda est, fili, quae lztitiam spiritalem amantibus 
sermones meos, nec stultum arbitreris eloquium consuevit infundere. Hic decor omnibus inodis am- 
zneum, sed erede mihi et gratanter accipe verba plectendus est, unde nobis serenitas tranquillitatis 
znea. Si ad feminarum domus importuue accesserit — acquiritur. Devitemus perniciosas pulchritudines, ne 
clericus vel monachus, et virgo patiatur hujusmodi omnium malorum genera in nos irrogentur. Multi 
introire ad se, statim immutant'pristinam dignitatem, — ením admirantes mulierum species, a veritatis via 
eiquod Domino polliciti suntsua voluntate amit-, naufragaverunt. Plerique ornamentis earum oble- 
tunt. Nec enim poterunt hujusmodi mansionem inse — ctati, perniciem animarum suarum perpessi sunt, 
Domino przparare, sed desolabuntur ut lignum ari- eta perfectionis fastigio in profundum inferni de- 
dum : nunquid virginitatem Dominus extorquet in-  mersi sunt. Caveto ergo, fili, specjes per quas plu- 
vite? Hoc enim munus voluntarie Christo offertur | rimos cernis periisse. Quaeso ne bibas poculum, unde 
in propria voluntate. Nec enim licitum est profa- multos perspicis interiisse : ne percipias cibum 
nari aliquid quod Domino promissum. Non peccabis, quem edi in aliorum perniciem videris. Ne incedas 
homo, si non voveris votum : si enim vovisti, jam — iterum, quo naufragium perpessi sunt plurimi. De- 
ne facias moram reddere illud quod Dominus quasi Vita laqueos, per quos captos ceteros senseris. 
suum requirit illud a te; nec pollutione vult misceri Postula tibi a Domino cor prudens et pervigilem 
znembra tua, quz sibi jam dedicata sunt. Vidé ergo — sensum, ut non ignores fraudes et astutias inimici et 
ne te seducat corporis pulchritudo, et decorem animze — in retia ejus non incidat pes tuus. Sapiens non cor- 
tuz amittas. Ne improbo oculo tuo intuearis spe- — poris decorem desiderat, sed anim; insipiens homo 
ciem mulieris, ne intret mors per fenestras tuas, speciem in carnalibus ornamentis amplectitur. Sa- 
Ne aperias aures tuas ad perficienda verba eorum, piens vir comptam mulierem respuit, stultus vero 
mec concupisces nequitiam in animg tua. Mulieris — concupiscens eam miserabiliter supplantabitur. Vir 
carnem non velis tangere, ne per tactum ejus prudens ab imprudente femina avertit  oculo& 
inflammetur cor tuum, et spiritu tuo labaris in — suos, luxuriosus autem vir intuens eam solvetur- 
perditionem. Sicut enim fenum proximans igni  utcera a facie ignis. Tu autem cave omnibus mo- 


, 


691 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


dis species perniciosas ac falsas pulchritudines , A in operibus eorum, et simulationem cordis eorum 


quía deturpatur anima si earum decorem attendas. 
Christus non in corporis decore, sed in anim: de- 
fectatur. Illa. ergo dilige, fili, in quibus delectatur 
Christus. 
CAPUT IX. 
De avaritia fugienda. 
Et ne pecaniarum cupiditati te subJicias, ab oum 


avaritia declina cor tuum, ut non condemnerís: 


sicut adulter et idolorum cultor. Noli amare mam- 
mona, ne offendas eum cui membra tua et mentem 
pariter dedicasti. Ne petas ea qux te avocant et se- 
parant a Domino. Noli diligere opes terrenas, ne 
amittas ccelestes. Multi cupientes aliena, et suis pri- 
vati sunt. Alienatz sunt a nobis s:eculi hujus facul- 
tates, nostra autem possessio regnum celorum est. 
Noli appetere aliena, ne a tuis flas extraneus. Quo- 
tidianum victum sufficere tibi contentus esto : quid- 
quid superfluum est projice abs te tanquam propo- 
siti tui impedimentum. Ne cupias fleri locuples, ne 
in tentationes incidas, et in laqueos diaboli. Caveto 
avaritiam, quia radix omnium malorum ab Apostolo 
nominata est. Pecuniarum cupidus jam animam 
suam venalem habet : si enim invenerit tempus, pro 


' nihilo perpetrabit homicidium ; et sicut qui effundit 


2quam super terram, ita est ei effundere sanguinem 
proximi sui. Plerique per avaritiz ardorem in mor- 
tis periculum inciderunt. Propter avaritiam Achan 
cum suis omnibus lapidatus est (7 Reg. xv). Propter 
avaritiam Saul alienus a Domino effectus est, et ad 
extremum de culmine regali expulsus est, et ab ini- 
micis suis peremptus. Et Achab propter avaritiam 
invasit vineam Naboth (711 Reg. xx1) ; et hujus rei 
gratia im prelio vulneratus defunctus est. Domi- 
nus noster et Salvator a corde phariseorum vole- 
bet pecuniarum amorem excludere: sed quia illi 
erant cupidissimi, salutaria ejus monita deridebant. 
Nem et ilium divitem cunr Dominus vocans ad regna 
ecelorum facultates suas vendere precepisset, avi- 
ditas intrare non permisit (Matth. xv). Et Jud pe- 
etus avariti» ardore exarsit, ut Dominum largito- 
rom sibi cunctorum bonorem in manus traderet 
jmpiorum (Matth. x1vi). Avarus enim vir inferno 
similis est. Inferaus igiter quantoscunque devora- 
verit, munquam dieit satis est ; sic etsi ommes the- 


ezsecratur ac respuit. Tu autem, fili, licet exiguum 
de tuis laboribus porrigas, hoc gratum est et acce- 
ptum coram Domino. Non te velis jactare cum por- 
rigis eleemosynam indigenti; et illo cui feneras ne 
te arbitreris esse meliorem; sed in omnibus operi- 
bus tuis humilia te coram Domino, quia non erit 
gratum Deo quidquid efficitar cum superbia ; quod 
autem fit bumiliter, acceptum est ei. 
CAPUT X. 

De studio humilitatis. 

Ff, pre omnibus humilitati stede, quod est 
omni virtate sublimius, ut ad perfectionis fastigium 
possis conscendere : eum juste institationes mon 
aliter nisi per humiltatem impleantur, et multe- 


B rum temporum labores per superbiam in nihilum 


deputentur. Vir humilis Deo est. similis, et in tem- 
plo peeteris sui gestat. eum. Superbus antem cum 
sit Deo odibilis, diabolo similis est. Bemndlis were 


Micet in habitu videatur vilissimus, gloriosus esé in 


virtutibus. Superbus autem homo, etsi decorus vi- 
deatur aspecta et elarus, sed tamen imutilem eum 
manifestant opera ipsius, et per 08, imtessus et mo- 


' tus dignoscitur ejus superbia, et ex verbis cjus pe- 


blieabitur levitas ipsius. Cupit semper laudari ab 
hominibus, et virtutibus, quibus alienus est, se prz- 
dicare gestit. Non se patitur cuiquam esse subje- 
ctum, sed semper primatum cupit et ad majorem 
gradum se conatur immergere; et quod ex maerimé 
obtinere non potest, ambiende festmat invadere; 


C ambulans semper tumems ut. uter vaeuas et inanis. 


Et sicut Bavis absque gubermatore cum jaciatur a 
fluctibus, ita et is levis circumfertur instabilis intet 
omnes actus suos. Humilis e contrario respuit om- 
nem honorem terrengm, et ultimum 56 «sna judaeat 
onmibus hominibus. Nam etel modiocris spparest 
in vultw, eminens apad Domisum intweter. Cum 
consmmmaverit omnia mandata Domini, nibil se 
fecisse testatur, et omnes viruates anim: sua. celam 
festinat : sed dirulgat Dominus omnia opera igsies, 
et profert in modium, et mirifieat gesta ipares, & 
exaltabit et elarum faeiet eum, et in. teumpore yse- 
cum searum quod postulat impetrabit. 


CAPUT XI. 
De oratione. 


gati terri» confiserint in sarum, non satiabitur. D gp tw, fli, cum aecesseris ad protandum Danr- 


Adlfenum $e facite, fii, ab hoe vitio, et voluatariane 
paepertatem Hhenter sssume. | NoÀ esse desidiosus 
et piger ; sed labora maribus tuis, ut habeas unde 
tribfás fndigentt. Secundum possibilitatem tuam 
mediocriter porrige: tantum enim expetitur a te 
quantum tibi fuerit creditam. Nemo enin exigit & 
te quod ipse minime possides. Eleemosyna eum ini- 
quitate acquisita abeminatio est coram Christo, sedi 
acceptum es$ HH quod faerit fideliter acquisitum. 
Fil, non habet hanc artem misericordie bonum. 
Sunt enim nonnulli qui, diripientes aliena, praestare 
se eleemosynzm simulant; et cum alios premant, 


aliis misereri se fingunt : sed Deus non delectatur 


num, prosterne te humiliter in. conspectu ejua. M 
postules quidquam, quasi ex gratin. moriterum uet 
rwnm:etsiest tibi etiam eenseientia boni opere 
aliqua, cela illam, ut te silente multiplices resü- 
tuatur a Doo ; et peccata tua eito produe ia saodium, 
ut delea$ Domünus ille, cum confessus fueris t» 
Nec te velis justificate cum ad orandum  aecesscris, 
ne sicut Phariseus ab io eszeas condecamadus. Me- 
ment publicam, vel qualiter pro se eraweri (Lee- 
xvin), et emulare eum, ut veniam peeeatorum nd» 
pum. imvenias. Nem clamore vecis orabie eum qui 
eccultorum. est cognitor, sed clamer cordis wi pal- 


set aures ejus. Ne longitudinem verborum proizahes 





695  * 


CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG. 


694 


aM eum, quia non in multiloqufe, $6d ex. fente Jl Ae quande oppressus somno placere hominibus ge- 


purissima placabitur Dominus. In teropore oratio- 
nis omnem malitiam cordis projice abs te, et re- 
litte si quid habes adversus proximum tuum. Est 
denique quoddam gemes serpentis, quod cum vadit 
' ad bibendum aquam, antequam aecedat ad fontem 
evomit venenum : imitare ergo hujus serpentis astu- 
tiam, et omne venenum amarissimum projice ab 
. anima tus. Remilte eonservo tuo centum denarios 
(Matth. xviii), ut tibi dimittatur debitum decem mil- 
lium taleuterum ; et qualem cupis erga te esse Do- 
minum, talis esto ipse erga conservum tuum. Quod- 
cunque opus ineboaveris, primo invoea Dominum, 
ei ne desimas gratias agere cum perfeaerie illud. 

CAPUT XII. 

De vigiliis. 

Quere Dominum et invenies eum, nec dimittas 
cum tenueris, ut copuletur mens tua in amorem 
ejus. Hoc stude in vita a, ut orationem puram 
offeras Deo. Cogitationes non conturbent cor tuum, 
nec in diversis Jocis vel rebus rapiatur mens tua. 
Memento enim te, fili, sub Domini conspectibus 
Stare, qui occulta cordis prospicit, et abdita men- 
tium novit. Vigilanter erge assiste in conspectu 
Domini in tefhpore orationis vel psalmorum. Non te 
opprimat somnus anim2, et ne dissonans sit sensus 
et lingua, sed consonantia sint, et utrorumque pro- 
ferant verba. Sicut imposeibile est servire duobus 
dominis, ita nec duplex eratio poterit ascendere ad 


8tias. Preterquam Demine seli ne studeas placere 
alteri. ln omne opus quod cogitas facere cogita Do- 
minum primum ; et si secundum Dominum est quod 
cogitas diligenter examina ; et si est rectum coram 
Deo, perfice illud, si vero adversum fuerit repertum, 
amputa illud ab anima tua. Quotidie actus tuos dis- 
cute curiosius ; et si te peccatis obmoxium. sense- 
ris, ad poenitentiam cito confuge. Nolo ut protrahas 
peccatum tuum de die in diem ; sed si quid cogita- 
veris male, in Deo penitentiam age, et velociter 
de corde tuo seca illud. Ne velis dicere: Non est 
grande hoc facinus quod cogitavi tantummodo, quia 
in conspecta Domini manifesta et aperta sunt omnia. 
Ne ut spinas ac tribulos in te crescere sinas cogita- 


B tiones malas, neque tanquam minima negligas ea : 


Qui enim spernit minima, paulatim defluet. Noli sper- 
nere morsum serpenlis, ne venenum ejus consper- 
gatur in cor tuum. Abscinde virgulta spinarum de 
agro cordia tui, ne defigant in te altas radices. Scito 
quod cor tuum ager est Domini, excole eum ccele- 
sibus disciplinis, et non sinas in agre Domini zi- 
zania seminari. Si igitur taliter vigilaveris, facile 
poteris ascendere ad perfectionem. 
CAPUT XIII 
De jejunio. 
Ad vigilandum autem multum jejunium proderit. 
Sicut enum miles plurimo onere pregravatus pre- 
. peditur, ita monachus ad vigilias eum esearum lar- 


Dominum. Ne tibi ullum tempus, fili, otiosum vel ( gitate torpeseit. Non enim possumus vigilare cum 


vacuum transeat ; tam in diebus quam in noctibus 
vigilare-te convenit, ut imminentem tentationem 
facilius effugere possis. Si enim cogitationes sor- 
dide conturbaverint cor tuum, et si te coarctave- 
rint quod est illieitum perpetrare, per orationes ae 
vigilias depellantur ab anima tua. Oratio munimen- 
£um grave est animi. Per orationes puriseimas 
omnia nobis qux sunt utilia tribuuntur a Domino, 
et euncta quz noxia sunt procul dubio effugantur. 
In tempore psalmodiz sapienter pealle, fili, et spi- 
ritales cantus vigilanter cane coram Domino, ut 
virtutem psalmorum facilius poseis advertere. Om- 
nis namque duritia cordis eorum dulcedine mollie- 
tur; tunc dulces habebis fauces, gaudensque can- 
tabis : Quam dulcia faucibus meis eloquia (na, Do- 
mine, super mal et (avum ori meo (Psal. cxvin) ! Sed 
non poteris sentire banc dulcedinem, nisi cum sume 
ma vigilantia ae sapientia cantaveris, Fauces enim, 
inquii, escam gusiabunt, sensus autem verba dis- 
cermit. Sicut enim ex carnalibus escis alitur caro, 
ita et divinis eloquiie interior homo pascitur ac nu- 
tritur, Sed in his omnibus vigiliis sanctis indiges, 
fili. Hz sunt namque vigili» inutiles, per quas 1ze- 
ditur et deperit anima, cum vigilaverit quis circa 
cegitationes turpissimas, vel ad gerendum contra- 
rium aliquid, vel ad perpetrandum facinus. Sed tu 
talibus ineiste vigiliis, ut possis effici sanctus. In 
ormnibus actibus et moribus tuis convenit te vigilare, 


fuerit dapibus venter noster onustus ; sed oppressi 
somno vigiliarium fructus amittimus, et maximum 
detrimentum animse nostro acqnirisnus. Vigiliis ergo 
copula jejunium; ut cunctis anim: virtutibus florere 
possis, e& caro tua subjecta sit animo tux, et ancilla 
tua famuletur domin: sux». Ne prebeas vires cor- 
peri tue; ne bellum adversus spiritum exerceat ; sed 
semper subjecta sit caro spiritui, et obtemperet jus- 
Bis spiritus. Noli incrassare ancillam, ne contemptui 
habeat demánam suas, sed ut in omnibus ejus obse- 
quiis mancipetur. Sicut enim equis sunt frena im- 
posita, ita jejuniorum frena imponamus corpori no- 
swo. Nam quemadmodum auriga, si equorum frena 
laxaverit, rapidissimo cursu cum eo in przcipitia de- 
feruntur, ita et anima, si corpori suo non imposuerit 
frenum, uterque ad inferni przcipitia devolvitur. Esto 
peritissimus auriga corpori tuo, ut per tramitem re- . 
ctum possis pergere. Esca» enim plurimee non solum 
animam, sed et corpus nostrem plurimum lzdunt. 
Sepe enim per ciborum aviditatem stomachi fran- 
guntur vires; nec non abundantiam sanguinis et 
cholerarum :xgritudines plurimas per escarum largi- 
tatem perpetimur. Sicut enim istasunt anima et oor- 
pori contrari, ita etiam medelke sunt ntriusque tem- 
porata jejunia. Quantum vero possumus mundi de- 
licias et ciborum opulentiam fugiamus, ne quando 
eruciati in flamma guttam aqua queramus, nee re 
frigerium consequamur. 








695 


CAPUT XIV. 
De crapula fugienda. 

Fugiamus ebrietatem, ne in retia luxuriz incur- 
ramus. Vinum enim nobis Dominus ad letitiam cor- 
dis, non ad ehrietatem creavit ; non quantum gula 
exigit, sed quantum nature imbecillitas postulat. 
Et Apostolus Timotheo modico precipit uti vino ; 
et hoc propter dolorem stomachi, et propter ejus 
frequentissimas infirmitates (I Tim. v). Ne igitur 
nos quod ad medelam corporis nostri tributum est, 
ad perniciem deputemus. Plurimi namque maximam 
per vinum debilitatem contraxerunt, nec potuerunt 
consequi pristinam firmitatem, qui primum gulae 
non temperaverunt ardorem. Plerique per vinum 
homicidium perpetraverunt, nec. 1psam mortem re- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
A libenter audit detrahentem ; cupit semper decli- 


nare a vitiis, et ad virtutes animx semetipsum in- 
stigat. 
CAPUT XVI. 
De lingua compensanda. 

Talem te exibe, fili, cum volueris exercere jeju- 
nium, et cum te ahstinueris, abstine et linguam tuam 
ab illicitis verbis. Omnem blasphemiam longe fac 
a te, nec superflui sermones procedant de ore tuo, 
quia et pro otiosis verbis in die judicii reddituri su- 
mus Deo rationem. Nec ad maledicendum quempiam 


. assuescas linguam tuam, qux? ad benedicendum et 


ad laudandum Doininum creata est. De quibus igno 
ras rebus in conventu noli proferre serinonem; sed 
opportuna verba procedant a te cum epportunnm 


cusaverunt. Alii per vinum a domonibus capti sunt, p tempus inveneris, ut te audientibus cunctis gratiam 


nec est aliud ebrietas quam manifestissimus dze- 
mon. Ebriosus putat se boni aliquid agere cum per 
przcipitia devolutus fuerit. Per vinolentiam arma- 
tur os ad maledicta et convicia proximorum, et im- 
mutatur mens, et lingua balbutit. Quzso quid minus 
habetur quam demonium ebrietas ? Hujusmodi enim 
vir cum se putat bibere, bibitur. Sicut enim piscis, 
cum avidis faucibus properat ut glutiat escam, et 
repente hamum inter fauces reperit hostem : vel 
$icut aves cum per escam capiuntur in retibus ; ita 
ebriosus intra se vinum suscipit inimicum, quod in- 
tra eum mofrans impellit ad omne opus feedissimum ; 
et homo rationabilis ut irrationabile aninial capitur. 
Tu autem in omnibus exhibe te sobrium, ut te so- 

brietas in omnibus castum exhibeat. 

CAPUT XV. 

De vitanda superbia. 

Sed caveto hoc, fili, ne per ciborum abstinentiam 


mergaris in superbiam, et ne ipfleris adversus eos . 


qui jejunii tui mensuram non valent obtinere : ne 
quando videaris escis carnalibus abstinere, et vitiis 
pectus tuum replere. Grándis namque est confusio 
anims» qux cum sibi subjecerit carnem, ipsa sit sub- 
jecta vitiis. Quid prodest ventrem ab escis resecare, 
et animam passionibus obruere ! vel carnis amorem 
vincere, et in corde livoris stimulos machinari ! Ve- 
rus enim contioens tam a corporis quam anim: se 
passionibus abstinet, quia in utriusque substantiis 
homo constare videtur. Nulla est enim perfectio in 


una parte esse sublimes, in alia esse prostratum ; D 


in una parte fulgere, et in alia vitiorum caligine oc- 
cupari. Qui enim castus cupit esse corpore, castus 
debet perseverare et spiritu, quia nihil proderit ca- 
stum esse corpore, et mente corruptum. Civitas si 
fuerit in una parte munita, ex alia vero destructa, 
aditum ad se hosti prebebit. Et navis si fuerit forti 
compage solidata, et unam in se habuerit tabulam 
perforatam, repleta aquarum fluctibus mergetur in 
profundum. Verus enim continens cuncta quxe vana 
Sunt spernit, nec ullam gloriam sectatur humanam ; 
furorem iracundize reprimit, exsecralionem despicit, 
potius sustinet detrimentum , quam dissolvat vin- 
culum charitatis ; non detrahit cito proximo, nec 


prebeant. Ab omni vaniloquio tempera linguam 
tuam ; ne quando qui audiunt horrescentes obturent 
aures suas, et sit Libi confusio coram omnibus. De 
quibus molestiam non pateris, noli contendere acri- 
ter, nec insuescas consuetudini pessimae, quia mos 
qui longo usu fuerit confirmatus, non parvo labore 
vitatur. 
CAPUT XVII. 
De vano gaudio fugiendo, 
Noli dissolutis labiis risum proferre : amentia nam- 
que est cum strepitu ridere, sed subridendo tantum- 
modo mentis Letitiam indica. Nec in modum par- 
vuli jocari velis assidue, quia non convenit ei qui ad 
perfectionem nititur jocari ut parvulus. Esto im 
malitia parvulus, et vir perfectus in sensu. In qui- 
busdam te exhibe senem, et in quibusdam te exhibe 
parvulum. Parvuli nanque est ludere, perfecti vero 
viri lugere; sed.przsens luctus Letitiam generat 
sempiternam; jocus autem remissiorem efficit ani- 
mam, et negligentem erga Dei przcepta, nec delicu 
sua potest ad memoriam revocare ; sed obliviscens 
ea non se instigat ad poenitentiam, et ita paulatim 
ab omnibus bonis privabitur. Nullum enim habebit 
accessum cordis compunctio, ubi fuerit immoderatas 
risus ac jocus.' Ubi vero fuerint lacrymz, ibi spiri- 
talis ignis accenditur, qui secreta mentis illumisat 
et vitia cuncta exurit. Tunc aviditate ccelesti anima 
flagrans, Christi amori copulatur : et in terris de- 
gens de coclestibus et supernis jugiter meditatur, cal- 
cat szeculi voluptates, et ad prxmia se fetura extes- 
dit, nec ulla seculari cura ab amore eam  segregat 
Christi ; sed ut figura quxdam inter homines versari 
videtur, et tota ejus conversatio de ccelestibus ipiel- 
ligitur. Mors illi presens tanquam vita ipsa est dal- 
cis: cupit dissolvi, et esse cum Christo (Phkil, 1), 
quem in carne vivens intra suum portaverat templum. 
Vide ergo quantum lucrum afferant fletus et lacry- 
ma, el quantam perniciem praebeat risus ac jocos. 
Qui enim ridere hic delectatur, postmodum flebit 
amare; qui autem hic legere voluerit , gaudebit 
in posterum (Matth. v). Nam et Salvator noster 
beatos appellat lugentes; et qui nunc lzetantst, 
flere eos dicit in novissimo. Non te ergo delectet 





691 CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG 698 


puerilis jocus vel risus, sed lectionum spiritualium A retribuere illi, etiamsi possis, 'sed dole potius pro 


cantus. Non te solvant in risum verba inania, sed 
proferant ex te gaudii risum perfectorum virorum 
virtutes, ut ad eorum spectaculum vilam tuam mo- 
resque componas. Perfectus enim ille dicitur, non 
qui in :etate, sed qui in sensu perfectus est; non 
enim tibi obest puerilis :etas, si fueris mente perfe- 
cius ; nec senilis tibi proderit zetas, si fueris puer 
sensibus. Nam et David cum puer esset, et per- 
fectum cor haberet in Domino, in regem electus est ; 
et Saul cum senili state esset perfectus, quia in se 
malitiam perfectam habuit, de culmine regali ex- 
pulsus est. Vetustissimi jam erant presbyteri qui 
Susannam violare conati sunt, quos Daniel adhuc 
parvulus detecto eorum scelere condemnavit : et Do- 


eo, quia Dominus irascetur ei. Qui enim patienter 
pertulerit mala, in futurum coronabitur; qui vero in- 
tulerit mala, in die mala ut reus damnabitur. Ne pro 
carnalibus damnis frangatur animus (uus, nec vigo- 
rem palientie Luz res emolliant caducz, sed time 
potius damnum, si a proposito tuo rctardaveris. Et 
quando te peccatis obnoxium senseris, ad peeniten- 
tiam cito converti ne confundaris ; qui enim hic pe- 
nituerit, in novissimo non ponitebit, clementer enim 
Dominus ad penitentiam confugientes suscipit. Et 
ne misericordia Domini fretus peccatis peccata ad- 
jicias, neque velis dicere : Donec viget ztas mea, 
carnis concupiscentiam exercebo, ei postremo in 
senectute malorum meorum penitentiam geram : 


minus noster ingressus Hierosolymam a parvulis B pius namque est Dominus et multum misericors, nec 


collaudatur. Nam et arbor, licet sit multorum anno- 
rum, si fuerit infructuosa, abscinditur : si autem 
novella fuerit fertilis , colitur ut magis proferat 
fructus. 
CAPUT XVII. 
De malorum contubernio vitando. 
Perfectorum vero virorum consortio fruere, et 
contubernio abstinentium delectetur anima tua, et 
a colloquiis eorum ne avertas aurem tuam: verba 
enim vite sunt verba eorum, et incolumitas animx 
iis qui ea libenter attendunt. Sicut enim sol oriens 
effugat caliginem, ita sanctorum doctrina a sensibus 
tuis expellit tenebras. Talium virorum, quaso, ne 
devites consortia ; ut eorum monitionibus mens tua 
erigatur ad ccelum, et fluxam szculi gloriam pro ni- 
hilo possis despicere, et virtutes animx hauriant sen- 
sus tuj. Devita viros quos erga mandata Dei vides 
negligentes, qui mortui sunt virtutibus et. videntur 
vivere passionibus, quia l:etantur in propriis volun- 
tatibus et gaudio carent divino. Cum hujusmodi viris 
nec sit tibi ulla commixtio, nec velis cum eis sermo- 
cinari assidue, nisi poteris solummodo ab erroris iti- 
nere revocare eos: czterum si non vales, devita ut 
publicum hostem: sepe enim per unam ovem mor- 
bidam grex totus polluitur ; et modica pars fellis ma- 
gnam dulcedinem in amaritudinem vertit, et fermen- 
tum modicum totam massam corrumpit (I Cor. v). À 
tali enim fermento Dominus tibi attendere precipit 
(Matth. xvi). Fermentum hoc nequissimorum homi- 
num doctrina intelligitur : nam etsi in habitu quis 
videatur esse clarus et nobilis, et dulcia verba tibi 
proferat eleganter, simulatio cordis ejus ex subse- 
quentibus actibus intelligitur : non enim ex verbis, 
sed ex fructibus homo comprobatur. Denique quam 
plurimi callide vitia sua celare festinant, et apud 
quosdam videntur esse mirabiles, sed floribus amissis 
fructus qualis est ostenditur : cum vero diu intra si- 
num servaveruntserpentem, attacti morsu ejus intu- 
mescunt, et palam fiunt omnibus, quia nihil occul- 
£um(n. est quod non revelabitur (Matth. x). 
CAPUT XIX. 
De ira cohibenda et differenda penitentia. 
Si quis tibi intulerit mala, ne velis irasci ei aut 


ultra facinorum meorum memorabitur. Noli taliter, 
fili, cogitare, quia summa stultitia est heec mente apud 
Dominum concipere ; cum et impium sit talem li- 
centiam a Deo exspectare quempiam. Noli, inquam, 
Bic cogitare, cum nmescias qua die moriturus sis. 
Quis enim novit hominum diem exitussui ? non enim 
omnes in senectute privabuntur hac luce , sed in di- 
versis zetatibus in boc mundo migrabunt; et in qui- 
bus actibus vocabitur homo, in iisdem necesse est 
reddere rationem. Nemo enim in inferno confitebi- 
tur Domino (Psal. vi), sed nec tu cuncteris ad pe 
nitentiam converti. 
CAPUT XX. 
De morte cogitanda. 

Semper ante oculos versatur ultimus dies. Cum 
enim diluculo surrexeris, ad vesperum te ambigas 
pervenire ; et cum inlectulum ad quiescendum mem- 
bra tua posueris, noli confidere de lucis adventu, ut 
facilius te possis refrenare ab omnibus vitiis. Sem- 
per cor tuum promissa coelestia meditetur, ut ipsa 
te ad virtutis viam provocent. Esto nunc talis in ope- 
ribus bonis qualem te vis futurum postmodum. Om- 
nia terrena qua possides in coelestes mansiones 
transfer, ut cum illuc fueris profectus, fruaris bonis 
ccelestibus. Bonorum operum sumptus tibi in itinere 
prepara, ut incunctanter libent»rque, cum vocatus 
fueris, pergas ad Dominum. Tunc cum a carnis vin- 
culo anima tua absoluta fuerit, mox in occursum 
tuum angelorum chorus occurret, omne sanctorum 
agmen in tuis miscebitur complexibus, et te ad ad- 
orandum verum judicem perducent. Tunc tibi flet 
pax per girum et summa securitas, nec timebis ultra 
jacula ignita diaboli. Non tibi terrorem incutiet bar- 
barorum immanitas, nec formidabis hostes ferocis- 
simos, qui cupiunt animas jugulare, non corpora, 


non ferrum, non ignem, non faciem truculentam - 


tortorum, non famem, non sitim, nec ullam cegritudi- 
nem carnis; nec metues invidiam heminum, nec 
insidias malignorum, verba venenata mulierum lu- 
parüm ; nec ultro adversabitur caro contra spiritum 
tuum : non timebis periculum maris, nec ullos casus 
adversos, sed hzc omnia sedabuntur. Cum anima 
tua abjecerit sarcinam carnis, tunc Spiritus sanctus 








099 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ro 


tribuet tibi in ccefestibus mansionem, cui paulo ante A nis sux voluntates secuti sunt, In m«rore et fet 
intra corporis tui hospitium feceras mansionem : et — maximo in sempiternum erunt qui vitiis et passio- 
letus gandensque exspectabis diem judicii futuri, in — nibus servierunt. Et cum hi omnes pro suis crimi- 
quesingulorum anim: recipient merita pro suis ope- — nibus gehennz ignibus mancipentur, justis sempi- 
ribus. Sed frustra tunc peccatores et impii penite- — terna premia tribuentur a Domino, Que oculu 
bumt, fornieateres ef adulteri ululabunt, nec ullam — non vidit, nec auris audivit, nec in cor homini 
redutiem potermt inverire. Rapaceset avari flebunt — ascendit, que praeparavit Deus diligentibus se (I 
smarHer, mec mmlorurm snofum venizm consequen- Cor. n). | 
tur. in beta matimo detinebuntur omnes qui car- 


EVAGRII MONACHI SENTENTL£E. 


(Vide Patrologi& fom. XX, col. 1181.) 








FAUSTI ABBATIS LIRINENSIS SERMONES AD MONACHOS. 
(Vide Patrologie tom. LVHI, col. 869.) 











SANCTI EUCHERII 


LUGDUNENSIS EPISCOPI 


ÉXHORTATIO AD MONACHOS, ETC. 
(Vide Patrol. tom. L, col. 865, 1901 et 1908., 





SANCTI C/ESARII 
| ARELATENSIS EPISCOPI 
AD CAJESARIAM"ABBATISSAM EJUSQUE CONGREGATIONEM EPISTOLA 
(Véde Peírolegie: om. L XVII, col. 1125.) 





NOVATI CATHOLICI 
SENTENTIA DE HUMILITATE ET OBEDIENTIA ET DE CALCANDA SUPERBH. 
(Vide Patrologie tom. XVIII, col. 61.) 





SANCTI PAULINI 
AD MONACHOS DE POENITÉNTIA. 





INTERROGA TIO. B serto (Job. xxxix, 5)? A leone fortitos eavet dirt 
Quomodo debemus agere posnitentiam? tibus herbis, poculoque exiguo alatur in. eretto:tt 
RESPONSIO. 


gat in aera capat, et flagrantem nimium sitis rit 
Detur utique poemitentia szculari,eujus adbuc cew- — reme samcti Spiritus ama restringuat: se dum "i 
vix sub jugo dependet seculi; et huic pro immani- desiderat amcma virenfis, nimis deliciis prep 
tate yeceati sive delicti terminetur tempus, quiz ad- — tus perieulem salutis imcurrat. Mgitur abrenontint 
hue tempori servit. Caterum abremuntians seculo — poemitentia publica non est mecessarix, quia cot" 
et ejus militi, spondensque se cwaolis diebus ser- — sus ingemuit et eum Deo zterno pactum inivit. H 
viturum Deo, eur ponitentiam mereatur, quiliber — illo igitur die nen memorantur ejus delict, Q* 
effectus, velut onager, sectatur eremi vastitatem ? gessit in seculo, in quo facturum so justitiam k 
Bicut ait Job : Quis dimisit onagrum liberum in de- — reliquo promiserit Deo. Krgo chirographum de q* 





704 


CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA, 


102 . 


se monachus debitum ex tota fide promiserit im- A anims vero sensum illuminat : et idcirco maxime 


plere, etsi fidelis factus peceavit in sseculo, post ab- 
yenantiationem suam fterum factam Deminicum cor- 
pus non dubitet accipere, ne occasione humilitatis 
bimie prolongetur a corpore ejus et sanguine, cui 
se junxit ut unum corpus efficeretur. Communicare 
non desinaL qni peceare quievit, tantum ne de reli- 
quo peccet. Nam sicué ignisiste visibilis duas in se 
quasdam effleaeias habet, id est, comburere fragilia 
et illaminare tenebrosa, ita ignitum illud Domini- 
cum corpus, quando cum metu et reverentia grandi 
fuerit sumptum, corporis quidem delicta consumit, 


communicare frequentius debet. Si vero fuerit, sic- 
wt scriptum est, lepra. in pelle, immunda erit (Levit. 
xr): id est, peccatum in. monacho: quia pellem 
esse monachum Scriptura significat mortificantem 
membra sua super terram ; cujus ossibus adhzsit 
caro, cujusque caro immutatur propter oleum, e$ 
a jejunio infirmatur, et genua velut fenum arescunt. 
Ergo si it hac pelle visa fuerit lepra, inmunda erit, 
et nisi fuerit hyacintha aut rubra. pura, ad omotunm 
tabernaculi non erit apta. 





SANCTI EUTROPH 


ABBATIS 


EPISTOLA AD PETRUM PAPAM DE DISTRICTIONE MONACHORUM ET RÜINA 
MONASTERIORUM DIRUTA ROMAE. 


(Vide Patrologie tom. LXXX , col. 15.) 











INCERTI AUCTORIS SERMO DE DECEM VIRGINIBUS. 
(Vide Patrologie tom. LXXXVIII, col. 1071.) 
EXPLICIT SANCTI BENEDICTI! €ODEX REGULARUM. 





SANCTI BENEDICTI 


ABBATIS ANIANENSIS 


. CONCORDIA REGULARUM. 


(Kx editione Hugonis Menardi monachi Benedictini.) 


PROLEGOMENA. 


SANCTO PATRI BENEDICTO MONACHORUM OCCIDENTIS PATRIARCILA. 


Quod summo diviní numinis beneficio a te accepimus, Pater sanctissime, id tibi qua par 
est devotione et grati animi testificatione referimus offerimusque : hoe videlicet opus 


plane divinum singulari Dei providentia aii. hunc usque diem servatum nebisqu 


e tragse 


missum. Nam quis dubitet plane divinitus accidisse ut hic sapientie coelestis thesaurus 
tet seculis in agro tuo Floriacensi, quem sacrosancto corporis tu1 pignore locupletasti , 
hueusque defossus, hoc potissimum tempore appareret, 1mo tu nobis ipse traderes, quo 
primum nascente sub sanctissimi tui nominis auspiciis congregatione taa Benedietina 
Instaurationis florentissimi tui ordinis jacta fundamenta visuntur ? maxime cum id ipsius 
auctoris votis omnino respondeat. Ipse enim tibt cognominis, gratia benedietus et nomina 


(ut de fe 


ordinis tni primus instaurator hoe suum opus in manus nosíras ven 


dam sanctissimus pontifex Gregorius Magnus praedicavit) 


tuus alumnus , 
ire gestit, quo tempore 


sua consilie, suaqué vola post tot seeulorum decursus, Deo favente, renascentia conspicit : 


quippe qui in id potissimum curas. et 


labores suos contulit, ut sopitam pietatem el mo- 


nastice vitse vigorem consenescentem excitaret, atque ex institutis sancte tua Regule re- 


pararet, cui quam simillimas ceteras omnes sanc 
demonstrans, illi tanto irapensius monachos 
omnes perfecte cup:u'ateque contineat. Qu 
sriperioribns hujus libri recognoscendi, et a teneb 


torum Patrum regulas in hoc operfe esse 


adherere debere ostendit , qued ena ceterae 
& cum ita sint, Pater sanctisseme, ego, €ul a 


ris vindicandi demandata provineia est, 


illum tibi sane merito auctoris et. argumenti natura gratissimum omnium Benedictinorum 
nomine offerre non dubitavi : quem si non obtulissem, jus omne, natura, superi denique 


—-— 


105 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "^ 


reclamassent : et ipse ingrati filii notam non effugissem , qui sanctissimo eque ac optimo 
parenti munus tot nominibus atque titulis debitum subtraxissem. Nec me retrahit a pro- 
posito tenuitas nostrarum lucubrationum , quas libro quasi teruncium Cresi thessri 
adjeci animo juvandi nonnihil lectoris , et salebras amovendi ad quas potuisset. restitare, 
quod suam ex sese habeat commendationem opus, ex tot Patrum sententiis ab alumno tu) 
sanctissimo, tuique ordinis assertore ac vindice, multis vigiliis concinnatum. Quin potius, 
Pater sanctissime, indignus licet tanti parentis filius exsulto, et nova spe erigor, dum ep 
prospicio hoe opus cum non mediocri accessione glorie supremi numinis, tuique nomini 
celebratione , insigni etiam legentium et tui maxime ordinis alumnorum uberiore fructu, 
ac totius ordinis monastici commendatione sub tuo patrocinio emnibus piis non mediocriltr 
profuturum. Id quod profecto de misericordia Dei nobis longe facilius pollicebimur , si ul 
tuo nomini librum hunc consecrare ausi sumus, ita tuo patrocinio tum opus hoc, tun 
nascentem Benedictinam tuam congregationem, ejusque alumnos adeoque meipsum om- 
nium minimum complecti ac protegere velis, nobisque paterno affectu coelestem opem 
impetrare, cujus adminiculo latentes in sancta tua Regula thesauros investigare , eosqu 
in nostros usus convertere valeamus. Hoc igitur accensi desiderio te cum hoc munuscul 
adire preesumimus : te patronum , te ducem, te Patrem suspicimus , teque precamur ul 





uo spiritu hanc Regulam dictasti, eodem Deo aspirante, vivamus; ut re et nomine Bae 
dictini et tui bene meriti filii celestium tuarum benedictionum heredes, eas tecum sie 


num possidere mereaimur. 


Ultimus alumnorum (uorum 


Fr. Huco MaNABDUS. 





LECTORI BENEVOLO PIRJEFATIO. 





Adest tandem, lector benevole, liber Coxconpu À sine auctore heec àcripsit, nec ullus ante eun ii t 


RecurLAnvs a multis viris piis et doctis jampridem 
desideratus, a me quidem , Deo aspirante et adju- 
vante, editus et illustratus; sed non tam meo arbi- 
trio quam alterius imperio. Non enim audebam 
tantam inaleriem aggredi, quam meis semper viri- 
bus imparem esse judicavi ob rerum obscuriorum 
et varietatem et difficultatem. Accedebat antiqua 
difficultas in regulam sancti Benedicti, qu:xe in hoc 
opere continetur, enarratio : qux quam difficilis sit, 
ipsi norunt qui libros oóx &6«c«victoc legere solent. 
Àbipsa adolescentia in eam aliquid moliri cupiebam, 
sed me semper rei difficultas in hoc campo decurrere 
deterruit, dum hunc librum editurus minus rationi 
consentaneum esse duxi, si ceteros hujus Concor- 


seruit, nec Beda, qui in historia Anglorum, eh 
milia ultima de sanctis hujus Benedicti Bisttpi 
Vitam et laudes scripsit, nec Guillelmus Malmeie 
riensis, Florentius Wigorniensis, Matthzeus Westse 
nasteriensis, nec ullus antiquus Anglorum bist 
cus. Preter hunc Benedictum Anglum fueron! ili 
Benedicti, sed nulli horum bic liber attribui potest 
nisi sancto Benedicto abbati Anianz in diacest 
quondam Magalonensi, nunc Montispessulani, dé 
abbati sancti Cornelii ad Indam rivulum p 
Aquisgranum, ut clarum est ex illius Vita cre! 
sancto Ardone, quam huic libro prefiximus :in 8 
pag. 29 hxec habentur : « Alium collectis regulis 
sententiis composuit librum, cui nomen Coil 


dix auctores explanans Rugulam sancti Benedicti B Regularum dedit, ita duntaxat ut beati Benedicti pr? 


tacitus prxtermitterem. Ego enim in omnibus meis 
lucubrationibus hoc Sapientis effatum ux3iv jmip 
$ovapuv, nihil supra vires, sempe* ob ocrlos mihi 
ponendum esse putavi; simulque illud Horatii prz- 
ceptum : 


Sumite materiem vestris, qui scribitis, equam 
Viribus...... 


Quod sia quibusdam tractatoribus observaretur, me- 
lius profecto cum musis ageretur : cum nonnulli in 
uno argumento desipiant, qui fortassis in alio sape- 
rent. Quamobrem si quibusdam visum fuerit me hoc 
opus supra vires aggressum esse, quod jussus id 
egerim, saltem temeritatis notam effugiam, nec pro- 
pterea Theoninos dentes multum verebor. 


Hujus libri auctor est Benedictus abbas, ut habetur C 


in praefationis epigraphe. Sed quis sit hic Benedi- 
ctus, videndum est. Trithemius, libro de Scriptori- 
bus ecclesiasticis, existimat hujus libri auctorem 
esse sanctum Benedictum Biscopium Anglum. Sed 


cederet sententia, ei vero rationabiliter convene 
tes jungerentur deinceps. » Quz verba convas 
eis qux? mox citabuntur ex przfatione ejusdem 
cordiz. In cod. Floriacensi ms. hic titulus nud 
tus est : Liber patroni nostri beati Benedic i 
batis Floriacensis monasterii. Sed hujus tituli f 
ptor erravit, quod 'existimaverit magnum Be 
cium monachorum patriarcham, qui est pim? 
monasterii Floriacensis, esse hujus Concorüiz i 
ctorem. Si autem fuerit aliquis Benedictus 28 
inonasterii Floriacensis , non adeo certum est, » 
in catalogo abbatum bujus monasterii nullos x 
nomine abbas reperitur. In glossis tamen veris 
ab Henrico Stephano editis est quoddam Glossario 
quod praefert titulum sancti Benedicti abbatis Fir 
riacensis. Si quis autem fuerit sanctus 

abbas Floriacensis, probabile est hunc noD 
alium a sancto Benedicto abbate Anianz, et 9^ 
sancti Cornelii ad Indam rivulum. Nam hic saxi 


705 


CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA. 


 T00 


Benedictus fuit multorum monasteriorum abbas A bliotheca Corb5eiensi. Regula sancti Columbani et 


el sancti Maximini, ut notum est ex ejus Vita. Hoc 
autem monasterium saucti Maximini situm est in 
dic cesi Aurelianensi, nec ita remotum a monaste- 
rio Floriacensi. Sed quia sanctus Árdo non scripsit 
hunc sanctum Benedictum Aniansz abbatem fuisse 
etiam abbatem monasterii Floriacensis, omnino non 
definimus. 

Hic liber inscribitur Concordia Regularum. Hanc ra- 
tionem reddit auctor in sua przefatione : « Quapropter 
seu propter eos, qui eas (regulas) habentes ignorant 
quibus in locis sit eorum concordia , placuit omnes 


ex omnibus in unum coarctari sententias, quz&e cum 


Patris Benedicti concordare noscuntur regula, qua- 
tenus unus ex multis existeret codex, ita ut beati 


Benedicti precederent, quibus sequentes cxtere B 


necti possent : quamobrem Concordia Hegularum 
hic liber sortitus est nomen. » !ta prorsus do- 
cet sanctus Árdo paulo ante citatus et Trithemius 
libro citato. Hic liber appellari etiam posset Catena 
regularum, ut sugt catenz Patrum a Niceta et aliis 
quibusdam Grecis auctoribus composite in Psal- 
terium, in Job, in Canticum canticorum, in Evan- 
gelia, etc., in quibus accumulantur diversorum Pa- 
trum sententie ad borum librorum elucidationem 
spectantes, licet interdum divers sint, quemadmo- 
dum eliam aliquando conüngit in bac Concordia 
regularum. 

Codex ms. quem modo edimus, sumptus est ex 
bibliotheca monasterii sancti Benedicti Floriacensis ; 


ad cujus elucidationem et castigationem fuerunt C 


nobis auxiliares copiz alter codex ms. Concordis 
Regularum, ex bibliotheca monasterii sanctze Trini- 
tatis de Vindocino, quem nobis commodato dedit 
Reverendus admodum abbas ejusdem munasterii 
Michael Subletus. Regula Magistri ms. ex bibliotheca 
Corbeiensi; Regula sancti Fructuosi archiepiscopi 
Bracarensis ms. ex bibliotheca monasterii Crassen- 
sis ; Regul: sancti Augustini et Patrum mss. ex bi- 


ejus Peenitentialis mss. ex bibliotheca Floriacensi ; 
ilem dux ejusdem Regul» edite, altera editionis 
Parisiensis, altera Insulze Goldasti studio et cura 
edita. Regula Paphnutii, Serapionis, Macarii, et 
aliorum ms. ex bibliotheca Floriacensi et Corbeiensi. 
Accesserunt due Regule Patrum cum Regula Pauli 
et Stephani mss. ex bibliotheca Floriacensi, necnon 
Regulz sancti Czesarii, et sancti Isidori excuses. Nec 
parum opis attulerunt mihi decreta Burchardi, Ivo- 
nis Carnotensis et Gratiani, necnon libellus centum 
quatuordecim sententiarum de Rectoribus Ecclesia, 
in quibus qu:edam sententi: et capitula Regularum 
hujus Concordie citantur. Adfuerunt etiam mihi 
septem Regule sancti Benedicti mss. : una, cui 
adjuncti erant commentarii Ruthardi monachi Eremi 
sancte Marie apud Helvetios ; due ex bibliotheca 
monasterii sancti Germani a Pratis; item dua ex 
bibliotheca monasterii sancti Victoris Parisiis siti ; 
una ex monasterio sancti Ebrulphi dicecesis Luxo- 
viensis; postrema et recentior sancti Faronis prope 
Meldas. His accedit Regula sancti Benedicti a san- 
cto Dunstano archiepiscopo Cantuariensi emendata ; 


duz vetastissim:e editionis Parisiensis, altera ex offi- 


cina Colinzi typographi, altera edita studio et opera 
Guidonis Juvenalis abbatis sancti Sulpitii Bituricen- 
sis, cum ejus interpretatione Gallica, et una Colo- 
niensis anno 1575, edita una cum commentariis 
Smaragdi et Joannis a Turrecremata. Aliquid etiara 
auxilii nobis contulit Alamannica interpretatio vo- 
cabulorum Regulzx sancti Benedicti a Kerone disci- 
pulo sancti Othmari abbatis elaborata. 

Librum notis et observationibus illustravimus in 
quibus locos obscuriores explicamus, corruptos 
castigamus, et diversis lectionibus qu: inutiles vi- 
debantur, rejectis, utiles solas notavimus. Hac est 
tota nostri instituti ratio. Faxit Deus ut hzc omnia 
in sui nominis gloriam cedant, et in tuam, lector 
benevole, utilitatem. 





DE HUJUS GONCORDLE REGULIS 
EARUMQUE AUCTORIBUS. 





Ad faciliorem hujus Concordix intelligentiam ope- D 


rx pretium est in ipso limine aliquid de Regulis a 
nostro auctore prolatis, earumque scriptoribus prze- 
libare; prius hic subjecto earumdem catalogo. 


4. Regula sancti Patris Benedicti. 


9. — sancti Pachomii. 
9. — sancli Orsiesii. 

4. — Orientalis. 

B. — sancti Macarii. 

6. — item Macarii. 

7. — Patrum. 

8. — item Patrum. 

9. — item Patrum. 

10. — sancti Basilii. —— 
41. — sancii Hieronymi. 
19. — sancti Augustini. . 
15. — Cassiani. 
144. — —Stephaui et Pauli. 

— "farnatensis. 


16. Regula sancti Cxesarii. 


11. sancti Aureliani episcopi. 
18. — sancti Ferreoli episcopi. 
19. — sancti Isidori episcopi. 
20. — sancti Fructuosi episcopi. 
921. — alterius Fructuosi. 

92, — sancti Columbani. 

95. — Donati. 

21. — . Magistri. 

95. — eujusdam Patris. 

26. — item cujusdam Patris. 


Quod spectat ad Regulam sancti Benedicti, ejusque 
auctorem, non est quod immoremur, cum multi de 
iis multa scripserint. 

Regula sancti Pachomii non est ea qux ab angelo 
dictata apud Palladium in Historia Lausiaca exstat, 
sed est ea, etiam ab angelo revelata, quam de Egy- 
ptiaca lingua in Grecam versam Latinam fecit san- 
ctus Hieronymus. Quz quidem non est solius Pa- 


*. 








791 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 108 
ehemil, sed etiam diseipelorum ejus Orsiesii et À 125. tlllus et duorum Macariorum meminit Sidonius 


Jheederi, engelo quidem revelante. À tribus enim 
illis Patribus conscripta est, wt notum est ex prafa- 
tione sancü Hieropymi ad eamdem Regulam, et 
principio ejusdem regule apud Gazzum. Nec obstat 
«quo4 appelletar vulgo Regula Pachomiü : nam prz- 
cipui Patris ae magistyé nomen retinere potuit. Pa- 
chomii meminit idem Hieronymus in epitaphio Mar- 
celle ad Principiam : « Vitam beati Antonii adhuc 
tame viventis, monsasteriorwnque in Thebaide Pa- 
Cbumii et virginum et viduarum didicit disciplines. * 
De eo et ejus Regula agit Sozomenus, lib. n, cap, 
15; Gennadius in Catalogo, et Palladius in Lausiaca, 
tap. de Tabennesiotis. Ejus Vita ampla satis habetur 
in Viüs Patrum. Floruit eub Constantino Magno. 
De eo agit Menologium Gr:ecorum 15 Maij. Ejus Re- 
gula exstat excusa, centum supra viginti octo arti- 
tules eempleetens. Qua Lamen non est integra : nam 
in hoe Concordis libro eitantur mul articuli qui 
jn ea non exstant, aliusque articulorum ordo in Con- 
cordia videtur quam in edita Regula. 


Regula Orsiesii habetur excusa tom. IV Bibliothecze 
Patrum, ubi liber inscribitur, Reguíe de institutis 
monaslicis. Vuit sancti Pachomii discipulus, ut mul- 
tis loeis ejusdem Begulx videre est, in quibus san- 
ctum Pachomium Patrem suum appellat. De eo agif 
Gennadius ín Catalogo, ubi eum vocat « collegam 
Pachumii et Theodori. » Grxci auctores mentionem 
faciunt ; Socrates lib. 1v , eap. 14 ; Sozomenus, cap. 
citato; Palladius in Lausiaca, cap. 8, a quibus ap- 
pellatur "Apsiztoc, apud Socratem legitur Apaávtos , 
male : nam Socrates agit de illis Patribus qui tem- 
pere eaneti Antonii floruerant eub Constantino Ma» 
(no ei Constantio, eum Arsenius sub Arcadio et 

onorio vixerit. Constanter tamen appellatur a La- 
tinis Orsiesius, sive Orsiesis, tum in cjus opere 
edito, tus spud sanctum Hieronymum, tum apud 
Gennadium supra citatos, atque etiam in ms. eod. 


nostra: Concordiz, Quare non assentior cuidam viro (C 


docto qui apud sanctum Hieronymum legendum 
putat Arsesii, non Orsiesii. In Vita sancti Pacho- 
mii, que eet in Vitis Paurmra veteris editionis, male 
appellatur Orsenius, 


Regula Orientalis affinis est Regulze sancti Pacho- 
m : ita ut sepe eadem verba proferat, ut notavimus 
m nestris observationibus : quis sit illius auctor, 
ignoretor. 


Regula Macerii duplex est: una qus non solius 
Macarii est, sed Serapionis, Macarii Paphnutii, alte- 
rius Macarii abbatis et aliorum. Duas vidi mss., al- 
teram bibliothecx Floriacensis, quas hunc titulum 
profert : Incipit Regula monasteriorum vel Deum ti- 
mentium discipulorum, id est, Serapionis , Machaii, 
Pacnuti, et. alterius. Machari. In fine vero Reyule 
hzc verba habentur : Ezplicit regula Patrum abba- 
tum triginta octo. Alteram bibliothecx Corbeiensis, 
cui hic titulus przfigitur : Incipit regula sgnctorum 


carm. 16, ad Faustem Reiensem : 
Nunc duo Macarti, nunc et Paphnutius heros, 


Ratio est quia eodem tempore in Egypto, ut ex Ll 
fatis auctoribus notum est, vixerunt, et simul de 
eomponenda Heguia cenvenire poteerunt. físee au- 
lem Begula in Cogcordia aliquando eub nemine Re- 
gule Patrum citatur, ut suis locis observavimos, 
Sed et sub nomine Macarii, nunquam Serapionis & 
Paphnutii. 

Ailera Macarii Regula quedam admista babet ex 
D. Hieronymo, ut &uis locis observatum est. Prater 
superiores Macarios mulli alii reperiuntur apud 
scriptores , sed cujus sit htec Regula, dicere obscu- 


"fum est. 


Regula Patrum, preter eam qux est Serapionis, 
Maearii et aliorum, triplex est; quarum duas vidi in 
codice ms. bibliothec:e Floriacensis, adeo breves, 
ut singula vix tria folia contineant. Primpa sic inci- 

it : Gum resideremus in. unwn in. nomine Domin 

esu Christi secundum traditionem Patrum sanctorum 
virorum visum est nobis conscribere, etc. Alterius hoc 
est inilium : Cum in nomine Domini «na eum fratri- 
bus nosiris conveuissemMs , in primo placuit ss He 

ula el. instituta Patrum. per. ordinem legerentur. 

tique Regule in priefato codice tantum hic titulus 
prefigitur ; Item Regufa. Priorem etiam vidi in ve- 
tustissimo eodice bibliothecse Corbeiensis, sub hoc 
titulo : [ncipiunt statuta Patrum; cujus initium est : 
Residentibus nobis in unum in nomine Domini Jesu 
Christ secundum traditionem Patrum virorwm san- 
ctorum. visum est nobis coneeribere, etc., prout be- 
bentur in codice Floriacenei. De tertia Regula Pa- 
trum nihil me legisse alibi memini. 

Regula sancti Basilii hic citata nihil aliud continet 
quam illias constitutiones, tam fusias quem Dbrevias 
disputalas ex inlerpretatione RuBni, quz in wet 
stissimo codice ms. bibliothecze S. Germani a Pra- 
tis dividuntur in ducentas interrogationes. 

Regula sancti Hieronymi nibil aliud est quam epi- 
síola illa quam prefixit Reguls»e saneu Pacbormnii, 
nam quadam ex illa Regula hic citata videre est in 
eadem epistola; alia vero sapiunt stylum sanct 
Hieronymi, nec discrepant ab institntis saneti Pa- 
chomii quz in illa epistola recensentur : quam si i»- 
tegram baberemus, hand dubie in e& omnia repe 
rirentur que hic ex ea proferuntur, maxime com 
sanctus Hieronymus nullam scripserit Regalam mo- 
nachorum. 

Regula sancti Augustini pula alia est quam ea 
qu: vulgo observatur a Canonicis regularibus, Ere- 
mitis Augustinianis, et cteteris hujus instituti profer 
soribus , sumpta ex ejusdem doctoris epistola ceate- 
8ima nona, ad sanctimoniales : quam quidem ut 
accommodaret suo proposito hujus Concordiz ae- 
etor Benedictus, nomina feminina in masculina muu- 
vit, ut feeit in Regulis sancii €Casarii, euj P»- 


Patrum Serapionis Mauchari Paunuthi et alli Machari. D tris et sanctí Aureliani episcopi, qua a sais ametur 


lta legitur in mss. , sed utrobique legendum, Maca- 
rii, Paphnutii. Hi autem codices sunt dissimiles 
quoad verba duntaxat, nam szpissime codex Cor- 
. beiensis non modo mutat, sed etiam auget verba, et 
quodammodo paraphrastice se gerit : at Floriacensis 
non item, sed convenit cum iis qux' in hoc Concordi:x 
codice citantur. Corbeiensis quatuor duntaxat capita 
complectitur, eaque majora : at Floriacensis octo, 
sed angustiora. Auctores vero hujus Regulx: przno- 
minati videntur esse duo celebres illi Macarii, quo- 
reso aller /Egyptius, alter Alexandrinus dicitar : de 
quibus agunt fere omnes auetores supra citati. Se- 
rapion, qui prope Arsenoitem circiter decem milli- 
bus monachis profuit in /gvpto, de quo Sozomenus 
lib. v1, cap. ?8. Paphnutius abbas monasterii in 
Thbebaide, et anachoreta ultinie solitudinis in regio- 
nibus Heracleos, de quo in Vitis Patrum. De eo etiam 
aguat Cassianus, . 5, Palladius in Lousiaea, cap. 


ribus ad sanctimonialium usum scripte sunt, ut iníra 
docebitur. Hzc autem Regula olim divisa est in qua 
draginta capita. Nam in cap. 71 Cencordiz profertar 
caput quadragesimum Regule sapcti Augustini, quor 
est ultimum in eidem Regula excusa, quae in edi 
tione Coloniensi anni Domini 1575 dividitur in quim- 
que et quadraginta capita, etsl In recentioribus edi. 
tionibus vulgo dividatur in pauciora. Sed et in bi- 
bliotheca Corbeiensi exstat ms. vetustissimis €hara 
cteribus exarata sine ulla capitum divisione, etiam 
ad usum virorum mutato genere accommodata, 
Regula Cassiani, qu: hic citatur, maxime sempus 
est ex libro 1v, qui inscribitur de institutis remun- 
tiantium. Quxdam sumuntur etiam ex lib. zz, de mo- 
curnis orationibus, atque etiam ex lib. 1, de sestits 
monachorum, nec non ex. lib. i, de diurnis orat:e- 
nibus, contractius quidem, quam apud Cassiapum, 
descripta, exceptis duobus capitibus ; quibus Regule 








799 CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA. 710 


nomen nen prefigitur : ita ut hxc regula compacta À 
eit ex prefatis Cassiani libris. Quz quidem verum 
Reguie nomen sortiri potest, non enim in ea nar- 
rautur monachorum Egypti mores et instituta, sed 
quid faciendum sit precrpitur. Begulie Cassiani oe- 
RuiBit sanetus Gregorius Turonensis lib. x Hist., cap. 
48 : « Ceenobiumque fundavit, in quo non modo Cas- 
eiani, verum etiam Basilii et reliquorum abbatum 
"w monasterialem vitam instituerunt, celebrantur 
egulz. » An vero Regula bic citata scripta sit a 
Cassiano, non adeo certum est, cum Photius, Gen- 
nadius e& alii qui de operibus Cassiani scripserunt, 
nullam ejusmodi Regulz: mentiopem faciant : nisi id 
forte ex looe Gregorii Turonensis citato conjicere li- 
ces, Quis suspicari poterit ejusmodi Regulam ab 
Eucherio Lugdunensi fuisse compositam, qui, teste 
Gennadio in Catalogo, « Cassiani quedam opuscula 
lato tensa. eloquio angusto revolveus verbi tramite 
jn uno eoegit volumine? » Praterea notandum estin 
hac Concordia Cassianum sepe appellari sanctum : g 
quam appellationem reliqui, prout inveni in codice ms., 
ueque eam in locis in. quibas non erat adjeci. Nec 
mirum videri debet hunc appellari sanctum : fuit 
enim sanclus ille vir et adniratione dignus, ut sa- 
tis ex ejus scriptis eenstat, qu;e etsi quibusdam 
in locis Pelagiana fuligine aspergi quodammodo vi- 
deantar, maxime collaiüone xin, 1n qua disputat 
quosdam sine gratia Dei preeveniente solis arbitrii li- 
beri viribus, nonnullos non sine ea ad Deum con- . 
verti, et eo &omine a Prospero Aquitanico impugiia- 
tus sit, et a Gelasio papa inter scriptores apocryphos 
relatus, nunquam tamen, quoad vixit, ab Ecclesiz 
communione separatus est, errore ejus multis post 
annis in concilio Arausicano secundo, quod anuo 
Christ 529 habitum est, tautum condemnato, nempe 
can. 8. Qui sane errorem emendasset, si illum ab 
Ecclesia reprobari vidisset. Unde Prosper in sux 
Disputationis epilogo dixit : « Quorum tamen, dum 
adbue non sunt a fraterna societate divisi, toleranda 


est. Quidam putant Regulas esse eeleberrimi illius 
monasterii Àgaunevsis, quod in Helvetiis de nomine 
S. Mauritii el sociorum condijurm est : eo quod Tar- 
nadzelocus, cujus meminit Antoninus Augustus in 
Minerario, idem sit cum Agsqne bormg sanctorum 
passione celebrato : quod quide prehabile est; sed 
de eo amplius est inquirendum ; luec auiem Kegula 
Tarpatensis quzdam sumil g Regula cancti Augustini, 
ut in notis est a nobis obseryelaum, 

, Regula sanc Caesarii eel magni ilius Caesarii epi- 
piscopi Arelatensis, cujus seripla habesaue e& Vitam 
duobus libris compositam auclore Cypriane. Floruit 
sub Symmacho papa et Theodorico l&alie rege. Hu- 
jus Regule meminit. Foruinatus, lib. v, carm. 1, ad 
sanclum Martinum Galliz episcopum : 

Atque ascita sibi servetur ia urbe Genes 
Kegula Caesarii preaulis alma pii, 
Qui luit antistes Arelas de sorte Lárini. 
Lib, viu, carm. 1 : 
Regula Czesarii linea nota tibi est, 
Et carm. 4 ejusdem libri: 
Concipiente fideng Curisti Radeguodis amore 
Cxsarij lambit, regula quidquid habet, 
Mentio fit apud sanetuin Gregorium Turonensem, lib. 
Jx Hlist., cap. 44, in epist. episcoporum ad sanctam 
Radegundem: « lamen specialiter definivimus si 
qua, sicut dictum est, de locis sacerdotaliter nostrse 
gu:.ernationi eommissis in Pictaviensi civitate vestro 
monasterio meruerit sociari secundum beats meno- 
rix domni CoesariiArelatensis episcopi oenstituta, nuHi 
sit ulterius discedendi liceuua. » Et cap. «eq.: « Are- 
latem urbein expetunt, de qua Begula sancu Cosarii 
alque Caesari beate suscepta, regis se tuiliene mu- 
pierunt. » Et cap. seq., jn epist, sancte Kadegundis : 

« lusuper congregationi per me Deo prastaute eol- 
lect Kegulam sub qua saneta Cxsaria degit, quam 
sollicitydo beali Caserii antistiue ÁArelateaeis ex fa- 
stitutione sanctorum Patrum eenvenienter collegit, 


est magis iMentio quam des randa correctio. » Àc- C adscivi. » Hanc Regulam, ut clarum est ex locis ei- 


cedit quod in Ecclesia Massiliensi hic Cassianus tan- 
3m sanctus quotannis solemni officio colatur 25 
ulii, ut videre est in Proprio Sanctorum diccesis 
Massiliensis, ubi ejus officium est duplex minus per 
annum. Col&ur etiam in parochia de Tabernis dic- 
cesis Reiensis, ut videre est in Proprio Sauctorum 
ejusdem diacesis. Adnotaturque ejus solemuitas in 
veteri Martyrologio ms. cenobii S. Sabini in Valle 
Lavitania dieecesis TarlLensis, nuper edito a doctis- 
simo vigo Andrea du Baussay, pastore ecclesi 5$, 
Lupi et /Egidii Lutetie Parisiorum, ad calcem eru- 
diGesimi eui Martyrologii Gallicani. Ejus caput Ur- 
banus V pontifex maximus, S. Victoris coenobii Mas- 
eiliensis quondam abbas, thecis argenteis jussit includi 
et venerari, inquit idem Proprium Sanctorum eccle- 
six Massiliensis. Celtecatum est ad sinistrum latus 
altaris, caput S. Victoris ad dextrum in crypta ejus- 
dem mosasterii. Cerpus vero ejusdem Cassiani con- 


lalis, sanciuà Caesarius eorgri eus sameup Cesare 

scripsit, ejusque sanctimonialibus. id etiam videtur 

jn eadem liegula, qug exeíal exeusa : ced auetor hu- 

jus Concerdixs mutato aexueam aptavit suo propesito. 

Scripsit etiam saucius Cesarius ejusdem Reguli re- 

capitula ione" in qua addit movas eonsüitutiunes ; 
nihil de illa citat asuetor hester. 

Regula sancii Ayreliami episcopi est illius Aure- 
liani episcopi Árelatensis successoris ÁAuxanii, cujus 
deeesser [uii gaBetus Csesarins, ut. babetur ja epi- 
$tola Vigilii papz ad episc Gallie : « Unde, quia 
dudum Auxeuio quogdam Arelatensis civitatis auti 
süti vicum nostrarum sollicitudinem dederemus, sed 
cursum vite presens impleudo de hac lace migra- 
vil: in cujus Aurelianus íreter noster tup 
successisse, » Duas ei seripsit epistolae Vigilius pa- 
pa, alteram qua ei suas vices in Gallia delegat ; aMe- 
ram, qua eum cerium fac nihil a se centra fidem 


ditum eet in. eadem crypia, in tumulo marmoreo. p quatuor conciliorum generaliwn et deereta Romano- 


Sed plura vide in prefationibus Henrici Cuichii epi- 
scopi, et Alardi Gazcl ad Cassiani opera, et in vin- 
diclis pro canctilate Joannis Cassiani ejus operibus 
Duaci prefixis. 

Regula Pauli et Stephani fere ubique in hoc Con- 
eordie codice herum duorum Patrum nomina prs- 
fert, rero eMerius tantum. Qui sint isti Patres, ei 
quando vixerint, non mihi compertum est. Hec Be- 
gula exstat in cod. ms. bibliothece Floriacensis, 
uesum etquadraginta capitula coiuplectens, uf ex se- 
rie eapitilorem Reguke przfixa manifestum est sub 
boc quidem titulo: Jnciptunt capitula pro quibus suni 
ammonendi (ratres, Pauli et Stephani. Et initio Rc- 

ize. haec habentur : Jncipiunt tituli pro. quibus sunt 
atres ammoniti, Pauli et Stephani. . 

Keyula Tarnatensis, vel, ut ia. quibus:*am co/ici- 
bus legitur, Regula Turnatensis monasterii, a quo et 
quo tempore coudita sit, nondum mihi exploratum 


rum pontificum im causa trium Capitulorum fectum, 
Subecripsis Auzelianensi ceneilio quinto, anne Do- 
mini 949, &ub Chideberto rege. Ápud Émaragdum 


. Scribitur, ubique, Aurelius : sed megdum est mani- 


festum, Naim ig epistolis e£ eoncilio citatis, et apud 
Trihemium, de Proprietate monachorum, eap. 5, 
-seimper scribiuur Aurelianus, atque etinm in codice 
In$. dis noatrze, uno aut altero loco exceptus. 
Ratio autem eur bunc Aurelianum hujes Regulis fa- 
ciamus auctorege, hoc est, quia Regula quse in hac 
Concordia citasur stb nessine Aureliani i ma- 
jori ex parte sumpla est ex Regula eancti Cxwsarli à re- 
latensis episcopi, etiam iisdem verbis expe iran- 
scriptis, quemadmodum suis locis a nobis observatum 
esi. Scripsit autera. duas Regulas gauctus Aurelia- 
nus, alleram sanctimonialibus, ut videre est apud 
Tritbemium, Jib. de Proprletate meneehorum, cap. 
5: « Aurelianus episcopus in Regula ad moniales, 


741 


« Siquis propinquus aut amicus aiiquid in vestimento 
« aut in auro, vel aliud quodcunque dederit aut 
« transmiserit, in potestate sit abbalissz, » etc. ; 
qui verba ita citantur in hac Concordia mutato fe- 
minino genere personarum in masculinum pro more 
auctoris nostri. Cap. 60 : « Nihil occulte accipiatis : 
sed si quis propinquus aut amicus aliquid in vesti- 
mento aut auro, vel aliud quodcunque dederit aut 
transmiserit, in potestate sit abbatis, elc. » Alteram 
monachis, ut planum est ex cap. 69 Concordizx, ubi 
bxc habentur ex Regula sancti Aureliani episcopi : 
« Nullus honorem presbyterii aut diaconatus acci- 
piat, preter abbatem. Si voluerit ordinari presbyte- 
rum et unum diaconum et subdiaconum quos ipse 
voluerit, ordinandi habeat potestatem ; si vero Deo 
propitio ita profeceritis, ut aliquis ex vobis ad epi- 
Scopatum petatur, ipse solus egrediatur. » Quz qui- 
dem verba nullatenus monialibus convenire possunt. 

Regula sancti Ferreoli a Trithemio capite laudato 
citatur sub nomine sancti Ferreoli episcopi et mar- 
tyris. Sed duos lego martyres Ferreoios, non tamen 
episcopos : alterum qui Vesuntione, alterum qui 

ienna passus est ; alios duos Ferreolos historiz 
commemorant, episcopos quidem, sed non martyres: 
alterum Lemovicensem, de quo sanctus Gregorius 
Turonensis lib. v, cap. 28, qui subscripsit concilio 
Matisconensi n sub Guntranno reye; alterum Uce- 
ticensem seu Uceciensem in prima Narbonensi, ne- 
potem et successorem sancti 
$copi, ut habetur in ejusdem Firmini Vita ms. ,nullum 
vero episcopum et martyrem. Hujus Regul:e auctor se 
in preefatione episcopum nominat, et multis locis hu- 
js Concordize ita appellatur. Ex his igitur duobus 

erreolis episcopis probabilius est Üceciensem hujus 
Regule esse auctorem. Stylus enim hujus Regul» 
al.arum stylis przstat, sanctus vero Ferreolus Uce- 
ciensis fuit vir litteratus, qui epistolas instar Sidonii 
composuit, teste Gregorio Turonensi, lib. vi Hist., 
cap. 8. Praeterea hic Ferreolus dedicat suam Regu- 
lam Lucretio episcopo, qui sane nullus videtur alius 
esse quam Lucretius episcopus Deensis, ut suo loco 
dicetur. Cum enim Ucecia sit in prima Narbonensi 
non procul a Rhodano, nec adeo remota a Dea civi- 
tate sita in provincia Viennensi; civitas vero Lemo- 
vicum remotissima, quippe qus jaceat in prima Aqui- 
tania; Ferreolum Uceciensem familiarem fuisse Lu- 
cretio episcopo Deensi, quam Ferreolum Lemovi- 
censem credibilius est. Hi autem tres episcopi eodem 
tempore floruerunt. 

Regula sancti Isidori episcopi est Magni illius Isi- 
dori Hispalensis episcopi, qux exstal iuter ejus 
opera Colonie edita 1617. Hanc recenset iter 
sancti Isidori scripta sanctus Braulio episcopus C:e- 
Saraugustanus : « Monasticze Regula librum unum 

uem pro patrix€ usu et. invalidorum animis decen- 
ssime temperavit. » Non multum differt a sancti Be- 
nedicti Regula. 


Regula sancti Fructaosi duplex hic citatur: altera D prior monasticam observantiam et 


Magni illius Fructuosi pontiticis Bracarensis, quae 
complectitur quinque et viginti capita, ut est in co- 
dice ma. abbalize Crassensis, cujus primum caput ita 
incipit: Post dilectionem proximi. 1d satis notum 
est ex cap. 18 ejusdeui Regulz, in quo statuitar una 
Quadragesim: jejunanda ante festum sanctorum Justi 
et Pastoris : quam saue inslituit sanctus Fructuo- 
sus, quia suum monasterium dedicatum erat sub pa- 
trocinio horuin sanctorum marty rum, quod ideo Com- 
pluticum appellatum est, quia dicti inartyres Com- 
pluti passi sunt, ut habetur in. Fructuo:i Vita, 'qux 
ex inembranis exiit a Prudentio Sandovaldo episcopo 
Pampilonensi. Floruit anno 656. Altera Hegula 
est cujusdam alterius Fructuosi, qui in hac Concor- 
dia a superiori distinguitur, etsi interdum hi duo 
Fructuosi exscriptoris incuria confundantur. Quis 


, * Vide Bellarmin, de Scriptoribus ecclesiasticis. 


* 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
« capitulo tertio, sic dicit : Nihil occulteaccipiatis; sed A autem sit alter hic Fructuosus, non mihi 


innini Uceciensis epi- 


713 


lane com- 
pertum est. 1n Chronico sancti Maximi raugu- 
stani episcopi ad angnum 569, fit. mentio cujusdam 
Fructuosi abbatis Constantine in agro Bracarensi ; 
« Sanctus Fructuosus Benedictinus abbas floret Con- 
Stantinze in agro Bracarensi sancti Romani, de quo 
supra, discipulus. » Quis sitautein bic Romanus, de- 
clarat idem Chronicon ad annum 568: « Sanctus Ro- 
manus, abbas, sancti Lupicini frater, natione Gal. 
lus, veniens ad Hispanias, aliqua monasteria condi.it, 
moriturque in agro Aurichensi in Lusitania, oppi- 
doque Pannoniis ejus corpus in pretio habetur et 
honoratur. » Quod spectat ad hunc Fructuo:um, 
juxta hoc Chronicon, videtur esse alius a sancto 

ructuoso Bracarensi episcopo. Primo, quia tantum 
abbas dicitur; 2», quia sanctus Fructuosus Brac- 
rensis episcopus nunquam fuit abbas Constantinz, 
sed Compluüci in diccesi Asturicensi, ut babes 
ejus Ácta : qui et altero multo junior fuit, creat 
episcopus Bracarensis anno 656. Sed, ne quid diss- 
mulem, lioc Chronicon, ut inter legendum animat- 
verti, multa continet absurda, et sancto Mavim 

rorsus indigna. Est eniin multis erroribus nae 
atum a quodam nebulone, qui passim huic Chr 
nico multa inepta adjecit pro sua libidine, ul sunt 
illa quz hic de sancto Romano citata sunt. Nunquan 
enim hic sanctus Romanus, frater sancti. Lupicini, 
in Hispaniam venit, neque ibi mortuus est, sed is 
Gallia, et in eadem regione sepultus esta fratre Lo- 
picino iu monticulo supra monasterium QCondaiis- 
cense, in locis Jurensibus sub Chilperico Burgundio- 
num rege, ut videre estapud sanctum Gregorium To- 
ronensem in Vitis Patrum, cap. 2, sub finem. Fuit 
tertius Fructuosus episcopus Segoviensis. H:ec tamen 
Regula, ut mihi videtur, potius tribuenda est sancio 
Fructuoso abbati Constantine : fere sequitur Rege 
lam sancti Benedicti. 

Reguia sancti Columbani est magni illius Colom- 
bani primo Luxoviensis abbatis in Burgundi, 
deinde Bobiensis in ltalia. Sub nomine hujus Regu 
multa hic citantur ex Poenitentüiali sancti Colgm- 
bani, quod exstat ms. in bibliotbeca Floriacensi, ei 
citatur a Trithemio capite supra laudato libri de 
Proprietate monachorum. Vitam sanct Columbani 
luculente scripsit Jonas; cujus etiam meminit in Vi- 
tis sancti Eustasii abbatis Luxoviensis, sanctorum 
Attulze et Bertulphi abbatum Bobiensium. Meno & 
etiam in Vitis sancli Galli ct sancti Magnoaldi. De 
eo etiam agunt Fredegarius, cap. 56 Chron. ; Aimei- 
nus, lib. nt de Gestis Franc., cap. 95, et Append: 
ad sanctum Gregorium Turonensem. 

Regula Donati appellatur Regula a Donato colle 
cta, quia ex mulus Patrum Regulis conflata est 
maxime ex Regulis sanctorum Caesarii, Benedicii ei 
Columbani, ut suis locis notavi Inter plures Doseaies 
sanctitate insigues unus celebris est. monacborem 
Pater; qui ex Africa trajiciens venit in Hispaniae, 
ubi Sirvitanum monasterium zdificavit, dici 
lam in H- 
spaniam intulisse, ut scribit sanctus Hildefonsus li. 
de Viris illustribus, cap. 4. De eo agit Joannes & 
clariensis in Chronico ad annum 572, et sancis 
Maximus Cesaraugustanus in Chronico ad annen 


915 : « Sancius Donatus, qui Regulam Eremitarum 


sancti Áugustini locupletiorem mitioremque primosis 
Hispaniam invexit, et in agro Setabitano monasterium 
Sirvitanorum construxit: et verborum meritis e 
miraculis abunde nobilitatus migrat ad Dominum, 
coliturque Kalendis Novembris. » Sed nonnulla bx 
videntur addititia. Nullam enim sanctus Augustinos 
composuit Regulam Eremitarum : nec, si compo 
suissel, eam mitiorem fecisset sanctus Donatus *. 
Quinimo olim sancti Donati discipuli in Hispasia 
graviter impugnabantur, eo quod austerjori vitz 
animum adjungerent; quod non contigisset, si sam 








113 


CONCORDIA REGULARUM. — PRAEFATIO. 


H4 


etus Donatus Regulam mitiorem in Hispaniam in- A tenentem disciplinam. » Sed puto hos Vigilios esse 


vexisset. ld satis patet ex Eutropii Valentini epi- 
scopi epistola ad Petrum episcopum, quam, cum 
essel abbas Sirvitanus, scripsit de districtione 1no- 
nachorum, in qua austeriorem 1inonachorum vitam 
adversus impugnatores defendit. Quod frustra fe- 
cisset, si ejus predecessor sanctus Donatus Regu- 
lam Eremitarum mitiorem fecisset. Hujus epistole 
mentionem facit sanetus Isidorus lib. de Viris illustri- 
bus, cap. 45, exstatque ms. in bibliotheca Floriacensi. 
Preterea tantj. fuit olim nominis apud omnes natio- 
nes beatus Augustinus, ut, si ejus Regulam, etsi 
non mitiorem, advexisset in Hispaniam sanctius Do- 
natus, ne quidem ullus adversus eum ejusque disci- 
pulos hiscere ausus fuisset. Tandem sanctus Dona- 
tus non fuit Eremitarum, sed monachorum cenobi- 
tarum Pater; ipse enim cum septuaginta monachis in 
Hispaniam trajecit, quibus monasterium Sirvitanum 
subsidio et ope Micinez illustris feminzx zedificavil, 
ut docet sanctus Hildefonsus capite citato. Hzc fu- 
sius prosecutus sum, ut ostenderem quam futilibus 
ineptiis a nescio quo hoc sancti Maximi Chronicon 
conspersum fuerit. Fuit alius Donatus sancti Colum- 
bani in baptismo filius, archiepiscopus Vesontionen- 
sis. Libenter hanc Regulam Donato Afro tribuereim, 
nisi mullis annis ei sanctus Columbanus superstes 
fuisset, vix, dum vixit, Hispanis notus. Quare si 
ejusmodi Regulam sancto Dunato Vesontionensi ar- 
chiepiscopo addixerim, non multum abs re erit, 
cuim ille monachus fuerit, et monasterium sub Re- 
gula sanctorum Benedicti et Columbani zdificaverit, 
ut habetur in fragmento Vite illius apud Chiffletium 
lib. » de Archiepiscopis Vesontionensibus. 
Regula Magistri ita appellatur in hac Concordia, 
uia in ea discipulus interrogat, et magister respon- 
det. Exstat in veteri codice ms. bibliothecz Cor- 
beiensis sine auctoris nomine quinque et nonaginta 
capita complectens, inter qux omnia fere capita 


Regul2 sancti Benedicti recensentur. Hic Pater non^ 


raro usurpat sancti Benedicti sententias integras et 
ipsamet verba, interdum ab eo dissentit, et qua a 
sancto Benedicto generaliter statuta sunt, specialius 
ab eo szepe ordinantur. Codex autem citatus videtur 
esse scriptus circa annum Domini septingentesimum 
primum. Nam ad calcem illius exstat catalogus Ro- 
manorum pontificum scriptus eadem manu litteris 
quadratis, desinitque in Joanne sexto, qui sedit anno 
septingentesimo primo. Hzc Hegula magna cum 


siruplicit:te, fervore et regularis observantiz cura . 


procedit. Auctor illius juxta Trithemium, lib. et cap. 
citatis, est Vigilius abbas et diaconus : « Vigilius 
quoque diaconus et abbas incapitulo 35 sux Regulze 
sic loquitur : « Si quid peculiare apud aliquem in- 
« ventum fuerit, grandi euin abbas et diuturna ex- 
« communicatione condemnet, ut illius exemplo de- 
« ferriti omnes, nullus hoc audeat imitari. » Qux 
quidem verba exstant. in Regula Magistri, cap. 82, 
ubi agitur de peculiaritate monachorum :; ita ut ci- 


distinguendos. Nam hic Gennadii Vigilius aperto et 
breviato sermone Regulam scripsit, at hic Magister 
seu Vigilius Trithemii longo, obscuro atque perplexo, 
cum vix Latine loqui Bossi Vigilius G-nuadcit vixit 
circa annum Domini 440, ante tempora Geunaii, 
at Vigilius Trithemii vixit post sanetum Benedi- 
ctum ; nam multa a sancto Benedicto, ut dixi, cmen- 
dicat, qux a reliquo ejus sermoue ruii et. scabro 
longe discrepant. Vixisse videtur circa teuporo 
Clodovzi secundi, Francorum regis, non multo post 
sanctum Gregorium Magnum, quia utitur vocabulo 
majoris domus, quod tunc inaxime erat in usu. Gal- 
lus fuit, aut certe aliquandiu in Galiia vixit, quia 
phrasis illius Gallicum idiotismum sapit, et quasca.n 
vocabula habet a Gallis usitata. Suspicarer esse 
sanctum Benedictum Biscopium Angluin; sed am- 
plius querendum est. 

Regula cujusdam duplex est. Qu: prior citatur, 
est mihi prorsus incognita quoad auctorem illinsque 
tempus quo scripta sit. Altera, qux secu;a post 
illam citatur, est veluti quzedam Regula sancti Bene- 
dicti paraphrasis. lilius auctor appctlatura Trithemio, 
libro et cap. citatis, servus Det. Nain ibi citat quie- 
da: ex Regula servi. Dei, quae habentur in hac se- 
cunda Regula cujusdam, in cap. 42 Concordi, ut 
ibi'em notavimus. Hzc Regula ad usum sanctimo- 
nijlium scripta est, ut liquet ex eodem Trithuinio; 
ita ul existimem ejusmoci Regulam nihil aliu i esse 
quam Regulam sancti Bencdicli ad usum. sanceiimo- 
nialium accommodatam, etsi nostr? Coucor..ie auctor 
pro suo more femininum genus in masculiumn mu- 
taverit, Cuin autem multi fuerint nomine servi Dei 
nunc: pati, quis illorum hujus Reguke scriptor tuerit 
non coustat : videtur tamen noa inulto post sancti 
Gregoni Magni tempora vixisse. Citantur insuper 
capitulum. unicum ex Jona abbate de Vita saactze 
Burgundoforz, unum ex divo Gregorio Naziauzeno, 
unuin ex Cassiodoro iu psalmos, quxdam eiia.n ex 
divo Hieronymo, divo Augustino et Beda, el quxdam 
capitula Caesariz, de qua dicetur suo loco. 

Citatur pra:terea. capit unicum ex sancto Valerio 
de generibus monachorum. Hic Valerius natione fuit 
Hispanus, civitate Asturicensis (ul ipse scripsit In 
Sua Vita, quam re.ert Pru.tentius Sandovaldus prima 
parte fundationis mouasteriorum, n. 3). Appetiit 
monachatum in monssterio sancti Fructuousi Com- 
plutico; sed qui vsdain de causis, quas non profert, 
a proposito deterritus secessit in montem Veigidum, 
in solitudinem juxta castrum sancti Pe.ri. Varie 
exagitatus szpe wutare sedes coactus est. Tandem 
per multas temp -tate« viginti annis varie tentatus 
et vexatus conquievit in oratorio sancti Petri, zedifi- 
cato olim a sancio Fruetuoso in solitudine V.rgidi. 
Sed quia litteratus erat, Isidorus episcopus Asturi- 
censis eum inde absiractum Toletum secuin ducere 
voluit invitum ; quod tamen morte interveniente epi- 
scopi minime perfectum est. Varia opuscula compo- 


tatio Trithemii sit in notis aritbmeticis mendosa. D suit. Floruit circa annum Domini 675. Quod autem 


Gennadius in Catalogo scribit de quodam  Vigilio 
diacono, qui etiam monachorum Regulam compo- 
suit: « Vigilius diaconus composuit ex traditione 
Patrum monachorum Regulam, quz in cenobio ad 
profectum fratrum in conventu legitur, breviato et 
aperto sermone totius monastic:e perfectionis in se 





dicta sancti Valerii a nostro auctore citata sint hu- 
jus Valerii , ex illius verbis clarum est : « Et cum in 
ista ultimz extremitatis occidu:ze partis continia rara 
videlicet et exigua pullularent sacra religion.s cre- 
pundia. » Qux» verba homini Hispano eoque Asturi- 
censi plane conveniunt. 





CONCORDIA REGULARUM PATRUM. 


PRJEFATIO. 





3NEgbicTUS ultimus abbatum, abbatibus et mona- 
cbis ormnnibus in Deo Christo salutem. 
e Dum communi. Hac epistola auctor hujus Con- 
PaTBorL. CliII. 


* Dum communi atilitati consulens attentius quss 
rerem quomodo utilius possem cunctis prodesse, 


cordie sanctus Benedictus Anianensis alloquitur 
93 . 


715 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


716 


qupi sanctorum Vitas regulasque legere Patrum. A ti rivulo cupiens ostendere nomen; sed dilectioni 


Quas dum sagaci intentione percurrerem, et eadem 
pene, qui a sancto Benedicto prolata sunt, verba 
ip quibusdam .locis, in quibusdam vero. sensum 
eumdem cognoscerem, occurrit animo ea qux a 
tepidis segnibusque monachis dici assolet. Quid cz- 
ter: huic conferunt regule? Quid ad me, * quas non 
promisi, pertinet. legere?, && hzc. quidem: dicunt 
ignerantes beatum Benedictum b suam a ceteris as- 
sumpsisse Regulam, et veluti ex manipulis unum 
strenué.geniraxisse. paanipulupy. , Quapropter, seu 
propter eos qui eas habentes ignorant quibus in lo- 
cis sit eorum concordia, placuit omnes: ex omnibus 
in unum coarctarj sententias qux cum Patris Bene- 
dicti concordare noscuntur Regula, quatenus unus 


affectu, anime mex omniumque legere cupientium 
salutis augmento a meesse ceptum. Qua de re tes 
tem inyoco non mei solummodo, sed oxnium cor- 
dium, cogBitorem : quoniam ipse novit. me . non ti 
moris, sed charitatis causa hoc opus egisse. Quen 
tois viribus sedulo deprecor, ut, qui se daturum 
pro calice.sque (frigidae mercedem promisit, meo- 
rum saltem pre hoc exiguo opere remissionem tri 
buat omnium peccatgrum. Vos vero omnes, qui 
hunc g9udiWiti, lecturique estis librum, supple 
exero.ut dum.ex vobis spiritalia sumpseritis mells, 
pro meis reatibus Domino non. dedignemini fundere 
Decem : quatenus., dum.vobis :propriis laboribus 


' merces largietur zxterna, seorum..vel -reibi vesus 


ex multis collectus existeret codex. Ita duntaxat ut B suffragio detur remissio peceatorum. Sumite erg 


beati Benedicti procederent, quibus sequentes cz- 
tere necti possent. Quamobrem Concordia Regula- 
rum. hic liber sortitus est nomen. Noverint tamen 
omnes qui hunc lecturi sunt librum , quoniam non 
yan:e landis instinctu, nec.arrogantie fastu, quasi 
meum post in toto orbe diffusam doctrinam in arer- 
ide c7 ^n Q0. Ux. c: ; :. 

omnes: monaehes,: mazime Occidentalis Ecclesie; 
quatgorque prestat; Primey- occurrit. quorumdani 
vremissormrm monachorum: objectioni , qui :dicturi 
esseri nihil ad se hunc librum. attinere, qui tantum 
Pn seneti Benedieti- Regulam, non in alias jurassentj 
S» seum propositum, totiusque operis rationem 
aperit, 2* causam reddit prepser quam:se ad hot 
opus aecinxerit; aitque se charitatis impulsu, non 


wene glorke motu opus aggressum; 4e mercedis - 


nomine lectoris poscit orationes. - ^t^» 

" Ww (uas non promisi. Cum hic auctor noster om- 
tibus menachis salem Ecolesi;e Occidentalis loqua- 
tur, quidatque tepidiores opponant se: solam saneti 
Benedicti Regulam vovisse, alias, qux in hoc ope- 
(5 ong . n. - ^n o, ry. QT. . . 


.'gratanter a nobis utilem vobis centractum libellum. 


Siquidem invictam..robustis gondidimus — turres, 
eamque przclaris munivimus armis ; invalidis vero 
multgenis ex floribus nectare assumpto lucidam 
depinximus favum. ETE 

Explicit prefatio; 

te:continentur, ignorare; planam est solam sanct 
Benedicti feguiam tempore-bujus Conoordise aucie- 
ris, hoc:est, Oároli Magnicet. Ludevici Pii a mona- 
chis &uclosio Qeci lis observátam esse : alioqui 
epistole dedicatio auctorisque objeclio ineplz es- 
geht; Us fenus c opo galee cos 

í bSuama etoris Requiam assunpaiese, Nempe ab 
lis qni àntb:eum vizerum, 'uf: à saneto Pachoraio 
Basilio, Cassiano, etc: Nam. liic oMantur : Regala 
quorumdam: .Pauwam «qui : aetate: Sant sancto Bese- 
dieto posteriores; ut sunt eswctes Isidorus, F.ructse- 
aus uterque, &arietus.Columbanus , et noanulli abi, 
ut ex supra dictis clarum est. 





LTEM PRAEFATIO, 





^ Arbiter.nf mundi tenebras depelleret omnes, 
Sidus ab Eoo jussit consurgere ; cujue- 

Luce peropacze fugiunt ex orbe tenebre, " 
Muiügeyaeque simul miguere per aethera stellz, 
Quas lustrare guo jussit ex lumine nqctes. 

Ne frustra pateant oculi sine lumine nostri. 
Kulsit.et ex;emplo pandens sua coppa lung, ,. X 
Nec mora .5.]ucifugx fugiunt per concava terre, 
Expavere quidem rutilantia sidera cceli. 

Ciecus erat mundus, paradisi gaudia postquam 


' ^ Árbiter ut muridi. Altera praefatio est "versibus 
conscripta, in. quibus noa.segper servatur quanü- 
tas syllabarum. In haqante.a prosíaubne soribit qued 
quemadmodum Deus: éreavits et lunumt oli- de- 
pellendas tenebras, sic cum homo peccatis obscu- 
ratus fuisset, misit alterum solem, nempe Christum; 
qui Ecclesiam illuminavit; in qua primo fulsere 
apostoli, tum martyres, tandem monachi et anacho- 
fete, qui nen-modo virtutis «plendóre, Sed etiam 
scriptorum suerum luce nobis viam ad. colum 3u« 
nierunt. Ex quorum scriptorum floribus dicit se 
sertum composuisse, et Regularum €onoordiam ap» 
pellasse, quo horum sanctorum Patrum unam fidem 


PDerdidera£ gestans, tetra in.,corde tenebras , 
Nec.oculis lucem poterat intendere cleusis 

Luce quidenr vacuus, male sanus; d:smone.plemas. 
Has Jamer) yt, tene';ras superus discinderet omnes, 
Fulgidus ip carne patuit sol verus Eoi, . | 

* -Ecc]esi:ze splendere jubar jubet, alta polerum 
Ut. petat, edocuit, typice quz lona vocatur. 

&wgit et, exinde. nimium sat turba. beata ,.. , 
Cetus'apostolicus jreboans per gnmpita . peumdi 


D Verba Tonantis. Et exsurgit d post denique fulgens 
e eee t vy Ae wes des MA le 


wiramque-mertem-—fuisse--ostenderet.—Fendem-si- 
jungit epilogum, quo abbates et monachos ad hajes 
ibei lecturam: Horfatur ; quów sequitur oratio. 

» Laoi(uga.. belibet bh bid 

* Ecclesie. Hac ita distinguenda sunt : 

Eeclesis; splendere jubsr jubet , alta polorum 

—. .Ut petat, edocuit, typice que luna vocatur. 
Etluna: vocabulum ad: 4ó Eeclesim est. refesendas, 
hoc inodo, Ecclesie, que typice luna vocatur, jut 


splendere jubar : edocuit, ut petat. alta polorum. Es 
byperbaton. - 5: - . 


Post denique fulgens, etc. Martyres intelligit. 





1/1 


Astrigerus ordo roseo vestitus amictu : 
Sanguine quippe suo rutilans, quem fundere Christi 
Fecit amor * sacrus. b Patyit past, millia mille 
Exsuperans numerum njveo qui micat amictu 
Oro beatus iter gradiens quod tendit ad astra, 
* ]bicibus similis temnens morientia cuncta, 

Et deserta petens, recubans in montibus altis, 
Aut profunda nimis retinens confinia vallis 
Mortificare semet cupiens; ut scandere caelum 
Posset, et angelicis junctus per $&:cula Christum 
Conlaudare choris dulci modulamine cantans. 
Hic opere verbisque suis documenta salutis 
Demonstravit ovans cunctis, qui regna polorum 
Scandere quantocius satagunt. Nam multa libellis 
Conscripsere quidam, potius quos ordo beatus 
Eximios tenuit, docuit quos maxime Christus 
Qui pandunt iter astrigerum, qui gaudia vitz 
Vocibus excelsis reboant, ut terrea linquant. 
Mortales bomines : valeant ut vivere semper. 
Vir Benedictus et Isidorus, Basilius exstant 
Eximii, quorum renitent sat dicta per orbem. 


' * Sacris. Pro sacer. Gloss: veteres * 0stog córrog, 
sacrus, sacer,.locas videlicet t ZEE 

b Paiuit.post millia mille. exsuperans numerum, 
etc. Intelligit monachos et anachoretas. 

c Ibicibus. In Concordia ms. codicis Vindocinensts 
legitur Obicibus. M:le. HPhiees snnt. caprez mirandse 
admodum perniei'atis. De quibns Plinius, lib. vin, 
cap. B5 * « Sent capresz, snnt rupicaprez , sunt ibi- 
ees perricitasis mirand:, quanquam oneratz capite 
vastis! cornibus; gladiorumque vaginis. In hsc $e 
librant, «t tormento aliquo rotati in petras potissi- 
sum e monte aliquo in. alum transilire quzrentes 


atque recussu pernicius, quo libuerit, exsultant. » C ut alias docuimus. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP.'t. 
À Ex quorum documentis hos decerpere flores 


T8 


Multigenos placuit, unoque scribere libro, . 
Florigcrum veluti monachis depingere sertum, 
In quo valde ros rutilant, et lilia candent, 

Ac viole fulgent, redolent vernantia quzque. . . 
Jam quidquid docuere Patres concorditer, atque 
Yerius ul fatear, 4 eadem simul unus et ipsa 
Verba, licel sensus dispar, non scinditur unus, 
Una tenet patria, trames qua duxit et unus , 
Dicimus ergo libri nomen Concordia rite. 
Sumite, ceelicoli Patres, hiec munia Patrum. — — 
Sumite hxc, monachi, monita, qux» * Regula sancta 
Vos monet assidue ; pavido ne corde fugaces 
Avia sectetis barathri, quod tendit ad ima : 

Hec est.vera via; porgit heec pocula vitze 


B Pabula dulciflua melle, qux dulcius exstant, 


Hzc tribuit codex, tribuit sine fine beate 
Vivere cum Christo, dignasque promere grates. 
Te,. Trinitas, rogito, nobis iter. esto salutis, 

Ut te dante tuo valeamus vivere regno. 


Comparantur monachi ibicibus Juxta illud Cant. 
eap. mn Similis -dilectus meus capree  hinntwo 
cervorum. Sunt eliam ilices aves streperm et cla- 
mos. "141 e doc ópvfov xpoxrtxov. ld est, ibix species 
avis streperz, tnde ve: bum i6vxyiocat; quod per me- 
taphoram significat buccinare , docet Etymologicon 
vetus. ' 7 T 
* 4 Kadenm simul unus «4. ipsa, etc. Id est, eadem 
verba, unus sensus non divisus, ets) dispar , nempe 
pró varietate sententiarum... | 
e Regula sancta. 1d est, Regula sancti Benedieti, 
Ita áppeltatur a Paulo diacono, aliisque auctoribus, 


D e * . - | * 





INCIPIT 


LIBER. 


CAPUT PRIMUM. 
| DE CONCORDIA REGULARUM. 





$ I. — Ex Recura sanct Bexeprcm (cap. ult.). Quod 
non omnis observatio justitie in hac sil. Regula con- 
stituta. 


1 er C 1 


* Regulam autem hanc descripsinrus , ut hanc ob- 
servantes in monasteriis » aliquatenus, vel honesta- 
tem morum, aut initium conversationis nos demon- 


stremus habere, Cxterum ad perfectionem conver- 
satiopis * qui festinant, sunt doctrine sanctorum 
Patrum, quarum observatio perducat hominem ad 
celsitudjnem perfectionis, d Quz enim pagina., aut 
quia.sermo divip:x auctoritatis Veteris ac Noyi Te- 
stamenti non est rectissima norma vite humang? 


*4 « 4 4 


^ Regulam autem. Qnispiam fortasse quxret cur D Concordiam Regularum appeiat. Dici etiarh. potest : 


hujus Coneordie auctor ultimum Regule sancti Be- 
ne ticti co»put buic su: Concordi:e prefixerit; et id 
quod est Regale epilogus, operis sui voluerit. esse 
priehi iium. Veram, cum auctor noster Regulam san- 
cii Benedicti cum aliorum Patrum institutis eonferre 
in hoc opere inaiituerit, nen abs re fuit hoc ultimum 
Reguke caput huic libro prxponcre ; in quo etiam 
sanctus Benedictus Regulam suam: eum aliorum: Pd- 
trum institutionibus monachicis contulit, ea nimi- 
rui ratiope, ut-eam illis postponeret ; etsi illorum 
vestigiis, quanium maxime potuerit, in .üi.erit, quem- 
admodum hic auctor noster demonstrare cuntendit, 
qui et hoc presens caput in lemmatum recensione 


uia suos ad illas institutienes remittit sanctus Bene- 
ictus. (o7 
. b Aliqtatenus vel honestatem motum. nic per ez- 
tenuationem humilitatis gratia dieta sant. Nam longe 
excellentiorem perfectionem sancti Benedicti Regu 
complectitur. 
* Qui festinant. Subaudi, iis. Hoc modo : tis, qui 
festinant. Est hellenismus. ^' — ^t - 
d Qui enim pagiita, etc. Hxc. non dieta sunt per 
elevationem , seu extenuationem, sed res ita est ut 
verba sonant. Nemo est enim adeo ab omni judicio 
aversus qui sancii Denedicti Regulam divinis illis 
oraculis &quiparare velit, 


- 





715 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


T 


quo pi sanctorum Vitas regulasque legere Patrum. A ti rivulo cupiens ostendere nomen; sed dilectionis 


Quas dum sagaci intentione percurrerem, et eadem 
' peue, qua a sancto Benedicto prolata sunt, verba 
ip quibusdam locis, in juibusdam. yero. sensum 
eumdem cognoscerem, occurrit animo ea qum a 
tepidis segnibusque monachis dici assolet. Quid c:e- 
tere buic conferunt regulz ?. Quid ad me, * quas non 
promisi, perlinet. legere?, && hac. quidem. dicunt 
ignerantes beatum Benedictum 5 suam a creteris as- 
sumpsisse Regulam, et veluti ex manipulis unum 
sirenué.geniraxisse yaanipulupy. , Quapropter, seu 
propter eos qui eas -habentes ignorant quibus in lo- 
cis sit eorum concordia, placuit omnes ex omnibus 
in unum coarctari sententias qu: cuj Patris Bene- 
dicti concordare noscuntur Regula, quatenus unus 


affectu, anim: mex omniumque legere cupienüium 
salutis augmento a me esse eceptum. Qua de re tes- 
tem inyoco non mei solummodo, sed omnium cor- 
dium. cogBitorem ; quoniam ipse novit me . nen à- 
moris, sed charitatis causa hoc opus egisse. Quem 
totis viribus sedulo deprecor, ut, qui se daturua 
pro calice-sque frigide mercedem promisit, me 
rum saltem pre hoc exiguo opere remissionem tri 
buat omnium peccatgrum. Vos vero omnes, qi 
hunc g9udi&jiri, lecturique ess librum, supplex 
exero.ut dum.ex vobis spiritalia sumpseritis melà, 
pro meis reatibus Domino non. dedignemini fundere 
Drecem : quatenus., dum.vobis propriis laboribes 


: merces largietur zeterna, seorum.. vel mihi veste 


ex multis collectus existeret codex. Ita duntaxat ut B suffragio detur remissio peceatorum. Sumite erp 


beati Benedicti precederent, quibus sequentes cx- 
tera neciti possent. Quamohrem Concordia Regula- 
rum. hic liber sortitus est nomen. Noverint tamen 
omnes qui hunc lecturi sunt librum , quoniam non 
yan: landis instinctu, nec.arrogantie fastu, quasi 
meum post in toto orbe diffusam doctrinam in aren- 
3s cc ' 6 314541! 514 PEE i. 

omnes: monaehes,: matime Occidentalis Ecclesie; 
quatgmorque prestat; Primey. occurrit. quorumdani 
remissorem monaehorumt objecteni, qui dicturi 
bssent niil 'ad se hunc librum. attinere, qui tantum 
fn seneti Benedieti-Regulam, non in alias jurassent; 
S» suum propositum, totiusque operis rationem 
eperiv 5* causam reddit prepter. quam'se ad. hoe 
opus aecinxerit; aique se cliavitatis impulsu, noa 


wen. glorke motu opus aggfessum; 4e mercedis - 


nomine lectoris poscit orationes, : ^ 

" V (uas non promisi. Cum hie auctor noster om- 
nibus monachis saliem Ecclesie Occidentalis loqua- 
tur, quidatuque tepidiores opponant se: solam saneti 
Benedicti Regulam vovisse, alias, qux in hoc ope- 
8$ 7n ^ , . aX JL PP v*£, o £| . e 





UTEM PRÁFATIO. 


. gratanter a nobis utilem vobis contractum libellun. 


Siquidem invictam..robustis .gondidimus turrem, 
eamque przclaris munivimus armis ;. invalidis vero 
multgenis ex flgribus nectare assumpto lucidum 
depinximus favum, pen 
Explicit pro fatio, | 
te:oontinehtur, ignorare ;:planam est solam sancti 
Benedicti f&egut»m tempore bujus Concordiae aucte- 
ris, hoc/est, Oároli Magnioet. Ludovici Pii a DIOBA- 
ohíis &uclosto Oscidentali 'obeervátam» esse : aliequi 
epistole dedicatio auctorisque objectio ineptz ex 
seht. y)  .$ 7500753077 9.0 Bop. gu »" 

| bSuant a entoris Requlam assumpsiese, Nempe ab 
lis qni ánt&:eum vizerum, 'uf: a sancto Pachumse, 
Basilio, Cásciano,sc.. Nam liic aMantur :. Reguiz 
quorumdam: Pagm oqui : atate: Sunt - aancte- Bene 
dieto posteriores; ut sunt eawetus [sbdotus, F.ractao- 
aus. uterque, &arietus.Colambanus , et nonnulli ali, 
ut ex supra dictis clarum est. 





^ Arbiter.uf mundi tenebras depelleret omnes, 
Sidus ab Eoo jussit consurgere ; cujue- 

Luce peropacze fugiunt ex orbe tenebre, - . 
Muigegaque simul qieuere.per atbera stelle. 
Quas lustrare guo jussit ex lumine nQqctes: 

Ne frustra pateant oculi sine lumine nostri. 
Kulsit.et.exjemplo pandens sua cornpa Jung, ,.. 
Nec mora .5. lucifugx fugiunt per .concava terra, 
Expavere quidem rutilantja sidera coeli. 

Caecus erat mundus, paradisi gaudia postquam 


' s Arbiter ut muridi. Altera profatio est "versibus 
conscripta, in. quibus noa. semper servatur.quanü- 
tas syllabarum. in haqaute;a prosfaübne soribit quad 
quemadmodum Deus: éreawitisélerm et. lunint. ot- de- 
pellendas tenebras, sic cum homo peccatis obscu- 
ratus fuisset, misit allerum solem, nempe Cbristum, 
qui Ecclesiam illuminavit; in qua primo fulsere 
apostoli, tum martyres, tandem monachi et anacho- 
petr,- qui nen-modo virtatis splendóre, sed etiam 
scriptorum suorum luce nobis Yiam.ad. eelum mus 
nierunt. Ex quorum scriptorum floribus dicit se 
sertum composuisse, et Regularum €onoordiam ap» 
pellasse, quo horum sanctorum Patrum unam fidem 


Perdideraf gestans, tetras in..orde tenebras , 

Nec oculis lucem. poterat intendere  (dausis 

Luce quidenr vacuus, male sanus; daemone plenus. 
gs 4amen ut, teneras superus discinderet omnes, 
Fulgidus in carne patuit sol verus Eoi. ... .. 

* Eccjesix splendere jubar jubet, alta polerum 
VU. pejat, edocuit, typice quz lona vocatur. 

Bwgit et, exinde. nimiumsat turba beala,., , 

Ces apostolicus ;*eboans per ennipita. oeuedi 


D Verba Tonantis. Et exsurgit 4 post denique fulgess 
. €]. * 0-8 MA. wis t uos, €... le. 


isse--ostenderet.—Fendem-sei» 
jung epilogum, quo abbates et monachos ad hujas 
ibt! lecturand: Horat ; qué sequitur oratio. 

P Laoi(uge.. bollibet hbbtdA 

* Ecclesie. Haec ita distinguenda sunt : 


Eeclesite splendere jubsr jubet , alta polorum 
—. .Ut petat, edocuit, typice que luna vocatur. 


Et-luna:*ocabulum:ad-«ó Ecclesiam est. refevendzm, 
hoc inodo, Ecclesie, qua typice luna vocaikr, japet 
splendere jubar : edocuit, ut petat. alta polorum. Es& 
hyperbaton. - 27 220" t. 

Post denique fulgens, etc. Martyres intelligit. 


ura 





111 


Astrigerus ordo roseo vestitus amictu : | 
Sanguine quippe suo rutilans, quem fundere Christi 
Fecit amor * sacrus. 5 Patuit post, millia mille 
Exsuperans numerum. njveo qui micat amiciu 
Ordo beatus iter gradiens quod tendit ad astra, 
* ]bicibus similis temnens morienlia cuncta, 

Et deserta pelens, recubans in montibus altis, 
Aut profunda nimis retinens confinia vallis 
Mortificare semet cupiens; ut scandere coelum 
Posset, et angelicis junctus per secula Christum 
Conlaudare choris dulci modulamine cantans. 
Hic opere verbisque suis documenta salutis 
Demonstravit ovans cunctis, qui regna polorum 
Scandere quantocius satagunt. Nam raulta libellis 
Conscripsere quidam, potius quos ordo beatus 
Eximios tenuit, docuit quos maxime Christus 
Qui pandunt iter astrigerum, qni gaudia vitze 
Vocibus excelsis reboant, ut terrea linquant. 
Mortales bomines : valeant ut vivere semper. 
Vir Benedictus et Isidorus, Basilius exstant 
Eximii, quorum renitent sat dicta per orbem. 


& Sacrus. Pro sacer. Glossze veteres : 0stog «roc, 
gacrus, sacer,. locas videlicet . ZEE 

b Patwit.post millia mille. exsuperans numerum, 
etc. lutelligit monachos et anachoretas. 

€ Ibicibus. In Concordia ms. codicis Vindecinensis 
legitur Obicibus. M:sle. Phiees shnt. caprez mirandee 
admodnm -pernici'atis. De quibus Plinius, lib. vin, 
cap. 55 :: « Sunt caprez, sant rupicaprez , sunt ibi- 
ees pertricitais mirind:, quanquam onerat capite 
vastis: cornibus; gladiorumque vaginis. 1n hzee $e 
librant, et tormento aliquo rotati in petras potissi- 
sum e monte aliquo in. alium transilire quzrentes 


atque recussu pernicius, quo libuerit, exsultant. » C ut alias docuimus. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP.'I. 
À Ex quorum documentis hos decerpere flores 


T8 


Multigenos placuit, unoque scribere libro, 
Florigcrum veluti monachis depingere sertum, 

In quo valde rose rutilant, et lilia candent, 

Ac viole fulgent, redolent vernantia quzeque. . 

Jam quidquid docuere Patres concorditer, atque 
Yerius ut fatear, 4 eadem simul unus et ipsa 
Verba, licet sensus dispar, non scinditur unus, 

Una tenet patria, trames qua duxit et unus, 
Dicimus ergo libri nomen Concordia rite. 

Sumite, ceelicoli Patres, hec munia Patruf. — .. 
Sumite h»c, monachi, monita, qu: * Regula sancta 
Vos monet assidue ; pavido ne corde fugaces 

Avia sectetis barathri, quod tendit ad ima : 

Hzc est.vera via; pergit hiec pocula vitze 


B Pabula dulciflua melle, qux duleius exstant, 


Hc tribuit eodex, tribuit sine fine beate , 
Vivere cum Christo, dignasque promere grates. 
Te,. Trinitas, rogito, nobis Her esto salutis, 

Ut te dante tuo valeamus vivere regno. 


Comparantur monachi ibicibus Juxta illud Cant. 
€ap. n :: Similis -dilectus meus. capree hinnulo 
cervorum. Sunt etiam ilices aves streperz et cla- 
mos. "1d e'dog ópvíov xp«xctxob. ld est, ibix species 
avis streperz, tnde ve: bam i6vxicat; quod per me- 
taphoram significat buccinare , docet Etymologicon 
vetus. ) - 
* 4 Eadem simul unus «4. ipsa, etc. Id est, eadem 
verba,' unus sensus non divisus, etsi dispar , nempe 
pró Varietate sententiarum. — . | 

e Regula sancta. dd est, Regula sancti Benedieti, 
Ita 'áppeltatur a Paulo diacono, aliisque auctoribus, 


. 2 Ll eq 





INCIPIT 


LIBER. 


CAPUT PRIMUM. 
' DE CONCORDIA REGULARUM. 





$ I. — Ex Recura saxct BewepicmI (cap. ult.). Quod 
non omnis observatio justitie in hac sit Regula con- 
stituta., 


* Regulam autem hanc descripsinrus , ut hanc oh- 
servantes in monasteriis » aliquatenus, vel honesta- 


tem morum, aut initium conversalionis nos demon- 


stremus habere, Cxterum ad perfectionem conver- 
sationis * qui festinant, sunt doctrine sanctorum 
Patrum, quarum observatio perducat hominem ad 
celsitudinem perfectionis, d Quz: enim pagina, aut 
quia sermo divinx auctoritatis Veteris ac Novi Te- 
stamenli non est rectissima norma vita bumana! 


aC |4/ 


2 Regulam autem. Qnispiam fortasse quxret. cur D Concordiam Regularum appeiat. Dici etiarh. potest : 


hujus Coneordie auctor ultimum feegule sancti Be- 
neiicti esput huie sux Concorde prefixerit ; et id 
quod est Hegale epilogus, operis sui voluerit. esse 
prelu áum. Verum, eum auctor noster Regulam san- 
cii Benedicti cum aliorum Patrum institutis eonferre 
in hoc opere instituerit, nen abs re fuit hoc ultimum 
Reguke caput huic libro prxpon-re; in quo etiam 
sanctus Benedictus Regulam suam: eum alioruin: Pá- 
trum institutionibus monachicis contulit, ea nimi- 
rum ratiope, ut-eam illis postponeret; etsi illorum 
vestigiis, quantum maxime potuerit, in. ti.erit, quem- 
admodum hic auctor noster demons:rare contendit, 
qui et boc presens caput ia lemmatum recensione 


uia suos ad illas institutienes remittit sanetus Bene- 
ICtiis. DU 
b Aliqtatenus vel honestatem motum. ric per ex- 
tenuationem humilitatis gratia dictasunt. Nam lon 
.excellentiorem perfectionem sancti Benedicti Regu 
conuplectitur. " 
* Qui festinant. Subaudi, iis. Hoc modo : iis, qui 
festinant. Est hellenismus. ^" tn 
d Que enim pagira, etc. Hxc. non dieta sunt per 
elevationem , seu extenuationem, sed res ita est ut 
verba soàaanl. Nemo est enim adeo ab omni judicio 
aversus qui sancii Denedicti Regulam divinis iilis 
oraculis vquiparare velit, 


- 





hy 


4 Aut quis liber sanctorum catholicorum Patrum hoc A 


non resonat, ut recto cursu perveniamus ad Crea- 
torem nostrum ? » Nec non et Conlationes Patrum : 
sed et Regula sancti Patris nostri Basilii quid am- 
plius sunt, nisi bene viventium et obedientium mo- 
nachorum * instrumenta virtutum ? 4 Nobis autem 
desidiosis et male viventibus, aut negligentibus , ru- 
bor confusionis est. Quisque ergo ad patriam cole- 
stem festinas, * hanc minimam inchoationis regulam 
descriptam adjuvante Christo perfice : et tunc de- 
mum ad majora, qux supra commemoravimus, do- 
ctrinze virtutumque culmina, Deo prot'gente, perve- 
nies. ! Facientibus hzc regna patebunt 5 superna. 


8 II. — Item ex eadem Regula (cap. 1). 


h Tertium vero monachorum Lelerrimum genus 
est Sarabaitarum, qui nulla Regula approbati, expe- 
rientia magistri, sicut aurum fornacis, et c:etera. 

8$ III. — Item ex eadem Regula (cap. 7). 

Octavus humilitatis gradus est, si nihil agat mo- 
nacbus, nisi quod communis monasterii Regula, vel 
majerum cohortantur exempla. 

& 1V. — ltem in eadem Regula (cap. 18). 


Dum quando legamus sanctos Patres nostros uno 
die hoc strenue implevisse, quod nos tepidi utinam 
septimana integra persolvamus. 

* Aut quis liber sanctorum catholicorum , etc. Hic 


textus profertur ab lvone Carnotensi, 1v parte De- 
creti, cap. 88. Quo attinet ad sensum illius, si spe- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


720 


B V. — Item ex eadem Regula (cap. 40). 

Licet legamus vinum monachorum omnino non 
esse : sed quia nostris temporibus id monachis per- 
suaderi non potest, saltem vel hoc consentiamus ut 
non usque ad satietatem bibamus. 

$ VI. — Item ex eadem Regula (cap. 48). 

Si autem aut necessitas loci, aut paupertas er- 
egerit ut ad fruges colligendas per se occupentur, nog 
contristentur : quia vere tunc monachi sunt, si la- 
bore manuum suarum vivant, sicut et Patres nostri 
et apostoli. 

$ VII. — Item ex eadem Reguía (cap. 49). 

Licet omni tempore vita monachi Quadragesimz 
debeat observationem habere, tamen quia paucorum 
est ista virtus, etc. 

8 VIII. — Ex RecuLa Isrponr. 

i Plura sunt przcepta vel instituta majorum que 
a sanctis Patribus sparsim prolata reperiuntur, quz- 
que etiam nonnulli altius vel obscurius posteritati 
composita tradiderunt. Ad quorum exemplum nos 
hzc pauca vobis eligere ausi sumus, ut j sermone 
plebeio vel rustico quam facillime intelligatis quo 
ordine professicnis vestre k& morem retineatis. Prz- 
terea quisquis vestrum illam universam veterum 
disciplinam contendit appetere, pergat, in quantum 
placet, et ! arduum illum limitem atque angustum 
aditus, en patuit summis illis moaachic:e vitae cory- 
ph.eis, Mauro, Placido, Bonifacio archiepiscopo Mo- 
guutino, Anseliio Cantuarieusi, Oddoni. Cluniacensi: 


ctes aliquorum sanctorum Patrum lioros, certum est (? et in umeris aliis, seu martyribus, seu confessori- 


Regulam sancti Bene.licti fum quormmdam Patrum 
scriptis posse comparari, imo illis pr:eponi : et hzec 
verba quoJamuodo humiliLatis gralia esse dicta. 

b Necnon et Conlationes, etc. Si Collationes, in- 
stituta et vite sanctorum Patrum in universum spe- 
ctentur, dubium non est quin eis R gula sincti Be- 
nedicti cedere debeat. Certe multà. vilemus apud 
Palladium, Cassianum, Severum Sulpicium, Joan- 
nem Moschum,sanctum Pachomium et alios antiquos 
vitze ascetic:e. Patres altioris perfectionis, quam ea 

ux a S. P. Benedicto prescribuntur : ut sunt assi- 
duus labor, oratio continua, quotidiana jejunia, par- 
cissimus cibus, silentium fere perpetuum, incelusio, 
vigilix: longiores, brevis somnus, chameuni:e, vestis 
cilicina, vini carentia, crudorum et siccorum esus , 
et similia, qux przecellentioris sunt perfectionis iis 
qux in hac. Regula statuuntur. Divus enim Benedi- 
etus cum videret paucos ad sublimem illam prisco- 
rum Patrum perfectionem posse pertingere, sancti 
Spiritus impulsu Regulam discretione przcipuam, 
ut loquitur sanctus Gregorius, condidit, eamque ve- 
terum Patrum aust?ritate temperata bominum imbe- 
cillitati accommodavit. Nihilominus tamen si ad par- 
ticularia Regulze veniamus, multa «ane in ea repe- 
rire est quz? veterum Patrum insti:utis haudquaquam 
inferiora sunt ; ut duodecim bumilitatis gradus, per- 
fecta obedientia, etiain in his, qu:e impossibilia sunt, 
instrumenta bonorum operum, et multa alia quie 
eam pervolvendo observare licet. 

e [nstrumenta virtutum. lta in mss. S. Germ. et 
S. Faronis et apud Ivonem. At vulgo cum Smaragdo 
et sancto Dunstano legitur, Exempla et instrumenta 
virtutum. 

à Nobis autem desidiosis. Est extenuatio humili- 
tatis causa. 

e Hanc minimam inchoationis Regulam. Est etiam 
extenuatio. Dicitur autem Regula sancti. Benedicti 
inchoalio, quia si ad amussim observetur, facilis 
erit ad sublimem priscorum Patrum perfectionem 


D 


bus, qui ab ipsa sancti Bened;cti Regula au-picati, 
eamque studiose observantes virlutum subiimitaue 
elt excellentia anti,uis illis Patribus haudquaquam 
inferiores fuere. Quod quidem impensius notaudum 
est: nec sine causa a sauc.o Benedicto scriptum. 

f Facientibus hec, e:c. Hac clausula non exstat 
in cod. ms. S. Far., neque in editionibus Colouiensi, 
Parisiensi vetustissima, et Colmzxi, neque apud 
S.iarag tum, sanctum Dunstanum, et Turrecrema- 
tam. Nihilominus exstat in Concordia ms. monasterii 
Sancke Trinitatis de Vindocino, atque in aliis miss. 
nostris couicibus, et in vulgatis edifiopi:.us. 

& Superna. la parvo codice ms. S. Victoris legi- 
tur, eterna. 

h Tertium vero monachorum teterrimum genus est. 
In codice ms. Floriacensi cztera hujus eapituli de- 
sunt, el sequentia capitula et maxima pars prolegi 
Regulz sancti Benedicii usque ad h:ec verba, Ecan- 

elii pergamus, qu;e supplevi ex Concordia ms. coi. 

indocinensis. Hic autem locus et sequentes, sumpti 
ex Regula sancti Benedicti proferuntur ab auciore 
nostro, ut repudiatis imperfectorum monachorum 
moribus vitam nostram ad antiquorum Patrum insti- 
tuta componamus. 

i Plura suni precepta. Hzc habentur in praefatione 
Regube excuse sancti Isidori liispalensis episcopi, 
qua exstat inter ejus Opera. 

j Ut sermone plebeio, etc. Lege ut in excusa Regu- 
a: « Usi sermone plebeio et rustico, ut quam facil- 
une. » 

k Morem retinentis. In excusa, Votum retimeatis. 

| Arduum illum limitem. Limes est via, callis. 
Plautus in Peenulo. 


Si male dicetis vostra gradiar limite, 
Silius Italicus, lib. xv: 


At si me comitare, pner, noa limite dure 
Jeu tibi decurret concessi temporis auam. 














794 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. 1. 123 
« levigato cursu incedat. Qui vero tanta jussa priorum A sanctorum ac beatissimorum Patrum Regule ausu 


explere nequiverit, b in hujus limitis disciplinam 
gressum ponat, neque ultra declinandum studeat : 
ne, dum * delicatius appetit inferiora, tam vitam quam 
nomen monachi perdat. Quapropter sicut illa praece- 
pta priorum d perfeclum reddunt, ac summum, ita 
facient ista vel ultimum : illa custodiant perfecti, 
ista sequantur post peccatum conversi. * Hzc igi- 
tur, o servi Dei, milites Cbristi, contemptores mundi, 
ita a vobis volumus custodiri, ut majora precepta 
Patrum per omnia conservetis. Suscipite igitur inter 
illa et hanc commonitionem nostram humili corde 
custodientes qu:e dicinius ; libenter sumentes quz dis- 
pensamus, quatenus et vobis de effectu sit gloria, 
nobis pro ipsa admonitione proveniat postulata 
venia. 
6 IX.—Ez Rrcura SrEppaNI gv PAULI. 

f Regul? quoque Patrum ideo a nobis assidue le- 
guntur, ut eorum sanctis exhortationibus i..teriorem 
accommodantes auJitum, et disciplina concipiamus 
aumoreu dulcissimum, et Domino per omnia adju- 
vante, vite ipsorum eiempla sequamur. Propter 
quod festinandum , ul a nosiris mentibus tepor ex- 
clu.latur inolitus. Nam et h: c quz& vo»is per singula 
presenti loquimur scriptura, non in suggillatione 


& Leviaato cursu. ld est, facili, plano, non sca- 
broso. 

b Jn hujus limitis disciplinam gressum ponat. In 
Regula excusa : [n hujus limite discipline gressus 
constituat. Hoc loco innuit sanctas Isidorus Regulain 
ad captum imperfectorum et infirmorum a se com- 

sitam fuisse; quod confirmatur auctoritate sancti 

raulionis episcopi Cxsaraugustani, cum agit de 
scriptis sancti Isidori : « Monasticxe regule librum 
unum, quem pro patriz usu et invalidorum animis 
decentissime temperavit. » 

c Delicatius. In Regula excusa : Declinatus. Lege, 
declinatius. . 

Perfectum reddunt. In Regula excusa, Perfectum 
monachum reddunt. 

* Hec igitur, o servi Dei. H:ec usque ad finem ca- 
pitis in Regula excusa desiderantur. 

t' Regule quoque Patrum. Hoc caput ul'imum est 
$n Regula Pauli et Stephani, ut constat ex serie 
Jemmatum ejusdem Regule in cod. Flor., in qua 
ultimum ita habetur : Quod et Pairum Regule legan- 
tur assidue. Hoc tamen caput in eodem codice, quia 
ultimum folium avulsum est, non exstat. 

€ Ad vos. Lege, apud vos. 

h Quorum. Lege, quibus. 


temerario 8$ ad vos proferenda presumpsimus ; sed 
ea tantum specialiter ex eorum constitutionibus vo- 
bis litteris ingerenda curavimus. Plenitudo autem 
sancLe conversationis et spiritalis vite perfecta 
docirima in eorum sanctorum Patrum Regulis no- 
bis quotidie recitatur, ^ quorum et probata vita 
divino munere et docendi est attributa auctoritas. 
$.X. — Ex LiBRo Onsiesir. 

i Hzc cuncta replicavi, ut sanctorum vitam cott» 
siderantes non circumferamur omni vento doctiri- 
na: sed laboremus, ct eorum conversationem no- 
Sire vitx propositum habeamus ut simus populus 
peculiaris Dei. Nec contristemus Spiritum sanctum, 
jo quo signati sumus in die redemptionis (Eph. iv), 


B nec illum exstinguamus in nobis, et prophetias con- 


temnamus : ne forsitan volenti Spiritui sancto. ha- 
bitare in nobis non demus locum. Nullum alium ti- 
meamus preter Deum, qui ultor et judex est operum 
simgulorum, et cum sancto sanctus, et cum viro 
innocente innocens (Psal. xvii). i. Ego amantes me 
diligo : e! qui me quaerunt, invenient gaudium (Prov. 
vmi). Et alibi lequitur : k. Si ambulaveritis contra 
me perversi, et. ego ambulabo conira vos perver- 
sus (Levit. x1vi). 


à Heec cuncta replicavi. Hec videre est in libro Or- 
siesii edito circa finem. 

j Ego amantes me diligo. Proverb. vir in versione 
vulgata : £go diligentes me diligo; et qui mane vigi 
laverin! ad me, invenient me. Fere juxta textum He- 
braicum. Át sanctus Orsiesius locum citat juxta In- 
terpretes Septuaginta : 'Eyó toc ipd eOoüvtac &ya- 
6 : ol 04 ipd Cavouvete süpugougt xp. ld est, ego 
diligentes me diligo, et me querentes invenient. gra- 
tiam. Sed aut Orsiesius, aut ejus interpres qui vertit, 
gaudium, legisse videlur yapav, id est gaudium, pro, 
xy co», id est gratiam. 

k Si ambulaveritis contra me perversi, etc. Locus 
habetur Levit. xxvi : Sin autem nec per hec audie- 
ritis me, sed ambulaveritis contra me, et ego incedam 
adversus vos. in furore contrario. In textu Greco : 
'AJi& sroptUncÓs mpóc p mÀeytot, roptücopat xaye 
ps0. 0pow Üvuá fOcyie* id est, et ambulaveritis contra 
me obliqui, et ego ambulabo vobiscum furore obliquo. 
Aptid Árnobium in psal. xvii fere juxta Orsiesii in- 
terpretem : Si vero ambulaveritis perversi, et ego 
vobiscum perversus ero. Hiec autem verba et versiculus 

almi citatus nihil aliud sonant quam quod Deus 
bonis bonus est, id est clemens; et malis malus, 
id est severus, uti fuse enarrat Arnobius. 


753 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "i 

E CC C CA] 
' — . CAPUT II. | 
PRAEFATIO S. BENEDICTI ET ALIORUM. 





$1. — ParaTi0 RecuLE saNCTE BENEDICTI. — A mero dignatus est computare ; non debeat aliquan 

. * Ausculta, » o fili, prz:cepta * magistri, et inclina de malis actibus nostris contristari. Ita enim & 
aurem cordis tui, 4 et admonitionem pii Patris li: — omni tempore ij de bonis suis in notis parendum e: 
benter excipe, et efficaciter comple : ut e ad eum ut non Solum k iratus pater suos non aliquando fli 
! per obedientize laborem redeas, a quo 5 per inob&- — exhxredet, sed nec ut metuendus Dominus irritat 
dientie desidiam recesseras. nialis nostris ut nequissimos servos perpettam ! tm. 
Ad ie ergo nune meus sermo dirigitur, quisquis — dat àd paenam, qui eum sequi noluerunt ad glori. 
sbrenuntians propriis voluntatibus Domino Christo — Exsurgamus ergo tandem aliquando excitante n 
vero regi militaturus , obedientie fortissima atque — Scriptura, ac dicente z Hora est jam nos de sm 
preclara arma assumis. In primis, h ut quidquid — surgere (Rom. xin). 'Et apertis oculis nostris ad de- 
agendum inchoas bonum, i ab eo perfici instantis- —flcum lumen, " attohítiS' auribus audiamus dii 
Bima oratione deposcas : ut qui nos in filiorum nu- — quotidie clamans quid fios 'vox admoneat. Hodit 


& Ausculta. Ita vulgo habetur. Codex Vindocinen- quis sine Dei gratia inchoare potest. Quantumar 
sis babet, Obsculta. Quam lectionem defendit Sma- — tem Dei gratiz tri.uat sanctus Benedictus satis b 
ragdus, sicut dicitur, obaudi, obtempera, obsecunda. — capite mauifestat, cum ait : « Sed ipsa in se boni 
Et certe in przfatione Regul: Magistri scribitur : B non.a se posse, sed a Domino fleri existimanese 
qui me obscult:s dicentem. . rantem im se Dominum inagnilieant, . Cun iu 

b OQ fili. Particula, O, non habetur in Regula ms, — inchioatio boni bonum sit. el sanctus Benedictus pr 
cod. S. Ebrulphi, et Vict. P. lam uicat bona nostra esse a Dco, qui ea in 1. 

€ Magistri. Nempe Spiritus sancti , non Benedicti. — operatur, facile conficitur sanctum Beneuictum are 
Ita explicat Trithemius. Recte quidem; nam alienum — idisse ipsam boni inchoationem a Deo manare. 
esset ab humilitate sancti Patris Benedicti se magie i Ab co perfici insiantissima oratione diptsctt. 
sirum et pium Patrem appellare, maxiime cum uulla — Instantissuma, id est, ferventi et assidua; qui qu 
sit ei hic se laudandi necessitas. Imo ejus humilitati — dein. oratrone. indigemus ad Dei dona o.uncar: 
fhaxime consentaneum , ut ea qus in bac Regula — qua, ut inagna $us, non siue assidua oralione ti- 
instituit, non sibi, sed Spiritu! sancto atuibuat, —pciranda : ne facile impetrata vilescant, ut prad«t 
Eadem est explieatio Petri Damiani, opusculo 15, de — 1sonel Faustus Reiensis sers. ad mouacbos : « P 
Perfeetione monachorum, cap. 6: « Quod in ipso — (ite, inquil, et accipietis; qua'rite, el invenietis; e 
libri prineipio: manifeste colligitur, si ad quem sua — sec, eL aperietur vobis. ld est, ut petamus urids 
verba: Spiritus sanctus dirigit subtiliter attendatur. — quaerguus laborando, pulsemus desideraudo, pube 
Snwitum sanclum déco. Neque enim vir sanctus — uus proficiendo, pulsemus perseverando: «tui sk 
tant»que cultor humilitatis protinus,. ut in: verba — culestium promissorum Lapto incilemur s(udio, lab 
porre magisterii cathedram,.et praeipwe pii — toque inardescamus aífectu , ut cum prenuorum 

tris privilegium usurparet, dicens: Ausculta, o [à — diguilale desiicriorum zaguitudo conconct. Aon 
pratoepta magistri, eve. ». Simaragdus per magistrum (C? vult Deus noster Lona sua nimia invenieui [auil- 
et pium patrem intelligit Christum, quod perinde est. " taie vilescere. Pretiosa et concupisciLilis met 
Rutiardus ms. Ista oinnia indifferenter ha;enda esse — cupidum amatorem et avidum negouatorum requi. 
$rbitratur. tae Engo ille tanioyum muncrum reproruissor uon vj 
" € Et admonitionem. Hic mentio fit admonitionis et — in opere suo tepidum, despicit [astidiosuni, reo» 
preceptorum. Nam eorum qu: in hac Hegula eon- — eoactum, respuit indevotum. Lentun enim et pari 
tinentur qu:edam 9unt.admonitionis, seu consilii, ut gratum quarere graüiam divini 1nuneris nau 
vocant, ut demisso capite ubique esse, etc., quzdam — injuria remuneratoris. » 
precepti, ut votorum observatio, officii divini reci- ji De bonis suis in nobis. ld est, per bona 58 
fatio, etc.; qua de re consule sancüum Thomam. quz sunt in nobis. lta autem loquitur sancius 
Quodl. 1, art. 20, et 1, 2,-qu: 486, art. 9, et Joannem — beneuietus, quia bona, per qua Deo parendun a 
a Tarrecremata, traet. b et 6 in Prologum Regulze; — servienoum est, ab ipso Deo manaxt, ita ui nequ 
" "* Ád eum.^ Spiritum sanctum. - Turrecremata le-— dem ipsi Deo sine Deo servire possimus- 


git, ad J/ewm. Hie autem proponitur scopus .Reguie k Jratus Puter. Alias, ui éraius. Puier, Tei 98 
sancti Benedicti, nempe-ut homo per Adz inobeuiem- — sequitur, ut Dominus... 3l 
tiam lapsus, et a Deo aversus, ad eum redeat per | 1radat ad penam. Est antitheton. In sers? 


obedientiam : ut possit pristinam illam prim: inno- — D. Augustini ue Tempore (si modo illius sil) 

centie gratiam, quam genus humanum per Ácés — verba habentur : « Non. ut iequissinios servos kr 

. pre&varicationem in paradiso voluptatis amisit, recu- — petuam tradat ad poenam. » " 

perare. p .,, P", Attonitis auribus. Smaragdus et Turrecren 
! Per obedientie laborem. Obedientiz labor dici- ^" illud, atton:tis exponunt, intentis. Sed, quid anis 

tur, quia propri:e voluntati nuntium remiltere per- sonare videtur Servius in illud iu An., 

diflicile est. Qui se vitz ascelicz zddicit;-per ebe» — —..«4— .-..-- 

dientiam ad Deum redire dicitur, quia oLedientia est Talibus attonitus visis et voce deoram. 

in religione caput. ol :ens dicit 
5 Per inobedientie desidiam. Est elegans antithesis, — * Áttonitus, stupefactus. Proprie is attonitus 

Bi labor obedientiz est, ita eL inobedienu:e desidia. — CU! asus vicini fulmiuis et souitus toniruMo, 

Deses et piger est inobediens, qui nihil quod carni —Sluporem. » Ergo ethoc loco, autonitis, en 

adversetur agit, sed semper suis cupi.itatibus obse- — lactis, per metaphoram; quem.Gmodum y" 

quelam facit. qU:, excusso somno, ad repentinam lucem $ " 
^ Ut quidquid agendum inchoas bonum , etc. Per — 2!tumilus, sic IS qui rerum sscularium sop — 

gratiam Dei videlicet. Nam ne vel minimum bonum Iersus repente evigilat, ad divinum lumen obs 


723 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. II. 


726 


vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vesira A sua a conspectibus cordis sui deduxit ad nihilum, et 


(Psal. xci). Et item : Qui habet atitét audiendi au: ' 


diat, quid Spiritus dicat Eccteslis (4poc. 1). Et quód 
dicit : Venite, filii, audite me, morem Domini dos 
etbo vos (Psal. xxximy. Carrie, dtm. lucent vita ha- 
betis, ne Ienebree mortis vos coómprehendant (d oan, xiy. 
Et querense Doininus m multitudine populi; cat hree 
clamat, opéraridm suum iterum dicit : Qwuis:est homo 
quivult vitam;* et cupit videre dies bonos (Psal. xxyin)? 
Quod si tu audiens respondeas : Ego; dicit tibi Deus: 
St'vis habere verant et perpetuam: vitam , prohibe 
linguam tuam à maio, et labia tua ne loquantur do- 
latu ; diverte a' malo et fae bonum ,^ inquire pacem, 
bet sequere eS&m. Et cuti hzec feceritis, ocult nsei 


Super vga, et süres mete ad preces vestras :: * et. 


párvulos cogitatus ejus tenuit et allisit ad Christum. 
Qui timentes Dominum de bonà observantia sua non 
se reddunt elatos, &ed ipsa in se bona non'a:sé posse, 
Sed a Domino fleri existimantes operantem in se 
Dominum magnificant, tllud cam propheta' dicentes : 
Non nobis; Domine, non 'tiobiz; ted' nomini two da. -— 
gloriam (Psal; cxt): Sicut nee Paulut'apostolus de 
predieátione: sua sibi aliquid - imputavit" dicens * 
Gratia Boi sm, id quod sum (I Corixv). Et iterum, 
qui^gloriatur, in' Domiro glorietur (I Cor. 1). Unde 
Bominos in Evangelo ait': 5 Qui dutlit verba niea 
hire, et facit ea, similabo eum viro sapienti, qui edi- 
ficavit domum suam suprà pétram: Venbrunt flumfna, 
flaverunt verti, ét impederunr in. domum illam, et 


dntequam me ifivocetis, dicam' vobis: Ecce egó B non cecidit, quia fundata est supra petram (Matth. vv. 


adsum. Quid dülcits nobis hac voce Domini invi- 
tantis nosy'fratres charissimi. Ecce pielate -sua de- 
monstrat nobis Dominus viam vite. Buctinetis ergo 
fide vel observantia bonorum actaum lumbis nostris; 
per ducatam Evangelii pergamus itinera ejus ;- ut 
mereamur eum, qui nos vocavit in regnum suum, 
videre. In eujus regui tabernaculo si volumus habi- 
tore, 4 nisi illue bonis actibus * curratur, minime 
pervenitur. Sed' interrogemus Dominum eum Pro. 
pheta, dieentés ei : Domirie, q&is habitabit in taberna- 
&tlo two, aut quis refulescet. in. monte sancto. tuo 


(Psal. wv)? Post larc-interrogationem, fratres, au- — 


dia&mus Dominum respondentem et ostendentém no- 
bís viam ipsius taberháculi, dicentem : Qui ingreditur 


h H:ec complens Dominus exspectat nos quotídie his 
suis sanctis monitis, factis respondere debere. Ideo 
nobis propter emendationem malorunihujus vite dies 
ad inducias relaxantur, dicente Apostolo : i An nescis, 
quia patientia Dei ad pamitentiam te adicit (Rom. Y. 
Nam pius: Dominus dicit: Nolo t&ortem peccatoris, 
$ed magis convertatur ef. vitat (Ezech. $viti).: Com 
ergo interrogassemus Dominum, fratres, de habita- 
tove tabernacali ejüs, audivimus liabitandi j pre- 
eoptum';" sed, sí compleainus Habitatoris officium, 
érimus heredes regni ccelorum , * ergo pteparanda 
sunt'corüa et corpora nostra sanete. prxceptotum 
obedientie militatura; et: quod ! minus tíabet in 
nobis natura possibile, rogemus$ Bominurn, ut gratis 


sine macult,-et operitur justitiam. (ui loquitur verl- (; sus *» jubeat nobis adjulerium ministrare. Et:si fu- 


tatem in corde suo, qui non egit dolum in lingua sua. 
Qui non fecit proximo suo malum, qui opprobrium 
non accepit ! adversus proximum suum. Qui malignüm 
diabolum aliqáa suadentem sibi cum ipsa suasione 


- 2! 0. t.yY 4 

Scit. Et ita hoc vocabulum usurpavit sanctus Pau- 

linus epist. 12, ad Severum : toe. P 
Auonitis oculis nova lux aperitur.... 


^. Et cupit videre dies bónos. la in Psalterio Roma- 
no, quod ubique sequitur sanctus Benedictus. 

b Et sequere eam. lta in Psalterio, Romano, 

* Et aequam sme invecelis, etc. loaim Lx v: Eritque 
antequam elament, ego exaudiam. .Sed adaptat suo 
textui hunc loeum sanctus Benedictus. | ' 

4 Nisi -Hlnc bonis actibus. Ut h:ec sententia supe- 
riori annectatur, hxc subaudienda : Sciendum est 
quod. Hoc modo ; «In eujus. regno si volumus abi- 
tare, sciendum est quod. nisi illuc bonis.aclibus :cur- 
ratur, minime pervenilur, a» «5 ov o8 sss 

. * Curratus, vulgo, currendo. 

f Adversus proximum suum. ]ta apud Smarag- 

dum, ut in Psalterio Ramano, juxia; textum Hebrai- 


cum 1p 5y aal kerono. In versione communi, ud 
versus prozxiyosuo$. ^: c8 ism oos su, 

5 Qui audiá.verba mea, etc. Hic locus non videtur 
ad rem. Nam quzstio est de inani gloria fugienda. 
Sed notandum est hoc Mattei capite agi de bypo- 
critis et seductoribas, qui omnia ad ostentationem et 
vanam gloriam. referre. colent, e$ omne. quod agunt 
bonum, sibi arrogant, nec Deo referent 
sicque non &difican eupra petram, qui est Christus ; 
sed super arenam arroganiie et inanis gloripls : ac 
proinde cura ejusmodi hominum opera Christus re- 

endisseL, nt veros suos amatores laudaret, sub- 
juuxit, Qui edel verba mea, et facit ea, similabo eum, 


gientes gehennz poenas ad vitam volumus pervenire 
perpetaam, dum adhuc vacat, et in hoc corpore $u- 
mus, et hec ómnia per hane?lucis vltara Vaeat 
jmplere, currendum et agendum est modo quod in 


etc. Sic sanctus Benedictus, agens de iis qui vere 
Deum timent, bonaque sua in ejus gratianr,refun- 
dunt, nec inanis gloriol:* fumos venantur, aliis Scri- 
tursie locis hunc Matthaei locum bene subjecit, quia 
lj qui omnia sua Deo referunt accepta, zedificant su- 
pra petram ; ài vero qui secus faciupL, et ple 
Eumozes sectantur, super arenam aedificant. 
. h Hec complens. ld qst, hzc absolvens et conclu- 
dens : de hoc vocabulo infra. uu 
..3 An nescis quia patientia. Dei, etc. In versione 
communi vulgata ad Rom. 1: Ignoras quia benignitas 
Dei. Juxta textum Grocum, «à xeusców, id est, bo- 


, à Preceptum. Doctrinam virtutum, qux przecipitur 
eis qui in .Dei tabernaculo habitaturi. sunt. 
. k Ergo praparanda sunt. corda €eí corpora nostra. — 
Corda, ut prompta voluntate et parato animo ;. cor- 
pora ut opere ohedieutiam implegmus,. .. . 

l1 Minus. Id est non, sepe zpud Tullium. Et natura 
nihil habet. possibile.sine Dei gratia... -. . LA 

, f Jubeat nobis adjutorium ministrare. Ita in aliis 
mss. nostris, cum Smaragdo, sancto Dunstano, cum 
editionibus -Parisiensi..vetusta et Coloniensi. Et ut 
sensus clarus sit, sciendum «à jubeat hic sumi pro 
velit, :ut alibi.loquitup sanctus Benedictus, Bi 4amen 
jusserit. abbas, id est, velit. In ms. S. Far. in editione 
Golivzi et. vulgatis legitur, ministrari. . ' 

, 2 d.ucis vitam. Itam. utroque ms. cod. S. Ger., S. 
Ebrul. Far., Vind, Vict. ma. Ita apud Smaragduri, 
et Turrecrematam. Át in uns. P. Vict. apud S. Dun- 
&tanum cum vetusta editione Parisiensi, gemina Co- 


[i , * t 


721 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


T 


perpetuum nobis expediat. * Constituenda est ergo A ut dicta mea et auditus tuus per consideratimum 


uobis Dominici schola servitii , in qua institutione 
nihil asperum nos constituturos speramus. Sed etsi 
quid paululum strictius, dicia:ite zequitatis ratione, 
propter emendationem vitiorum vel conversationem 
charita.is processerit, non ill:co pavore perterritus 
refugias viam salutis, qu: non est nisi angusto initio 
ineipien la : processu vero conversationis et fidei, 
dilatato corde, inenarrabili dilectionis dulcedine cur- 
ritur via mandatorum Dei, ut a^ ipsius magisterio 
nunquam discedentes, in ejus docirina usque ad mor- 
tem in monasterio persevera"tes, passionibus Christi 
usque ad mortem b participemur : ut regni ejus me- 
reamur esse consortes. 
€ IIl. — Pra&rATIO EX REcULA MAGISTRI. 


mentis ambulando in trivium cordis tui perveniant, 
* In quo trivio. unam ignorantiz peccatorum, ped 
dicta mea veniens, post te relinque, et duas obeer- 
vantie praceptorum ante ingredere vias. Et, dm 
quaerimus ad Deum ire, stemus in trivio eorix 
nostri, et consideremus ipsas duas, quas ante ms 
scienti: conspicimus. In quibus duabus viis pe 
quam ad Deum possumus pervenire, consideremos, 
Si sinistram tenemus, timemus, quia laia est, nep 
Sit qux? ducit magis ad interitum. Si dextram ox 
ripimus, bene imus quia angusta est el ipea est quz 
diligentes servos ad proprium ducit Dominum. ! Em 
vacuus vester auditus sequatur eloquium meum : & 
intellige, tu homo cujus admonemus intuitu, qui 


O homó, primo tibi qui legis, deinde et tibi qui me B 1e per hanc scripturam admonet Deus, ut modo, du 


* o»scultas dicentem , dimitte alia modo quz cogi- 
tas, ei per os meum Deum te convenientem cognosce. 
Ad quem Dominum Deum ex voluntate 1 ostra per 
bona acia vel beneplacita justitiee ire debemus, ne 
per negligentiam peccatorum inviti rapiamur accer- 
sili per mortem. Ergo auditor qui me audis dicen- 
tem, percipe quia tibi non per os meum, sed per 
hanc scripturam loquitur Deus, qui te, dum adhuc 
vivi», convenit d de hoc, quod ei post mortem reddi- 
turus es rationem. Quia quod adhuc vivimus, ad in- 
ducias vivimus; cum nos pietas Dei exspectet quotidie 
emendari, et weliores vult esse nos hodie quam fui- 
mus heri. Ergo, tu, qui me auscultas, ita intende 


loniensi, ei Colivzei habetur, lucis viam. Qux: quidem 
lectio optima et priori praeferenda. Quia cum lux 
hoc loco vitam significet, ineptum esset dicere, lucis 
vitam, id est, vite vitam. Legendum est ergo, viam. 
Et sane bxc presens vita via est ad vitam futuram. 
De qua via przclare sane sanctus Columbanus epist. 
4 : « Via es inortalium non vita, a peccato incipiens 
usque ad mortem. » Et paulo post: « Quid ergo es, 
huuiaua vita ? non vita, vera es enim via : sed non 
plena; aliis longa, aliis brevis; aliis lata, aliis an- 
gus:a; aliis leta, aliis tristis; omnibus similiter fe- 
Stinans, et irrevocabilis. Via, inquam, via es, sed 
nou omnibus manifesta es. Multi enim te vident, et 
pauci te viam esse intelligunt. Sic enim subtilis es, 
et sic seductrix, ut paucorum sit te scire viam; in- 
terroganda ergo es, et non credenda vita, nec vindi- 
canda ; transeunda, non hablitanda misera humana 
vita. Nullusenim in via habilat, sed ambulat ; ut qui 
ambulant in via, ambulent in patria. » Hzc ille. [n 


adhuc vivis, et tibi emendare vacat, curras, qur 
tum potes, ne jam cum acePrsitus per mortem fuens 
nullam Deo in die judicii, vcl in pena ziersa exce 
satonem afferas, quod nullus te de emendauow, 
quoad vixisti, convenerit : et cum ulterius ibi ji& 
succurrere non potueris, in :eternum te incipiat six 
remedio paenitere. Ergo amodo, qui audis, oberra, 
antequam de hac exeas saeculi luce. Quia si hix et- 
ieris, non huc reverteris, nisi in resurrectio : à 
de resurrectione, si hic modo bene egeris, ad 2tt- 


. pam cum sanciis gloriam deputaberis. Si auem 


C 


vulgatis editionibus legitur, [ucis usuram, sed hec D 


lectio nultius optimi codicis auctoritate fulcitur, et 
videiur esse cujusdam correctoris. 

& Constituenda est ergo. Conclusio prologi seu 
preefa'ionis. 

b Participemur. Ita in utroque cod. ms. Germ. in 
editione Coloniensi, apud Smaragdum et sanctum 
Dunstanum. Vulgo participemus. . 

* Obscultas. Mta in ms. Regula ejusdem Magistri 
codicis Corbeiensis. 

4 De hoc quod. Lege, ut in Reeula ms. cod. Corb., 
De hoc de quo. 

€ [n quo trivio unam, etc. Subaudi viam. Hec di- 
cit Magister ea ratione qua olim Prodicus philoso- 
phus apud Xenophonteni (Lib. «t de dictis et. factis 
Sorratis) finxit malitiam et. virtutem Herculi in tri- 
vio occurrisse, hinc malitiam ei omnia voluptatum 

enera promisisse, illine virtutem initio quidem la- 

Jres € sudores, postea vero gloriam immortalem ; 


i 


banc scripturam, quam tibi lecturus sum, fscüsna 
adimpleveris, in zeternum ignem gehennz cun ür 


at Herculem labores et sudores amplexatum es ve 
luptatibus preetulisse. Sic pereleganti fictione apud 
Silium Italicum, lib. xv de Bello Punico, Scipion 
sub umbra requiescenti et animo mult versati 2b 
aere delapsz leva dextraque astant voluptas et vir 
tus, utraque eum in suam pertrahere sententiam pm 
virili enitens. Sic enim ait poeta : 

Has lauri residens juvenis viridante sub umbri 

/Edibus extremis volvebat pectore curas , 

Cum subito assistunt lseva dexiraque per aura 

Allapsze (haud paulum mortali major imago) 

Hinc Virtus, illine Virtuti inimica volupus. 

Altera Achsiemenium spirabat vertice odorem 

Amhrosias diffusa comas, et veste refulgens 

Osirum qua fulvo Tyrinm diffuderat auro. 

Fronte decor qussitas acu : lascivaque erebeat 

Ancipiti motu jaciebant lumina flammss. 

Alterius dispar biabitus, frous hirta, nec unqua. 

Composita wutaia coma : stans vultus, et ore, 

Incessuque viri propior : laetique pudoris 

Celsa humeros uivea fulgebat stamine palle, e 
H:ec quidem ex doctrina Pythagorz, qui hoc tris 
effinxerat ad similitudinem littere Y, quz dies? 
virtutis eL voluptatis viam ostendit, dg qua Pes 
83t. 2 : 

Et tibi qure Samios diduxit litteras remos 

Surgentem dextro monstravit limite callem. 


Ausonius, lIdillio 16 : 

Pythagore bivium ramis patet arabigois, Y. 
Herricus lib. 1 de Vita sancti Germani episcop 
tissiodorensis : 

Cumque iter ambirium ramosa ad compita vexit 

Proposuitque viam Samio przeeunte bicallem. 

f Ergo vacuus. In Regula ms., Ergo vacttet. - 
est qui vacat, optime; ita etiam infra loquitir 
gister. Gloss:e veteres : Vacivsus cUxsupot! 
opportunus, tempestivus. 





129 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ili. 750 
bolo, cujus voluntatem magis secutus es, deputa- A apum religiosorum turpa collecta, dum pro meis 


beris. Audi ergo, et age quod est bonum et justum, 
per quod Deus invenitur propitius. Hzc Regula, quz 
tibi ostendit, factis adimple. Que Regula ad perfi- 
ciendum rectum Regule nomen accepit, sicut dicit 
Apostolus in Epistola sua: Secundum mensuram 
regule, quam mensus est nobis Deus mensuram per- 
tingendi usque ad vos (11 Cor. x). Nam Regula ve- 
ritatis habet initium et justitix€ finem, sicut dicit 
Propheta : Reges eos in virga (Psal. n). Hoc est, in 
tinoris vigore, sicut item dicit Apostolus : Quid 
vultis in virga veniam ad vos, an in charitate (1 Gor. 
vi? ltem dicit Propheta : * Virga recta est virga regni 
tui, b in qua dilexisti justitiam et odisti iniquitatem 
(Psal. xuiv).. Et iterum dicit Dominus : Visitabo in 
virga iniquitates eorum (Psal. .xxxvin). 


8$ IJI. — PrerATIO FERBEOLI 


* Domino sancto et czterorum comparatione san- 
tissimo, et socio apostolorum, Christique discipulo 
4 Lucretio * papze Ferreolus episcopus. 

! Hortatn quorumdam operante Deo, et una devo- 
tione accensus; im qua servorum Dei habitaculum 
ipsa sibi Divinitas collocaret, ipsi terra obtuli aliam 
terram conferens. Quod deputo sancte congrega- 
tioni, hoc mei donare saluti credo, ut in unum more 


* Virga recta est. Ita in Psalterio Romano. - 

b [n qua dilexisti, eic. lta in Regula ms. cod. 
Cork. et in Concordia ms. Vindocinensi, etsi non 
ita legatur in Psalterio Romano. 

€ Domino. H:ec prefatio nihil aliud est quam 
epistola dedicatoria, in qua commemorat sanctus 

erreolus monasterium a se sedificatum hortatu quo- 
rumdam et regulam monachis conscriptam, quam 
Lucretii censurz permittit. 

4 Lucretio. Quis sit hic Lucretius episcopus, non 
adeo exploratum est. Puto tamen :hunc esse Lucre- 
tium Diensem seu Deensem quondam episcopum 
Viennensis provincie, qui subscripsit conciliis Au- 
relianensi iv an. 541, Parisiensi n, Lugdunensi i1, 
per Vincentium presbyterum, et Parisiensi wv anno 
975, ita ut sedisse videatur plus quam quatuor et 
iriginta annos. Ei mittit tegulam corrigendam san- 
ctus Ferreolus tanquam amico, vel quia monasterium 
in ejus diccesi situm erat. 

e Pape. M est episcopo, ut ex Sidonio et multis 
aliis patet, honoris causa : nam papa est nomen ho- 


C 


plene peccatis orationum suarum flores offerunt , 
quam dulcia mihi intercessione mella conficiant. Et 
quoniam necesse fuit novo huic populo velut jugum 
novz legis imponi, non quo eorum colla deprime- 
rem, sed ut mentium cervices potius inclinarem ; 
Regulam, qu: ab eis pro lege servetur, licentia a 
vobis tam petita quam accepta, conscripsimus. ln 
qua si quid severitate durum, si quid remissione 
mollissimum judicio scientizx adjudicaveritis, censu- 
ram manus vestrz pagina melius inde lecturis pla- 
citura, suscipiat. Ut hoc mihi magis gloriz detur, 
€ quod digna inventa est Regula, quam per vos cor- 
rexistis, fugiendo a facie verecundiz. h Si vero, ut 
credo, indicium amoris operam veram inflixerit di- 


B gna correctione littere, i quidquid demum inepti 


lectio incastigata protulerit erroris, liberum a culpa 
erit, cum libellum vestrae me constat subdidisse cen- 
surz. Mihi tamen orandum est, ut in primis Deo, 
deinde vobis illud placeat quod scripsimus, et illis 
quibus hxc servanda mandamus, ut in nomine Jesu 
Christi obedientes in omnibus divinis preceptis , 
svlerna ab eis praemia, et gloria sine fine bonz tan- 
tum vite empta pretio vindicetur, prxstante Do- 
mino et Deo nosiro Jesu Christo in secula szculo- 
rum. Ámen. 


Doris, nec papa est simpliciter pater, sed mpigc 
r&típa centi) oov, inquit Suidas, id est venera- 
tionis vox ad Patrem. Dicitur et x&xec pater et 
Jupiter apud Bithynos. Hac voce utitur Juvenalis 
sat. 6, significatque nutritium, pzedagogum : 

Mordeat ante aliquis, quidquid porrexerit illa, 

Qua peperit , timidus prz gustet pocula papas. 
Gloss Isidori : Papas, pedagogus, qui sequitur stu- 
dentes. Dicitur et &rx« pro v&ro, per metathesim 
apud Suidam. 

f Hortatu quorumdam, etc. Ita emendavi ex alio 
codice. 

8 Quod digna inventa est, etc. Ita restitui qu:e erant 
transposita. Digna, id est, bona, congrua : Virg. , 
n A&n., 

Aut quz digna satis fortuna revisit. 


h. Si vero, ut credo, indicium, etc. Ita emendavi ex 
alio codice. . 

i Quidquid demum ineptum, etc. Ita. emendavi 
hunc locum corruptissimum.- 





CAPUT III 


DE GENERIBUS MONACHORUM. 





$ I. — Ex Rzcuta saNctI BENEDICTI. 


est. Primum 5 cehobitarum, hoc est monaeteriale, 


a Monachorum quatuor esse genera manifestum — mfilitans ^ sub Regula'vel abbate. Deinde secundum 


* Monachorum. Quoniam, ut in unaquaque arte D 


sunt quidam cauponatores qui eam adulterant, et, 
ut aiunt , aquam miscent vino, sic in vita ascetica 
idam pseudomonachi repertüntur qui fucata qua- 
an virtutis specie qnosvis simplices et parum cau. 
S 


b Cenobiiarum, hoc est monasteriale. Vide Cas- 
sianum, coll. xvin, cap. 4, et sanctum Hieronymum 
in epist. ad Eustochium de custodia virginitatis. 


w-- 


IL» 
& 


€ Sub regula vel abbate. Ms. Vict. P. , Sub regula 
vel sub abbate. Hc autem conjunctim. sumenda 
sunt, ita ut particula vel ponatur pro copulativa. Sie 
etiam loquitur sanctus Eulogius lib. n, Memorialis 
sanctorum , cap. 4: « Qui dudum sub Regula vel ab- 
bate se dediderint. » Et ita passim loquitur sanotug 
Benedictus et aucteres in hac Concordia citati. Nec 
coenobitze Regul:e vel abbati seorsim , sed Regulze et 
abbati simul subjiciuntur. 





73, 
^us est anachoretarum , id est, eremitarum , ho- 


-. 
dM... 


tos decipere solent. 


Fallit enim vitium specie virtutis et umbra , 
Quod sit triste habitu vultuque et, veste severum. 
z t ot JuveN., sal. 14.) - 


Ideo magnus ille vitz? monachicze magister ac legis- 
lstor' «anetas: patér. Benedietus prudenter ab ipso 
limine veros monachos a:spuriis et adulterinis dis- 
cernit, ut bujus vite studiosus sciat, quos sequi et 
amplecti, quos fugere et expuere debeat. Quod spe- 
ctat ad-nomen monachi ita glossie veleres interpre- 
tantur.: powtyóo, solitarius , singularis, monachus. 
Consentit Ruülius án linerario agens de monachis 
Caprarize insule , etsi male feriatus ille paganus eos 
irrideat : tot 


' fpsi se monachos Graio cognomine dicunt : 
* Quod soli nullo vivere teste volunt. 


Et Cassianus coll. xvitr, cap. 5 : « A singularis et p 
solitarise vitz -distrietione nominatos esse, » dicit. 

Aliter auctor Etymologici -veteris, wapà to pévog — 
&xtt ys, 1d est, quod solus doleat , hoc est, solus 
fleat peccata sua. Sanctus Diouysius Areopagiia, 
Bib. de Hier. Eccl., cap. 6, delucit a nomine uo- 
vc, id est, unitas; quod ex pura Dei servitule, 
abdicata rerum temporalium diversitate, debeat 
mpàc tà Lv dvorouic0at, xal np^g ispov póva3a avvx- 
qia9ot , id est, cum eo quod unum est, unum fieri , 
ei ad sacram unitatem.aggregari. Ergo monachus 
ille est qui, quantum iu se est, per Dei gratiam ad 
vere monadis, quie Deus est, similitudinem acce- 
dit, ac proinde recte a monade nomen sortitur. 
Preclare autem Deus monas appellatur, qu:e, juxta 
Mercurium Trismegistum, cap. 4, omnium esi 
prineipium , radix et origo. Quod et multis dispu- 
iat. Nieomachus Gerasenus 1n opere de Arithmeticis 
theologicis; qui.e centra, ait dyadem, hoe est, 
binagium- esse. ignorantiam .alque imprudentiam, 
falsum ,.permixtionou, dissidiuur et mortem, Nam 
recedit, ab unitate et divisionem parit, quam qui- 
dem monachus cane pejus et angue odisse debet : 
quia io.monasterio omuia communia sunt ; omnibus 
etiam monaohis est cor unum et anima una, si modo 
veri monachi sunt, et divina charitate conjuncti ; 
imo cum Deo mente conjuncti, qui vera charitas 
est et unitas, ad quam tendit monachus ; qui ideo a 
dyade discedit, qux: est simultas, dissidium, atque 
eliam permixtio, ut ait Nicomachus, que etiam 
monacbo ad Dei unitatem el simplicitatein tendenti 
fugienda est. Quod quidem satis nos Christus do- 
cuit, cum Martham, qus turbatur cirea plurima, 
benigne incerepams, dixit unum esse necessarium, 
quod quidem. Beus est, .vora. illa monas et unitas, 
quam quidem cum Maria tanquani meliorem partem, 
omnibus, qwe .meniem: peiturbant a se amandatis, 
omni animi conltentione..appetere et eligere debet 
monachus. Sunt et ali: sancte. hujus professionis 
Eectatoram üenominationes : nam el dicuntur 6c:a- D 
atutai , a Philone Jud:xo in libello Therapeutarum et 
sancto Dionysio capite citato, id est, ministi, qui 
singulari quadam ratione Deo servire debeaut. Sic 
et olim auctore Julio Polluce lib. 1 Onomastici, 
cap. 1, gentilium niystae oi 0sov 0spareveol appellati 
sunt. Dicuntur et philosophi a sancto Joanne Chry- 
80s$0nie .im:libello.de Differentia regis et monachi, 
A D. Gregorio Nazianzeno orat. 9 et 21, et a multis 
aliis sanctis Patribus Grzcis, quia monachi divine 
sapienti: studiosi sunt et amatores. Quamobrem 
senectus Dionysius Áreopagita capite citato mona- 
chorum vitam cày cttter&tuy 9oco,iv, id est, per 
feetissimam philosophi:un , appellat. l'icuntur etiam 
Woxatel , id est, exercitatlores, apzd sanetum Basi- 
dium , Maximum, Palladium et alios : quia conten- 
*iori studio et animo quam czteri homines se in 


C 


(3 


S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
À rum , qui 
J ' 


1329 
non conversionis * fervore novitio , sed 


E à 
omni virtutum genere exercere debent. floc nomen 
sumptum est a lucis gymiieis. Nam olim athleize 
&exized appellabantur, ut docet Julius. Pollax lib. im 
Ouomasuci, cap. ó. Veri quidem atblette monachi 
sunt, «qui quoilzie adversus cacodeuonis i:sultus 
acriter pugnant. Unde et vità monachalis dicitur 
dexnowe, id est, exercitatio. In concilio Gangrensi 
( Can. 12, 15, 17, 13 ), et à Palladio in prooemio et 
passim alibi, éy«parog aaxocu , ld est eximia exer- 
citatio. Atque etia" Aewpzrac dicuntur monachi 
cap. 3 Prati spiritalis, a voce Àesg« , id est mona- 
sterium, de qua paulo post. Appellantur et nonni. 
À Latinis religiosi per excellegLam. Sanctus Fer- 
reolus in prafatione Regule : « Ut in unum ore 
apud religiosorum turba collecta, » etc. Sancius 
Hildefonsus , lib..de Viris illustribus, cap. 5: 
« Aliain. vero epistolum nd. Turibium religiosum. » 
lunc autem Turibium monachum fuisse constat ex 
Chronico sancti Maximi Cxsaraugustani episcopu 
Salvianus, lib. 1v de Previ-tentia : « Atque videlicet 
laiei tantummodo, noo quidam eiiam clericorum 
seculares, non multi etiam religiosi , imo sub spe- 
cie religionis.vitiis saecularibus mancipati ; qui scei- 
licet post. veterum flagitiorum probrosa crimina, 
üiulo sanctitatis sibimet iuseripto, non conver-3- 
tione alii, sed professione, nomeu tagtum demuta- 
vere , nou vitam ; el summa.u divini cultis havitum 
magis quam actum existimantes, vestem tautinn- 
modo exuere, non menteu. x ldem lib. 111 ad Eccie- 
siam catholicam de filius qui Dco offeruntur iv. mo- 
nasterio a pareutibus : « Sed prrclaram vioelicet, 
qui hiec faciunt, rationem consilii sui. re. duut di- 
cenles : Quid opus est uf fiilis jain. reliziosis :xqua 
eum frauibus sais hereditatis portio reliaquatue-? » 
Et paulo post: « Dicitis: Quid opus est religiosis 
equin accipere eum fratribus patrimenii portio- 
neu? » Concilium Tarraeonense 1, ean. 1: « Si vero 
religiosus vel monachus in cella monasterii inclusus 
poe:riteutiz lamentis ineumbat. » Ubi partüieula, rel, 
exposilitie sumitar. Nec loeus intelligi potest de 
clericis, nam paulo ante in eodem canone de illis 
acAuin-est. Magister; cap. 83 Reguke sui : ePer nrul- 
torum religiosorum testimonia conventi ab abbate. » 
Hinc religio pro vita morachiea. Salvranus , Xib. 
ni ad Ecclesiam eathol.-: « ld agitis, ut sseeuli eo 
cultores faciatis, quibus szculares filios antetertis. 
Quid est enim aliud .quam religionem interdicere ? ; 
Sanctus: Ferreolus, cap. 5 lHegul:e : « Si quis ve- 
Biens ad religionem expeters monasterium , » ete. 
Sanctus Fructuosus- pontifex. Bracarensis, cap. 34 
Reguli? : « Et multos ex: his cognoscimus ob neces- 
sitatis imbecillitatem pelliceri pactum, non religio- 
nis obtenta. » Frnctuosus alter, eap. 14. Regu 2: 
« Quod non ob religionis venerit occasionem. » Ser- 
vus Dei, cap. 5 Hegulee : « Intus vero tantummodo 
qui sacram Deo voverint religionem , » eto. 'Tandem 
monachi etiam conversi appellati sunt... Salvianus, 
lib. 1v ad Ecclesiam cathol.: « Et licet de converso- 
rum venerabili choro esse videaris, licet religionea 
vestibus simules, » etc. ld etiam manifestum est ex 
Isidoro in libello quem scripsit de Conversis, id est, 
monachis ; quod nomen postea jam satis longo usa 
dexolutum est ad illos fratres seu inonachos qui lani 
eiiam appell;ntur. Mulier vero hujus vite cultrix 
dicilur &azivpux, ascetria, govooz:ex, mOnasiria. 
God. lege 45, de episcopis el. clericia, eto..duaatben- 
tica Justiniani, 124, et apud Manuelem Moschopv- 
lum, scheda $5, dicitur et mongscha , sanctimaonia- 
lis, nouna , et barbare, monalis. 


& Fervere novitio. Novitius hoc loco adjective ga- 
mitur, ut apud Plautum in Mostellaria : 


Novítium mihi quiestum insttai non malum, 





TOS 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill 


Tos 


« monasterii probatione diuturna , 5 qui didicerunt A re. Tertium vero monachorum * teterrimum genug 


contra diabolum multorum solatio jam docti pu- 
gnare, et bene instructi fraterna ex acie ad singu- 
larem pugnam eremi, securi jam sine consolatione 
alterius, sola manu vel brachio contra vitia carnís 
vel cogitationum , Deo ausiliante, sufficiunt pugna- 


« Monasterii. Monasterii vocabulum antiquissi- 
mum; quod ab ipso nascentis. Ecclesia primordio 
in usu [uit. Nam.anti,ui illi Esseni et Therapeute 
Alexandrini, quos sancti Patres Christianos fuisse 
arhitrantur, sua habuerumt monasteria, ut patet ex 
Philone Jud:s6 in libio de eocwn . Vita, et in libello 
de Vila theoretica ; 'Ea«cto 0€ vv Üsparévsov lati» 
o(xnua (epov, 0 xaeitot otuvtiov xal uovaatrptoy, x. T. . 
Singulis therapeutis seu cultoribus est domus sacra, 
qued sonimim etanonasterium appellatur, in quo 
solitarii venerandae viue mysteria peragupt : uui hee 
voces pro cellulis sacris sumuntur. Ubi et nota 
etpytioy idem esse quod monasterium, ut etiam vi- 

- dere est. apud Suidam et Mosehopolium — scheda. 
9. 3suvtiov, vo. uovaacripwv.: llabet et. aliae appella- 
tiones, dicitur pová in concil. Constantinop., can. ii, 
el apud sanctum Antiochum in lemmate epistole ad 
Eustachium. Monacttium Codicis lege Genera!i, de sa- 
croeancijs ec.lesiis, elc. cexetupov, noveila Justi- 
niani 105, et apud Palladium passhn, id esl cxercita- 
torium et Latirie etiam usurpatur. Asceterium apud 
sanctum Eugeuium, epist. ad Willisindum episcopum 
Pampilonensem.. Dicitur. et 9povcwrtápwv apud D. 
Gregorium Nazianze: um, orat. 2i, quod ibi uioxime 
cura salutis geratur. Appellatur et 4«oc« apud Joaz- 
nem Moschum, cap. 5 et 4 muliisque aliis, et san- 
ctum Antiochum in epist. ad Eustathium non semel. 
Kstque proprie: angustum et parvum 1nonasterium, 
ut noial Suidas : Aaupa X a't£vi) xxcerxía, Oy pev, 
id est angusta. monachorum domus. lIndiflerenter 


tamen sumitur pro quovis monasterio, unt. notum ex (i 


Moscho et Antiocho. supra citatis. Dicitur et cella, 
ul infra probalitur : aue etiam comnob.um a com- 
puni monachorum vita. Hanc tamen differentiam 
inter cagenobium et m;onasterium Cass. coll. xvin, 
cap. 10, referl. Monasterium est diversorii nomen, 
nihil aroplius quati jocum, id est, wionachorum ha- 
Litaculum siguifivans; coenobium vero ipsius pro- 
fessionis qualitatem disciplinamque designat. Mona- 
sterium potest esse unius monachi habitatio, id est, 
cella, eouobium. tantum plurimorum. Antiquum 
sane vocabuluu: coxpobium est, notumque olim Py- 
thagorz et «jus sectaioribus apud Agellium, lib. 1, 
cap. 9: « Sed.id quoque non praetereundum est 
quod omnes simul qui a Pyt.agora in cohortem. il- 
Jam disciplinarum recepti erant, quod quisque fami- 
lke pecunieque habelant, iu medium dabant : et 
coibatur societas iuseparabilis. Tanquam illud fuerit 
antiquum consortium, quo in re atque verbo Ro- 


B 


est 4 sarabaitarum, qui nulla regula approbati, 
e experientia f magistra, sicut aurum fornacis, sed in 
plumbi matura molliti adhuc operibus servantes sz 
culo fidem, 8 mentiri Deo per tonsuram noscuntur. 
Qui ^ bini aut terni , aut certe singuli i sine pastore 


Hieronymus in epist. ad Rustienm : « Sed de Indo 
* monasteriorum hujusmodi volmernnt egredi militog, 
quas eremi cura rudimenta non terrent, qui speci- 
men conversatienis sux multo tempore dederint, qui 
omnicm fuerint mi:imi; ut primi onmium fierent.» 
Sanctus Isidorus, lib. v1 Origin. cap. 45 : « Sunat qui 
post ecdnobialem vitam ceserta pejunt, et.soli bali 
tant per desertum. » liem videre est apud Cassio- 
dorum, lib. de divinis Leciionibus, cap. 29. 

v Teterrimum. Ma apud. Papiam mox. citandum. 
In cod. ms. S. Germ. et apud Cassianum coll. xvin, 
c. "1, Icgitur, Deterrimum. . -- e TEE 

4 Surabeitarum. 1n Apologia flenrici IV, imp^ra- 
toris, uhi hie loeus citatur, legitur; satnbattarum, 
id est aibi viventium. Lectio quilem vix alibi veperi- 
tur, optima tauen interpretatio, Nam sarahaita sibi 
vivunt, semetipsos a caenohiorum congregationibus 
seqnestrantes, et ideo "Egypti: lingwe proprietate 
sarabaitse nuncnpati sunt, inquit Cass. cap. oitato. 
Unde in glossis anonymis : Sarabaüe lingua .1/gy- 

tiuca dicuntur renuita^, qui refutant abbatem habere. 

Jbi, refutant, est, recusant. Recte, quía, qui renuunt 
abbatem habere, sibi sivuntet suo.arbitrio. De sa- 
rahaitis hunc sancti Benedieti lccum profert Papias, 
sed mutilum et ex Regula corrigendum. Iu serm. 21, 
ad fratres in eremo, dicitur, ejusmo:i homines esse 
hypoeritas porcorum vel houm pellibus saccinctos, 
im /Egypio, in. feraminibus petrarum babitandeg ; 
qui cincti funibus palmarum spiuas ad calcanea 
portantes ad cingulum ligatas nudis pedibus et 
crueutatts ad festum Scenopegiz Hierosolytnanr vé- 
niunt, et. ejusmodi fictee pietatis ngadipnaliene peeu- 
nias corradunt, ut: ad sua reversi $evino et cibis 
ingurgitent : quie quidem auctor hujus sermonis se 
3 sancto Hieronynio per epistolam accepisse asserit. 
Sed hiec esse. (ictitia - nemo est. qui non videat, 
maxime cum hic sermo et alii huic similes ad fratres 
in eremo non sint sancti Augustini (Vide Bellarmin. 
de Script. eccles.) ; nec Cassianus aliique scriptores, 
et sanctus Hieronymus quid simile de sarabsitis 
scripserint ; eum etiam.tune nos staret templum Ju- 
deorum, nec sancia Ssanetorum ,. in qux tamen 
ejusmo.li auctor scribit solitos fuisse ingredi sara- 
baitas iA festo scenopegis.. 5. 2 

e Experientia. Lege, Et experientia, ut in. Regula 
ms. Magistri. 2 o e$ T uu 

! Magisira, lta communiter et in Regula ms. Ma- 

istri. At in mss. cod. Ebrulphi 5. Germ. ma., 

. Viet. P. cnm. Smaragdo et editione. Coloniensi 


mano appellalia:ur zotvó6iov, id est, con.uberijum. » f haber, Expsricniia. magistri. Qux quidem lectjo 


Sed locus corruptus. N.in quid «& iau re sibi velit 
meon video, quemadmodum nec illud quo] xov26cov 
appelletur verbo Romano, cum Gecuu sit. ltaque 
huuc locum ita castigandum puto : (uod Grace at- 

ue verbo Romano appellabalur xowo^w» el contu- 

ernium. Grace quidein xov^;6wvy et Lat.ne contuber- 
nium. Hujus autem .communis iuter Pythagoricos 
vitae memunit Diogenes Laertius lib. viu in Vita Py- 
thagore : &al «ovoo ol uaUocai xaciüsvro tàc avciag 
&éc £v fetovpévyac. ld est, ipsius discipuli facultates 
in unum depouebant, con;;.unesque faciebant. 

b (Qui didicerunt. To qui reduudal, quia antea ha- 
betur. Anachoretz seu Ereimitz prius in coenobio 
exerceri debent quam ài »oltuJiiem transeant, ubi 
nullus est vie spiritali^ 9rxceptor. Ita etiam docet 
Cassianus eapite citato : « Secundus anachoretarum, 
qui prius in cuenobiis instituti, jamque actuali couver- 
satione perfecti solitudinis elegere secreta. » Sanctus 


e 1525. "4 03 ) .rt P 


; hon est. conveiieuda. Nam sarabaibe .arguuntur, a 
sancto Benedicto quod sint sine pastore. ' ,. 

8 Meniiri :Deo per tonsrram. noscuntur. Per. ton- 
snravci: Deo mentiuutur sarabait:e, quia non resecant 
superilaos appetitus, cujus resectioniS signum est 
lonsura; ef quia eliam tonsura se monachos fin- 
gunt, cum saeuli moribus vivant. — .:- 

. ^ Qui bini eut. terni. Divus Hieronymus epistola 
citata agens de Romoboth pseudounonachis 2.« Ji 
hini aub terni, nec multo. pluges simul habitant, ». — 

i Nime. pastore. Cassianus eoll. xviui, icap;i7,. de 
sarabaitis : Ca nobiorum nullatenus expetunt disci- 
plinam, nec seniorum subjiciuntur arbitrjo ; aut 
eorum traditionibus institut) diseunt vincere volun- 
tates, nec ullam sanz discretionis regulam. » Sanetus 
Hieronymus, epist. supra citata : « Non paliuutur 
se alicui esse subjectos. » 


155 .. S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ri 
non Dominicis, sed suis inclusi ovilibus, pro lege eis A las et i rescellas, ighorant quia perdunt suas ani. 


est desideriorum voluptas : cum quidquid putaverint 
vel elegerint, hoc dicunt sanctum ; et quod nolue- 
rint, hoc putant non licere. Quartum genus est mo- 
nachorum quod nominatur * gyvovagum , 5 qui tota 
vita sua per diversas provincias ternis aut quaternis 
diebus per diversorum cellas hospitantur, semper? 
vagi, nunquam stabiles et propriis voluptatibus et 
gule illecebris servientes, et per omnia deteriores 
sarabaitis. * De quorum omnium horum misera 
conversatione melius est silere quam loqui. His ergo 
omissis ad ccenobitarum 4 fortissimum genus dispo- 
nendum , Domino acjuvante, veniamus. 


$ II. Ex REcurLA MacisTRhi De generibus monachorum. 


mellas. Simul et ii, qui nuper conversi immoderst; 
fervore eremum putant esse quietem : et non p 
tantes insidiari et nocere diabolum, singularem con 
eo pugnam indocti et securi invadunt, sine dui 
inducti lupi faucibus occursuri. Quartum vero gens 
est monachorum nec nominandum, quod mem 
tacere quam de talibus dicere. Quod genus dicitur 
gyrovagum, qui totam vitam suam per diversas p 
vincias ternis aut quaternis diebus per diverso 
cellas et monasteria hospitantes; cum pro hospitm 
adventu a diversis volunt quotidie noviter suscipi, 
pro gaudio supervenientium exquisita sibi pulpe- 
taria adparari, et animantia pullorum sibi corni 
quotidie a diversis hospitibus pro adventu cuj 


e Monachorum quatuor esse genera manifestum D occidi, gravare se ita diversos non eredubl, cue 


est. Primum conobitarum, hoc est, monasteriale, 
militans sub regula vel abbate. Deinde secundum 
genus est anachoretarum, id est eremitarum, qui 
non conversationis fervore novitio, sed monasterii 
probatione diuturna, [qui] didicerunt contra diabo- 
lum multorum solatio jam docti pugnare, et bene in- 
Structi fraterna. ex acie ad singularem pugnam 
eremi, securi jam sine consolatione alterius, sola 
manu vel brachio contra vitia carnis vel cogitatio- 
num f cum Deo et spiritu 8 repugnare sufficiunt. 
Tertium vero monachorum deterrimum genus est 
sarabaitaram, quod imelius adbuc laicum dixissem, 
8) me propositi sancti non impediret censura. Qui 
nulla Regula approbati, et experientia magistra, sic- 


mutando quotidie hospites k pro adventu norit 
sub importuna charitate diversos conantur sili pr* 
parare diversa; et velut ab invito a diversis hey 
tibus exigentes przceptum Apostoli, in quo dii 
Hospitalitatem sectantes (Rom. xu), per occasio 
praecepti inquietos sibi pedes post viam fomentar 
postulant, per occasionem itineris intestina saa aon 
cona vel prandio inquinata infinitis poculis ms 
quam pedes desiderant. Et post exinanitam a famen 
hospite mensam et miculas ipsas panis post vim & 
tersas siiim suam sine verecundia hospiti ingtusiás 
si calix his casu defuerít, rogatur hospes in ips 
tella ut misceat. Et postquam ex utraque pi tr 
mietate cibi et potus percalcatiusque ad vomitumhe 


ut aurum fornacis, sed in plumbi natura molliti C rint, totum laboriosze vize imputant quod gula lee 


adhuc à factis servantes szculo fidem, mentiri Dee 
per tonsuram noscuntur. Qui bini aut terni certe 
singuli sine pastore non Dominicis sed suis inclusi 
ovilibus, pro lege eis est desideriorum voluptas : 
cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt 
sanctum, et quod noluerint, hoc putant non licere. 
Et dum in proprio arbitrio querunt habere i cel- 


* Gyrovagum. Hujusmodi monachis plenus est 
mundus, qui et dicuntur. circumcelliones; de quo 
vocabulo infra. Hi sunt pseudo-eremite, palliata 
mendicabula, qui urbes et pagos obambulant, ut 
ventrem et. marsupium impleant; quales erant olim 
illi 'Epnpicro: ptY«vttuovouvttg x«ípaiag xopavcrg, id 
est nigra veste iniuti, criniti; quos sexta synodus, 
Tube 2, in monasteria aut in solitudinem amandari 
ubet. 

b Qui tota vita sua. Codices Victorini, qui per to- 
tam vitam suam. 

* De quorum omnium. Cod. S. Ebrulphi, de horum 
omnium. 

4 Fortissimum genus. Coenobitarum genus dicitur 
ortissimum, quia cenohit:e multorum solatio adjuti 
facilius diabolum vincere possunt. 

* Monachorum. Initium hujus capitis sumptum est 
ex Regula sancti Benedicti usque ad illa verba : et 
dum in proprio arbitrio , ut pleraque alia ejusdem 
operis. 

! Cum Deo et Spiritu. In Regula sancti Benedicti, 

auziliante. 

5 Hepugnare. Ita in Regula ms. Magistri cod. Corb. 
In Regula sancti Benedicti, puanare. 

bh Factis. In Regula sancti Benedicti, operibus. 

i Arcellas. Arcella est arca. Gloss veteres : Árca 
et arcella, x46wcóc, xkutto« ; utitur Ceesarius Arela- 


vit. Et antequam novus lectus lassum a poto 
magis, vel ab escis, quam a via hospilem suscipia!, 
laborem sue vie pro magno hospiti enpie, 
dum mercedem repausationis largioribus pulmetir 
riis et infinitis poculis hospitem sibi cogunt ! rg 
rationem erroris sui per peregrinationem et aA 
tatem celando excusant. Et mox de vicinis 


ten., cap. 56 Regulz : et claves de arcellis : dit 
et arcellula. Gregorius Turonensis, lib. x Hist. eh 
Si quis earum arcellulas scrutaretur. " 
| Rescellas. In Regula ms. Magistri, receia. 
scele sunt panni et vestes exiles. Pelagius, lb! 
Vitis Patrum, n. 76, « Pro his utor hos viles t 
Jas. » Dicuntur et recul. Apuleius lib. !Y 
fabuke : « Quid, oro, paupertinas pannosasqut 't* 


D las miserrima anus donas vicinis divitibus. 


tur eL reiculz et recellulze , sumunturque etian 
ornamentis ei supellectile. Legis Burgunde*, - 
tit. 14, $6, « Nisi forsitan quid ex matris bon* 
est in recellulis et ornamentis, etc., » lib. v! 
tul. Caroli et Ludovici, tit. 192: « Qui reienim * 
clesix: petunt a regibus. » Sunt etiam res 
exigux aut parvi momenti ^ 

k Pro adventu novitatis. Id est pro advente Y 
phrasis Hebraica. «DS 

! Largire. Jta in Regula. ms. , pro, arjift- ** 
teres aliquando locuti sunt. ' 

Sanctus Columbanus in Monasucis '; 


Non perdit pietas quidquid largire videlu& 
Idem infra dixit, ulciscere pro ulcisci : 
Injuriasque tuas in fratrem ulciscere noli. 














191 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill. 


188 


aut monasterii positione interrogant; ubi cum inde A panes tosti impleverant : cum in diversorum hospi- 


s Jevaverint, ^ ponant vel applicent, velut lassi et quasi 
quibus jam universus clausus sit mundus, et ex toto 
eos nec loca, nec silvz:e, nec lata ipsa /Egypti ere- 
mus capiat, nec universa monasteria ad servitium 
Dei eos suscipiant; et eos, ut diximus, totus mundus 
non capiat : inde se dicunt juste errare, et ex toto 
locum repausationis et refrigerium anim: et inte- 
gram se observationem discipline nusquam posse 
8e invenire : quasi dicant se ita multum sapientes , 
ut totum ipsis solis displiceat, quidquid Deo et ho- 
minibus placet. Ideoque magis eligunt ambulare, et 
noviter per diversos hospites mutatos, et varias re- 
fectiones; ut per occasionem sitientis vise repropi- 
nata pocula sumant. Hoc ergo agunt, ut gulz su: 


taliis in mensis recentes sumunt, illos servantes co- 
gunt mucidare. Ergo postquam eis bisacie consi- 
gnantur, mox et de pastura miser asinus revocatur, 
cui post recentes vix labores misera pastura placue- 
rat, si domino ejus hospitalis non displicuisset in 
biduo : et noviter ! restratus, et diversis tunicis et 
cucullis resarcinatus, quas aut importunitas a diver- 
sis exegerat, aut inventa occasio fraudis diversos 
hospites nudaverat, et ut alios petant, fingunt se pan- 
nos advestiri; et vale et ipsi hospiti dicentes, adhuc 
non venerunt, et jam vadunt, cum ad alia jam bo- 
spitalia in animo invitantur. Caeditur, pungitur, 
ustulatur, 5 lordicat miser asellus, et non vadit , va- 
* pulaut aures ejus, postquam clunes defecerint. Ideo 


magis quotidie peregrinari videantur quam animz. B perocciditur et manibus lassus impingitur : quia fe- 


Et cum eis post biduum ad unum hospitem appara- 
tus ipse in pulmentariis jam minuendo subducitur, 
et mane, alia die, facto, cum non ad refectionem 
coquendam, sed ad laborem cellulze suz:e viderint ho- 
spitem occupari, mox qusri sibi alium hospitem 
placet. Tunc vale festinant, quasi ab aliquo impel- 
lantur, quasi eos jam exspectent aliorum hospitum 
prandia przparata ; et non longe ab ipso monasterio 
si cellam invenerint monachi repausantes dicunt se 
a finibus advenire lialie, et noviter aliquid de pere- 
grinatione aul de captivitate, et ipsi hospiti quasi 
humili et inclinato capite mentientes cum proprie- 
tate longi itineris cogunt pii hospitis totam pauper- 
tatem in * cacabis el in mensa exinaniri : sine du- 
bio et ipse hospes nudus, e£ a4 glutonibus exinanitus 
post biduum relinquendus. Et cum post triduum et 
ipse et cella ejus et mores et ejus displicuerit disci- 
plina : et cum subducta eis post biduum ab eo mi- 
nus exhibuerit mensa, mox et ipse reconsignare 
e bisacias cogitur, quam diversorum hospitum jana 


2 Levaverint. Supple se. 

b Ponant. ld est, quiescant, cessent, ambulare vi- 
delicet Nonnius, cap. 4, ponere, desinere. Virgilius, 
ib. vin : 


Cum venti poguere...... 


€ In cacabis. Cacabus est olla. Varro, lib. rv de 
Lingua Latina : «Vas ubi cibuin. coquebant, ab eo 
cacabum appellarunt.» Sancius Isidorus, lib. xx 
Orig. , cap. vir : «Cacabus et cucuma a sono fervoris 


cognominantur ; sed utrum Latinia Grzcis, an Greci D 


a Latinis hec vocabula sumpserint, incertum est. » 
F'amen dubium non est quin cacabus a Grzco. dedu- 
atur. Nam Kaxá6ne, apud Athenzum lib. rv, ex 
Vristopbane et Antiphane est xicp«, id est olla ; apud 
iuctorem veteris Etymologici dicitur : &oxxa6n axeüoc 
-p^€ £3nao ixridtov, id est vas aptum ad coquen- 
ug. Vide Pollucem, lib. x, cap. 24. 

d Glutonibus. Gluto est gulosus, vorax, Gall. Glou- 
»*. Glosse veteres Latino-Grecsm : Gluto, Xip6oc. 
lossze Grzco-Latinz, Xp6oc, lingurius, id est liguri- 
»r, gulosus. Sanctus Isidorus, lib. x Originum, Gíu- 
», «x gula, id est gulosus, Gloss Isidori, Árdalio, glu- 
. woraz, manduco, a nomine glutum, id est, guttur. 
edem Gloss: : guttur, guitum. 

e Bisacius. Bisacia, seu potius bisaccia, est man- 
ra binc inde ex humero pendens mendicantium 
pi apta. Papias. Bísaccia, sarcina, muntica. Gal- 
»&, Besace. 


stinatur et satagitur, ut ad alterius monasterii pran- 
dium occurratur. Et cum pervenerint ad alterius 
monasterii aut monachi ^ regias, ita hilari clamosa 
voce deforis, i Benedicite, clamant : et quasi jam illum 
calicem iu manum acceperint , quem mox ingressi 
monasterium pro siti sunt petitari : et intrantes re- 
gias adhuc non nuntiati et suscepti i1 excarricant; 
el quasi pro aliquo debito aut ex alicujus delegatione 
ibi adveniant. Ante intus bisacix porriguntur, quam 
hospes suscipitur, et non prius ad oratorium festi- 
natur, nisi pro labore desiderandi vini per occasio- 
nem viaticz sitis, ut tu pro charitate hospiti vinum 
porrigas, ab iilis sic manu aqua exposcitur. Hi enim 
tales cum ipsi jejunia ambulando ignorant, et ad 


C quoscunque supervenerint jejunantes, aut superventu 


hospitali cogunt eos jejunia frangere, aut non eru- 
beseunt sua voce hoc eis dicere, magis eos propter 
avaritiam jejunare, ut non velint hospitem recreare 
post viam. EL post vagam suz consuetudinis gulam 
cogunt perseverantium jejunia violari : et nesciunt, 


!* Restratus. Id est, veteribus laciniis abjectis, no- 
vis et melioribus instratus. 


8 Lordicat. Infra eodem capite : lordicando. Lor- 
dicare est dorso incurvato incedere. Grace 2opdó» 
Umóxuptov, id est incurvatum, Jopdóc, curvatus, liguo 
iunixus, corpore pendens, notat Suidas. Unde Gallice 
lourdaud, qui non recte incedit, facile iwpingit, ine- 
ptus ad omnia. Et, lourd, id est grave, ponderosum, 
quia dorsum incurvat gestantis. Lordicat ergo Gyro- 
vagus, cum incurvato dorso incedens se valde fessum 
esse simulat. 


h Regias. Regia est janua, de quo vocabulo infra. 


i Benedicite clamant. Mos fuit monachorum, ut 
adveniens hospes ab hospite benedictionem peteret. 
Vita sancti Onufrii, cap. 8 * «Appropiavi volens sci- 
scitari si forte quispiam intus maneret, secundum 
consuetudinem monachorum clamare capi, benedi- 
ctionem huniillime petii. » 


j Excarricant. Supple se. Excarricare est exonera- 
re, onus deponere. Magister, cap. 91 Regula: «Ex- 
carricato de se onere facultatum, » a verbo carrico, id 
est onero. Gloss: Arabico-Lstine diete : Carrico, 
onero. Rufinus, lib. m de Vitis Patrum, n. 73 : Stetit 
ergo, et ipse tanquam peregrinus carricavit animal. » 
Lib. v legis Wisigothorum, tit. v, 1. 29: «Sin autem 
nimium czedendo vel fasces carricando, aut quocun- 

, que onere, vel »ercussione mortuum fuerit.a 


T9 TN 8. BENEDICTI 


.1 4. | EX [| 2 


ABBATIS ANIANENSIS 


. « 
L4 


1M 


quia, ut eis non liceat jejunare aut abstinere; aut A Domini dena.concessa ipsis conveniunt, qui Dei vo- 


* aliquo [nesciant] aliquando loco stare, non eos ali- 
qua ambulare compellit necessitas, sed gulz cogit 
voluntas ; cum securj et supervenientes alieni labo- 
ris querunt. panes comedere, et diversorum lectis 
peregrinis straminibus sudores suos amant abster- 
gere. In quibus straminibus cum indigesti per cra- 
pulam cibi et potus cupiunt. satisfacere somno, vel 
5 eum quando occupstienem gulosx ambulationis psal- 
mos aliquando neglexerint meditari, ipsorum ore 
respondent se lassis post viam ossibus non posse de 
lecto surgere, cum: visi fuerint sani in mensa sero- 


luerint, non suam facere voluntatem. Quia aliud no- 


bis Dominus in spiritu imperat, aliud caro cogit in 


anima :.et quis aquo víetus fuerit, ipsius. servus est. 
Ecclesix* sux* namque Dominus secundum Trinitaus 
nomen tres gradus doctrins constituit, primum pro- 
phetarum, apostelowum secundum , doctorum ter- 
tium ; sub quorum imperio vel doctrina Christi re- 
gerentur ecelesiz , wel .scholze, ut. pastorum vice 
sanctis ovilibus divinas oves et cludant e£ doceant, 
dicente Domino per 5 lsaiam propbetam : De 
vobis paesiores secundum cor mewn , et. pasceni ta 


tina:manducare. Mox matutinorum expleto opero , Pescentes cwm. disciplina. ipso Domino dicente : Se 
Dei surgunt velut gementes et lassi. Sic primo mane — o8 Joannis, pasce oves meas (Joan. xv). Decwa 
calefacd mero, petito panis fragmento ficti xgrotj * servare ea que mandari vobis : et ecce ego cobiscia 
succos desiderantes monasteria ipsa aut cellas false B s&musque ad consummationem seculi (Matth. xxvin. 








exeunt lordicando deficta infirmitate , « absconse sc- 
curi, quod sanitatis gressus sint, ab ipso limine re- 
formantes. 4 Nam sibi nolunt sub imperio monasterii 
abbatem de omnibus necessariis cogitare , vel ipsi 
alicubi suo viventes arbitrio facta cellula persistendo 
[vel ipsi] « sibi necessaria vitze debuerant cogitare. Et; 
si nostra illis displicet vita, vel suam nobis ostendant 
form«m. Unde nunquam persistentes f acti sunt 
quoti.Jie ambulando mendicare , sudare, et gemere, 
quam uno loco stando laborare , et vivere, quotidie 
noviter diversorum cellas, ut humiles intrant hospi- 
tes solo capite inclinati. Deinde superbi et velat in- 
grali post biduum migraturi, et veluti quibus diver- 
sorum vila et actus et omnium monasteriorum disci- 
plina non placeat, eligunt magis ambulare quam 
sistere. Qui per diversa semper vagando ignorant 
apud quem t:xdia sua suscipiant; et, quod est ulti- 
mum, nesciunt ubi suam, constituant sepulturam. 
Unde ergo magnum existimantes primum genus cc-. 
no»itarum, cujus militia vel probajio voluntas est 
Dei, ad ipsorum Regulam revertamur. 
. Fratres, clamat nobis quotidie Dominus dicens : 
Convertimini ad me, et ego convertar ad vos(Zach. 1). 
€onversio ergo nostra ad Deum, fratres, non aliud 
est .nisi a. malis reversio, dicente Scriptura : Diverte 
a malo, et fac bonum (Psal. xxxi). A quibus autem 
dum. avertimur,. Dominum intuemur ; et ille. nos sta- 
tím illuminans suo vultu, donans nobis adjutorium 
suum, moy gratiam snam petentibus tribuit, .quze- 


ldleoque omnes quibus adbuc iusipientia mater es 
expedit sub unius esse potestate majoris, ut docioris 
arbitrio ambulantes iter voluntatis proprise discant 
nescire, Per doctorem enim nobis imperat Demi 
nus, Quia sicut dixit superius, cum ipsis doctoribus 
est eemper omnihus diebus usque ad consummatio- 
nem seculi; sine dubio non aliud, nisi nos zdifica- 
turue per eos, dieente ipso Domino discipulis suis 
doctoribus nostris : Qui vos audit, me audit ; qui voi 
sperni! , me spernit (Matth. x). Ergo si quse a doctor» 
bus audivimus, et facimus son jam qeze volumes 
exercemus; ut in;die judicii nibil habeat in ne 
bis quod secum diabolus vindicet im gehenmam, 
quando in nobis egit Dominus quod i judícaret ad 
gloriam. 


, &III. — Ex REGULA SANCTI BASILII EPISCOPI. 


| Quia ostendit nobis sermo tuus periculosum 
esse cum his qui mandata Dei contemnunt vitam du- 
cere, nunc discere cupimus si oporteat eum qui 3b 
hujuscemodi consortiis discesserit, remotum esse e 
solum, an veio cum fratribus ejusdem proposi & 
ejusdem animi vitam sociare. 

In multis utile esse video, vilam, communem ce- 
cere cum his. qui ejusdem voluntatis sunt, atque pro 
positi. Primo quod etiam ad usus corporales vicis 
que ministerium unusquisque nostrum sols sd 
non syffivit, et ideo pro his qui» ad ministerium vitz 


» Nostra necessaria sys k invicem .opera nostra ege 


rentibus ostendit, pulsantibus patefacit. Hiec tria D mus. Sicut enim ! hominis pes inalio quidem scs 


a Áliquo nesciant. Ita in Regula ms., sed Tó ne- 
sciant rednndat. mE 

" b Cum qnando occupationem. Lege, cum quidam 
per octuipalionem. - 

c Absconse securi quod samitatis gressus sint, etc. 
Lege absconse seeuri quod sani sint, gressus ab. ipso 
limine reformantés ;'absconse, id est-apud se. 
; . Nan sibi nolunt, Leg. nam, cum sibi nolunt. Ita 
in Regula ms. , ettunc sensus clarus est.:-'^o 

* "Vel ipsi sibi. Iac verba, ipsi sibi, redundant, 
quamvis in Regula ms. reperiantur. ' 

f Acti sunt. Ma in Regula ms. habetur, id est coacti 
sunt.'Nennius Marcellus, cap. 4: Actum, coactum, 
territum -Virgiliusdib. 1. ... 

Prodiglis acta eosestibus ossa piabunt. 


5 Per Isaiam vrovhetam dabo vobis. Ita in. Regula 


ms. Hic locus non exstat apud Isaiam, sed  reperiut 
Jeremize nm, de quo infra. 

b Quando. Id ost. siquidem Servius in vs Aues. 
[wando, si quidem; nam conjunctio est, won adzew 
ium. 
i Judicuret. Cod. Vind., windiceret, satis reci 

| Quia ostendit. Wc liabentur apud sanc.um B» 
silium , interrog. 7 Regilarum fosius disputatarum, 
£t apud Rufinum interpretem , czp. 4, -tujus iatee 
pretatione uGt;r auctor noster in hoc libro. Hoc at 
tein sancti Basili caput profertur, quia sancuss T1 
ler Benevictus eoenobitarum genus fortissimum :7- 
pellat. Passiin auiem quiecam linez hic eà in Hut: 
Cuito desiuera:timy que habentur in text Gra. - 

k ]nvicein. In Rufino euito adJitur, Aaeince. 

| [Homir.is pes. Tó hominis non reperitur apud Bu 
finum nec in textu Graco, 














£0 0:60:51] ,, 


E e 
7". 


[PE 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. 


a KT 


I. 742 


, T M ) ns "EELEP * 


viribus utur,ia alio vero indiget alienis, et sine A non est nunc possibile omnia dinumérare. Interim, 


adjumenio ccterorum membrorum * nec sufficere 
guis viribus potest ; iia etiam vita solitaria. mihi , pati 
Xidetur, eum, neque ; quod ei inest. wüle, esse; neque 
quod deest, aliquid possit acquiri. Prsster hoc autem 
pec ratio quidem charitatis unumquemque permittit, 
quod suum est, quzerere, dicente Apostolo : Charitas 
non qugrit qu& sua. sunt (I Cor. xu). Dcinde. sed 
nec culpas quidem suas unusquisque ac vitia digno- 
&cil ; eum, qui arguat, nemo sit : et facile hujusmodi 
homipi accidere potest illud quod scriptum .est : Ve 
soli, quia si ceciderit, namo est. alius, qui erigut eum 
[Eco]. 1y)..Sed et. mandata a pluribus qnidem facilius 


&dimplen&ur; ab uno vero, dum unum videtur im-* 


ul diximus, ad conservanda saneti Spiritus dona 
€ommodior est multo quam si degamus in solitudine. 
Sed adversus insidias inhnijci, qus» extrinsecus in- 
feruntur, multo eantior est et utilior. societas pluri- 
morum ; ut. facilius suscitelur.e somno si quis forte 
obdormierit sompum illorum qui. ducit ad mortem. 
Sed et delinquent delictum suum facilius apparebit, 
eum a pluribus vel arguitur, veknotatur, secundum 
quod et. Apostolua ait : Sufficitei qui et ejusmodi est, 
objurgatio h«c,.que fit a. pluribus (1 Cori). Sed in 
oratione non parvum emolumentum e pluribus nasci- 
tur cum consensu ef. unitate orantibus, ut ex mul- 
lorum personis per gratiam, qua in nobis est, Deo 


pleri, aliud .impeditur. Utputa quomodo $olus quis ! gratia referantur. » Sed et interdunr periculo proxi- 


yisitabit inürmum, aut quomodo suscipiet peregri- 
aum ? Si vero.omnes corpus .sumus. Christi, singuli 
autem alteruurum. membra .per consonantiam, velut 
ia unius corporis compagem in. Spiritu sancto aptari 
et eanjusgi deberus.ad invicem. Quod si unusquis- 
qua.nosirum solitariam. eligat vitam, ecilicet non ab 
aliqua, cauga,, vel.ratione; .qua Deo sit placita, vel 
quod ad eymmunem«zeterorum pertineat dispensatio- 
nem, ped propric voluntati et..passioni satisfaciens : 
quomodo possumns discissi ,et divisi adimplere, et 
iategram..assignare membrorum.ad se invicem conce 
sonpantiam ?.Iste.eniny talis neane cum gaudentibus 
gaudet, neque eum flentibus flet « quoniam quidem 
&eparalus .ac. divisus.a exteris, neque. cognoscere 


quidem. necessitates poterit proximorum. Tum dein- * 


de.neo sufficere potest unus ad suscipienda. omnia 
dona Spiritus sanoli : quia secundum .uniuscujusque 
mensuram fidei, et donorum spiritaljum distributio 
celebratur, ut id.quod per partes unicuique distri- 
butum est, rursum.tanquam membra ad. xdificatio- 
nem unius corporis coeat et eonspiret : Alii enim da- 
tur sermo sapientia, alii serme scienim, alii fides, 
edéi.prophetia, alii grata: sanitatum, etc. (I Cor. 11). 
Quz singula utique non tam pro se unusquisque 
quam pro aliis.suseipit ab Spiritu sancto. Et ideo 
Necesse est uniuscujusque gratiam, quam susceperit 
a Spiritu Dei, in commune prodesse. Accidit ergo 
ut is qui remotus vivit, et separatus unam quam: 


cunque suscipiet gratiag, el, hanc ipsam inutilem . 


faciat, dum nihil. per eom operatur, sed effodit eam 
in semetipso: quod cujuset quanti sit periculi no4 
stis omnes qui legitis Evangelium. Si autem cseteris 
cominunicat gratiam, et ea ipsa perfruitur proprie 
quam ipse suscepit, et multiplicatur in eo. dum 
communicatur ct cxjeris, «et ipse, nihilominus per- 
fruitur gratia reliquorum. Habet autem et alia quam 
plurima bona communis vila ista sanctorum, quia 


à Nec sufficere suis viribus potest. In textu Grxeco 
;dditur : «pàc Ouxpovis , id est, ad diuturnum tem- 
pus, quod quemadmodum hic, sic apud Rufinum de- 
sideratur. - ; 

b Sed-et interdum periculo proxima est, etc. Quse 
hic dicurtur de vite selitarix prof.ssori;us, tantum 


de his qui illotis, ut aiunt , manibus et in nulla coe- 


nobii palestra antea exercitati ad hanc vitam acce- 


dunt, intelligenda sunt. 


B ma est vita solitaria. Primo quidem illi periculo sub- 


jaeet, quod certe gravissimum est, in quo ipse sibi 
placet, et neminem habens .qui possit .opus ipsius 
probare, o videbitur sihi ad summam perfec: ionem ve- 
Bisee. Tum deinde sine ullo exercitio dezens, neque 
quid sibi vitii abundet, neque quid virtutis desit, 
aguoseit.. Neque diseretionem habere poteritin ope- 
zum qualitate, pro eo quod operandi materia omnis 
exclusa sit. Io quo enim humilitatem suam probabit, 
neminem habens cui se humilem. debeat exhibere? 
Ad patientiam vero quemodo seipsum exercebit, nul- 
lum habens qui.videatur ejus voluntatibus obviare? 
Si quis autem dicat sufficere sibi Scripturz doctri- 


, Dam et apastalica przcepta ad emendationem morum 


vitamque formaudam, simile . mihi aliquid videtur iis 
qui semper fabrile artificium discunt, nunquam ta- 


men fabri faciunt opus; vel his qui insimetorum 


artem semper docentur, nunquam tamen zdiücan- 
dx domus operam dabunt. Ecce enim et. Dominus 
non existimavit sufficere sibi solam verbi doctrinam, 
sed et opere ipso voluit nobis tradere humilitatjs 
exempla, cum preecinctus linteo lavit pedes discipulo- 
rum suorum. Tu ergo cujus pedes lavabis? quem 
curabis officiis? cujus inferior aut ultimus eris, . cum 
solus vivas? Sed et illud quod dicitur bonum et ju- 
cundum habitare fratres «in unum (Psal. cxxxn), 
quod unguento pontificalj de capite in barbam ,de- 
scendenti Spiritus sanctus comparavit,: quemodo. in 
solitaria habitatione complebitur? Studium namque 
est quoddam et apostolica precepta, ad, emeudatio- 
nem morum vitamque farmandam,, in quo per vir- 
tutis exercitium proficitur, in quo meditatio divino- 
rum mandatorum effulget amplius et clarescit.,. Hag 
communis inter se unanimorum fratrum habitatio 
habet m se.illam similitudinem et exemplum, quod 
in Actibus apostolorum refert de sanctis Scriptura 


'og6 oa] t 
' € Videbitur sibi ad summam perfectionem nisse; 
Quod unicum est ulterioris progressus in virtute inv- 
pedimentum: Quol.priclare notat :Seueom lib. : de 

ranquillitate 3ninii;z « Puto mulos gotuiaso ad sa: 
pietizm pervenire, nisi putasspis se pesvbnisse, nist 
quxdam ju se dissimulasscpt, :uaxdaam- apeztis eeulit 
transllissent. Non est enim quod nos magis aliena 
judices adulaone perire quam nostra. » 


783 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


7A 


divina dicens : Quia omnes credentes erant in unum, A quod elegerit, sanctum sibi hoc putet. Hos tales ubi 


et habebant omnia communia (Act. i). 
$8 IV. — Dicra saNcTI. HignoNvMI. 

& Monachus vivat in monasterio sub unius disci- 
plina Patris, consortioque multorum : ut P ab alio 
discat humilitatem, ab alio patientiam; unus eum 
silentium , alter doceat mansuetudinem. Non faciat 
quod vult, comedat quod jubetur, habeat quantum 
acceperit, operis sui pensum persolvat , subjiciatur 
cui non vult , lassus ad stratum veniat ambulansque 
dormitet, nec demum expleto somno, surgere com- 
pellatur; passus injuriam 1aceat; prepositum mo- 
nasterii timeat ut dominum, diligat ut parentem; 
credat sibi hoc esse salutare quidquid ille precepe- 
rit; nec de majoris sententia judicet, cujus officii 


repereritis, non monachos , sed hypocritas et hzre- 
ticos esse credatis. Et hoc optamus, et hoc omnino 
sanctitatem vestram quaesumus cum talibus nullam 
conversationem jubemus habeatis , neque imitemini - 
eos. Et quia suo arbitrio vivunt, nulli seniorum vo- 
lunt esse subjecti. Et nihil de propria substantia 
pauperibus erogant , sed adhuc aliena, quasi paupe- 
res, rapere festinant, ut cum uxoribus et filiis * plus 
quam in &eculo erant lucra conquirapt. Et hzc fa- 
ciendo de perditione animarum non curant, ut nog 
animarum, sed corporum plusquam s:xculares houi- 
nes emolumenta habeant, et pro suis pignoribas 
more luporum doleant ,.et de die in diem non retro 


^acta peccata plangant, sed cum scandalis semper 


est obedire et implere qu: jussa sunt, dicente Moyse : B studio rapacitatis anhelant, et non de pcena futura 


Audi, lsrael, et tace (Deut. xxvir). Quidam profiten- 
tur se renuntiare seculum vestimentis et vocis pro- 
fessione , qui nihil de pristina conversatione mutan- 
tes, res familiares magis augent quam minuunt. Ea- 
dem ministeria servorum, idem apparatus convivii, 
et inter turbas et examina ministrorum nomina sibi 
vindicant solitarii. Plerique monachi ^ artibus et 
negotiationibus pristinis carere non possunt. Pleri- 
que non victum et vestitum, quod Apostolus przci- 
pit, sed majora, quam szxculi homines, emolumenta 
sectantes, sub religionis titulo exercent injusta com- 
mercia, et plenis &acculis moriuntur divites , qui 
quasi pauperes vixerant. 


6$ V. — Ex REcULA síNCTI FRUCTUOSE EPISCOPI 
(cap. 1). 

4 Solent enim nonnulli ob metum gehenn:e in suis 
sibi domibus monasteria componere , et cum uxori- 
bus, filiis, et servis atque vicinis cum sacramenti 
conditione in unum se copulare, et in suis sibi, ut 
diximus, villis ex nomine martyrum ecclesias conse- 
crare, et eas falso nomine monasteria nuncupare. 
Nos tamen hzc non dicimus monasteria ; sed anima- 
fum perditionem et Ecclesie subversionem. Inde 
surrexit hzresis et schisma, et grandis per mona- 
steria controversia; et inde dicta hwresis, eo quod 
unusquisque, suo quod placuerit arbitrio, eligat; et 


« Monachus. Hxc sumpta sunt ex epistola ad Ru- 
sticum de forma vivendi. Citantur ab auctore nostro 


cogitant, sed unde uxores et filios nascant, acrius 
anxianiur. Et cum ipsis vicinis, cum quibus prius se 
juramentis ligaverant, pro hoc tepefacti cum graedi 
jurgio et discrimine se ab invicem separant : et res 
8uas, quas ante per charitatem expendendas coa- 
muniter miscuerant, non jam simpliciter, sed cum 
exprobratione umus alteri raptat. Quod si alicui ex 
illis imbecillitas apparuerit, propinquos , quos in sz- 
culo rcliquerunt, cum gladiis et fustibus et minis ad- 
jutores adducunt. Et qualiter hxc disrumpant , in 
prima dudum conversatione excogitant. Et f volgs- 
res et ignari cum sint, talem abbatem sibi praeesse 
desiderant, ut ubi se voluerint convertere, $8 quasi 
cum benedictione suas voluntates faciant, et quid- 
quid eis placuerit dicere, dicant. Et alios more initi- 
gationis dijudicant, et ^ servos Christi dente canino 
dilaniant. Et hoc agunt ut semper cum szcenlaribus 
et hujus modi principibus commune consortium ha- 
beant, et amatores mundi cum mundo diligant, qua- 
liter immundi cum mundo pereant. i Tali [se] szpe 
exemplo taliter alios vivere invitant. De talibus Do- 
minus in Evangelio ait : Cavete a falsis fratribus qui 
veniunt ad vos in vestibus ovium, intrinsecus aatem 
sunt lupi rapaces. À fructibus eorum. cognoscetis ee, 
quia mon potest arbor mala (ructws bonos fece 
(Matth. vi). In. fructu operationem dixit, im fokis 


tores baud dissimiles sunt iis de quibus agit 
Constantinopolitana prima et secunda, qui suizs pre 


in vitx: ccnobitice commendationem, et ob pseudo- ]) sessionibus monasterii nomen imponebant, se eas 


monachos, de quibus agit sanctus Pater Benedictus. 

b Ab alio discat humilitatem. De hac re infra. 

* Artibus et negotiationibus pristinis. Monachis, qui 
omnes suas cogitationes el studia ad Deum conver- 
tere debent, turpe est rursus negotiorum secularium 
m:andris intricari. Quod docet sanctus Dionysius 
Areopagita, Eccl. Hier. cap. 6, cum ait multa que 
&ecularibus permittantur monachis prohiberi, que 
sunt, ut explicat Georgius Pachymeres in para- 
phrasi, s&uog, xal «o acparelote xai kpropiote op.Osiv, 
x&l érípow, £v olc 0 Jaixog o9 x«taxpivtcar, id est, nu- 
pti: , in bello et negotiatione versari , et aliis rebus, 
0b quas laicus non condemnatur. Quod sane prohi- 
buit eoncil. Chalcedonense, can. 4. 

d Solent enim. Hzc non exstant in Regula ms. 
sancti Fructuosi Braearencis episcopi ms. cod. Cras- 
sensis, sed sunt alterius Fructuosi, non episcopi, sed 
abbatis. Hujusmodi aptam vitie monasticze caupona- 


Deo consecrare profitentes, sacratarum rerum de- 
minium usurpabant , easque pro libidine tractabant 
tandemque veudebant. Quam rei monastice caup* 
nationem in posterum feri prohibet dicta synodus. 

e Plus quam in seculo erant. Lege, plus quam cum 
in seculo erant. là in cod. Vindocinensi. 

f Vulgares. Glosse veteres : Vulgaris, xoc, 
)aónc , xvOaioc , id est, communis, plebeius, grega- 


. T1uS. 


8 (Quasi cum benedictione. Quia olim monachi ni- 
- sine abbatis benedictione agebant, de qua re 
infra. 

h Servos Dei dente canino. Fructuosus abbas, cap. 
9 : « Cum episcopis szcularibus et priucipibus terre 
vel populorum communem regulam servant , et An- 
tichristi discipuli contra ecclesiam latrant. » 

i Tali se sepe. Té se redundat. 





"s CONCORDIA REGULARUM. — CAP. III. 14b 
verbum. Et ut eos in opere cognoscatis, verba illo- A in commune viventium ad instar sanctorum illorum 


rum pensare potestis, quia cupiditatis face succensi 
aon possunt Christi pauperibus ad:zquari. Christi 
vero pauperes hanc habent consuetudinem , nihil in 
hoc mundo cupiunt habere, ut possint Deum et pro- 
ximum perfecte diligere. Et qualiter supra dictos 
lupos possint evadere per Dominum cognoverunt di- 
centem : Ecce mitto vos sicut oves in medio luporum; 
tion porteiis sacculum neque peram (Matth. x). Proinde 
Christi servus, qui cupit verus esse discipulus, * nu- 
dam crucem ascendat nudus, ut mortuus sit szculo, 
Christo vivat crucifixo. Et postquam deposuerit cor- 
poris sarcinam, et hostem viderit trucidatum, tunc se. 
putet devicisse mundum, et cum sanctis martyribus 
sequiparasse triumphum. 


qui temporibus Apostolorum in Hierosolymis vendita 
ac distributa omnia sua dabant indigentibus qui ha- 
bitabant 4 in sancta communione vitz, non dicentes 
aliquid proprium, sed erant illis omnia communia, et 
anima et cor unum (Act. 1v). Horum institutione 
monasteria sumpserunt principium. Secundum ge- 
nus est eremitarum , qui proeul ab hominibus rece- 
dentes deserta loca et vastas solitudines sequi atque 
habitare perhibentur, ad imitationem scilicet Elize et 
Joannis Baptiste, qui eremi secessus peuetrarunt. 
Hi quippe incredibili conversationis desiderio, mundo 
contempto, sola solitudine delectantur, herbis tan- ) 
tum arescentibus aut pane solo vel aqua contenti, 
* quod his per certa intervalla temporum defertur. 


& VI. — DicrA SANCTI lstDORI DE GENERIBUS MONA- B Sicque secretissimi penitus ab omni hominum con- 


CHORUM. 

» Unde autem ad monachos studium * defert pau- 
pertatis, vel quis hujus conversationis exstiterit au- 
ctor, cujus isti habitum imitantur ; quantum enim, 
inquam, attinet ad auctoritatem veterum, hujus 
propositi principes Elias et discipulus ejus Elissus 
fuerunt, sive fllii prophetarum, qui habitabant in 
solitudine, urbibusque relictis faciebant sibi casulas 
prope fluenta Jordanis. Hujus etiam propositi in 
Evangelio Baptista Joannes auclor exstitit, qui eremi 
solitudinem incoluit locusta et agresti melle nutritus. 
Jam deinde progrediens conversationis hujus nobi- 
lissimus princeps Paulus, inde Antonius, Hilarion, 
Macarius, cxterique Patres, quorum exemplis per 


spectu, remoti divino tantum colloquio perfruuntur, 
cui puris mentibus inhzserunt, et propter cujus 
amorem non solum mundum, sed etiam hominum 
consortia reliquerunt. ! Tertium genus est anacho- 
retarum , qui jam ccnobiali conversatione perfecti, 
includunt semetipsos in cellulis procul ab hominum 
conspectu remoti , nulli ad se przbentes ingressum, 
sed sola contemplatione Dei viventes. 8 Quartum 
genus est, qui sibi anachoretarum imagine blandiun 
tur. Ipsi, ut ait Cassianus, in primordii sui fervore 
quodam brevi coenobii perfectionem videntur expe 
tere : sed, continuo tepefacti, dum pristinos mores - 
et vitia resecare contemnunt, nec jugum humili 
tatis ac patientix diutius sustinere contenti sunt ; 


universum mundum adolevit sancta institutio mona- C subdique seniorum imperio dedignantes separatas 


chorum. Sex autem sunt genera monachorum, tria 
optima et precipua, reliqua vero deterrima , atque 
omnimodis notanda. Primus est ccenobitarum, id est, 


a Nudam crucem , etc. D. Hieronymus, epist. ad 
Paulinum : « Et nudam crucem nudus sequens ex- 
peditior et levior scandis scalam Jacob. » 

b Unde autem. Hoc caput habetur apud sanctum 
Isidorum lib. n de Officiis ecclesiasticis, cap. 45. 

€ Defert. Apud sanctum Isidorum legitur, deflu- 
xerit , recie. 

4 In sancta communione vite. Apud sanctum Isi- 
dorum : ínsancta communi vita. . | 

e (Qui eis per intervalla, etc. Eremitis olim victus 
suppeditabatur a ecenobiis e quibus discesserant. Se- 
verus Sulpitius dialogo 1 : « transgressisad eremum 
abbatis illius ordinatione panis et quilibet cibus alius 
administratur. 

f Teriium genus est anachoretarum. Hic distinguit 
inter eremitas et anachoretas. Sed anachorete sunt 
in triplici differentia. Primo pro eremitis sumuntur, 
ut videre est in Regula sancti Benedicti, cap. 1. Se- 

cundo pro his monachis qui post ceenobiticam pa- 
lestram includebantur in cellis, iique duplices. Nam 
quidam infra septa monasterii in cellis includeban- 
tur, ut patet ex Justiniani novella 5 : « Nisi quidam 
illorum in contemplatione et perfectione degentes 
vitam remotam habeant in hospitio, quos vocare 
anachoretas, id est discedentes, et hesychastas, id est 
quiescentes, consueverunt, » etc. Ubi hospitium su- 
mitur pro cella. lbi enim agitur de iis qui in mona- 
steriis ineluduntur. ld etiam planum est ex can. 41 
sextae synodi, qux aitejusmodi inclusos &v«y epnttxdv 
rator pr6aicQa: Oucjwyi», id est anachoreticam exer- 
:ere vitam. Quidam vero extra septa monasterii in- 
usi crant, de quibus hoc capite agit sanctus Isido- 


PaTRBoL. CIII. 


expetunt cellas et solitarie sedere desiderant, ut» 
nemine lacessiti, mansueti et humiles zstimentur. 
Qus institutio, imo tepor, eos quos semel infece- 


rus. Tertio dicuntur anachoretz 1 qui sinetecto per 
solitudinem errantes nullo certo loco consistebant, 
de quibus Severus Sulpitius, dialogo primo : « Ha- 
bitant (inquit) illi plerique in eremo sine ullis ta- 
bernaculis, quos anachoretas vocant. Vivunt herba- 
rum radicibus, nnllo unquam certo loco consistunt, 
ne ab hominibus frequententur. » ld innuit Cassia- 
nus, coll. xvin, cap. 6, cum ait : «. Ad imitationem 
quoque Eliz et Eliz:i, atque illorum de quibus Apo- 
stolus,circuieruntin melotis, in pellibus caprinis,etc. » 
E Quartum genus, etc. Hzc sumuntur ex Cassiano, 
coll. xvii, cap. 8, cujus etiam verba proferuntur. 
Agitur de quibusdam qui sibi anachoretarum nomi- 
ne blandientes, in primordiis conversionis tepefacti, 
nec uitra valentes ferre seniorum jugum, se in cellis 
includunt, ad id etiam humanz laudis applausucom- 
pulsi. Quorum stultitie ut remedium adhibeatur, 
concilii Toletani vn, cap. 5, cautum est, ne quis 
prius includatur, quam multos annos in militia czx- 
nobitica exercitatus fuerit, adhibito etiam episcopi 
et abbatis consensu, ut habetur in concilio Franco- 
.fordiensi, can. 45; et sextae synodi can. 44, statui- 
tur ut qui hujusmodi vitam appetunt, quadriennio 
probentur : nempe, ut prius ingrediantur monaste- 
rium, et per triennium ejusmodi vitam seclusam 
exerceant abbati monasterii subditi ; quo evoluto, 
ab episcopo interrogentur, qui eorum voluntatem, 
an firma sit, exploret; qua perspecta e cella exeant, 
et anno integro maneant in monasterio, ut eorum 
propositum plenius tentetur : quibus ita perfectis, 
si modo certa sit eorum voluntas, includebantur. 


2s 


741 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


748 


rit, ad perfecfiopem nunquam permittit accedere. A * Quintum genus est ciscalligaugs, qui sub babitu 


lloc enim moda non solum non abscindentur, yerum 
etiam iptexiug convaleseunt, dum a nemine prqyo- 
cati, ut quoddara lethale et intestipum | vjrus, quod 


quantum amplius celatum fuerit, tanpum profundius. 


serpens insanabilem morbum generat :egrotanti. Pro 
reverentia enim cellz nullus jam vitia solitarii audet 
arguere, quA ille ignoras qaaluit potiua quam curari. 


& ()uintum genus est circtllionum. Hec fere excer- 
pta sunt ex divo Augustino, lib. de opere monachi, 
cap. 28. Quid sint circilliones ,. exponunt Glossa 
Isidori : Circilliones [alsi anachoretge : Exsdem Glos- 
&e : Circellio monachus ' per cellas vagans : ÀAuqusti- 
nus. De quibus ipse sanctus Augustinus in psalmum 
cixau : « Quid sibi vul. nomen. circellionum? Sed 
non, iuquiunt, yocamur circelljones. Fprfe corrupto 
sono nominis eos appellamus. Naim circumcelliones 
dicti sunt, qui cireumn cellas vagantur. » De qua 
voce Papias t « Cireumcelliunes dicuntur , qui sub 
habity monachorum usqueguaque vagantur. » Idein : 
« Circumcelliones genus monachorum vagantium 


dicti quod circum €ellas vagentur. 5 Sunt et alit: 


circumcelliones heretici qui, ut martyres haberen- 
tur, seipsos perimebant, aique etiam obvios passim 
Christianos : de quibus $anctus Augusünus in ps. 
Lxx x1, epist. 48, à, et multis aliis locis : et Phila- 
strius, lib. de hsresibus; meminit collatio tertia 
Carthagipensis. MEN 
b Ali membra mar(yrum , etc. Exsecrapilis illa 
"hypocritarum nundinatio, cujus beneficio zeruscato- 
red illi multam stipem cogebant. Hane attribuit cir- 
cellionihus aanctus Auguftipas, lib. de opere mona- 
chi, cap. 23. Similem licitaiionem exercebat falsus 
Juidam eremita Desiderius nomine, qui Parisiis 
Mim cum cruce sàcra loca obambulans in sacculo 
restabat radices divevearum herbarum, dentes tal- 
parum. Q$53 myjrium, ungueg e& adipes ursinos, qui- 
us tanquam sacris reliquiis a plebe occurrente ve- 
neratioriein exhiberi volebat, ut refert sanctus Gre- 
gorius Turonensis , lib. rx. Hist. Rodulphus Giaber, 
ib. iv Higt., €. 9, narrat de simili temporis sui. ba- 
latrone circumforaneo qui ossibus mortuorum, qua 
e sepulcri& eruebat, eig varia prophetarum , mar- 
tjrum ei confessorum nomina imponens, supersti- 
(10808 homines passim decipiebat, emunctia enrum 
marsupiis. Hinc nata est quorumdam superstitio, ut 
falsas reliquias falsosque sanctos colerent: Qualis 
fult olim mulier qusdam Carthagine, Lucilla noinine, 
qua ohbaeuri e nondum vindicati cujusdam martyris 
obsequio ita addicta erat, ut autequam sanctam Eu- 
charistiawa sumeret, illius caput veneraretur , eoque 
noinine a Cagciliano archidiacono correpta, ob idque 
furore incensa a communione Ecclesie discessit, 
suaque aucioritate atque opibus Donatistarum par- 
tes inultum adjuvit, ut refert Optatus Milevitanus 
lib. 1 contra lParmenianum. Nota esf illa bistoria 
saneli Martini, apud Severum Sulpitium. in ejus Vita, 
cap. 8, qui lauronis cujusdam aram, qui ab indocta 
et imperita multitudine pro martyre colebatur, sub- 
movit. Sanctus Gregorius papa, lib. nur, epist. 30, 
improbat quosdam Graecos qui Rom: ossa mortuo- 
rum eífodientes, ea pro reliquiis sanctis in suam pa- 
triam asportabant. Fuit etiam olim Romana plebe- 
cul:e superstitio, ut Dalmaticam, qui corpus papas 


Q 


monachorum usquequaque vagapiur, venalem eir- 
cumferentes hypocrisiga, Gipenmeuues BESYIRPiS ; 
nusquam missi, gnsqusm Axh nugguam anie, 
nusquam sedentes. Alij, qu Ro9 Vidatpuh config; 
gunt, opiniones suas bapentes gra Deg- h Alii gem- 
hra martyrum (5i tamen saartyram) * venditagi. * Ahi 
fimhrias * et phylacteria sua. magnileant, gloriam 


sententia regi senatus equis prius distractus de pa- . 
tibulari trabe pendere jussus est. Post eujus Tue . 
tem quidai sacerdos qatenam qua. vrifureileg ilg ei 
sesquilavernio in carcere vipctus (nefgb cuidam ex 
febre laboranti supposuit, eumque inde sanatum  im- 
pidenti mendacio p lam divulgavit. Státirh, at. es 
cieca et praeceps vulgi devotio, patibulum, in «no 
pependerat impostor ille, a ] reyplsum  pocte 
sublatum est; solumque ipsüm. dbi defixum fuerat, 
a fatuis undiqua concurrentibus, ut reliquias sibi :n- 
ferrent, abrasum est. Naune quzdam Humeseiensis 
in Anglia coengbii. qgeqdem peeons defupcpuga pro 
sancto colere ceperant; quod cum rescjvisset sau- 
ctus Ánselmus Caniuariensis antistes per. epfstolm 
(Lib. w1, ep. 151) ez$ ejusmodi superstitione prohi- 
buit. Configit etiam tempore Alexandgi tertjj , ut 

uidam vino madidus ac temulentus, cum petulan- 
tus baecharetur occisus, pro martyre coierelur. 
Olim stulbim vulgus quibusdam insoniniis et voetur- 
nis visiqnibys delusum, ficta maziyrum moomnenta 
venerabatur. Quod probibitum fuij in concilio v Car- 
thaginensi, can. 5 o» reliq. el. venef. sanct.) Sic 
etiam a quibusdam stolidioribus martyribus hxereti- 
ci? honor exhibitus est. Quod postea vetitam fuit in 
concilio Laodiceno, cau. 34 

€ Venditant. Vendere reliquias martyrum probi- 

betur. Codicis leg. 5, de 'sactosancils ecclesiis, etc. : 
Nemo marigrasnrkas , némo mareetur, et cap. 

o, de reliqujis et vageraliene sapciqpum nm. 

T IM frías More Phariszeorum et Seribarum. 
Fimbris énim sunt quxdam MP u$ assueban- 
tur a Pharis»iset Scribis quattior arigufis amicoli, eo 
tempore quo $e ab uxoribus abstnehant, ad cesti- 


. moni: ostentationem, ut nemo tangeret sanctitica- 


D 


mortuum, dum efferretur, involvebat, scinderet , et — 


partes pro reliquiis servaret, quod idem Gregorius , 
ib. iv, epist. 44, fleri prohibuit. Guillelmus Neubri- 
ensis, lib. v Hist, cap. 20. et 21, narrat de quo- 

am Guillelmo Lundoniensi, qui a stolida plebecula 
martyr babitus est. llle enim divitum Bummis in- 
hians, seditiosis concionibus multitudinem commo- 
vebat , seque pauperum salvatorem nominabat : 
jamque multa ferramenta ad infringendas locuple- 
tuu aedes circulator ille paraverat, dum captus de 


tos, nb scribit sanctus Epiphanius lib. 1 de 
tom. 1, cap. 15. 

* Et phylacteria. Phylacteria snnt quadam mous 
ex purpura, quas Scribe et Phariszi paliis su» 
ostenlationis causa appouebant, ut refert sancius 
Epiphanius capite citato. Ubi, eisi tantum de Beribi: 
loquatur, tainen capite sequenti ait Pharisamos Seri 
barum indumentis uti solitos. Sunt et tabulss parvz. 
seu chartz, in quibus Decalogus scriptus erat, quas 
Scribe et Pharisaei meniorialis causa in fronte gesta- 
bant. Divus Hieronymus in cap. xxm: Matth. - P 
ctaciola illa decalogi phylacteria vocabas. RRabbini , 


mu, Tephilin. Sunt etiam quidam amuleta seu 

nservatoria, que magi ad morbos curandos seu 
averruncandos, aut ad aliquem casum declinanduin 
mulierculis dabant collo appendenda, aut brachiis 
alliganda, ut docet sanctus Epiphanius cap. 15 li. 
citati. Glosse veteres : gvi«xrüpuy , servatorism, 
amolimentum , amuletum ,. praevia. Glossae lsidori, 
Phylacteria Carmina, id est incantameuta , jux 
illud Virgilii in Pharmaceutria : | 

Carmina vel ealo possunt deducere lunam, 


Dawnonum inventum in £eductionem ethnicorwm. 
Meminit Beda lib. iv Hist. Angl., cap. 37: « Aliqui 
etiam tempore mortalitatis neglectis fidei sscramen- 
tis quibus erant imbuti, ad erratica idololgtrise ime- 
dicamina concurrebant : quasi mjssam a Deo cond:- 
tore Mn per ineantaliones vel phylacteria vel 
alia quaelibet dzemoniacse artis atc&na éohibere va- 
lerent. » Et sexta synodus, cap. 41. Hinc Ccapiendus 
Tertullianus in Seorpiaco : « Nescio quid magia eir- 


LJ 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. 1l. 


150 


captantes 3b bominibus. Alii criniti incedunt, ne vi- À et rem secreti, victoriz faciunt. Apud hos affectata 


lior habeatur tonsa sanctitas quam comata, ut vide- 
licet qui eos yiderit, antiquos illos, quos legimus, 
cogitet Samuelem, Eliam, et c:teros. Alii honores, 
quos non acceperunt, hahere se protestantur. Alii 
parentes et consanguineos in illa regione se audisse, 
videre et ad eos pergere mentiuntur. Et omnes 
petunt, omnes exigunt aut sumptum lucros:x egesta- 
tis, aut simulatz pretium sanctitatis. Cum interea 
ubicunque in factis suis malis ac verbis deprehensi 
fuerint, vel quomodo innotuerint, sub generali no- 
mine monachorum propositum blasphematur. Sex- 
tum genus est monachorum ipsum deterrimum atque 
neglectum, quod per Ánaniam et Saphiram inexor- 
dip Ecclesie pullulavit, et. apostoli Petr severitate 


sunt omnia, fluxze manícze, caligo follitantes, vestis 
grossior, erebra suspiria, visi(atio virginum, de- 
tractio clericorum : ét quàndo díes fesfüs venerit, 
satiantur ad vomitum. 


ll. — À SAN - 

$ VII. — Dicra Poo d DE GENENE MONA 
b Hinc subsistit septimum genus monachorum nu- 
yer adjectum pejus prioribus. Bum olim secundum 
&uperiorem seriém de primo exerdio zditfeationis: 
Ecclesi» tantus Ínardesceret * candor desiderii re- 
gni celorum atque timor Domini -corda perterreret 
opulorum ; ut hon solum per ccnobialium crebras 
atque juges congregationes innumerus et fnílnitus 
exercitus multiplícaretur monachorum, verum etiam 


succisum est; quique ab eo quod semetipsos a ce- B diversa ereml deserta coplosius contegeremtur per- 


nobiali disciplina sequestrant suasque liberi appe- 
iunt voluptates A&gyptiotum lingua Sarabaite, sive « 
renuit nuncupati sunt. Construunt sibi cellulas eas- 
que falso nomine monasteria runcupant. Liberique 
ab imperio seniorum, arbitrio suo vivunt, certatim 
in operibus laborantes, non ut indigentibus distri- 
buant, sed uf acquirani pecuniag quas recondagt. 
Et sicut ait de ipsis Hieronymus, quasi qra. git. san- 
cta, non vita, quidquid vendiderint, charieris est 
preui. Revera, ut idem dicit, solent certare ]eioniis, 


cumligay. à Varja autem fuere bx phylacferia, seu 
ligaturz, ut nervi, ossa, radices in corte inclusi, ut 
notat Tatianus Assy rius oratione conira geniile$, 
ag. 172 editionis Parisiensis. Alij ureos circum- 
Ceban, per urbes et oppida, f! |n éorugy capite 
Lotoque gorpore tincturas. appendebant , dobant ue 
assup ex pilis. eorum cum tincturis tanquam phy- 
acterja ad morbos ei faseiuos ocujorum aiipliendos, 
ut doeet Theodorus Balsamo in canogem citatum 
sexüe synodi. Additque pr:fecujm quemgar fuisse 
proodiee condemnatum, quod deprehensus esset ha- 
bere évduga, jd est, indumentum infanfis recens 
nàli a mufiere gcceptum ados occludendum iis qui in 
eum dicere conarentur. Hoc «utem zyjuga nihil est 
aliud quam pellicula quedam capitig instar pileoli, 
cum qua quidam nascuntur, quam alim ad vocati in 
sinu festantes ad eloquentiam conferre credebant, 
ut refert Lampridius in Antonino Diadumeno ; « So- 
lent deinde pueri. pileo naturali insigniri, quod ob- 
stetrices rapiunt, et advocatis credulis vendunt, si 
quidem causidici hoc juvari dicuntur. » Littere so- 
lutoriz sunt etiam phylaeteria , quas qui apud se 
gerebant se nullo pacto vinciri posse credebant. Üt 
videre est apud Bedam lib. 1v 
« Quarum celebratione faetum est, quod dixi, ot 
nullius eum possit vincire. Interea eomes , qui eam 
tenebat, miran et interrogare coepit, quare ligari non 
possel : an vero litteras solutorias, de quibus fabule 
ferupt, apud se haberet. » Huc etiam speotat. effi- 
gies Alexandri Magni, quam qui apud se gestabant, 
vel inamunió, , vel in dextroeherils, et in orani or- 
mameniprem re, 9e in omni actu juvari crede- 
bant, ut acribit Trebeliius Pollio in Quieto impera- 
tore. Tandem apud Christianos phylacteria gunt sa- 
cre reliquie, uj sanctg agucig, martyrum, etc., in 
auro vel argento, seu. crystallo, aut quavis alia ma- 
teria celat». Sanctus Gregorius papa, lib, xii, epist. 
6 : « Excellentissimpo autem filio nostro Adulowaldo 
regi transmittere phylacierià curavimus, id est, cru- 
cem cum ligno crucis Domini et lectionem Evangelii 
theca persica incfusam. » Helgaldus Floriacensis mo- 
nachus in Vita Roberti regis : « Unde nimirum suos 


C 


fectorum 4 ergastulis anachoretarum, et cum in 
ista * ultimz eytremitatis occiduz partis confinia 
rara videlicet et exigua pullularent Sacrz religlonis 
crepundia, a paucjs electis et perfectis viris in de- 
sertis locis rara ope Domini constructa sunt mona- 
steria : ex quibus multas animas Redemptor expia- 
tas fece peccaminum suscepit in regna eakéstja. Et 
quia discedente e4 ad finem extremaate myndi tem- 
pore refrigescit charitas, aceregcit apvissume iniqui- 
ías, et inexplebilis vorax«que efardesoit mundana 


3 quibus juramentum recipiebat, voleng Justificari 
quemadmodum: seipsuig, fecerat inum phylacterium 
olocrystaliinum in gyro auro puro ornaturp àbsque 
alicujus sancti pignorum. inclusione, super quad ju- 
rabant primates hac pia fraude nescij. » Acta sancti 
Guillelmi Gellopensis : « Miserat illis ab Hierosolymis 
et Zachariam magni propositi magnique testimonii 
acerdotem, perque duos monachos rosdlymita- 
nos maghz religionis, nec parváé auctorjtatis fitud 
Dominicz cruci$ venerabile cuneétis mortalibus phy- 
lacterium adorandum gemmarom splendoribus 6t 
aura purissimo, quantum pofuit ars hymgna, Qeceri- 
iissime orpaturh. » ) 
a Sive renuit. Tó aive. sumitur ex positis. Nam 
à renuite Latiuum est, non gm icum, Ef ita 
Latini sarabailarum nomen expo$üéruni. "Smarag- 
dus in 2p. 1 Regul» sancti. Benedicti : & Sarahaitze 
autem jnterpretantur renuit: , eo quod majorum 
exempla vel virtutem sequi renyant. » Sanctus 0:o 
àbbas Cluntacensis, collatione rt : « Nos miseri non 
sumus monachi, ut falso nominamur ; sed sarabaitz, 
Íd est renuit», qui jugum regularis disciplin: renui- 
mus. » Glossz avonym:e : Sarabaitee Hngua /Egyptia- 


ist. Angl., cap. 23: D ca; in Latina dicuntur. renuitg, qui refutant abba- 


tem habere. Ünde gloss: mss. in Regulam sancti 
Benedicti, qu:e Parisijs exstant in bibliotheca S. Vi- 
etoris : Saruboitarum, qui refutant, vel renuunt. 

b Hinc subsistit. Non hic citatur integrum caput 
sancti Valerii, sed ultima pars eujusdam capitis de 

enere monachorum, in qua septimum genus addit, 
eorum qui ex famulitjo et seryitio monasterii, inviti 
tondebantur ab abbatibus, paucis tunc ad eonversio- 
nem accedentibus; eorumque mores pessimos dee 
scribit, invehiturque in eorum prspesitos. 

' € Candor desiderii. 1d est, ardor desiderii. 

à Ergastulis. Metaphorice vocat cellas anschore- 
tarum érgastula, ubi illi laboriosam vitam agunt, 
quemadniodum fossores in. ergastulis. 

e Ultime extremitatis occiduc partis. 1d est, Hispa- 
nke ex qua oriundus est hie sanctus Valertus, ut $u- 
pra dietum est. 


751 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


159 


cupiditas, atque infestior invidens invalescit d:xemo- A si viderint aliquos toto corde convertentes et Domino 


num atrocitas, in [ quibus] sacratissimis loeis pau- 
cissimi tandem reperiuntur clecti viri, qui de toto 
corde convertantur ad Dominum. Et ne ipsa mona- 
steria desolata desertaque remaneant, tolluntur ex 
familiis sibi pertinentibus * subulci de diversisque 
gregibus ^ dorseni atque de. possessionibus parvuli 
qui pro officio supplendo inviti tondentur, et nu- 
triuntur per monasteria, atque falso nomine mona- 
chi nuncupantur. Qui dum nec pridem foris in activa 
vita mundanis studiis, sive servitiis vel operibus 
excocti eruditique patescunt; nec postea in mona- 
steriis: citra electionem Domini non ultronee, sed 
inviti sancte religioni sociati concipiunt in corde 
timoris Domini compunctionem aut desideria regni 


colestis; non obedientis humilitate, aut sincer$ B Scriptum est enim : Quoniam 


charitatis dilectione fundantur, sed crescunt typo 
superbie turgidi, fastu elationis inflati, cupiditati 
e philargyrixque fomiti 4 insatiabiliter mersi, vora- 
citati * gastrimargie et temulentim inexplebiliter 
dediti atque atrocissim:e invidizx flamma succensi, ut 


e Subulci. . Gloss:e veteres : Subulcus cvoGossx, 
Xoto6ocxóc, id est, qui porcos ascit. 

Dorseni. Glosszx Isidori : Dorsennus persona pa- 
rasitorum. Et sane Dorsennus quidam parasitus in- 
troducitur apud Plautum. Hoc tamen loco dorseni 
videntur esse pueri opiliones, seu pastores. 

e Philargyrim. Philargyria, inquit Cassianus, lib. 
vni, Cap. 4, est pecuniarum amor, de qua toto illo 
capite sapienter dispulat. Dicitur et gdoypupgaria, 
quod idem sonat. Appellatur a sancto Antiocho, 


homil.8, v6cnu« Stwó» x«i óMÓpioy, id est morbus C 


gravis et lethalis. 

d Insatiabiliter mersi. Avaritia insatiabilis est. 
Sanctus Isidorus Pelusiota, lib. v, ep. 93, "H ró 
mpoctiüípsso) 0Àn xal oríxxaupa cüg TOU TÀtlowoe 
ópüto luttes. U&ytore y&p Oryopfvn oUdimors mÀn- 
poUteu. Oto) Oá rtg molvxigalog vÓpa jrupiot; crópact 
Ti» vpopi» qacTpÀ ti &xopicto mapem£urouca, ElcC., 
id est, cui 1d quod adjicitur est materia eL fomes 
cupiditatis multo plura possidendi; undique enim 
rapiens nunquam expletur. Tanquam multorum ca- 
pitum hydra, qu:e per mille ora cibum in alvum in- 
explebilem demittens, tanto plus eum appetit, quasi 
nihil antea acceperit. Et przclare sane Antiochus 
monachus, homil. citata, ócfsp x0dlacca o9x. bpzt- 
qÀ&tat Ütsyopívn zÀnÓog motapóv, oUtoc imÜvpia 
güpyupou o) mnpoUtut y pup.tcey, id est, quemad- 
modum mare ob multitudinem fluviorum quos reci- 
pit, non impletur, sic avari cupiditas nullis divitiis 
satiatur. 

e Gastrimargie. Gastrimargia, juxta Cassianum, 
lib. v, cap. 5, est gulz concupiscentia, et juxta san- 
ctum Isidorum Peíusiotam, lib. 1, epist. 384, mpl 
f oido pxvia, id est, ventris rabies et insania. 

'ui suffragatur sanctus Dorotheus doctrina 15, qui 
deducit, f«op& «0 papyeivito, 0 doct puivsoÓot, vv 
q«ctípa , id est ab eo quod venter insaniat. Et 
yaecpipapyog apud Suidam &n)netog, id est, insa- 
tiabilis. Dicitur etiam &ó3«gayix, moXugeyix, id est 
voracitas, edacitas immoderata apud Athenzum li- 
bro x, et A«uapyia apud eumdem ibidem, el )ai- 
uxpyoc, ciboruin gurges, seu vorator. Gloss» veteres 
aipapyec, glutto. Moschopulus, scheda 5, Aainapyos 
mOugé,06 pta GUYTÓVOU inupiac, id est, multivorus 
cum vehementi cupiditate. Distinguit tamen sanctus 
Dorotheus doctrina citata inter lemargiam et ga- 
»t imargiam. Nam lemargia est insana gutturis 
voluptas, rapá t5 ppyatvtty «0» Jauabv, id est ab eo 


fideliter servientes bonaque opera et Deo placita 
exercentes : cum. de ipsis monasteriis originales 
gervi existant juris sui ea debita et sibi pertinentia 
defendere contendentes, insurgant superbientes in- 
vidix atra obscuritate c:xecati f et adversus opus as- 
sumunt justum sxvissimz crudelitatis odium, atque 
diversis publicis et. clandestinis insidiis impedire ni- 
tentes. Considerate, obsecro, quantum hos punitura 
gunt mala sua, 5 quos etiam bona puniunt aliena. Et 
quis ei poterit subvenire, b qui se sibi exhibet invi- 
dendo carnificem? Aut unde sibi parabit salutem, 
qui de salute bonorum contrahit male utendo perni- 
ciem? Cum autem in arcem superbiz atrociter su- 
bXmantur, interitum prim:e perditionis incurrunt. 
quem dirus superbie 
infecerit. spiritus , similem. eum effecit diabolo : el 
quem similem fecerit. vitio, simili eum sine fine cru- 
ciandum tradet exitio. Insuper hypocrisi falsz reli- 
gionis ita captantur, ut in conspectantium obtuli 
bus secularium protendant falsum sacr: religionis 


quod guttur insaniat; estque immoderatus saporis 
affectus; cum quis opiparas epulas et cupedias im- 
moderate appetit, quales fuerunt Philoxenus Leuca- 
dius Euryxidis filius et Melanthius decoctores, qui 
ut diutius cibos saperent, hic avis oblongi colli, ille 
gruis collum optavit, atque alter Philoxenus dithv- 
ramborum poeta Cytherius, qui ob eamdem causam 
colluin tricubitale appetiit, ut docet Athenzeus lib. 1. 
Gastrimargia vero non lam ciborum saporem el 
lautitias, quam abundantiam et ingluviem exquiri:. 
L:emargia igitur plus saporis delectatione , quam 
eduliorum ingurgitatione trahitur : licet. tandem 
gustus titillatione victa, ut usu venire solet, in ga- 
strimiargiam degeneret, quemadmodum docet san- 
cius Dorotheus doctr. citata. Exempla gastrimargi:e 
vide apud Athenzum, lib. 1x, et Elianum Wb. 1 de 
varia Hist., cap. 26 et seq. 

f Et adversus opus assumant justum. Eiec sumi 
transposita et ita legenda : t adversus opus jusium 
assumant scvissima crudelitatis odium. 

& Quos etiam bona puniunt aliena. Nam ex alieno 
bono contabescit invidus. Sanctus Gregorius, lib. v 
Moral., cap. 54 : « Livor alieni boni suum punit au 


'etorem ; nam unde bonus proficit, inde invidus coe- 


tabescit. » Ovidius n1 Metam., in descriptione invi- 


| dia. 


Sed videt ingrstos intabescitque videndo 
Successus loaiuum , carpitque et carpitur una. 


Sanctus Cyprianus; tractatu de zelo et livore: 


D « Qualis vero est animze tinea, elc., illostrrum 


prosperitate torqueri, aliorum gloriam facere suam 
poenam. » Sanctus Prosper, lib. m de Vita contess- 

lativa, cap. 5. « Invidus alienum bonum suum fact 
invidendo supplicium. » Unde Apollinaris, lib. 1, 


epist. 4: « de cujus culmine datur ainicis Lketitia, 


lividis pcena. 
h Qui se sibi exhibet invidendo carnificem. Sanctus 
Gregorius supra : « Livor alieni boni suum punit ao- 


.etorem. » Praeclare admodum quidam poeta 
. sanctum [Isidorum in fine libri de Differenüis : 


Justius invidia nihi! est, qu:e protinus ipsum 
Auctorem rodit , excruciatque animum, 
Ovidius, libro citato: — . . 
^... Carpitque et carpitor una, 
Suppliciumque suum est... 


Et sanctus Cyprianus tractatu citato ait invidos pe- 
etori admovere carnifices. 


755 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill. 


T64 


liabitum : ut etiam ac si desperantes de bono merito A tem generat: ita ut cor ejus magis magisque in- 


vel vacuum adipiscantur sanctitatis vocabulum. At- 
que in supra dictorum auditum multiplicant diversas 
crebrasque series officiorum, et in sublimi arte attol- 
lunt canentes melodia vocum, *.atque crebris ge- 
nuflexionibus protrahentes ' copiam orationum , et 
quotidianis diurnis atque nocturnis temporibus tor- 
porem desidiosum otiumque implicant somnolentum, 
ut scribitur, Habentes religionis signum, non religio- 
nis meritum : hippocentauro similes, nec equi, nec 
hominis facta discretio, uti superius dictum est, ad- 
versus fidelissimos Dei servos dolosa et iniqua machi- 
nantur odia, atque impiissimz atrocitatis persecu- 
lionem incutiunt: et quos noverint esse latrones 
homicidas, maleficos , adulteros, atque czetera dia- 
bolicze infanda crudelitatis opera exercentes , eos 
summi amoris affectione, ex totoque corde charita- 
tis connexione amplectuntur. Hinc procul dubio 
aperta ratio manifestat quia, despecto Deo, diabolo 
obediunt et servi fideles existunt, cujus satellites 


amant, amplectuntur et diligunt : et Domino, cujus fi-- 


dissimos servos persequuniur et odiunt, inimici, 
b refügz, odibiles, e exteri fiunt : qui dixit : quod 
fecistis uni ex. his minimis meis , mihi fecistis (Matth. 
xv). Iterum scriptum est : ille Dominum odit et con- 
temnit qui non solum non (imet Deum , sed. gratis 
odit timentes Deum. Rectores vero eorum, et si se 
existiment se graviter ante Deum esse culpabiles , 
sed quia erga gregem sibi creditum negligentes, et 
mala non prohibentes existunt, non solum propter 
propria delicta, sed pro subditorum flagitiis duplici- 
ter condemnabuntur. Hiuc David deprecans orat. 
Ab occultis meis munda me, el ab alienis parce servo 
tuo (Psal. xvii). Quicunque ex senioribus « causam 


delinquentis adornat, majorem ei insolenti& fomi- 


* Atque crebris genuflexionibus. De genuflexionibus 
monachorum infra dicetur. . 

b Refuge. Refuga substantivum hoc loco est de- 
sertor, apostala. Glosse veteres &moztacix, &mo- 
gt«te, re[uga. Tertullianus, de Habitu muliebri, 
cap. 5: « De ignominiis in honores metalli refuga 
mutatur. » lPoemate 1 contra Marcionem: 

— Terribilis refuga attribuit fera munera mortis, 
Et secundo : 

Postquam fracta fides refogis spirantibus hosus, etc. 

Et infra : 


Affixit ligno refogarum immane tropeeum. 


Itefaga, qui aliquid refugit. Flodoardus lib. 1 Hist., 
zap. 24 : « Human: laudis et mundanz retributionis 
re ga. » Álias adjeclivum est, ut, refuga cesaries, 
apud Sidonium lib. 1 epist. 2, id est, in occipitium 


durari faciat: et. contumaciam delinquentis diffe- 
rendo non discutit, nec humiliari eum sinit, d nee 
dissimulanter qux permittit de satisfactione et ve- 
nia cogitare, sed idem denuo iterare, quoniam Scri- 
ptura nempe testatur, Quod omne peccatum quod re- 
missus indisciplinatusque admiserit (rater, ad. negli- 
gentem protinus revertatur seniorem; et. propter se et 
pro illo duplam redditurus est rationem. Recte nam. 
que censetur : ut cum quo participat errorem, :eter- 
nam retributionis cum eo sortiatur ultionem, quia : 


Ipse jubere nefas, 1pse perhibetur amare, 
Qui prohibere valet, nec prohibere volet. 


Horum et similium przvaricatricem clandestima si- 


p mulationis perniciem simul cum publica mundane 


delinquentiz facinorum contagione debet fideliter 
juxta sibi creditum supern:ze veritatis divini imperii 
vicem et gloriosum terrenz potestatis principium 
severitas justissimzx: censure et "zizaniorum ac 
tribulorum de agro cordium delinquentium pessi- 
mam suffocationem falcifera emendationis succisione 
radicitus exstirpare, atque vomere justitix: et rastro 
veritatis excolere, ut novalem fructum fidei et san- 
ctitatis creatori suo valeat procreare. Hac exigua 
verba de exsecranda hypocrisis nequitia dixisse 
sufficiat. Nam de gravioribus flagitiis delictorum 
disserere non est meum. llüius semper sententiz 
recordabor : Posui ori meo custodiam, dum consistit 
peccator adversum me (Psal. xxxvin). Ut non loqua- 


C fur os meum opera hominum (Psal. xvi). lle justus 


judex, qui est mentium testis et occultorum cogni- 
tor, ipse est et erit bonis bonorum in sempiterna 
gloria retributor, et malorum secundum merita sin- 
gulorum veracissimus ultor. 


reflexa. 
- * Causam delinquentis adornat. Causa hoc loco est 
defensio, excusatio. Terentius in Hecyra," act. IV, 
$C. IV : | 

Etsi tibi causa est de hae re; 


Ubi Donatus: « Causam more suo pro defensione 
posuit. » Et in Phormione : 

Justam illam causam, facilem, vincibilem, optimam. 
Donatus : « causam pro defensione posuit. » Causam 
ergo. adornare est defensionem parare, instruere, 
quasdam rationes ad delictum exeusandum vel ex- 
tenuandum proferre. 

9 Nec dissimulanter qua permittit. Lege, nec dissi- 
mulando, et «à que expunge, quia redundat. Ut hiec 
ita connectantur : Nec humiliari eum sinit : nec dissi- 
mulando, permittit de satisfactione et. venia (sup. 
eum) cogitare. | 


T5 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "4 


. —— 


CAPUT fV. 
« DB ORDINANDO ABBATE. 





$ LA - Ex Ryc6LA SANCTI Brewtbprett . À d vel ad abbates f Ant Christiános viciacs elatwe- 

T 2. av . rint, prohibeant $ravorum prwvalere consensum, 
bIn abbatis ordinatione illa semper consideretur — ea domui Dei dignuf comstitmant dispensaloren : 
ratio, ut hic constituatur * quem sibi omnis CODCO!S — geipnies pro hee ge reeepturos moerchjem bonam, 
congregatio secundum timorem Dei, 4 sive etiam si illud * easte et. zeló Dei faeimmt) àicnt e dive» 


pars, quamvis parva, congregationis saniore consilio peecatmm, si negligant. Ordinetus adem dbbes c- 
elegerit. Vite autem merito el sapientiz doctrina githL semper quale onus suscepit,^ et eni tekiurs 
eligatur qui otdininülis est, btiamsi ultlthus fuerit — cct &otionerp villicationis sude; sciotque sibi eportere 
in ordine congregationis. Quod si etiam omnis cou- predesse magis quam przesae. Oporió ergo eum 
greéatió vitiis suis (quod quidem absit) eotisentien- esse decium i lege divina, i ut sciat, et sit und 
notitia episcopi ad eujds$ did:cesim pertinet locus ipse, cordem ; et semper X superexaltet misericordia jui- 


^ De ordinando abbafe. In omnibus regulis sive — ut pravorulh fectioriibus fenéstràm ad ficéntfimpre- 
editis, sivé mss. qu viderim, hoc capul estsexa-  eludat. 
gesimuti quartum orditie. e Vel ad. abbates. 113 apud Smaragiug. ics 
b In abbatis tirfínatione. ttc asque ád fila vétba, B mss. Ebrul. et Vict. P. deest praepositio ad. In ms 
constituant dispensatorem, extaht Dist. 61, can. In. Vict., vel abbatibus aut Christianli vlcinli. 
ordinatione. Ubi quedam variant maxime cum legi- U Áut Christianos vicitios. Non tánqui jus babte- 
tur, «o prepositi pro, abbatis; el infra, prepositos, — tes in monachos, sei qui sint episcopis ei abbatibes 
pro, abbates. Bed iie& mrtatio factá. tidetü£ ex in- aut suasores, aut adjutores, ut nova electio rai la- 
dustria. Quare non video eur huic canoni pregatar — beatur. Quamvis enim h:ec. omnia sub eodem verbe 
palea. | | X u dícantur, surit tánielt sécandam perspnardfi quiliu- 
* (uem sibi omnis concors elegerii. Fuit antiqua — tem intélligenda: ! 
Ecclesi» consuetüdo, lit monachi sibl suum ahbád- € Caste. Id est sine corrup aft mupers pp 
tem eligant. ld przeseribuut antiquorum Patrum re- — tione. Cicero, Orat. pro lege Manilia : « E meus - 
gulp, et ecclesiysticie civilesque sanetiopes. Yide bor in privatorum peticulis cáste Irtegrequé ters 
tulum sextum De Electione et electi potestate; con- — tus, » Nonlus Marcellos; cap. à : « Castum a Juri 
cilianl Láleranerise $ub Gregorlo Magno, ubl etiim — et rapinis abstinens. » Varro Andabalis. « Nec mz 
precipilur, et abbas de ipssi eorgtegatiohe eligátuP, — nus visco tenaci tinxeral viri casta. » 4 ab 
sj in ea ideneus quispiam repertus fuerit. Cod. ]. 46. h Et cul redditurus éàt rátioter tillicatlónit ft^. 
De sacrosanctis ecclesiis. Justiniani Novellam 5, cap. — Id canone Theodori &fehispiecopl Caniwaritass 
10; lib. 1 Capitularis Caroli et Ludoviei impéráto- ^ hunc loeum fit allusjo :,« Face eam semyt Spr 
rum, titelg 8. Et pràzis videt ih epistola mbti- scere, quia tibi redditura est rationem v licauonts 
chorum Laubiensium ad Rotbardum Gameracensem — su.» i 
et Notkerum Leodiensem episcopos apud Baldricum Q1 Lege divína. [d est, facra Scripta enm 
lib. 1 Chron. Cameracensis, cap. 109. « In cujus " vinarum scientia, ut infra fusjus. s 
electione noveritis non deesse nostram unanitmHá- | Ut sclat et ait urdé.. Tt3. hu trat t: m. S. 
tei secumduim nóetrw Regole instítitionem : quie — Germ. et apud. Ruthardurh fit. récte, rif pins 
ptzcipit, vel orhnino concordeim in lioe (leri coigre- — ift unde, et Ithifidris sancto Betiedicto. Yélf" 
gationem, vel saniori consilio etiam, quamvis minl-  áciat et sic unde, etc. ! 
mam partem. » : t Siperezaltet misericoldia jndicio. fa S 
3 Siveejiam pars, quampis parva, congregationis, etc. — At sanctus Dunststws, editis Colififensis, vetus 
Parvi |] éSl minor, hel euismis , positivus pro —siensis cum vulgdtis : Superexnhatteh inisericorti s 
comparativo. Et sane in epistola Hincmari ad Rotru- — judicio. In canome Theedori Anglorum episcoi ' 
deni electatfi ifióhiasterll Sahctze Urücls, sei Sancte — antiquo ordine Romano : Superezaltet muneri 
Radegundis Pictaviis apud Fludoardum, lib. ii Hist. diam judicio. Sed A8 cum, fu recremale. " 
Eccl. Rem.; . 91, legitur; «à minor. « Pro qua — perezaltet misericordia judicium. Nath sanctü Wil: 
rex pr:eceperat Fretario atchiepiscepo, et Eratdoó bus, cap. n, unde haec verba sumuntur, ST" » 
atque Angenoldo ad prefatum monasterium pergere, — Superexaltat autem misericordia judicium, id et 
et electionem regübirem jbi faeere; et si cuncti cbn- — in textu Graeco habetur ; xezexav y cat Daoi 30777. 
cors congregalie, vel pars; quamvis minor; tambh — hde sf, slorfét&r misericordia üdsersus judict^, 
melior Rotrudesi elegerit; eonstítueretut in ordine — àfide, éüpbketáitet misericordia judicium, uw. 
abbatis. » Idetn aüten Hinciiarüs in epist. sd Ri- — exaltet iniseri&rdia super judicinm. Jodicicm 
childem reginam apud Flodoardum eodem capite p Joco pró fastitid ponitur, et szepe in sacta Ser n 
mentionem facit hujus capitis de ordinando abbate: ^ Hxc virtus digna rectore monasterii, quia Die 
« Monens ut legat capitula regulz beati Benedicti de — Deo, cujus miserationes super omnia opera ejui. ^. 
ordinatione abbatis vel abbatisse, et inveniet quam — principe, ut bene monet Cassiodorus lib. 1 Mois 
graviter pro hac ordinatione in Spiritum sanctum, epist. 9 : « Benigni principis est ad clementi, 
quo ipsa regula est promulgata, peccaverit. » Mona- modum transire terminos :equitatis : quan bili 
chi Laubienses in epistola citata dixerunt, minima; est misericordia, cui omnes virtutes honora! eil 
« vel saniori consilio, etiam quaiüvis miriindtipr- ^ cedere non recusant. » Hanc maxime sectauus ^ 
tem. » Sed non citaverunt ex codice. Hunc sancii sanctus Odilo abbas Cluniacensis, qui etiam or 
Benedicti locum respicit illud de electione, can. ec- — nomine arguentibus respondebat, quod si pl 
clesiast, « Üt is collatione adhibita eligatur, in quem — dus foret, se malle ob clementiam, quam ob i uü 
»nnes, vel major vel sanior pars consentit; subaudi, —tatem damnari, ut refert beatus Petrus Dam. 
quamvis parva. Hoc statuit sanctus Pater Benedictus — ejus Vita. Quinimo non descendit in Tartarum 











Wi 


CONCORDIA REGULBARUM. — GAP. IV. 


T98 


cio, ut idem ipse consequatur. * Oderit vitia, dili- À et euim charitate ea amputet, ut viderit cuique expe- 


gat fratres. In ipsa autem correptione prudenter 
agat, et b ne quid nimis : ^ ne, dum nimis eradere 
eupit sruginem, frangatur vas. ? Suamque fragili- 
tatem semper suspectus-sit : memineritque * cala- 
mum quassatum non esse conterendum. In quibus 
non dicimus ut permittat nutriri vitia, sed prudenter 


ricordía, óui Cliribtas miséricotüiam! pulliéfhs 6b. 
Quod jnnuit sauctus Ambrosius ia übita Theodosii : 
« Bonum est misericors home, qui dum aliis sub- 
veilt, Sibi consulit, el in alieno remedio vulnerà sua 

curat. 5 
^ Oderit vitia, diligat fratres. Hzc bominfs omni 
perturbatione vacui virtus et perfectio est. Idem prze- 
clard fHónbt kmclu$ Augustinus serm. 1, 7. « Quáhdó 
autem judicas, dige homines, oderis vitium. Noli 
propter hominem P igere vitium, nec propter vitium 
est tuus, vinum 


oflsse tibnilneih. Homo proximus és 
inimicum prótimó tuo. Tunc athás :thictim, 8t odé- 
Fi$ qued noeet amico, » Prosper Aqwitanieus, Epi- 
gram. 2... . 
Divinum ipnnullo fi 
Sot Tüslis guudii 
Idem Epigrath. 95. 


L'géih spernentes Udit cum legit ámalor, 
Nou howines odit, sed reprübst quod agunt. 


Et Epigram, 6b, 
Recta volens pnüpus, sapiéng ai, bsotor honesti 
Quosdam odio dignos judicat esse suo. 
Nec tamen hos toll depellil fodere, gaàrüs 
,. Natura errantem dividére 8 vitiis; 

Sic generi indulgeus proprio, ut, peccata recidi 
Optet, et tit üatoidet critiiir, oil liomines. 
Sap(lus Gregorius papa lib. ix, epist. 8 : « In «ua 
vidélicet correctione hunc esse ordipemi noveris yi 
personas diligas, vitia persequaris. » Sanctus Eutro- 
pius Valentinus episcopus in epist. ms. de districtione 
mnonachordhi ; «€ Sed Dominus in Evangelio sic dj- 
g Qnis qui i iggitur. fratri guo, "us erit judicio. 
Ei hoc qualiter intelligatur, adverte, lllé Jn hoc dicto 
tenetur óbnoxius, qui non vitio quod in bomine ma- 
jum, sed na ipsi humans, quam ütique Deus 
bonam condidW, irasci voluerit, el przrogare stimu- 
lum. » Ita se gerebat erga suBditos sanctus Fulgen- 
tius Ruspensis episcopus , Apri, ut in ejus Actis habe- 
tur : « Odiens vitia, el. iligens homines tandiu seye- 
rus apparebat, quandiu disciplinz spiritalis severitas 
exigehat. » 
b Ne 


regula. 


mentum despicjatur 
ddità nói plácean 


* 


L z mnis gui iras 


quid njnga, Hay est díscreljóis et prudentise 
ujus sentelítix: meminit Terentius in Ándria. 
Net id arbitrór 
Apprime ín vita esse utile, ui ne quid simis. 
Ausóhius ftt ludo septem Sapientum. 
' . Dixis$e eX isto loco 
. Afer póeta videtur, dl n& quid nimis. 

Per Áfrátti poetái. jitelfjgil, Terentiura. Meminit ei 
sancjus Isidorus belusiolà lib. v, epist. 73. El pi» 
TQY PT;& Üp0A OUUÉYO)y, O076)9 TGpnysgs, pn0Ey GG, 
id est, i $ e septem Sapientibus hortabatur : Ne 
quid nimis. Et epist. 528 : o9 ài zvps sima cxv* ó 
In tv azav* o 0l ps py &pigtov; id est, duo viri sa- 
pierites discri : altem, ne quid nimis; alter, mio- 
vus optimus. Idem répetit epist. 413. Sanctus 
Leander de Iistitutióne virginum , cap. 15 : « Unde 
vera e$t illà sententia philosophorum : Ne quid ni- 
mis. » Haüc $ententiam tribui Soloni Diogenes 
Laertius lib. 3, in ejus Vita. Hxc autem regule 
verbá 'usqde àd illa, ut dizimüs. Et studeat. plus 
amari, etc., citantur in conc. Duziac. in. 

Ne, dum nimis eradere, etc. Idem alia similitu- 
dine przclare docet sànctus Gregorius epist. citafa : 
« Sic enim vulnus debes abscindere, ut non possis 
ulcerare, quod sanum est : ne, si plusquam res exi- 


" 


dire, ut. diximus. f Et studeat plus amari, quam 
timeri. 5 Non sit. tàrbulentus et b anzius; non sit 
i nimius et obstinatus; nom ai) selotypes et nimis 
suspiciosus : quia hunquem requiescit. In ipsis im- 
periis suis providus et eonsiderntus ; et k &ive siecun- 
dum Deum, sive seeundum sxculusm sit opera quam 


git ferrum Imytessefis, tidteds eui prodéssefeslinás.» 

4 Sspam4que fragiftatefA. semper suspectus sit. Ut 
possit, aliene fragilitati compati. Unde prseclare 
admodum sanctus Ámbrosius de obitu Theodosii : 
« Ágnoscit se liominem esse, qui novit ignoscere. » 

* Galamum quassatum hen. conte m. |saie 
xLi1 ; etcitatur a Matthaeo, cap. xii, dictum de Christo, 
quem antistites monasteriorurfi debent imitari. Ca- 
lamus .quassatus, ut notat sanctus Básilius interr. 
291, Regul. brey., is est qui nondum omni fastu 
vacuus non adeo sincere mandatum exsequitur : qui 
non Ideo conlérendus est, et sevetius increpandus, 
sed benighe feremdus, ut sanari posit. Quid sit 
arundo, seu calamus, belle exponit Eusebius Galli- 
canus, homilia in hzc verba : « Árundini quoque, 
id est, carici, quie 1 veiito movetür, peccálrix ét in-- 
fidelis nim» comparatur, wt pote levi, mobilis, 
induieta, infirma, fragilis, infecunda velut inutiliuni 
numerositate foliorum, plena superfluis, vacua ne- 
cessariis, inanis gratis, fibdosa peccàtis, ad omnia 
blaridieritiá obroxiá, et facile cüjuslibet injurix com- 
motione vaesanda, iBconstans, radicibus, à foris ni- 
tida vanitatibus, intus cava virtutibus. Quam pulla 
extrinsccu utílita$ vesli£, nulla intrinsecus fidei 
miéddllà CórrüboFat. afe, sicut carices, qux fin- 
vios amant, ita tendi hujus prseterfiuentin, et ve- 
leri decursu peritura delectant. » Postea concludit 
invicera biterius cómuiodis Inborandum, et Kivicem 
labores atque ónera esse portanda. Ufsde sanctus 


C Hierony ntus hinc loeum Matthei explicans gapien- 


ter dicit : « Qui peccatori nón porrigit manum, riee 
portat onus fratrig sui, iste calamum quassatum 
confringit. ». . 

Áí EX gfudrat plis amari, q&am timeri. flic locus 
babetir in-&upra citata eplstola monachórum Lau- 
biensitrmt, Exindem sententiam prefert. regula Tar- 
natensis üxp. 25 : Plus amari Gppetat, q&am timeri. 
Pratlare Corippus lib. rv. 

Corrector itiiqul [q 

CetsdPbifi grávitate gervír$, méTtoqua Yigóré 

Térribilis, mitique tnagis pletate trentendus. 
. t Non sii iurbulentus, et&, Hzc sancii Benedicti 
verba iia praeclare modificantur et explicantur in Ii- 
bello supplici monachorim fuldensium ad Carolum 
Magnuin : « Fieretque non turbulentus vultu, non 
$uxius animo, non nimius in judicio, non obstina- 
tus in consilio. » . 


. h Anzius. Ut contingere solet pusillanimis, meti- 


D culosis et scrupulosis, qui ad quamlibet, vel levem, 


dilficultatem, trepidare solent, atque eliam ardelio- 
nibus, qui omnia lacere volunt, quos prefecto ne- 
cesse est nimia anxietate sapius lancinari, cuin 
sepe negotiorum molé obruantur. , ——— 
... Nimius. Hoe loco est molestus, importunus. 
Magister in regula ms., càp. 9: Ne aut nimius ei 
appareat, aut improbus. Nam improbus , üt infra di- 
cetur, est importunus. Proprie mimius, est modum 
in rebus agendis excedens. Unde adverbium, nimie, 
id est, jmmoderate, apud Julium Capitolinum in 
Gordianis : « Moribus ita moderatus, ut nibil possis 
dicere, quod ille aut cupide, aut tmmodeste, aut 
nimie fecerit. » i. 0v. V 

Non zelo ypus. Metaphora ducta 6^1 à Wiaritis, : 
qui de uxoritus zhqui. sinis] semper suspicar- 
tur: quales sunt ii, qui serypulosius monáchoruim 
suorum actiones rimantur , et observant. 

k Sive secundum Deum, etc. Lege, ut apud san- 


159 


8. BENEDICT! ABBATIS ANIANENSIS 


100 


injungit, discernat et temperet, considerans discre- A Cujusque tanta debet sermonis et vitx: consonan- 


tionem sancti Jacob dicentis : Sí greges meos plus in 
ambulando fecero laborare, morientur cuncti una die 
(Gen. xxxi). Hacc ergo et alia testimonia discretio- 
nis, matris virtutum, sumens, &ic temperet omnia 
^ utsit et fortes quod cupiant, et infirmi non refu- 
giant; et przcipue ut presentem regulam in omni- 
bus 5 conservet. Et dum bene ministraverit, audiat 
a Domino quod servus bonus, qui erogavit triticum 
conservis suis in tempore suo : Amen dico vobis, ait, 
super omnia bona sua constituet eum (Matth. xxi). 

8II. — Ex REGULA saNcTI F'RucTUO2 EPISCOPI (cap. 20). 
' e Abbas vel propositus 1 e propriis semper co- 
nobii monachis eligatur: vir sanctus, discretus , 
gravis, castus, charus, humilis, mansuelus et do- 
clus, Qui divinis experimentatus [est] documen- 
tis omnibus perfectis rebus bene fuerit eruditus. 
Qui in abstinentia precellat, in doctrina refulgeat, 
* exquisitas epulas mens: lautioris consuetudinem- 
que contemnat, vini nimii perceptionem respuat, 
cunctis in commune fratribus, ut pater proprius 
piissimusque provideat. Quem nec ira subita immo- 
derate dejiciat, nec moror ac pusillanimitas fran- 
gat, nec libido corrumpat. Qui et in patientia discre- 
tionem et cum ira exhibeat lenitatem. Quique sic 
egentibus aut pauperibus pareat, ut ministrum se, 
non przlatum tantum Christi visceribus recognoscat. 


ctum Dunstanum, Smaragdum, et in vulgatis : Sive 
secundum Deum, sive secundum seculum stnt. Opera, 


tia esse, ut id, quod docet verbis, confirmet ope- 
ribus sedulis. Et bis acuto praecedens gladio quid- 
quid alios informat verbo, jugi ipse gerat studio : 
ut nec sermonem operatio destruat, nec e contra 
operationem bonam sermo inconveniens frangat, 
sed sint sibi cuncta ita in f Patre convenientia, 
Sicut chordarum concordia in lyra vel cithara, 
qui tunc dulcifluum ex se sonum repercussae red- 
dunt cum artificis pulsante ruanu temperato zequita- 
tis ordine, et.non confuse incqualitatis precipita- 
tione feriuntur. 

$ Il. — Ex REcuLA aLTEBIUS FmocTUo8! (cap. 5). 


Primum prxvidendus est abbas vit:e sanctze in 
slitutione duratus, 5 non conversatione novellus , sed 
qui per diuturnum tempus in monasterio sub abbate 
desudana inter multos est comprobatus; b et nos 
habet hireditatem in s$xculo, sed in toto Israel abs- 
que sorte in terra repromissionis est Levita verus. 
In tantum, ut omnem i causandi usum radicitus a 
suo corde depellat : et si ? fas fuerit, per nullam 
occasionem in judicio cum heminibus contendat. 
Sed, si quis eum incitaverit, et tunicam tulerit, 
k qualiter contendat, ad vocem continuo Dominicam 
et pallium relinquat. Si certe aliquis insecutor mo- 
nasterii accesserit, et aliquid auferre conatus fuerit, 
et per vim tollere voluerit, uni de laicis causam in- 


4 Ez propriis cenobii monachis. Abbas eligendus 
est ex ipsa congregatione cenobii. Ita statuit san- 


qug injungit discernat, et temperet. Ita ut. verbum (? ctas. Gregorius Magnus in concilio Lateranensi : 


substantivum , sint, referatur ad «6. imperia. Unde 
Smaragdus : « Imperia secundum seculum sunt, 
qu:e ad corpus spectant, ut sunt arare, metere : se- 
eundum Deum, quie ad animam, ut orare, Jejunare. » 
a Ut sit et fortes quod cupiant, etc. In cod. ms. 
Ebrul.: Et fortes sit quod cupiant; sed vocabula 
sunt transposita. In Vict. et S. Germ. legitur, sint, 
male. In. vulgatis, apud Smaragdum et sanctum 
Dunstanum, babetur sint, et qui pro quod ; non ita 
recte. Sed locus corruptus est apud Smaragdum. 
Nam in Commentario ait : « Sic enim cum discre- 
tione, qux est mater virtutum, monachorum opus 
est temperandum, ut sit, id est, tale opus, et fortes 
quod cupiant; subauditur, agere, vel implere. » 
ecte admodum. In hanc lectionem conspirat Árnol- 
dus abbas Lubecensis lib. rv Chron. Slavorum , 
c. 15, agens de Regula sancti Benedicti : « Ibi enim 
est quod fortes cupiant et infirmi non refugiant. » 
Idem sensus habetur in canone Theodori supra ci- 
tato : « Ut fortes habeant. quod cupiant [Sup. agere] 
et infirmi non refugiant. » His coneentit editio Coli- 
nzi, qu: est veluti quzdam hujus loci paraphrasis : 
- « Ut sit, quod fortes agere cupiant, et infirmi, quod 
non refugiant. » - 
b Conservet. Ita vulgo habetur. Et ad abbatem hoc 
verbum refertur : et ita explicat Smaragdus. Sed in 
utroque ms. cod. S. Germ. et Vict. legitur : Con- 
servent : quz lectio satis mihi arridet, quia sequen- 
tia melius cohzrent antecedentibus, hoc modo : Sic 
temperet omnia, ut sit. et fortes quod cupiant, eic. , 
et precipue, ut presentem regulam. in omnibus con- 
servent. |] . 
9 Abbas. Hxc habentur in R. ms. saneti Fructuosi 
episcopi Bracarensis, Cod. Crassensis eodem ca- 
pite 20; ,et referuntur in libello qui inscribitur : 
Centum et quatuordecim sententie Patrum de officio 
rectorum ecclesie , Colonie edito, anno Domini 


« Defuncto vero abbate cujusquam congregationis, 
non extraneus (eligatur) nisi de propria congrega- 
tione, quem sibi propria voluntate concors fratrum 
Societas elegerit. » Et lib. 1 Capitularis Caroli et 
Ludovici impp. tit. 86. 

e Exquisitas epulas mense lautioris comsuetudi- 
nemque contemnat. In praefato libello Centum et qua- 
tuordecim sententiarum legitur : « Exquisitas epu- 
las in mensa lautíores consuetudine contemnat, » 
male. Consuetudo hoc loco est victus, qua de re 
infra. 

f Patre. Leg., pace. 

€ Non conversatione novellus. Quia is qui vix ro- 
nasterii leges didicit, nondumque omnia vitia morti- 
ficationis falce resecuit atque etiam artis spiritalis 
ignarus, vix poterit alios regere. Quod sane maxime 
caveudum est; ne etiam in superbiam elatus, in ja- 
dicium, id est damnationem incidat diaboli, quia 
existimabit 1nonasterium indiguisse sua sapientia 
et auxilio, et se cito ad eam perfectionem, quz in 

relato requiritur, gradum fecisse. 

h Et non habet haereditatem in seculo. Hzc meta- 
horice dicuntur. ld est, non appetit hujus sseculi 
ona. 

i Causandi usum. Causari est litigare, causam agere, 
contendere judicio. Papias : Caussari, caussas agere, 
eel. reprehendere, calumniari, inculpare. Sanctus Hie- 
ronymus in caput primuin ÁAbacuc : « Causatur adver- 
sus Deum propheta. » 1 disputat. lib. n legis Lon- 
gobardorum, tit. : 52, 1. 1: « Si quis causam alterius 
agere aut causari presumpserit. » Lib. iu itul. 
Caroli et Lud. impp., tit. 94 : « Si inventus fuerit 
aliquis, qui non habeat justitiam causandi aut recla- 
mandi. » 

j Fas fuerit. Id est, si fleri possit. 

k Qualiter contendat. ld est, ità ut inde ad. con- 
tendendurn irritetur. 


- 





164 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IV. 


^4 


102 


Jungat, et ipsi fidelissimo Christiano, quem bona vita A monachis vivat, et nullam cum szeeularibus causandi 


commendat, ct fama mala non reprobat. Qui res 
monasterii absque peccato « judicet et querat. Et, 
si usus jurandi est, hoc faciat b sine juramento et 
pena : et non tantuin pro rerum lueris, sed ut per- 
secutorem humilem et mansuetum ad veniam postu- 
landam reducat. Quod si persecutor in sua persevera- 
verit contumacia, et plus lucra dilexerit quam ani- 
man. statim * causator cum eo contendere dimittatur. 
d Abbas vero absque ullo usu causandi, et eraso ran- 
core stomachi, simpliciter in monasterio cum suis 


a Judicet. Lege, vindicet. 
b Sine juramento et pena. Lege, Sine juramenti 
ena. Pena est difficullas. Jonas in Vita sancte 
urgundoforz : « Cumque mater monasterii s:epe 
anxia quzreret qus puenz foret occasio, ut nulla- 
tenus veritatem valerent exprimere. » 

e Causator. ld est, litigator, qui judicio conten- 
dit. Legis Salicz tit. 6: « Cum causa discussa fue- 
rit inter duos causatores. » Lib. n1 Capitul. Car. et 
Lud. lmpp., tit. 10: « Et non soli accusatori liceat 
testes elizere absente suo causatore. » In Glossis 
]sidori : Causarius , litis umator; esxdem Gloss: 
Causarits, reus. 

d Abbas vero absque usu ullo causandi. Laudanda 
sane constitutio. Neque eliam placuit sancto Grego- 
rio magno ut abbas E se litiget, ut videre est li- 
bro i Regesti, cap. 42, ad Joannem abbatem : « Non 
frequenter foras egrediaris : in causis istis procura- 
torem institue : et tu ad lectionem atque orationem 
vaca. » Notent abbates et rectores monasteriorum. 
Turpe est sane videre abbatem per fora voli- 
tantem , qui ia litigiorum mzandris misere conse- 


nescat. 
e Videte. Ilxc habentur in Regula ms. cod. Corb. 


eodem cap. 93, cujus hoc est initium : Ideoque judicio C 


Dei, etc. Ut autem hxc intelligantur, notandum est 
ex cap. 92 et 94 ejusdem Regulz quod hic Magister 
non vult abbatem eligi a fratribus, propter ambitus, 
rixas et jurgia; sed statuit ut abbas eum quem ma- 
gis idoneum judicaverit; designet oculo, et cum se 
videt lethali morbo corripi, convocatis fratribus, 
eum quem antea ue se designaverat, eis patefaciat, 
et accersito loci illius episcopo, nominatus frater ab 
eo ordinetur. 

f Presul. Adhibetur episcopus territorii in quo 
situm est monasterium, qui abbatem electum bene- 
dicat atque ordinet, juxta antiquum morem, quo 
abbates ab episcopis benedicuntur et ordinantur, ut 
videre est in antiquo ordine Romano, et statuitur 
Codicis lege 46, de episcopis et. clericis, etc. Novella 
Justiniani 195, cap. 54, et lib. rv Basilicorum. ldem 
videre est apud sanctum Gregorium Magnum, lib. 


jx, epist. 42, ei can. 14 synodi vii : « Lectori au- 


licentiam habeat. 
$ IV. — Ex Recuta MactsTRI (cap. 95). 

*« Videte, fratres, ne quis banc ordinationem 
animo malo suscipiat, et Christum contemnat, cu- 
jus vicem in monasterio vobis iste acturus est. Post 
hzc statim oratione ab omnibus facta, accersitus 
statim f presul Ecclesix ipsius territorii vel testi- 
monio ejus € clericatus officii mutato, 5 episcopi 
manu nomine ejus in abbatis honorem ! in diptyco 
post nomen prioris ejus, jam 1 missa a:taris in ora- 


operam suam in re ecclesiastica administranda eom- 
modant : ut in jure civili officium dicitur certus ho- 
minum numerus, qui judici jus dicenli assistunt. 
Cod. 1. 6, de Sententiis et. interlocutionibus, etc. : 
« Cum sententiam praesidis irritam esse dicis, quod 
non publice, sed in secreto loco officio ejus non prz- 
sente sententiam suam dixit. » E:icti Theodorici re- 
gis cap. 4, 10 et 55, apud Optatum Milevitanum, 
lib. vr adversus Parmenianum : * Per judicia szcu- 
laria et leges publicas divinz legis instrumenta ex- 
secutione officiorum a plurimis eripienda esse dixi- 
stis. » In collatione Carthaginiensi n. 201 « cujus Joco 
Felix episcopus subscripserit, officium aperte de- 
monstret. » Officium euam milites sunt aulici. Co- 
rippus lib. m de laudibus Justini minoris : 


Omnis sacrorum vis adfuit officiorum , 
Et infra : 


Officia stratos jussu monituque jubentis 
Erexere viros..... 


Et lib. rv : 


Dona Calendarom, quorum est ea cura, parabant 
Officia, et turmis implent felicibus aulam. 


h Episcopi manu ejus in abbatis honorem. Locus 
corruptus, qui ita restitui potest : Episcopi manu no- 
men ejus abbatis, qui in honorem ordinatur, post no- 
men prioris ejus scribatur. 

i [n diptyco. Gloss Isidori : Diptycha tabelle, 

as ferimus. Aaimruxov, Seu, OsYriov Oirru xov, ad- 
fective, est tabella duas plicas habens dicta ab Athe- 
niensibus ypenpetrtov Oi8upov, id est liber habens 
duas valvas. Nam illi valvas, seu 9upac appellant, 
quas alii plicas. Dicitur, et cpirrv xov, id est, tabella 
habens tres plicas : et molUmtvxov, id est, tabella 
habens plures plicas, ut scribit Julius Pollux lib. 1v 
Onomastici, cap. 2. Quod etiam Latine usurpatum 
est : apud Cassiodorum, lib. v Var., epist. 4 : « Ut 
omnibus a te sollicite atque zquabili . indagatione 
compertis polyptycis jubeantur ascribi; » et Mar- 
culphum, formula 5 : « Et in polyptyco publico cen- 
situs non est. » Dicuntur et diptycha sacra libri iu 
quibus scribebantur nomina defunctorum pontificum 


tem manuum impositionem licet in proprio monaste- T) orthodoxorum, quorum in sacra Liturgia flebat com- 


rio etiam soli unicuique abbati facere, si ajrà «à 
zryovp£yo Extrión ysipocUtaix mp emurxórov, id est, Si 
jpsi abbati ab episcopo manus est imposita. » Ab- 
batissz etiam ab epi-copis ordinantur, ut videre est 
in antiquo ordine Romano, apud sanctum Grego- 
riu r, lib. vi, epist. 12 : « Quam tamen (abbaüs- 
$am) si digna hoc monasterio judicata fuerit, ejus- 
dem loci episcopus ordinet. » Et lib. viri, epist. 43. 
Id etiam constat ex epistola sanctze Radegundis apud 
sanctum Gregorium Turonensem, lib. rx Hist., cap. 
492 : « Quam (abbatissam Agnetem) beatissimi Ger- 
mani prasenübus suis. fratribus benedictio conse- 
cravit. » Intelligit. sanctum Germanum episcopum 
Parisiensem. De abbatum dignitate vide Chassa- 
nzum, parte iv Catalogi gloria mundi, considera- 
£ione 31 et seq. 

8 Clericatus officii. Clericatus officium nibil aliud 
est quam clerici, qui presto suut. epivcopo, eique 


meroralio : qua de re agit sanctus Maximus Czesar- 
augustanus episcopus in Chron., sra 650, men- 
tionem facit Georgius episcopus Alexandrinus in 
Vita sancti Joannis Chrysostomi, concilium Constan- 
tinopolitanum sub Agapeto et Menna, actione 5 
(Photius, n. 96), et muli alii. Seorsum etiam in 
illis scribebantur nomina pontificum viventium or- 
thodoxorum, ut notum est ex concilio Chalcedo- 
nensi, actione 41. Horum diptychorum mentio fit in 
Liturgia sancti Joan. Chrysostomi : 'O t&xovoc Oupia 
Dipstn viv &yíxy cp&rttov, xxl «& Dire, id est, 
iaconus per circuitum incensat sanctam mensam 
et dipt cha. Dbi interpres non ita recte vertit, cor- 
orale. Consule Onomasticon doctissimi viri Heri- 
rii Rosweidi societatis Jesu. 
j Missa altaris. Appellat missam altaris, ut distin- 
guat a missa «uz dicitur conclusio seu collecta. 


155 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIE 70j 
torio a * clerico recitetur, ipso oblationem fratrum A gestis coelorum quod euscepisti in terris. Et post haec 


recitante. Si tamen abbas adbuc defunctus non fue- 
rit, et adhuc deletus a vivis nop fuerit, tunc post 
nomen imajoris. b Nam postquam defuncti Aomen 
inter quiescentes migraverit, novi nomen in capite 
scribaiur. Mox ergo celebrantes in oratorio missas, 
cum explicuerint, presente, ut diximus, pontifice, 
vel cuncto ordine clericatus officii, data ei a priore 
pace, vel subsequenie congregatione, tradat ei in 
manum hahc Regulam, simul, et petitas claves a 
cellerario de * inticis monasterii et * brevem rerum 
universarum ferramentorümque et codicum, vel 
universarmh wmebllium, et collata singalorut * te 
Stimühtá dihhia hie püntifibbih 5salgréntut. Narit 
dicat ei cui dai Regulam hÀne, presente pontifice 


dicta tradat ei pallium &uum : quo accepto, qui ac- 
ceperit i osculetur manum dantis. Et cam acceperit, 
Inox ingressus cum sacerdote novus abbas com con- 
gregalione jam sua in oratorium et stans in loco 
prioris, posiquam sacerdos pro eo orationem fude- 
rit, statim vadat novus abbas ad altare: et ponat 
super eum Regulam, k et dum eam ponit quam ac 
cepit, dicat retro omnis congregatio una cum ipso 
hunc versum : Confirma hoc, Deus, quod operatus e 
in nobis. Cum gloria et cantilena. Qux cum przeJi- 
xerit, mox clara voce prosternens se in orationem 
pavimento expetat pro seoftaré shcefdotem : ! [quo!j 
el retro ,5tans congregatio Similiter pavimento ad- 
haereat; et * surgentes post completam orátionem, 


vel universo clero ejus : Accipe, frater, Legem Dei B 5 dsculetur. gehtra. Sacertfotis, ét érigatdt ei ad p» 


hanc begulam, ir qua bbservantibits drternam proti- 
deas vitam, negligentibus sempiternum proponas judi- 
cium. Hic anima vincit, aut perit; hic vitu aut amit- 
tit&r; tht Lehetur. Hic pendet istàtum, qua$ conespi- 
cis, animarum a te Dei exactio. f De hoc breve gre- 
gis istius in judicio Domini post me tu facturus es 
rationem. Memento, ír&ter, memento, quia plus 
cui creditur, plus ab eo exigitur : et esto Jám solli- 
citus, et noli esse securus de lupi voracibus fauci- 
bus 5 diabolicas insidias gregi tuo futuras, h sed et 
vulneribus animarum vel ruinis culparum; quibus 
artibus vel monitionibus ad salutem animas valeas 
instaurare. Esto jam, quantum potes, vigilans et 
sollicllu&, qoiá usque fiodiá fuisti securus. H»c 


cem. Deinde oiini officio ejus pacem contradat, 
deinde przposiis vel bmni congregationi: et d 
exeat disciplihdh ; tradéns cláfes tiliinB sua cellers- 
rio. Mb vüdéns Bb otalioheni cütm ÜUnttifus com- 
plens sine sacerdote jam ipse petita benedictione in 
cathedra sedeat przdecessoris, primo prepositi, 
deinde omnes ejus genilà oscdleritur. Mot surgens 
vadat ad jacentem priorem, et osculetur genua ejus, 


portigatur ad pacem ei. Post acceptam pscem quoe- 


dam prfor dicat omnibus : frattés, et pro tne orste, 
ut órátione$ animarum vestraruni transactus una 
cum mea possim in die judicii ante Dominum dis- 
cüssóreni füitegrà4 expóhere et fideliter edhsignare : 
et quomodo vos constabilivit Dominus in terris, et 


cum compleverit, Regulam istam tenenti in manu G meos bene exitus suscipere dignetur in co ls. Unde 


irato dicat abbas:ingredere in oratorium Do- 
minl, et sta in ilecó mao cam congrekatione jam 
tua. Alliget i summus sacekdos oratlohibus 5uis ih 


A À eterico. ld. esl, presbytéro. Nomen generalà 
pro &peciali. v . 
,? Nai postquam de[uncti nomen, etc. ld est, cum 
pómen abbatis defunctj in eam partem seu paginam 
diplychi An, qua. nomina defunctorum abbatujh 
&cribuntur, relatum fuerit; id est, cum abbas mor- 
füusfuerit. ,— . n. 

* Jnticis. Inticze, jd. est, enthecz, ut diptycum, 
pro diptychut; eptatycum, pro heptateuchum. En- 
théca À Gr:co, ébqx», repositoriuin, cella, in. qua 
substantia domus, seu monasterii, reconditur. Cas- 
sianus, fib. vv de listitutis yenuniiantium, cap. 14 : 
* Cumque totam enthecam cenobii suam credat esse 


substantiam. » Sanctus Augustinus, serm. 1, de vita D 


clericorum : « Enthecam nobis*habere non licet. » 
Novella Justiniani 128 : « Cum omnibus qui in ea 
invenientur, agricolis et peculiis eorum, et enthecis, 
et fructibus. ». , MEN 

4 Brevem. De hac voce infra dicetur. | , . 

e l'estamenig. "Testamenta sunt instrumenta. seu 
chari donationum et acquisitionum, Lex Ripuario- 
ruin, tít. 59, & 4 : « Si quis aliquid alteri vendiderit, 
et emptor ,testamejtum venditionis accipere volue- 
rit, » etc. Marculphus, lormula 101 : « Sub liberta- 
tis testamento solemniter. » Et. hoc .sepgu .jnulta 
teslamentá abbatum jntelligenda sunt, ,quorum fit 
mentio jn historiis et multis sanctorum Yitis. 

! De hoc breve gregis, la. loquitur, quia ibi erat 
breve seu matricula, in qua monachorum nomina 
scripta erapt. J $ ' )* i! » 5. t. 

€ Diabolicqs insidias. In Regula rus. .Y'el diabolicas 
insidias. Sed lege, vel diabolicis insidiis grcgi tuo 


si post hoc forte melioratus ipse &bijs defunctus 
non füerít, orhnem lltetitiani vel potestaietm, atdi- 
natonemque vel honorem pristinum ? disciplinz 


uipxis. 
i h Sed et vulneribus. p^ : sed. et de vulneribus. 

i Summus sacerdos. Ád est, episcopus. . 

ij Osculetur, qui accepit, manum dantis. Veteres 
olim manus osculahantür in signum honoris et ve- 
nerationis, Sanctus Hieronymus tm Vita sancti Hils- 
riopis: « Et besedicentes Deum sancti deoscnlaü 
sunt manus. » ldem in Vita sancti Pauli eremita : 
« Osculatis ejus oculis manibusque. » Et epist. ad 
Asellaih : « Osculabantur mihi masus quidam, et ore 
vipetco detrabebaht. » 

k Et dum éam ponit; quam accepit. Hzcc sunt traos- 

ita, et sic legenda : Et ponat super iliud 3irgu- 

m quam dccepit, et dun. eam ünpenit, dicat. 

l Quod et retro. Ita in Regula ms. Nibilosnimas ce 
quod videtur redundare.  . . 

m Surgentes. lta in Regala as. Rominativus absc- 
lutus pró ablativo. Quod spe occurrit í& hoc as- 
ctore, a quo non adeo exsciain Laümitate que- 
rimus. 

» Osculetar genua sacerdotis. In signum reveven- 
tie et submissionis olim subditi superio penus 
osculabantur, quod etiam paule post videtur. Jam 

( one in cathedra aedeai 


» Discipline. Vocabulum, discipliMi, videbar re- 
duriduib. 








Tb CONGUBBIA REGULASUM, — OM; IV; 106 
ipse FEMA : Wri, Ai Deus bd hoc ipsem A piendi vel vitia fratrum ewintiaundi vel excommuni- 
reddidit tá, Nibh sibi eviter ordinatüs ex — caüdi lieentiara habeat attributam. Quod. «j excom- 
illa horá dsdu8 fH Gfein Veris widrtis de honére con- — municatois satisfacere ei consoete noluerit, reservata 
stituto vfhdicet. Pi tuih && vertus advemerit dies — culpa ejus abbati, ipse vero usque ad adventum in 
mortis, qui jani SuB prosentia saeerdetis prilem ex: — reatu éxeoimutticationis permaneat. Omnia ista ex 
stitit ordinatws, sine dubio ipse succedat. lta tamen — delegátione ambulantis exerteat, et in emnibus ab- 
si casus superbize vel elationis ejus non deposuerit gentis agat vices abbatis. Sed hóc ipsum non suo ju- 
meria.* Ergo cum nihil illo vivo sibi usurpaverit —ditiG sibl defendens, sed jaseu prioris et veri abba- 
de honore, [sed] hoc tota mentis intentione assumat, — tis : eumei perprseceptum permittitur, tunc licen- 
et diligenti observatione custodiat : ut non jim de — usm babeat aliquid ordinare aut in hoc honore cre- 
honore designato reddatur elatus, sed in melius ditte posse consistere. Nam omni hora omnibus in- 
magis aeta sua de przeeeptis Dei in Regula eonstitu- dicuns se esse 2qualem, et magis, si vult esse perfe- 
tis quotidie de se coram Deo et fratribus, vel omni- — ctus, et digne vult, ad quid depatatus est, pervenire, 
bus hominibus praebeat. Et plus se ex iunc in verbis — humiliando se universis fratribus suis, magis se ome - 
el factis ipso babitu humiliet, quam antea pro ipsius nibus inferiorem adjudicet, et viliorem se universis 
humilitatis grati& fuerat incurvatus, ut omnes :esti- By ultimo cordis credat affectu. Quia tales novit Domi. 
ment eum humülorem et viliorem omnibus [magis] — nus exaltare, dicente Scriptura : Qui se humiliat, 
post designationem honoris effectum quam ante: exaltabitur (Luc. 1v). Nam hoc cavere semper ipse 
ut quasi profeetus merito in se Domini impleat sen- — frater debet, ne aliquando de próviso honore cor- 
tentiam digentis : Qui exl inter. vos esse b. fortior, —dis elationem assumat, et in dliquam prorumpens 
sil vester * ultimus; et qui se humiliaverit, merito — superbiam in aliqua parte aut humilitatis aul prz- 
. exaltetur (Metih. xx). Tamen propter honorem quem — cepti divini corruens Regülam, sicut prits, obser- 
sacerdos eretíonibus cofstituerat : et manu sua — vabat, minus aliquid modo adimpleat, jam designato 
post abbatis priorié, eum infürnmretur in diptyco  honoresecurus. Et mox sciat pro certo quia cum 
monasterii nomem seripeerat: et sug honorabilius — abbás frequenter f in aliquas culpas, quém elegerat, 
prior et verus sbbas indieio elegerat; et quod ante — non in majus proficientem, sed i negligentiam 
non lieebat per regulam pro oratione sacerdotali et — magis deterioratum eum aspexeril, et nionitus ab 
ipsiu$ abberis electione, et magis propter additàm ^ abbate non emendaverit se; et homen ejus deleat, 
et augmentatám in eo humilitatem secundarius jam — 6 quamvis sacerdos rogatus ab abbate, de diptyco: 
judicetur. Quod nomen non suo judicio ipse prz- — et ipse in suum rediens numerum jüdicetur negli- 
sumpsit, éd ferféttos observántide merita id ed élé- (* gettibus tofqualis : exeommuniéationi censuete 
gerunt. 4 Nam regula ideo vetai constitu] secunda- ^ gubjaàceat, qui culpas non vitat, quia per negligen- 
fid prdptet elationem et shperbiam. Nam istfm tiam perdidit, quod intervenerat; ét recipial quod 
per actum bon: observantie, vUl fiírnMBE tüQhilita- — sdmiserat. Et postquam fuerit inferiori redditis me- 
tem et Deus elegit, et ibljas Coricessit, el Sacerdos — filo, a latere jam disjurigitur abbatis. Et ez fifa jam 
ordinavit : sed eristitui adhuc vita prioris reddita —die ab abbate alius [rater de oinibus jam óculo et 
ton permfsft. Und ét illa Vfíe * quási Jam spirita- animo quzratur superior .uegligenti : Qui et ipse 
lis Cesar designátus &ecus ulhatem sedeat; alium — electus absconse quotidie, tempore mortis 5uz maru 
chorum fpsallentium contra abbatem ieneatin ora- —suá eüm apertius indicet Justé ét filerltó ommibus 
torio; post iHum talicem sd tnensam accipiat,  prsponendum in ordimatione primatus. Et reprobi 
post ipsüni in omihibuS habeatur : et ubicuhque — sti, qui per rieglifentiám de summo hororis eulmine 
abbas ambulaverit, ipie locum pro se susci- cadunt, audiant Apostolum dicentem : Bene curre- 
Ergo cum hill , ete. Longi et perplexi hufüs — darius hie appellatur is qui declarato& ab abbate 
rircuitus sénstís ést. Si électa$  hihil altero ddfibc — moribtttido ei successarus est, Quod cap. 93 Regul 
vivente slbi ührdgiverlt, sed &e hüumilidrem exlii- — táxister próhibet sano abbase fleri. 
jueril; prüptet hióilbrém ab episcopo sjb! traditurh, D. Qüas jn spiritalis Cesar, designatus. Is qui 
leincepsS lidbeatur secundarlds , id est secundus post " th socium db Imperatore asciscebatur ei successurus 
i:bbatem in potesihte. — | Usar appellabatur, ut. vulgo notutn ex historicis, 
b Fortior. ld est major, superior. Id postulat qui de gestis imperatorum scripserunt : sic iste se- 
extus evangblicus Matth. is, árc. x, Luc. xxt. — cuhdarius ita Urdinatus mortuo abbati suceessurus 
2t certe àlidlianyo fortior 3ighlficat xà major. Lib. — est veluti Casar spiritalis. 
' Capitularis Caroli et Ludoviti imperatorum, tit. f [n atiquas c&lpat. Supple incidentem , vel quid 
$6 : « Cpmites fortlores librarii de argento aut. *&- — simile. C 
Pptem  donenf fil. elpemosyíia. i Et paulo post : € Dhamete sacerdos rogatus ab abbate. Ita in col. 
ortiotrs coniites wnciá$ tre5, minobes denarios Wind. lti Regula ms. legitur : Quivis. sacerdos, ct., 
iginta. Lib. iti legis Longobárdorüm , tit: 11, 1. 1: — ita ut sen&u5 sit delendum esse nomen istius secun- 
ive etiifü uonnulll fortiorés vassl cotitui. » — daril 4 qnoví& s&cbrdote querit abbas rogaverit. Scd 
egula sancti Benedicti, cap. 14: « El quia rüiinus — tion video rütióriein eur ipse abbas non possit delere 
^uiunt tres péalril, ideó. dividendt sunt, qui in pu-— nomen setttiidárii. Quod si delendum sit a sacerdote, 
ero Suprascripió fortiores Iverilanlur, id est tfa- — sati ibn t quovis, sed ab illo qui scripserat. Itaque 
res, Sed hic locus spectat id uantithtém. legenditft pute : Quamvis sacerdos rogatus. ab abbate 
t b [timus. Apud dithaium Bl Mádrcum legitur, beripserít; üt Betisus sit. ubmen .sedundarii superbi 
Büsler. C. vus "ma délendüiti essd. d» diptyeltio etsi prius a sacerdote 
4 Nam RBegull vett ordinari lecundtilios. Secmm- — Seriptdit foerit. | 


161 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "u 


batis, quis vos impedivit? Satanas, qui electos depo- A omnes ex corde amplectens, nullum conversun 


nit. Et antequam deletus reprobus flat, et in negli- 
gentiam convertatur, audiat quid eum quotidie con- . 
veniat Scriptura dicens : Tene quod habes , ne *.al- 
ter accipiat coronam tuam (Apoc. ni). Et qui audierit, 
et non observaverit, sibi imputet cum ceciderit. 
Quia a Domino superbi et negligentes et indigni ideo 
deponuntur, ut digne observantes praeceptum Dei, 
ut humiles, exaltentur : quia apud judicem justum 
Dominum non est personarum acceptio. Nec vult ali- 
quid przstare indignis, cum solos justos bonos et 
sanctos novit diligere, et ipsis soli$ de przsentis 
vit:e honore et de perpetuzs corona retributione sit 
debitor. 


$ V. — Ex RecULA saNcrI Isiponi (cap. 3). 


b Abbas interea eligendus est * institutione sanctze 
vite duratus atque inspectus, patienti: et humilita- 
tis expertus, quique etian et per exercitium vitam 
laboriosam toleravit, ac transcendens ztatem ado- 
lescentix d juventutem seu seneclutem tetigerit. 
Cui et majores non dedignentur parere, obedientes 
ei * tam pro :etate, quam etiam pro morum probitate. 
Iste se imitandum in cunctis operum exemplis exhi- 
bebit. f Neque imperare illi cuiquam licebit quod 
ipse non fecerit. Singulos autem hortamentis mu- 
tuis excitabit, alloquens cunctos, exhortans, vel 
zdificans in eis si quid eorum vite pro uniuscujus- 
que gradu prodesse perspexerit. Circa. omnes ser- 
vans justitiam, contra nullum livore odii inardescens, 


despiciens, paratus etiam quorumdam infirmitatibus 
* compatiendi misericordiam Apostolum seque: 
Facti sumus. parvuli in medio vestrum, tanquam j 
nutriz b foveat pullos suos (1 Thess. u). 

$ VI. — Ex RecULA sawcr! Basin (cap. 13. 

Interrog. .! Si licet alicui dicere ex propri 
seusu, quod sibi videtur bonum absque testimoni 
| Scripturarum, Domino nostro Jesu Christo dicen 
de Spiritu saneto : Non enim loquetur a se, sed ne. 
cunque audierit, hec loquetur (Joan. xvi). De spa 
autem : Non potest filius a se facere quidquam (Ion. 
v). Et iterum ; Ego a me ipso non sum locut; vi 
qui me misit Pater, ipse mihi dedit mandatum. (si 
dicam, aui quid loquar el scio, quia mandatum qu 
vita cterna. est. Sicat dixit mihi Pater, ila lopw 
(Zoan. xn). — Resp. Quis potest in tantom temer 
tatis progredi, ut audeat a se quidquam vel logi, 
vel cogitare? Imo vero sciendum est, quia onte 
duce itineris indigemus Spiritu sancto, ut ipse s 
ip viam dirigat veritatis et in cogitatione el in reti 
el in actibus. Cscus est enim et in tenebris &eil 
omnis qui est absque sole justitize, qui est Douinoi 
noster Jesus Christus; cujus mandatis vela radi 
quibusdam illuminamur : Mandatum enim, inqui, 
Domini lucidum illuminans oculos (Psal. xvu). (à 
ergo in omnibus negotiis, qui inter nos versant, 
vel verbis, quz:edam quidem per mandatum Diu 
divinis Scripturis distinguuntur, quadam vero rt 


^ Ne alter. Apocalypsis ni, ubi legitur in. edi- C neophytus non sit, sed, ut ait sanctus lsioros à 


tione vulgata, ut nemo. 

b Abbas. Hxc reperiuntur in Regula sancti Isidori 
excusa, cap. 2. 

* Institutione sancte vite duratus. Ita. sanctus 
Fructuosus supra : Vite sancte institutione duratus, 
id est, qui multos annos constanter in sancta obser- 
vantia perseveraverit. Quod etiam habetur Codicis 
lege 46 de Episc. et Clericis, etc. Ubi agitur de ele- 
ctione abbatis: « Sed quem utique et vita optima 
et mores honesti commendant ; x«l 5j «pl 10v &a:xncaty 
cvvtovia, * id est, circa exercitationem, seu vitam mo- 
nachicam constantia, et commune reliquorum mo- 
nachorum complementum, aut maxima pars idoneum 
ad hoc putaverit. » 

d Juventutem seu senectutem tetigerit. Ita in Con- 
cordia Vindocinensi. Ia Regula excusa legitur juven- 
tute sua senectutem tetigerit. Sed hac manant a 
correctore, qui locum non intelligens, dum corri- 


institutione sancte vitx: duratus. s 

* Tam pro etate. Recte : quia adolescenlior n 
ribus esset despectui. In Regula excusa legitur : 49 
tam pro «tate; male. 

! Neque imperare illi cuiquam, etc. jp 
posite : quia quod nunquam quis sustalil p 
quam grave illud sit, ignorat. Pbariseorum 6 7. 

onere onera gravia, et nolle ea minimo diglt / 
fere. Aliud est ferre pondus et zstus religio 
molam versare monasticam; aliud sut vin 
obsequelam facere suisque affectibus lec 
ldem plane docet sanctus Caesarius Aree 
epist. ad Oratoriam. « Prius cauta conside! 

perpensa, ut quod ore promis, factis n 
quod aliis przdicas , operibus prebeas: $c - 
in tuis humeris atque cervicibus prius sentias pe 
gravibus aut levibus oneribus colla soon". 
Stes. » Quod servabat sanctus Erminoldus 17 


gere voluit, corrupit. IIec enim verba nullum sen- D Prufeningensis et martyr, ut habetur in €5 


sum efficiunt. Itaque constanter retinenda lectio 
nostrorum codicum mss. Nec ineptum est aliquem 
institui abbatem in juventute, si juventus proprie 
sumatur : quie juxta eumdem Isidorum lib. i1 Orig., 
cap. 2, ab anno vigesimo octavo, quo desinit ado- 
lescentia, producitur usque ad annum quinquagesi- 
mum : « Tertia, inquit, adolescentia ad giguendum 
adulta, que porrigitur usque ad vigesimum octavum 
annum. Quarta juventus firmissima omnium «:ta- 
tum finiens in quinquagesimo anno. » Vel juxta Cen- 
sorinum libello de Natali die, cap. 14, a trigesimo 
anno usque ad quadragesimum quintum. « Secundo, 


inquit, ad tricesimum annum adolescentes ab ado- . 
lescendo sic nominatos; in tertio gradu, qui erant . 


usque quinque et quadraginta aunos juvenes appel- 
latos, eo guod rempublicam in re militari possent 
juvare. » Et certe intra hoc annorum spatium poterit 


Quispiam muneri abbatiali idoneus inveniri, modo . 


 Subjeclis tamen non tam , SIUE" 
. prodesse, nibil subditis faciendum injunge?» 
. ipse exempli causa non primitus pertulissel-? 


. . . : QA . rvus el p 
lib. 1, cap. 5: « Hic itaque gos se MS du, d : 
q 


€ Compatiendi misericordiam. ln Regul p 


"legitur : compati misericordia; recte. 
. potest : compati ; misericordiam apostoli egt. , 


h Foveat pullos suos. 1ta in regula excus? Mw 


tamen in vulgata versione : Foveat filios suo; 


texiu. Gr:co: 8í)zn» v& éavco0 viva: QUO p 
sonat. Itaque apud sanctum Isidorum legendur 
Foveat parvulos suos. N" 

i6 Si licet, etc. Hxc hábentur apud ge 
silium, interrogatione prima Regularum »* 
et apud Rufinum interpretem, ca 


p. 14. -— 
i Scripturarum. In textu Greco additur, * 


' exey, id est, a Deo inspiratarum ; quod Y 
:hic desideratur, quemadmodum 


apud Rufinss. 





169 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. V. 


TI 


centar; de nis quiaem, quse scripta sunt, nulla pror- A sed qu: zdificant: proximos, agere debemus ; non 


sus licentia permittitur cuiquam vel admittere quod 
prohibitum est, vel omittere quod przceptum est: 
eum ipse Dominus ita przceperit dicens : Et custodit 
eerbum hoc, quod ego tibi mando hodie : non adjicies 
ad illud, neque auferes ab. eo (Exod. xxxiv; Deut. 
xu). Sed et terribilis inest exspectatio judicii, et 
ignis zelus, qui consumpturus est adversarios €t eos 
qui ausi sunt. tale aliquid operari. De his vero quz 
scripta reticuit, regulam nobis posuit Apostolus di- 
cens : Omnia licent, sed non omnia expediunt. Nemo 
quod, suum est querat , sed quod alterius (I Cor. vi, 
x) ^[taque omnimode non qu: nobis licita sunt, 

^ [taque omnimode, etc. lta apud Rufinum. Ali- 


ter in textu. Graeco : "Doce ravcl Yóyo. imévorysac t 
T& O:) UmorácctoÓn: xat' Pvcoky» aUrou, id est, 


nobis placere, sed proxímis ad zedificationem. Scri- 
ptum est enim : Subjecti invicem in timore Christi 
(Eph. v). Sed rursus Dominus ait : Qui vult in vobis 
major esse, fiat omnium novissimus el omnium servus 
(Matth. x). Quod utique qui implere vult, sine dubio 
proprias amputat voluptates secundum imitationem 
ipsius Domini dicentis : Descendi de celo , non ut 
faciam voluntatem meam , sed voluntatem ejus qui 
misit me, Patris (Joan. xvi). Et iterum prscepil 
dicens : Si quis te angariaverit mille passus, vade cum 
illo alia duo (Matth. v). 


Quocirca omni ratione necesse est Deo subjici pro- 
pter mandatum ejus. 





CAPUT V. 
QUALIS DEBET ESSE ABBAS. 





$ I. — Ex Recura saxcTI BENEDICTI. 

* Abbas qui przesse dignus est monasterio , sem- 
per meminere debet quod dicitur, et nomen majoris 
factis implere. Christi enim vices agére in monaste- 
rio creditur quando ipsius vocatur prenomine, di- 
cente Apostolo : Accepistis spiritum adop.ionis filio- 
rum, in quo clamamus, Ábba pater (Rom. viu). Ideo- 
que abbas 5 nihil contra preceptum Domini, quod 
absit, debet aut constituere, vel jubere : sed jussio 


rum erit liber, ut si .inquieto vel inobedienti gregi 
pastoris fuerit omnis diligentia attributa, et morbi- 
dis earum actibus universa fuerit cura exhibita, 
pastor earum in judicio Domini absolutus dicat cum 
Propheta Domino : Justitiam tuam non abscondi in 
corde meo, veritalem Iuam et salutare tuum dixi (Psal. 
xxxix): ipsi autem contemnentes spreverunt me. 
Et tunc demum inobedientibus cur» sux ovibus 
h peenasit eis. prz:valensipsa mors. Ergo cum aliquis 


ejus, vel doeuina * fermentum divinz justitiz in C suscipit nomen abbatis, duplici debet doctrina suis 


discipulorum mentibus conspergatur. Memor sem- 
per abbas quia 4 doctrinze suze et discipulorum obe- 
dienti», utrarumque rerum in tremendo judicio Dei 
facienda erit discussio. Sciatque abbas culp: pa- 
storis incumbere quidquid in ovibus paterfamilias 
* ulilitatis minus potuerit invenire. f Tantum € ite- 


a Abbas, etc. Hujus capitis et prx»cedentis hzc 
mento fit in concilio Trosleiano, cap. 9 : « In ipso 
ingressu sanctx Regulis legitur de eligendo abbate, 
ct qualis esse debeat. » Ex quo patet caput de ordi- 
nando abbate olim primum fuisse Regulz sancti 
Benedicti. 

b Nihil contra preceptum Domini, etc. In Canone 
sancti Tbeodori Anglorum apostoli, de ordinatione 
abbatisse : « Quatenus tua graiia praventa nihil 
contra tuum preceptum faciat, doceat, constituat,' 
vel jubeat. » 

c Fermentum justitie divine. Nou fermentum 
Phariszxorum, quod inflet ad vanitatem, sed fer- 
mentum Christi, quod pusillos discipulorum api- 
10s extollat, et excitet ad grandia operanda atque 
ferenda propter Deuin. 

d Doctrine. Si apta fuerit ad lucrandas animas 
earumque fervorem augendum et conservandum. 
Non sufficit enim pastori multa «t przclara docere, 
sed kene et apposite ad animarum salutem. 

e Utilitatis minus invenerit. Nota. Non tantum de 
zregis detrimento, sed etiam de minori illius profe- 
*1u ah^bas rationem redditurus est, eoque nomine 
»leciendus, non secus ac opilio, cvi juste paterfami- 


ias irascitur non tantum si videat oves suas inter- . 


isse, vel saltem morbidas, sed etiam si macras et 
iles. 

f Tantum iterum liber erit, ut si, etc. Ita apud 
tutliardum, iia in. cod. mss. Vind. S. Faronis, S. 


preesse discipulis; id est, omnia bona et sancta fa- 
ctis amplius, quam verbis ostendat. Ut capacibus 
discipulis mandata Domini verbis proponat ; duris 
vero et simplicioribus factis suis divina praecepta 
demonstret. Omnia vero quz discipulis docuerit 
esse contraria, i in suis factis indicet non agenda : 


Germani utroque, et in editione Coloniensi. At in 
Regula ms. Magistri, apud Trithemium et Smarag- 
dum, Tantumdem iterum erit liber, ut si. In Vict. p., 
tandem. ln. vulgatis deest particula ut; et ante «0 
pastor pingitur punctum, ita ut nullus ex (ota hac 
periodo sensus elici possit. In editione Colinzi ita 
egitur : « Tantummodo apud Deum liber crit, si 
(postquam inquieto et inobedienti gregi pastoralis 
omnis diligentia fuerit attributa, et morbidis carum 
actibus universa cura exhibita) pastor ipse in ju- 


D dicio Domini absolutus dicat, » etc, Clarus est sen- 


eus et plausibilis. Itaque legendum puto hoc modo * 
Tantum iterum liber erit st (ut. inquieto, vel. inobe- 
dienti gregi pastoris (uerit omnis diligentia attributa, 
et morbidis earum actibus universa cura exhibita) 
astor earum in judicio Domini absolutus dicat, eic. 
»t particula ut hoc leco est cum vel postquam, ut 
expe apud classicos auctores. 2L 

6 Iterum. Nempe in judicio, cum antea 1n vita 
liber fuerit evadendo negligentis pastoris supplicium 
temporaneum. 

h Poena sit eis. Est phrasis Hebraica, per quam 
redundal sz:pe pronomen is, ut : cujus participatio 
ejus in idipsum. . 2. 

i In suis factis. In Canone "Theodori archiepi- 
scopi Cantuariensis legitur, in operibus suis. In epi- 
stola monachorum Laubiensium: ad eprscopos He- 
tbardum Cameracensem ei Notkerum Leodiensem, 
in suis actibus (Baldricus, l. 1 Chroa., cap. 105 


TM 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIA 


113 


ne.aliis puedicans ipse reprobus inveniatur (J Cor. 4 nibus charitas, ung probegtar 4 ia. ompibgs acpun- 


11) : ne quando illi dicat Bene peecanti : Quare tu 
enarras justtios mess, et assumis (estamenium 
meun per os (uum: t& vero. ediati disciplinam, et 
projecisté « sermones mesa posi te (Bsol. uix). à Et 
qui in frauis tui oculo festucam vidabas, ig (uo 
trabem non vidisti (Matth. vu). Nom ah eo persona 
in monasterio discesnsiur, non unus plus aljo ame 
tur, nisj quem in bonis actibus, aut obedientia ig- 
venerit meliorem. Non prapenalur iugenuus * ex 
servitio convertenti, nisi alia rationahilis causa exi- 
$tat. Quod si ita ratione dictante abbati visum fue- 
rit, et de cujuslibet ordine ld faciat : sin alias, pro- 
pria teneant 1qca, Quia sive servus, sive liber, om- 
nes in Christo unum sumus, et eub uno Dominp 


(um merita dissiplipa. & Ig docMipa pamgnue sua 
abbas apostolicam debet illam sepoper formam ser- 
vase, in. qua dieit ; f Atgue, pliecra, increpa (II 
Tim. 1v) ; id 045, 5 wmiscena temparibus tempora, 
terroribus blandimgonta ; dirum magistri, ^ pium pa- 
tris ostendas affectu. ? Indisciplinatgs eg inguietos 
debet durius arguere, ebejieptés autem et. mites, 
et patientes, ut in melina pyoficignt absecrare ; ne- 
gligentea et cogtempenies, ut increpet et corripiat, 
i ammonegus. F Neque diesimulet peccata delinques- 
(tium, sed mex, w caaperink oriri, radicitus ea, ut 
praevalet, ampulet, segiqr periculi Heli sacerdotis de 
Silo (I Reg. 1). Et honestiores quidem, atque intel- 
Mgibiliores animos prima vel secunda admnonitiow 


cqualem servitutis militiam bajulamus (1 Cor. xn) : gy verbis corripiat ; umnrobog autem ei duros, ac se- 


quia non est apud Deum personarum acceptio (Rom. 
1): sed solummodo in hac parte apud ipsum dis- 
cernimur, si meliores |ab] aliis in operibus bonis 
et humile3 inveniamur. Ergo zqualis sit ab eo om 


a Sermones meos post te.lta in Psalterio Romano. 

b Ki Di id featris tu$ oculo. Roratius, sat. 8, lib. 
1, Xerg. 24 : 

Stultus ej improbus hic amor est, dignusque notari , 
Cum tua pervídeas oculis mala lippus inunctis, 

Cur ia vilis (au oernis acutum , 

Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius ? ... 

c Ex sepvitjq- canvertenti. Huc referri potest id 
quod scribit sanctus Leander, cap. 12 de Institu- 
tione Virginum : « Quas tibi facit, vel fecerit ancillas 
conditio pares, jam non pro nexu servitulis exulce- 
res, sed pro parilitate professionis honores. Quze 
tecum Cbristo virginitatis stipendiis militat, pari 


tecum liberlate exsultet. Nec sic. vos provocamus C Caesarius epist. ad Oratoriam, « per vi 


ad bumilitatém, ut illas superbia erigamus : quas 
dum t accipia n sorores, gratius ille tibi sint fa- 
mulz, Prgheanique obsequium, non servitute addi- 
cte, sed libera charitate. Quoniam quidem non est 
persoittzum acceptio apud Deum, sed ia distribuendo 
fides. Ubi pariter consulitur domine et ancilla, ibi 
non eligitur domina, "1 reprobatur ancilla. » Nec 
omittam przxclare illud dictum a sancto Ambrosio, 
epist. B& : « Apud Dominum enim servitus et liber- 
tas z:qua lance peaduntur, cum mulla sit major di- 
gnitas quaro servire Deo. » Quod non aint contem- 
neudi sésrvi, plura vide apud Macronium, lib. 1 Sa- 
turnal., cap. 11, et apud Agellium, lib. t, cap. 18. 

d ju omnibus seculum merita disciplina. Disci- 
plina hoe luco est correetio, qua adhibenda est pro- 
ut quisque meruerit. 

* In doctrina, etc. Hic 10cus citatur in cencilio 


Trosleiano, 5, tom. Ill Conc. Galli». 


perbos, vel inobedientes verberum vel corporis ca- 
stigatione in ipso initio peccati coerceat : sciens 
scriptum : ! Stultus verbis non corrigitur (Pror. 
vvi). Bt iterym : » Percute. filium tuum virga, e 


rius Magnus mirifice illustrat parte i1 Curae pasto- 
ralis, cap. 6 : « Gurandum quippe 0st ut rector sub- 
ditis et matrem pietatis, el patrem exhibeat disci- 
Vine. » Et paulo post exponens ill Psalmis : 

irga tua et baculus tuus. « Virga enim percutimur, 
et baeulo susteptamur : si est erge districtie virge, 
que feriat, sit et congolatio baculi, qua s$usteniet. 

iL itaque amor, sed non emolliens ; sit rigor, sed 
non exásperans ; sit pietas, sed non amplius quain 
expediat parcens ; ut, dum &e in arce regiminis ja- 
stitig clementiaque permigcent, i$ qui pras eorés 


subditorum et terrendo deniulceat, et tameg terro- 
ris reverentiam demulcendo constringat. » Sancius 
discipli- 


nam cerrigas, per baculug vero disciplingtam s9- 
stentes. » His addeiliud Senecz, lib. 1deg Clementia : 
« Officium bonorum parentum, qui obrurg:re li? e- 
ros nonnunquam blande, nonhuhquam minaciter 
solent, aliquando etiam admonere verberibus. » à 
se gerebat sanctus Maximus episcopus Reiensis, qui. 
uL 1u ejus Actis habetur : « Metuendus severitaie, 
bénignitate venerandus, auctoritatem humilitas 
mansuetudine superabat. a 

| [ndisciplinatos, etc. Praeclare sanctus. Gregar.. 
lib. 1x, epist. 8: « Boni te dulcem, pravi sesu-— 

i Ammonegius pro admosemsa., lta passi serié- 
tur in hoc Concordie coJice ms, ut in Victonie 
uiroque ei $8. Germ. la. scripserunt veteres, ui -- 
cet Papyrianus apud Cassiodorum lib. de Ortbegr- 
phia : « Ad, prepositiq interdum retinet d liuer.. 
wt, adfert, adíuit ; interdum variat, ut, emamosne. 


f Argwe, obsscra, ete. Est merismua seu distri- j) amminiculum. » Et Beda, lib. de Orthegr.pi.- 


butio, elegans fjgura, eum omnia simul acenmulan- 
tur, ui postea debito ordine distribuantur ; quad 
rite prestat gamettus. Benedictus. cum subjungit : 
« Indisciplinatos et inquieios debet durius arguere, 
obedientés aatem eL mites et patientes, uL ia melius 
proficiant obsecrare : eontemnnentes autem et ne- 
(gentes ut increpet et eerripiat, admenemus, » 

bi etiam notandum est. quam apposite hic sancti 
Pauli locus a sanoto Beaedjeto expositus sit. 

€ Miscens temporibus tempora. Tempora, id est, 
occasiones. Miscet temporibus tempora monasterii 
rector, cum, pradenter arrepta occasione, modo ar- 
guit, modo obsecrat, modo increpat, modo terret, 
modo blanditur. Omnia ergo cum temporis occasione 
facienda. 
. à Pium Patris, etc. Deelarat amplius quomodo 
est miscenda severitas lenitati. Cujus doctrinam 
tanquam sub ejus Regula enutritus sanctus Grego- 


« Ad, euphenig causa in sequeutem mutabitur, : 1 
a(ficio, affluo, allido, ammoneo, anque. ». Vaq- 
ubique banc scripturam retinemus. 

k Neque dissimulet peccata. Deznissi egt animi at 
que angusti pectoris dissimulare peccata delinques- 
Uum, nec illa corrigere : qualis fuit Claudius. imrp«- 
ralor, qui socordi lepitate universum | |4mpera 
labefactavit : qui etsi bonus esset, tamen, ui de e 
canit Ausonius (/n Cesaribus Teiraat. 6) ; 


Non faciendo nocens , sed patiendo feit. 


&ic stolidus abbas, qui sibi barbam velli, ui aiunt, : 
subditis patitur, licet probus, nocens tamen est, mns 
faciendo peccata, sed patiendo. - 

| Stultus verbis non corrigitur. Prov.xvm : Stgáw 
non recipit verba prudentia. Sed sanctus 
videtur potius protulisse sensum quam verba. 

m Percute Rum (wum virga, eto. Prev. xxm 

















TIS 


. CONCORDIA REGULARUM. — CAR. V. 


TH 


liberabis animam ejus a morte (Prov. xxin). * Me- A inum quaerite regnum Dei, et justitiam. ejus, et hec 


minere debet semper abbas quod est, meminere 
quod dicitur; et scire, qpia cul plus committitur, 
plus ab eg exigitur. ^ Sejatgue. quam difficilem et 
arduam rem guscepit, regere animas, gg multorum 
servire moribus : et? alium quidem blandimentis, 
alium vero increpationibus, alipm  suagipnibus. Et 
secundum uniuscujusque qualitatem yel iptelligen- 
tiam se omnibus conformet, ut non solum detri- 
menia gregis sibj commissi non patiatur, yergg in 
augmenta3tjone bpnj gregis gaudeat. Ante omnia ne, 
dissimulans au& pgrvipendens salutem animarum 
sibi commjissaryum, 3 plus gerat sollicitudinem de 
rebus transitoriis e& terrenis, atque caducis ; sed 
semper cogitet quia apimas auscepil regendas, (ig 


quibus ralionem redditurus est. * Et, ng causetur p 


de minore substagia, meminerit scriptnm : Pri- 


Hoc etiam loco protulit potlus sanctus Benedictus 
sensum quam verba. Nam ita habetur hic locus : 
Noli subtrahere q. puerg. disciplinam. $i enim per- 
cusserit eum virga, uon morieiur. Tu uirga percutiea 
eum, ei qnimam qjus ab iujerno liberabis . 

* Memingre pra meniniase, la apud Keropem 
discipulum sancti Otbimari in expositione. AJaman- 
nica vocabulorum Regule sgneti Bengdicti, spud 
Smaragdum et sanctum Dupstanum et in ms. S. Fa- 
ronis. 

b Scieique quam difficilem. Preclare sane. Nam 
ut sapienter ai. $anctus. Gregorius, lib. 1 Cure pa- 
storalis, cag. 1; « Árs est artium fegimen anima- 
rum. » Quarum tanta.est varielas,ut plus dissideand 
inter se moribug, ingeniis, propensionibus, studiis 
et affectibus, quam hominum ora et vultus linea- 
mentis. | 

« Alium quidem blandimentis, ete. Subaudi ver- 
bum rere | 

9 Pius getat sellicitudinem, etc. Ha. in mas. cod. 
Vind., S, Ebrul, e S. Germ. min. Ha apud Sma- 
rágdum. In vulgatis : Non. plus gerat, eto. &ed hanc 
megalionem. spperílyam esse arbilror, quia antea 
scriptum est, Ne dissimplans.: Nimia autem rerum 
temporaliufn iw praelatis cura quantum mali pariat 
sic docet sanctus üregoriua Magnus parte n Cura 
pastoralis, cap. 2 ; « Sicque fij ut dum, urgeri so 
mundasis Qumuliibus gaudent (rectores) iuterna, 
quee alios dpcerg debuerant, igoorent. Unde sub- 
Jectorum quoque procul dubio vita torpescit; quia, 
cum preficere spiritpaliter sibi appetit, in exemplo 
ejus qui prajatus est, quasi in. obstaculo itineris, 
offendit; Languente enim capite incassum membra 
vigent ; et in exploratione hestium frustra exercitus 
sequitur, si ab ipso duce itineris erratur. Nulla sub- 


 - ditorum aentes exhortatio sublevit, eorumque cul- 


pas increpatio nulla castigat. » Sed quomodo circa 
hec se gerere debeat prziatus, optime docet epistola 
monachorum Laubiénsium ad. episcopos ftothardum 
Cameracensem et Noikeruiu Leouiensem, cujus lo- 
cum subjiciam, quia miritice sancti Benedicti doctri- 
nam iliustrat. « Nobiscum provideatis abbatem qui 
hoc sit quod dicatur, id est, ut et corporibus paterno 
affectu necessariam curam impendat, et animarum 
salutem pastoris vigilantia nen. negligat : sicque in- 
Leriorum cusam in exteriorum occupatione nop. mi- 
nuens, e$ extepiorum providentiam in iuteriorum 
sollicitudine non relinquens : ne aut exteripribug 
deditus ah intimis eqrruat, aut. solum | interioribus 
occupatus qya foris debet, proximis non impendat. » 
uod facile priestabit, sj hoc sancti Gregorii consi- 
ium Cap. citato segjualur : « Swcularia itaque ne- 
g otia aliquando ex compassione toleranda sunt, nun- 
«juam vero ex amore requirenda : ne, cum mentem 


C satio, prztextus, 


D 


omnia adjicientur vobis (Matth. vi). Et iterum : f Ni- 
hil deesi timentibus eum. (Psal. xxxi). 5 Sciatque 
quia qui suscepit animas regenda$, proeparet se ad 
rationem reddendam : h e$ quantum sub cura sua fra- 
trum se habere scierit numerum, agnoscat pro 
certo, quia in die judieli ipsarum omnium anirha- 
rum est redditurus Domino rationem, sine duübío 
addita et sux anim:e : et ita timens semper füta- 
ram discossionem pastoris de creditis ovibus, cum 
de alienis i ratipcimiis cavet, redditur de guis sol- 
licitus; e$ cum de mopitigpihna uia egagudatio- 
" aliis spbministrat, ipso afficitur a. vitiis emen- 
atus. | 
$ 1l.— Ex Regura sanct Macanu (cep. i), 

i Debetia, qui przestis, Paires, taleg xoa exbis 

bere k up sit Apostolus : Estote forme esqdantióus 


diligentis aggravant, hanc suo victam pondere ad 
ima de ceelestibus immergant. » Recte, quia id quod 
ex amore suscipitur, agre relinquitur. i autbur ex 
smore sseeularia amplectitur, qui seu per agoqs seu 
per plateaa civitatum volitare delectatur. . - 

* Ei, ne causetur de tninori forte substanjia. Cau- 
sari hoc loco est excusationem et defensionem af- 
ferre. Ulpianus, ff. |. 2, $ si non proptes, si quis cau- 
tionibus, etc. « Bieque iteram permittendum est ei, si 
quid sii, quod ei impntetur causari tempéstatem, 
vel vim Suminia. 'Rertuliianas, lib. de Fuga in per- 
Vecutione : « Ne, ut nune facis, de oargjs quidem 
inl rmiitate causeris, de spiritus autem firmitate dis- 
simules. » Ruünus, lib. n de Vitis Patram : « kt 
cum causarejur non inveniri naviginm. » Hino caü- 
! defensio , excusatio. Tertullianus, 
lib. de Corona militis : « C:eterum subvertit omnons 
substantiam sacramenti causatio hujasmodi. » Idem, 
lib. de Exhortatione ad. eastitatem. « Sejo quibus 
causationibus celoremus insatisbilem carnis ctrpidi- 
tatem. » Hiec autem verba : Et, ne causeiur. de mi. 
neri forte substantia, incipiunt periodum, eijungenda 
cum sequentibus : Meminerit scriptuxi, etg. 

! Nihil deest timentibus eum..1ta in Psaltesio Ro- 
mano. 

8 Sciatqua quia qui suscepit animaa rogondas, pra. 
aret. ae, im tn Regula ms. Magistri, im I$. od. 
ind., in vetusta editione Parisiensi, ubi tamen has 

betur, s&scepérit, in cod. mss. S. Faronis, uttoque 
S. Germ. ; recte. In Parisiensi recemiiore editione i 
Sciatque, quia suscepit. animas regendas, es pecparai 
se. Ferenda utique lectio. Apud sanctum Bygnstanum 
et Smaragduin ; Sciaique qui suscipit amimas regen- 
des, prepare se. Videtur deesse particula, quiu. 
Lege ergo, ut in nostra Concordia, Sciaique quia qui 
suscepit animas regendas , praparet ge. dingue elli- 
psis, qua interdum utitur sanctus Benedictus, ut 
supra, et alibi infra, et subaudi, mecesse est. Quasi 
dicat, Necesse est wi preparet $e 

bh: Et quunium aub cura sua, etc. In Canone Theo- 
dori Anglorum episcopi, de ordinatione abuatissz : 
« Et quantas sub cura sua 3nimas habuerit, ipsag 
sine dubio ante sedem majestatis sux sip laluya. » 

i. fiatiociniis. Ratiocinium est ratio qua redditur. 
Co. L. Actuarii, De erogatione militaris annone. 
Cujus ratijocinia pertractaut. Et lib. yi Codicis exstat 
titulus 15, de Ratiociniis operum publicqrum. 

j Debetis. Hoc caput exstat in cod. img. Florig- 
censis coenobii, in Regula qux appellatur Serapionis, 
Macarii, Papbnutii , alterius Macarii, etc. , et. edita 
est Ronje cum operibus Cassiani. — 

- * Ut Apostolus ait : Estote. Locus gitajus nop presi 
est in Àpostolo, sed text 3ucloris qooggqadetur. 


11$ 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


T16 


(I Thess. 1). Hoc est, * pro qualitate quz mystice A titiam episcopi deferatur : quod si ab episcopo cer- 


pietatis et veritatis fluut, animas ad coelestia de 
terrenis erigere, dicente Apostolo * Árgue , increpa, 
obsecra cum omni patientia et doctrina (11 Tim. 1v). Et 
alio loco inquit : Quid vultis, in virga veniam ad vos, 
an in Spiritu mansueludinis ? (I Cor. 1v.) Decernen- 
dum est ab ille qui przest qualiter circa singulos 
debeat pietatis officium monstrare, :equitatem 5 te- 
nere [debet] non immemor Domini dicentis : In qua 
mensura mensi (ueritis, remetietur vobis (Matth. vii). 
8 III. — Ex nEcuLA ParRuM (cap. 11). 

e, Àbbati vero nulli liceat 4 sibi quidquam pro- 
prie vindieare, cum omnia, Deo propitio, in illius 
maneant potestate. * Si quis vero, quod in regula 
f junioribus prohibetur, sibi aliquid 5 ex successione 
. parentum, seu quolibet modo, vel donate retinere 
presumpserit, et non omnia in commune posuerit, 
a fratribus arguatur; si in vitio perstiteril, ad no- 


& Pro qualitate que mystice, ete. Pronomen que 
transpositum , et. subaudiendum demonstrativum, 
eorum, et ita locus construeudus, ut sensus elici pos- 
sit. Pro qualitate mystice vietatis et veritatis eorum , 
que fiunt, elc. 

b Tenere debet. «à aebet redundat. 

e Abba.i vero nulli liceat, etc. Hoc capitulum re- 

ritur in tertia Regula cod. Flor. supra citati, cujus 
jnitium esL: Cum in nomine Domini una cum fratribus. 

4 Sibi quidquam proprie vindicare. Hic notandum 
est abbates el prxlatos monasteriorum non esse 
dominos bonorum quie sunt in monasteriis, sed ad- 
ministratores duntaxat, ut habetur cap. fFraternit. 


reptus, nec sic emendaverit, deponatur. 
8$ 1V. — Jtem ejusdem (cap. 44). 


h [llud quoque statuimus ut abbates omni tem- 
pore cum fratribus reficiant : quia eo tempore quo 
fratres ! aut pro negligentia arguere, ) aut spiritali 
debent sermone imbuere, absque certa necessitate 
se removere non debent. 

$ V. Ex LiBRO ÜnsiEsII AD MONACHOS. 

k Quapropter, o duces et praepositi monasterio- 
rum ac domorum, quibus crediti sunt homines, et 
! apud quos inveniuntur K, sive I, sive E, sive À (ut 
in commune dicam), quibus crediti sunt homines 
singuli cum turmis suis exspectantes Salvatoris a2- 
ventum ; ut in conspectu illius ornatum armis exer- 
citum pr:paretis; * ne refrigeretis eos in carnali 
bus, et spiritalia non tribuatis alimenta : aut rur- 
sum doceatis spiritalia, et in carnalibus affligaiis. 


classi nomen imponcretur :, morosiorum classi £, 
vel t, etc. Fuit hzc olim consuetudo, ut quibusdam 
hominibus nomen alicujus ex quatuor et viginti lit- 
teris imponeretur ob diversa eorum studia et mores, 
atque etiam corporis deformitates. Nam Valerius 
Crassus tribunus militum sub Tiberio Baca est ap- 
pellatus, eo quod herba, quam Latini betam vo- 
cant, libenter vesceretur. Orpyllis Cyzicenum scor- 
tum T«ppu« appellabatur. Antenor, qui Cretensium 
historiam scripsit, A£)ca cognominatus est, quod 
bonus esset, nam Cretenses bonum $:i:zc» dicunt. 
Apollonius, temporibus regis Philopa'oris astrono- 
mia clarus, 'Ej«ov appellatus est a figura E, quim 


De donat., etc., ac proinde debere illa tantum in eos C luna in suo.cursu describit, in quo ille multum sta- 


usus diswibuere, ad quos ordinata sunt et destinata, 
ut recte docet Navarrus in cap. Nuliam, 18, qu. 3, 
n. 6. Quod si ea iu usus profanos ac inutiles, ac 
contra Regulam atque insUluta su: religionis pro- 
fundaut, peccant. mortaliter, et sunt proprietarii, ut 
docet Rodericus tom. Ill, de Regul., qu. 29, art. 10. 

e Si quis. Abbas videlicet. 

f Junioribus. ld est, iuferioribus, subditis. 

€ fox successione parentum. Quod olim poterant 
monachi parentum h:ereditatem adire, infra dicetur. 

h iud. quoque. Hxc invenire est in. eadem Re- 
gula ms. cod. Flor. 

i1 Aut pro negligentia arguendi sunt. Si nimirum 
tardius ad mensam accedant, aut ibi quidpiam 
quod minus deceat monachum faciant. 

) Aut spiritali debent sermone imbuere. Cum nimi- 
rum prior de lectura aliquid dicit quod sit ad zedi- 
ficationem, ut infra babetur in Regula sancti Bene- 
dicti. 
siesii. 

1 Apud quos inveniuntur, K sive I, etc. In libro 
Orsiesii edito bxc corrupta sunt. In codice Vindo- 
cinensi ita leguntur : Et apud quos. inveniuntur cha- 
rias sive justitia, sive quitas, sive amor. Sed hzc 
lectio manat a quodam correctore, qui divinare vo- 
luit quid sibi vellent hujusmodi litterxzz: quarum sen- 
sus pendet ex Vita sancti Pachomii, cujus sanctus 
Orsiesius fuit discipulus, apud Palladium cap. de 
Tabennesiotis; Sozomenum lib. m Hist. Eccl., cap. 
45, et Nicephorum Callistum, lib. 1x Hist. Eccl., cap. 
14, qui dicunt monachos sancti Pachomii olim in 
quatuor et viginti classes seu. domos fuisse divisos, 
eL singulis earum nomeu unius ex quatuor et viginti 
litteris Grzcis fuisse impositum nempe alpha, beta, 
eic., convenienter moribus monachorum, qui per 
ejusmodi classes essent divisi; ita ut simpliciorum 


k Quapropter, o duces. Hzec habentur ip editis Or- p 


dii contulerat. Satyrus, Aristarchi familiaris, Z3-w 
est nuncupatus ab investigandi rerum causas st3- 
dio : nam £xrà est investigo. ZEsopus ab i;?mone 
hero 67zr« est appellatus : nam 6zce; Graecis servi 
dicuntur. Pythagoras, qui numeros omnes descri- 
psit a tertia littera logua est appellatus. Cypseli, 
Corinthiorum tyranni mater, quod pedibus vilgà 
esset el clauda, A«u63z a Pythio Apolline appella a 
est. Hxc habet Ptoiemzeus Heplizstion lib. v uovz 
Hist., in Bibliotheca Photii, n. 190. Idem de matre 
Cypseli referunt tielladius in. Chrestomathia, apad 
Photium, n. 279, et Herodotus lib. v, apad quos &- 
men male legitur )a68«, pro Jáufóa. Plolemaeus Be- 
phzstion et Helladius nescio quid de Meyse nugac- 
tur, cum aiunt illum appellatum fuisse "AXae, a ne 
mine &Ago;, id est, viuligo, quod corpus viiiligie 
distinctum haberet. Fabula nata videtur ex eo qeod 
Moyses manum a Deo in sinum mittere jussus eur 
inde lepra maculatam retulerit. Eratosthenes Ext» 
dictus est, quod summis proximus in omni disce - 
narum genere secundas teneret, ut scribit Hesychics 
Illustris libello de Philosophis : Nec Christus Ix- 
minus hujusmodi a litteris appellationem repudiavit. 
Nam Apocalyps. 1 se ipse nominat "Alge et "ue. 
Est enim ipse prima rerum creatarum causa, c! 
finis ultimus ad quem ips» referuntur. Sed de Li: 
satis. Cum igitur sanctus Orsiesius scribit. Apcd 
quos inveniuntur K, sive I, eic., id est, vos prepo- 
siti domorum seu classium monasterii , in qui. ss 
sunt discipuli seu monachi, quorum ingenia, et mo- 
res sub hujusmodi elementorum figuris designan- 
tur, etc. 


m Ne re[rigeretis eos, etc. Sensus istorum est. 'v 
ita suppeditetis temporalia discipulis vesiris, ut «p- 
ritualia sui.trabatis ; nec ita spiritalia submiaistreus. 
ut temporalia subducatis : sed utraque pro necess- 
tate conferte. 


1i 


CONCORDIA REGÜLARUM. — CAP. Y. 


T8 


in escis videlicet et vestitu : sed et spiritales et car- A consentias, et alterum premas, et alterum subleves, 


nales cibos pariter tribuite; et nullam detis eis oc- 
casionem negligentiz. Aut quz est ista justitia, ut 
fratres affligamus labore, et ipsi vacemus otio? aut 
jmponamus eis jugum quod ipsi ferre non possu- 
mus? Legimus enim in Evangelio : In qua mensura 
mensi fueritis, remetietur vobis (Matth. vi). Unde et 
laborem et refrigerium cum ipsis habeamus commu- 
nia : nec discipulos servos putemus, et illorum tri- 
bulatio sit nostra ketitia : ne .evangelicus nos cum 
Phariseis sermo corripiat: V« vobis legis peritis, 
qui ligatis. onera importabilia , et imponitis ea super 
humeros hominum, et ipsi ne digito quidem audetia 
attingere (Luc. x1). Sicut aliqui attendentes semet- 
ps05, ut viventes juxta mandatum Dei sibi loquan- 
ur et dicant : Quid mihi est cum aliis? ego vero ut 
serviam Deo et ejus mandata implere possim, non 
ad me. pertinet quid alii faciant? Hos Ezechiel cor- 
ripit dicens (C. xxxiv) : * O pastores Israel, nunquid. 
pascunt semetipsos pastores ? nonne oves pascunt ? ecce 
lac comedebatis, et. lanis operiebamini. (Quod pingue 
est immolastis et quod infirmum non confortastis ; et 
quod confractum est, non ligastis, b quod errabat, non 
reduxistis; quod perierat, non requisistis, ^ quod forte 
erat, fecistis labore deficere, et dispersistis oves meas. 
Propterea ipse Dominus ad judicium veniet cum se- 
nioribus et principibus suis, complebitur illud in no- 
bis. Exactores vestri depre dantur vos, et qui repe- 
tunt, errare vos faciunt. Qui magis audire debemus : 
Beata terra, cujus rex 4 filius ingenui , et principes 
tui in tempore comedunt in. fortitudine, et non. con- 
fundentur. (Eccl. x). Ideo, o homo, usque ad unam 
animam, quae tibi credita est, monere non cesses, 
et docere qux sancta sunt, et teipsum bonorum ope- 
rum praebere exemplum : et cavere quam maxime 
ne alterum oderis; sed cunctis exhibeas :xqualita- 
tem : ne forte, quem tu diligis, Deus oderit; et quem 
tu odisti, Deus diligat. Nulli erranti pro amicitia 


* O Pastores Israel. In versione communi : Ve 
pastoribus Israel , qui pascebant semetipsos. Nonne 
greges a pastoribus vascuntur? Sed idem est sen- 
sus. 

b (Quod errabat. 1ta in textu Graco : «à m)avópe- 
vov. In versione Vulgata, quod abjectum est. 

* Quod [orte erat fecistis labore deficere. Juxta 
textum Graecum : xal «à ia xvpóv xateipyásaa0s | nó- 
«e; id est, et forte afflixistis labore. ln versione 

ulgata : Sed cum austeritate imperabatis eis, et cum 
potentia. 

4 Filius ingenui. Ut in textu Graco : vióc Dev0d- 
sov. In versione Vulgata, nobilis. 

e Sedeas in locis humilioribus. Respicit ad articu- 
uni 128 Regul» sancti Pachomii : « Prepositus non 


mebrietur : nec sedeat in humilioribus locis juxta — tione 


et pereat labor tuus : * non sedeas in locis humilio- 
ribus, in quibus f Pater noster przcipit penitus non 
sedendum. Caveant prepositi domorum, ne forsitan 
quilibet unus e fratribus injuriam preposito fecerit 
et iratus ille discernat et dicat : Quid causx habeo 
ad hominem contemptorem ? faciat quod vult, ad 
me non pertinet. O homo, quid hzc loqueris? intel- 
lige quo furore supereris, et quod odium occupa- 
verit cor tuum, ut magis tuo vitio quam tuo peccato 
frater pereat, cui debes ignoscere, et eum suscipere 
ponitentem, ut possis illud Evangelii dicere : Di- 
mitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus de- 
bitoribus nostris. Si ergo vis ut Deus tua peccata 
dimittat, et tu dimitte fratri tuo quidquid illud est 
p quod in te peccavit. 
$ VI. — Item ipsius. 

Ex quibus omnibus discimus quod oporteat nos 
gtare ante tribunal Christi, et de singulis non solum 
operibus, sed et cogitationibus judicari : et post ra- 
tionem vitz; nostre etiam pro aliis qui nobis crediti 
sunt reddituros esse similiter rationem. Et hoc non 
solum 5 de prepositis domorum audiendum est, sed 
et à de principibus monasteriorum , et de singulis 
fratribus qui reputantur in plebem, quod omnes 
invicem debent onera sua portare, ut adimpleant le- 
gem Christi (Gal. v1) 


$ VII. — Item ejusdem. 


Yos ergo monasteriorum principes, estote solliciti 

C et adhibete omnem curam pro fratribus cum justitia 
et timore Dei. Ne abutamini potestate in superbia, 
sed! exemplum presbete vos cibctis, et subdito gregi, 
sicut et Dominus noster in omnibus se exemplum 
prebuit. Qui posuit quasi oves familias, ut miserea- 
mini gregi vobis credito, et memineritis apostolicae 
sententie, in quaait: |. Nihil subtraxi, ut non an- 
nuntiarem vobis X voluntatem Dei. Et iterum : Non 


sancti Pachomii, cui addictus erat sanctus Orsiesius. 
Art. 8: « Vel monasterii principe disputante. » Di- 
cuntur et Patres monasteriorum in eadem Regula, 
art. 18 : « Nuntiabit Patri monasterii.» Art. 25 : « Nisi 
Pater monasterii przceperit. » 

i Exemplum vos prebete. Nihil est tam efficax ad 
subditorum salutem promovendam, quam przlato- 
rum exemplum : c& oóstypat. uodÀoy ivepytattpe sai, 
id est, exempla sunt (dictis) efficaciora, inquit sanctus 
Dorotheus, doct. 17. Quod bene monebat Chzre- 
mon apud Cassianum Coll. 41, cap. 4 : « Nunquam 
erit efficax instruentis auctoritas, nisi eam effectu 
operis &ui cordi affixerit audientis. » Et Cassiodorus 
ib. 1 Variarum, epist. 4: « Facilis recti persuasor 
est innocuus judex, sub cujus pridicabili conversa- 

pudet mores probabiles non habere. » Et lib. 


D 


asa monasterii.» lntelligit cellarium, a quo pra- vi, epist. 2: « Prima zquitas est, a se preesules in- 


Ositos arcet. 


f Pater noster. Intelligit sanctum Pachomium, cu- 


sS discipulus fuit sanctus Orsiesius. 


£ De pr«apositis domorum. Propositi domorum sunt 
qui praesunt cdibus, seu classibus, in quas divi- 
un erat monasterium sancti Pachomii, ut supra 


ctum est. 


b De principibus monasteriorum. Principes mona- 


choare. » Praelatus docens et non faciens est cymba- 
lum tinniens, etcrotalus crepitans. His accedat, 
quod pr«esul non audet in aliis corrigere id in quo se 
novit delinquere : « Suos actus nullus damnat in al- 
tero, » ait Cassiodorus epist. citata. 

j Nihil subtrazi. In versione Vulgata, ut in texto 
Greco : Nihil subtraxerim vobis utilium. 


k Voluntatem. in textu Graco : Bos), id est, 


Priorum sunt abbates; ita appellantur in Regula — consilium, ut est ip versione Vulgata. 


PATROL, CIII, 


a—— 


v 


25 


i 22 


T$ 


. S. BENEDICTI ÁBÉATÍS ANIANENSIS 


TN 


e »" , * . t7 '* » ü 6 : "u LEE Jj. 2. —*. 
cessavi * deprecanio uwlnüfuemque vestrum, et do- À mis; et impleatur injvobis Scriptura dicens: Quiaw 


cendo vos publice (Act. x). Vidéte quantá viscera mi- 
sericordie fuerint in homine Dei, qui ron solum 
sollicitus est pro omnibus ecelesiis, sed languet cum 
Janguentbus, et omnium sustinet passiones. Cavea- 
inus ne per nostram negligentiam aliquis scandalize- 
tur et corruat, et obliviscamur verborum Domini 
Salvatoris qui in Evangelio loquitur : Pater, quos 
dedisti mihi, non perdidi ex eis aliquem (Joan. xvi). 
Nullam animam contemnamus, 5 ne quisquam per 
nostram duritiam pereat. Si enim aliquis propter 


nos mortuus fuerit, anima nostra pro illius anima - 


tenebitur in reatu. Quod quidem et * Pater noster 
indesinenter nobi$ solebat inculcare, et monebat, ne 
impleretur in nobis illud eloquium : Singuli oppri- 
munt prozimum suum. Et iterum : Si invicem mor- 
detis et. devoratis, videte ne invicem. consumamini 
(Gal. v). Ex quo apparet, quod, qni alterius, servat 
animam, custos anim: su sit. Sed et vos, 4 qui 
secundi estis monasteriis, primos vos exhibete viy- 
tutibus, ne quis vilio vestro pereat : ne incurratis in 
illud opprobrium, in quo incurrit ille qui comedit et 
bibit cum ebriis, ét non dedit in tempore suo conser- 
vis cibaria (Matth. xxiv). 
$ VIT. — Item ejusdem. —. ! 

Et vos, Patres, nolite provocare ad iracundiam 
filios vestros; sed enutrite eos jn disciplina et ad- 
monitione : etscitote, quod cui plus datum est, plus 
quzritur ab eo; et cüi plug creditum est, amplius 
exigitur (Ephes. v1; Coloss, n). Nec tantum ea con- 
Siderelis quze vobis prosint; sedet illa quz proxi- 

a Deprecándo. In textu. Greco : tà Daxpüey 
vovüerám, id.est, cum lücrymid monens, ut in ver- 
sione communi. ae fli. 

b Ne quis per nostram duritiam peret. Quam pér- 
niciosa sit nimía rectorum s:»vitia ex subjecto.pate- 
bit exemplo. Quouduni prope Salizburgum in mo- 
nasterio sagte Ergenirudis quedam erat abbatissa 
nomine Wiradis, severa nimig. ja sanctimoniales. 
Huic erat frater sanctissimus nomine Mazalinus, ab- 
bas monasterii sancti Petri, non . procul ab eadem 
urbe. Accidit igitur ut. quzedam sànctimonialis mo- 
nasterii sanctse Erentrüdis concepto fetu alvum ,du- 
ceret. .Imminente parta misera illa hinc ignomi- 
niam, hinc verberum atrocitatem metuens in sacel- 
Jum sancti Viti se contulit, oravitque ut tantis mi- 
seris levaretuf. Post orationem obdormivit, sed 
expergefacta nihil consolationis retulit. Desperata 


fetum diabolo in sternam damnationem  transcri- ]) 


psit. Tum vir Dei Mazalinus in cella orans vidit daé- 
mones lztos admedum coram se transeuntes. Quid 
rerum esset, eos interrogavit. Illi gránde negotium 
esse responderunt. Precepit vir Dei, ut eo Beració 
adse quamprimum redirent. Euntes illi puerum na- 
tum repererunt, et subito rgptàm ad sanctum Maza- 
linum tulerunt, ei rer& deslam narrantes. Eos per 
Deum sanctus abbas adjuravit, ut puerum sibi tra- 
derent. Qui parere coacti, infante Jn cellam viri Dei 
projecto, abierunt. Surgens sanctus Mazalinus cum 
puero ante auroram ad sororem abbatissam venit, 
puerum dedit; et re gesta ex ordine narrata eam ob 
Szeviliam severius adhibuit, puerumque baptizari 
jussit. 

€ Paler noster. Sanetus Pachomius. ' 

d (ui secundi estis monasteriis. Id est, prepositi 
monasteriorum, secundi post abbates. Quia in hoc 
libro Orsiesii mentio fit superiorum diversi generis, 


sequimini inusquisque utilitatem domus eu (Agj. i. 
8 IX. — Item ejusdem. 

Swpius dicam, eteadem repetam. * Cavete, w 
álios diligatis, et alios oderitis ; ne hunc susteutets, 
et illum neglegatis : et cassus inveniatur labor ve 
ster, ef omnis sudor pereat ; et quando exieritis à 
corpore, et de mundi hujus turbine liberati porta 
vos putaveritis quietis intrare, tunc invenialis inv. 
stiti:: naufragia ; et in qua mensura mensi estis re- 
metiatur vobis ab eo qui personas in judicio non t 
cipit. Si quid mortale aut aliquid turpitudinis à 
negligentiam przpositorum in domibus commissa 
fuerit, 1 post illorum propria supplicia, preposits 
quoque reus tenebitur et criminis. Quod semperme 


B bis sancte memori: € Pater noster solebat ingerev. 


| $ X. — Item ejusdem. 

Vos igitur qui estís ^ pripcipes monasteriorum, 
quos aliqua re videritis indigere, et esse in ansia 
constitutos, nolite eos negligere, scienles quod re 
dituri estis ràtionem pro omni grege, soper qua 
vos Spiritus sanctus constituit inspicere et i pasar 
Ecclesiam Dei, quam acquisivit i proprio suus 
[Act. xx). Propterea nos qui fortiores gumus, itie- 
váus infirmitates invalidorum k portare, et uma 
bismetipsis placere, sed proximo in ! bonum ad zük- 
cationem (Ilom. xv). Nam Christus non sibi placuit, 
sed sicut scriptum est ; Opprobria exprobravtium 

ceciderunt super me (Psal. Lxvni). 
$ XL— Éx ErisroLa sawcri Cual. — 
* Cum vero annuntiandum verbum Dei te (ni 


notendum est plura monasteria à sancto Pachonio, 
cujus fuit, Orsiesjus discipulus, aedificata fuisse, qu? 
in multas classes seu damos distincta erant, ei de- 
mus ih cellas. Itaque in singulis monasteriis bi eratl 
superiores : primo princeps monasterii, qui e abuas; 
post eum prepositus, qui apipella&ur ,secunóos S 
nasterii; dejnde erant singularum domorum, t 
classium prepositi, ét post eos secundi singüanum 
domorum, ut videre est. in eodem Orsiesli lin: 
Segundua in monasterjo, id est Praepositüs appel 
a Zacharia papa in Dialogis $evcéoaproc, 2, 95^ 
id est, secundus. — . . 

* Cavete ne alios diligatis, etc. Idem sanctus ir 
siesins.supra, s Ne allerum ames, et alterum oderi, 
sed cunctis exhibeas rig venit » 

f Post illorum. Qui Deccaverunt videlicet. 

€ Pajer noster.. Sanctus Pachorius. 

h Principes monasteriorum. 1d est abbates, ut 
pra notatum esi. on 
. 1 Pascere. lta in textu Graeco : srouaívto. ]n vt 
sione communi : regere. . | 

j Proprio sanguine. Ut ip textu Greco: Be 
eiuacoc. In versione communi : Sanguine suc. 

k Portare, Ut in textu Graeco : facc&tu». In Y* 
sione communi, sustinere. 

! Injbonum. la.exeüso QOrsiesii libro ; [n km; 


male. ln textu Greco: sig &yofov, ut jn versio 
communi. |. 5. : - . ; 
» Cum vero. Hoc fragmentum est epistole sant 


Csarii episcop Arelatensis ad Oratoriam abili 
sam, quod etiam habetur in Consilii Aquisgraneti^ 
lib. 11 de institutione sánctimonialium, cap. 7, li 
fusius, quamvis multa hic habeantur, qu nont 
stant in citato condilii libro. Auctor autem posl 
pro more suo femininum genus in um Du 
tavit. 





Tel 


CONCORDIK RECULXRUM. — CAPUT v. 


782 


bus affectaveris, seu pro utilitate animarum, tenore- À sibíliás exstat, equo móderámine disponas, parique 


que regule constituendo necessitas Iheubuerit « al- 
tercandi, prius cauta consideratione perpensa , ot 
quod ore promis, factis impleas, ut quod aliis prz- 
dicas, operibus prsebeas :'scilícet ut. in tuis humeris 
atque cervicibus prius sentias, ütrum gravibus aul 
levibus oneribus colla fratrum onustes ; verbi gratia, 
si jejunium super duotidianum , vel abstinentiam 
bextra consuetudinem, nec non, ut assolet, plus solito 
in synaxi psalmos plàcuerit decantaré, Primus in 
ecclesia inveniaftis, ét postremus exeas ; primus sus- 
eipias laborem, posterior $olvás; et in quotidiano 
corporis alimento atque communi cibo par sis his 
cum quibus pari in inensa uteris * consensu ; lisdem 


tnoderatlone díspenses, ac parem 6f charitalem im- 
pertia$: et non quibuslibet per prívatumi amorem 
$ed cunéts secundum meríta singulurum, qux» sunl 
necessaria, làrgiaris. Non ui tibi vultu Intuituque 
placuerit, ^ non quem tibi ad oculum cognoveris, vel 
a cujus blandiori fueris obsequio delinitus, sed duem 
amor Christi, et religiosior commendaverit vilà, 
i proponas. 

$ XII. — Éx HrcuL sacri Ieroont (cap.2). 

| Abbas citra languoris necessitateni cibos in 
conspectu pariter cum fratribus sumat : neque cul- 
tius quam ea qu: in commune consistunt, peseparari 
sibi quidpiam expetat. Sicque fiai ut, dum presens 


denique ef tu quibus fratres ferculorutY saporibus . est, omnia diligenter administrentuf ; et dum com- 


delectare ; et qualia vobis cibaria potioriesque com- 
munes exhibeant discoferi vel pincernz. Primatum- 
que tuum, quem prior ad mensam tenes, priinus ad 
virtutem parcimoni:e vindices, ut abstinentiam, quant 
lingua. predieat, proxim: fauces vel vicinus sentiat 
stomachus. Ne forte subditi audientes tacitis cogi- 
tationibus dicànt. 4 O quam pulchre nobis abstinen- 
tiam prszedicat plenus venter , et e contentos nos ju- 
bet esse vilissimis cibis ac poculis, accuratis cibis 
poculisque refertum guttur et eructans. Tlla enim 
de abstinentia przedicatio acceptabilis est, quam lu- 
rida jejuniis ora decantant. Et in his omnibus hoc 
noveris convenire, ut angusti callis itinera, per quz 
socios ammones f gradi, prior ipse gradiaris. Om- 


nia qu: agendà sünl ante factis impleas, ut post- . 


erumpas in voce propter illud Dominicum : Quicun- 
que, inquit, scandalizaverit unum de pusillis istis, 
qui in me credunt, et reliqua (Matth. xvni). Inter cze- 
tera cum magna tibi cautela custodiendum est, ut 
omnes in monasterio, quorum gubernacula tuis zequa- 
liter imposuisti cervicibüs, diligas : ne unum plus 
minusve àmes ; 5 sed cuncta quz sunt, in quo pos- 

2 Áltercandi. Áltercari hoc loco non est gOoverxsts, 
id est, contendere, sed disserere, ratiocinari. Glos- 
sx veteres * Áltercatur, Guéyecvou, 1d est, disserit, 
ratiocinatar. 

b Eztraconsuetudinem. Ita in cod. Vind., sed vi- 
detur deesse verbum, precipere, aut quid simile ut 


sensus ita procedat : Prius sentias utrum gravi 
aut. levibus oneribus colla [fratrum onustes ; verbi gra- 


dia, si jejunium super quotidianum, vel abstinenliam ]) 


extra consuetudinem pracipere: nec non, ut assolet, 
plus solito in synazi psalmos placuerit decantare. Pri- 
3nus in ecclesia inveniaris. , 

€ Consensu. Lege, consessu, ut in capite concilii 
«ritato. EE E 
4d OQ quam pulchre nobis abstinentiam predicat. 
JlAecte : nam, ut ait Juvenalis sat. 4 : 
Probitas laudator, et alget. 


lW-* acile est saturo ventre sobrietatem laudare: « Ple- 
rm us venter facile de jejuniis disputat, » inquit sanctus 
EF Blieronymus, epist. ad Paulinum. - 

e Et conlentos non jübel esse. His satis quadrat 
ac »cus Juvenalis, sat. 5: 

Aspice quam longo distendat pectore lancem 

Quz fertur domino squilla, et quibus undique szpta 
Asparagis : qua despiciat convivia cauda , - 

Dum venit ezcejais maulbas sublata ministri. 


munia sunt, salubriter et cum charitate sumantur, 
qualia quippe erunt mensarum omnium fercula 
k similfimisque alimentis cuncti reficiendi sunt fra- 

tres. mE 
$ XIII. Ex Recura sancTI FRuTUOSI EPISCOPI (cap. 20), 
Abbas vel prepositus divinis semper officiis et 
vigiliis intersint- et prius ipsi agant, quod alios do- 
cent. .L. EN . 
$8 XIV. — Ex Rrcura Fennsori (cap. $1). 


cac J 


ut et blandimerito votet et tertüre castiget, faciens 
se ab omnibus, eo quod vitia oderit, plüs amari. 
Tota enim ejus conversatio erit quasi positum, fun- 
damentum ut in eo superzediflcetur quisqui$ tmitá- 
tione illias optat bonis Deo meritis proximare. 
» Nullas ab ipso erit potestate, sed ratione damnan- 
dus ; nec tamen ita illi quisquam familiaris, ut c2- 


Sed tibi dimidio constrictus cammarus ovo 
Ponitur exiguo feralis ccena patella. 
lpse Venafrano piscem perfundit : at is qui 
Pallidus affertur misero tibi caulis, olebit 
Laternam. lllud enim vestris datur alveolis, quod 
Canna Micipsarum prora subvexit aeuta. 


f Gradi. In citato concilio legitur : Gradiendtm.. 

8 Sed cuncta, que sunt. Deesse videntur hzc verba : 
in monasterio. Vel certe hxc verba, que sunt, redun- 
ant. " .* » ^, Q3, . EP » 

h Non quem tibi ad oculum. lta in concilio citato, 
Sed jn ms. nostro cod. obliteratum apparet verbum, 
Servire : quod sane restituendum, — . |. 

» Preponas. Kddidi hoc verbum ex praefato con- 
cilio. : 

j Abbas. Hxc habentur ín regula sancti Isidori 
excusa cap. 9. Quod autem debeat abbas cum fra- 
tribus reficere, fusius infra disputabitur. |... . . 

k Simillimisque alimentis, eic. Quidam famen Pa- . 
tres aliter censuerunt delicate in mundo enutritis ali- 
quid indulgentes, de quo infra. 

! Ut abbatem. Videtur deesse verbum, oportet, vel 
quid simile. . ED 

m Habeat in correptione modum. Nam correptio 
sanare debet, non vulnerare. Vide supra. 

» Nullus ab ipso erit polesiate, sed ratione damnahn- 


- due. Ex his manifestum est non oportere abbatem, 


483 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 784 
teris plus presumat; neque ita offensus, ut ad ve- À res Israel : €. Nunquid. semetipsos. pascunt. pastores 


niam expleta contritione non redeat. Convenit 
namque illi omnes timere, qui timetur ab omnibus, 
totoque studio atque industria providere, ne aliquis 
ex his quos regendos propria cura suscepit, adverso 
quolibet casu discedat de numero. Et ideo plurimis 
medicamenüUs necesse est illum subvenire monacho- 
rum languoribus, et xgritudinibus mentium reme- 
dium cure spiritalis inferre. Hoc est, si superbum 
viderit, jugi exhortatione humilitatis porrigat potio- 
nem; 8i iracundum, patienti: illi afferat unguen- 
tum; si mendacium sectantem, veritatis ministret 
antidotum : beati in hoc ipso Apostoli monitis exci- 
tatus, dui dicit : Attende tibi et doctrine , insta. in 
illis. Hoc enim faciens et teipsum salvum facies, et 


eos qui te audiunt (I Tim. 1v). Et iterum ad  Timo- B 


theum : Formam habe sanorum verborum, que a me 
audisti in fide et dilectione in Christo Jesu (11 Tim. 1). 
Et iterum : Tu vero vigila, in omnibus labora, opus 
fac evangeliste, ministerium tuum imple (11 Tim. 1v). 
Similiter et beatus Petrus scribens : Seniores qui in 
vobis sunt obsecro consenior, et testis Christi passio- 
num, et ejus qua incipiet revelari * glorie socius, pa- 
scite qui in. vobis est gregem Dei (I Petr. v). Et ad- 
didit: Neque quasi dominantes in clero, 5 sed forma 
estote gregi, ut cum apparuerit princeps pastorum, 
€ percipiatis 4 illam floridam et immarcessibilem glorie 
coronam (Ibid.). Jeremias quoque sanctissimus in 
persona Domini ait: Dabo vobis pastores secundum 
cor meum, et pascent vos scientia et doctrina (Jer. 


ni). Et iterum : Hec dicit Ádonai Dominus ad pasto- C 


uti libera et absoluta potestate, sed omnia ratione 
metiri, ut monet sanctus Benedictus, cap. 74: « Qui 
abbas non couturbet gregem sibi commissum, nec 
quasi libera utens potestate injuste disponat aliquid. » 
t sanctus Orsiesius : « Ne abutamini potestate in 
superbia. » Et Ezechielis cap. xxxiv malis pastoribus 
exprobratur : Sed cum austeritate imperabatis et cum 
polentia. Et prsclare sane Theodoricus rex apud 
Cassiodorum lib.1 Var. ep. 12: « Et quanquam po- 
testati nostrx, Deo favente, subjaceat omne quod 
volumus, voluntatem tamen nostram de ratione me- 
timur; ut illud magis zstimemus elegisse, quod 
cunctos dignum est approbare. » lta se gerebat san- 
ctus Fulgentius episcopus Ruspensis, « qui (ut in 
ejus Actis babetur) nullis cum typho dominationis 
Szcularis, quamvis parvulis, imperabat. » Sit ergo 
abbas, ut de Nerva imperatore scribit Ausonius, 


Princeps nomine, mente parens. 


Paterna mansuetudine imperet, non regio super- 
io. 

* Glorie socius. In versione communi : Glorie 
communicator. In textu Graco $6£ne xotyovóc, id est, 
glorie particeps; ita ut, communicator, sumatur in- 
transitive, ut aliquando verbum commtunico. Itaque, 
socius, hoc loco nihil aliud est quam particeps. 

b Sed forma estote gregis. In editione Vulgata, ut 
in textu Graeco : Sed forma facti gregis. 

. * Lt percipiatis. In editione Vulgata : Et percipie- 
Iis, ut in textu Grzco. 

4 Illam floridam et. Hzc verba non suntin Epi- 
8tola Petri. taque puto hos textus citatos fuisse ex 
Inemoria, non ex codice. . 

* Nunquid semetipsos pascunt pastores ? lta. in Se- 
Mura n : M3) Bóaxovct» ol toiwityig £avco); ; 

1 Ob hoc. In communi versione : Propterea. 


(Ezech. xxxiv)? Et adjungit : f Ob hoc, pastores, 
audite verbum Domini. Hac dicit 5 Adonai Dominus : 
Ecce ego ipse ad pastores, et requiram h. oves meas 
i de manibus eorum (Ibid.). Dominus vero idem in 
Evangelio i Petrum apostolorum principem, si se ama- 
ret, interrogans, adjungit : Pasce oves meas (Joan. 
xxi). Manifestum est ergo, frater, quisquis praeesse 
videris monachis, magnum tibi per honorem ones 
impositum, ita ut, cum dignitate sis primus, desndes 
omnium pondere sarcinatus. Propter quod recti iti 
neris curre semitam que ad colum perducit, et ire 
ostende gregi inoffensum callem, et sanctitatis k eum 
quoque passibus antecede. Atque ita stude, ul noa 
erret quicunque te ducem gradibus imitationis in- 
sequitur : ut videaris apostolice monita semtentiz 
complesse, qux: habet: Exemplum esto fidelium ix 
verbo, in conversatione, in charitate, in fide, in casti- 
tate (I Tim. 1v). Et iterum : Sollicite cura teipsum 
probabilem exhibere Deo operarium inconfusibilem, 
recte tractantem verbum veritatis (II Tim. u). Hunc 
itaque tibi, abbas, ! titulum, ut prztermissum te 
sermone regule non doleas, sicque unum te ex con- 
gregatione cognoscas, quasi peculiarius annotagpaus : 
monentes, seu coram Deo obsecrantes, ut * hec 
omnia ferventi studio, etiam ? csetera propter exem- 
plum, qu:e reliquis sunt dicta, custodias. 


$ XV. — Ex RzecuLA sANCT! ÁURELIANI EPISCOM 
(cap. 33). 
? Sanctus abbas extra eongregationem nom ma- 
neat.. 


€ Adonai. Ut in textu Hebraico. 

h Qves meas. Ut in textu Graco : c&spo6Ger& pov. 

1De manibus eorum. Ita in textu Graco : ta. «e 
Xtpo» «ry. 

j Petrum sise amet interrogans, eic. Non prius 
constituitur pastor universalis Ecclesix: Petrus, quam 
se Dominum amare ter profiteatur : quia Chrisuss, 
cui ovilis sui cura magna est, illius regimen ei com- 
misit, qui Deum pr: cxteris apostolis. amaret, ut 
recte docet sanctus Eulogius episcopus Alexandr- 
nus lib. ni contra Novatianos : 'O yáp cà» gx. 
T0))à mwpüg t0» OrgmOTtR» (waucOpsvo»  dqaTtéss cw 
Toiyin , Tü» 0mm» Tépl và oyuxa mpoGate , óultrs 
wapictoctv &vapu60)eec" Ou tà» «vri» citim» Tri9» 
dpor&, vüv mo)lów Tspl cà Joyuk mpobava &niuuu 
ivOtexvipavoc, id est, przeponens gregi eum, qui maxi- 
mo amore in Dominum inflammatus erat, amorem 

D quem in oves habebat exhibuit, et prop'er eamdem 
causam tertio interrogat, multam circa rationales oves 
curam ostendens. 

k Eum quoque. Lege : Eumque. 

! Titulum. Titulus hoc loco sumitur pro capite aut 
capitulo alicujus libri. 

m Hec omnia. Quz in hoc titulo, seu capite scripta 
Sunt. 

2» Cetera. In regula constituta. 

9 Sanctus abbas. Hac brevi quidem sententia, sed 
utili, precipitur abbati, ut maneat in monasterio, ei 
:egre illo exeat : ut possit nimirunr omnibus exerci- 
tiis una cum fratribus interesse, eos sua prazsentia 
urgere, et exemplo stimulare, eorumque culpas ob- 
servare, et prudenter eorrigere. Quod si stricte 
observetur , nescio quid salubrius ad salutem ani- 
marum, et ad disciplinze regularis conservatione um 
prestantius inveniri potest. Nihil eque domum au- 
get ac ditat ut. domunj presentia, qu 











785 
8 XVI. Item ex eadem Regula (cap. 49). 

Sancto abbati non liceat aliquid de facultatibus 
monasteri donare aut vendere, nec aliquid contra 
regule instituta agere. Quod si facere tentaverit 
a secundum consilium et sine consensu fratrum, ^ et 
nostro permisso, non ei acquiescatis, et hoc fleri 
nulla ratione permittite : quia causam se ante Deum 
noverit esse acturum. . 

$ XVII. — Item ipse (cap. 48). 

t Sanctus abbas, nisi 4 inzsqualitate faciente, extra 

congregationem non reflciat. 


f$ XVIII. — Ex RgcurA FRucTUOSI (cap. 9). 


* Àbbates per monasteria tota mentis intentione 
cum fletu et cordis contritione, f tulta laboris aut 


CONCORDIA REGULARUM. — CAPUT Y. - 
À septima, octava, nona, decinià, undecima orare non 


185 


pigeant ; qualiter septem et octo Salomonis congruant 
dicto: 1 Da partem septem, nec non et octo (Eccl. x1, 2) : 
ut per septiformis gratix Spiritum , et octo beatitu- 
dines, i ac resurrectionis diem liberis gradibus per 
scalam Jacob Christo sibi desuper innitente quinde- 
cim gradibus coeli conscendere valeant regionem. 

Secundo, ut per capita mensium abbates de uno 
confinio uno k se copulentur loco, et mensuales lita- 
nias strenue celebrent; et pro animabus sibi sub- 
ditis auxilium Domini implorent: quia de ipsis in 
tremendo judicio cum grandi discussione sperent se- 
Deo rationem reddere. 

Tertio qualiter quotidie vivere debeant, ibi dispo- 
nant ; et tanquam ! a saionibus comprehensi ad cellas 


itineris occasione, cum omni monachorum congre- B revertantur » supplacitati. 


gatione horas canonicas celebrare debent. Et ubi 
eis 5 properandi fuerit necessitas, et horarum cogno- 
verint metas, continuo humi prostrati indulgentias 
a Domino supplices petant, et suis horis peculiaribus 
bh id est, secunda, tertia, quarta, quinta, sexta, 


docet Aristoteles in OEconomico : « Persica sunt, 
iuquit, instituta, ut paterfamilias ipse omnia statuat, 
onnia invisat : id quod et Dion de tyranno Dionysio 
dicebat. Nullus enitn sic aliena curat ut sua. Debet 
igitur eniti ut omnia que potest, ipse curet. Huc 
pertinet quod Perses quidam et Libys argute simul 
et facete dixit. Rogatus ille quid opimum pinguem- 
que faceret equum : Oculus domini, inquit. Libys 
autem cum ex eo quzreretur, quod stercoris genus 
optimum putaret : Domini vestigia, respondit.» Quod 
81 hiec de domo et familia dicuntur, multo magis de 
monasterio dicenda sunt, cum familie administratio 
humanas tantum divitias, monasterii regimen celeste 
spectet. Superior est sui monasterii sol, quo absente 
omnia tenebrescunt. 
à Secundum consilium. Lege, sine consilio. 
b Et nostro permisso. Lege, et nostro permissu. 
Sanctus Aurelianus episcopus prohibet abbati aliquid 
vendere sine sua licentia. Nam abbates nihil vendere 
aut alienare possunt de bonis monasterii injussu 
episcopi , ut cautum est concilii Agathensis can. 56. 
Idem habetur in concilio Aurelianensi, um, can. 25. 
e Sanctus abbas. Hzc sunt emendicata ex regula 
sancti Caesarii Arelatensis episcopi cap. 59 : « Abba- 
tissa nisi inzqualitate aliqua, aut infirmitate, aut 
occupatione, extra congregationem penitus non re- 
ficiatur. » 
4 Incequalitate. In:equalitas morbum significat, ut 
in Aclis sancti Eugendi : « Cum enim ultra sexage- 
1ariam zetatem sex fere mensibus predictus Pater 


Quarto retro acta sanctorum Patrum per ? scriptu- 
ras sciscitantes revolvant, ut ab ipsis quid facere 
debeant agnoscant. Et intus ac foris, ante ac retro, 
plenam mentem oculis habeant : ne, quod absit, in 
aliquam hazresim devolvantur, ac pereant. Pro hoc 


& Properandi [uerit necessitas. Id est, propere 
eundi aliquo videlicet extra monasterium. 

h [d est, secunda, tertia, etc. Hic tantum ponun- 
tur decem horz canonice; cum tamen ex sequenti- 
bus intelligere detur ab hoc Fructuoso statai quin- 
decim : ita ut hic videantur omitti prima, duodeci- 
ma, initium noctis, seu completorium, nocturnz 
vigili, et matutinz laudes. Sed exprimit tantum 
horas, qua in via recitabantur : quia monachi ante - 
primam non egrediebantur. 

i Da partem. septem. Partem, in singulari, ut in 


textu Hebraico port, chelec, id est, partem. Et in 


Grzco : Sóc papide coic érrá, id est, da partem sep- 
tem. In versione Vulgata : Da partes septem. . 

] Ac resurrectionis diem. Lege, ad resurrectionis 
diem. Nam, cum hic sint tantum quindecim hore 
canonice, qui referunt septem dona Spiritus sancti 
et octo beatitudines, non potest illo numero compre- 
hendi dies resurrectionis. Sed sensus est quod per 
illos veluti quindecim gradus in die resurrectionis 
ad colum ascenditur. 

k Se copulentur. Est deponens. Plautus in Aulu- 
laria : copulantur dexteras. | 

| A satonibus. Saio est lictor, carnifex, exactor. 
Gloss: Arabico-Latinze dictz : Saío, ator, tor- 
tor. Ex:dem gloss : Penator, tortor, saio. Sanctus 
Isidorus lib. x Orig.: Sagio (Lege, Saio), ab exigen- 
do. Sed puto esse vocabulum Gothicum ; cujus sxpe 
mentio in legibus Wisigothorum ut lib. 1, tit. 4, 


naequalitate corporea laboraret. » In concilio Car- D l. 17: « Nullus in territorio non sibi commisso, 


haginiensi 1v, can. 49 : « Clericus qui absque cor- 
'Oris insqualitate vigiliis deest, stipendiis privatus 
xcommunicetur. » Kt in loco citato sancti Ceesarii : 

Abbatissa nisi inequalitate aliqua aut infirmi- 
ate, etc. Sic Grece &vopa)ix, id est, inzqualitas, 
ro nrorbo sumitur. Synodus Laodicena, can. 40 : 
epsxróg si ui $0 évopoliav &rolquravorro, id est, 
"-celerquam si propter zgritudinem non veniat. 

e Abbates. Hoc caput est alterius Fructuosi, non 
iim exstat in Regula ms. cod. Crass. In eo sane 
-—eclara documenta continentur, et abbatibus maxi- 
r*" necessaria. 

f "lulta. Yd est sublata, a tollo, cujus preteritum 
tiquum, tetuli. Plautus in Amphitryone, act. 2 : 
culum tetuli tibi; et alibi passim : quia antiqui di- 
bant, f£tlo, ut notat Priscianus lib. x : « À tulo 
o«que, quod veteribus in usu fuit, tetuli, dice- 
rnt. » Supinum tamen se nunquam legisse dicit. 


vel illo, ubi judicandi potestatem nullam habet, 
quemquam presuniat vel per jussionem, autsaionem 
distringere. » Et multis aliis locis. In concilio Eme- 
ritensi, can. 8 : « Diccesim sibi debitam ordinante 
metropolitano cum suis fratribus per suum saionem 
recipiat. » Crebra etiam mentio flt apud Cassiodo- 
rum, et maxime lib xii, epist. 2, ubi ejus officium 
describitur. 

m Supplacitati. ld est, citati, in judicium vocati : 
nam placitum est conventus, in quo lites disceptan- 
tur, de quo infra. Est autem hic metaphora : quod 
nempe ipsi abbates congregati peractis comitiis ita 
festinanter debeant ad cellas, id est, monasteria 
sua redire, ac si a saionibus seu lictoribus citati es- 
sent. 

P Scripturas. Scripture hoc 10e0 non sumuntur 
pro utroque Testamento. 





987 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1788 


ergo semper in communi concilio fratrum * ::qua A principatu fratrum indignus est, verum etiam * ho- 


lance tanquam in penso persistant, ut preterita re- 
cordando, et futura przvidendo, 5 et praesentia recor- 
dando hzresum non patiantur stimulos. 

(Juinto, ut cum fratribus advenientibus, hospitibus 
£t peregrinis in una mensa comrmunifer vtvant : quia 
de ipsis Dominus 3i$ : Hospes eram, et collegistis me 
(Matth. xxv). . 

Sexto talem sibi consuetudinem debent facere, ut 
omnem * cupiditjiam ef avaritiam a se radicitus ar- 
ceant. Si boc malum non esset, idolorum servitutera 
eam Apostolus non dixisset (Gal. n). Et per hoc vi- 
rus monachi mentem cognoscimus sauciari. Et à 
nullo vitio penitus unquam potest liber esse, qui ta- 
lis consuetudinis vinculo fnerit obligatus, et in Dei 


micida animarum judicandus est: f et alius mini- 
sterio ejus preesse constituatur. $ Sin vero non po- 
tuerint monachi, ^ ab illo exeant, et ille i excom- 
municetur. Sin vero poeniteat, subdat se sub mani- 
bus senioris et servitu& subjiciat, donec probaveri- 
tis qui praesf. Monachos in curribus et in equis 
discurrere preter infirmos, debiles et claudos non 
permittimus. Si autem boc fecerint, ! alieni sint ab 
unitate fratrum. — TOUR ots 
'$8 XX. — Ex Rrcura OnrevraLivs. 

k Oportet abbatem irreprehensibilem esse, pa- 
tientem [! jejunium,] pium, humilem : ut doctoriset 
patris locum impleat, seipsum in » formam praebens 
bonorum operum, ad cujus ordinationem omnes 


et proximi dilectione nunquam erit firmatus. Quia B fratres respiciant, nihil sine consilio et. auctoritate 


hoc, quod in sxculo coneupiscimus , sine dubio 
proximis invidemus. Unde et Patres sancti Spiritu 
sancto repleti, ut possent Deum et proximum per- 
fecte diligere, studuerunt in hoc mundo nihil habere. 
Et quia sine aliquo esse non possumus, ipsum de- 
bemus habere, quod nos non pigeat cum necesse 
fuerit egenti proximo reddere, et a charitate Dei et 
dilectione proximi nunquam animum relaxare. Cujus 
videlicet fortitudo charitatis vera sancte Ecclesim 
voce laudatur, cun per Canticorum Canticum dici- 
tur : Valida est ut mors dilectio (Cant. vm). Virtuti 
enim mortis dilectio comparatur, quia sine dubio 
mentem, quam semel ceperit, a dilectione mundi 
funditus occidit. Tales ergo debent esse abbates, ut 


ipsius facientes. Qui sustinens necessitatem mona- 
sterii, de omnibus qu: in monasterio sunt libere 
judicabit, nullius personamraccipiens, nec ulli gra- 
tiam przestans : sed unumquemque secundum merita 
quotidianz conversationis in veritate judicans ad- 
inoneat, hortetur, castiget, condemnet : ? vel susci- 
piat, si ita utile videtur. Venientes ad monasterium 
vel ejiciat, si ita necessitas fuerit, male habitantes. 
$ XXI. —Ex Recura sancr Basinin (cap. 15). 
Int. Quid sentire de se debet is qui praeest, in qui- 
bus precipit, vec imperat? — Resp. Apud Deum 
quidem sicut minister Christi et dispensator myste- 
riorum Dei (1 Cor. 1v) ; timens ne preter volunta- 
tem Dei, vel przter quod in sanctis Scripturis ev- 


possint Deum et proximum diligere : oculos lassos a C genter precipitur, vel dicat aliquid, vel imperet : 


concupiscentia hujus seculi mala habentes, quales in 

. paradíso habuit Adam ante transgressum. ] 
— B XIX. — Ex Recura coJuspAa. 

9i quis ex senioribus, siveis qui abbas nuncupa- 

tur, voluptuosus existat, et ebriosus et dives , qui 

huic szculo conformatur, hoc est, 4 in curribus et 

in equis de loco ad locum discurrat, hic non solum 


& /Equa lance tanquam in penso persistant. Hzec 
nihi! aliud sonant, quam quod abbates accipere per- 
sonas minime debent, sed esse tanquam lances in 
, penso, seu libratione, quz si just:e sunt, in alteram 

fariem nec tantillum declinant. ldem dicit de lege 
eo imperator Novella 21. 
à » Et presentia recordando. Hec videntur redun- 
are. - 
"€ Copiditiom. ld est, cupiditatem. 
4 In curribus et in equis. De hoc sumptu equestri 
jn abbatibus refrenando vide bullas Gregorii IX, et 
Nicolai IV. Hac jn re singularis modestia eluxit 
beati Joannis Marre monachi sancte Mariz de Simo- 
ra, ordinis sancti Benedicti vicarii generalis, abba- 
tis Clupiacensis, et tandem episcopi Condomensis. 
lg cum esset episcopus sex tantum alebat equos : 
duobus equitabat, reliquis quatuor ad convehenda 
ligna et lapides pro instaurandis sua dicecesis eccle- 
siis, novisque sedificandis utebatur. Hic beatus vir 
obiit anno 152J, miraculis in vita et post mortem 
«larus. mu 
c ffomicida animarum. Quia malo exemplo ani- 


et inveniatur tanquam falsus testis Dei , et sacrike- 
gus: vel introducens aliquid alienum a doctrins 
Domini : vel certe subrelinquens et przteriens ali- 
quid eorum, quz Deo placita sunt. Ad fratres autem 
esse debet tanquam si nutrix foveat parvulos suos. 
Paratus autem secundum quod unicuique expedi, 
communicare cum eis non solum Evangelium Dei, 


Abbas in hujusmodi luxum profusus, ac proim 
cseteris vitiis contaminatus abdicandus est, nempe 
ab episcopo et vicinis abbatibus; ut habetur 12. 

u. 2, cap. Si quis, ex concilio Triburiensi. Antiqua 
Kegula Patrum, cap. 21, abbatem peculiaritati, bot 
est, proprietati studentem deponi praecepit ab egt- 
SCOpo. 

8 Sin vero non potuerint monachi. Videntur deesse 


D hec verba : Eum deponere, vel quid simne. 


b Ab illo exeant. Nempe ad aliud monasterium. 

i Ezcommunicetur. Ab episcopo. 

i Alieni sint ab unifate fratrum. Id est. excomez- 
nicentur. 

k Qportet abbatem. Imitatur divum Paulum, Epist. 
J ad Timotheum, cap. ui. 

| Jejunium. Puto hanc vocem redundare. : 

m f'ormam. Ex Epist. ad Titum, cap. zn. In Va- 
gata editione habetur, eremplum. ln textu Graco : 
turov , id est, formam : prout in hac interpretation: 
regule Orientalis habetur. . 

2 Vel suscipiat, etc. Hzc. sunt ita jungenda c3 : 
hac interpunctione : Vel suscipiat, si ita. utile t9a — 








mas necat juxta sanctum Augustinum, lib. de Pa- 


n (ur, venientes ad monasterium; vel ejiciat , si a — - 
storibus, c. 4 : « Tamen (pastor) qui in conspectu 


B ag 1 cessitas [uerit, male habitantes. ld est, vel susci. -. 
populi male vivit, quantum in illo est, ilum a quo — ad monachatum eos qut volunt converti, vel eji..- 
attenditur, occidit. » malos et incorrigibiles monachos. ) 

f Et alius monasterio ejus praesse constituatur. E - "U 


789 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. V. 


790 


sed etiam animam suam, memor precepti Domini A ore laudabilis, omnium desideriis imitahilis exeimn- 


ac Dei nostri dicentis: Mandaium novum do vobis, 
sit diligatis invicem, sicut. dilexi vos. Majorem hac 
charitatem nemo habet, quam ut ponat. quis animam 
auam pro amicis suis (Joan. xv, A3). 
$ XXII. — Item ejusdem (cap. 15). 

Int. *Quali affectu vel quali sensu oportet jncre- 
pare eum, qui iricrepat ? — Resp. Ad Deum quidem 
tali mente esse debet, qualem indicat beatus David 
dicenà : ^ Vidi nion servantes pactum, et tabescebàm : 
quoniam eloquia tua' noh custodierunt (Psal. cxvm). 
Ad eos autem quos increpat, bunc debet affectum 
servare, quem pater et medicus * erga sgrotantem 
filium servat, et tunc maxime, cum qualitas 4 curze 
iristior videtur et gravior, — | 

$ XXIII. — Item ejusdem (cap. 24). 

Int. * Quali affectu quis debet suscipere correp- 
sionem? —Hesp. Sicutzger fllius patris et medici de 
vita sua solliciti : qui etiamsi f offeratur aliquid 
asperum ad curandum filium, scit 5 [itaque] filius, 
quod nec pater in aliquo negligere potest de salute 
filii, nec medicus falli. — - ' ' 

$ XXIV.— Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 1). 

Abbas, monasterii non tam genere quam sapien- 
tia nobilis esse debet : ut qui sermonem ad erudien- 
das animas justa eruditione lucubrat, propriis acti- 
bus non contradicat. Plus etenim ^ subjugati prz- 
Jatorum actuum formam imitantur, quam doctrinz 
illat» aures accommodant. Debet enim sacris elo- 


plo. Sit charitatis benevolentia ornatus, et omnium 
fidelium lzetificet corda : erga peregrinorum et hos- 
pitum sollicitudinem * prestus, erga inflrmantium 
enram sollicitus, erga inopum et sgrotorum juva- 
men opulentus. Bic delinquentium ignaviam corri- 
gat, ut ad cultum religionis lascivas et j fessas 
Jnentes reducat. Sic misericorditer bonitatis dona 
distribuat, quatenus ex nimia bonitate, facinorum 
Tomenta non nutrit. Sit ergo bonüs bonis per me- 
ritum, si malis malus per flagellum. Quod mediante 
k scientia agendum est, juxta psalmist:e orationem 
dicentis : * Bonitatem et disciplinam et scientiam 
doce me, * Domine (Psal. cxvni). In. utroque enim 
abbati cavendum est, ne aut nimia bonitalé in sub- 


B jectorum cordibus vitia nutriat, aut nimia disciplinze 


austeritate, qu:e leni increpatione sananda fuerant, 


rigida correptione diripiantur. Incautis etenim sic 


blanda persuasione subveniat, ut eorum saniei anti- 
doti quodammodo medendo curam infundat; sanis 
vero moribus ea hortando praebeat, ut qus agere 
cceperunt, meliorando usque ad finem perducant. 
Nihil etenim prodest écepisse, si in bono opere, quod 
coperant, non studeant perseverare. Habeat ergo 
tot animos pater, quot in suo regimine filios : ut 
juxta omnium mores, omnium noverit vitia coer- 
cere. Tuta sit in omnes prudentia, ut nec pietas 
discipline, nec disciplina pietati locum tollat. Agat 
omnium curam; ut de omnium profectu mercedis 
recipiat lucrum; utex corruptione presentis vitze 


quiis opera nectere sacra, ut qui ejus imitatur do- C quandoque ereptus, tantum laboris recipiat prz- 


ctrinam ex voce, imitetur cultum ex opere. Ne, si.-in 
aliquo voci opus contradixerit, fructus vocis non 
obtineat effectum. Sic ergo sit et voce ornatus et 
opere, ut et opus voci, et vox. consentiat operi. Sit 
continenti» et castitatis flore comptus, et omnium 


* Quali affectu. Exstat apud sanctum Basilium 
inMertog. 99 Regule brev. ot. apud Rufinum, cap. 


b Vidi non servantes pactum. Ita in psalterio Ro- 
mánó. Apud Rufmum t Vhdi proevaricantes, ut in 
editione Yulgata. 

€ Erga cgrotantem filium servat. Yta apud Rufi- 
num. In textu Greco additur per& avpmofisiag xol 
exoriens, id est, cum cothpassione et misericor- 

ja. t7 


4 Cure. Cora hoc loco est curatio. Nam curatio 
frronrie medicorum : cura reliquorum, ait Denatus ín 

erentii Àndrian. 

* Quali affectu. Reperitur apud sanctum Basilium 
intet. 158 Begule br., et apad: Rufinum cap. 23; 
sed potius reddit sensum, quam verba, maxime sub 
finem capitui. . ' . .- 007 

. f Offeratur. Apud Rufinum legitur, offerat, rec- 
tjus. ' 

5 Itaque. Videtur redundare hzc particula. 

h Subjugati. Id est, monachi subditi. 

i Prestus. Supple, sit, id est, praesto sitet pre- 
sens. Glossarium vetus: « Preestos habeat, id est, 
prasentes. » Lex Salica tit. 47,8 2: « Et testes 
$uo0s, qui ad placita fuerunt secüm prestos. ha- 
beat. » Á , 

) Fessas. Id est, segnes, desides. 

k Scientia. ld est, diseretione. 

| Bonitatem, etc. Notanda sane explicatio hujus 


mium, quantis ad vincendum inimicum: przsidiis 
praebuit supplementum. 


$ XXV. — Ex Rzcuxa gancTI Ísrponr (cap. 19). 


n Abbati vel monacho monasterii servum non li- 


versiculi. Nam per bonitatem intelligit clementiam 
et lenitatem; per disciplinam, severitatem ; et per 
scientism, discretionem. Ita ut David a Deo petat, 
ut populum suum regat cum Jenitate, et severitale, 
adhibita tamen discretione. Nam discretionis sale 
tum severitas, tum clementia condiendz sunt, ne, 
dum rector clemens videri appetit, remittat omnino 
habenas regulari observantiz ; et dum vitia coercere 
cupit, fortius adduténdo frenum monachos potius 
imitet quam emendet. Quod reprehendit in Urbico 
abbate sanctus Gregorius papa lib. 1x, epist. 42 
« Unde vehementer ingemiséo, Qüia aliter esse mo- 
nasterium vestrüm quam "putabam irvenio. ^(faod 
ex nulla alia re.evemire valuit, nisi quia tua dile- 
ctio in regimine suo inordinata est, nec cum gra- 
vitate aliquid valet disponere : sed modo 'studet 
peccantibus leniter blandiri, modo inordinate extra 
modüm nimie irasci. » Sed hoc est stultorum in- 
genium, ut nullum valeant animi sui affectibus 
modum statuere; sed statim in vitium opposituni 
cadant, si velint ab aliquo declinare, juxta illud Ho- 
ratii (Sat. 2) : mE 
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt. 
m J)omine. «0 Domine, trenslatum est ex supe- 

riore versu. a t 

: ^ Abbati. Hzc habentur in. Regula sancti Isidori 
excusa eodem capite 19, qux nulla puto alia ra- 
Gone huc referri; nisi quiain his aliqua fit abbatis 
mentio. ' . 





791 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1798 


cebit « facere liberum. Qui enim nibil proprium ha- A ctis cultius ad victum fraternum; alía pro egenis ; 


bet, libertatem rei aliene dare non debet. Nam 
eicut et szeculi leges sanxerunt : Non potest alienari 
possessio, nisi a proprio domino. Omne quod in mo- 
nasterium in nummo ingreditur, sub testimonio se- 
niorum accipiendum. Eadem pecunia in tribus par- 
tibus dividenda est : quarum erit una pro infirmis 
et senibus, et pro aliquo coemendo in diebus san- 


* Liberum facere. Duplex fuit olim libertas seu 
manumissio:: una regia, altera ecclesiastica. Regia 
fiebat domini consensu coram rege excussione num- 
mi (Cod. Theod. lib. 1v, tit. 7). Ecclesiastica insti- 
tuta a Constantino Magno fiebat in ecclesia ante 
cornu altaris coram presbyteris, comitibus, baroni- 
bus, nobilibus et omni populo tam a laicis quam 
ecclesiasticis, sive illi servi sacris initiandi essent, 
sive non. Marculphus formula 94 : « Servum juris 
mei nomine ill. ingenuum esse praecipio, et in sacro- 
sancta ecclesia sancti ill. sub prazsentia sacerdo- 
tum ibidem consístentium ante cornua altaris ab 
omni viaculo servitutis absolvo. » Et form. 97 : 
« Quia fratrum testimonio, inter quoe nutritus es, 
dignus ad sacerdotalem honorem suscipiendum prz- 
dicaris, censeo te atque statuo ante sacri altaris 
cornu, in conspectu sacerdotum et cleri et. populi 
astanlis, a presenti die et deinceps ab omni jugo 
servitutis humana absolutum fore, civemque Ro- 
1nanum appellari. » Idem videre est in charta 
Engiltrudz et in petitorio sancti Ennodii. Porro 
mamumittere servum abbati prohibetur in conciliis 
Agath., can. 56, et Epaon., can. 8. 

b Custos sacrarii. ls est quem sacristam modo 
appellamus. De quo infra. Quid Sit sacrarium ex- 
plicant glossz veteres : Sacrarium, xXpoow, Óvew- 
&Tópwy, id est, heroum, seu herois alicujus tem- 

lum, altare. Exdem gloss : Sacrarium iepoUzxn, 
1d est, locus in quo sacra reconduntur. Item : Sacra- 
víWfh — valax&p:ov, id est, parvulum templum. Pro 
altari sumitur D. ad legem Juliam lege ult. Hoc 
sancti Isidori capite sumitur pro loco in quo sacra 
reconduntir, ut apud Ulpianum D. lege 4, De di- 
visione rerum et qualitate. « Sacerlocus est locus conse- 
cratus : sacrarium est locus, in quo sacra reponun- 
tur: quod etiam in :zdificio privato esse potest. » 
Gr:ecis exsuopuAcxto» apud Theodorum Balsamonem 
in Nomocanonem Photii tit. 2, cap. 2, textu 5, quia 
ju eo sacra vasa reponuntur. Dicitur et duexovtxày 


C 


tertia pro vestimentis fratrum et puerorum, vel qui- 
busve ad necessitatem monasterii coemendis. (Quas 
tres partes 5 custos sacrarii suscipiat, ac praeci- 
piente abbate sub testimonio prepositi vel senio- 
rum de singulis partibus pro suis necessariis Causis 
expendat. 


in conc. Laodiceno, can. 2.. Latinis secretarium 
in conc. Ágathensi, can. 66 : « Quoniam non opor- 
tet insacratos ministros licentiam habere in secre- 
tarium (quod Grz»cei diaconicon vocant) ingredi, et 
contingere vasa dominica. » Hujus vocis mentio fi 
a sancto Gregorio lib. 1v Regesti, cap. 54. Unde 
vox Gallica secretain, vel, ut alii pronuntiant, s- 
grelain, id est, sacrista, custos sacrarii. Appellater 
ei receptorium. Sidonius lib. v, epist. 14 : « li 
nuntiatum est progredi episcopum de receptorio. » 
Ad faciendum sacrum videlicet, ut ibi describitur. 
Atque etiam salutatorium in concil. Matisconensi 1, 
can. 2: « Nec intra salutatorium aut oratorium in- 
gredi permittantur precipue Judzi. » lta appells 
tur, quod episcopus ante missarum celebrationem 
ibi sederet, et salutationes fidelium exciperet, qui 
se ejus orationibus commendabant, aut ei aliquid 
negotii communicabant. Quod videre est apod san- 
ctum Gregorium lib. iv, ep. 98 : « Quo (pallio) non 
aliter uti memineris, nisi in propria tua civitate, 
dimissis jam filiis ecclesi:, procedens a salutato- 
rio ad sacra missarum solemnia celebranda, etc. » 
Et ep. 54 ejusdem libri : « In secretario vero se- 
cundum morem pristinum susceptis ac dimissis ec- 
clesize flliis, induere vestra fraternitas pallium de- 
beat, atque ad necessaria solemnia ita prof&cisc. » 
Quod etiam faciebant presbyteri, aliquando in alio 
salutatorio seu secreJario. Sulpicius Severus lib. u 
Dial., cap. 1 : « Cum quidem in alio secretario pre- 
&byteri sederent, vel salutationibus vacantes, vel aa- 
diendis negotiis occupati. » Fuit etiam sanctimonia- 
libus suum salutatorium ; Gallice, le parloir. Senctus 
Caesarius inRecapitulatione regule, cap. 8 : « Quz- 
cunque ad conversionem venerit, in salutatorio ei 
frequentius regula relegatur. » Ín. sacrario seu sa- 
lutatorio sacerdos sacris vestibus 1issas celebra 
turus induebatur; quibus completis ibidem erue- 
batur : ut videre est ex locis Sidonii et Gregori 
supra, citatis. 





CAPUT VI. 
DE ADHIBENDIS AD CONSILIUM FRATRIBUS. 





$1. — Ex RecutA sANCTI BENEDICTI. 
Quoties aliqua precipua agenda sunt in mona- 
sterio, convocet abbas omnem congregationem, et 
dicat ipse, * unde agitur : etbaudiens consilium fra- 


a Unde agitur. Yd est, de quo agitur. Hzc phrasis 
familiaris est sancto Patri Benedicto : ut supra 
cap. 2 : Ut sit unde promat nova et vetera. Id est, ut 
Sit id, seu aliquid, ex quo promat nova et vetera. 

b Audiens consilium fratrum tractet apud se. Sanum 
quidem preceptum, modo is sit abbas, qualem eum 
sanctus Benedictus supra depinxit. Quod ut perfi- 
ciat, solum Dei honorem spectet consilium petens : 
. nec huic potius quam isti opinioni adb:ereat, ea in- 

terim pendente, dum auditis fratrum sententiis, 
quinam prestare videatur, judicaverit. Quod recte 
ynonet sanctus Dorotheus, doct. 7, cum ait : « Nihil 
decretum et prefixum in mente, vel sensu habeat. » 


D trum tractet apud se ; et quod utilrms judicaverit, 


faeiat. Ideo autem omnes ad consilium vocari dix- 
mus, * quia:szpe juniori Dominus revelat qued 
melius est. Sic autem dent fratres consilium cem 


Nam si antequam consilium inire velit, aliquam 
animo agglutinatam habet opinionem, nullo unquam 
fratrum consilio, quamvis salubri, ab ea deduci po- 
terit. 

c Quia sdipe juniori Dominus revelat quod mettus est. 
Hujus rei habetur exemplum apud sanctum Cypria- 
num, epist. 10 : « Per nocturnas enim visiones, pet 
dies quoque impletur apud nos Spiritu sancto pu 
rum innocens :etas, qua in exsissi. videt oculis et 
audit, et loquitur ea qux» nos Dominus monere et 
instruere dignatur. » Quod sane mirandum est, com 
tunc temporis tot. insignes essent prelati im Africa, 
inter quos eminebat sanctus Cyprianus ; quibus ta- 





*- ou hm 


T5 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VI. 


19 


omni humilitatis Subjectione; et non presumant A jorum inserviant': quid ex consiliis processerit Pa- 


procaciter defendere quid eis visum fuerit. Et magis 
inabbatis pendeat arbitrio, ut quod salubrius ju- 
dicaverit, ei cuncti obediant. Sed sicut * diseipu- 
los convenit obedire magistro, ita et ipsum pro- 
vide, et juste condecet cuncta disponere. In omníi- 
bus igitur omnes magistram sequantur regulam, ne- 
que ab ea. temere 5 declinetur à quoquam. Nullus 
in monasterio proprii sequatur cordis voluntatem. 
Neque presumat quisquam cum abbate suo pro- 
terve intus. et foris monasterium contendere. Quod 
si presumpserit, regulari discipline subjaceat. Ipse 
tamen abbas cum timore Dei et observatione regu- 
le omnia faciat sciens se procul dubio de omnibus 
judiciis suis zequissimo judici Deo rationem reddi- 


turum. Si qua vero minora agenda sunt in mona- B 


sterio, seniorum tantum utatur consilio ? sicut scri- 
ptum est : * Omnia fac cum consilio, e£ post factum 
non panitebis (Eccle. xxxi). 

$ II. — Ex REcuLA saNcTI Pacnouwn (cap. 8). 


d Si inventus fueritunus e fratribus aliquid per con- 
tentionem agens. Vel contradicens majoris imperio, 
increpabitur juxta mensuram peccati sui. 

8 III. — Item ipsius. 

e Igitur qui animo uno esse concupiscunt, et vi- 

were Í mente communi disposuerunt, consiliis ma- 


nen postpositis, sanctus Spiritus pueris revelabat 
qui agenda et futura essent: ut discant pastores 
humilitatem, cujus beneficio ad dona Spiritus sancti, 
qui maxime prelatis allabitur, suscipienda sint 
paratiores. 

& Discipulos. Ita legunt. codices Victorini. Ita ha- 


betur apud Smaragdum et Turrecrematam. . Recte. 


Apud sanctum Dunstanum, discipulis. In vulgatis 
editionibus, singulis, non ita recte. 

b Declinetwr. Ita in omnibus cod. nostris ms.; ita 
apud Keronem discipulum sancti Othmari abbatis in 
expositione Alamanica vocabulorum regule sancti 
Benedicti, sauctum Dunstanum, Smaragdum, Tritte- 
mium. lta etiam habetur apud Flodoardum, lib. i1 
Hist. Eccl. Rem., cap. 25, ubi agit de epist. Hinc- 
mari ad Fulcramnum prepositum coenobii Corbeien- 
sis. « Qualiter in hac electione eis sit agendum se- 
*undum doctrinam heati Benedicti, ut in omnibus 
nagistram sequantur regulam, nec temere ab ea de- 
linetur a quoquam. » Et in Additione 1 Capitula- 
is Ludovici imp. tit. ult : « In omnibus igitur omnes 
nagistram sequantur regulam, neque ab ea temere 
leclinetur a quoquam. » Quare illud devietur, quod 
"ulgo habetur, explodendum est. 

€ Omnia [ac cum consilio. In versione communi, 
éne consilio nihil facias, ut in textu Hebraico et 
;raeco. Notanda sententia, cui simile est illud Me- 
andri effatum in Gnomicis : 


BovJuv Ód mavrü; mpéypavog mpol&gÓows, 


| est, ante omne negotium consilium cape. Cui sa- 
e parebat beatus /Égila abbas Fuldensis, de quo 
xc refert Candidus monachus in ejus Vita. « Au- 
jebat libenter fratrum consilium. Sciebat enim 
'riptum : Omnia fac cum consilio. Atque ideo non 
: sublimiorerm, nec prudentiorem exteris zstima- 
it. Neque etiam inani tumore jactabat se consola- 
?ne alterius non indigere. Attamen si quandoque 
inus prudens in aliquibus errabat, hoc magis alio- 
un minus prudentium introductione, quam propria 
wentione concepit, » O virum admirabilem, qui 


us ex alieno judicio sapiebat quam suo. In multis - 


trum, id faciant. 

8 IV. — Ex RzcuLA saNcTI Basin (cap. 67). 

Interrog. 5 Si quis non contentus quotidie sibi ali- 
quid injungi de his quz pro mandato Dei incidunt, 
sed artificium vult discere, quali vitio :egrotat? aut 
si oportet ei acquiesci? — Resp. Iste talis, et prz- 
sumptor est, et sibi placens et infidelis, dui non ti- 
met sententiam Domini dicentis : Estote parati, quia, 
qua hora non putatis, filius hominis veniet (Matth. 
xxiv). Si enim quotidie exspectat quis Dominum, 
sollicitus est et trepidus, quomodo presentem diem 
non transeat otiosus, et nihil amplius querit. Si 
autem imperatur ei artificium discere, obedientia 
&ua habeat lucrum, b et in hoc placeat Deo 1 et non 
in eo quod sibi placet, assumat judicium. 

$ V. — Item ejusdem (cap. 68). 

Interrog. 1 Si quis industrius sit et promptus ad 
implenda mandata; agat autem, non quod ei injun- 
gitur, sed quod ipse vult, quam mercedem babebit? 
— Resp. Merces illius illa ipsa est quod sibi placet. 
Cum autem Apostolus dicat : Unusquisque vestrum 
proximo suo placeat in bono ad edificationem (Rom. 
xv). Et ut amplius inclinaret et constringeret audien- 
tes addit dicens : Quia ipse Christus non sibi placuit 
(Ibid.). Scire debet unusquisque periculum suum 
libenter aliis cedimus; sed, ut ait poeta, 


Qui velit ingenio cedere, nullus erit. 
4 Si inventus fuerit, etc. Habetur in Regula sancti 


C Pachomii excusa, art. 148. Citatur a nostro auctore 


ob illa sancti Benedicti verba : Neque presumat 
quisquam cum abbate suo, etc. Fugienda est autem 
contentio non solum cum superiore suo, sed cum 
quacunque alia persona. Et si quid díllicile occurrit, 
non per contentionem, sed per ea qus lex spiritalis 
mandat, nempe per patientiam, precationem et spem 
dissolvendum erit, ut preclare monet sanctus Mar- 
cus Eremita capitulo 10 Legis spiritalis. De con- 
tentione fugienda vide homiliam 56 sancti Antiochi ; 
Ivonem. part. xu1 Decreti, et Burchardum lib. x. 

e Igitur. Hoc caput non habetur in Regula sancti 
Pachomii excusa, quemadmodum et quedam alia 
quz hic ex eadem Regula citantur. Unde signum est 
eam saneti Pachomii Regulam, quam excusam ha- 
bemus, non esse integram. o. 

f Mente communi. Id est, corde unanimi. 

5 Si quis non contentus. Reperire est apud san- 
ctum Basilium, interr. 117 Regul. brev., et apud 


D Rufinum, cap. 42. Citatur autem ab auctore nostro 


ob illa sancti Benedicti : Nullus in monasterio proprii 
sequatur cordis voluntatem. 

h Et in hoc placeat Deo. Hxc non sunt apud Rufi- 
num. . 
i Et non ineoquod sibi placet, assumat judicium. In 
textu Greco : Kol ux iv c5 UrepÜéoec cb xo(sa, id est, 
Et non in procrastinatione judicium. Sed Rufinus 
legisse videtur dy «à «)rapsaxsia, etc., id est, in sibi 
complacentia. Quod sane propius accedit ad men- 
tem sancti Basilii. Nam hoc loco sanctus Basilius 
vult monachum, si ei injungatur aliquam artem 
ediscere, facere lucrum ex obedientia, non vero ex 
sibi complacentia, nempe ex propria voluntate ar- 
tem eligendo, Dei judicium seu condemnationem 
incurrere. 

ji Si quis industrius. Habetur apud sanctum Basi- 
lium, interr. 148 Reg. br., et apud Rufinum, cap. 
citato. Affertur autem ab auctore nostro propter 
rationem ultima interrogatione dictam. 


' 195 


esse In eo quod vult sibi placere, simul enim et A 


inobediens * invenitur . 
8 VI. — Item ejusdem (cap. 81). 

Interrog. ^ Si omnino volenti litteras discere, vel 
lectioni vacare, indulgendum est? — Resp. Apostolo 
dicente : Ut non que vultis, ea faciatis (Gal: v). In 
omni negotio sua voluntate permittere unumquem- 
que agere perniciosum est : sed oportet illud susci- 
pere quod ab his qui presunt injungitur : eGamsi 
contra voluntatem sit ejus cui injungitur, * secundum 
Domini exemplum dicentis : Pater, non mea volun- 
tas, sed tua fiat (Luc. xxn). | 

$ VII. — Ex REcuLA SANCTI AURELIANI (cap. 25). 


à Artificium vero discendum, aut quamlibet ope- 


ram faciendam, non pro suo libito eligant, sed in B | 
. vit», ad peragendam communem utilitatem , qu? 


arbitrio abbatis erit, quod utile prospexerit impe- 
randum. 
$ VIII. — Ex Brcurna OniENTALI. 


e Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid. per 
contentionem agens, vel contradicens majoris impe- 
vio, increpabitur juxta mensuram peccati sui. 

&IX. — Ex Recuta PaThUM (cap. 1). 

f Ante omnia habentes charitatem, humilitatem, 
patientiam, mansuetudinem, vel extera quie docet 
Apostolus (Col. 1); ita ut nemo quidquam suum 
vindicet ; sed sicut scriptum est in Actibus apostolo- 


a Invenitur. Xa apud Ruflnum. In textu Grico : 
Di,xttot, id est convincitur. — 

LE omnino volenti. Invenire est apud sanctum 
Basilium, interr. 96: Reg. brev., et apad Rufinum, 
eap. 46. Profertur autem ab auctore nostro propter 
rationem supra dictam. Pro, Si omnino, apud Rufi- 
num legitur : Si Aoc alicui; 1n textu Greco, ei costi, 
id est, Si omni. Atque hic ita legendum puto, non, 
Si emnino. 

.^ e Secundum exemplum Domini dicentis : Pater, 
etc. Ita apud Rufinum, qua in texta Greco non re- 
periuntur, sed ista : Tà dé ponga &riGtiag co0Ute 
&puóter, toU Kupiou e'rovcog* FiveoUe Etowuaot* Occ 1j Opa 
ov Ooxeite, b viüg vo0 iwÜpómou fpxstat" id est, huic 
autem incredulitxtis crimen convenit, dicente Do- 
mino : Sed estote parati, qua hora non putatis, filius 
hominis venit. Sed cum hzc verba ad rem non fa- 
ciant, puto textum sancti Basilii Graecum fuisse cor- 
Fuptum, cum illa conveniant interrogationi 417. - 
' é Artificium. Hoc capitulum hie citatur ob eam- 
dem causam quani de superioribus sancti Basilii ca- 
itulis diximus. Quod tamen, videtur sumptum ex 
egula sancti Czesarii, cap. 6 : « Nemo sibt aliquid 
operis, vel artificii pro suo libito eligat faciendum : 
sed in arbitrio senioris erit, quod utile prospexerit 
imperandum. » [dém statuit Tetradius, eap. 7, Re- 
gul ; «Operam; non quam unusquisque voluerit, 
sed qu: eis ordinata fuerit, faciant. » Qu:e quidem 
sapienter instituta sunt, ut monachus discat suat 
frangere voluntatem, quod in vita monachiea pre- 
cipuum est. 

e Si inventus fuerit. Hac sunt prorsus eadem verba 
supra hoc capite citata ex Regula sancti Pachomii. 
Et certe multa hic citantur ex Regula Orientali, quz 
sumpta sunt ex Regula sanctí Pachomii. 

t Ante omnia. Hzc habentur in secunda Regula 
Patrum cod. Flot. cojus initium est : Cum ftestde- 
remus in unum in nomine Domini. Exstant etiam Ín 


veteri. cod. rhs. coenobii Corbeiensis in Gallia, vbi 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


196 


rum, habeant orania communia (Act. ry). 5 Xlle vero 
qui prepositus est; Dei judicium et ordinationem 
sacerdotis in omnibus timere, diligere et obaudire 
secundum veritatem debet. Quia si quis illum b putat 
[se] spernere, Deum spernit, sicut scriptum est: 
Qui vos audit, me audit ; qui vos spernit, me spernil ; 
et qui me spernit, spernit eum qui me misil (Luc. x. 
Ita ut sine ipsius voluntate nullus frater quidqua: 
agat, neque accipiat ab aliquo aliquid, neque ce, 
nec usquam prorsus recedat i sine verbo. 
$ X. — Ex Recuta PAULI ET STEPRANI (cap. 2 «5. 
j Seniores junioribus affectum paternum impen- 
dant. Et cum k imperandi necessarium fuerit, ! non 


tumenti animositate, et elamosis vocibus, sed fidc- 
cialiter iranquilla simplicitate et auctoritate bosz 


fuerint opportuna, injungant. * Juniores senioribus 
sincera subjectione obediant, nec tumenti cervice in 
quocunque respondeant, aut fastidienti animo, e& 
negligenti aure imperantibus obedire detrectent: 
sed unanimifer et concorditer, tam im spiritali 


' opere quam in terreno omnes fideli intentione oc- 


currant. 


& XI. — Ex RecULA CUJUEDAM Parais. 
i . P 


2 Nullo aljo vitio diabolus monacnum perdit, ac 
trahit ad mortem, quam.cum eum neglectis senio- 


eadem Regula habetur. 

8 Jile vero qui prepositus. Id est, qui secundus est 
a sacerdote ; quem isti Patres faciunt veluti abbatem, 
cul debeat subjacere praepositus. 

h Putat se. TO se redunéat: 

i Sine verbo. Id est, sine jussu, licentia eeu per- 
missione,'ut in Evangelio : Is verbo tuo lazabo rete. 
In eadem significatione Patres Gr:eci nomen, Aes, 
id est verbum, usarparunt; ut videre est apud Pa- 
ladium, cap. de Tabennesiotis * Ebs)joUa pia wv 
típa cà mapÜtvow Voye E«vrile" id est egressa juniet 
virginum sui ipsias verbo, id est, sine permissu. 

' j Seniores. Hzc habentur in Regula ms. Paul i 
Stephani cod. Floriac., eujus duo hic junguntur cx 
pita, yprimem et secundum. ' 

k fmperandi. Lege; imperare. 

1 Non tumenti. animosttate. Notanda dectrinm: : 
nam aliud est imperium abbatunt, aliod regum. Nu 
reges gentium dominantur eorum, ete. Vide supr. 

' "m Juniores. Hic incipit secundam eaput Reguit 


D Pauli et Stephani in dieto cod. Flor. 4. . 


n Nullo alio vitio. Hoe capitulum exstat collat : 
Cassiani, cap. 41.: Idem docet sanctus. Dorothes. 
doct. 1: « Ego profecto, inquit, casum ullum alus 
monachis contigisse nescio, preete? hunc, nes. 
quia judicio et sensui cordis su facile credunt, aue 
obtemperant. Aiunt nonnulli : Propter hoc cadit me- 
nachus ; alii : Propter illud: ego Yero, ut mode dui. 
casum aliam evenisse cuipiam neacio; nisi qua 
proprio judicio et cordi suo credit. Itaque, cum v- 
deris quempiam cecidisse, scito nullam aliam pote 
rem eése causam, quam quod cordi suo credicit, et 
seipsum instruere voluit.:» Hic ille. Qui seipsos 
erudit monachus, diaboli discipulus est. Casus nom 
nullorum monachorum, Ks plus zquo suo judici 
1ribuerunt , vide apud Palladium in Hist. Lausiac?. 
capitibus de Valente, Herone, et Ptolemzo; et aps 
Cassianum, coll. u, eap. - c 








à91 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. YIL 


198 


rum consüiis suo judicio ^ defensionique » con- À Interroga patrem tuum et annuntiabit tibi; majores 


gpexerit confidere. 
XII. — Ex RecvrA sancti CoLvasam (cap. 9). 


c Maxima pars Regule monachorum mortificatio 
est: quibus nimirum per Scripturam precipitur : 
Sine concilio nihil facias (Eccli. xxxi). Ergo, si nihil 
sine consilio faciendum, totum per consilium est 
interrogandum. Unde etiam per Moysem praecipitur : 


* Defensionique. Lege , definitionique , ut apud 
Cassiamm. " ^ —— 07 

b Conspexerit. Lege, persuaserit, ut apud Cassia- 
num. B9! D. 

c Mazima. Habetur in cod ms. Flor. etin editione 


Parisiensi eodem capite. Sed im editione Insul apud 
Goldastum (Parte 1 Paren. veterum), übi capita Re- 


fuos, et dicent tibi (Deut. xxxn). Sed, licet duris 
dura videatur hzc disciplina, nt scilicet homo de 
ore pendeat alterius , certis tarnen Deum timentibus 
4 dulcis et secura invenietur, si ex integro et non ex 
parte conservetur. Quia nihil dulcius est conscientize 
securitate, nihil securius est * anim: impunitate, 
quam nullus sibi ipsi per se potest tradere, quia 
proprie f aliquorum est examinis. | 


cei; ac proinde maxima pars Regule monachorum 
mortificatio est. to m . 


d Dulcius. Ita in Reg. ms. cod. Flor. et apud Gol- 
dastum. In editione Parisiensi : incertius, male. 

e Anime impunitate. lmpunitas anima est, cum 
nullis maleficiorum stimulis pungitur , maxime quia 
illi qui przelati judicio innititur, errata non imputan- 


gul:e sancti Columbani in plura alia dividuntur, ca- B tur, nist ea evidenter ep Dei adversentur. 


pite 14. Proprii autem judicii et arbitrii abdicatio 


summa mortificatio est, quz przipue monachos de- 


f Aliquorum. lta in Fegula ms. cod. Flor. In edi- 
tione Insule apud Goldastum, aliorum, rectius. 





* 


CAPUT VII. 


* e D 


« QUJE SUNT INSTRUMENTA BONORUM OPERUM. 





B 1. — Ex REcuLa saxcrt BENEDICTI. 
» Inprimis Dominum Deum diligere ex toto corde , 


a Que sunt instrumenta bonorum operum. Hic 
instrumenta sumpta sunt ex epistola prima sancti 
Clementis pap: ad Jacobum fratrem Domini (si mo- 
do illius sit, aut saltem ad hune Jacobum missa) sub 
finem ; in qua hzc instrumenta reperiuntur, paucis 
famen exceptis et ordine mutato in multis. Hec 
sanctus Clemens se a sancto Petro hausisse pfofite- 
tur. Horum initium ita habetur. « Quotidiana enim 


illius (Peiri) praedicatio inter czetera diurna manda- C 


ta hzc erat. Quam in ejus exemplum etiam tibi, fra- 
ter charissime, significare curavi. Bonorum, inquit, 
operum, inter czetera, semina ac negotia sunt, quan- 
tum Qgnusquisque sapit et potest, » etc. Quzdam 
etiam referuntur in. antiquo Ürdine Romano ex Ca- 
none Theodori Ánglorum episcopi, in ordinatione 
abbatissz. ' 
H:ec eadem instrumenta, sed a sancto Benedicto 
emendicáta, ejus tamen nomine suppresso, refert 
"Theodulphus episc. Aurelianensis in suo Capitulari, 
c. 91 : « Libuit nobis, inquit, huic nostro Capitulari 
inserere sententiam cujusdam Patris de instrumentis 
bonorum operum, in qua magna brevitate quid agi 
quidve vitari debeat, continetur. In primis Dominum 
£uunm: diligere ex toto corde, » etc. Referuntur 
etiam a Magisiro cap. 9 Regul» suz etiam a sancio 
Benedicto sumpta, quibusdam iamen aliis instru- 
mentis insertis. Qux quidem a nostro auctore citata 
non sunt, ne fere eadem res repeteretur. Horum 
initium ita se halet : « 
zno credere et confiteri, et timere Deum Patrem, et 
Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum in trini- 
tate, et trinum in unitate, » etc. Sed in ipso hujus 
capitis limine non minima occurrit difficultas, cur 
ipsamet bona opera, quz hic recensentur, insiru- 
znenta bonorum operum, seu, ut loquitur sanctus 
Petrus, semina appellentur, cum nihil sit sui ipsius 
instrumentum auí semen. Verum dicendum est hic 
per ejusmodi bona opera intelligi perfectionis acqui- 
renda certam methodum, seu ut loquitur sanctus 
Pater Benedictus in flne bujus capitis, artem spiri- 
talem, ad quam illa omnia quz hic commemoran- 
tur, viam muniunt, ác proinde recte illius instru» 
rnenta ac semina appellantur. Huic sententie suffra- 
gatür Magister, quiin titulo capitis citati hec bona 


€ tota anima, tota virtute. Deinde proximum tanquam 
seipsum. 4 Deinde non occidere. Non adulterari. 


non appellat instrumenta bonorum operum, sed ar- 
tem sanctam; cum ait: « (uze est ar$ sancta, quam 
docere debet abbas disciputos in monasterio? » : 

b In primis. In vulgatis et in ms. cod. S. Faronis, 
apud Smaragdum, et S. Dunstadum hzc verba pre 

nuntur: Primum instrumertum. In ms. cod. 8. 

rulphi post xo in primis additur, oportet. 

* Tota anima. kpad Ruthardum ms. legitur, iota 
mente. In epist. sancti Clementis, totis intimis cordis 
visceribus, tantum. In canone Theodori : Ez'totis vi- 
ribus suis diligere. v7 

4 Deinde non occidere. Mirabitur quispiam cur 
monachis, quorum professio est perfectionis stüdium, 
tam dira crimina prohibeantur. Sed quamvis rata 
h»c sint in monasteriis, non tamen abs re est illa 
prohibuisse : ut sue recordentur fragilitatis raona- 
chi; nec se ob. statom religiosum jam perfectionem 
attigisse existiment seque ulta peccàti metas per- 
venisse, nec posse amplius cadere: cogitentque an- 
gelos in barathrum e ccelo ob $&uperbiama esse detru- 
$05; Adam in paradiso peécasse; Judanr unum e col- 
legio apostolorum Dominum vendidisse et ommi spe 
8alutis abjecta sibi laqueo fauces obstrinxisse. Quante 
obrem cum timore et tremore salutem suam in mo 
nasterio operentur : humilitati acquirendz in primis 
haud segniter incumbant; ad eamque in -omnibus 
vite asceticze procellis ac tempestatibus tanquam ad 
columnam Rhegiam velocius adnatent: Curentque 


« Quie hzec est arssancta? Pri- D diligenter quotidie animte sordes elaere; ne ua ne- 


gligentia et socordia in eum ànimi stuporem veniant, 
utiandem (quod Deus avertat) gravia iHa scelera 
perpetrent: qua sane olim a prolligatis uibusdam 
monachis admissa fuisse liquido constat. Nam (at de 
cxeteris taceam criminibus) SS. abbates ] 
Bercharius, Abbo, Gerardus a parricidis monachis 
culeo et simia dignis impie tracidati sunt. Recorda- 
batur, qui scripsit. hzec, sanctus Pater Benedictus, 
sibi a sceleratis monachis vinum veneno mixtum 
fuisse propinatum. Hlud igitar sacre Scripture ad 
memoriam revocent : In terra sanctorum impie ges- 
sit, et non videbit gloriam Dei. Et illud : Dilectus in 
dome mea male operatu& est. Non locus, sed boni 


mores sanctum faciunt. 


Ermenoldus, 


199 


testimonium dicere. * Honorare omnes homines. 
Et quod sibi quis fleri non vult, b alii ne faciat. 
e Abnegare semetipsum Sibi, d utsequatur Christum. 
« Corpus castigare. f Delicias non amplecti. 8 Jeju- 
nium amare. Pauperes recreare. Nudum vestire. 
hinfirmum visitare. i Mortuum sepelire. j In tribu- 


* Honorare'omnes homines. Hoc instrumentum non 
exstat in Regula ms. Magistri ; sed loco illius istud : 
Honorare patrem et matrem. 

b Alii ne faciat. In Capitulari Theodulphi legitur, 
alteri ne faciat. Apud S. Dunstanum, seu in Regula 
sancti Benedicti a S. Dunstano correcta : Et quod 
sibi non vult, alii ne faciat. Sed puto a chalcographo 
omissum fuisse yerbum, fieri. Hoc autem legis natu- 
ralis effatum est, quod olim Alexandro Severo impe- 
ratori maxime placuit, ut ex his Lampridii verbis 


in ejus Vita manifestum est: « Si quis de. via ad B s:eculi opera vana et 


alicujus possessionem deflexisset, pro qualitate loci 
aut Tustibus subjiciebatur in conspectu ejus, aut 
virgis, aut condemnationi. Áut, si hzec omnia trans- 
iret dignitas hominis, gravissimis! contumeliis ; 
cum diceret : Vis hoc in tuo agro fieri, quod alteri 
facis? Clamabatque sepius quod a quibusdam sive 
Judzis, sive Christianis audierat et tenebat, idque 

r preconem, cum aliquem emendaret, dici jube- 
Dat: Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris. Quam 
sententiam usque adeo dilexit, ut in palatio et in 
publieis operibus przescribi juberet. » 

c Abnegare semetipsum sibi. Luc. 1x, ubi non est 
pronomen sibi in vulgata editione, quemadmodum 
nec in Regula Magistri. Est tamen in epist. S. Cle- 
mentis, in Capitulari Theodulphi et in cod. N. mss. 
2tque etiam in editis quos viderim ; ita etiam legit 
S. Ambrosius in epist. ad Constantium. lllud sibi 
idem est quod, apud se, in sua conscientia, non coram 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
Non facere furtum. Non concupiscere. Non falsum À bulatione subvenire. k Dolentem éonsolari. ! A s»- 


890 


culi actibus se facere alienum. Níhil amori Christi 
proponere, * [ram non perficere. Iracundiz tempus 
non reservare. Dolum in corde non tenere. » Falsam 
pacem non dare. Charitatem non derelinquere. ? Noa 
jurare, ? ne forte perjuret. 4 Veritatem ex corde, et 
ore proferre. Malum pro malo non reddere. Injuriam 


l A seculi actibus se facere alienum. In epist. S. 
Clementis: Et a malis actibus se alienum facere. Sed 
S. Benedictus recte mutavit hoc vocabulum, quia 
loquitur monachis, at S. Clemens omnibus Christia- 
nis. Non enim monachis sufficit se à malis actibus 
alienos facere, sed etiam a seculi actibus, etiamsi 
aliqui boni sint, aut saltem indifferentes, ut sunt 
mercaturam exercere, negotiari, militare, causas 
agere et similia qu: haud decent monachos, ut de- 
cet S. Dionysius Arcopagites ; ut sunt eliam alia 

uülia, ut jocari, choreis et 
lusibus indulgere, lautius epulari, pretiosa veste de- 
lectari, et similia, a quibus monachi penitus abhor- 
rere debent. 

m [ram non perficere. Recte: nam ad iram per- 
fectam quidam gradus sunt, ut notat S. Dorotheus, 
doctr. 8. Primus est rapey d, id est perturbatio, que 
est motus seu conflictatio cogitationum, qua cor 
excitant illudque animosum et audax reddunt. Se- 
cundus, Oupóz, id est furor, sanguinis fervor circa 
cor accensus, ut ait S. Basilius, vocaturque é£vyeJix, 
id est acuta bilis; quam potes exsti , ante- 
quam fiat ópyó, id est ira perfecta, et tertius ire 

radus: cum veluti multis lignis aggestis magnum 
incendium excitatur, e£ complures prunz inarde- 
scunt. Et hac ratione est iram perficere ; quod 
vetat sanctus Pater Benedictus hoc loco. (jwartos 
gradus est uyncuxocxic, quam ad verbum injuriz re- 
cordaiionem dixeris. At S. Basilius im Regulis bre- 


hominibus. Et h:ec phrasis est sancto Benedicto fa- (* vibus, interrogatione 55, rem aliter exponit. Nam 


miliaris, ut cap. 7 Regule : Dicens sibi cum pro- 
pheta. Et cap. 52: Ut frater qui furte sibi peculia- 
füter vult orare. Et paulo post : Sed si alter vult sibi 
forte secretius. orare. Qui loci, quid sit illud, sibi, 
satis explicant. Abnegare igitur semetipsum sibi est 
renuntiare suis affectibus et desideriis vitiosis in sua 
conscientia et coram Deo, non coram hominibus ;. 
conversionis sux suorumque operum se ac solum 
Deum arbitrum seu testem quaerere, non homines. 

4 Ut sequatur Christum. In epistola S. Clementis : 
Ut Jesum Christum Dominum nostrum sequatur. S. 
Benedictus contraxit. 

e Corpus castigare. In epistola S. Clementis : Cor- 
pus custodire. Sed puto locum S. Clementis esse 
corruptum, et legendum castigare, In Regula Ma- 

istri adduntur hxc verba, pro anima, hoc modo: 


Corpus pro anima castigare. 


f Delicias non amplecti. In epistola S. Clementis :- 
Vanas et caducas non amplecti delicias. In 


Regula 
Magistri: delicias fugire, pro, fugere. In Theodori D 


canone : delicias non appetere. 

£ Jejunium amare. In dicta epistola : jejunium et 
viailias sanctas amare. Dicit vigilias sanctas, ut di- 
stinguat eas a prófanis vigiliis paganorum atque 
etiam hereticorum. 

h Infirmum visitare In epist. S. Clementis additur 
Sitientes potare. 

i Mortuum sepelire. In epist. S. Clementis : mor- 
tuos sepelire, in plurali videlicet, quemadmodum in 
duobus prxcedentibus et subsequentibus, additurque : 
Et diligenter eorum exsequias peragere, pro eisque 
orare, et eleemosynas dare. 

j In tribulatione subvenire. In Canone Theodori : 
tribulatis subvenire. 

k Bolentem consolari. In Regula Magistri hoc in- 
strumentum hzc duo subsequuntur : mutuum dare. 


Indigenti donare. Qus in nullo alio codice reperire 
potui. 


juxta illum ópyáj est tantum in affectu, 6vpoc in 
motu, in quo a S. Dorotheo discrepat ; sed quzstio 
de nomine est. Apud sanctum Basilium sequitur 
t«posucpog vehementior furoris motus, et epi CoB- 
firmatio perturbationis acrior ; quam Cassianus lib. 
vni de spiritu irz appellat amaritudinem tristitiz. 
Saluberrimum autem iracundie sedandz remedium 
est resectio voluptatum, ut monebat senior quidam 
monachus ; ille enim hzxc dicere solebat : Ob hane 
causam illecebras amputo, ut materiam przcidam 
iracundiz ; etenim hanc novi pro voluptatibus per- 

etuo decertare, tranquillum mentis mex statum, 
intelligentiz: vim auferre, ut refert Socrates lib. iv 
Hist. eccl., cap. 18. Charitate etiam exardescentes 
animz partes sanari dicebat Serapion Thmaitensis, 
ut refert idem Socrates loco citato. 

n Pacem falsam non dare. In Regula ms. Magi- 
stri : De conscientia pacem falsam non dare. Ubi se- 

uuntur hzc tria instrumenta : Fratri fidem servare. 

on amare detrahere. Promissum complere, et moa 
decipere : quorum duo alibi non reperies. Nam illod : 
Non amare detrahere, paulo post exprimitur a S. Be- 
nedicto sub illis verbis : non detractorem. 

^ Non jurare ; ne forte perjuret. Regula Magistri : 
non amare jurare. S. Ambrosius in exhortatione ad 
virginitatem : « Non jurandum.facile, quia plerum- 
que multi casus accidunt, ut non possimus implere 
quod juraverimus. Qui autem non jurat, utique non 
pejerat ; qui autem jurat, aliquando necesse est in- 
cidat in perjurium : quia omnis homo mendax. Nol 
ergo jurare, ne incipias pejerare. » 

P Ne forte perjuret. ln epist. S. Clementis : me 
forte y jurium (quod absit) fiat. 

q Veritatem ex corde et ore proferre. Yta apud Ru- 
thardum et alibi etiam vulgo habetur. in epist. S. 
Clementis deest praepositio ez, cujos loco in Capitu- 
lari Theodulphi est particula copulativa ef. 








801 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VII. 


803 


non facere : sed et. factam patienter sufferre. * Ini- A 1 Malum vero a se factum sciat, et sibi reputet. 


micos diligere. ^ Maledicentes se non * remaledi- 
cere, sed magis benedicere. Persecutionem propter 
justitiam sustinere. Non esse superbum. Non vino- 
lentum. Non multum edacem. Non somnolentum. 
Non pigrum. 4 Non murmuriosum. * Non detracto- 
rem. ! Spem suam Deo committere. 8 Bonum ali- 
quid in se cum viderit , Deo ^ applicet, non sibi. 


* [nimicos diligere. In Regula Magistri. : inimicos 


plusquam amicos diligere. 

b Maledicentes se. non. remaledicere. In. Regula 
Mag., Maledicentes se non solum non remaledicere. 

c Remaledicere. Ita vulgo habetar, quemadmodum 
et in Regula Magistri : apud S. Clementem, Ru- 
thardum, et Theodulphum, maledicere. 

. 4 Non murmuriosum. Optima lectio. Ita apud Ke- 

ronem. [ta etiam habetur in Regul. ms. 

apud Trithemium, in utroque cod. ms. S. Germani 

et in editione Coloniensi : a nomine murmurium, id 

est, murmur. Quod vocabulum non semel in hac 

Concordia occurrit : a quo, murmuriosus : quod re- 

penur in glossis qux vulgo inscribuntur nomine 

*. Benedicti abbatis Floriacensis, Murmuriosus, 565- 

uaoc lege, axe, id est murmurator. Quemad- 
modum in eisdem glossis habetur, Memoriosus, wvi- 
po», id est memor. Quare illud, murmurosum, quod 
vulgo habetur, excutiendum est. Apud S. Clemen- 
tein legilur : non murmuratorem. | 

* Non detractorem. 1n epist. S. Clementis : Nec 

detractorem : quia qui detrahit non se [lege, non so- 

lum] sed alios etiam occidit. In Regula Magistri hoc 
instrumentum non exstat hoc quidem loco, sed su- 
perius habetur, non amare detrahere, quod perinde 
est. 
f Spem suam Deo committere. In epist. S. Cle- 
mentis : Et totam spem Deo semper committere. 
8 Bonum aliquid in se cum viderit, etc. Proclare 
S. Áugustinus serm. 7 de verbis Domini secundum 
Mattheum « Quid tu juste credis ? te sine Deo non 
posse servare justitiam ipsius? ergo totum reputa 
quod justus es pietati (Dei videlicet). Quod autem 
peccator es, tw. iniquitati attribue. Esto accusator 
tuus, et ille erit indultor tuus. Omne enim crimen, 
facinus , vel tum nostre est negligentiz et 
omnis virtus et sanctitas Dei est indulgent. » 
Bonum aliquid. lta vulgo habetur. Apud Turre- 
crematam, Bonum aliquod. In epist. S. Clementis, 
boni aliquid, et est vera et germana lectio. 

b Applicet. In epist. S. Clementis legitur, Appli- 
care, id est auribuere. ln Regula ms. Magistri hoc 
instrumentum ita habetur : Bonum aliquid in se cum 
viderit, a Deo factum magis quam a se existimet. 

i Malum vero a se semper factum sciat, et sibi re- 
putet. lta vulgo scriptum habetur. In epist. S. Cle- 
znenüs, Et malum a se factum cognoscat, et sibi im- 
putet. In Regula Magistri, Malum a se factum judi- 
Cet, et sibi et diabolo imputet. Cui hiec instrumenta 
subsequuntur : Desideria sua a Deo perfici adoptare. 
Substantiam suam non in. solo labore manuum sua- 
rum, sed plus a Deo sperare. Ubi, adoptare, est ve- 
Bemienter optare ; ut ab, amare, adamare. 

) Diem judicii timere. Elegantem judicii descri- 
»Lionem vide apud Tertullianum lib. de Spectaculis, 
n fine ; et Eusebium Gallicanum, homil. 4, ad mo- 
iachos. 


k Vitam eternam omni concupiscentia spiritali de- 


iderare. lta vulgo habetur. In Regula Magistri : 
Titam  citernam et Hieruealem | sanctam. desiderare. 
a epist. S. Clementis vocabulum spiritali desidera- 
ar, forte a quodam correctore expunctum. Omni 
rgO spiritali concupiscentia vitam seternam deside- 
ire est puro Dei amore, et ad majorem Dei gloriam 
»n ob privatam utilitatem zternam felicitatem ex- 
"tere, Et hic appetitus perfectus est, qui monachum 


C 


| Diem judicii timere. Gehennam expavescere. k Vi- 
tam selernam omni concupiscentia spiritali deside- 
rare. ! Mortem quotidie ante oculos suspectam ha- 
bere. Áctus vitze suze omni hora custodire. * [n omni 
loco Deum se respicere pro certo scire. Cogitationes 
malas cordi suo advenientes mox ad Christum alli- 
dere, ? et seniori spiritali patefacere. ? Os suum a 


maxime decet. Sed ut ardentius a nobis appetatur, 
illius excellentia hic subjicienda, primo ex S. Pro- 
spero lib. 1 de Vita contemplativa, cap. 2: « Ergo 
futura vita creditur beate sempiterna, et sempiterne 
beata. Ubi est certa securitas et secura tranquilli- 
tas, et tranquilla jucunditas ; felix zeternitas, ceterna 
felicitas; ubi est amor perfectus, et nullus timor ; 
e dies zeternus, alacer motus, et unus omnium spiritus 


agistri, B de contemplatione Dei sui, et de sua cum illo per- 


mansione securus ; ubi ipsa civitas, quz est angelo- 
rum sanctorum et hominum congregatio beata, me- 
ritis fulgentibus micat, et :eterna salus exuberat, ve- 
ritas regnat; ubi nec fallit quisque, ne fallitur ; 
unde nullus ejicitur beatus,. quo nullus miser admit- 
titur. » Deinde ex S. Columbano, epistola 2 : « Beata 
familia, qux in altis habitat, ubi senex non gerit, 
neque infans vagit ; ubi laudes Domini nulla vox re- 
tinet; ubi non esuritur, ubi nunquam sititur; ubi 
cibo superno plebs coelestis pascitur ; ubi nemo mo- 
ritur, quia neino nascitur ; ubi aula regicx coelestis 
pascitur, in qua male resonans nulla vox audita est ; 
ubi vita viridis veraque futura est, quam nec mor- 
tis, nec meroris, metus consumpturus est. L:ti letho 
transactio lz»tum regem videbunt, cum regnante re- 
gnabunt, cum gaudente gaudebunt. Tune dolor, 
tunc t:»edium, tunc labor delebitur. Tunc Rex re- 
£um, rex mundi a mundis videbitur. » Sed varie a 
variis Patribus hec beata vita descripta, maxime a 
Cassiodoro, lib. de Anima, cap. 19, cujus locum non 
refero, quia prolixior est ; quem vide , quia nescio 
quid jucundius anim: spiritali legi potest. 
! Mortem quotidie ante oculos suspectam habere. 
Hoc instrumentum non exstat apud S. Clementem. 
Mors ante oculos suspecta habenda est, quia cum 
certa sit, incerta tamen et perfida est: cum absens 
putatur, prasens est ; cum remota, propinqua ; in- 
itanti repentina advenit ; prematura venit ; sub- 
sidet in insidiis, incautos aggreditur non premedi- 
tata irrumpit, invitos trahit. Suspecta ergo habenda 
est, ne nos imparatos corripiat, quia mors pecca- 
torum pessima, qua ad perpetuum ducit soppli- 
cium, et ut ait S. Prosper Áquitanicus, epigr. 5: 
Ille igitur finis malus est, quem poena sequetur, 
Et qui perpetui porta doloris erit. 
At contra sanctorum mors pretiosa in conspectu Do- 
mini, quz perpetuum ducit ad gaudium. Et, si li- 
p cet mihi in Prosperi versibus ludere, dicam : 
Jlle igitur finis bonus est, quem palma sequetur, 
Et qui perpetus porta salutis erit. 


m In omni loco '" Deum se respicere pro certo "scire. 
In epist. S. Clementis : In omni loco Deum respicere, 
firmiter scire. Sed incuria typographi intercidit pro- 
nomen se, quod habetur in capitulari Theoduiphi, 
etin omnibus nostris cod., tam editis quam mss. ; 
habetur etiam in Regula Mayistri, hoc modo : In 
quovis loco a Deo se respici pro certó scire. Ex quibus. 
omnibus hic S. Clementis locus castigandus est. — 

n Et seniori. spiritali patefacere. Hzc instrumenti 
pars abest a Regula Magistri. In epistola S. Clemen- 
tis habetur hoc modo. Et sacerdotibus Domini mant- 
festare. Sed sanctus Benedictus quzedam mutavit, ut 
sententiam disciplinz claustrali accommodaret. 

9 Qs suum a malo, vel pravo eloquio custodire. In 
epistola S. Clementis : 0s suum a multo vel pravo 

eloquio custodire, 








805 


8. BENEDICTI &BBATIS ANIANENSIS 


80i 


malo vel pravo eloquio enstodire. * Multum loqui A esse quod verius dicatür. Piecepta Deí factís quo 


non amare. 5 Verba vana, aut risui apta non loqui. 
e Risum multum aut excussum non amare. d Lectio- 
nes sanctas libenter audire. * Orationi frequenter in- 
cumbere. f Mala sua preterita cum lacrymis vel 
gemitu quotidie in oratione Deo confiteri : de ipsis 
'galis de cxtero emendare. Desideria carnis non 
perficere. 8 Propriam voluntatem odire. ^ Proceptis 
abbatis in omnibus obedire, etizinsi ipse aliter, quod 
absit, agat i memores illius Dominici przcepti : 
Que dicunt facite : que autem faciunt, facere nolite 
(Matth. xxu). 
Non velle dici sanctum, antequam sit; 1 sed prius 


* Multum loqui non amare. « Multiloquium jactura 
est monacho, » inquit S. Ephrem parenesi 46. In 
epist. S. Clementis additur: Sed custodire labia sua, 
ne dolum aut malum loquantur. [4 

b Verba vana, aut risui. apta. non logui. In epist. 
S. Clementis : Verba vana, aut mendacia non loqui : 
quia os, quod mentitur, occidit animam. — 

e Risum multum, aut excussum non amare. Hoc 
instrumentum non exstat in epist. S. Clementis. 
. Mentio fit in Vita S. Odonis abbatis Cluniacensis, 
lib. 2: « Locutio vere sua pr: nimio gaudio ridere 
nos cogebat. Sed ille habenas moderationis manu 
tenens, mox capitulum Regul nobis apponebat di- 
cens: Risum multum aut excussum non amare. » 

4 Lectiones sanctas libenter audire. In. epist. S. 
Clementis : Verba divina libenter audire.  . 

* Orationi frequenter incumbere. In epist. S. Cle- 
mentis: Pradicationi et orationi ac lectioni frequens 
ter incumbere :. el. eleemosynas. veras [acere. Recte 
autem monachis frequentius orationi incumbere 
praecipitur: nam, ut préclare monet S. Agterius 
AÁmases episcopus in homilia in illud Evangelii: 
Duo homines ascenderunt in templum : Ev vüc Quüg 
pv fox (tux, dua rcpóc 8:0, Jf cv yqtvevy, vodog 
vpàc obpavóv" id est, Oratio vite nostre auxilium, 
conversatio cum Deo, oblivio terrenorum, via ad 
collum. Unde recte docet S. Anastasius Sinaita in 
sermone de sacra Synaxi: 'H 4àp mpogsóptia xod 
Oxo Tüc Tpoctuxüg, xxi vuv Ütio» *papov uürap 
Ünápytt mac Tow &pttGw' QiX piy J&p tüe mpoc- 
£ux ic my &iropx xxl óc pnp map Oco0 xopttonsüa: id 
est, Ássiduilas in oratione et in sacr: Scriptur:e le- 
ctione mater est virtutum omnium: per orationem 
enim omnem petitionem et donum a Deo reportamus. 
Monachus mundo mortuus colo per orationem vivit 
excellentissima sane vita, qua per orationem cum 
Deo conjunctus est, qui in eo vivit, non jam ipse : 
ita ut cum Apostolo dicat: Vivo ego, jam non ego. 
sed vivit in me Christus. 

f Mala sua preterita, etc. Hoc instrumentum non 
est in epistola S. Clementis. lllud vero eisdem ver- 
bis hahet S. Eligius episcopus Noviomensis, ho- 
mil. 9. 

8 Voluntatem propriam odire. Odire, pro odisse : 
sed de hac re inferius. In epistola S. Clementis .legi- 
tur : Sed propriam [Tangere. voluntatem. 1llos veros 
esse monachos przeclare dieebat S, Fulgentius Ru- 
spensis episcopus qui mortificalis voluptatibus suis 
parati essent nihil velle, nihil nolJe, sed abbatis tan- 
tunumodo consilia vel prxcepta servare. 

b Preceptis abbatis iu omnibus obedire. In Capitu- 
lari Theodulphi : Preceplis sacerdotis et praceptoria, 
etc. In epist. S. Clementis : Eorum preceptis in om- 
nibus obedire, etc., intelligil episcopos, de quibus 
paulo ante loquitur. Sed sanctus Benedictus mutavit 
vocabulum S. Clementis, et Theodulphus S. Benedi- 
cti. Ille ut suis monachis, hic ut subditis suis sen- 
tentiam, aptaret. 

i Memores illius Dominici praecepti. In Capitulari 
Theodulphi : Memores illud Dominicum praeceptum ; 


b 


tidie adimplere. k Castitatem amare. ! Nullum 
odire. * Zelum non habere. Invidiam non exercere. 
Contentionem non amare. Elationem fugere. Senio- 
res venerari. Juniores diligere. » In Christi amore 
pro inimicis ^ orare. P Cum discordantibus ante 
solis occasum in pacem redire. 4 Et de Del miseri 
cordia nunquam desperare. Ecce hzc sunt instre- 
menta artis spiritalis, qu&& cum fuerint a nobis die 
noctuque incessabiliter adimpleta, et in die judicii 
reconsignata, illa merces nobis a Domino tecompen- 
sabitur, quam ipse promisit, quod oculus non vidit, 
nec auris audivit, que presparavit Debs his qi dil 


recte satis, ut cap. 91, de Cellerario, in ms. Concer- 
die: Memor semper illud apostolicum; potest enim 
nomen wiemor regere aecusativum que ac geniti- 
vum iun syntaxim sui verbi. 0n 

j Sed prius esse quod verius dicatur. Ita in Reguh 
Magistri, in Capitulari Theodulphi, apud Ruthamen, 
Trithemium, . S. Dunstanum, in cod. mss. S. Fare- 
nis, Vict. p. et in utroque S. Germani ; quze quide 
lectio optima est: ut praedicatio illa sanctitatis noa 
Sit causa finalis quae nos moveat ad sanctimoniam 
acquirendam, sed tantum uenia ad illam: 
nan fama et nomen ex sanciimonma oriuatur. Unde 
Ruthardus ait: « Sed si forte sine volumtate sua 
fuerit dictum, verius dicatur. » Vulgo, ut im epist. 
S. Clementis legitur, 14 verius dicatur, Quam leetio- 
neg, qui, admittere volet, dicat, necesse.est, partieu- 
laan ut hoo Joco non significare eausams& finalem 
(ineptum enim esse£, si quis famze sibi. coinparaadz 
gratia sanctus esse vellet), sed tantum consequentiam 
eventus, quemadmodum szpe in Evangelio ocenrrit, 


. Ut Joan, xix : ut Scriptura tmpleretur dicens : Partiti 


C 


D 


sun vestimeuta mea, sibi,. et super vestem meam. mi- 
serunt sortem. Non enim hsc vestimentorum Chrisi 
arütio, et sorein ejus vestem contigere, quia hoc a 
ayide predictum est, ef ut ejus propbetia vera esset, 
tanquam illa esset causa finalis ob quam bec facta 
sunt ; quinimo ideo predicta sunt , quia contingere 
debebant.  . .. 
k Castitatem, ete. In epistola S. Clementis legi- 
tur : charitatem , male. 
| Nullum odire. Odire, pro, odisse, ut paulo ante: 
voluntatem propriam odire. S. Valerianus, orat. de 
bono disciplinz : odio colloquium mulieris. ln epist. 
S. Clementis legitur: Nullum odio habere : quia 
qui odit fratrem suum, homicida est. In Canone Thee 
dori legitur : neminem odisse. 
n Zelum non habere. Recte hoc instrumentum dist 


tinguitur a sequenti, nempe, invidiam non exercere. 
Nam ita habetur in cod. Vindocinensi, in epistola 
S. Clementis, et in R Magistri. Vulgo tamea. 


none Tbeodori, ubi sic legitur : Zelum injustum «t 
invidiam non habere , Butbardus addit $nimicitiss 
non exercere, Quod certe.vix alibi r ris. Zelzs 
autem hoc loco pro zelo malo sumitur, de qe 
infra. 

. ^ In Christi amore, etc.. In opist. S. Clementis ke- 
gitur in Christi nomine, utin can. Theodori. Hoe te 
strumentum non exstat in Regula Magistri. 

? Orare. In Can. Theodori, Kzorsre. . 

P Cum discordante. lta apud Keronens. Im epist. 
S. Clementis, legitur. Cum diecordantibus, e&c., wt 
vulgo. In Regula Magistri habeur: Asxte selis ecca- 
sum cum inimicis redire 1n gratiam. Ubi et hoc in- 
strumentum additur ;: Omnibus bonis ex toto corás 
obedire. 

q Et de Dei misericordia nunquam desperare. in 
Regula Magistri : et de Deo nunquam desperare. 











893 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Vit. 806 
gunt eum. Officina vero ubi bec omnja diligenter A Qui vero sepius orare voluerit, überioreni invenjet 
operemur, claustra sunt monasterii et stabilitas in — misericordiam Christi. 

congregatione. $ Ill. — Ex Recura eawcri. Basin; (cap. 44). 

. Interrog. 5 Quid est maledicus, id est Aoidopoz. — 
Resp. Omnis sermo qui ob hoc profertur ut infamet 
aliquem, deroget vel male comméndet , ^ maledicus 
est, etiamsi non videatur esse injuriosus. Ét hoc ma- 
nifestum est ex sententia Evangelii, eum dicit de Ju- 
dzis : Quia maledizerunt eum dicentes : Tu sis ex di- 
scipulis ejus (Joan. 1x). | 

$ IV. — Item ejusdem (cap. 42). 
.. Interrog. i Quid est detractio vel derogatio? — 
Hesp. Duas opinor esse causas, in quibus licet ali- 
Deo, cui militant , Christo. Non blasphemiam se- cui dicere et retractare aliena mala : i si quando 
ciantes, nec. dicere quidquam preter quod*bonum — consilium habere necesse est eum cseteris, qui in hoc 
est. Àd obsequium non pigri, ad orationem parati, B ipsum videntur assumi, quomodo corrigatur is qui 
in humilitate perfecti, in obedientia b precineti,in peccavit, vel male aliquid egit. Et rürsum si quando 
vigiliis instantes, in jejunio bilares. Nullus se[ab] ^ necesse est provenire aliquem et commonere ne 
alio Justiorem arbitretur; * sed unusquisque om- forte incurrat in consortium alicujus mali, dum eum 
nibus se inferiorem contemnat. Qui se exaltat, hu- — putat esse bonum : quia Apostolus dicit : Nolite 
miliabitur; e£ qui se bumiliat, exaltabitur. Praece- — commisceri cum hujusmodi (1I Thess. 1i). k Item in 
ptum senioris est, ut salutem suscipias; non mur- Salomone : Noli manere cum homine iracundo, ne 
murando ullam operam facias; non responsionem forte viaé ejus discas et sumas laqueum anime tuc 
contra praeceptum usurpes, non te extollas, aut ma- — (Prov. xxit). Quod et ipsum Apostolum fecisse inve- 


$II. — Ex Recura saNcTI Macanit. 


« Milites ergo Christi sic taliter suos debent com- 
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam con- 
tinentes Deum ex tota anima diligere, et ex tota 
mente, e ex toto corde, et ex tota virtute sua, in- 
vicem inier se perfectissimam sectantes obedien- 
tiam. Pacifici, mites, moderati; non superbi, non 
jojuriosi, non susurrones, non irrisores, non ver- 
bosi, non presumptuosi, nog sibi placentes, sed 


gnifices utilem operam aliquam fecisse. Non acqui- 
rendo aliquid lucri congaudeas, aut in. damno con- 
tristeris. Non te familiaritas aliqua s$zcularis tra- 
hat, sed tota dilectio. tua in cellula demoretur. 
4 Cellam ut paradisum habeas. Fratres tuoa spirita- 
Jes ut :ternos confidas habere parentes. Preposi- 
tum monasterii timeas ut dominum, diligas ut paren- 
tem. Similiter quoque et omnes oportet diligere fra- 
tres, cum quibus etiam te confidas * videre gloriam 
Christi. Non oderis laboriosam operam, otium quo- 
que ne sectaveris, in vigiliis confectus , in opere 
justo affectus, ambulans quasi dormitans, lassus ad 
siratum tuum venias : cum Christo requiescere cre- 
das. f Cursumque monasterii super omnia diligas. 


nimus per hoe quod scribit ad Timotheum dicens : 
Alezander erarius multa mala mihi ostendit; quem tu 
quoque devita : valde enim restitit nostris sermonibus 
(M Tim. 1v). Preter hujusmodi autem necessitates 
quieunque dicit aliquid adversus aliquem, ut vel de- 


» roget ei vel obtrectet, istud esi detrahere; etiamsi 


vera esse videantur quz dicit. 
$ V. — Item ejusdem (cap. à2). 

Interrog. ! Qui detrahit fratri, audit detrahentem, 
et patitur, quid dignus est? — Resp. Excommuui- 
cari debet. Detrahentem, inquit, occulte. adversus 
proximum suum, hunc persequebar (Ps. c). Et alibi 
dictum est : » Noli libenter audire detrahentem, ne 
forte eradiceris (Prov. xx). 


^ Milites Christi, etc. Hxc non exstant in Regula — terr. seq. et apud Ruf. eod. cap... 
Serapionis, Macariii et aliorum cod. Flor. Quzdam, ] Si quando consilium, etc. Videndum est ta- 
maxime eirea finem, habentur in epist. S. Hiero- men si is quicum inis consilium de alieno peccato 
nymi ad Rusticum de forma vivendi. emendando , sit vir prudens , ut ejusmodi peccatum 
b Precincti. ld est, prompti. alteri non sit patefacturus. Et ita hic Basilii Jocus est 


c Sed unusquisque, etc. Lege, Sed unusquisque se — explicandus. De detractione plura vide apud Tole- 
tum, lib. v, cap. 63 et seq., Angelum et alios. 


tanquam omnibus inferiorem contemnat. . 
4 Cellam ut paradisum habeas. Consule S. Hiero- ^ — k Item in Salomone. In textu Graeco nulla mentio fit 


nymum, S. Dorotheum, S. Antiochum, Severum D &alomonis, sed tantum producitur finis hujus senten- 
Sulpitium, Cassianum ,. Palladium , Joannem Mo- ti», mutata secunda persona in tertiam : Mà «ers 
schum, et czteros, qui de vita ascetica, ejusque — 2&6» Bpóxove rà £avro0 -— id est, Ne quando quis 
cultoribus sexipserunt, et videbis, quantum sit e re — capiat laqueos animz suz. Locum textui suo accom- 
monastica custodia cellz. modat. 
e Videre. Pro, Visurum. Ut eepe occurrit. 1 Qui detrahit. fratri. Invenire est apud S. Basi- 
f Cursum monaeterii. Cursus est pensum divini lium, interr. 26 Regularum brevium , et apud Rufi- 
officii, quod quotidie excurritur,et persolvitur a mo- nem, cap. 94. 
)achis. De quo infra. 0. m Nol libenter audire delrahentem. lta apud Rufi- 
5$ Quid est maledicus, etc. Habetur apud S. Basi- — num. Et ad verbum redditur textus sacre Scripturae, 
jum, interr. 34 Reguli brev. et apud Rufinum, cap. — prout a 3. Basilio profertur, qui est hujusmodi : Mj 
3, ubi ita etiam legitur. At in textu Graco ci dor. — xósoc dxovt xgtueQoUvroc , eic. ;. id est , Ne. libenter 
otGopéí« ; id est, quid est maledictum? quibus verbis — audias detractorem. Aliter tamen Prov. cap. xx, 
esponsio convenit : Omnis sermo, etc. Hzc autein. versu 15 ubi hic locus exstat, legitur in versione 
. Basilii capita citantur ob hzc sancti Benedicti — Septuag. Interpretum, M &jant xxroo)sty ty 1) 
erba : mon detractorem. iEap05c, id est, Noli diligere etrahere, ne eradi«eris. 
3 M aledicus est. Lege, maledictum est, utin Greco. — In textu Hebraico nuu ann-ox, al theheb. schana , 
«óopíta. 


id est, noli diligere somnum, uL in versione communi, 
à Quid est detractio. Exstat apud S. Basilium in- — Sed si mutatis punctis legas EV? sclone, eflicies «à 





807 


6 VI. — Item ejusdem (cap. A4). 
Interrog. * Quod si de eo, qui preest, detraxerit, 
quomodo eum observabimus? — Hesp. Et iu hoc 
manifestum est judicium iracundi» Dei, qus» facta 
est super Mariam, dum detraxit de Moyse : et pec- 
catum ejus, nec ipso quidem Moyse orante, inultum 

Deus esse permisit (Num. xi). 

' $ VIL — Item ejusdem (cap. 61). 
Interrog. ^ Quomodo intelligitur superbus, vel 
quomodo curatur. — Resp. Intelligitur quidem ex eo 
quod ea semper quz eminentiora sunt quzrit. Cura- 
tur autem, si credat sententie ejus quz dixit : Deus 
superbis resistit (Jac. 1v). lllud sane sciendum est 
quod quomodo quis timeat damnationem superbiz, 
impossibile est curare hoc vitium, nisi abstrahat se, 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


808 


À. comminationes futuri judicii et recordemur terribile 


illud futuri examinis tribunal, timebimus judicia Dei. 
. 8 X. — Ex Rzcura sancmI Isiponi (cap. 4). 

h Monachis autem summopere studendum est ut 
apostolicam vitam tenentes, sicut in unum constituti 
esse noscuntur, ita cor unum habeant in Deo, nihil 
eibi proprium vindicantes, i [nihilque in] quantulum- 
cunque amorem rei private gerentes ; sed juxta ex- 
emplum apostolicum omnia communia habentes , ia 
preceptis Christi permanendo proficiant, i Patri ho- 
norem debitum reverentes, erga seniores obedien- 
tiam, erga :xquales incitamentum virtutum , erp 
minores exempli boni ministerium conservabunt. 
Nemo cseteris se judicet meliorem, sed inferioreu 
omnibus deputans tanta bumilitate clarescat, quant 


et secedat ab omnibus occasionibus elationis. Sicut B plus ceteris culmine virtutum coruscat. Abstineai 


impossibile exstingui linguam alicujus, vel gentis 
loquelam , vel artificium aliquod, nisi quis omni ge- 
nere se penitus abstrahat non solum ab agendo, vel 
loquendo [vel movendo], sed etiam audiendo eos qui 
loquuntur, vel videndo eos qui agunt id quod obli- 
visci cupit. Et hoc observandum est de omnibus 
vitiis. 
— 8 VIII. — Jtem ejusdem (cap. 90). 

Interrog. * Quomodo oportet jejunare, cum ne- 
cessarium jejunium injungitur, si aliquando quod re- 
ligio deposcit explendum tanquam ex necessitate, an 
voluntarie? — Resp. Domino dicente : Beati qui esu- 
riunt et sitiunt justitiam (Matth. v), omne quod ad 
religionem pertinet, nisi ex proposito et religione 


etiam a furore et detractione, parcat monachus lie- 
gus. k [ndecenter quoque vel ! notabiliter non in- 
cedat. Philargyrie contagium ut lethiferam pestem 
abhorreat, a turpibus verbis vel otiosis linguam 
avertat, atque indesinenter cor mundum labiaque 
exhibeat. Affectus quoque animi türpes ab intentione 
cogitationis abstergat, seque per compunctionem 
cordis in studio sancto meditalionis exerceat. 'Torpo- 
rem somni atque pigritise fugiat, vigiliisque et ora- 
tionibus sine intermissione intendat. Gulz: concupi- 
scentiam deprimat , atque abstinentiz virtutibus se- 
metipsum pro studio domandarum libidinum affligat, 
domans jejuniis carnem, quantum valetudo corporis 
sinit. Livore quoque invidie de fraternis profectibas 


fiat, periculum generat. Debet ergo jejunio sociari C nequaquam tabescat; sed quietus atque pacificus per 


devotio. Quia autem necessarium sit jejunium in tali- 
bus quibusque causis, d et maxime cum desideramus 
aliquid impetrare de Domino, etiam sanctus Aposte- 
lus docet, qui inter czeteras suas virtutes addidit e 
etiam hoc dicens : Quia in jejuniis ! frequenter (II 
Cor. xi). 
6 IX. — Item ejusdem (cap. 158). 

Interrog. 5 Quomodo possumus timere judicia Dei. 
— Resp. Nüturaliter exspectatio omnis mali timorem 
incutit. Ita namque etiam bestias timemus et prin- 
cipes, scientes imminere ab eis aliquid quod ad vite 
exitium pertinet. Si ergo credamus quia vere sunt 


detractorem. (nemadmodum cap. xxiv, Prov. : Et 
cum detractoribus ne miscearis, ubi in textu Hebreo 
legitur o*3q, Schonim, id est, detractores. 

* Interrog. 27 Reg. brev. ; Rufin. cap. 2. 

b Interrog. 95 Reg. brev.; Ruf. c. 40. 

c" Quomodo jejunare. Reperitur apud S. Basilium, 
interr. 150 Regul. brev. et apad Rufinum, cap. 50. 
Hoc caput citatur ob hxc verba : Jejunium amare. 

4 Et maxime cum desideramus, etc. Ita apud Rufi- 
num, sed non exstant in textu Graco. 

* Hoc etiam dicens. Ita apud Rufinum. In textu 
Graco additur, wpóg QibaexoAxv ópariípav, id est, ad 
nostram instructionem. 

! Frequenter. Hoc vocabulum non invenitur apud 
Rufinum. 

5 [nterrog. 209 Reg. brev.; Rufinus, cap. 72. 

hà Monachis autem, etc. Hzc habentur in Regula 
excusa S. Isidori, cap. 3. 

| Nihilque in. quantulumcunque. Dele «à nihilque 
in quod redundat, et lege, ut in Regula excusa nec 


amorem fraterne dilectionis de cunctorum gaudeat 
meritis. Iracundiz perturbationem a se rejiciens, et 
patienter omnia sustinens, nulla tristitia, nullo tem- 
porali mcrore affectus, sed contra omnia adversa 
interiori gaudio fretus, ipsam postremo vans glorie 
laudem procul a se abjiciat, ut dum his institutis ra- 
diat, merito nomen su: professionis retineat. 

$ XI. — Ex RecuLA saNcrI lsipont ( cap. 94 ). 

P 'Transeuntibus de hac luce fratribus , antequam 
sepeliantur, pro dimittendis eorum peccatis » sacri- 
ficium offeratur. Corpora fratrum uno sepelienda 
sunt loco, ut quos viventes charitatis tenuit umilas, 


amtiulumcunque. 

| Patri honorem debitum reverentes. : Pe- 
trem honore debito reverentes. In Regula excusa lep- 
tur : Patri honorem debitum referentes. 

k ]ndecenter quoque , etc. Monachus incedere oc- 
bet juxta id quod precipit S. Fructuosus archiep: 
scopus Bracarensis, cap. 8 Regul sux : « Definitum 
est ut ... in gressu n strepitus, neque salt- 
amplos tensis passibus facerent : nec alibi dum per- 
gunt, aspicerent, nisi ante vestigia sua. » 

1 Notabiliter. Id est, superbe et fastuose. 

m Transeuntibus de hac luce fratribus, etc. Hxc 
habentur in Regula excusa sancti Isidori eodem 
cap., qus» hic citantur ob illa sancti Benedicti ver- 
ba : mortuum sepelire. 

B Sacrificium offeratur. Antiquus fuit Ecclesise naoe 
pro defunctis sacrificium offerre, de quo agit san- 

. ctus Augustinus, lib. de Cura pro mortuis babenda . 
cap. 1, et in epistola de octo quxestionibus ad Dut- 
cium , qu. 2. Mentio fit apud Cassianum, coll. x. 














$09 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VII. 


810 


morientes unus locus amplectatur. Pro spiritibus À autem omnipotens custodiat vos in omnibus bonis : 


defunctorum ^ altera die post Pentecosten sacrifi- 
cium Deo offeratur, ut beate vitx» participes facti 
purgatiores corpora sua in die resurrectionis reci- 
piant. Hzc igitur, o servi Dei, milites Christi , con- 
temptores mundi, ita vobis custodienda volumus, 
ut majorum przcepta [ ^ patrum ] per omnia con- 
servetis. Suscipite igitur inter illa et hanc admoni- 
tionem nostram , humili corde custodientes quze di- 
cimus, libenter sumentes qux» dispensamus : qua- 
tenus vobis de effectu operis sit gloria, et nobis pro 
ipsa admonitione postulata proveniat venia. Deus 
cap. 5: « Àb iis qui ejus compatiebantur exitio, vix 
a presbytero abbate Paphnutio potuit obtineri ut 
non inter biothanatos reputatus etiam memoria et 


et quomodo cepit sic confirmet gratiam suam in 
vobis. Àmen. : 
$ Xll. — Ex RecuraA saxcri Pacuoun (cap. 127). 
e Si frater dormierit, 4 omnis eum fraternitas 
prosequatur. * Neino remaneat absque majoris im- 
perio, f nec psallat, nisi ei jussum fuerit; nec post 
alterum psalmum jungat alterum sine prepositi vo- 
luntate. | 
$ XIII. — Ex Rreevra saxcrI Fenngort (cap. 25). 
& Ut jurandi consuetudo ad integrum, si fleri po- 


resurrectionis suis discipulis denuo apparuit, qua- 
dragesimam post resurrectionem die ad colum 
ascendit. Nec his adversatur sanctus Augustinus, 


oblatione pausantium judicaretur indignus. » Et in B cum ita ait sub finem Qusxstionum super Gene- 


concilio Bracarensi 1, cap. 24; Aurelianensi 1, 
can. 14 ; Vasensi 1, can. 2; Vasensi i, can. 3, et 
aliis auctoribus infra citandis. Sanctus Isidorus tan- 
tum unius diei, quo in exsequiis defunctorum salu- 
taris offertur hostia, meminit; qui tamen offereba- 
tur etiam quibusdam aliis diebus ab ipsius defuncti 
obitu. Alcuinus, lib. de divinis Officiis, cap. 5; Ama- 
Jarius Fortunatus, lib. rv de ecclesiasticis Offic., cap. 
42 , mentionem faciunt tertii, septimi et wigesimi 
dierum, quos adhuc observat sancta Romana Ec- 
clesia. Sed olim mos iste varius fuit. Nam tempore 
sancti Ambrosii alii tertium diem et trigesimum 
observabant, alii septimum et quadragesimum , ut 
videre est in ejus oratione de Theodosii obitu: 
« Ejus ergo principis conclamavimus obitum, el 
nunc quadragesimum celebramus assistente sacris 
altaribus Honorio principe ; quia sicut sanctus Jo- 
seph patri suo Jacob quadraginta diebus huma- 
tionis officia detulit, ita et hic Theodosio patri suo 
justa persolvit. Et quia alii tertium diem et trigesi- 
mum, alii septimum et quadragesimum observare 
consueverunt, quid doceat lectio, considereinus. » 
]ta in vetustis editionibus ; nam in quibusdam recen- 
tioribus corrupte legitur : alii tertium diem, alii tri- 
gesimum, alii septimum , alii quadragesimum obser- 
vare consueverunt. Dierum tertii et quadragesimi 
observationem commemorat Palladius in Lausiaca, 
capite de Eulogio : Kal avvio «o0. uiv uaxapiov E)- 
AÀoyiov v& vt0G«p«xozca EneraMiotat, coU o£ MAoÓn- 
kivov 19 cp.« 1& tpira rap ví; kOtigorutoc" id est: 
;L accidit ut celebraretur a fraternitate beati Eulo- 
gii quadragesimus dies, mutilati vero corpore dies 
tertius. Ecce ut veteres illi monachi AEgyptii dies 
tertium et quadragesimum celebrabant. Àn alium 
addiderint, etsi id non pateat ex Palladio, est ta- 
men simile vero eos addidisse nonum. Nam olim in 
Orientali Ecelesia agebantur tres hi dies pro mor- 
tuis tertius, nonus et quadragesimus. Constitutiones 
apostoliez : 'Exeásigo pite civ xtxonanpyov, etC., 
Ad est, tertius defunctorum dies fiat cum psalmis , 
lectionibus et precibus propter eum qui tertio die a 
mortuis resurrexit; dies nonus, in memoriam eorum 
qui superstites sunt, et eorum qui defuncti sunt; dies 
quadragesimus, juxta antiquam formam. Ubi male ver- 
titur: exsequia: vero defunctorum fiant tertio die. Justi- 
nianus Novella 133, cap. 3: « Sed néque aliquam exco- 
itent occasionem aut vim ad monasteria muliebria 
ingrediendi, aut mulieres viris deputata occasione ho- 
ruin , que circa funus aguntur ( quas utique memo- 
rias vocant ) et tertiau et nonam convenientes diem , 
et dum quadraginta. coipleantur. » ldem docet Eu- 
gtratius presbyter magna Ecclesie, tractatu 5, de 
defunctorum animis ( Photius in Bibl. n. A71 ) ; ipse 
enim scribit tertiam , nonam et quadragesimam dies 
agi cum precibus et eleemosynis in memoriam de- 
functorum ; tertiam, ob Christi resurrectionem , quie 
tertia die contigit; nonam, quia post octo dies suz 


PATROL. CIII. 


C 


sim : « Et fecit luctum patri suo septem dies. Nescio 
utrum inveniatur alicui sanctorum celebratum esse 
luctum novem dies, quod apud Latinos novemdial 
appellant. Unde mihi videntur ab hac consuetudine 
prohibendi , si qui Christianorum istum in mortuis 
suis numerum observant, qui magis est in gentilium 
consuetudine. » Nam aliud est loqui de nono die, aliud 
de novem diebus. Novem dies non celebrabant Chri- 
$tiani , sed nonum diem duntaxat. Novemdialis me- 
minerunt gloss veleres : Novemdial, &vvaca. ini 
y£x00U dyópsy« , quos dies etiam Athenienses £vvasa 
appellabant , ut docet Julius Pollux lib. u1 Onomast., 
cap. 19. 

a Altera die post Pentecosten , etc. Mos olim fuit in 
monasteriis multis ut anniversarie preces et misse 
stato die pro defunctis fratribus agerentur. ld instituit 
beatus /Egil abbas Fuldensis in suo monasterio, die 
sancti Ignatii martyris ad hanc memoriam deputato, 
ut scribit CandiJus monachus Fuldensis in ejus Vita. 
Sanctus Hugo abbas Cluniacensis idem s6tuit Geri 
quotannis feria 5, post octavas Pentecostes in om- 
nibus monasteriis sibi subditis, ut videre est in 
charta quadam de quibusdam illius decretis ( Bibl. 
Clun. in S. Hugone ). 

b Patrum. Leye potius, ut in Regula excusa. 

c Si frater dormierit, etc. Hoc caput videre est in 
Regula saueti Pachomii excusa , art. 71. 

Omnis eum fraternitas prosequatur. ld est, om- 
nes fratres ejus funus prosequantur. 

e Nemo remaneat. Ex art. seq. santi Pacbomii, 
in quo ita habetur : « Nemo exeat foras, nemo lo- 
quatur; nemo remaneat excepto majoris imperio. » 

f Nec psallat. Ex art. 73 ejusdein Regule, sed 

aulo aliter : « Nemo ante psallat, nisi et jussum 
uerit, nec completo psalmo alterum sine prepositi 
jussione audeat jungere. » 

& Ut jurandi consuetudo, etc. Perfectionis Chri- 
Stianz studiosis, ut sunt monachi , ab omni jureju- 
rando cavendum est. Quo: przclare docet sanctus 
Leander, lib. de Inst. virgin.. cap. 19: « Nunquam 
jurare, sed semper verum dicere pari observa stu- 
dio. Nam sicut carnalibus pro terrore fraudis jurare 
permissum est; sic prohibita sunt spiritualibus, 
etiam dum bene conscii sunt sacramenta. Sit , in- 
quit, sermo vester, est est, non non. Quod autem, 
plus est, a malo est. Cave itaque jurare in bono, 
quia de malo est. Propterea dicitur esse a malo, €o 
quod jurandi necessitas ex infideli sit conscientia. 
Kjus enim hominis jurandi extorquetur necessitas , 
cujus fides manet in dubio. » Cum autem monacho- 
rum fides neutiquam vacillare debeat, non opus est 
eis juramento, quo dictorum suorum veritas confir- 
metur. Bona conscientia non indiget juramento ; 
tantus est in ea veritatis amor ut quidquid dicit , 
juratum patet. Recte olim Solon, teste Laertio lib. 1, 
dicebat : &eAoxeyaDiav 0pzou mi totipus € yt , id est. 
Probitatem juramento fideliorem cense ( 5. Hieron., 


26 


D 


eisi secundum humanam fragilitatem minus forsitan 
possunt mendacii cavere peccatum , possint saltem 
damnandum vitare perjurium. Quos rogo simul at» 
que commoneo ut studeant in usum habere verba 
sacra, ne unquam necessaria sint sacramenta. Quam 
enim hujus vitli debeant omnes vitare flagitium, 
beato apostolo monente, didicimus. Nolite jurare ne- 
que per celum , neque per terram , neque aliud quod- 
cunque juramentum. Sit autem verbum vestrum, Est 
est, Non non ; ut nou sub judicio decidatis (Luc. v). 
Et illud similiter diving Scripture : Vir multum ju- 
rans replebitur iniquitate, et non discedet de domo 
illius plaga ( Eccli. xxi ). His namque magnis 
atque evidentissimis documentis etiam lectio Evan- 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENBIS 
test, de monachorum interlocutione tollatur: ut, À 


sia 
6 XV. — Item ejusdom (cap. 10). 

à Non maledicatis, quia scriptum est : Malediei 

regnum Dei non possidebunt (I Cor. v1). 
8$ XVI. — Item ejusdem (cap. 11). 

e Mentiri omnino non liceat, quia osquod menátur, 
occidit animam (Sap. 1). Et illud : perdes 5 eoa qui 
loquuntur mendacium (Psal. x). 

$ XVII. — Item ejusdem (cap. 12). 

Iracundiam nullus usque ad aliam dien prounsbheme 
presumat. Quod $i, ut babet humana fragilius, 
sermo durior inter fratres ortus fuerit, invieem sibi 
veniam petere et debita relaxare debebunt propter 
Domini mandatum, ubi dicit: Si recordatus [ser 
quia frater tuus. habet aliquid adversus te, relin 
munus tuum ante altare, et vade prius. reconcilier 


geli, qui maxima est plenitudo, similiter atte- B fratri tuo, et tunc veniens offeresmunus tuum (Mean. 


statar, dicente Domino ad discipulos : Audistis quia 
dictum est. antiquis : Non perjurabis, reddes auw- 
tem Domine juramenta tua. Ego autem dico vobis 
won jurare omnino : neque per celum , quia thronus 
Dei est; neque per terram , quia scabellum pedum 
ejus est; neque per Hierosolymam , quia. civitas eut 
magni regis ; neque per caput ium juraveris , quia 
non potes unum capillum album facere , aut nigrum. 
Sit autem sermo vester, Est egt, Non non (Matth. v). 
Sufficiat ergo nos propria inserenda monita * exene- 
plis doeuisse vitanda, 


$ XIV. — Ex Rrecora. AvngLiaw (cap. 9). 
b Non juretis, quia Dominus dixit : * Wolite jurare 


v). Et : € Si non dimiseritis hominibus peccata «e 
rum, nec Pater vester celestis. dimittet vobis. peccan 
vesira (Matth. v1). hem : ^ Sí septies in dée peccem- 
vil in te, et. conversus dtzerit ^» Pormtet. me, dimitte 
illi (Luc. xvn). Et: Non dico tibi usque septies sd 
usque aeptuagies septies (Math. xvui). E&. alia Seri- 
ptura : Ira enim viri justitiam Dei nom opereter 
(Jac. 1). Et Apostolus : Sa! non occidat saper ira- 
cundiam vestram (Eph. qw). Quod si, quod Deus 
avertat, diabolo instigante, ja fuerit quis forore 
repletus, ut ista mandata pertinaci corde contemnat, 
et unus de illis qui discordantes sunt, praesent 
alium veniam ei petens ; ei ille «ui petit nom dimise- 
vit, ! legitimam disciplinam accipiat, vt ad clyaritstem 


(Matth. v). Et alia Scriptura ; Virmultum jurans im- € se corrigat. Quod $i ambo despezerigt, pariter a 


plebitur iniquitate, nec. discedet da domo ejus plaga 
(Eccli. xvin). 


epist. ad Celantlam ). Quamobrem IIb. rt legis Longo- 
bardorum , tit. 47, prohibetur episcopis, presbyteris , 
clericis, monachis et sanctimonialibus, jurare etiam 
in judicium citatis, dilatata lege Marciani impera- 
toris, qu:& tantum complectitur clericos Constanti- 
nopolitanos , ut habetur Cod. l. 25, De episcopis et 
clericis , etc. Quare in citata lege Longobardorum 
male legitur, Marco pro Marciano, et Marci pro 
Marciani. Juramentum etiam prohibetur monachis 
prima add. Cap. Lud. imp. , titul. 45. 
a KEremplis. 1d est, auctoritatibus. 


b Non juretis. ldem statuitur in Regula Teridii D 


seu Tetradii, cap. 4 : « Non jurent, quia Dominus 
dixit: Nolite jurare; sed sit sermo vester, Est est, Non 
foh. » 

« Nolite jurare, profert sensum, non verba. 

& Non maledicatis. E dem habet Tetradius, cap. 
6 Regul su» : « Non maledicant, quia scriptum est ; 
Neque maledici regnum Dei possidebunt. » ldem 
etiam statuit Coesarius, cap. 2 Kegulie : Juramentum 
et maledictum velut venenum diaboli fugere et vi- 
tare contendat. » 

* Mentiri, etc. Circa mendacium hzc statuit Te- 
tradius in Reg. monach. cap. 5 : « Meniiri qui in- 
ventus fuerit legitimam disciplinam accipiat, quia os 
quod mentitur occidit. animam, et : perdes eos qui lo- 
quuntur mendacium. » : 

f Eos qui loquuntur. Juxta textum Hebraicum. In 
versione communi, omnes. 

8 Si non dimüseritis, etc. Hac citantur ex memo- 


communione j vel eibo suapendentur, democ invi- 

cem sibi receneilientor. 

( XVI. — TIscierUNT CESTA à BEATO ÁUQURTINO, 
QUANDO SIBI] SUCCESSOREM ELRGIT. 


k Gloriosissuno Theodosio duodecios et 5 Valenti- 


Tia, non ex codice. 

b Si septies in die, eic. Hec citantur ex gaemern. 

i Legitimam disciplinam accipiat. Disciplina et 
verberum supplicium. Lib. i legis Longobardorum, 
tit. 15, 1. 5 : « Ancilla vero pro ipsa illicita pezsau 
tione accipiat talem diseipisam ^ domioe is p» 
sentia servi, ut alia ancilla hoe fecere nem 
mat. » Legis Beiorum tit, 9, cap. 4, $ 5, aped Ir 
culphum, formuja 175. In Regula S. Casar c 
25 ; « Jusum est ut legitimam diseipli sc 
piant; » et paulo post : « disciplinama tamem ipsam ia 
presentia congregationis aoeipiaBt; et im Bagub 

etrardii supra, cap. v. 

) Vel cibo suspendantur. Particule vel amanitue co 
pulative, Suspendi a cibo estjejumio mmitari, qu 
monachi excommunicati eum is fratribus pe 
reficiebant, sed aliquot boris tardius, mee ejuséte 
cibia& ut patet ex souliis hujus Cencordám lecis. 

k Gloriosissimo Th io, eic, lao mom essen 
in Concordia Floriacenai, sed supplevé ez Vindec- 
pensi : quo tamen spectent pon video, pisi dicsme 
esse Lransposita et spectare ad capat de ordipande 
abbate, aut certe referri ad instrumentam, Cone 
(ionem non amare. Hac autem Acta habentur init 
episiolas sancii Augustini post centesimam menim. 

ic Theodosius junioe est, qui fui Ascadii fükbes 
et duodecies consul cum Valenüniane tertio iterum 
consule, ut notum est ex ehronico Cassieqori. 

| Valeniiniano, Is egt Valentinianus tertius, Yhes- 
dosii consobeinps, filius Constantii, quem Hoseries ia 


1 





CONCORDIA REGULARUM. —- CAP. 'iII. 


814 


niano Augusto iterum eonsule, cum Augustinus epi- A scopum, quem vivus designaverat episcopus eorum. 


seopus una cum Regiliano et Martiniano coepiscopis 
suis consedisset ^ jn ecclesia Pacis Iponiensiuim » re- 
gionum, presentibus Saturnino, ^ Leporio, 4 Bar- 
paba, Fertunatiano, Rustico, * Lazaro et ! Eraclio 
presbyteris, astanti clero et freqgenti populo, Au- 
gustinus episcopus dixit : Quod hesterno die promisi 
charitati vesiree propter quod volui frequentius con- 
venire, et video frequentius convenisse, mora omni 
postposita, hoc agendum est. Si enim aliud velim 
loqui, in illud 5 suspensi sumus. Audistis, omnes in 
hac vita maortales sumus, et dies vitze nostr: ulti- 
mus omni homini est semper incertus. Verum ta- 
men in infantia speratur pueritia, in pueritia spera- 
tur adolescentia, in adolescentia speratur juventus , 


Hoc enim eis cum innotuisset, voluntatem  prz- 
cedentis episcopi sui libenter amplexi sunt. Minug 
tamen aliquid factum erat. Unde nonnulli contrista- 
bentur, quia frater Severus eredidit posse sufficere , 
Ut successorem suum apud clericos designaret : ad 
populum inde non est locutus. Et erat inde aliquo- 
rum nonnulla tristitia. Quid plura? Deó placuit , fu- 
gala est tristitia, gaudium successit, ordinatus est 
episcopus quem pracedens episcopus designaverat. 
Ergo, ne aliquid de me qussratur volentatis meo , 
quam credo Dei esse, in omnium vestrum notitiam 
k profero, Presbyterum Eraclium mihi suecessoren 
volo. À populo aeclamatum est Deo laudes, Chii 
sto laudes. Dictum est. vicies tercies. Esaudi, Chri- 


in juventate speratur gravitas, in gravitate spera- B f^, Augustino vitam. Dictum est sexies vicies. Te 


tur senectus. Utrum contingat, incertum est. Sene- 
ctus autem aliam «tatem quam speret, non habet. 
Incertum est enim ipsa senectus quandiu sit homini : 
Miud tamem certum est nullam remanere setatem 
qu:e possit suceedere senectuti. Quia voluit Deus, ad 
istam civitatem cum vigore statis adveni : sed ta- 
ynen juvenis fui et senut. Scio per obitum episcopos 
rum per contentiosos, ambitiosos aut seditios08 $0- 
lere Ecclesias perturbari; et, quod szpe sum exper- 
tus et dolui, debeo, quantum ad me attinet, ne eon« 
tingat, huic prospicere civitati. Sicut novit charitas 
vestra, in Milevitana Ecclesia modo fui. Petierunt 
enim me (fratres, et maxime servi Dei, qui ibi sunt, 
ut venirem, Qeia pest obitum beat» memeri» fra- 
tris coepiscopi mei ^ Severi, nonnulla ibi perturba- 
tio timebetar. Veni, et quomodo voluit, ! Deus ad- 
javit 206 pet suam misericordiam. Acceperant epi- 


consortem imperii assumpserat, et Placidie amitze 
Theodosii filius, qui cum triginta annos ümperas- 
set, a Trasila /EÉtii milite confossus interi. De quo 
vide Idacium in Chron., Cassiodorum, Olympio- 
dorum, Paulum Warnefridum et alios. 

& ]n ecclesia Pacis. lta appellabatur ecclesia Hip- 
ponis civitatis, ut notum est ex concilio Africano, 
anno Christi 595, ubi ita legitur : Hippone, in se- 
cretario basilice Pacis. 

b Regionum. Lege Regiorum. Nam hiec urbs dicitur 
Hippo Hegius, ut notum est ex Mela, lib. 1 , et aliis. 

€ Leporio. Is est Leporius presbyter, de quo san- 
etus Augustinus, serm. i1 de Vita et Moribus cleri- 
corüm : « Presbyterum Leporium, quamvis seculi 
natalibus, et apud suos honestissimo loco natum, 
tamen jam Deo servientem, cunctis qux habebat 
relietis, inopem suscepi. » Alius est a Leporio mo- 
nacho et presbytero Gallo, qui in. Pelagii haeresim 
lapsus in Africam trajecit; ubí ab Aurelio Cartha- 
giniensi, sancto Augustino et aliis Africx episcopis 
Ssusceplus et sanatüs, edito emendationis libello, ab 
eisdein in Gallias remissus est. De quo Gennadius in 
Catalogo, cap. 59, et Facundus Hierinianensis, lib. 1 
de tribus Capitulis. 


Patrem, te episcopum. Dictum est octies. Cumque re- 
ticeretur, Augustinus episcopus dixit, Non est opus 
me de laudibus ejus aliquid dicere; faveo sapientis, 
pareo verecundizx. 

$ XIX. — Ex »ocrRiNA síANCTI OnsiEsIIL. 


! Non irascamur invicem. Etiamsi ira nos vice- 
rit, * non peccamus irati solis occubitum po- 
nientla prevenientes (Eph. 1v). Meminerimus 
esse praeceptum quoties peccanti in nos ignoscere 
débemus, et munus nostrum relinquere ante altare, 
quod nequaquam suscipitur, nisi fuerit reconcilia- 
tione placabile (Luc. vit); ut possimus dicere : Di- 
mitte nobis debita nostra, sicut. et nos dimütimus de- 


C bitoribus nostris (Luc. x1). Et Apogtolus dicit : Si 


quis habet adversus aliquem ? querimoniam, sieut 
et ? Christus P. donavit nobis, 4 sic facite (Col. m). 


appellatur Eradius. Nam hujusmodi nomen vix in 
usu fuit antiquis, Heraelius usitatissimam. Error 
manavit ex commissara litterarum, o et /, ex. «fma 
exsurgit littera d. Apponenda est tamen aspiratio, 
qu: s:xpe in codicibus mess. desideratar. 

8$ Suspensi sumus. Audielis. In editis : Sunepensi 
minus audisiis. Reclius, 

hà Severi. De quo serm. cit. : « Subdiaconas est 
eum sancto fratre meo ei coepiscope Severo in Eo- 
clesia Milevitana. » 

| Dominus adjuvit nos. In editis: Dominus adjuvit 
nos pre misericordia «a, ut cum pace episcopum ac- 
eiperent. 

|] Precedentis. In. exeusis additur, et decedentis. 

k Profero. W» editia, per(ero, 

| Non irascamur. Heo babenter in editis circa 
finem. Proferuntur ab aucto»e mostro ob illa san- 
cti Benedicti : Cum  discerdante ante. salis. oeca- 
aum , eio. 

2 [Non peceamus irati. Nempe contre petéceptum 
Aposteli, si penitentia ducti solis occnbitem pra- 
venimus. [lic locus caute est, nm ira po- 
test esse peccatum, etiamsi quis ante solis ecessum 
reconeilietur. 


4 Barnaba. 1s est Batnabas de quo sanotue Àu- 

uetinus serm. citato : « Dixi aliquid suum mon ha- 

re presbyteros cohabitatores meos : inter quos est 
et presbyter Barnabas, » etc. 

* Lazaro. Is est Lazarus diaeonus cujus meminit 
Sancius Áugusiinus eodem serm. , qui postea presbyter 
ordinatus est. 

f Eraclio. Is est qui hic designatur episcopus llip- 
ponensis, de quo sanctus Angustinus serm. citato: 
ubi, quemadmodum et in his gestis excusis, male' 


» Quorimoniam. In. Vulgata versione, querelam. 
? Ghristus. Ut in textu Graxco; In versiére Volgata, 


P Donavit nobis. Ita in cod. Vind., jute textum 
Grscush, brapirovd iu. quod idem senat. At in edi- 
üene Vulg.ta, domavit vobis, quemadmodum et iv 
ad Eph. in eadem versione : Condonavit. vobis. Ubi 
iB text Grco : zyapizotó Xu id est, condomavit 


3 Sic fucite. Tta in cod. Vind. et in editis Orsiesii. A 





815 . 
| $ XX. — Ex REGULA MacisTRi (cap. 4). 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


.. Interrogatio discipuli. * Quas sunt ferramenta 
spiritalia , cum quibus operari possumus artem 
divinam? — Resp. Dei per magistrum. Quz fides, 
$pes, charitas, gaudium , .mansueludo , humili- 
tas, obedientia, taciturnitas, prse omnibus castitas 
.corporum, conscientia simplex, abstinentia, sim- 


plicitas, benignitas, bonitas, misericordia : 


pre 


.omnibus pietas, temperantia, vigilantia , sobrietas, 
justitia, zquitas, veritas, dilectio, mensura, modus, 


et perseverantia usque in finem. 
8 XXI — Item ejusdem (cap. 5). 


Interrogatio discipuli. Quz» est materies vel causa 
malorum quz in fornace timoris Dei excóqui debet, 


vel quis est :rugo vel sorditatio vitiorum quam de 


nobis debet lima justitiz: mundare ? — Resp. Dei per 


. magistrum. Cavenda in nobis vitia hzec sunt. Primo 


in versione vulgata, sic et vos, quemadmodum in 
idem sonat. 


textu Grieco : obco xal 9psic, qu 


^ Que ferramenta. Ferramentum est instrumen- 
tum proprie ferreum. Glosse veteres : Ferramenta, 


ipyo)si« aiónpa, id est, instrumenta ferrea. 


ul 


À superbia, deinde inobearentia, muitiloquiom, fait. 


avaritia, cupiditas, zelus, invidia, iniquitas, Odiun, 


- inimicitia, ira, contentio, fornicatio, ebrietas, vor. 


citas, murmurium, impietas, injustitia, pigritia, far. 
tum, detractio, scurrilitas, levitas, immunditia, 
vaniloquium, risus multus, vel excussus, sube. 
natio, concupiscentia, dolus, ambitio, vacatio. lix 


. omnia non sunt a Deo, sed opera sunt diaboli, que 


in die judicii a Deo meritum suum perpetui ipii g- 
hennam merentur. 
$ XXII. — Item ejusdem (cap. 6). 
Interrogatio discipuli. b Quod est officium diris y. 
tis, vel operatio spiritalium ferramentorum! —l. 
Dei per magistrum. Officina vero monasterium «s, 
in qua ferramenta cordis in corporis clusura o 


B divine artis diligenti custodia perseverando opi 


potest. 


b ()uod est officium. Lege, quc eit officina. l a 
Regula ms. cod Corb. ld etiam postulat reos 


. magistri, officina vero. Et hic sancti Benedui l- 
| eus : i 
tur, etc. 


Offiina , wbi hec omnia diligener opt 


- t —— M—— M E A a a € 


CAPUT VIII. 


DE OBEDIENTIA. 


$ I. — Ex REcurA saucTI BENEDICTI. 





a Primus humilitatis gradus est obedientia sine 


mora. Hxc convenit his qui nihil sibi ^ a Christo 


:charius * aliquid 4 existimant * propter servitium 
..Sanctum quod professi sunt, seu propler metum 
gehennz, vel gloriam vite zelerne, mox ut aliquid 


a Primus humilitatis gradus. Obedientia hic sta- 
tuitur primus humilitatis gradus, qu:e tamen cap. 7 


in tertio gradu collocatur, timor vero in primo. Ve- 


rum obedientia non est primus humilitatis gradus 


ordine, sed utilitate potior, quam ita commendat 
cap. 19 Diadematis monachorum: 


Smaragdus , 


« Obedientia salus est omnium fidelium, obedientia 
enitrix est omnium virtutum, obedientia regni cce- 
orum inventrix [Al., janitrix] est, coelum aperiens, 
hominem de terra elevans, obedientia cohabitatrix 
est angelorum, obedientia sanctorum omnium cibus 
est : ex hac enim ablactati sunt et per hanc ad per- 


fectionem venerunt. » lpsa est 
gradus qu:e, ut ait S. Antiochus 
tatem 


rimus humilitatis 
omil. 39, humili- 
arit, proxime quidem, nam timor remte. 


Ipsa etiam obedientia, ut idem testatur. charitatem 


gignit, qux est praecipuus humilitatis effectus. 


b A Christo charius. [ta in cod. Vind. et S. Germ. 
ma.; ita apud Magistrum, cap. 7, tum hic, tum in 
cod. ms. Corb. ; vulgo tamen deest pr:epositio a. 

« Aliquid. Est pleonasmus; nam satis erat dixisse 


ro nihil. 


4 Ezistimant. lta vulgo habetur. Lege, existiman- 
tes, ut in editione Colin:zi, et in Regula Magistri hic 


citata. In cod. Corb. leg 


itur, eximanies, quod per- 


inde est. EA ita participium cohzret particulze moz, 


et sensus clarus est. 


* Propter servitium sanctum. Id est, propter vitam 

. religiosam. Tria hic ponit sanctus Benedictus quae 
nos ad obedientiam inoveant, servitium sanctum, 
gehennam ignis et gloriam vite zetern:e , nulla glo- 
ri2 Dei facta menuone. Sed ea in servitio sancto 


C imperatum a majore fuerit, ac si divinitas tit 


retur, moram pali nesciunt in faciendo; de quin 
Dominus dicit: 5 Obauditu. oris obedivit mik (P9l 
xvn). Et item dicit doctoribus : (jui v ew, V 
audit (Matth. x). b Ergo hi tales relipquenies slaus 
qua sua sunt, et voluntatem propriam dere 


continetur." Nullum est enim servitium sau. 
nulla religiosa viia, qua non puram Dei ponia 
tanquam omnium suarum actionum Cy 
spectet. . 

t Ac si divinitus imperetur. Rectori mouse 
tanquam Deo parendum est; nam, ut ail Corps 
lib. n de laudibus Justini minoris : 


.... Deus est in corde regentum 


Ea erat olim summa militum obedientia, D 
peratori tanquam Deo obedirent ac famuhrs" 
ut notat Vegetius lib. n de Re militar, a: 
« Nam imperatori, cum Augusli nomen m 
tanquam presenti ac corporali Deo fidelis Ur 
standa devotio, et impendendus pervigil fam 
Deo enim vel privatus vel militans servit an 
liter eum diligit qui Deo reg"at auctort. ? 

€ Obauditu auris. Ita in Psalterio Romam. 

h Ergo hi tales, etc. Est hyperbaton. Nr 

1 : quibts ad t 


eternam. gradiendi amor incumbit, referem 3 : 
Ere hi tt 


Cum propositione a, vel ab. Si igitur ila On 
sensus erit clarus : Ambe, res communiter P. 
plicantur, id est, expediuntur ab eis guibus à 
eternam gradiendi amor incumbit, 








811 


bentis vocem factis sequuntur : et veluti uno mo- 
mento * przedicta magistri jussio, et perfecta discipuli 
opera in velocitate timoris Dei 4d ambz res * commu- 
niter citius f explicantur, quibus ad vitam zternam 


gradiendi amor incumbit. Ideo angustam viam arri- - 


piunt. Unde Dominus dicit: Angusta via est que ducit 
ad vitam (Matth. vn). 5Ut non suo arbitrio viventes, 
vel desideriis suis et voluptatibus obedientes, sed 
ambulantes alieno judicio et imperio, in cenobiis 
abbatem sibi przeesse desiderant. Sine dubio hi tales 
illam Domini à imitantur sententiam, qua dicit: 
Non veni facere voluntatem meam, sed ejus qui misit 
me (Joan. v). Sed hzc ipsa obedientia tunc accepta- 
bilis erit Deo et dulcis hominibus, si quod jubetur, 
non trepide, non tarde, non tepide, aut 1 cum mur- 
murio, vel cum responso nolentis efficiatur. Quia 
oLedientia qux majoribus przbetur, Deo exhibetur. 
Ipse enim dixit : Qui vos audit, me audit (Matth. x). 
Ei cum bono animo a discipulis preberi oportet, 
quia : Hilarem datorem diligit Deus (11 Cor. 1x). 
Nam cum malo animo si obediat discipulus, et non 
solum ore, sed etiam in corde si murmuraverit, 
etiamsi impleat jüssionem , tamen acceptum jam 
non erit Deo, qui cor [ejus] respicit murmurantis. 
Et pro tali facto nullam consequitur gratiam. Imo 
ponam murmurantium incurrit, si non cum satis- 
factione emendaverit. 
$ II. — Ex Rrecura ParRUM (cap. 4). 

Volumus ergo unum prsesse seniorem super 
omnes fratres, nec ab ejus consilio vel imperio 
quidquam sinistrum declinare; sed sicut imperio 
Domini omni Letitia obedire, dicente Apostolo ad 
Hebrzaos : ? Obedite prepositis vestris, quia ipsi vi- 
gilant pro vobis (Hebr. xni). Et Dominus dixit: 
k Nolo sacrificium, sed obedientiam. Considerandum 

^ Exoccupatis. Uno verbo, id est, evacuatis, ait 
Ruthardus ms. in hoc caput Regulz. 

b Mentibus. Leg. manibus, ut vulgo habetur. 

.* Predicta. ld est, ante dicta imperata : nam 
dicere est imperare; Dic, ut sedeant hi duo filii mei. 
Matth. xx. In regula ms. Magistri cod. Corb. legitur, 
Pradicata, id est annuntiata, manifestata. 

4 Ámbe res. Est pleonasmus. Sic supra cap. 2: 
Quia doctrine sue, vel discipulorum obedientie utra- 
rumque rerum, etc., majoris explicationis gratia. 

* Communiter. ld est, simul. Caius Gracchus pro 
lege Papyria apud Sosipatrum Charisium, lib. i: 
« Qui et vobis et reip. et sibi communiter prospi- 
cial. » 

f Explicantur. Explicare est exercere, docet Non- 
nius cap. 4. Est etiam expedire, absolvere apud 
Tullium. 

5 Ut non suo arbitrio. Ut, hoc loco pro, sicut, 
hoc modo : 1deo angustam viam arripiunt, sicut de- 
siderant abbatem sibi preesse. 

h Imitantur. Id est, sequuntur. 

i Cum murmurio. Recta lectio, quz& etiam habe- 
tur in codicibus mss. Vict. p., Vind. et Ebrul.; in 
Regula Magistri, tum hic, tum in cod. Corb., atque 
etiam apud Keronem, discipulum S. Othmari, in 
Expositione Alamannica vocabulorum Regul S. Be- 
nedicti; Smaragdum et Trithemium : quo vocabulo 

utuntur Patres in hac Concordia citati. Unde 
adjectivum murmuriosus, de quo supra. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VIII. | 
mox * exoccupatis ^ mentibus, et quod agebant im- A est quoque ab his qui se tali opere unanimes esse 
perfectum relinquentes, vicino obedientix pede ju- . 


818 ^ 


cupient quia per obedientiam Abraham placuit Deo 
et Dei amicus appellatus est; per obedientiam ipsi 
apostoli meruerunt testes Domino in tribubus et 
populis esse. Ipse quoque Dominus Deus noster de 


supernis ad inferiora descendens ait : Non veni fa- - 


cere voluntatem meam, sed ejus qui me misit (Joan. 
vi). His ergo tantis virtutibus firmata obedientia 
magnopere, magno studio teneatur. ) ' 

8 Ill. — Ex RecuLA sawcri CotowsAN (cap. 1). 

1 Primo omnium docemur Deum diligere ex toto 
corde, et tota mente, et ex totis viribus; et proxi- 
mum tanquam nosmetipsos. ? Deinde ad primum 
2» verbum senioris omnes ad obediendum audientes 
surgere oportet. Quia obedientia Deo exhibetur, 


B dicente Domino nostro Jesu Christo : Qui vos audit, 


me audit (Matth. x). Si quis igitur verbum audiens 
non statim surrexerit, inobediens judicandus est; 
qui autem contradixerit, contumacisz crimen in- 
currit. Et ideo non solum inobedientiw reus est, 
sed etiam contradictionis aditum multis aperiens, 


"multorum destructor zstimandus est. Si quis vero 


murmuraverit, et ipse tanquam 'non ex voto obe- 
diens, inobediens putandus est. Idcirco opus ejus 
abjiciatur, donec illius bona voluntas cognoscatur. 
Obedientia autem usqve ad quem finem definitur? 
Usque aa mortem certe prxcepta est. Quia Christus 
usque ad mortem obedivit Patri pro nobis, cum 
ipse nobis per Apostolum insinuat dicens : Hoe 
sentite in vobis, quod et in Christo Jesu : qui cum in 
forma. Dei esset, non rapinam arbitratus est osse se 
equalem Deo : sed. semetipsum exinanivit formam 
servi accipiens, 9 et specie inventus ut homo. Huw- 
miliavit semetipsum (actus P obediens Patri usque ad 
mortem, mortem autem crucis (Phil. 11). Nihil ita- 
que recusandum est obedientibus veris Christi di- 
scipulis, quamvis durum et arduum sit; sed 4 cum 


ij Obedite, etc. Ad Hebr. xri; sensum potius pro- 
tulit quam verba. 

k Nolo sacrificium. Matth. ix : Discite quid est, mi- 
sericordiam volo, non sacrificium. Ex Osee sexto 
capite. Sed neque hzc verba in tota Scriptura re- 
perire est prout ab hoc Patre citantur. Videtur re- 
spicere ad hunc locum I Reg. xv: Melior est obe- 
dientia quam victime; sed ne quidem ipsa verba 
protulit, sed sensum. 

| Primo omnium, etc. Ex S. Benedicto, cap. 4. 
In editione Insul: legitur, primum. 

m Deinde ad primum. In Regula ms. cod. Flor. et 
in editione Insul:€ apud Goldastum legitur, Deinde 
opera, qux verba hac interpunctione a sequentibus 
disjunguntur : Deinde opera. Ad primum verbum se- 
nioris , etc. Qux quidem innuunt post dilectionem 
Dei et proximi sequi bona opera, nempe obedien- 
tiam, et alia qui 1n hac Regula explicantur. 

2» Verbum. ld est, mandatum, juxta illud: In 
verbo tuo laxabo rete. 

9 Et specie. Ma apud Goldastum ; in versione 

communi, Et habitu. 
. P Obediens patri. Ita in Regula ms. cod. Flor., in 
cod. Vindocinensi, et apud Goldastum ; non est ta- 
men vo Patri apud Apostolum , sed addidit S. Co- 
lumbanus explicatiouis gratia. 

q Cum [erzore. cum letitia. Sumpsit ex S. Bene- 
dicto. Hilaris et keta debet esse obedientia, quam 
ideo ita definit S. Antiochus, homil. 39 : *Ysexod 


819 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


fervore, cum lafitia arripiendum est. Quia si talis Á lant quasi rationem pro animabus vestris reddituri, 


non fuerit obedientia, non erit acceptabilis Deo, qui 
ait: Et * qui non accipit crucem suam et sequitur 
me, non est me dignus (Luc. xiv). Et ideo dicit de 
digno discipulo : Ut ubi ego sum, 5 ibi sit. minister 
meus (Joan. x1). 

$ IV. — Ez eadem Regula (cap. 9). 

* Hoe namque defendit a timore judicii, quod jara 
examinavit judicis cepsura , cui alieni ponderis im- 
ponitur moles, et totum portat quod suscipit. 4 Ma- 
jw enim, ut scriptum est, periculum.judicantis quam 
ejus qui judicaiur. * Quicunque itaque semper in- 
terroga verit, ! siseryaverit, nunquam errabit. Quia 
Si alterius erraverit responsio, fldes credentis et 
labor obedientis non errabunt, neque mercede in- 
terrogantis carebunt. 5 Nam si per se aliquid discus- 
serit, qui debuit interrogare, in boc ipso arguitur 
peccasse, quod judicare presumpserit , qui debuit 
interrogare seniorem. h Etsi rectum fuerit, pravum 
deputabitur, dum per hoc a recto declinavit. Quia 
nihil audet per se judicare, cujus officium est tan- 
tum obedire. Cum hzc igitur ita sint, cavenda ubi- 
que est superba monachis libertas, ac vera humilitas 
discenda sine murmuratione et hzsitatione obedien- 
tibus, ! quo juxta Domini verbum jugum Christi 
suave, et onus ejus leve sentiant. Alioquin donec 
Christi humilitatem discant, suavitatem jugi ejus et 
oneris illius Jewtatem non sentient. 


$ V. — Ex Reoora savcevI FagaEon (cap. 1). 


Ut cum gaudio hoc facjaM non gementes. Hoc oni 
non expedit vobis (Hebr. xin). 


$ VI. — Ex RecutA CojUSpAS PATRIS. 


Si quis ad vocem Í compulsoris, sive in*vitantis 
ad aliud quodcunque, non statim surrexerit, hic 
k inabediens reus est. Petat veniam a Deo et iterare 
non presumat. Quoniam oportet unumquemque sd 
propriam vocem invitantis assurgere, ! velut carlo 
ignia ardentis descendisset super eum. Si autem 
obedientia hxc non fuerit quam diximus, mortui 
est, et non acceptabilis apud Deum. Orne auteu 
quod non es( ex fide, peccatum est (Rom. x1v). Cum 
gaudio semper operandum est, et nibil cum tristità 
faciendum, et semper dicendum : *^ Gaudete in D» 
mino, justi, et semper decet collaudatio (Psal. xxxn. 
Et iterum Apostolus dicit: Gaudete in Domino sem- 
per, et ilerum dico gaudete (Ephes. 1v). Si auien 
triste aliquid oblatum fuerit a nobis in Dei dou, 
non erit acceptabile apud Deum. 

( VII. — Ex R&cota MaeisTRi 
Interrogatio discipuli de obedientia, qualis esse deéa. 
- Responsio Dei per magistrum, ? Primus bumilita- 
tis gradus est obedientia sine mora, Sed bzc forma 
paucis convenit et perfectis, his qui nibil a Curisto 
charius aliquid sstimantes , propter servilium san- 
ctum quod professi sunt, vel propter metam gehen- 
nat; vel divitias vitze aetern:e , mox aliquid impera- 
tum a majore viderint, moram paü nesciunt ia 


Primum ut monachus, quem proprie manet mul- C. sequendo. De quibus Dominus dieit : Obauditu auris 


— tas n se virtutes sxdiflcare, obedientiss in se collocet 
fendamentum, ot compleat illa que beatus Aposto- 
lus nos ammonet, cum préscipit dicens: Obedite 
prepositis vestris, et subjacete eis ; ipsi enim pervigi- 


ouv dacly &Ouxxprcoc ri Tya tig c0 mpoc vay iv Güvnoc 
inci" id est, obedientia est persuasio sine discus- 
sione, ut quis quod jussum est, sine tristitia perfi- 
ciat, juxta illud Ecclesiastici (Cap. xxxv) : In omni 
dato hilarem fac vultum tuum, et in exsultationem 
sanctifica decimas tuas. Et paulo post : Noli offerre 
munera prava, mon enim suscipiel illa. Munus pra- 
vum est obedientia invita et cum murmuratione. 

" Qui Ron. accipit. lta in' Regula ms. cod. Flor. 
in editione Insule apud Goldastum. !n versione 
communi, qui non bajulat. 1n texta Grzco feocót:, 
quod idem sonat. 

b ]bi sit et minister meus. Joan. xm, dbi in ver- 
sione communi, illic et minister meus erit; citavit 
locum ex memoria, non ex codice. 

« Hoc namque defendit, etc. Habetur in cold. 
Flor. et in editione Parisiens! eodem eap. et apud 
Goldastum, cap. 14, quia ibi Regula S. Columbani 
in plura capita dividitur quam rh aliis libris editis 
Beu Ins$. ) 

d Majus enim , ut scriptum est. Hoc testimonium 
habetur in Sententiis Sixti, sententia 174. 

e Quicunque interrogaverit. Nempe seniorem. 

f Si servaverit. Senioris seu abbatis responsa vi 
delicet, Notanda S. Columbani doctrina, quz obe- 
dientibus tantam securitatem suppeditat. 

. 5 Nam ii se aliquid discusserit. Debet esse 
simplex et fidelis obedientia sine ulla discussione et 
curiositate. Est enim v«6o àSiaxprcoc, id est per- 
suasio sipe discretione et discussioue, inquit S. An- 
uochus, hom. $9. Hac una ratione primos generis 


humapi parentes diabolus circumvenjt, dum eis au- 


obaudivit mihi (Psal. xvu). ltem dicit doctoribus : 
Qui vos audit, me audit (Matth. x). Ergo hi tales 
relinquentes statim qua sua sunt, et voluntatem 
propriam deserepte8, mx exoccupalis manibus, ef 


ctor fuit ut Del mandatum quadam ewriositate di- 
scntercnt; dicebat enim ille veterator : Cur prac- 
pü vobis Deus, etc. (Gen. m). Videant igitur ili 
mandatorum discussores qualem parentem et aucto- 
rem habeant. 

b Eitsirectum fuerit. Nempeid quod suo arbitriotpi. 

i Quo juxta verbum Domini, etc. [d etiam dori 
Euseb:us Gallieanus, homil. 9 ad moaaeches, vl 
juxta alios, 5: « Sciendum est quod quanto bam- 
iores et obedientiores fuerimms, tanto saper ao 
levius et dulcius jugum Domini sentiemus. » Bee 
suavitatem et levitatem jugi et oneris Christi ezper- 
tus est S. Dorotheus perfect» hujus obedientie bt- 
neficio incredibili ketitia in animo : su 
tamen sine scrupulo, cum scriptum sit qeed 
multas tribulationes oporteat nos introire in regen 
ceelorum ; ac proinde consaluit per epistolam sbbs- 
tem Joannem discipulum Barsanuphii, qui respoad 
eum qui se totum dedidit obedientiw, hae ssit 
indolentia et tranquillitate frui, ideeque nihil eni 
quod vereatur, ut ipse Dorotheus refert doctr. 4. 

| Compulsoris. Compulsor ille est qui horam opt- 
ris Dei signifleat, de quo infra. 

k [nobediens. Leg. inobediontle, «t im eod. Visd. 

l Velut carbo. Lege, Velut s cerbo, uw im ce. 
Yindocinensi. 

m Geawdete in Domino, justi. Ut in Psalterio Be 
mano, sed verbis trapspositis. Castere citantur & 
memoria. 

2 Primus hmmilitatis gradus, etc. Habetur ia Be 

ula ms. Mag. cod. Corb. Multa hic a sancto Beet 
Sunt emendicata. 


- 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VIIL 


quod agebant imperfectum relinquentes, vicino obe- À quam monachos. In boc eamm via lata a talibus ere- 


dientie pede jubentis vocem factis sequuntur : et ve- 
luti uno momento predicta magistri jussio, perfecta 
discipuli opera in velocitate timoris Dei ambe res 
communiter citius explicantur. Sed hsc paucorum , 
perfectorumque forma inüittmorum et pigrorum animos 
in desperatiene sua gatis non reddat attonitos ; sed 
moneat ^ imitandos. Nam considerantes in nobis di* 
versa esse vasa 5 [levilia, cum multum in diversis 
pigritiz contulit tarda natura (pam quoramdam aw- 
dius noscuntur surdo stupore ^ eviscere, quorum- 
dam etiam animos fusione subita in 4 silvosis cogi« 
tationibus eernunus aberrare), ideo remissius di- 
strictionem obedientiz in doctoribus relaxamus, ut 
combinata przcepüone discipulis, et jussionem suam 


ditur ambulari, cum in nomine monachi communi 
more viventes, [cum] a laicis solo tonsaree habitu 
separati, obedientias suas magis desideriis submi- 
nistrant quam Deo. Et suo judicio putant sibi licere 
qu» mala sunt: et quidquid noluerint, boc putant 
men licere. Et acceptum ducentes, í ut cogitationi- 
bws suis corpori eorum magis provideatur quam 
anim, id est, victus, vestimentum, et calciarium, 
magis sibi melius ipsi posse cogitare quam alium. 
Nam de futuris ratiociniis anima negligendo' ita se 
roddunt securos, ut sjnó majorum probationibus sub 
proprie arbitrio militantes credant se omnem legem 
et justitiam Dei perfecte in cellula eperari. Nam »i 
forte supervenientium quorumdam uiajorum (1 eam] 


magistrum non pigeat repetere secundum testimo- B emendationum qusdam eis monita ministrantur, et 


nium Domini, qui vocans, Abreham, Abrahum (Gen. 
xxi). Quz ergo repetitio manifestat nobis Dominum 
ostendisse non posse sufficere unam vocem auditui. 
Nam in ipsis interrogationibus repetita magistri vox 
reprzbetur. Discipulis secunda ideo interrogatio non 
respondentibus juste indulgetur, ut prima adhuo 
discipuli taciturnitas non reatui, sed reservatz ma- 
gistro reverentie [c custodia] deputetur. In qua re- 
verentia utilis discipulus tarde creditur frangere 
taciturnitatem, quam continet, ut non ad interroga- 
tionem tuam mox praeceps lingua suis te responsis 
occupet prius. Ín preceptionibus vero ideo magistri 
jussio repetitur, ut quamvis tardi aut negligentes 
sint auditores, cum secundo eis dicta primitus repe- 


inutilis eis docetur talis solitaria dispositio habi» 
tandi, mox eis displicet cum ipsa doctoris persona 
consilium ; et statim non in consentiendo ei vel in 
sequendo eum emendationem promittunt, sed re- 
spondent se debere vivere simpliciter, nescientes 
illud quod dixit Propheta : Corrupti sunt, et abomi- 
nabiles facii sunt in voluntatibus suis (Psal. xin). Et 
Mlud testimonium Salomonis dicitur : Sunt vie que 
videntur hominibus recte , quarum finis usque ad pro- 
fandum inferni demergit (Prov. 1v). Ideo enim via 
lata a talibus ambulatur : quia quocunque eos desi- 
deriorum duxerit pes, mox assensu sequuntur; et 
quidquid concupierint concupiscentia eorum, illico* 
et novos sibi licentix calles, vel liberi sine magistro 


tuntur, [usque adeo dignum est] jam obedientibus C arbitrii facientes viam vitse suc illicitis voluptatum 


faciis mora rumpatur. Si vero tertio (quod absit ut 
contingat), reatui deputetur. Nam et illud de duabus 
viis congrue bic et convenienter * taxandum est, id 
est, 5 latam, qui ducit ad mortem : in quibus viis 
diversorum bominum obedientiz gradiuntur, id est, 
per latam viam secularium, et sarabaitarum et gy- 
rovagorum monachorum, qui aut singuli, bini, aut 
terni :xqualiter viventes, et voluntarie ambulantes, 
et pro alterno imperio quidquid cuique placuerit, 
sibi vicibus invicem imperantes, qu:e noluerint, pe- 
euliariter in se defendentes, eum in proprio unus- 
quisque consilio non vult se vihci, scandala sibi ta- 
les nunquam faciunt esse absentia; mox post stu- 
diosam litem male congregati ac se invicem sepa- 


rantes, et sicat grex sine pastore oberrans per di- » 


versa dispersus sine dubio lupi [aucibus occursurus : 
providentes sibi non Deo, sed proprio arbitrio novas 
iterato cellas, et h de se solo sibi soli ahbatis no- 
mina imponentes, monasteria videas esse pluriora 


à Imitandos. Supple: esse perfectos. — 

b Flevilia. Vocabulum barbarum, id est. debilia. 
Gallice, faibles. 

* Eviscere. Lege: Evirescere, id est languere, vires 
remittere. Nonius Marcellus, cap. 2: Evirescat. Varro 
in Prometheo, lib. xv : « Atque exsanguibus dolore 
evirescat colos; » ubi, colos pro color. 

4 Silvosis. Id est, redundantjbus. 

* Custodia redundat. 

f Tazandum. 1d est, definiendum. Glossm vete- 
X€8 ; Taxamus, épitepev, id est, definimus, Festus : 


diversitatibus delectant, et quacunque etiam dele- 
ctationes voluerint progredi licentes, et patulos sibi 
probent gressus, illud semper scire nolentes, quia 
homini creato, Mors juxta introitum delectationis 
peeita sit (Eccl. xvin). Et quod eis dictum est : Post 
concupiscentias (uas non eas, ei k a voluntatióus tuis 
averiere (Ibid.), surdo auditu pertranseunt. E con- 
trario quibus ad vitam dwternam ambulandi amor 
incumbit, ideo angustam viam arripiunt, ut non suo 
arbitrio viventes, vel desideriis suis, et voluntatibus 
obedientes, sed ambulantes alieno judicio et imperio, 
non solum in supradictis desideriis guis et volunta- 
tibus coarctantur, et facere nolunt cum possint ar- 
bitrium ; sed etiam alieno se imperio subdunt, et in 
ceenoblis degentes abbatem sibi prxesse desiderant. 
Et sine dubio hi tales illam Domini imitantur sen- 
tentiam, qux» dicit : Non veni facere voluntatem 
meam, sed ejus. qui me misit. (Joan. v1). Et pro- 
prium non facientes arbitrium, abnegantes propter 


€* Taxat verbum ponitur pro his quz finiuntur, etc. » 

am que ducit ad mortem. Lege, ut in Cod. 

Corb. : Latam qua ducit ad. interitum, et angustam 
ducit ad viam. 

h De se solo. Lege, de se solis, 1d est, de eua pri- 
vata potestate sibi, cum soliti sint, abbatis nomen 
Imponentes. 

i Di cogitationibus suis. Lege, cogitationibus 
suis, ut. 

j Cum emendationum. Tó cum redundat. 

k In voluntatibus sui. lta in psalterio Romano. 


t 


8235 


S. BENEDICT! ABBATIS ANIANENSIS t 


Christum semetipsos sequuntur Deum, quocunque À dicit : Obauditu oris, obaudivit mihi (Psal. mi). 


abbatis praeceptio duxerit. Et non de solum tempo- 
ralibus necessariis, id est, victu, vestitu, calciario, 
non coguntur sibi sub abbatis sollicitudine cogitare : 
sed et de futuris sus ratiociniis anima solam in 
omnibus przceptori obedientiam ministrando de 
ezteris utilitatibus suis, tam corporis quam animz 
redduntur securi. Quia sive bene, sive male, pastori 
incumbit quod in ovibus exercetur : et illum tangit 
in discussionis judicio rationem reddere qui impe- 
rat, non qui imperata perficit, sive bona, sive mala. 
Ideo enim via angusta a talibys creditur ambulari, 
. quia propria in eis desideria minime adimplentur : 
et non quod volunt perficiunt , alieni judicii jugum 
trahentes, quo ire delectationibus suis voluerint re- 


Ergo ipsa obedientia cum bono animo a discipulis 
prebeatur : Quia.hilurem datorem diligit Deu; (il 
Cor.ix). Nam si cum malo animo discipulus obedit, 
non solum nobis ore, sed et Deo corde improperat, 
quod malo animo facit. Et quamvis impleat, quoj 
fuerat imperatum, tamen acceptum jam non eri 
Deo, qui cor ejus respicit murmurantis. Et quamrs 
faciat quod jubetur, tamen, cum malo illud facit 
animo, nullam de ipso facto mercedem Dominus in- 
putabit, cum scrutans mox Deos corda ejus trist 
facientis votum in eo invenerit. 

$ VIII. — Ex RecuLaA sancmI Basin ! (cap. 71). 

Interrog. 4 Si autem obediens quis murmure! - 
Resp. Apostolo dicente : Omnia facite sine vum 


pelluntur; et a. magistro eis quid agere aut facere B raiione et heesitationibus (Phil. ).. Alienus stafo 


voluerint denegatur. * Amaricatur quotidie volun- 
tati eorum in monasterio pro Domino, et ad proba- 
tionem quique injuncta fuerint, sustinent b velut in 
martyrio patienter, sine dubio illud Domino cum 
Propheta dicturi : Propter te morte afficimur tota 
die, estimati sumus ut oves occisionis (Psal. xri). 
Et item dicturi postea in judicio Domino : Probasti 
nos, Deus, igne nos examinasti, sicut. examinatur 
argentum ; induxisti nos in laqueum ; posuisti tribu- 
lationes in dorso nostro, imposuisti homines super 
capita nostra. Cum ergo dicent : Imposuisti homines 
super capila nostra, noscuntur habere super se de- 
"bere Majorein constitutum vice Dei. Et subsequentes 
testimonium convenienter item Domino dicent in 
illo jam szculo : Transivimus per ignem et aquam, 
et induzisti nos in refrigerium. Hoc est, transivimus 
per * amaricationes voluptatum nostrarum, et ser- 
vitio obedientiz pervenimus ad tux refrigerium pie- 
tatis. Sed hzc ipsa obedientia tunc acceptabilis erit 
Deo, et dulcis hominibus, si quod jubetur, non tre- 
pide, non tepide, non tarde, vel cum murmuratione 
nolentis efficiatur. Quia obedientia, qux:& majoribus 
praebetur, Deo datur. Sicut dicit Dominus doctori- 
bus : Qui vos audit, me audit (Matth. x). Et alibi 


2 Amaricatur voluntati eorum. Id est, mortificatur 
voluntas eoruu. 

b Velut in martyrio. Obedientia est quoddam mare 
tyrii genus. Ita eam appellat sanctus Columbanus 
capite citato. Unde sanctus Antiochus hom. 39 : Tó 


yp ixxojas có iio» 0o aiuertxy uci laci, xal slc [) fratrum opus abjiceretur. S. 


Üvciay Aoyibtrat &v6pona. Id est, voluntatem pro- 
priam resecare, est veluti sanguinis sui effusio, et ho- 
inini reputatur ad victimam. 

c Amaricaliones. ld est, mortificationes. 

d Si autem obediens quis murmuret. Habetur apud 


trum unitate qui murmurat, et * opus ejus abjicr 
tur. Manifestum est iste qualis est, quia infideliat 
segrotat, et certam futurz spei fiduciam non geri. 

. &IX.—Ex RecULA f saNcTi FaocrUosi (cy. 2). 

. Quidquid fecerint monachi, absque murmuratioe 
faciant : ne, quod absit, murmurando e2 senlentid 
pereant, qua perierunt hi qui in deserto murmm- 
verunt. Illi perierunt manna manducando, e isiia 
monasterio murmuratores Scripturas reciba. Wi 
manna manducando mortui sunt, et. isti Scripura 
legendo, et audiendo spiritali fame quotidie morir 
tur. llli murinurando terram promissionis non iin 
verunt, et isti murmurando paradisi repromissons 
terram non ingrediuntur. Grande malum de Eg 
exire, mare transvadasse, tympanum cam Moyse 
Maria Pharaone submerso tenuisse, manna man 
casse, et terram repromissionis non intrasse (Pss 
X1, XIV, Xv, xx). Malum pejus de JE gyplo itus 2 
culi exire, mare baptismi cum .pcenitentiz amari 
dine quotidie pergere tympanum [Lej., pulsare tr 
panum], id est, carnem cum Christo crucifigere, d 
manna, quod est ccelestis gratia, manducrre i: 
coelestis regionis terram non íntrare. 


sanctum Basilium interr. 5. Reg. brev., € - 
Ruünum, cap. 41, et citatur ab lvone Carm: 
par. xit. Decreti, cap. 55. . - 

e Opus ejus abjictatur. Vetus fuit monat or 
consuetudo, ut inobedientium ei murmu*", 
Columbanus cf 
Regule : « Si quis vero murmuraverit, e! ipse uF 
quam ex voto obediens, inobediens putandos 5: 
idcirco opus ejus abjiciatur. » 

f Fructuosi alterius. 


CAPUT IX. 
DE TACITURNITATE. 





$ 1. — Ex Recura saNcTI BEwxEpiCTI. 
Kaciamus quod. ait Propheta : * Dixi, Custodiam 


a Dixi, Custodiam vias meas. Hujus psalmi versi- 
culum proponit Pater Benedictus pro silentii lege. 
Beatus Pambo in litteris hospes et peregrinus ad 
quemdam accessit, ut psalmuim disceret, et cum pri- 


vias meas, utt non delinquam in lingua mec. Pun* 
meo custodiam, et obmutui, et. humiliatus 599 


mum versum psalmi 38 audivisset : Dizt, Cusiofitt 
vias meas, etc., secundum audite noluit : sed * 
dens dixit : Unus hic sat est, si modo eum Mi 
et opere discere potuero. Cumque ille qui Y 





835 


silui a bonis (Psal. xxxviu). Hic ostendit Propheta, A, 


si a bonis eloquiis propter taciturnitatem debet ta- 
cefi, quanto magis a malis verbis propter poenam 
peccati debet ,ceasari. * Ergo, quamvis de bonis et 
sanctis et b zedificationem eloquiis, perfectis disci- 
pulis propter taciturnitatis gravitatem rara loquendi 
concedatur licentia , quia scriptum est : In multilo- 
quio non effugies peccatum (Prov. x); et alibi : Mors 
et vita in manibus lingue (Prov. xiv). Nam loqui 
el decere magistrum condecet; tacere et audire 
discipulum convenit. Et ideo si qua requirenda 
sunt * a priore, cum onmi bumilitate d et. subje- 
ctione reverentie requirantur. * Scurilitates vero, 
! vel verba otiosa, 5 et risum moventia xterna clau- 
sura in omnibus locis damnamus ; et ad talia eloquia 
discipulum aperire os non permittimus. 


docuerat, illi vitio verteret quod sex continuos men- 
ses se non adisset, respondit se versum psalmi non- 
dum re ipsa didicisse. Longo vero post tempore 
cuidam ex notis quzrenti an versum didicisset, re- 
spondit se undeviginti annis integris vix didicisse 
illum opere complere, docet Socrates l. iv Hist. 
Eccl., c. 18. 

* Ergo quamvis de bonis, etc. Auctor lib. De con- 
flictu virtutum et vitiorum, cap. 22 : « Tenendus est 
ergo modus in loquendo et ab ipsis nonnunquam 
uüilibus verbis parcendum, sicut beatus Psalmista 
legitur fecisse. Dicit enim : Humiliatus sum et. silui 
a bonis.» 

* /£dificationum eloquiis. Ita omnes codices nosti 
mss. cum Kerone in expositione Alamani:a voca- 
bulorum Regule sancti Patris Benedicti Ruthardo, 
Magistro hic et in cjus Regula ms., cap. 8, cod. 
Corb. Donato, cap. 49. S. Dunstano, et Trit:hemio. 
Vulgo, et apud Smaragdum scribitur : ad edificatio- 
nem eloquiis. 

€ À priore. Id est, ab abbate, de qua voce infra. 

4 Et subjeclione reverentie. À cod. ms. S. Germ. 
TO reverentie, abest. In ms. S. Faronis habetur: 
Cum omni humilitate et reverentia. 

e Scurrilitates  Scurrilitatis vitium S. Nicetius 
Trevirorum archiepiscopus fugiendum esse monachis 
dice^at ; quia illius contagione os hominis polluitur, 
refert S. Greg. Tur.,c. 7, de Glor. Confess. Quanta 
sint mala in anima jocis et scurrilitati obnoxia, prz- 
clare docet S. Joan. Chrysostomus, serm. 1', in 
Epist. ad Eph. in Morali : MsydX« x«x& iv Yvxà 
eürparü)suousvo obut, ptyéa Ou xvucte xxl cpapia. 
xéjnvt» d &puoviu, gtgáÜpwrat X) olxoOopà, O qo6og 
iEepurzot, tuÀa6sux &néavn^ id est, magna mala in 
scurrili anima habitant, magna diffusio seu relaxatio 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IX. 


$ II. — Ex Recura saNcr! BasiLu cap. 40). 

Interrog. ^ Usque ad que verba otiosus sermo 
judicabitur? — Resp. Generaliter omnis sermo qui 
non proficit i ad aliquam gratiam fidei Christi, 
otiosus est. Et tantum est periculum hujusmodi ser- 
monis, ut etiamsi bonum esse videatur quod dicitur, 
et i ad xdificationem tamen fidei non pertinet, non 
in sermonis bonitate ille qui locutus est, periculum 
effugiet, sed in eo quod non proficit ad xdificatio- 
nem, sermo prolatus contristat Spiritum sanctum 
Dei. Hoc manifeste demonstrat Apostolus dicens : 
Omnis sermo malus de ore vesiro non procedat : sed 
si quis bonus ad «dificationem fidei, ut det. gratiam 
audientibus (Eph. 1v). Et super hxc adjecit : Nolite 
contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati eslis 


B in die redemptionis (lbid). Quod utique gravius ma- 


jum esse poterit ? 


videlicet, qux in vanis gaudiis et jocis tota versatur, 
nulla habita rebus divinis et humanis reverentia. 
Àbea tandem pietas al.scessit, qu:e bonis spiritalibus 
spoliata nihil, nisi profana cogitat. Tààco«v £r 
ovx, tv« ér&poy xoyuudrionc, GU tvx tUx pu cione Ot, 
suljuhgit idem Chrysostomus ; id est, linguam habes 
non ut irrideas alterum, sed ut Deo gratias agas. 
Quod maxime spectare debent monachi, quorum 
munus est Deum assidue laudare, eique gratias 
agere, ne ex eodem ore pollutum et sanctum exeat; 
ne ex ore scurrilitatibus et jocis polluto laus divina 
procedat, imo polluatur, Siquidem, ut ex S. Nicetio: 
supra relatum est, verborum scurrilium contagione 
os hominis polluitur, et quidquid a polluto manat, 
pollui necesse est. — . 

f Vel verba otiosa. Particula, vel, copulative hic 
sumitur. Verba otiosa vitanda sunt, non solum quia 
suut sine fructu, sine quo nihil debet quis loqui, vel 
agere, sed etiam quia, ut ait S. Joannes Chrysosto- 
mus, Serm. citato, aró yap toU &pyoo xul sl; &vonov; 
x«reriímropsy, id est, verbo otioso ad inepta et 
absurda devolvuntur. 

5 Et risum moventia. Quia ad fletum, non ad risum 
vocati sunt monachi; quorum est tam sua quam 
aliena peccata plorare, Christi lacrymas et gemitus, 
vulnera, passionem et mortem assidue animo ver- 
sare. Unde ejusmodi ridentibus, joculatoribus ex- 
probrat S. Joannes Chrysostomus sermone citato. 
« Christus crucifixus est, et tu rides? llle colaphis 
c:xesus est, et tanta passus est propter tuum pericu- 
lum et tempestatem qua 1e invasit, tu vero pre 

audio gestis? Et quomodo non eum mayis irritas? » 
Duapropter S. Ambrosius, lib. 1 de Officiis, cap. 23, 
joca etiam suavia et honesta proscribit, cum ait : 
« Nam licet interdum honesta joca ac suavia sint, 


et solitudo. In ea dissoluta est harmonia, zdificatio T) tamen ab ecclesiastica al.horrent regula : quoniam 


diruta, ab ea timor exsulavit, pietas abscessit. In 
anima jocis dedita diffusio seu relaxatio magna est ; 
nam anima a Deo per joca aversa in amorem rerum 
creatarum penitus diffunditur, omnisque honestatis 
disciplina in ea prorsus relaxatur. In ea maxima so- 
litudo est atque vastitas gratix Dei et bonorum spi- 
ritalium ; fitque habitatio draconum, id est dzemo- 
niorum : quia ejusmodi anima, qu: nisi nugas me- 
ditatur, clausa est Christo, et tota patet diabolo. in 
ea dissoluta harmonia; nam scurrilis homo nec 
cum Deo, nec secum, nec cum proximo pacem ha- 


bet : non cum Deo, quem contemnit; non secum, 


uem negligit; non cum proximo, quem toties suis 
icteriis carpit et lancinat. /Edificatio diruta est; 
nempe virtutum, si quas antea habuerat : cum, jo- 
culator nihil quod zdificitionem spectet, meditetur, 


et loquatur nugis, et vanis totus immersus. Ab ejus- . 
modi anima timor omnis exsulavit ; Dei et hominum , 


qua in Scripturis sanctis non reperimus, ea. quem- 
admodum usurpare possumus? » Christus mundo, 
id est, reprobis, gaudium et risum reliquit, suis 
electis tristitiam et fletum. | 

h Usque ad que verba. Exstat apud S. Basilium 
interr. 35. Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 32. 

i Ad aliquam gratiam fidet. 1n textu Grzeco, mpóoc 
viv mpoxtukévgy iy küpuo x ptixv, id est, ad propositum 
in Domino usum. 

j Ad edificationem fidei. lta in versione Vulgata, 
cui correspondet textus Grzcus, apud Basilium : tnipóc 
olxoSouxv» Tüc Tictteg;. Ápud Apostolum tamen in 
textu Graco non est, míccsoc, x psiac, id est, usus : 
et ita videtur scripsisse Basilius ; nam, ut supra mo- 
nuimus, aptea scripserat zpóc tuv mpoxttuávgy iv Kupiee 
xpti«». Haque in textu Apostoli citato a. Basilio re- 
poneudum xpt:ac. . 


^ 


981 
8$ HL — Item ejusdem (cap. 136). 

Interrog.* Si bonum est penitus tacere ! — Resp. Si- 
lentium et taciturnitas tunc bonum est, cum vel ad per- 
sonas, vel ad tempus aptatur, sicut a sancta Scriptura 
edocemur, quz dicit, » aliquando quidem: Qsia qui 
intelligit, in illo tempere tacebit, quia tempus malum est 
(Amos v). * Aliquando autem : Posui ori meo custo- 
diam, dum consisteret peecator adversum me : obmutui 
et. humiliatus sum, at silui a bonis(Psal. xxxvii). 4 Et 
alibi : Quod si alii sedenti revelatum (merit, * prior ta- 
ceat. Sed alio tempore his, qui incontinentem linguam 
babent, dicitur : Omnis sermo malus de ore vestro non 
procedat , sed si quis bonus ad «dificationem fidei 
(1 Cor. xiv). Necessaria vero est taciturnitas usque- 
quo vitia, 8i qua sunt, lingua vel cermonum temeritas 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


À re occasio discordie provenire ; per quam, etsi non 


nasceretur litigium, cavendus tamen nobis erat ad 
sdiflcationem sermo non pertinens. Scientes quia 
et de otioso sermone ratio Domino est reddenda. 
Nam risum supra modum quis nesciat indisciplina- 
tionis et levitatis esse januam, per quam peroicio- 
s05 cibos misere animz diabolus subtiliter. submi- 
nistrat. 

$ Vl. — Ex RscuLA sANcTI CoLuusaNt (cap. 2). 

1 Silentii regula diligenter custodienda decerni- 
tur : quia scriptum est : Cultus autem justitire silen- 
tiam et pax (Isa. xxxu). Et ideo, ne reatus de ver 
bositate conquiratur, exceptís otilitatibus et necet 
sariis, opus est ut taceatur : quia , jaxta Scripturam, 
In multiloguio peccatum non deerit (Prov. x). Et id- 


resecetur ; et discat opportune, et in tempore utiliter B circo Salvator ait : Em verbis tuis justifscaberis, et ex 


loqui, et sicut scriptum est : 1 Sermo eorum sale con- 
ditus sit , ut det gratiam audientibus (Coloss. 1v). 

$ IV. — Ex RecuLA sawcrI Pacnoun (cap. 192). 

5 Quando ^ domi sedebunt, non eis liceat loqui 
aliquid szculare, sed si quid de Scripturis preeposi- 
tus docuerit, vicissim inter se ruminent, et referant 
qus» quis audierit, vel qux: memoriter teneant. 

$ V. — Ex Reeura PauLi kv SrgpuaN (cap. 27). 

1 Cavenda est omnibus nobis joci et risus immo- 
derata i luxoria, per quam plerumque inter fratres 
amarissima nascuntur k scandala. Nec debet ex hac 


& Si bonum est. Reperitur apud S. Basilium, in- 
[30k 208, et apud Rufinum, cap. 71, ubi additur «à 
ater. 


b Aliquando quidem. lta apud Rufinum, sed male. ( 


Nam in textu Grzco illud, xatpà piv, ita reddendum 
€st : Quod ad tempus quidem attinet. Nam ibi duo 
propohuntur, (empus et persona : prius de tempore 
oquitur, mox de persona dicturus. 

o All quando autem. Male. ]n textu Greco, xei 
quy, id est, et rursus. 

4 Et alibi. lta apud Rufinum, sed male. In textu 
Gr:co habetur: cposóme $i, id est, quod vero ad 
fersonam attinet. Nam primo egit de tempore quo 

üendum est, nunc vero de persona tacente. 

Prior taceat. Apud Rufinum et S. Basilium hiec 
sequuntur : Et alibi, mulieres vestra in Ecclesia ta- 
ceant. 
. f Sermo eorum. Cap. iv, Epist. ad Coloss. ubi le- 
tur : Sermo vester semper in gratia sale sit conditus. 
ic tamen locus non exstat in textu Grzco S. Basi- 
lii, sed tantum in haec verba : ut det gratiam audienti- 
bus. Ad Eph. 1v. Sed Rufinus ex duobus locis unum 


verbis tuis condemnaberis. Juste damnabuntur, qui 
justa dicere noluerunt, cum potuerunt : sed malas, in 
justa, impia, inania, injuriosa, incerta, falsa, con- 
tentiosa, contumeliosa, turpia, fabulosa, blasphema, 
aspera, * ac fluxuosa loqui garrula verbositate salne- 
runt (Prov. x; Matth. xi). Tacendum igitur est, e 
cum cautela et ratione lequendum est monachis : ne 
aut detractiones, aut tumidze contradictioges » in 
loquacitatem vitiosam prorumpant. 
$ VII. — Ex REGULA CUJUSDAM. 

* Silentium in omnibus sectandum est, et tacendi 

disciplina per omnia facienda est : maxime autem 


nam eto pro « usi sunt. Poblieum enim, quod nos 
blicum ; et quod nos culpam, illi colpam dixerunt. » 
Juxuria autem hoc loco est excessus, seu 
alicujus rei copia, eque intempestiva. Nonius Mar- 
cellus, cap. 4 : « Luxuria intempestiva sbendantia. » 
Virgil. Georg, lib. 1: 
Luxoriem segetum tenera depaáscit ín herba, 


Tullius de Oratore libro 1 : « Et omnis luxuries 
stylo depascenda. » Virgil. lib. 11 : 

Aut si lexuria foliorum exuberat umbra. 
Hic igitur risus immoderata luxuria, est risus ex- 
cessus immodicus. 
n Scandala. 1d est, riz, jurgia, de quo voeasbale 
infra. 

! Silentii regula. Habetur in Regula ms. S. Ce 
lumbani cod. Flor. ei in editione Parisiensi hoe se 
cundo capite. Sed in editione Insulz;» aped Gelie 
stum exsiat 4 capite. 

m Ác fluxtosa. Ita in cod. ns. Vind.: sed in esi. 
Flor. ms. et in editione Parisiensi legitur: ae ffessons. 


fecit : aut certe S. Basilius, apud quem tempore Ru- D Recte, meo quidem judielo. Flexeosa verba sant tri- 


fíni forsan prior locus habebatur, verbis Apostoli ex 
IneiDoria, non ex codice citatis. 

: Quando. Exstat in Regula excusa S. Pachomii, 
art. 69. 

,b, Domi sedebunt. in regula excusa : resident. 
Dixit, domi , quia monasteria S. Pachomii divide- 
bantur in plures domos , seu classes , quibus singuli 
preerant preepositi. 

i. Cavenda est, etc. Hzc videre est in Regula ms. 
Pauli e& Stepbeni cod. Flor. ubi legitur, caven- 
dum est. 

| Luzoria. lta in Regula ms. Pauli et. Stephani 
ced. Flor. In Glossis Cyrilli, i£à)et, luxoria. Sic in 
Glossis Philoxeni : tonica , xtv. Tabola, esvt;. Ita 
passum, 0, pro, u, in hoc codice Concordis et aliig 
véleribus cod. mss. juxta veterem orthographiam 
babetur, de qua Curtius Valerianus in sua orthogra- 
phia ; « 


Non mirum veteres, wu littera pro o usos; 


cis involuta, ambigua, ac duplicia, eoram sempe 
qui dolos consuere solent. Apud Goldasturn uno verbe 
legitur : afflizuosa. Quod ipse asit esse monstren 
verbi ; quidem verum est, sed non es S. €» 
lumbani. Nec dubium est quin S. Galli codes sit bee 
in loco mendosus. 

2 [n logquacitatem vitiosam. In Regula a Doni 
collecta additur : ac superftuam. Codex dom. Jodoc 
Metzeleri proprioris monasterii 8$. Galli habet : ** 
aut in detractiones, aut. in tuwmidas contradietiena 
prerumpaiur. Qu: leetio non est contemnenda. 

* Silentium in omnibus sectandum est. De wtihtate 
silentii et excellentia hsc aurea S. Antiochi verba 
notenda sunt, hom. 105. Re)) ovv. d cUxerpoc ctarti, 
o)8iv oUg«, 9) uxtup dvvotiy cogotatev. "Hrnda x 
19 &*yufov YysUpie Pxgaioytt t6y rolvÀoyis, dc tuper 
m&cne x«l gavtacimz ixróc ov. [d est, speciosum if 
tur silenuvum oppertunum, nihil prorsus existens 








CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IX. 


juxta ^ missam et mensam. Sed omnibus nihil lo- A tamque bonis eloquiis freno taciturnitatis constrin- 


quenduin est, nisi quod necessitas poposcerit. Si 
quis contra hanc disciplinam cum clamore et acer- 
biore sermone responderit, 5 notetur, usque quó 
corrigatur. Si autem hoc vitio curarl non poterit, 
* ejiciatur ab unitate fratrum. 

€ Vlil. — Ex Recon. MacisThi (cap. 8). 

1 Hec a fratribus cautius debent custodiri, jd est, 
cogitatio, eloquium et aspectus [cogitatio]. Ut mox 
captivaverit mentem mala cogitatio, signata statim 
& fratribus sua fronte, vel ipsum pectus, mox ad 
precepta Christi suam convertant memoriam : et 
dicat sibi frater cum Propheta : Memor fui Dei , et 
« consolatus sum (Psal. vxvir). Et item dicat : A te 
eripiar a tentatione, et in. Deo meo transgrediar mu- 


guntur discipuli, et licentiz eorum aditus przsen- 
tis magistri custodia observantur ; cum necessarige 
utilifati eorum aliqux interrogationes advenerint, 
adhuc clauso ore et signato tacitze gravitatis sigillo 
$tantes ante majorem inclinato humilitatis capite - 
clausum in silentio os 1 clave benedictionis ape- 
riant. Quod si semel * dict:e benedictioni ad postu- 
landum eloquium adhuc non respondeat magistri 
permissio, iterata humiliatione capitis, et ! benedi- 
ctione sola iterum repetita, denuo ab abbate repe- 
tatur licentia. Quod si nec sic ab eo responsum fue- 
rit, curvato item in humilitate discipulo, jam ipse 
frater se tunc demum removeat, ne aut ^ nimius 
ei appareat, aut ^ improbus; et suo operi deditus 


rum (Psal. xvi). ! Si vero eloquio iracundo aut B adhuc personam gerat tacentis ut in ipsa humilitate 


pravo aut vano negligentia os armaverit, mox clau- 
$0 ore, et signato crucis sigillo in corde sibi loqua- 
tar dicens cum Propheta : Dixi, Custodiam vias meas, 
*t non delinquam in lingua mea ; 5 posui ori meo 
eustodiam, obmutui et h. humiliatus sum nimis, el 
sili a. bonis (Psal. xxxvii). Hic ostendit Propheta, 
$i a bonis eloquiis propter taciturnitatem debet in- 
terdum taceri, quanto magis a malis verbis propter 
peccati penam debet cessari. Ergo, quamvis de 
bonis et sanctis, et :zedlflcationum eloquiis, perfe- 
ctis discipulis propter taciturnitatis gravitatem rara 
loquendi concedatur licentia. Tamen ab aliis verbis 
non interrogati fratres tandiu in taciturnitate sile- 
scant, quandiu taciti frena oris eorum abbatis in- 


taciturnitatis xstimet semetipsum ideo indignum 
judicatum ad loquendum abbatis judicio, aut forte 
ad probationem inveniendz humilitatis putet eibi 
discipulus taciturnitatis ideo fuisse non apertam 
clausuram. Ideo enim ipsam solam benedictionem 
denuo diximus repetere, ut, cum $ola est, et sin& 
alio eloquio, tamen reservata diu taciturnitas con- 
servetur ; cur denuo repetitur, et post ipsam mox 
a nolente disceditur, adhue servari probeta humili- 
fas sentiatur. Nam ideo repetitio discipuli reoffer- 
tur magistro, ut non solum propter spiritalem pro- 
bationem ad inveniendam humilitatem discipuli diu 
possit tacere magister, sed ne et corporaliter per 
cogitatum animo occupatus vulius ejus aliis occu- 


terrogatione laxentur. Ideoque taciturnitas debet C pationibus obstupescens vocem precantis discipuli 


magnopere a fratribus custodiri : (uia in multilo- 
quio non effugietur peccatum (Prov. x). Et ideo : 
Mors et vita in manibus lingug (Prov. xiv). Nam lo- 
qui et dooere magistrum condecet, et. audire disci- 
pulo convenit. 

$ I. — Hes. tte capvT IX. 


Quo ordine tacentes fratres. aliquas. interrogationes 
faciant abbati. 


Responsio Dei per magistrum. 1 Cam de malis 


quam mater sapientissimarum cogitationum. Beni- 
1s enim ille Spiritus vix aliud tam aversatur et 

ugit, ut multiloqnium ; cum ls se ab omni pertur- 

batione et ludificatoria iinaginatione submoveat, 

* Missam. Missa hoc loco est cursus operis Dei, 
seu offieii diviul. lta etiam capit Cassianus lib. tu 
De diur. orat., c 

ad lucem post h:ec vigilias extendunt. » 

b Notetur. Id est, reprehendatur, corripiatur, vi- 
twperetur. Notare enim bsc significat. Horatius 
Iib. 1 epist. àd Sxvam: 

.»«. Si seiret regibus uti, 
Festidiret ofus, qui ime notat... 
et lib. 1 serm., sat. 9. 

Stultus et improbus hic amor est, dignusque notari. 
Adque ith nota est. vitrperatio. Glosse Philoxeni, 
nola, YVéyoc, amiooc, id est, vituperatio, macula. 

* Ejiciatur ab writote. fratrum. 1d est, excom- 
municetur. 

'4 Hec a. fratribus. Hec sunt in Regula ms. Ma- 
gistri cod. Corb. eodem cap: sub Gnem. Quedam 
$8immontar ex regula S, Benedicti 

*' Consolatus sum. lta in cod. Vind. In Vulgata 
editione, et in psalterio Rotrano : Delectatus sum. 


surdis auribus prztermittat. Et ne ipsum magistrum 
per nimiam et importunam humilitatem in ire coe 
gat vitium declinare, et imporiuna humilitas in im- 
pedimento scandali depatetur, ideo diximus post 
secundam suggestam benedictienem nolepti majori 
lerliain noo repetere debere; sed mox discipulum 
exinde debere discedere ; &$ eum ipsa tacituínitate 
opus laboris quod faciebut, debere perficere. Hzc 
interrogatio benedictionis, qui vix sola de tacitur- 

f Si vero eloquio iracundo, ete. In Regula ms. Si 
vero eloquium iracundum au. pravsm | negligentia 
ori armaverit. 

5 Posui ori meo custodiam. Omittit ista: Cum 


consisieret peccator adversum ms. Quemadmodum 
S. Benedictus supra ; qua tamen habentur in ver- 


ap. 5: « Missa canonica celebrata D síone communi, psalterio Remano, texiu Graeco et 


ebraico, . 

h Humiliatus sum nimis, lta in. Regula ms. 8o) 
10 Rims, est additiüum : cwm non habeatur in ves- 
sione communi, psalterio Romano, textu Grmco er 
Hebraico, neque apud S. Benedictum, uade he 
sumpta sunt. 

i Cum de malis, etc. Habenter i» Regula ms., 
cap. 9, nihilque aliud sunt quam explicatio et praxis 
Buperioris capitis sancti Benedic. 

] Clave benedictionis. [d est, dicendo : Benedic ; 
quod olim faciebant monmachi licentiam loquendi 
postula:.tes. 

4 Dicie benedictioni. Id. est, cum dixerint : Be- 
Red1c. 

l Benedictione sola repetita. Id est, solo repetito 
Benedic. I 

m Nimius. ld est, importunus, urgons, ut supri 

n [mprobus. id est, impudens, de quo infe, 


831 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


i| 


nitate laxatur cum | inclinatione humiliati capitis a A mea. Posui ori meo custodiam, & obmutui, el taoyi, 


discipulis pr:beatur. Id est in omni loco per om- 
nem horam, hoc est, in monasterio, in agro, in via, 
in horto, vel in quovis loco, ut nunquam desit 
menti nostre memoria Dei, propter quem aguntur 
hzc omnia : ut cum forte aliquis ignarus * talem 
fratrem interrogaverit dicens : Quare tacitus et 
tristis es, et inclinato vultu ambulas? respondeat 
illi : quia fugio peccatum et timeo Deum; et ut cu- 
stodiam me ab omni quod odit Deus, ideo sum 
mihi sollicitus semper. ÀÁd mensam vero sedentes, 
si interrogationes suas abbati voluerint intimare, 
ante benedictionem dictam cultelli aut 5 coclearii 
aut panis percussura indicium sit magistro disci- 
puli postulantis eloquium. Hzc omnia anima pro 


etiam a bonis (Psal. xxxvi). Hoc [est] ostenditor 
profecto discipulo tam de malis quam de bonis eh- 
quiis debere tacere. Quia, etsi loquenda sunt bom 
eloquia, non discipulis, sed magistro debetur i d. 
ctrina. Nam et sicut. dicit. Scriptura : Vita, e mn 
in manibus lingue (Prov. xw). Diligenter eroe 
juste debet ipsa amplius refrenari. Hzc enim tan 
taciturnitatis districte custodia perfectis, et i pado- 
ris cordé et mundis a peccato, timentibus perpetua 
gehennza incendia, et. quzxrentibus vite zierna di- 
vitias immortales merito praecipitur observanh. 
Ideoque prxsente abbate non loquantur, nisi iner- 
rogati discipuli; k absente vero abbate, si de veri 
Dei, sibi tamen lente et humiliter, non clamos voe 


Deo necessaria ideo * substantiam taciturnitatis B loquantur. Quia omnis lenta locutio ab humilitsi 


constituimus clusura servari, ut ab oblivione quis 
non decipiatur tam facile, et praeceps sit semper in 
lingua. Nam cum per clusuram oris taciturnitas 
continetur, diu traetetur, vel purgetur in corde, 
quod possit mundum, et sine peccato de ore pro- 
ferri, dicente Apostolo : d Omne verbum vanum de 
ore vestro non procedat, * sed si quid est ad edifica- 
tionem (Eph. 1v). Et item dicit Scriptura : Sapiens 
paucis innotescit verbis. Et maxime timere ideo, et 
omni hora nos a multiloquio custodire debemus. 
Quia non potest fieri, ut inter multa verba, f ali- 
quanta non exeant cum peccato secundum Scriptu- 
ram dicentem : In multiloquio non effugietur pecca- 
tum (Prov. x). Unde et Propheta tradens nobis for- 
mam ostendit se de his esse sollicitum, et tam a 
malis quam a bonis eloquiis debere tacere dicens : 
Dixi, Custodiam vias meas, 8 ut non peccem in lingua 


2 Talem. ld est, aliquem. 

b Cochlearii. Cochlearium, cochlear, et cochleare 
est vasculum sorbendis cochleis et ovis sorbilibus 
aptum. S. Isidorus lib. xx Orig. c. 4 : « Coclear ab 
usu prius dictum. » Hinc illud veterum distichon 
(Martial. lib. xiv, Epig. 191) : 

Sum cochleis habilis, sed non minus utilis ovis. 
Nunquid scis, potius cur cochleare vocor. 

De eo Juliux Pollus lib. vi, cap. 42 : Tó 34 xoyX- 
«ov. xeQoic &v puo tapuoy, jd est, Cochlearium vas- 
culum ad aliquid sorbendum aptum appellare pote- 
ris. Agunt. et Gloss; veteres : &oyXuspiov, Cochlia- 
rium, ligula. Ligula autem seu lingula est vasculum 
concavum jusculis sorbendis aptum. Cujus meminit 
Sosipater Charisius : « Lingula cum non a lingendo 
dicta esL, in argento : in calceis vero lingula a li- 
gando. Sed usus lingulam sine, n, frequentat. » Qui 
tamen locus corruptus est, et. expuncia porticula, 
non, lege lingula cum a lingendo dicta est, nam ibi ex- 
plicat nomen zquivocum, lingula; quod a lingendo 
dictum , est vaseulum argenteum sorbendis jusculis 
aptum: a ligando vero, est corrigia calcei : Alias Le- 
gula, gloss: veteres: uóocpov, legulam. Dicitur et 


D 


pc c)ov, id est, cavum, ut docet auctor veteris Ety- 


mologici, cujus tamen hzc verha corrupta sunt : xol 
p9cvÀov, có xoÜe có Gpre doO0uiv, pucrÜAec Oi 


£o». Sed legendum «à xoi cà &pro £a0isty nvatt- . 


A&8ot «tyov, id est, de concavo pane edere sorbere 
dicebant. Verbum dicitur a &vccüx, qux» est huc- 
cella cava, de qua jusculum sorbetur, docent Julius 
Pollux cap. citato et Suidas. Lingula est etiam gla- 
diolus in similitudinem lingue, 
Naevius in Tragedia Hesiona : 


cujus meminit 


descendit. Si vero de inanibus ac secularibus, vd 
quibusve verbis, qux ad Deum non pertinent, ir 
choaverint discipuli loqui , mox a pr:positis sus 


is imperetur silentium. Psalmos vero vel Scripte 


ras extra illas tres. horas, in quibus quotidie si 
labore ! contingit legi, et sic laborantes fratre re 
censere sibi et animo permittuntur. Hancveür- 
tam taciturnitatis clusuram superius presen ab- 
bate de perfectis apud Deum taxavimus, de bis qi- 
bus nunquam de Deo oblivio 9 subripit, et vilis ors 
quirunt diligenter cavere, et ex toto mundi veh 
angeli et a bonis et malis eloquiis quzrunt tace 
pro Domino. Sed quia diversitas concesse gnlit 
secundum mensuram fidei maxime negligenübés 
poterit minorari, tepidis et imperfectis, el minui 
se sollicitis hoc relaxamus, ut de sscularibus inqui- 


Si ne mihi gerere morem videar lingua, veru fiagnla. 


Ut refert Agellius lib. x, cap. 95, id est, si non p 
sum verbis efficere ut mihi obtemperetur, i! 
ciam gladio. 

e Substantiam. Locus corruptus in Reguh 55 
Sub tantam. Lege, Sub tania. . 

d Omne verbum vanum. Ad Eph. iv in. verso 
communi : Omnis sermo malus. In. Graco Vu: 
g«npóg, id est, foedus. Glosse Cyrilli : e«rge; t* 
gatorius, nugaz, fadus. Non male reddiwm, venit: 
nam vanum est nugatorium. 

e Sed si quid ad edificationem. In. versione ct" 
muni : - Sed si quis bonus. Ita etiam in textu Grat : 
&)Y st c« &yoOoc, quod idem sonat. 

f Aliquanta. ld est, aliqua. Ita loquitur Magd ! 
cap. 8: « Et in aliquantis.prolixis hominibus: ! 
S. Valerianus sermone de bono disciplinz : « Dios 
aliquanti disciplinam satis duris legibus cons 
tam. » . 

€ Ut non peccem. Accedit ad versionem S. Bie 
rony mi. 

, h Obmutui et tacui a bonis. Citat locum ex yen 
ria. s 
i Doctrine. Hoc loco doctrina est docendi 3c 
non facultas. " 

| Pudoris. Lege, puris corde, ut in Regula m* 
cod. Vind. "confit 

k Absente vero abbate. Id est , exira present 
abbatis. 

l Contingit. Ha correxi, cum antea legere" 
tangit. 2. 

m Subripit. Gloss Philoxeni : Subripit, venistitt* 
id est, subtrahitur. 








855 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. X. 


834 


rendis, duntaxat sine peccato, * aliquid qu:xe ad edi- A Si a bonis eloquiis interdum propter taciturnitatem 


ficationem spiritalem non pertinent, nisi petita be- 
nedictione fuerit magis concessa permissio, licentia 
loquendi non sumatur. De aliquo vero spiritali in- 


terrogando sermone post benedictionem petitam - 


mox loqui debere discipulum. Seurrilitates vero, 
vel verba otiosa, et risum moventia aterna clau- 
sura damnamus et ad talia eloquia discipulum 5 non 
aperire.os permittimus. 

8 X. — A Dowato CorrecrA (cap. 49). 

c Silentii regula custodienda decernitur, quia scri- 
pum est : Cultus autem. justitie silentium et paz 
(Isai. xxx). Et ideo, ne reatus de verbositate con- 
quiratur,.exceptis utilibus ac necessariis opus est, 
ut laceatur : quia, juxta Scripturam, n multiloquio 
non deerit peccatum (Prov. x). Et alibi ait : Posui 
ori meo custodiam , obmutui et humiliatus sum ,. et 
silui a bonis (Psal. xxxvii). 4 Hic ostendit Propheta. 


* Aliquid que. H:c sunt transposita, et ita le- 


genda : Ut de secularibus inquirendis, duntaxat sine, 


peccato, que ad aedificationem spiritalem non perti- 
nent, aliquid, etc. Hoc loco indulget Magister imper- 
fectis monachis, ut de szcularibus rebus loquantur 
quz tamen sint sine peccato, et petita loquendi li- 
centia. 

b Non aperire os permittimus. Lege, ut in Regula 
sancti Benedicti, Áperire os non permittimus. 

e Sileniii regula: Initium hujus capitis sumptum 
est ex Regula S. Columbani, cap. 2. 

d Hic ostendit propheta, etc. Hac habentur in 
Regula S. Benedicti. 

.8 Penam. Adde, peccati, ut habetur in Regula 
sancli Benedicti. 

f Tacendum igitur , etc. Hxc sunt. emendicata a 
Regula S. Columbani, ubi sic legitur : Tacendum 
igitur de his et talibus. 





debet taceri, quanto magis a malis verbis propter 
e penam debet cessari. f Tacendum igitur, et cum 
cautela loquendum, ne aut detractiones aut tumidz 
contradictiones in loquacitatem vitiosam 5 ac super- 
fluam prorumpant. h Ergo, quamvis de bonis et 
zdificationum eloquiis perfectis i Christi discipulis 
propter taciturnitatis gravitatem rara loquendi con- 
cedatur licentia. Quia , ut superius diximus, 7n 
multiloquio non effugies peccatum (Prov. x). Et alibi: 
Mors et vita in manibus lingue (Prov: xw). i Quod 
si altiori voce presumpserit, k duabus silentii su- 
perpositionibus poeniteat, aut L percussionibus p«e- 
niteat. Et, si iterare praesumpserit, c. Scurrilitates 
vero et verba otiosa, et risum moventia eterna 
clausura in omnibus locis damnamus : ! et ad tale 
eloquium famulo Christi aperire os non permitti- 
mus. 


5 Ác superfiuam. Hzc verba non exstant in Re- 
gula S. Colunbani, saltem in nostris codicibus. 

à Ergo quamvis de bonis, etc. Excepta sunt ex Re- 
gula S. Benedicti. 

i Christi. Hoc vocabulum non est in Regula S. 
Benedicti. 
. 1 Quod si altiori. In Peenitentiali S. Columbani 
Si€ habetur: « Proferens sermonem altum sine 
suppressione, nisi ubi necessitas fuerit, superposi- 
tione silentii vel t, percussionibus. » Supple, peni- 
teat; sed S. Donatus videtur locum protulisse ex 
memoria, non ex codice. 

X Duabus silentii superpositionibus. Quid sit super- 
positio, infra dicetur. 

| Et ad tale. eloquium famulo Christi aperire os 
non permittimus. 1n Regula S. Benedicti conc. Fl. 
Et ad talia eloquia discipulum aperire os non permit- 


itmus. 


————— A —————— á€Ó— a——PHnnÓ—P 


CAPUT X. 
. DE HUMILITATE. : 





$ I. — Ex REcurA saucTI BENEDICTI. 

a Clamat nobis divina Scriptura, fratres, Omnis 
qui se exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat, exal- 
tabitur (Luc. xav). Cum hxc ergo dicit, ostendit nobis 
omnem exaltationem genus esse superbia. Quod se 


cavere Propheta indicat, dicens: Domine, non est 


exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei ; ne- 
que ambulavi in. magnis , neque in mirabilibus super 
me (Psal. cxxx). 5 Sed quid? Si non humiliter sentie- 


bam, sed exaltavi-animam meam , * sicut. ablactatum 


d super matrem suam, 9 ita retribues in animam meam. 
Unde, fratres, si summ: humilitatis volumus culmen 


& Clamat nobis, etc. Hoc est ad humilitatis gradus ]) rium, quia facile subintelligitur. Secutus est S. Be- 


reludium. De humilitate multi multa scripserunt. 

ultze de ea exstant S. Ephrz»m Syri parzneses. De 
ea scribit S. Ambrosius in epistola ad Deimedriadem, 
S.'Dorotheüs doctr. 2, S. Antiochus monachus ho- 
mil. 70, et multi alii. 

b Sed quid. H:ec vocabula non sunt apud Smaragdum 
et S. Dunstanum : exstant tamen in Regula ms. Ma- 
gistri, in qua hi gradus humilitatis retexuntur. In 
vulgo editis habentur sub interrogatione, et recte 
Non sunt quidem Psalmistz verba, sed a S. Benedi- 
cto adjecta, atque ad horum versiculorum lucem non 
parum conferunt. 

€ Sicut. ablactatum. Hanc lectionem retinent uter- 

e cod. ms. S. Germ., Regula ms. magistri cod.Corb., 

ero in Expositione Alamannica vocabulorum Regul 
S. Benedicti, Smaragdus, Trithemius, et S. Dunsta- 
nus, qui addit substantivum est, sed minus necessa- 


nedictus hoc loco versioneni Graecam, qua i'a habet. 
de &noytyoaxtiapévov, id est sicut ablactatum, quod 
substantivatur in neutro genere. Vulgo juxta versio- 
nem vulgatam scribitur : Sicut ablactatus est. 

. 4 Super matrem suam. lta in Regula ms. Magistri 
et apud Smaragdum, juxta texium Grzcum : iri riv 
pxtíp« a)cov. In. vulgo editis juxta versionem com - 
munem legitur : Super matre sua. 

* ]ta retribues in animam meam. Ita Regula ms. 
Magistri, codices mss. nostri, Ruthardus ms., Sma- 
ragdus, S. Dunstanus, et Trithemius juxta Psalte- 
rium Romanum, et Septuaginta Interpretes, à &nro- 
üocuc (nl cx Jur» pov. Quod idem sonat. Hanc 
etiam lectionem retineut vulgo editi codices. In ver- 
sione communi legitur: lta reiribuiio in anima mea. 


. Sensus autem Psalmista est : Sicut ablactatus infans 


855 


quam per prazsentig vite humilitatem ascenditur, 
volumus velociter pervenire, actibus nostris ascen- 
dentibus scala illa erigenda est qux * in somnio Jacob 
apparuit, per quam et deseendentes angeli monstra- 
bantur (Gen. xxvin). Non aliud sine dubio ascensus 
ille et descensus a nobis intelligitur, nisi exaltatione 
descendere, et ^ humilitate ascendere. Scala vero 
ipsa erecta nestra est vita in ss»culo, quae humiliato 
corde a Domino erigitur ad caelum. Latera ejus scake 
dicimus nostrum esse corpus et animam, * in qua 
latera. diversos grades humilitatis vel disciplinz 4 
evocatie divina ascendendes inseruit. 
$. l| — Ex Racura sancvt Basin (cap. 60). 
Interrog. * Quid est humilitas, et quomodo eam 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS e 
attingere, et ad exaltationem illam colestem , ad A tium nostrum ponamus. Non enim sic 


polerimns 4 
nobis pristinze arrogantie abolere memoriam, « 


effectum humilitatis assumere, sicut etiam in aríf. 
ciis fieri solet, idemque modus erit etiam in Ceteris 
virtutibus obtinendis, qux ex mandato Domini Dostri 
Jesu Christi veniumt. 

$ IIT. — Ex Recta saxcri Corax (cap. 9) 

! Humilitas cordís requies animz est intus a lal. 
ribus fatigate, unicum illius de tot malis rerip- 
rium; et quantum ad hanc considerationem i tt 
de * tantis ! foris vagis ac vanis attrahitur, tantum 
intus requiescit ac refrigeratur. lta ut etiam am 
illi stnt dulcia, ac dura et ardua ante habita plam 
ac facilia. Mortificatio quoque superbis ac duris in» 
lerabilis illi est consolatio, cui hoc solum placet qui 


implere possumus? — Resp. Heamilitas quidem est B humile et mansuetum est. Sciendum autem esi qud 


hzc í ut omnes homines zstimemus superiores no- 
bis, secundum definitionem Apostoli (Phil. 1). Im- 
plere autem id possumus, si memores fuerimus 
Domini dicentis : Discite a me quia 8 mansuelus sum 
el humilis corde (Matih. 31). & Quod [se] in multis 
s:epe ostendit et docuit, et eredere ei debemus pro- 
mittenti, Quia qui se humiliqverit, exaltabitur ( Luc. 
xiv). Deinde ut indesinenter et absque ulla cessa- 
sione in omnibus aetibus et in. omni negotio humi- 
llores cseteris inveniri. studeamus, et in hoc exerci- 


lactis duleedine privatur, sic homo superbus a divine 
gratie jucunditate et eonsolatione removetur. 

* In somnio. Ita in Regwla ms. Magistri et cod. 
msg. S. Germ. p. et Vict. ma. ; recte Vulgo habetur : 
In somno. 


b Humilitete ascendere. His dradnat illud S. Cy- C 


priani, lib. de zelo et livore: « 
creseimas. » 

* In qua latera. Ita in Regula ms. Magistri , et 
apud Keronem. [n aliis cod, nostris mss. et apud 
Smaragdum et Trithemium legitur: In que latera, 
quod est plausibilius. In vulgatis et apud S. Dunsta- 
num, in quibus tantum. 

4 Evocatio. Vta in Regula ms. Magistri, in cod. 
mss. Vindocinensi et utroque S. Germani. lta apnd 
Smaragdum, S. Dunstanum et Trithemium. Ubi evo- 
catio idem est quod vocatio, ut in. vulgatis legitur. 
Ut evocare idem est quod veeare. Plautus im Amphi- 
truone, actu ii. 


Tu gubernatorem s navi huc evoca verbis meis. 


* (Quid est humilitas. Exstat apud S. Basilium , in- 
terr. 198 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 41. 

f Ut omnes astimemus superiores, etc. divina 
Apostoli doctrina vincutum est Christiane et mona- 
sticze charitatis, cum omnibus sibi invicem cedenti- 
bus omnis H) seges resecatnr. Id praeclare 
docet S. Ambrosius epist. 8& : « Prinra ergo humi- 
litatis vato in communis vite versatur. officiis , qui- 
bes et diwina clementia coneiliatur, et societas hu- 
mana cenneetitur. MuNum enim ad roborandam dile- 
ctionem valet, cwm seenndam doetrinam apostolicam 
imvieem se honere preveriunt, et alter afterum su- 
periorem existimewtes, atmané servire subjecti, et 
nesciunt tumere pezlatk » 

twe, Apud Rufin, mitis. - 

& Quod se. Tó s6 redundat, nec est apud Ruffnom 
nec in teatu Gr»oo. 

y Mumilitae cordis. Habetur in Regula ms. cod. 
Fler. et in edittone Parisiensi cap. 9, apnd Golda- 
gtum cap. $4. Notanda autem S. Columbani doctrina 
de vera animi t vilhtate, quam humilis lisque 


umilitate ad summa 


possidet, Aestrilled Christt : Biscite a mequia mitis 


neque hanc mysterli feTicitatem , neque aliud qui 
utile superveniens poterit perfecte complere qii, 
nisi qui fn hoc studiun singulare posuerit, » uoa 
inveniatur imparatas. » Bà enim joxte bor stud 
suas aliquas seetari aut notrire voluerit intentione, 
continuo interpositorum occupatione delentus, ar- 
batus totus sequi, ^ qua jussio decit, ? grau; se 
per mon poterit ; neque, at eompetit, compler po- 
erit, qui turbulentus est et 4 ingratus. Mortütinis 
igitur triplex est ratio, * nom animo discordie, vi 


sum et humilis eorde ; et invenietis requiem animi 
vesiris (Mauh. 31). ldem doeet S. Doseiheus dont.?: 
« Quod si molesti quippiam vire hemili et deniw 
contigerit, confestim ad se revertitur , se eottrabil 
secum habitat vir humilis corde, se dijedici, d 
quamvis peema ae supplicio dignum se cene, xt 
vul quemquam accusare, pec causam mjkere à 
alium patitur. Proinde non iramerito aeque porte 
batione degit et molestia; irao incredibilem anuo 
suo sentit quietem. » 

j Tuta. lta in Regula ms. cod. Flor.; aped 60- 
dastum legitur, tota, quod non probo ; sed exist 
hoc vocabulum esse transpositum et suo sic hd 
rectitaendum : EI quantum ad hanc considerohows 
de tantis foris vagis et vanis attrahitur, tanlum - 
iuta. requiescit ac refrigeratur. Ut sensus sl: 
quantum anima a vanis cogitatiopibus ad coti 
rationem ver:e humilitatis attrahitur, tantem uS 
tata requieseit, etc. 

k Tantis. ld est, tot; de quo voeabulo inin. 

l Foris vagis. |n editione Insulae additur, «st 
nibus. Sed necesse non est. Foris vagum cst van 
fetilis eogitatio. 

7 1 mun inseniater impavates, d. est, desit 
armis humilitatis et obedientiae non inveniatur, GP 
neinpe alea mortificatjonis est subeunda. " 

^ Si enim juxta hoc studium suas aliquas. là : 
Geldastum. [n Regula mss. cod. Flor. ne d' 
hoc ; reete : et pro suas aliquas, lege, sum "^ 
ut hzc verba referantup ad sequeutia, non M 
tecedentia hoc modo : Si enim juxta studium 5n 
aliquis sequitur suas iptemtieuee, id qu wiuMe 
Don poteril sequi que juasie dueit. b 

o Dua juatio ducit. ln regula mss. ced, e419 
ti»ne Insule apud Goldas&um legiuar : (d PP" 


dicit. 
P Graius. Id. est, spontaneus, libens. Gkete * 
la Mea 
dixit : (uis ingraiiis, id est te invite. 


teres : grate, Xoéoe, id est, libenter. 
4 Ingratus. ld est, iuvit. 
r Non anümo discordare. Cum suit frauibot " 
delicet. 











851 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XI. 


838 


lingua libita loqui, non ire quoquam absolute, A xxvi). Juxta exemplum Domini Salvatoris, qui ait : 


* suum est semper seni dicere, quamvis contraria ju- 
benti : Non sicut ego volo, sed sicut tu vis ( Matth. 
* Suum cst semper seni dicere. [ta in ms.- ood. 


Flor. et in editione Insul:e. Sed 
eorruptum, sicque restituendum : Sed suo semper 





puto locum esse . 


Descendi de celo , non ut faciam voluntatem meam, 
sed voluntatem ejus qui misit me, b Patris (Joan. vi). 


seu dicere, quamuia contraria jubenti, etc. Et clarus 
est Sensus, 
b Patris. Hzc vox non est in hoc loco S. Joannis. 





CAPUT XI 
DE PRIMO GRADU. HUMILITATIS. 





8 I. — Ex REcturA sacr! BENEDICTI. 
«Primus itaque bumilitatis gradus est, s! timorem 
Dei sibi apte oculos semper ponens b oblivionem 
omnino fugiat, et semper sit memor eerum que 
precepit Deus ; * ut qualiter et contemnentes Deum 
* gehenna de peccatis incedat; et vitam eternam, 
quz timentibus Deum przparata est, animo suo sem- 
per f evolvat : et custodiens se omni hora a peccatis 
et vitiis, 5 id est, cogilationum et lingue, manuum, 


» Primus hwnilitatis eradus. Hoc espnt. in plura 
capita divisit aucter Rester, quemadmodum ejus 
imitator Smaragdus. Titulos Quamvis hic dlesideren- 
fur, eppenere capitalis seu gradibus visom 
fuit, quemadmodum habeatur apud Smaragdum. 
Porro D. Thomas, 4-9, qu. 164 , art. 6, et qu. 164, 
art. 4, od 4, demopstret bos gradus duodecim rite 
2 sanete Benedicto fuisse assignatos, sed tractat rem 
inverso ordine, et quem sanctus Benedictus duode- 
ceimum appellat, ie primum; et sic deinceps. 
Sed nescio que exemplari usus sit sanctus doctor. 
Regula Magistri (cep. 20) , qui vixit apte annum 
seplibpgentesimam ordinem S. Be i sequitur in 
bis recensendie, ejus etiam verba usurpans. Quem- 
admodum auetoe noster, Smaragdus, 8. Antoninus, 
Ht. 13, cop. 12, 6 8, Trithemius et Turreeremata, 

de ordine ei serie horum graduum consule. 
sianus, lib. 1v de Institutis renantiantium, cap. 39, 
eisi taBblum decers efatuat bumilitatis gradus, ordi- 
nem euydem servat, excepto uno aut altero gradu. 
Albuinus menachss ms., cap. de Remissione mo- 
nachi, agik etjam. de gradibus humilitatis, sed de- 
cem tantum statuit, nec ordjsesm sancti Benedicti 
sequitur, etsaá ex. illo hauserit ejos gradus contra- 
hende hoc modo : « Si bumilitae regnat in mona- 
cho, cum his decem gradibus comprobatur, et vere 
dignoscitur. Hxc sunt (fundamenta virtotum, sine 
quibus neme videbit Domipum. Primus si in se ha- 
beat mortificatas omaes voluntates terpemas. Se- 
eundus, si aeius et cogitationes snas nom celaverit 
abbati suo. Tertius, ut nihil. disponat eum propria 
voluntate, sed omnia cormwittat judicio ejus senioris. 
Quartus, si in omnibus praeceptis servaverit man- 
Suetudinega obedienlke et constantiam patientis. 


* h pedum vel voiuntatis proprim,: i sed et aesideria 


carnis. JEstimet se homo de ccelis &mper 3 Deo 
respiei omni hora, et facta $83 omni loco ab aspectu 
Divinitatis videri, i et ab angelis omni bora renun- 
Hari. Demonstrat nobis hoc Propbeta, eus in cogi- 
tationibus ita Deum prasentem ostendit dicens : 
Scrutans corda et renes Deus. (Psal. vu). Et item : 
Dominus X. novit cogitationes hominum (Psal. xcu). 
Et item. dicit : Intellexisti cogitationes meas a 1 (omge 


dum, contemnit. Nihil sane tam a Del et salutis ' re- 
eordatione quam peccandi eonsuetudo et. delectatio 
nos avertit. Quod recte monet Eusebius Gallicanus, 
hemil. 5 od monachos : « Habet enim hoc infelix 
consuetudo peccandi, ut quantum amplius quisque 
peccaverit, tanto minus peceata sua intelligat, et 
tanto Qus eum peecare deleetet; ut eveniat illud 
quod Propheta peecatoribus clamat : JVon est Deus 
in censpectu ejus; auferuntur judicia tua a facie ip- 
sius. Etenim quando subrepit peccati delectatio, sta- 
tim futuri judicii. diem abscondit oblivio. » Ruthar- 
dus legit, Obtivionem preceptorum omnino fugiat, 

« Ut qualiter. lta Regula ms., Smaragdus et editio 
Coloniensis. At vulgatze editiones cum s. Dunstano 
habent et qualiter. Si legas «t, referendum est cum se- 
quenibus ad illa verba, animo revolvat; si legas et, 
ad illa verba, sit mentor. Apud "Trithemium habetur 
tantum, gualiter. Non ita reete. 

4 Et contemndhtes. Partientam et agnoscit Regula 
Magistri me., qua» tamen vulgo non habetur, 

e Gehenna de peccatis incedat. Lege, ut in Regula 
Magistri ms., Gehemma de peccatis incendat. Ubi prz- 
positio de est, pre ob, propter. Ita loquitur supra in 
prologo sanetes Benedictus : Qui timentes Dominum 
de bona observantia sua non se. reddunt elatos. Ubi 
de est pre ob, propter. Vulgo legitur: In gehennam 
pro peccatis incidunt, Sed hxc sunt in officina cujus- 
dam correctoris eusa. 

! Evolvat. Ita Magistér. Valgo, revolvat. Quod est 
plausibilius. 

8 ld est. Id est, hoc loco est nempe, videlicet. 

b Pedum. ld est gressus immodesti, przecipitantia, 
levis e laservi. 

i Sed et desideria carnis. Est ellipsis, qux etiam 


Quintus, ui nulli inferat injuriam; sed qua sibi illatas D habetur in Regula ms. Magistri, quam etiam agno- 


fuerint poetienter portet. Bextue, sé nihil faciat 
prster exempla sue. Regulse. Septimus, si. se judi- 
caverit indignum, et velut operarum malum ad om- 
mia que ill in operativa |Leg. imperata] fuerint. 
Octavus, si semetipsum pronuntiet viliorem cmetis. 
Nonus, si linguam suam constringat, et non sit ela- 
uE»Osus in voce. Decimus, si. non est facilis et prom- 
ptus in risu. » Hec ille. Qui videtur referre hzc ex 
gBsemoria, nop ex codice. Porro in his duodecim gra- 
dibus humilitatis septem priores pertinent ad inte- 
riorem hominem, reliqui ad exteriorem. 

b Oblivionem omnino fugiat. Nempe judicii, man- 
datorum Dei, xterni supplicii et felicitatis :ternz. 
Peccator enim Dei, et sui, et omnium, quz ad salu- 
tem spectant obliviscitur; et cum venerit in profun- 


seit Smaragdus ad hxc verba, cum ait : « Subaudi- 
tur : son. delectetur. implere. ». Quam sane iisdem 
verbis supplevit 8$. Dunstanus, apud quem legitur, 
Sed et desideria carnis non delectetur. implere. Recta 
nam in secundo gradu dicitur : Desideria carnis non 
delectetur. implere. Wtaque illud, amputare festinet, 
qued vulgo habetur, amputanuum est. 

) Et ab angetis omni hora renuntiari, In vu.gatis 
legitur Beo omni hora, etc. Sed hzc vox Deo nou est 
i Regula ms. Magistri, neque apud Smaragdum, 
S. Dunstanum et Trithemium ; nec videtur necessa- 
ria, cum ex supra dictis satis intelligi possit. 

k Novit cogitationes hominum. Vulgo additur Quo- 
niam vane sunt. . 

! A longe. Ut in Psalterio Romano juxta Septua-- 


859 


S. BENEDICTI] ABBATIS ANIANENSIS T 


(Psal. cxxxvin). Et : Quia cogitatio hominis confite- A bonos et malos, et Dominus de ccelo Semper respiei 


bitur tibi (Psal. xxv). Nam ut sollicitus sit circa 
cogitationes perversas, dicat semper * utilis frater 
in corde suo: Tunc ero immaculatus h^ coram eo, 
si observavero me ab iniquitate mea (Psal. xvii). Vo- 
luntatem vero propriam ita facere prohibemur, cum 
dicat Scriptura nobis : * A voluntatibus tuis avertere 
(Eccli. xvii). Etitem rogemus in oratione, ut flat vo- 
luntas illius in nobis (Matth. v1). Docemur ergo merito 
nostram non facere voluntatem, cum cavemus illud 
quod dicit Scriptura :d Sunt vie qua videntur ab ho- 


minibus recto, quarum finis usque ad pro[undum in- " 


ferni demergit (Prov. xiv). Et cum item cavemus 
illud quod de negligentibus dictum est : Corrupti 
sunt et abominabiles facti sunt in. voluntatibus | suis 


filios hominum, ut videat si est intelligens au n. 
quirens Deum (Psal. xxxim); et, si * ab abgelis 
nobis deputatis ! quotidie diu noctuque Domino fy. 


, €tori nostro opera nostra nuntiantur, cavendum ai 


[ergo] omni hora, fratres, sieut dicit in pim 
Propheta (Ps. Li), ne nos declinantes in malim « 


. inutiles factos aliqua hora aspiciat Deus, et parcendo 


nobis in boc tempore, quia pius est et exspecta is 
converti in melius, 58 ne dicat nobis in futuro : Hx 
fecisti, et tacui (Ps. xxix.) 


$ II. — Ex Recura Cassi (cap. 49). 


à Principium ergo nostre salutis ejusdem ew 
8todia, sicut dixi, timor Domini est. Per hunc aa 


(Psal. xix). In desideriis vero carnis ita nobis cre- B initium conversationis, et vitiorum purgatio, e vi- 


. damus Deum semper esse presentem, cum dicit 
. Propheta : Ante £e est omne desiderium meum (Psal. 
. Xvii).- Cavendum ergo ideo malum desiderium, quia 
mors secus introitum delectationis posita est. Unde 
Scriptura precipit dicens : Post concupiscentias tuas 
, non eas (Eccli. 1). Ergo, si oculi Domini speculanturc 


ginta interpretationem 
sonat. ! 

* Utilis frater. lta in Regula ms. Magistri, in 
cod. ms. Vind. et utroque S.- Germ. et in editione 
Coloniensi. lta etiam apud Smaragdum, S. Dunsta- 
num et Trithemium, qui ita explicat : « Utilis fra- 
ter est qui omnibus prodesse et nulli desiderat ob- 
esse, qui nihil sapit nisi quod Deo placere cognoscit, 
qui totam spem suam ponit in Domino, sine cujus 
, auxilio se nihil posse facere certissime credit. » In 
vulgatis legitur : Humilis frater. Sed hoc manat a 
quodam correctore aut exscriptore. 

5 Coram eo. lta in omnibus codicibus, quos vi- 
, derim, sive excussis, sive mss. cum in psalmo lega- 
tur, cum eo, etiam in omnibus versionibus quas 
viderim, juxta Septuaginta et textum Hebraicum. 
Sed S.Benedietus vocabulum accommiodavit suo 
proposito. 

€ À voluntatibus tuis. In textu. Greco :. xal &rà 
tév optbtóv cov. ld est, et ab appetitibus tuis. In 
versione. communi, et a. voluntate tua. 

4 Sunt vie, etc. Hzc sententia exstat in duobus 
locis Proverbiorum cap. xiv: « Est via, quz vide- 
tur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad 
mortem; et cap. xvi : Est via qua videtur homini 
recta, ei novissima ejus ducunt ad mortem. Ita in 
versione communi juxta textum Hebraicum, sed apud 
Septuaginta, quos sequitur sanctus Benedictus, paulo 
aliter. C. xvi : Eiciy coi Goxoicat ópÜai &tvat. &vüpl, 
T& p£vrot ct)tutaix a)vày Drei sig nuÜpíva &Oov. Id 
est, Sunt viz quz videntur homini recte, novissima 
autem earum respiciunt in profundum inferni. Et 
Cap. XIV. "Eaci ó00; 9) Goxsi ópU stvoa. mapá &vüpármoig, 
«& ài tÜ4vt«ia «ütüg Épxttat &ig nvÜutva &Óov. ld 
est, Est vla, quie recta videtur esse apud homines, 
novissima vero ejus ten.lunt in profundum inferni. 
Interpretatio S. Benedicti couflata est ex utroque 
oco. 

- * Ab angelis nobis deputatis. Hunc locum profert 
Rnpertus in cap. 9. Commentariorum in Apocaly- 
psim: « Deniqueab angelis nobis deputatis quotidie die 
noctuque Domino factori nostro opera nostra nun- 


: mà paxpóórv. Quod idem 


tutum custodia his qui imbuuntur ad viam pe 
ctionis, acquiritur. Qui, cum penetravit honiuy 
mentem, contemptum ei rerum omnium panl:! 
oblivionem parentum, mundique ipsius gignil be 
rorem ; j contemptu autem et privaüone omm 
facultatum humilitas acquiritur. 

tiantur. Si ergo magnum sit opus quod agimus, cum 
annuntiatur, ipsa annuntiatio quasi cantus tute eil, 
quasi magnus clamor. » Haymo Halbersnumss u 


cap. iv Epistole ad Philippenses, cur opera wet 
Deo ab angelis renuntiantur, hanc profert ritown: 


.«. Ut. officium et ministerium suum impleant, quà 


nuntii sunt. » Aliam affert Origenes, sive quisalis 
lib. 1 Commentariorum in Job : « Offeruntnibibmss 
sancii angeli Dei, non quasi nesciat is qui omnia n» 
vit antequam flant, sed ut testes elficiantor sat 
tatis atque pietatis justorum ; iterum tanquam e 
flentes impietates atque injustitias injusiorum, 24 
eliam ipsius diaboli : hzec namque demonsirans at 
que significans Dominus dicit de illis bous sevi, 
hoc est, angelis : «Venientes autem nuntiiwrun 
mino suo omnia que facta fuerant . » Nuntiant "€ 
nostra mala, ut a Deo accipiant quomodo à en 
castiganda ad emendationem ; et ideo ren " 
illa angelorum timenda, et congrua emendatione 
correptio praveniena. 

1 Quotidie die noctuque. lta in Regula m* bp 
stri, in cod. mss. S. Ebrul. et Vind., apud Tort 
matam et Rupertum loco citato. 

€ Ne dicat nobis. lta in utroque cod. S. om, 
ita apud Smaragdum, S. Dunstanum, Trithentn? 
Turrecrematam : sed in Regula ms. Maps 
cod. ms. S. Faronis, in editione Parisiens! €^ 
et recentiore, necnon Colinzi et Coloniensi, P 
cula »e desideratur : recte ; quid enim attinet 


D repetere ? 


Principium, Hzc sumpta sunt. ex libronU 
siani de Institutis renuntiantium, cap. x1il- " 
i Oblivionem parentum. Vix bene converse 
qui parentum non obliviscilur. Nec bene cun P 
celesti conjungitur, qui terreno patri n0n " , 
renuniiavit. Nam : Longe a parentibus salus, iMi 

sanctus Bernardus. Ea fuit disciplina olim V 
nasterio Magistri, quem Trithemius Vigilium » 
tem eL diaconum appellat, ut monachus nu 
in :edes paternas pedem inferret. » 
j Contemptu autem, etc. Nam qui terre 
humilis esse non potest, sed qui coelestia. 


8H 





CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XIII 


842 





CAPUT XII. 
DE SECUNDO GRADU HUMILITATIS. 





$ I. — Ex Recura sawcri BENEDICTI. 
Secundus humilitas gradus est, si^ propriam 
quis non amans voluntatem, desideria sua non dele- 
cte:ur implere, sed vocem illamn Domini factis imi- 
tetur. dicentis : Non veni facere voluntatem meam, 


b sed ejus qui me misit (Joan. vi). ltem dicit Seriptu- . 


ra : € Voluptas habet penam — et 3 necessitas varit 
coronam. 


8 Propriam quis, etc. B. Isaias abhas sermon. 26: 
Humilitas est obedientia et propric voluntatis abnegatio. 
b Sed ejus qui me misit. In. versione communi 
repetitur co voluntatem, et in textu Graco, 62x, 
id est, voluitalem. Joan. vi. 
c Vo'uptas, etc. lta apud S. Dunstanum, Smara- 
dum, Ruthardum, et Trithemium, et in Regula ms. 


lagistri, ita ut hic locus ad desideria carnis refe- B paucis. » Hxc enim sententia non est in 


ratur. ln vulgatis legitur. voluntas. Hic locus non 
habetur in sacra Scriptura. Quare hzec verba : Item 
Scriptura dicit, non sunt de sacra Scriptura intelli- 

enda, sed de alicujus sapientis scripto, ut sumunt 

. Fruetuosus, cap . 10 Regule : « Quarto retroacta 
sanctorum Pauum per scripturas sciscitantes revol- 
vant: ut et ipsi quid facere debeant, agnoscant. » 


Non dubium est quin per scripturas, sanctorum Pa- . 


trum anachoretarum et monachorum Vitas intelligat. 
Magister, cap. 91 Regulz su: : « Monstrante nohis 


de sancto Heleno scriptura, cum dicit. » S. Valerius . 





$ II.— Ex Recura CassiaMi (cap. 43). 

e Humilitas vero his f indiciis comprobatur. Primo, 
si mortificatas in se habeat omnes voluntates. Se- 
cundo, si non solum suorum actuum, verum etiam 
cogitationum nihil celaverit suo seniori. Tertio, si 
nihil sux discretioni, sed judicio ejus universa com- 
mittat, ac monita ejus sitiens ac libenter auscultet. 
Quarto, si in omnibus servet obedientiz consuetu- 
dinem, patienti: que constantiam. 


supra, capite de genere monachorum : « Quoniam 
scriptura testatur quod omne peccatum quod remis- 
sus iudisciplinatusque admiserit frater, ad negli- 
gentem protinus reverlatur seniorem. » Qu:e qui.lem 
non exstant in sacra Scriptura. Ita etiam aliquando 
usurpantur ista verba, scriptum est, ut infra gradu 
14 : « Sicut scriptum est, sapiens verbis innotescit 
sacra Scri- 
ptura, sed in sententiis Sixti. : 

d Necessitas. Àngustize, inquit Ruthardus, vel ne- 
cessitas obediendi et relinquendi proprias voluptates 
et desideria, ut pareamus Dei mandats ; felix quidem 
necessitas, qu:e ad meliora compellit. 

e Hwnilitas vero. Hiec habentur apud Cassianum 
loco citato. | 

f [ndiciis. Quos gradus S. Benedictus, Cassianus 
indicia appellat, et S. Thomas locis citatis signa, 
quatenus his tanquam notis exterioribus inentis 
proditur humilitas. 


CAPUT XIII. | 
DE TERTIO GRADU HUMILITATIS. 





8$ I. — Eg RecutA savcrI BENEDICTI. 

Tertius humilitatis gradus est, ut quis pro Dei 
amore * omni obedientia se subdat majori, imitans 
Dominum, de quo dicit Apostolus : Factus obediens 
usque ad mortem (Phil. n). 

$ M. — Ex RrcuLA saNcTI Basin (cap. 45). 

Interrog. » Usque ad quem modum * servire opor- 
tet eum qui placendi Deo implere Regulam cupit ? 
— Resp. Apostolus ostendit proponens nobis obe- 
dientiam Domini, gqsi factus est, inquit, obediens 


usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. n). Et 


d praedixit : Hoc sentite in vobis quod et in Christo 
Jesu. 


à Omni obedientia. Id est, faciat monachus qu:e- 
cunque ei senior przeceperit, sive illa Reguke legibus 
conscripta sint, sive non. Et hxc mens S. Parris 
Benedicti, cum nullum alium nobis proponit imita :- 
dum,quam Christum, quà in omnibus Patri obediens 
fuit etiam usque ad mortem, juxta antiquorum Pa- 
trum usum, qui omnimodam obedientiam non limi- 
tatam a suis discipulis requirebant, ut videre est 
apud Cassianum, S. Basilium et alios. 

b Usque ad quem modum. Habetur apud S. Basi- 
lium inter. 116 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 4, 
ubi ita legitur : Usque ad quem modum oportet pro- 
gredi eum. 


PATROL. CIII. 


8 III. — Item ejusdem (cap. 80). 

Interrog. * Cum quali affectu obedire oportet 
ei qui nos ad opus mandati cohortatur ? — Resp. 
Eo affectu quo esuriens parvulus nutrici obtemperat 
ad ubera invitanti : vel quo affectu omnis homo 
suscipit ab aliquo ea quz ad vitam pertinent, imo 
el si quid amplius : pro eo quod multo est pretiosior 
futura vita quam pr:sens, f sicut et Dominus dixit : 
Quia mandata mea vita eterna sunt (Joan. xm). 
Sicut ergo vita presens constat in cibo panis, ita 
cterna vita in opere mandati, sicut ipse Dominus 
irerum dicit : Meus cibus est ut faciam voluntatem 
ejus qui misit me, Patris (Joan. 1v). 

e Servire. In textu. Grzeco est ómaxduscr , id est, 


obedire, rectius ad sensum. - 

4 Pradixit. Id est, antea dixit, juxta textum Grz- 
cum. 
e Cum quali affectu. Exstat apud Basilium inter- 
rogat. 166 R. br., et apu. Rufinum, cap. 46. 

Sicut et Dominus dixit, quia mandata mea. In 
textu Graco S. Basilii : 'H 20 ivro)3 toU 6s09, gnciv 
ó Küpto;, Gr) alovtóg davw: id est, Mandatum enim 
Dei, inquit Dominus, vita :terna est. In Evangelio : 
*H yàp €£»c0)5) «üro0 Qe) «tovc éocv id est, Mandatum 
ejus vita :xterna est. Ubi ejus, id est Patris; uam eo 
loci Christus de Patre suo agit. 


21 


815 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS T 


$ IV. — Ex REcuLA saNcTI FnucTUOSI. EPISCOPI Á 8 VI. — Item ejusdem (ex eodem cayitul)). 
(cap. 8). Timendum est ergo, charissimi fratres, cogitan- 
* Obedientia praceptum est Regule, ut b impos- — dum et providendum, qualem viam arripere debeag, 
sibilibus quoque rebus opere atque alfectu ostente- — qui pet Christum ad Christum ire desiderant, & 
tur, et teneatur usque ad mortem videlicet, sicut — liquido audiant quo: observare debeant. Obedients 
et Christus factus est obediens usque ad morte sint abbati usque àd mortem; in tarftum ut nullam 
(Phil. 1). faciant propriam voluntatem, sed Patris. Nihil un 
' 6 V. — Item ejusdem (cap. 5). charum Deo habetur, si voluntas propria frangat, 
t [n tantum debent raonáchi preceptis obedire — Hinc Petrus áit : Nos qui dimisimus omnia, el wcui 
majorum, sicut Christus Patri obediens feit usque — suftus te, gàtd nobis erit (Matth. xix)? nou sola 
ad mortem. Quod si aliter fecerint, sciant se viam, — dixit : Dimisimus omnia, quid nobis eru? Sed adi- 
quam qu:zerebart, perdidisse. 4 Nemo vadit ad Chri- —dit : secutí samus te. Multi omnia dimittunt, si 
stum nisi per Christum. Proinde monaci talem sibi Dominum non sequuntur; quare? quia non Pari, 
debent facere consuetudinem, per quà a tramite sed suam voluntatem faciunt. Qui vult ergo arcta 
recto nu'latenus possint devivre. Primum discant et angustam viam invenire et eam sine olienzicih 
voluntates proprias superare, et nihil suo arbitrio, B pergere, et. pergendo non perdere, et non perlena 
vel minimum aliquid agere, nihil loqui nisi ad in- — ad Christum pervenire, prius discat voluntales pre 
terrogata, ei cogitationes de die in diem nascentes — prias superare, et nihil qaod propria volintas cic 
jejunio et oratione expellere, et suo abbati nunquam — poris queesierit, facere, et in Patris obedientia usqe 
celare, et quidquid fecerint, absque murmuratione ad finem vitz perseverare. Hc. propria viia ar 
faciant. et angustà qux ducit ad vitam. 


& Obedientia, etc. Hec habentur in Regula S. ut fusius infra dicetur. : 
Fructuosi archiepiscopi Bracarensis cod. Crass., eo- e [n tantum. Hxc non sunt in. Regul as. 5. 
dem capite 8. Sed h:ec priora verba sunt transposita — Fruetuosi episcop! Braeasrensis, sed videntur t5 
et ita restitucada : Praeceptum Regul est, ut obe- — alterius Fraetuosi, ut et sogwens capitulum. — 
dientia in impossibilibus, etc. d Kemó vadit ad. Christum nisi per Chrisim. Nn 

b Impossibilibus. lta in Regula ms., omissa est — itur ad Christum nisi pef Christum, quia Christ 
enim pr:xpositio in ób sequentis syllabze similitudi- — est via, Veritas et vita : via per quam ip veni? 
nem; quod non semel occurrit in hoc cod. ms. Con- — ambulater, et vía quse ducit ad vitat, id est, Cn- 
cordis. Sed lege, 1n impossibilibus, ut in cod. ms. stum : et Ma nen» vadit wd €hrisum ns pH 
Vind. Hec erat stricta priscorum Patfurti obedientia, C Christum. ' 


— — -- -- — ———MÉ Pea — 






GAPUT XIV. 


DE QUARTO GRADU. 





$1. — Ex RecoiA sanct! BENEDICTI. Et ostendens fidelem pro Dorinc émiversi, eum 

.* (artus humilitaiisgradusest,si quisin Ipsa obe- — contrarla, sustinere debere, dicft ex person sif 
dientia duris et. cohtrariis rebus vel etiam quibus: — réntium : Propter te 4 morte a[ffcimur tota dic: t* 
libet irrogatis injuriis tacita conscientia patientiam — timati sumus * ut oves óccisionis (Psál. xum). DES 
ampleciatur, et sustinens * non lassescat, vel disce- — curi de spe retributionis diviii:e f subsequautur pt 
dat, dicente Scriptura : Qui perseveraverit &squé ii — dentes et dicentes: Sed in omnibus superamupt 
finem, hic salvus. erit (Matth. x et xxiv). Item :Con-.— ier eum qui dilexit nos (ftoni. viii). Et item ali n 
fortetur cor tuum et sustine Dominum. (Psál. xxvi). — Scriptura : Probasti nos, Deus; igne noà exam) 


& Quartus humilitatis gradusest, si in ipsa obedien- — animo, sine murmuratione. His quadrat ill» S 
tia, etc. Hac patienti: virtus compendiosa est ad Joan. Chrysostomi sermon. 1 inl epist. ad . 
perfecti nem via, ut docet Basilius in ammoniti^ni- E&y y&o $6pigne, xk» Xodbopucne, xx» (ns 579 

us : « Fili, patientiam arripe; quia maxima virtus — evyácecat, xai mp&ce olosu, id est, etsi enim e 
est animz, ut. velociter ad sublimitatem perfectionis — melia affieias (humilem), etsi vituperes, el quid" 
ascendas ; » ac proinde maxime amplecienda mena- — dicas silebit, et sequanimiter feret. 
cho; quia « Patientia grandis medela est anime : e Non lassescat. ld est, animum non despo"?" 
impatientia autem pernicies cordis. Per patientiam D metaphorice. Proprie autem lassescere est. bi^: 
eutem exspectalur spes futurorum, et quod non fessum, et debilitatum esse. Faustus Reien-is 
videtur, quasi quod videatur, amplectitur, » inquit — 8 ad monachos. « Lassescant licet membm '- - 
S. Basiliusibidem. Hzc fuit quondam humilitas S. — liis. » 
Guillelini ducis Aquitanizx et fundatoris monasterii 4 Morte afficimur. lta in psalterio Romane. pe 
Gelloneusis, qui cum monachus esset: « Corripieba- — et sequentia ex psalterio per accommodation? 
tur, non irascebatur : interdum czsus et injuriis — tantur. 
lesus neque resistebat, nequé comminabatur, gau- * Ut oves. Ita in psalterio Romano. 
dehat plane in subjectione, » etc., ut in Actis ejus ha- f Subsequantur. Subsequi est subjungete, € Y 
betur. Nota est humilitas et patientia B. Carlomanni — tive sumitur: ut paulo post : Subsequilur, dictt 
Áustrasi:e principis, et monachi Casinatis de qua — Et cap. 11 Regul sancti. Benedicti : Et subiti? 
vide Reginonem in Chronico, tur abbas hymnum : Te decet laus, Sepe iQ osum 
, P Tacita consoientia, etc. Id est, quieto et pacato — Magister in regula ms. 








&5 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XY. 


846 


sicul eraminatur argéntum ; induxisti nos in laqueum ; A propter mandatum Domini? Primo , quidem ut cón- 


posuisti tribulationes in dorso nostro (Psal. y.xv). Et, 
ut ostendat ^ sub Priore debere nos esse, subsequi- 
tur dicens : Imposuisti homines super capita nostra 
- (Ibid.). Sed et prieceptum Domini in adversis et. in 
irjuriis per patientiam 5 adimplentes, qui percussi 
iu maxilla przbent et aliam, auferenti tunicam 
dimittunt. et pallium, angarianti milliario vadunt et 
duo (Matth. v, Luc. vi), et cum Paulo apostolo falsos 
fratres. sustinent, et maledicentes se benedicunt 
(11 Cor. x1). 
$1l. — Ex RecurA saxcr! Macann (cap. 835). 
t Passus injuriam taceas : 4 injuriam facere non 
hosse, factam posse tolerare. Nec te inania seducant 
consilia : sed magis te semper in Christo confirma. 


Non tibl :estimes ullos proximiores, quam qui tecurii: B 


sunt * in cella fratres. 
' &Ill. — Ex Recura saxcrI Basin (cap. 80). 
f Quomodo quis 5 promptus flat etiam adpericula 


& Sub priore. Regula ms. Magistri : Sub majore. 
Prior hoc loco est abbas, de qua voce infra. 
b Adimplentes. Nempe patientes imnonachi : esf 
eclypsis. 
€ Passus injuriam. Hc non exstant in regula 
Macarii et. aliorum abbatum codicis Floriacensis. 
Priora quidem verba habentur in epistola sancti 
Hieronymi ad Rusticum de forma vivendi. 
Injuriam facere non nosse, etc. Lege : Injuriam 
'! facere non nosce : factam nosce tolerare. 
N In cella. ld est, in monasterio, de quo vocabulo 
infra. 
f Quomodo. Reperire est apud S. Basiliuminterr. 
199 teg. brev., et apud Rufinum, cap. 46. 
€ Prompius fiat ad. pericula. lxc est. perfecta vi- 
tx» religiose oLedientia, quxe nullis valet succumbere 
riculis. Cujusexemplum narrat S. Dorotheus Doctr. 
i. Quidam monachus ex partibus Ascalonis abbatis 
eui jussu ad Seridum abbatem venit, sub vesperam 
ad cellam redire jussus. Interim oborta. vehemeatis- 


sideret, quia et ipse Dominus obedivit Patri usque 


ad mortem pro nobis (Phil. n). Et certus sit, quia 
maridatum Domini vita xtterna est, sicut scriptum est 
(Joan. xn, Marc. vim). Tunc deinde etiam, ut credat 
Domino dicenti : Quia quicunque voluerit. animam 
suam salvam facere, perdeteam ; qui autem perdiderit 
animam suam propter me et propter Evangelium, sal- 
vam [aciet eum. 
$ IV. -- Ex REGULA sANCTI FRUCTUOSI EPIsC. (cap. 8). 

^ Simili quoque studio et patientix virtus est ob» 
servanda, ut nunquam nec odio violetur, nec injuria, 
nec contumeliis amittatur : sed in sustentatione et 
tolerantia roboretur. i Nudítas denique et parci- 
monia ciborum et lectulorum duritia amplectatur; 

$ V.—— Ex Rxourna Cassini (cap. 42). 

Si non solum injeriam inferat monachus nulli : 
nec ab alio quidem sibimet irrogatam doleat atque 
tristetur (Lib. 1v de Instit., cap. 39). 


sima tempestate, imbre et grandine precipitanter e 
ccelo ruentibus fluvius adeo intumuit, ut. torrentis 
instar éxtra vadum excurrens in campos restagna- 
ret effusus. Tandem sol. occubuit, et monachus ín 
monasterium redire voluit. Em precibus conatus 
est proliibere Seridns abbas; sed illis postpositis, 
vi obedienti:S compulsus vestibus in fasciculum li- 
gatis, et capiti impositis, renes maphorio circum- 
cinctus se fluvio tempestatique, seu potius divinze 
providenti:x credidit, et immensum illud aquarum 
exundantium pelagus natatu, auxiliante Christo, tra- 
jecit. Hiec est vis perfecte obedientize, hzc virtus, haee 
miracula. 

bh Simili quoque. Habetur in Regula ms. S. Fruc- 
Dite epiecopi Bracar. codicis Crassensis, eodem ca- 

ite. 

i Nuditas. ld est, paupertas, quas a priscis illig 
Patribus appellatur &x«rpuocvva, id est, carentia et nu» 
ditas Qnmnium rerum, apud Cassianum Coll. 18, 
cap. 17. 





CAPUT XV. 
DE QUINTO GRADU HUMILITATIS. 


$ II. — Ex Recura saNcT! BasiLu EPisCOPI (cap. 91). 

Interrog. * Qui vult confiteri peccata eua, si om» 
nibus debet confiteri, aut quibuslibet, aut certis qui- 
busque ? — fiesp. Clementia Dei erga eos qui deli- 
querunt, manifesta est, secundum quod scriptum 
est : Qui non vult mortem peccatoris, sed ut conver» 
ta:ur et vivat (Ezech. xvin). Quia ergo et. conver- 
sionis modus aptus esse, et convertentig [est] a pee» 
cato fructus dignus ostendi debet per poenitentiam 
secundum quod scripium est : Facite fructus dignos 
penitentie (Luc. n1); ne forte secundum illam com- 
minationem eveniant his qui non pcnitent, quod 
Cordis mei. Rectius quidem : quia ita legitur in 
psalterio Romano, quod sequitur S. Benedictus. Hoé 
autem caput intelligitur de revelatione malarum 
cogitationum patri spirituali direetionis causa : nan 
in confessione sacerainentali non solui occulta mala, 
sed aperta revelanda sunt. 

e Óui vult confiteri, elc. Reperitur apud S. Basil., 


int. 288 Regule brev. Non exstat apud Rufinum, 
saltem in nostro exemplari. 





8 L. — Ex REGULA SANCTI BENEDICTI. (cap. 15). 

Quintus humilitatis gradus est, si omnes cogita- 
tiones malas cordi suo advenientes, vel mala a se 
absconse commissa per humilem * confessionem ab- 

bati non celaverit suo, ^ hortans nos de hac re Scri- D 
ptura.dicens : Revela Domino viam tuam, et. spera in 
eo (Psal. xxxvi) ; et item dicit : Confitemmi Domino, 
juoniam bonus: quoniam in svculum misericordia 
zjus (Psal. cv). Et item Propheta: Delictum meum 
-ognitum tibi feci, et  injustitias meas non operui. Dixi : 
Pronuniiabo adversum me injustitias meas Domino, 
2t Lu, remisisti. impietatem 4 peccati mei (Psal. xxxi). 

* Con[essionem. In Regula ms. Magistri : Lingua 

-onfessionem. . 

. P. Hortans. Ita in Regula Magistri: est nomina- 
tivus absolutus, vulgo : Hortatur nos Scriptura de 
hac re, dicens. 

€ Injustitias meas. non operui. Ita in Regula ms. 
Magistri, quemadmodum in psalterio Romano. 

4 Peccati mei. 1n Regula ms. Magistri, et in aliis 
codicibus nostris ms. atque etiam excusis habetur : 


841 . 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


818 


scriptum est : Omnis arbor que non facit fructum A $ V. — Ex REGULA SANCTI Isiponi Episcopi (cap. 15). 


bonum ezxcidetur et in ignem mittetur (MaUh. 11) : 
necessarium videtur his, quibus dispensatio myste- 
riorum Dei commissa est, confitenda esse peccata. 
Sic enin el hi, qui antiquitus panitebant, * inve- 
niuntur apud sanctos confessi esse peccata sua. Scri- 
ptum est enim in Evangelio, quia Joanni Baptiste 
. confitebantur peccata sua (Matth. 11), et in. Actibus 
apostolorum, apostolis , a quibus baptizabantur 
(Act. x1x). 
8 Ill. — Item ejusdem (cap. 199). 


- b [nterrog. Si oportet, cum soror aliqua confitetur 
quodcunque delictum suum, eliam matrem mona- 
sterii adesse ? — Resp. Honestius mihi videtur esse, 
et religiosius, ut per seniorem matrem presbyter, si 
quid et illud sibi videtur, statuat, et modum vel 
tempus penitentiz imponat ad emendationem ejus, 
qua corrigi desiderat a. peccato. 


8 IV. — Item ejusdem (cap. 200). 


c Interrog. Si oportet gesta turpia vel obscena 
confitentem inverecundius pronunliare, aut certe 
"quibusque aut quibuslibet ? — Resp. Confessio pec- 
catorum hanc habet rationem, quam habet vulnus 
aliquod corporis, vel passio, quz: medicine demon- 
sranda est. Sicut ergo non omnibus quis vitia vel 
vulnera corporis sui revelat, nec quibuslibet, sed his 
tantummodo qui summ: peritix* testimonium ha- 
bent et curze et melelx disciplinam, ita et confessio 
peccatorum fieri apud eos tantummodo debet, qui 


curare hzc prevalent et emendare, sicut scriptum C 


est : Vos, qui fortiores estis, infirmitates infirmorum 
portate (Rom. xv). Hoc est auferte et exportate per 
curationem. 


. & [nveniuntur apud sanctos confessi esse, etc. Qui- 
bus nempe dispensatio mysteriorum Dei commissa 
erat. Nam his solis confitendum esse hoc loco docet 
S. Basilius. 

b [nterrog. 141 Ruf. cap. 95: qux tamen non as- 
sequuntur textum Grzcum. os 
€ |nterrog. 229 Reg. brev. ; Rufin. cap. 93. 

. d Qui nocturna, etc. Hc. videre est in Regula 
excusa S. Isidori, eap. 195. 

. * (Quia, nisi precessisset, etc. In Regula excusa 
paulo alitev : Quia nisi precesserit ineo luxus animi 
turpia cogitantis, non sequerentur sordide atzue im- 
munde pollutiones. ] | 

f Qui nocturno delusus phantasmate [uerit, etc. 
Hsc sunt duriuscula, etsi olim a quibusdam sanctis 
usitata. Cum B. Herluca per somnum hujusmodi 
infirmitatem, etsi leviter, passa fuisset, nec pro- 

terea ab ingressu templi abstinuisset, apparens S. 
Wiepertus Augustanus quondam antistes, ei injunxit 
3res Dominice: orationis recitaliones pro foril;us 
iempli, totidemque genuflexiones. S. Alto cuidam 
sanciimoaiali nocturna pollutione contaminate per 
visionem appareus prohibuit, ne eadem die in Lem- 
plum ingrederetur. quod cum contempsisset, post 
mortem igais purgatorii cruciatu culpam expiavit, ut 
refert Paulus Bernriedensis in Vita B. Herluca. Sed 
h:zee minime in exemplum trahenda. Nam olim sancti 
Patres nec ecclesi: introitu, nec sacre eucbaristis 
perceptione prohibuerunt eos qui citra culpam ejus- 
modi illusiones patiuntur, ut constat ex epist. Diony- 
ii Alexandrini, can. 5, qui ait unumquenique in his 


4 Qui nocturna illusione polluitur, publicare hoc 
Patri monasterii non moretur ; culpeque suz me. 
ritis hoc tribuat, et occulte penitentiam agat: 
sciens, € quia nisi przcessisset in eo fluxus animi 
turpia cogitantis, non sequeretur in eo fluxus sor- 
dide et immundz pollutionis. Quem enim prast- 
nerit cogitatio illicita, tentatio illum cito feedat im- 
munda. f Qui nocturno delusus phantasmate fuerit, 
tempore officii in sacrario stabit, nec audebit eadem 
die ad ecclesiam introire, 5 antequam sit lotus aquis 
et lacrymis. In lege quippe qui somnio nocturm 
polluebatur egredi jubebatur a castris, nec regredi 
priusquam ad vesperam lavaretur (Deut. xxts1). B 
si illi in carnali populo ita, quid spiritualis Chris 


B servus facere debet? qui magis contaminationem 


suam debet respicere, et longe ab altari positum 
mente et corpore pertremiscere, atque in figuri 
aque penitentie lacrymas adhibere : ut non sols 
aquis, sed etiam fletibus studeat ablui quidqud 
forte per occultam culpam immunda contaminalio 
polluit. Qui fornicationis tentamentis sestuat, oret 
indesinenter, atque abstineat : nec erubescat conf- 
teri libidinis zstum, quo uritur; quia vitium de- 
tectum cito curatur ; latens vero quanto amplius oc- 


. eultatum fuerit, tanto magis profundius serpit: 


quod re vera qui publicare negligit, curare miuime 
cupit. 


$ VI. — Ex R&cuLA saNcT! FRucTUOSI EPISCOPI 
(cap. 13). , 

h Omnes actus sive occasionum necessitudines sem- 
per necesse est ut. monachus Patri i resere/, et ex 
illius cognoscat discretione vel judicio quid attendat. 
Cogitationes, revelationes, illusiones et negligentas 
proprias seniori nullus obcelet, verecundia vel inju- 


debere suam consulere conscientiam : « ot && à 
&n poctpéco) vuxrtpivn poctt yrvüjatvor, xai ojTO: té xm 
auvetBot. xavaxoloubstrocav, id est, qui autem in pon 
voluntario nocturno fluxu fuerint, ii quoque pre- 
priam conscientiam sequantur, et seipsos, an de eo 
discernant, ah. non, considerent quemadmodum i2 
cibis, qui discernit, inquit, si comederit, condem- 
natus est. In his quoque bon: sit conscientizs, e: li 
bere loquatur secunduin propriam cogitationem, qui 
ad Deum accedit. » ldem docet Theo:orus Balsamo 
hunc canonem exponens. ld etiam patet ex Colbtiese 
22 Cassiani, cap. 5; et ex epist. S. Gregorii Lnd 


D apud Bedam lib. 1 Hist. Angl., cap. 27. Vide D. 


mam par. i11, qu. 48, art. 7; et alios. Ejusmodi üle- 
sionibus medentur oratio, jejunia et similia spiri 
tualia remedia : quibus etiam accedant medica. Nam 
semen lactucze sativic epotum, « assiduas libidinum 
imaginationes in. somno compescit, et Veneri refra- 
gatur, » inquit Dioscorides, lib. i, cap. 129. Idea 
prestat semen lactuca silvestris. Succus etiam l- 
ctucz silvestris ad eadem valet, sed viribus in&r- 
mior, ait idem auctor cap. sequenti. 

8 Antequam lotus aquis et lacrymis. Hunc morem 
tangit S. Gregorius papa epist. citata : « Sed lavan- 
dus est aqua, ut culpas cogitationis lacrymis abluat.» 
Idque juxta ritum Hebrzorum. 

h Omnes actus. Hec reperire est in Regula S. Fru- 
ctuosi episcopi Bracarensis cod. ms. Crass., cap. 15. 

i Reserat. Hoc vocabulum addidi ex cod. ms. Vind. 
quod etiam in cod. Crass. ms. deerat. 





849 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XV. 


850 


via faciente, vel contumacia perurgente. Sed semper À anima sentiamus. Hoe est, prius debemus de corde 


hvjuscemodi vitia cum lacrymis atque compunctione 
cordis atque bumilitate verissime abbati, przposito 
sive praelatis senioribus revelanda sunt : et consola- 
tione, oratione, castigatione, sive etiam a exercita- 
tione idonei operis castiganda. 

$ VII. — Ex Recura Cassiawi (cap. 29). 

» [llud ante omnia a seniore suo debet junior do- 
ceri, ut nullam jam penitus cogitationem, quamvis 
turpiter nascentem , celet seniori suo verecundia 
faciente quz confusio periculosa est anime. Sed 
mox , ut € exorte fuerint cogitationes, suo eas pu- 
blicet seniori, ne suo aliquid judicio, vel discretione 
committat : sed illud credat malum esse vel bonum, 


quod senioris judicio fuerit definitum. Non enim po- . 
B peccati. Quod et ipsi prapositi, et si ipsi hoc sense- 


terit diabolus circumvenire vel dejicere juvenem 
monachum, nisi eum quem viderit aut per super- 
biam, aut per verecundiam suas cogitationes seniori 
celare. Nam evidenter diabolicam cogitationem Pa- 
tres esse dixerunt; quam junior seniori 4 confunditur 
aperire. 

$ VII]. — Ex Recura MacistRi (cap. 15). 

* Fratres, tunc rami arboris mundi sunt, si li- 
gnum ejus a radice purgetur. Nec enim dignum est 
mundatis foris ! regiis, intus inquinari de sordibus. 
Sed decenter efficitur, si de intus foras ejecta sorde 
jam tum demum et fores juste mundentur. Non enia 
secura possunt esse 8 fossata , ubi intus est hostis. 
Simul et porta clausura sua captiva est, ubi muri 
non repellunt, sed inclusum retinent inimicum. 
Nam et vulnus ebullire novit repletum putredine , 
nisi exprimatur et de eo fuerit sanies ejecta extrin- 
secus, et h de ipsas operatione purgetur, altius potest 
suam cavare malitiam. Hoc ergo et nos de nostra 


^ Ezertitatione idonei operis. Opus manuale non 
parum confert ad tentationes abigendas. Unde Re- 
gula Macarii et alior.m abbatum ait : « Quod si in- 
firmus est animo hujusmodi frater, oportet eum fre- 
quentius operari. » 

b Illud ante omnia. Hxc sumpta sunt ex Cassiano 
lib. iv de Institutis, cap. 9. Idem docet Cassianus 
ejusdem libri cap. 57, et Coll. 2, cap. 10. : 

€ Exorte. Hoc vocabulum adjeci ex libro Cassiani 
edito. 

4 Confunditur. Id est, erubescit, szpe in sacra 
Scriptura. 

e Fratres. Reperire est in Regula ms. Magistri 
cod. Corb., eo*em capite. 

f Regiis. Regi» sunt fores, janus, portz. De 
quo vocabulo infra. 

€ Fossatum. Fossatum est fossa ambiens muros 
urhis, aut agri aut domus , aut arcis propugnacula; 
Gallice, fossé. Gloss: Cyrilli : Téopoc, fossa, sepes, 


fossatum. Vegetius lib. 1v de Re Militari, cap. 16 : 


« Civitatis fossa(um, etiam apportatis lapidibus, li- : 


£nis aut terra, non solum complent. »| Significat 
etiam exercitum. Moschopulus, Tiepl Zys8&», goco&- 
TOY, OTpatoe, id est, fossatum, exercitus, et Suidas 
rmnox citandus. Sumitur etiam pro castris. Suidas : 
eposato), Ó acpatüc , t acpxcómedoy, id est, fossa- 
tum, exercitus, castra. Rufus in legibus militari- 
bus : « Si fossato adhuc integro fnga partis vel aciei 
totius acciderit, et milites in fugam acti, nec ad de- 
fensores cucurrerint, nec ad ipsum fossatum se re- 
ceperint, etc.» ^ - - 

h De ipsas operatione. In cod. Vind. legitur : de 


projicere quod in corpore nolumus bajulare, dicentes 
nobismetipsis : Quid taces anima, et non erumpis in 
voce, et mentis tuz* exponis ardorem, et ejecto de 
intus ipso fervore malitix , przstes fatigatze refrige- 
rium passioni? Ergo cum alicui fratri cogitatum 
malum in corde advenerit, i et senserit se exinde 
fluetuari, statim suis hoc prepositis fateatur, et 
mox oratione facta nuntient hoc ipsum abbati. Nam 
ipsi prepositi hoc ipsum ultro semper debent i a 
.susceptis suis exquirere : ne forte aut simplicitate 
quorumdam, aut certe ipsa verecundia malorum fa- 
ciente , res pravas ac turpes fratrem pudeat confiteri. 
Sed cum ultro x ausus magis a magistro acceperint, 
jam fiducialiter sine verecundia indicent cogitata 


rint, referant et de se abbati. Nam et ipse Major, 
cum de se hoc senserit, petat in oratorio a congre- 
gatione universa pro se debere orari. Ergo cum de 
aliquo fratre nuntiatum fuerit a przpositis abbati, 
convocet mox universam congregationem , et dicat 
omnibus abhas: Venite, fratres, subveniamus per 
dilectionem invicem nobis apud Dominum, dicente 
Apostolo: Fratres, et si preoccupatus fuerit ! quis 
in aliquo delicto, vos qui spiritales estis, " corripite 
ejusmodi in spiritu ? mansuetudinis, ? consolamini pu- 
sillanimes , considerans teipsum , ne et tu tenteris 
(Gal. vi). Et : ? Tu qui stas, vide, ne cadas (1 Cor. x). 
Ergo unanimes pro hoc fratre nostro oremus ad 
Dominum, ut dignetur in eo cum signaculo crucis 
su:e vel jussione 4 poenitentixe su:e diaboli tentatio- 
nes compescere. Cum ergo pro eo ab omnibus diu- 
tissime oratum fuerit, " surgéns abbas cumomnibus, 
* et complens, mox exientes singuli opus quod fa- 


ipsa operatione; male. Lege, ut in Regula ms. Ma- 
gistri : De ipsa suppur. tione. Suppuratio est puris 
seu saniei expressio. Suppurare est pus seu saniem 
exprimere. 

i Et se senserit exinde fluctuari. Nota eas solas 
cogitationes malas, quc nos premunt ac urgent ad 
consensum peccati esse abbati retegendas ; non vero 
eas qu: simul ac natz sunt, abeunt. 

] A susceptis suis. Suscepti sunt monachi apud 
Cassianum passim. 

k Ausus magis. Id est, majorem audaciam. 

| Quis. Ín textu Grzeco, &y0poroc, id est, homo, 
ut in versione communi. 


D  mCorripite. In versione communi, instruite. 


2» Mansueludinis. 1n versione communi, lenitatis. 

9 Consolamini pusillanimes. H:ec verba addita 
sunt a Magistro. 

P Tu qui stas, etc. I Cor. x in versione communi: 
Qui se existimat stare, videat ne cadat, Ut in textu 
Graco. 

q Penitentie. Leg., potentiv, ut Regula ms. 

Y Surgens abbas. Est nominativus absolutus loco 
ablativi satis familiaris ipsi Magistro. 

s Et complens. ld est, collectam , seu orationem 
dicens, ut loquimur, seu concludens. Ita habetur in 
epist. S. Epiphanii ad Joan. Hierosolym. « Quando 
autem complemus orationem secundu: ritum my- 
steriorum. » Lib. i Dial. S. Gregorii, cap. 17: 
« Cumque diu orassent , complere orationem Qua- 
dragesimum subdiaconum servus Dei jubet. » Ru- 
perüi lib. 1 de Divinis Officiis, cap. 19: « Collecte 
qui dicuntur ad complendum, orationes sedentis in 


s 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS - 


ciebant, * reprehendant; et retento apud se illo solo A nentize cruciatione nullus pereat, sed omnes evadaat: 


fratre qui malo cogitationis laborat, proferat codices 
et adversus necessitatem vulneris ejus similis divina 
medicina legatur. Nain ct per dies quibus ipse frater 
interrogatus ab abbate , si forte responderit non 
transisse, illis horis, quibus continget legi sive per 
hiemem sive per sestatem , b poenitentia codicum ad 
ipsam cogitationis necessitatem legantur * in ipsa 
decada, de qua est frater : verbi gratia, si suasesit 
fornicationem, legatur illi ex diversis codicibus, ubi 
castitatem diligit Deus. Si d mentionem suadet fre- 
quenter, legatur ex diversis, ubi przcipit veritatem. 
Si desiderium aliquod, legatur illi, ubi hoc temporale 
precipit Deus contemni, et :terna qu:eri et regnum 
colorum. Unde oportet abbatem multum esse de 


ut in afflictione omnium divin: misericordia rene. 
dium speretur, ut apostolicum compleatur praceptum 
dicens: Invicem onera portale, et sic adimploliis 
legem Christi (Gal. vi). Nam et frater mittndus ig 
via a prxepositis suis debet moneri, ut omni bora it 
quovis loco sit sollicitus adversus diabolum, qui à 
via secum nos vult trabere ip gehennam : cum nx 
patitur bene agendo in colis ascendere bomipem, 
unde per 5 superbiat causam jaclatus est. Ideoque 
dehet servus Christi in quovis loco ei eliam su 
priesentia Majoris cautus consistere, et diligener 
tam a malis factis, quam a pravis cogitalioni 
observare. Et hoc debet frater moneri, ui, ca 
cogitatio aliqua ei adversa advenerit, mox (ii i 


lege * structum, ut aut testimoniis omnia doceat, aut B terra cum cervice genibus, vel signo crucis in fru 


pertinentia ad locum legenda consignet. Nonne ergo 
cum tali fuerit :grotus refertus succo discipulus, 
non solum pristinas recip:t vires, sed et novas ad- 
versus inimicum acquirit; et adversarius perdet, 
quod ipse putaverat possidere ? Unde alio die mane 
interrogetur ab abbate ipse discipulus, si cogitatio 
inimica cessavit, aut non. Quod si respondeat non 
cessasse, superponatur jejunium ab omnibus. Quod 
iterun si alio die reinterrogatus responderit non 
transisse reficientibus omnibus mensis, subtrahatsur 
vinum. f Nam si tertia, quod absit, jam dictione 
judicemur modice fidei, ne videamur tarde credere 
Dei posse nobis auxilium subvenire; przterea eum 
sciamus eum esse nimis misericordem, vel pium et 


depicto, precibus debet ad Dominum convolare, i 
dignetur suos milites a diabolo defendere. Qui 
vitia nisi reprimantur cum parva sunt, cum moz 
flunt non stringuntur. Et cum cogitata mal fadi 
implentur, de perfecto peccato perfecla mors x- 
quiritur. 


$ IX. — Ex RrcurA curspax (cop. 6) 


Confessio quam crebra et sagaci curas dai 
multorum Patrum juxta scripturarum seriemtrità 
demonstravit. Danda ergo confessio semper ei, t 
veterascentem mentis statum, » et peccalorum le 
bris quotidianis illecebris fuscatum, rudem cusiat 
sicut Scriptura docuit dicens ; Omni culod o iv 


ad praestandum paratum, quia non obliviscitur mi- C tuum cor, quia ex ipso vita procedit (Prot. w). X 


sereri Deus, nec eontinebit in ira misericordias suas : 
ergo, quod supra diximus, si tertio die interrogatus 
responderit non transisse, item oleum mensis sub- 
trahatur cum vino: ut multorum labore vel absti- 


ccelo capitis nostri Jesu Christi signant. » Abbas 
autem hic complet orationem : quia olim hoc erat 
inunus ejus, qui exteris przxeminebat. Waliridus 
Strabus, lib. de Rebus Ecclesiasticis, cap. 22: « So- 
lebant enim non solum inter officia misse, verum 
etiam in aliis orationibus, conventibus et collocu- 
tionibus, qui cxteris aderant eminentiores, brevi 
oratione opus concludere, quod ct in sauctorum Pa- 
trum exemplis agnoscimus , dum alii alios honorifi- 
cenli causa orationes colligere postulabant. » Quod 
$3tis patet ex citalo textu S. Gregorii, ubi mona- 
chus Quadrage-imum, sub::iaconum jubet concludere 
orationem. Formule collectarum diverse erant. 
Quadam nostris uteunque similes, ut videre est in 
loco eitato S. Epiphanii : « Quaudo autem comple- 
mus orationem secundum ritum mysteriorum, et 

ro omnibus, et pro te quoque dicimus : Custodi 
tllum qui predicat veritatem. Vel certe ita : Tu pre- 
ste, Domine , et custodi , ut. ille pra'dicet. verbum 
veritatis. » Ali: minime, sed erant quxdam Dei glo- 
rificatio in fine officii, ut constat ex Dynamio Patri- 
cio in Vita 8. Maximi Reiensis episcopi : « Cum 
igitur ad ipsius arcis vestihulum suspenso me gradu 
contuli , atque illic heatissimos apostolos Petrurm et 
Andream, ad complendam cum Maximo orationem 
alternis honoribus se pravenientes ego peccator au- 
divi. Cumque tandem jugi oblatioiie compulsus bea- 
tts Maximus eos diutius cifferre non posset, his 
veris complevit officium : Sit gloria Dei benedicta 
in eternum et in secula seculorum. Reliquis respon- 
dentibus : Amen. » 


quippe beatus David orando dicebat : Decius sat 
cognitum libi feci, et à injustitias teas n ovn. 
Dixi, Confitebor adversum me injuslüiem giam De- 
mino e tu remigisti j impietatem cordi wi (ul. 


a Reprehendant. ld est, rursus capiant. — , 
b Penitentia codicum. Lege : Pertinentta p 
]ta in Regula ms. Mag. et in conc- ms. Vind. 1d 
pertinentes co-'ices. " 
€ In ipsa decada. Decada, seu decas, au S7 
(exc est decania, decuria. Glossm Cyrilli: 35 
Óexzviz, decuria. »" 
d Mentionem. Id est, Mendacium. (losa Pos 
xeni : Mentio, &vapvucte xai davoua, Md C8. nw 
tio et mendacium. Hinc mentiosus, id e», má " 
Lex Alaman. tit. 41, 1. 4 : « Qui nec menlis 
revaricator , nec munerum acceptor Sil. ^^ 


mentiosus. ias de 
e Siructum. Ita in Regula. ms. Magis; "^ 
instructum , ut strumeuntuni pro instrumen 
uo Supra. 
1 f Num si tertia , quod absit jam dictione, Ve 
gula ims. Magistri : Nam si tertio, quod absl.) 
dici ne, recte; et subaudi , interrogati funr 
ista, quod absit jam dici, usque ad illa verba ; N 
quod supra diximus, sunt intercludenda pr 7, 
5 Per superbiim causum. Lege: Per 8T 
causam. Ita in Regula ms. Magistri et in ed. 
causa est culpa, reatus. De quo vocabulo inira. . 
b Kt peccatorum. Copula et translata ante e 
tidiani:, ponatur. 
i Injustitias meas non operui. 
mano. 
j Impietatem cordis mei. Juxta Psa 


lerium h^ 
* . , » 0€ » * f. "a 
"unum et Septuaginta : kai cv dpüxsi &GVouP 


ta in Psalterich" 


D apiam: Mentiriosus, fallaz, aut menda; S" — 


| 


| 














855 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XV. | 894 
ixxi). * Quantum valet pura et non tarda confes- A tem deliquerit, post secundam per confessionem cu- 


. sio, ut sic secura eam subsequatur impetratio. 
b Confessus se, ut facinorum molem pelleret de se. 
Qui ingemuit confitendo, * glorificavit remissionem 
recipiendo ; dolendo patefecit erimen, dando redin- 
tegravit spem. Non enim precessit spei fiduciam, 
quia meminerat se olim per Spiritum sanctum a Do- 
mino illuminatus dixisse: Quia apud te est. propitia- 
lio, et propter legem tuam sustinui te, Domine (Psal. 
cxxm). Et iterum : quia. apud Dominum 93 miseri- 
cotdia est, et copiosa: apud eum redemptio (Ibid.). 
Apud qitem misericonliam perennem agnoscit, apud 
eum copiosam et redemptionem. Qusramus ergo ibi 
misericordiam, ubi redemptionem manere jam novi- 
mus copiosam. Creseat dolor post ruinam, ut culpe 
inveniatur medicina. Confiteamur invicem del:cta, B 
ut nostra nobis Omnipotens dimittat peccata. Sic - 
nos Scriptura hortatur : Confitemini alterutrum pec- 
caia vestra, et orate pro invicem (Jac. v). Quanta 
clementis Judicis pietas erga nos diffusa dignoscitur, 
ut quod aciibus zrumnosis facinus contractum fuit, 
mutua prece solvatur. Detur ergo mutus orationis 
solatiumn , ut invicem orando capiatur presidium. 
Magna etenim copia fructum habet, quando ex reve- 
Jatione delictorum salus acquiritur. * Revela, inquit 
Ps:Imista, Domino viam tuam, et ipsete enutriet (Psal. 
xxxvI). 8i revelando peccata nutritur anima, quoti- 
diano ergo studio per confessionem revelentur, ut 
quotidiana medicina vulnera sanentur. Sed quibus 
horis congruentibus quotidiana delicta sunt abluenda, 
nobis inserendum est : f ut' quid post completorium (7 
per opaez noctis spatia mens vel caro per fragilita- 


xapóicg uow, id est, et tu remisisti impietatem cor- 
dis mei. 

a Quantum valet. Eet epipbonema. 

b Confessus se. Lege con[essus est ee. Est autem 
hic homoioteleuton, id est, similiter desinens. 

€ Glorificavit. Supple Deum. 

à Misericordia est. Ka in Psalterio Romano. 

e Bevela Domino. Locus contextus ex particulis 
psalmi Liv et Lvt. 

1 Dt quid post completorium, etc. Hic notanda est 
trina quotidie monachorum confessio. Quz etiam erat 
jn usu in monasterio S. Far, ut notat Jonas in ejus 
Vila : « Erat enim consuetudinis monasterii Regulz, 
wt ter in die per confessionem unaquique earum 
mentem purgaret. » 

5 Ante completam. Completa est. completorium. 
Unde postea dicit : Similiter et post nonam, vel ante D 


. coinpleiorium est faciendum. 


| 


h $cholam ingrediens. Schola est conclave in quo 
monachi aliquid agunt, legunt et. dormiunt. Con- 
cilium Turonense n1, can. 15 : « Nec liceat monachis 
cellas babere communes, sed schola labore communi 
consiruaur, ubi omnes jaceant aut. abbate aut prz- 
posito gubernapte. » Regula eujusdain Patris, cap. 12: 
x Focos veroin schola poenitentes, si fuerint, bini per 
hebdomadas faciant. » S. Caesarius Arelatensis, cap. 
5 Regulas: « De ipso tamen ha»itu mutando, vel lecto 
in schola habendo sit in potestate prioris. » Et in 
recapitulatione cap. 19 : « et quia propter custodiam 
"monasterii aliqua ostia sivein veteri baptisterio, sive 
in schola, vel textrina aut. wirre juxta. pomarium 
clausi atque damnavi. » Tetradius, cap. 3 Regulz : 
« Cellam peculiarem aut armariolum nullus habeat ; 
jiu una schola omnes maneant. » 


randum est expiari. Quidquid vero diurno actu, 
vel visu, auditu, cogitatu tepescendo deliquit, non:e 
hor:e expleto cursu, utpurgetur, censendum est. Post 
vero quidquid ab hora nona mens maculzx attraxerit ; 
5 ante completam confitendum est. Illud tamen abbas 
studere debet, ut post secundam, ^ scholam ingre- 
diens, peracta oratione, nullum foras egredi permit- 
tat, nisi prius detur confessio : similiter et post no- 
nam et ante completorium faciendum est. 
8 X. — Ex Recura Dosari (cap. 25). 

Inter c:eteras Regul observantias hoc magis tam 
juniores quam seniores monemus fratres, ut assidue 
et indesitenti studio tam de cogitatu quam de verbo 
inutili, vel opere, vel aliqua commotione animi con- 
fessio omnibus diebus, omnibus horis omnibusque 
momentis semper donetur, et Patri spiritali nihil oc- 
cultetur. Quia statutum est hoc a sanctis Patribus, 
ut i detur confessio ante mensam, sive ante introi- 
tum lectorum, aut quandocunque fuerit facile. 1 Quia 
confessio poenitenti: de morte liberat. * Ergo nec 
ipsa parva ! confessione sunt negligenda * cogitata, 
quia scriptum est : ? Qui parva negligit, paulatim de- 
fluit (Eccli. xix). 

8 XL —Ex RrcurA cujuspAM (cap. 8). 

Abbas velprepositus, vel quilibet seniorum fra- 
trum, cui ab abbate commissum fuerit, ut confessio- 
nes recipiat, crimina majora vel minora ? nullatenus 
manifestet, nisi soli justo judici, qui omnium confi- 
tentium crimina lavat. Ille etenim qui confessus est 
sua vulnera verecunde; non ad opprobrium recipien- 
dum, sed ad salutem redintegrandam confessus est, 


1 Ut detur cenfessio. Hzc sumpta sunt. ex Poeni- 
tentiali S. Columbani circa initium : « Ut detur con- 
fessio ante mensam, ante introitum lectus, vel quan- 
docunque fuerit facile dare. » Ubi legendum est, 
sive ante introitum, etc., quemadmodum legitur 
apud Donatum. 

ji Quia con[essio. Ex Peenitentiali ms. S. Colum- 
bani, ubi sic juxta cod. Flor. legitur : confessio et 
pounitentia, eic. 

k Ergo nec ipsa parva. Ex eodem Ponitentiali 
consequenter: « Ergo nec ipsa parva a confessione 
sunt negligenda peccata, etc. » 

1 Confessione. Lege, a confessione, ut habetur in 
citato Peenitentiali, et in codice Vindocinensi. 

m (Cogitata. ln Peenitentiali citato habetur, pec- 
cata. 

5 ()ui parva, etc. Eccli. cap. xix. Itain Poenitentiali 
S. Columbani. In versione vulgata : Qui spernit mo- 
dica paul«tim decidet, in. futuro, ut in textu Grzco, 
etositat, id est, decidet. Tamen S. Hieronymus ha- 
bet, decidit, in prxesenti. In eos qui minima peccata 
negligunt sic invehitur S. Hieronymus in epist. ad Ce- 
lantiam : « Neque vero eorum te seducat error, qui ex 
arbitrio suo eligunt qux potissimum Dei mandata fa. 
ciant, quzeque quasi vilia ac parva despiciant : nec 
metuunt, ne secundum divinam sententiam minima 
countemnendo paulatim decidant. » Ex re etiam par- 
va neglecta aliquando magna mala oriuntur ; et quod 
parvum erat, magnum fit. Unde illud cujusdam sa- 
pientis apud Dionysium Alexandrinum in epist. 
C21. : O9 puxpóv Ey it tà mapá puxpov, id est, non pa- 
fum est in vita quod parum est 

9 Nullatenus manifestet. ldem przcipit sanctus 
Benedictus, cap. 46 Regulz. 


855 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


Lid 


justum babens testem Deum, a quo et mederi ex- À facinus pandant. Cumque obdurata cords nibil p. 


spectat. Is vero senior qui recipit, cum gravitate et 
moJeratione penes se occultando honestissime teneat, 
ne, dum alterius vulneri medicinam infundit, sue 
mentis corrumpat nitorem. Nullus tamen monacho- 


rum confessionem recipere; vel poenitentiam dare . 


sine ordinatione abbatis prxesumat. » Nc vitium com- 
missum abbatem celetur, P sed ei omnia per notitiam 
agantur. Qui vero inventus fuerit, qui hoc proposi- 
ium regule violare conetur, gravi poenitentiz: sen- 
tentia corripiatur. Quia delicti fomitem abbati voluit 
occultare. 
8 XI. — * Qui» FACTUM 81T IN MONASTERIO Evo- 
| RIACAS. 
Denique duas quasdam sorores ejusdem monaste- 


medii capere vellent, inter flagella clamare Cepe- 
runt : Sustinete paululum, sustinete, nec prorsus 
exspectantes urgete. Cumque aliz inquirerent a qi. 
bus exspectare rogarent : Non aspicilis , inquitl, 
turmas JEthiopum adventantium , quz nos rar, 
et abducere festinant ? Cumque, terribile dictum! qo 
aderant, mirarentur, audiunt fragorem sopn cil 
tegumenta personantem , ostiumque cellule vi ! p 
tefactum ; ita ut nigrescentes umbras cernerent, « 
voces crebro clamantes eas per omnia audirent, i 
ut vix quz aderant signo crucis armate ad pslleü 
officium valerent assistere. Tanti doloris atque m 
roris eventu Mater urget ut per confessionem s 
patefaciant vitia, et sic sacri corporis participatioe 


rii antiquus hostis aggressus [est] quas noviores et B roborentur. At ille audita sacri corporis ments 


imbecilliores conversatio reddebat, tentare compulit. 
Primum ut confessionem veram nequaquam ab ore 
promerent. Erat enim consuetudinis monasterii Re- 
guke ut 4 ter in die per confessionem unaquaque 
earum mentem purgaret. Quz diu cum ab omni con- 
gregatione ohjurgarentür, et nequaquam eis corre- 
ptio earum proficeret, ultione divina amb:xe percussz 
meritas luere didicere penas. Cumque * mater mo- 
nasterii sepe anxia quéreret qu:e poenze foret occa- 
. Sio, et nullatenus veritatem valerent exprimere, hor- 
tatur iterato utintersuoremas horas per confessionem 

a Ne vittum commissum. Lege : ncc vitium com- 


missum. Nam hiec non intelliguntur de peccato con- 
fesso, sed de peccato manifeste coram fratribus per- 


garrire et fremere ceperunt dentibus et frendeni 
dicere : Cras, cras, sustinete; inter quas voe e 
tremum halitum dimiserunt. Quas cum 5 in cole: 
sororum nequaquam sepeliri Mater monasteri ram 
duxisset, segregatim humandas ac in extremo see 
liendas esse przecepit. Supra quarum tamuks ! fe- 
bus igneus in tuodum clypei inita triennium cróbv 
apparuit, presertim Quadragesim:e diebis ssqee ia 
adventum sancti Pascha , vel etiam in vigilia utl 
Domini ferventior apparebat. Simulque voces tum 
 tuantis turb:e personabant, inter quas due ulylantts 
- in eodem cemeterio sepcelirentur : nt quos vità ai 


.junxerat, mors ipsa nón separaret : S. Aut 
monachus in epist. ad Eustachium , nbi agil de me 


petrato, qui hac constitutione tenentur illud abbati C nachis laure S. Sahze, qui ab Ismaelitis ferant ire 


denuntiare. Et hoc membrum est ab antecedente 
distinguendum. 

b Sed ei omnia per notitiam agantur. [n Cod. 
Vind. : Sed ejus omnia per notitiam agantur. Sed «à 
ejus transpositum est, itaque lege : Sed omnia per 
ejus notitiam agantur. 

c Quid factum sit in monasterio Evoriacas. Wc 
historia habetur apud Jonam, in libro qui inscribitur 
, Vita S. Burgundoforz. Evoriacas monasterium est 
in saltu Brigensi dicecesis Meldensis; in Vita ms. S. 
, Faroniss dicitur Eboriacus, vulgo Farz? monasterium, 
a S. Fara prima abbatissa, Gallice Fairmoustier. 

4 Ter in die. Ex peculiari constitutione hujus mo- 
nasterii. Nam in Regula S. Columbani, cui hoc mo- 
nasterium erat obnoxium, non toties in die confessio 
danda prwcipitur, ut ex supra dictis liquet. 

e Mater monasterii. Quz a Jona vocatur Burgun- 
dofora, sed legendum Burgundiofara, ut in. citata 


Vita ms. S. Faronis vetustissima , qua asservatur in D bilem lib. i de Miraculis, cap 27. - 


monasterio S. Faronis : quia eadem est cum S. Fara, 
cujus meminit Deda lib. 1i Hist. Angl., c. 8. Dicitur 
autem Burgundiofara, quia ex Burgundia originem 
duxit , ut testatur Fulcoius Belvacensis, Melcensis 
subdiaconus, in altera Vita S. Faronis ms. ex biblio- 
theca ejusdem monasterii. 
Biuis sideribus fulsit Burgundia tellus 
Agverico, propria cum con'nge Leodegunda. 
Fructuu condignum duo sidera quattuor edunt 
aram, te, Faro, Walbertum cum Chanoaldo. 
Imo et S. Faro ejus frater in priore Vita citatg ms. 
dicitur Burgundofaro , et in privilegio monasterii S. 
Dionysii Burgundofar : Burgundofar episcopus con- 
sensi. 
di Patefactum. Lege, patefactum est, ut in Jona 
edito. 
5 In collegio sororum nequaquam sepeliri. Mos fuit 
olim in monasteriis ut monachi, sive sanctimoniales, 


cidati : TlepyrrcEac ( Módsatog ) cà. Gus, vai sistit 
avtGy Jtijava xactÜivo Ey cic Ünxaic tes ferio, " 
est, Et complexus (Modestus) sanctas e forts ret- 
quias in Patrum monumentis deposuit. Palladius 
Lausiaca, cap. de Tabennesiotis , ubi agitur de si 
ctimonialibus qua sub eorum cura erant: 4azoe 
v&UTQV tig 40 nípav, xxi Ünmtovucty dij 78 punt 
£avtó», id est, frajiciunt eam in alteram n 
sepeliunt in suis sepulcris. S. Isidorus, Cap. am 
gulz : « Corpora fratrum uno sepelienda sunt " 
ut quos viventes chari:atis tenuit unitas, rn it 
unus locus amplectatur. » Joan. diaconus, lib.1 V7 
S. Gregorii, cap. 15, de monacho | int 
« Cum vero mortuus fnerit, corpus illius € 
trum corporibus non ponatur. » Idem vidcreestn ; 
S. Eugendi abbatis, et in Vita S. Leutfredi ep o 
apud S. Gregorium, lib. m Dialog., cap. 4:5 

lib. rv Hist. Angl., cap. 7, et apud Petrum 9? 


h Globus igneus. Non absin-ilis bistoria nar! 
Baldrico lib. 1 Chron. Cameracensis, cp. b, : 
quodam viro excommunicato a S. Theodono , 
scopo Cameracensi, quod possessiones et praii | 
clesiz depopulatus esset, nec szepe monitus ab T 
sionibus cessaret; qui ipsam excommunjat"s 
minimi ducens blasphemando teierrimam n 
obierat fusis per secretam maturam viser? 
« Porro manifesto diving: animadversio.is jJ! 
terra, quo sepulture locus ambiebauur, be P 
circuitum cubitis ab imo ita exarsit, ut ab e 
meatibus incendio emisso fatisceret : et eum i . 
nen:isus mirum et formidandum esset, illud T 
glupebant, quod per triennium in agro ibo * 
pluvia non cecidit, nec gramen apparu. EP 
vero triennio, cum vir Dei nocte quadam pert 
sim in sublime raperetur, vidit miserum miro 
midando supplicio cruciari. » 


"P ^ 


LPS 











857 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XVII. 


858 


erumpebant, prout in tormentis resonare solent : A menses sex, ex quo functa corpora condita fuerant, 


Ve mihi, ve mihi, ve mihi. Cernens itaque Mater 
menasterii justam sententiam a judice super injustas 
animas esse illatam, manifestius damnatarum est 


aggressa comperire sententiam, accedensque ad ta- ' 


mulum: experimento quaerit si cadavera, quamvis 
putredine corrupta, in sepulcro manerent. Itaque 


"transierant. Reperit intertus sepulerum igne exu- 


sium, nec quidquam terre residuum superesse ca- 
daveris, preter favillam vestium. Mansitque per 
triennium illatz sententia severitas, ut terror dant- 
natarum timorem sodalium przberet remanentium., 





CAPUT XVI. 
DE SEXTO GRADU HUMILITATIS. 





8 I. — Ex Recura saNcTI BENEDICTI. 


Sextus humilitatis gradus est, * si omni vilitate 
vel extremitate contentus sit monachus; et ad oinnia 
qus sibi ^ injunguntur velut operarium malum se 
judicet et indignum , dicens sibi cum Propheta : Ad 
nihilum reductus sum, et nescivi ; ut jumentum factus 
sum apud te, et ego semper tecum (Psal. xci). 


$ II. — Ex Recura saNcTI BasiLin (cap. 22). 
€ Exercitia humilitatis sunt si se vilioribus offi- 


^ Si omni vilitate. Nempe in potu, cibo, vesti- 
mento, calceario et quocunque opere injuncto. Tunc 
beatus vir monachus, qui niliil excellens judicat, nisi 
id quod cum humilitate conjunctum est ut S. Dosi- 
theus, qui viles tantum cibos expetebat, piscium ca- 
piiibus et similibus segrotorum reliquiis contentus 
p. Doroth. in ejus Vita). Porro hujus gradus mentio 
t apud Joan. monachum lib. i de Vita S. Odonis : 
« Vilelicel cum in sexto humilitatis gradu przcipiat 
beatus Benedictus ut omni vilitate vel extremitate 
contentus sit monachus. » 
b [njunguntur. Reg. ms. Magistri, prebentur. 


ciis subdat, et ministeriis indignioribus tradat. fta 
namque arrogantie et vans glorie vilium curari 
poterit; ut consuetudine humilis effectus ultra jam 
non incidat in arrogantie et vans glorie delictum. 
Sed in singulis hujuscemodi vitiis cura similis adhi- 


beatur. | 
€ III. — Ex Recura saucrI Cassiawr (cap. 42). 
d Omni vilitate contentus sit monachus, et ad omnia 
qui ei * priedicentur velut operarium malum se ju- 
dicaverit et indignum. 


interrog. 198 Regul. brev., et apud Rnfinum, cap. 
41, non eisdem verbis : ita ut auctor noster volue- 
rit hoc loco sensum referre, non verba, maxime cum 
hanc interrogationem seu caput contraxerit. 

d Omni vilitate. Exstat apud Cassianum, lib. iv 
de Institutis renuntiaptium, cap. 39, ubji hic gradus, 
seu signum, ut ille appellat, ponitur septimo loco. 
Hic autem particula sí desideratur, et legendum, 
si omni, etc., ut apud Cassianum, '^^^ citato ; alio- 
qui sensus vacillaret. 

e Praedicentur. Lege , precipiantur. Ita apud Cas- 
sianum. 


€ Exercitia. H:ec habentur apud sanctum Basilium, 





CAPUT XVII. 
DE SEPTIMO GRADU HUMILITATIS. 





rem et viliorem 5 non 4olum sua lingua pronuntiet, 


$ I. — Ex RectrA saNcTI BENEDICTI. 
sed etiam intimo cordis credat affectu , humilians 


Septimus humilitatis gradus est, * si se inferio- 


2 Si se omnibus inferiorem. Huuc locum tangit — cat sanctus Eulogius martyr epistola ad Willesindum 
Kay mo Halberstattensis, lib. 1 de Varietate, cap. 532: — Pampilonensem episcopum : « Florebat in nounullis 
« Humilitas quidem hzc est, ut omnes homines . perfecta charitas : plerosque alto culmine extollebat 
aestimemus superiores nobis, et omnibus nos infe- D Dumihtas, qua se unusquisque juniore inferiorem 
riores et viliores non solum humili pronuntiemus ^ reputans imitator fleri prz:ceptorum Dei contende- 
sermone, sed etiam intimo credamus cordis affectu. »— bat. » 

INon dissimilis est sancti Basilii doctrina interr. 198 b Non solum sua lingua. Nota quia nonnulli ad 
Kiegul. brev., ubi sic humilitatem definit : Taxt&vo- — nauseam usque se ore tenus deprimunt, et importu- 
qppoa óyn uv latc có m&vrac YrjfiaÜot )nspéyovrag ícv- — nius imperfectiones suas commemorant, sed nihilo 
T0», id est, .humilitas est omues seipso superiores — humiliores sunt. Nam, ut praeclare monet sancta 
existimare. Et in Ammonitionibus:« Huwilis autem e — Thersesia a Jesu, plerumque acci«it ut ex consuetu- 
contra omnes terrenos respuens bonores ultimum se . dine suas imperfectiones divulgandi, tantum sit in 
judicat omnium. » Nec sanctus Ambrosius ahscedit — ure, non in corde humilitas quam etiam sancta illa 
lib. i1 de Offic. cap. 27 : « Hiec est enim humilitas, si — mater apposite satis uncinam appellat : quod ejus- 
- nihil sihi quis arroget, sed inferiorem se esse existi- — modi homines verbali hac sui demissione veluti unco 
nnaet. » Subscribit sanctus Isi!orus cap. 5 Regule : . famam et gloriam ad se pertrabant. Sed occasio, 
« Nemo ceteris se judicans meliorem, sed inferiorem — quales sint, cito manifestat, cum videlicet ab aliis 
omnibus deputans tanto humilitate claresc:t, quanto — spernuntur ac deprimuntur; tunc enim aliter quam 
plus cxieris culmine virtutum coruscat. » Et lib. v — s! agitentur a furiis inquietantur. Adeo ejusmodi 
fSenteuntiarum, cap. 20 : « Tunc enim se quisque . cauponatores intemperie vexant. Quidam gestu et 
nronachum judicet, quando se minimum judicaverit, — fracta voce humilitatem simulant, quod fugiendum 
etiam cum majora virtutum opera gesserit. » Eam- . esse docet sanctus Hieronymus epist. ad Celantiam : 
«ikàn humilitatem de monachis Legerensibus prdi- — « Humilitatem sequere, non qui ostenditur ac si 


859 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


98 


se et dicens cum Propheta : Ego autem sum vermis A sine dubio 4 possit esse superior. Que Cogitatio ad 


et non homo : opprobrium hominum et abjectio plebis 
(Psal. xxi). Exaltatus et humiliatus sum et confusus 
(Psal. txxxvi). Et item : Bonum. mihi , quia humi- 
liasti se , * ut discam mandata tua (Psal. cxvin) 


$ II. — Ex REcua Cassiawt (cap. 42). 


b Semetipsum cunctis inferiorem non superficie 
Jabiorum pronuntiet monachus, sed intimo cordis 
credat affectu. 


6 IIl.—SANcTI AUGUSTIN! , DE EO QUOD SCRIPTUM EST: 
Invicem onera vestra portate (Gal. v^. 


c [llud cogitandum nullum esse hominem qui non 
possit habere aliquod bonum, etiamsi lateat, in quo 


mulatur gestu corpor's aut fracta voce verborum. » 


contundendam et edomandam superbiam via, 
e Nec arbitreris quoniam bona tua eminent, et aya. 
rent, et ideo alterum nulla habere, qui lateant for. 
tasse, majoris ponderis bona, quibus te superat ne 
scientem. Non enim fallit nos aculatione polius qui 
Apostolus jubet, cum dicit : Nihil per contentionem, 
neque per inanem gloriam : sed in humilitate mei 
alte; alterutrum existimantes superiorem sibi (Piu. 
11). Non hoc itaque debemus existimare, ut non ai 
slimemus, sed nos existimare fingamus : sed ver 
existimemus posse esse aliquid occultum in alio qv 
[unde] nobis superior sit, etiamsi bonum noma 
quo illo videmur superiores esse, non sit occultum. 


c Jl!'ud cogitandum. Exstat apud sanctum Augni- 


a [t discam mandata tua. lta in. Regula ms. Ma- B num, lib. ixxsin Quaest. , quistione 71. 


gistri juxta textu: llebraieum Qon chechem, id est 
mandata tua. In Psalerio Romano et in. ezitione 
vulgata habetur có justificationes tuas , sccundum 
Septuaginta. 

Semetipsum. Exstat. apud Cassianum lib. iv de 
Institutis renuutiautiuimn, cap. 39, poniturque octavo 
loco, atque ita incipit : Octavo si semetipsum. 


4 Possil esse. Apud sanctum Augustinum, pou 
te esse. 

e Nec arbitreris, etc. ldem sancius Auguslims 
li»ro de sancta Virginitate, cap. 52 : « Evistimitt 
aliquos in occulto superiores, quitus estis in mii 
festo meliores. » 


| —————————————Ó—— HÓA OE ——M 


CAPUT XVIII. 
DE OCTAVO GRADU HUMILITATIS. 


Qu 


fT. — Ex Recuta saNczI BexEpicTI. 
Octavus humilitatis gradus est, * si nihil agat mo- 


a Si nihil agat monachus. Maxima humilitas est 


nachus, nisi quod communis monasterii regu ve 
majorum cohortantur exempla. 


nz, regularis observantiz, et eorum qua ab aniqu 


Regula statuts inhaerere, et seniorum suorum vesti- (; Patribus statuta sunt, tenaciores, quod summum ei 


gia premere, neque ea sincipitis sui nebulis postpo- 
nere, nec Regula et majorum exemplis prxetermissis 
altiora quedam venari, quibus apud, juniores et im- 
peritos fama acquiritur ab immeritis, imo apud pru- 
dentes s:pe, nisi forte sint limatioris et emunctioris 
sagacitatis. Nam communem vitam et Regula:i tran- 
scendentia eo clariora, quo rariora; qui? sane ma- 
jorem admirationem pariunt quam ea que trita sunt 
et vulgaria. Et ex hoc nimio sanctimonize fulgore, 
qui fratrum hebetat aciem eorumque perstring;t 
oculos, quominus ejusmodi hominuin maculie et navi 
appareant, omnium ordinum religiosorum natus est 
juteritus, cum in abbates et praelatos, non ii qui sa- 

ientia pr:eeminerent, sed qui prafulgerent, electi 
$unt. Testis est Pontius in ordiue Cluniacensi, testis 
Elias in seraphica S. Francisci religione, qui quia 
plus fulgoris quam virtutis habebant, cum in suorum 
ordinum pralatos electi sunt, disciplinam regularem 
non mediocriter labefactarunt. Neque hic loquor de 


hypocritis, quorum certa est apud Deum damnatio; " 


ted de'iis quí nescio quo sesamo et sale suas actio- 
nes 'aspergunt et condiunt, ut plus fama uua aut 
altera virtutis actione sibi concilient quam alii 
sexcentis. Quamobrem iis quos Deus vocat ad auste- 
riora, quam Regula pr:scribat, auplectenda, duo 
potissimum prwstanda sunt, nempe ut regulam ad 
amussim observare studcant, et ea qux duriora et 
acerbiora suscipiunt, c:eterorum fratrum oculis, quan- 
tum fleri potest, minime subjiciant, ne iis admiratio- 
nis ansam proebeant, sibi vero interitum parent. Ad- 
dit preterea s netus Benedietus majorum sive s nio- 
rum vestigiis insistendnin, quia seniores ex longo 
vit» regularis usu sunt in ea magis o^ofirmati, et, ut 
ait D. Hieronymus, Bos lassus [ortius figit pedem. 
Inest etiam in eis morum grav.tas et maturitas, ani- 
mi motus pacatiores, carnis ardor et ceterorum sen- 
suum pene sopitus ; nec precox, ut in juveiibus, sed 
coucocta prudentia. Sunt. preterea veteris discipli- 


in vita religiosa bonum. « Neque enim milis (equi 
Marcus philosophus imperator in epistola ad suu 
prefectum, apud Vulcauum  Gallicanum is Avi 
Cassio) regi possunt nisi vetere disciplins. Scis esim 
versum à bono poeta dictum : 


« Moribus antiquis res Romans, virisque. 


At contra juniores quolibet objecto hono inensió* 
rate trahuntur, bonum quidem amplectentes, stat 
id expediat, ignari : eoque periculosius, qued t^ 
gralia sepe a communi Regula monasterii et mie 
rum declinent exemplis. Nec id nos movere dele. s 
plus fervoris sepe in junioribus lucel. Nm da 
nummus aureus recens cusus plus fulgoris bab ! 
quam ve:us, non tamen ideo majoris est pret: ' 
num novum etsi vetere jucundius sit ad gustum. t 
tamen aque facit ad stomaelium. Verum comas 
Pater Beneuictus proponat. m jores et seniores iff 
tandos, dent illi operam ut hal'eant in s» quel o» 
res imitentur. Ad quod ut «divino quodam celat 
inflammentar, huc proiucam quz habet Fir? 
Reiensis, serm. ad monachos : « Major quanto!" 
tanto plus debet studere :edifica:ioni et perci 
Nullum sibi finem faciat profici: ndi, nullurqu vt 
minum constituat acquirendi, cum sibi cici 2098 
Para in exitu opera. Et iterum : Non verearis vy 
ad mortem just:ficari. Et iterum : Sapientia in : 
canetur. Quanto erzo plus proficimus, tan'^r^ 
buimile ur, quia. quanto plis huriliati fuerte 
tanto plus proliciemus. Nuilus ille senior tn "! 
etus appareat, ut ptitet quod eum non decet abeft 
tia, qu:e Deum decait. Humilitas enim et obedc 
in junioribus adhuc necessitas, in senioribus V" 
dignitas. llle enim bene consummno"vit, qui qu^ 
sie egit, quasi qui semper incipiat. Quame^* 
augmenta meritorum incitamenta debent ese I" 
fectuum. » Sit ergo senior obedientie secüt. "' 
junior sit ejus imitator. 














eu — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XX. 862 
f II. — Ex RxcuLa sancTI Cassnuwi (cap. 42) 5. A vel comynunis regu'a, vel majorum cohortantur 


Si nihil agat monachus, nihil przsumat quod non 


3 Lib. iv de Instit., cap. 3 


"w- 


exempla. 





CAPUT XIX. 
DE NONO GRADU HUMILITATIS. 





$ I. — Ex Recura saxcrI BExEDICTI. —- 

Nonus humilitatis gradus est, si lingusm ad lo- 
quencum prohibeat monachus, et taciturnitatem ha- 
beius ^ usque ad interrogationem non loquatur, mon- 
strante Scriptura quia ín multiloquio non effugietur 
peccatum (Prov. x). Et quia, vir linguosus non diri- 
getur * super terram (Psal. cxxxix). 

$ II. — Ex RecutA saNcTI FennEotL: (cap. 29). 

Ut loquendi temperantiam monachus in omni lo- 
cutione teneat : propter quod dicit Scriptura : 7n 
multiloquio non effugies peccatum (Prov. x). Et ite- 


* Usque ad interrogation: m. Lex. fuit antiqua mo- 
nasteriorum ut mo;achus, nisi interrogatus et jussus, 
non loqu.tur. Fructuosus episcopus, cap. 12 ftegulie: 
« Coram seniore suo prior nullus aubulet, neque 
non jussus sedeat vel loquatur. » Fructiiosus. abbas, 
cap. 5 Reguke : «. Nihil loqui, nisi ad interrogata. » 
Magister, cap. 8 Regulie : « Tandiu in taciturnitate 
sileant, quandiu taciti frena oris corum abbatis in- 
terrogatione laxentur. » S. Ferreolus, cap. 29 Re- 
gule : « Nec hoc tantum, sed. etiam tacitarnitatem 
tibi presentia abbatis vel etiam alterius senioris im- 
ponat : ita ut nisi interrogatus ab eo vel jussus silen- 
tium inrumpere non prasumas. » Regula quorum- 
dam Patrum : « Illu quoque observandum est, pras» 
sente seniore quocunque, vel precedente. in ordine 
psallendi non babeat facultatem loquen.i. » 

b Non effugietur. lia legunt. S. Dunstanus, Sma- 
ragdus, Turrecremata, editio Coloniensis et inss. S. 
Ebrul. et S. Far. ; ita apud Magistrum, cap. 8 sua 
Regula in hoc ms. Concordix. ln Corbeiensi legitur, 
effugitur. S. Ferreolus et regule excuse passim le- 


C 


rum in Evangelio : Noli multum loqui, sicut ethnici 
(Matth. vi). Habetur etiam in Psalmo : Vir Hnguosus 
non dirigetur super terram (Psal. cxxxix). 4 Quisquis 
ille frater, sint pauci sermones tui. Nec hoc tantum, 
sed etiam laciturnitatem tibi prazsentia.abbatis, vei 


B etiam alterius senioris iinponat : ita ut nisi interro- 


gatus ab eo vel jussus silentium * irrumpere non 
pr:sumas, obediens Scripturz, qua dicit : 1. Prius- 
quam audias, ne respondeas, et in medio seniorum 
noli te injicere (Eccli. xi). Quod etiam in convivio 
apertissime pronuntiamus esse servandum. 


gunt, effugies, quemamodum et Regula Magistri in 
eol. Corb. hoc capite de humilitate. Qux qu dm 
lectio prazevalere videtar. Nam st pra. capite de Taci- 
turnitate. legitur, non effugies; idque juxta Septua- 
ginta : o9x ixgrobn &paprixv, id est, nan effugies pec- 
catum. 

e Super terram. ]ta in psalterio Romano et apud 
S. Ferreolum. In versione communi, textu Hebrao et 
Gr:eco, ín terra. 

4 Quisquis ille frater. Supple sis, id est, qualis sis ; 
perfectus, sive imperfectus; senior, sive junier. 

e Irrumpere. L1 est, rumpere. Eodem sensu dixit 
Tertullianus, irrumpere legem, id est rumpere legem, 
l.b. 1v adversus Marcionem : « Et cui credibile, ut 
mulier nullius adhuc Dei conscia, nullius adbuc nove 
legis initiata, legem irrumperet eam, cui adhuc tene- 
batur : qua cenique fide corrumpit? » 

f Priusquam audias. Ecclesisstici cap. x1, ubi ver- 
sio communis ita habct : Priusquam audias, ne 
respondeas verbum ; et in medio seniorum ne adjicias 
oqui 





CAPUT XX. 
DE DECIMO GRADU HUMILITATIS. 


&$ I. — Ex Rrcura sawcri BrNEpiCTI. 
Decimus humilitatis gradus est si * non sit facilis 


& Non si! facilis. IHIumilitatis signum est, seu gra- 
dus, non facile ridere ; quia, cor stultorum, ubi là- 
titia. Superbus facile ridet quia, cum se justuim cre- 
«lat, vix compunctioni studet. 1taque, quantuni flemi 
potest, monacho a risu est temperanduin. Christus 
enim nos ad fletum vocavit, non ad risum, cum 
dixit : Beati qui lugent. Quamobrem przeclare dicit, S. 
EK:phrem Parenesi 46, ad Eugenium : « Risus instar 
veneni novitio abest, et monacho quoque inutilis. 
INam illos qui lugent et nunc. plorant. beatificat Do- 
mninus. » Perniciosus sane monacho risus, virtutis et 
discipline corruptela. Salvianus lib. n de Providen- 
£ia : « Fletus coinpunctio est antimze, risus corruptio 
disciplinzx. » S. Basilius in AmmonitioniLus : « Nul- 
lum habebit accessum cor ad compunctionem, ubi 
fuerit immoderatus risus ac jocus; u^i autem fuer nt 
lJacrymz, ibi spiritalis ignis accenditur, qui secreta 
mentis illuminat. » S. Antiochus homil. 125 : Ilo2 
o slc i5 «0:00 vteropéva roma xal dux Golix& ran, 
q 6v "2p &ecóvióy loct gis, 1d est, mul : enim ex eo 
( risu) gignuntur insulse et diabolicze passiones. Stul- 
torum enim est risus. Subscribunt Paulus et Stepla- 


D ac promptus in risu : quia scriptum est : Stultus in 


risu exaltat vocem suam (Eccli. xx1). 


nus cap. 57 Regule : « Nam risum supra modum 
quis nesciat indisciplinationis et levitatis essc ja- 
nuam, per quam perniciosos cibos miserze animae 
diabolus subtiliter subministrat. » Ubi nota risum 
esse stultitiz: et levitatis signum. Ita etiam docet S. 
Isaias abbas oratione tertia : « Ne aperueris. » S. 
Basilius in Ammonitionibus : « Noli dissolutis labiis 
risum proferre; amentia namque est cum strepitu 
ridere. » Est etiam risus lascivi: et impudiciti:e si- 
gaum, ut recte monet S. Leander libello de Institu- 
tione Virginum, cap. 41 : « Quale sit cor virginis, 
pleruuque in risu monstratur. Neque enim impu- 
devter vizgo rideret, si cor castum haberet : specu- 
luco corcis facies est hominis Non ridet lascive, nisi 
quie corde lasciva est. Ex abundantia enim cordis, 
ait Dominus, os loquitur; ex abundantia vanissimii 
pectoris ridet facies virginis. » Quare, ut coneludam 
cum S. Hieronymo in epist. ad Demetriadeimn, « Ridere 
et rideri secularibuslinque* gravitas personam tuaimn 
d: cet. » Qux omnia de risu. multo et excusso intel- 
liguntur. 


865 


$ Il. — Ex Recura saNcrI Basin (cap. 54). 

Interrog. * Si ex ' toto ridere non licet? — Resp. 
Cum Dominus eos qui nunc rident, condemnet, ma- 
nifestum est quia nunquam tempus est risus fideli 
animz. Et maxime, cum tam plurimi sint qui per 
prevaricationem legis, Deum non honorent , et in 
peccatis suis moriantur, pro quibus utique contri- 
stari indesinenter convenit et lugere. 


$ HI. — Ex RecuLA saNcCTI FERREOLI EPISCOPI 
cap. 24). 


Conveniens etiam hoc credo monachis, ut risu, - 


etsi non assidue, frequenter tamen abstineant. Unde 
8i exemplum legens fratrum quisque requiret , hoc 
solum ei sufficiet, quod Dominum nostrum Jesum 
Christum, Evangelio teste * flevisse legimus (Joan. x1), 
risisse nescimus, tristatum fletibus, risibus non so- 
lutum. Attamen, ne quispiam dicat nullum nos pxe- 
ter hoc. habere testimonium lectionis, Salomonem 
dicentem audiat : Risus dolore miscebit, et extrema 
gaudii luctus occupat (Prov. xiv). Et iterum : Melior 
est ira risu, quia per tristitiam vultus corrigitur ani- 
mus delinquentis. d Cor sapientis ubi tristitia est ; cor 
stultorum, ubi letitia (Eccli. vi). Et iterum : Stultus 
in risu exaltat vocem suam : vir autem sapiens vix 


& Si ex toto ridere non licet. Hunc locum videre est 
apud S. Basilium interrog. 534 Regul. brevium et 
apud Rufinum, c. 37. 

b Si ex toto. Apud Rufinum additur, corde. Sed 
male et contra sensum; et in textu Grzco est tan- 
tum, xe0o)ou, id est ex toto, omnino. 

€ Flevisse legimus, etc. lta. S. Salvianus episco- 
pus lib. v de Providentia : « Scilicet Christus reli- 
quit exemplum, quem flevisse legimus, risisse non 
egimus. » Humbertus discipulus S. Bernardi non 
rilebat, teste eodem S. Bernardo in oratione ejus 
funebri. Ex ethnicis Anaxagoram Clazomenium nun- 
quam ridere visum, nec omnino subridere, atque 
etiam Áristomenem valde a risu abstinuisse lib. virt 
de Varia Hist., cap. 153, refert Elianus. Crassum 
avum illius Crassi, qui bello Parthico peremptus est, 
nunquam risisse narrat Plinius lib. vri, cap. 19, at- 
que Inde &yilaccov, id est, risu abstinentem vocita- 
tum fuisse. Polyzelnm Cyrenzum nunquam risisse, 
idemque nom:n Agelasti adeptum fuisse refert Pto- 
lem:eus Hephestion apud Photium in Bibliotheca, n. 
190, sed in ejusmodi paganis abstinentiam a risu po- 
tius ex nimia bile, aut aliquo naturali defectu, quam 
ex virtute natam esse crecendum est. 

4 Cor sapientis. Ecclesiastici vr, ubi in. communi 
versione est, cor sapientium, juxta textum Hebraicum 
et Grecum. 

e Subridebit. Juxta textum Grzcum, 
quod idem sonat. 


f Publicanum. Ita in cod. Vind. ; sed quid sibi ve- 


ptiduxctt, 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


0] 


Ls 
À tacite * subridebit (Eccli. xxi). Quicunque eno ile 
in congregatione consütutus, ut assolet , aut met 
Juvenis aut :etate risibus non parcet, joca non fag 
rit, quid aliud nisi f publicanum commutat ex me- 
nacho; qui in civitatibus € amplius popolosis hay 
sibi tantum operam deputant vacare jocis, risu 
et cacbinnis specialiter. Tamen hoc cunelos mos, 
servandum mando atque constituo, ut quolieserww 
lectio animabus Deo deditis opportune in ee 
vel in ^ refectorio, aut quolibet in loco publiee re 
citatur, nullus in risu aut moveatur, aut more; 
similiter etiam eo tempore fabulas fugiendas essc 
gnoscant. Quod si quis non custodierit, prseni 
nuntiatione commonitus triduani eum jejunii nuo. 
tio castiget. Quod triduum neminem volumssi 
B uno adimplere jejunio, sed terna jejunia vesperi 
jubemus quotidie refectione distingui. Hoc eiauà 
reliquis jejuniis, quibus regul» culpabiles core 
tur, statuimus observari : ita tamen si in re qe 
bet abbas superbiam duritiamque non viderit 
$ IV. — Ex REcura sawcrI Cassum (cap. 5j. 
1 Non sit facilis et promptusin risu monachis; t 
libus namque indiciis et his similibus humilis vt 
dignoscitur. 


lit hzec vox hoc loco, haud satis capio; sed iin 
puto, planum. Planus Latine, ut Grace i 
Scurra, circulator, deceptor, impostor, prasum" 
Horatius lib. 1 epist., ad Sczevam. 

Nec semel irrisus triviis attollere curs 

Fracto crure planum..... 


C Juvencus lib. rv Hist. Evang. 


Nune meminisse decet, quoniam plans ille ei 
Vulgari semper jactans promittere plebi. 
Tertullianus lib. 111 contra Marcionem: Bale " 
qua alterius Dei, Christum aversali pm 
sunt, sed qua solummodo hominem, qe ot 
in signis et emulum in doctrinis existima »— 
infra: « Sed nec effectum consilii huj 9 x 
cum facilius aut suum crediderint pv - 
planum potius aliquem quam alterus € ^ 
stum.» - LoT 
€ Amplius populosis. lta in cod. Viodocipes Y | 
nophon lb. 1de Cyri institutione appellat eav/* 
id est, populosas. MUS 
h Refectorium. Est. coenaculum,. triclinium 
edunt monachi vel canonici. Additio 1 Capi 
dovici imperatoris, tit. 52 : « Laicus caus " " 
caudi aut. bibendi in refectorium non i 
Capitularis Caroli Regis, tit. 46 : « Canon 


. *«4 . . * al i 
D tate vel in monasteriis in dormitorio dormial. ' 


refectorio comedant. » Greci appellant iur 
apud Joan. Moschum, cap. 166. 


i Non sit facilis. Lib. 1v Instit., cap. 29- 


t üÀ— | 
——————— 


CAPU'" XXI. 
DE UNDECIMO GRADU HUMILITATIS. 





$1. — Ex RecurA saNcTI BngbicTI. 
Undecimus humilitatis gradus est, si, cum loqui- 
tur monachus, leniter et sine risu, humiliter cum 
& Et non sit clamosus in voce. Nam superbi, ut no- 


tat S. Prosper lib. i1 de Vita contemplativa, cap. 8, 
€lamosi «unt in loquendo. 


» Sapiens verbis, etc. Hic locus in tota. Scriptura 


gravitate, vel pauca verba et rationabilis up 
? et non sit clamosus in voce, sicut scriptu ^" 


b Sapiens verbis innotescit paucis. 


non habetur, sed exstat in sententiis Sixti, senti 


154. Unde illu], Scriptum est, non semper c9» 
Scriptura iutelligitur, ut supra nolavi. 











865 


Il. — Ex RecuraA saNncTI Basin (cap. 130). 
]uterrog. ^ Si licet ei qui ministrat, majore voce, 
vel cum clamore eloqui ?*—Resp. Vocis mensuram de- 
finit audiendi modus. ^ Si ergo brevior fuerit et 
compressior vox quam res poscit, prope est ut mur- 
mur potius vel susurratio videatur quam sermo. Si 


vero major sit quam res requirit, cum possit audire . 


ille cui loquimur, etiamsi lenius loquamur, jam non 
erit vox, sed clamor, quod est * notabile : nisi forte 
gravior sit auditus ejus cui loquimur, et necessitas 
nos cogat ad clamandum. Propterea enim de Domino 


& Silicet ei qui ministrat. Reperitur apud san- 
ctum Basilium, interr. 151 Regul. brev. et apud Ru- 
finum, cap. 69. 

b Si ergo brevior fuerit, etc. Idem docet epist. ad 
sanclum Gregorium "Theologum : Tóvo; àí qoc o 
pícoc rporiuitéog , óg páct. Ütagsoytey vx». &xorv omà 
cpuxporotog, job poptoxv stvar TQ ueyiÜt càüs Ouxvá- 
Gt», t id est, vocis porro intentio mediocritate 
temperanda est, ut nec exilior fallat aures, nec con- 
tentior odiosa radat offensione. » 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXH. - 
À scriptum est : Quia Jesus clamabat dicens : Sí quis 


. 806 - 


credit in me, non credit in me, sed in. eum qui me mi- 
sit (oan. xii). Clamare enim dicitur pro his, quo- 
rum interior auditus surdus et obduratus erat. 
' $1H.— Ex REGULA saNcCTI FRucTUOe! EPISCOPI (cap. 8). 
4 Cum loquuntur monachi, * definitum est, ut 
lenta et silens vox esset, juramento. et mendacio 
carens ; ! nec fraudem studens, neque multiloquium " 
diligens, murmurationem omnino et contradictio- 
nem et rancorem nesciens, vituperaro et 8 judicare 
indemnem alium pertimescens. 


c Notabile. Id est, reprehensione et censura di- 
gnum. 

4 Cum loquuntur. Habetur in Regula ms. sancti 
Fructuosi episcopi Bracarensis Cod. Crassensis , eo- . 
em cap. 8. | 
e Defnitum est. Hxc verba Jesunt in reg. ms., 
sed sunt ex hoc codice Concordi» supplenda. 
f Nec fraudem studens. Ita in Regula ms. recte. 

5 Judicare indemnem. ld est, judicare innocen- 
tem. 





CAPUT XXII. 
DE DUODECIMO GRADU HUMILITATIS. 


8 I.— Ex REcuLA saNcTI BENEDICTI. 
Duodecimus humilitatis gradus est, * si non so- 
]um corde monachus, 5 sed etiam ipso corpore hu- 
meitatem * videntibus se semper indicet; d id est, 
in opere Dei, in oratorio, in monasterio, in horto, 


a Si. Regula ms. Magistri, si etiam. 

b Sed etiam ipso corpore. Apud sanctum Dunsta- 
num h:ee verba sunt post «ó. monachus. Pronomen, 
ipso, deest in editione Coloniensi et in vulgatis : 
habetur tamen in Regula ms. Magistri, in veteri 
editione Parisiensi, et apud Smaragdum. 

« Videntibus. Quia debent lucere opera nostra 
bona coram hominibus, juxta Christi doctrinam. Id 
etiam przclare docet sanctus Valerianus serm. de 
bono discipline circa finem : « Omnis igitur vita 
religionis professe integritatis debet famam senti- 
re : ne, quem exspectat corona virtutis, pudoris 
damno feriat. Corporisintegritas vitam muniat, inte- 
gritatem fides incontaminata custodiat, ut manente 
utriusque partis beneficio immaculatum hominem 
faciat regnare cum Christo. Sed in hoc s:eculo con- 
stat conversationis nostrz ratio, ut boni simus. La- 
borandum est igitur ut qui bonitatem sequitur , bo- 
nus esse judicetur. Nam, quamvis homo purum 
corpus immaculatumque custodiat, laceratam vitam 
apud Deum portat, cujus actus vultum infamat, licet 
sciamus conscientiam solam bonis actibus posse 
sufficere : sed quanto melius est, ut semper de te 
sentiat bene, qui circa januam tuam vanis suspicio- 
nibus semper zgrotat. Insitum est quidem naturali- 
ter vulgo, ut de bonis semper male Judicet. Sed tu, 


qui curam bonz fam: colis, studio tuo gratiam in- : 


tegrz opinionis acquire. Vita ergo nostra ita sit, ut 
sit omnibus nota : integrita$ religioni, pudor serviat 
humilitad. » Preclara sane doctrina. Quamobrem 
humilitatem non solum in corde teneamus, sed eliam 
in corpore geramus, ut proximus cdificetur. Áctus 
niernos Deo, externos proximo debemus : luceant 
»pera nostra, ut mens proximi illuminetur. Nec 
rana gloria timenda est, si, utin coroore, sic hu- 
xilitas teneatur in corde. 

d Jd est in opere Dei. Sic in Regula ms. Mag. et 


in via, in agro, vel ubicunqué sedens , ambulans ; 
vel stans * inclinato sit semper capite, defixis in 
terram aspectibus, f reum se omni hora de peccatis 
estimans jam se tremendo judicio reprzesentari xsti- 
met. Dicens sibi in corde semper illud, $ quod pu- 


C in vetusta editione Parisiensi. Vulgo tamen vocabu- 
lum Dei desideratur ; et recte quidem : nam suhjun- 
git sanctus Benedictus, in oratorio. Sanctus Dunsta- 
nus h:ec vocabula, in opere Dei, nou agnoscit. 

e Inclinato sit semper capite. Idem przecipit sanctus 
Basilius epist. ad sanctum Gregorium : "Erste od 
Té Turté) xxl xataÓsinuevé) ppovüpart opp acvroy 
x«l sig yàv Gvvrvvtuxóc , id est, consentaneus humili . 
et aljecto oculus trisáis, et deorsum vergens quod - 
observabat sanctus Odo abbas Cluniacensis : « Intan- 
tum, inquit Joannes monachus lib i Vite illius, 
apud usus inoleverat regule, ut ubicunque esset, 
sive stans, sive ambulans, aut sedens, curvato capi- 
te, defixisque in terram luninibus incederet. 

f Reum de peccutis suis. Qui vere humilis est, 
sibi semper peccata sua ob oculos ponit. B. [saias 
abbas dicere solebat humilitatem : nec linguam ha- 
bere, qua de aliquo negligente et improbo loquere- 
"tur; neque oculos, qui. us aliorum peccata perspi- 

p ceret; neque aures, quibus ea quie anim:e sue non 

prodessent, audiret; nihil denique habere negotii, 

Disi cum peccatis suis. 

8 Quod publicanus ille. Proponitur exemplum pu- 
blicani : quia se huic similem cognoscit humnslis. 
Qui se (atetur peccatorem, longe a se Phariszi fa- 
stum amolitur, cujus superba oratio ad thronum Dei 
non pervenit : sed publicani humilis deprecatio. - 
Unde przclare Optatus Milevitanus, lib. n contra 
Parmenianum , hnnc Evangelii: locum enarrans : 
« Phariszus, tumidus, sup.rbus, inflatus, talis qua- 
les et vos videmus, non humiliato corpore, non in- 
clinata cervice, sed erecta facie et tumenti pectore: 
Gratias tibi (inquit), Deus , quia nihil peccavi. -Hoc 
- est dicere Deo : Non habeo, quod ignoscas. Hoc in- 

sanus furor, hoc punienda et damnanda superbia. 

Deus paratus est ignoscere, et. reus festinat indul- : 
* gentiam recusare. Publicanus humilis hominem 86 


* 


801 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS " 


blicanus ille evangelicus fixis in terram oculis A stim te ai charitatem, quz timorem non habei, grad 


à dixit: Domine, non sum dignus ego peccator levare 
oculos meos ad caelos (Luc. xvii). Et item cum. Pro- 
pheta : b [ncurvatus sum et humiliatus sum tsque- 
quaque (Psal. axvin). Ergo his omnibus humilitatis 
gradibus ascensis monachus mox ad charitatem Dei 
perveniet illam, quie perfecta foris mittit limorem. 
Per quam universa, qua» prius non sine forinidine 
observabat absque ullo labore et * velut naturaliter, 
et consuetudine incipiet custodire : non jam timore 
gehenne, 4 sed amore Christi et consuetudine ipsa 
bona et delectatione virtutum , qua Dominus jam 
* in operarium suum mundum à vitiis et peccatis 
f Spiritu sancto dignabitur demonstrare. 
$ Il. —Ex REGULA saNcTI FRocTUOS! KPiscopt (cap. 8). 

€ [n gressu monachi ita definitum est, at 5^ nullos 
strepitus, neque saltus amplos tensis passibus face- 
rent, nec alibi, dum pergunt, aspicerent, nisi ante 
vestigia sua. 

$ HI. —Ex Recuta saucTI Cassiani (cap. 42). 
i Heci cum fuerint in veritate possessa, confe- 


esse cognoscens sic rogavit dicens : Propitius esto 
eccatori; sic justificari meruit. Sic superbia in 
hariseo magistro vestro de templo damnata de- 
scendit. Meliora inventa sunt peecata cum hunmilita- 
te, quam innocentia cum superbia. » Cui quadrat 
illud Prosperi in Sententiis, c. 118 : « Melior est in 
malis factis humilis confessio, quam in bonis su- 
perba gloriatio. f 

a Dixit : Domine, non sum dignus, elc. Miror sane: 
quia in toto Evangelio nunquam repereris hzc ver- 
ba dicta a publicano, sed tantum ista Luc. xvii : 
Deus, propitius esto mihi peccatori. Verum non ea 
qur in Evangelio dicta sunt a publicano protulit 


P. Benedictus, sed ea qux ille, vel quispiam ei - 


similis dixisse praesumi potest : presertim cum hoc 
de illo dicat sanctus Lucas : Et publicanus a longe stans 
nolebat hec oculos ad celum levare. Ad quie verba 
respexisse videtur sanctus Benedictus. Aul certe 
dicendum est citasse ex memoria, non ex codice. 

b Incurvatus sup, etc. Ita ín psalterio Romano, 
psal. cxviri. 

€ Velut naturaliter et. consuetudine. sta. loquitur, 
quia ipsa consuetudo veluti in naturam transit, mo- 
net sanctus Isidorus Pelusiota epist. 156 : « Consue- 
tudo quil magnum et in naturam abit paulatim : 
Alteram esse naturam quidam aflirmant : alii etiam 
consuetudine superari naturaim illud veleris poeue 
adhibentes effatum: 

Ilécpav xoQdvst gavic 0darog ivót)t y ovaa. 
ld est, : 
Gutla cavum reddit saxum, dum decidit usque. 
Et vere quid saxo durius? Quid aqua mollius? Atta- 
men iotu assiduo natur: vincitur durities? » Diffi- 
cilis quidem res humilitas, sed quotidiano et assiduo 
humiliationis usu tandem acquiritur. 

4 Sed amore Christi et consuetudine. Regula ms. 
Magistri : Sed amore ipsius consuetudinis bonc. 

* [n operarium suum. In Regula ms. Magistri : 
per operarium suum. 

í Spiritu sancto. In Reyula ms. Magistri : ab. Spi- 
ritu sancto. Quod mihi arridet. Et ita eonjunge : 
Mundum a vitis et peccatis ab Spiritu sancto. 

.. 6 [n gressu monachi. Hic textus mutilus est, sed 
Ma resutuendus ex cod. ms. Crassensi : [n habitu 
quoque et gressu monachi ita definitum est, ut nulla 
diversitas esset : sed omnes cultu vestimentorum non 
vario, sed uno et sincero manerent. In gressu nullos, 
eic, In cod. Vindocin. legitur : in ingressu. Nam in- 
gressus est incessus, ingredi incedere sepe apud Tul- 


exeeilentore. k/ perducit : pro. qua. universa qu 
prius non sine poena formi 'inis o»servabas, absque 
ullo labore velut naturaliter incipies possidere : nos 
jam contemplatione judicii, vel timoris illius, sej 
amore ipsius boni et delectatione virtutum. ! 
quo:| at valeas fzeilius pervenire , exempla tiii sow 
institutionis ac vitz? perfecte in congregatione ev» 
moranti paucissinra ah uno vel duobus, non a piri 
bas expetenda. Nam praeter id quod examinata ei i 
parum excocta reperitur in paucis, etiam istud e 
hoc utilitatis accidit, qued ad perfectionem prop 
siti hujus, id est, conobialis vit» diligentius qué 
unius imbuitur ac formatur exemplo. 
$ IV. — Ejusdem (cap. 45). 

m Qu:e omhia ut possis consequi, el sub hac repit 
spiritali perpetuo perdurare, (ria h:ec in eopgtete 
tione tiecessaria custedienda sunt tibi, ut scled 
secundum psalmi sententiam : Ego aulem sic ar- 
dus non audiebum, et sicut mutus non apereu a 
suum ; factus sm. sicut homo non audiens, e iiie 


lium et etiam apud sanctam Scripturam. 

b Nullos strepitus atque saltus amplos, ete. Ies 
sug indecens el gestus incompositus üaud deeW 
monachum. S. Isidorus cap. 5 regule suv: clie 
center quoque vel notabiliter nou incedat o là 
enim sunt superbi, arrogantis ac audacis periit 
hominis, ut videre est apud S. Joan. Chry:e tenen. 
serin. 90, in Epist. ad Romanos, qui ejusmodi bo 
nem sic interp.llaL ? Ti 4àp, &x£ po, t» 2?! 
&»&ttívtig ;. t0 06 fadus ir dx pay Qyjyey, TUS 
ógpóc &vaa mac ; ti vÓ orifoc eucac ; ld es, De mb, 


C cur eniin collum sursum atioliis ? cor summis ungr 


bus ambulas? cur supercilia comtrabis? cuf petis 
distendis ? Quomodo ergo ince:lendum sit monacut, 
ita docet S. Basibus, in epist. ad S. Grerum 
Theologum : Kel rà ^&Ütrua parc. wefipov, & 010569 
Tüc Vue xatnyopttw, px) aw Gyolpóv xai ewig 
yov, tg Épr)rxtOUs GUctüC v&e Opp uropkDtt) deal 
lucessus esto nec seguis, qui animu ciseWilu 
declaret; nec rursus vehemens insolenterque uc 
tus, ne consternatos impetus animi significet. — 

i llvc cum [uerini, eic. Habentur apud Gs 
num lib. 1v de Institutis renuntiantium, cp. 9,9 
tanturque ab auctore nostro, sallem quoad ns 
hujus capituli partem ob hzc S. Benedicti vet 
Ergo his omnibus humilitatis gradibus agcensi, 

| Cum fuerint. Lege, cum fuerit. Nempe unit 
las. Nam immediate antes dixit : Talibus nam 
dici 8 et his s:m.libus humilitas vera dignotaltr 

k "Perducit. . Lege perducet, ut apu Cassis 

l Ad quod ut valeas [ucilius percevire, Ca 98 
ejusdem libri. Hac docirina Cassiani intelligit 
tum de caenobitis, de quibus hoc loco agit a 
anachoretis seu eremitis, qui ex pala:stra cr? 
in solitudines venientes possunt alios i:uitan 
rios, cum in eis eminentior quaedam elucei! M 
ctio, juxia doctrinam magni illius Anton! & 
Cassianus lib v de Spiritu gastrimargir. 9? 
« Yetus namque est beati Antonii adn irabili-qu 9? 
tentia monachum, qui post cceno»iale propos ut 
stigia nititur sublimioris perfectionis alünf*'t 
apprehenso discretionis examine, propio jan P^" 
stare Judicio, atque ad arcem anachoreseos P 
nire, minime debere ab uno, quamvis summ» r 
versa virtutum genera expelere, eic.» QuibE. 
Patres, ut infra ostenditur, hanc singulorun ! 
tionem etiam canobitis consulunt. 

m Que omnia. Hec reperire est apud Gaga 
cap. 41 ejusdem libri. 








R69 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXII. 


80 


bens inore suo tedargtitiones (Psal. xxxvi). Tu quo- & tate et compendio mandatornmr dntversa memortter 


jue velut surdus, et mutus, et czcus incejas, ut 
1 alisque illius contemplatione , qui tibi fuerit ad ími - 
tandum meritq perfectionis electus, universá qu:e- 
repque videris minus zdificationis babentia velut 
cxeus non videas; ne animatus eorum, qui hac 
agunt, auctoritate vel forma ad id quod deterius est 
et quod ante damnaveras, traducaris. Si inobedien- 
tem, si contumacem, sí detrahentem audieris, vel 
secus quam (raditüm est, aliquid admittentem, non 
offendaris, net ad ?tmitandufn eum tàli sübvertaris 
exerüplo : sed ut surdus, qui hxec penitus nec audie- 
ris; universa transmittás. Si tibi vel cuiquam cuon- 
vicia irrogantur injurie, esto immobilis ad respon- 
sionem talíonis, ut mutus ausculta semper hunc Psal- 


complecti. Áadi ergo paucis ordinem per quem 

ascendere ad perfectionem summam sine ullo labore 

ac difficultate valeas. Principinm nostre salutis ac 

gapientize secundum Scripturas timor Domini est. De 

timore Domini nascitur compunctio: salutaris, de 

compunctiene cordis procedit renuntiatio , id est, . 
nuditas et contemptus omnium facultatum, de nudi- 
tate humilitas procreatur , de humilitate generatur 
mortifieatio voluptatum, de fnortificatiote volupta- 
tum exstirpahtar atque marcescurit universa vitia , 
de expulsione vitiorum virtutes 5 fructificant, atque 
sucerescuant, de pullulatione virtutum puritas cordis 
acquiritur, per puritatem cordis apostolice eharita- 
tis perfectio possidetur. 


mist: versiculum in tuo corde decantans : Dizi: CuV- B.— & V. — Ex RrcurA sanctI Basruir (cap. 147). 


stodiam vids meus, ut non delinguam in lingua mea; 
posui ori tneo custodiam, dum corsisleret peccalor ad- 
cersum me : obmutui et. humiliatus sum, et silui a bo- 
nis (Psal. xxxvii). Verum et quartum hoc prz om- 
nijbus excole h, quod hzc , qux supra diximus, tria 
ornent té dtque commendent. Id est, ut stultum te 
secunduni Apostoli [* preceptum] sententiam facias 
in hoc niundo , ut sis sapiens (I Cor. ru), nihil scili- 
cet discertens, nihil dijudicans ex his quz tibi fue- 
rint imperata, sed cum omni simplicitate et fide obe- 
dientiam semper exhibeas, illad tantmmmodo san- 
ctum, illud utile, illud sapiens judicans, quidquid 
tibi vel lex Dei, vel [4d lex] senioris examen indixe- 
rit. Tali etenim institutione fundatus sub disciplinà 


Interrog. 1 Anima post multa peccata et post mul- 
tas su: vite miserias cum quali timore et qualibus 
lacrymis debet recedere a peccatis, et quali spe et 
affectu accedere ad Dominum debet? — Resp. Primo 
quidem odisse debet illam suam priorem vitam 
j notabilem et ipsam memoriam ejus perhorrescere 
atque execrari. Scriptum est enim : Iniqui:atem odío 
habui, et abominatus sum, legem autem t&am dilexi 
(Psal. cxvii). k Deinde ut majorem timorem habeae 
magistro, utatur ignis zeterni metu et poenze perpe : 
tu. Sed et lacrymarum tempus agnoscat per pani- 
tentiam, sicut David docuit in sexto psalmo purga- 
tionem peceatorum fieri posse ubertate lacrymarum 
in sanguine Christi per potentiam rhisericordix ejus, 


hac durare poteris perpetuo : et dé cenobio nullis C et per multitudinem miserationum Dei. Quia si fue- 


tentationibus inimici, nullis factionibus devolveris. 
e Ergo patientiam tuam non debes de aliorum spe- 
rare virtute, id est, ut tunc eam tantummodo possl- 
deas, cum a nemine fueris irritatus : quod ut possit 
non evenire, tux non subjacet potestati, sed potius 
de humilitate tua vel longanimitate quie in tuo pen- 
det arbitrio. f Et at hxc oinnia, quz latiori scr- 
monec digesta sunt, cordi tuo facilius inculcentur, et 
tenacissime tuis sensibus valeant inhzrere, quoddam 
es iis 5 breviarium colligam, per quod possis brevi- 


a Absque illius contemplatione. 14 cest, pr:zeter con- 
templationem. Contenmplatio hoc loco est considera- 
tio, ut supra : non jam contemylatione judicii. 

b Ownuod hec qua supra diximus tria. ornent te at- 
que vommendeyut. lege, quod hec, qua supra diximus, 
tria ornet atque commendet. 

€ Praceptum. Bedun iat. 

4 Senioris lex. «5 lex, redundat. 

e Ergo putien:iam. Cap. 42 ejusdem libri. 

t£ Et uthoec omnia. Cap. ult. ejasdem libri. 

E. Breviarium. Hoc loco est epitome. Glossz Phi- 
loxeui. Breviarium, énious. Gloss:e Cyrilli : énecopá. 
Hoc breviarium. 

hb F'ructificant. Lege fruticant, Id est, puliulant, 
ut vocabula sequentia demonstrant. Sidonius lib. 1, 

epist. 2: «Pilis infra narium antra früticautibus 
quotidiana succisio. 


rint peccata vestra ! sicut Phenicium, ut. nivem. deal- 
bubo : si autem. fuerint sicut cotcinum, ut lanam 
candidam efficiam (Isai. 1). Et post hsc recepta 
virtute et facultate placendi Deo dicit : Cornveriisti 
planctum meum in gattdium mhi, conscidis.i saccum 
meum et pravcinxisti mé letitia, ut psallat tibi gloria 
mea (Psal. xxix). Et ita accedens ad. Dominum 
psallat et dicat : Exaltabo te, Domine, quoniam s$us- 
cepisti me, et non delectasti inimicos meos super 


me (Ibid.). 


1 Anima post multa peccata. Habetur apud S. Ba- 
silium, interr. 10 Regul. brev. Desideratur apud 
Rufinum. 

j Notabilem. Id est, maculosam. 

k Deinde ut majorem. Non redditur sensus textus 
Gr:ci, in quo ita habetur : "Ezttta 06 eo60y. pd» àt- 
ÓkcxaÀow» l«pÓawt» vx» &m&Odv xpictoc eicvwtov x«l 
xoAzct'e, 1d est, deinde accipere timoris magistram 
coinuinationem zeterpi judicii et supplicii. 

|! Sicut Phanicium. sequitur Sepiuaginta inter- 
preles : 'E&v ag. ei ápapciot Dpórs eg eorvixoUy, id est, 
Si fuerint peccata vestra ui Phonicium. Hane versio- 
nem agnoscit S. Isidorus in Genesim cap. xxv : Etsi 
fuerint sicut Phanicium. Phoenicium est purpura, 
seu piiriceus color a Phoenicia regione, ubi inventus 
est à cane lereulis. Vide Julium Pollucem, lib. 1 
Onornast., cap. 4. 


871 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ; yn 


——————— M ÉÀ— € ——— Á D —— —Á (D DC CC DE En rn] 


CAPUT XXIII. 
DE OFFICIIS DIVINIS IN NOCTIBUS. 


$ I. — Ex RrcuLA saNcTI BENEDICTI. 
a Hiemis tempore, id est, a Kalendis Novembris 
usque ad Pascha juxta considerationem rationis 


e Hiemis tempore. Omnibus quze-ad humilitatem 
spectant institutis , ordo divini officii sequitur. Et 
recte admodum : quia non potest opus Dei pro rei 
dignitate, nisi ab humilibus celebrari, qui et illius 
fructum consequuntur. Nam, ut habetur Ecclesia- 
stici cap. xxxv : Oratio humiliantis se nubes penetra- 
bit, et donec propinquet, non consolabitur : non disce- 
det, donec Altissimus aspiciat. 

b Üctava hora noctis. Vetus ordo Romanus : Feria 
quinta Majoris Hebdomad«, eadem nocte, surgant ad 
vigilias hora noctis-octava. Loquitur autem S. Bene- 
dictus de horis juxta antiquum morem, quo nox, 
sicut dies, duodecim horis constabat, longioribus in 
hieie, brevioribus in zestate. 

c Ut modice amplius de media nocte pausetur. 
Circa tempus. zequinoctii autumnalis de quo maxime 
hic agitur, si finita lectura collationum, cum tene- 
bre terram operire incipiunt, dicatur completorium 
juxta antiquum morem, ut infra videbitur, hoc est, 
circa horam septimam nostram nocturnam, et in eo 
celebrando .semihor:x spatio circiter consumpto, in- 
dultaque brevi mora ad quasdam necessaria per- 
agenda, fiet copia monachis ad lectulos se recip endi 
uno quadrante circiter ante horam secunda noctis, 
hoc est, ante nostram octavam nocturnaim : et. sic 
surgendo hora nociis octava, hoc est, nocturna no- 
stra secunda, pausabuunt modice amplius.de media 
nocte, hoc est, sex horas cum quadrante circiter; 

uia nox olim duodecim horas complectebatur. 
Circa solstitium brumale, quo nocies longiores sunt 
maxime in regionibus borealibus omnia sic tempe- 
randa erunt, ut spatium illud monacbis ad pausatio- 
nem coucessum respondeat, seu cozquetur sex illis 
horis et quadranti, que conceduntur circa zquino- 
ctium. De tempore :stivo infra dicetur. 

' d Quod vero restat post vigilias, etc. Sensus est, 
ut interstitium istud quod intercedit a fine vigilia- 
rum nocturnarum usque ad Matutinos, hi qui psal- 
terii et lectionum ignari sunt, in earumdem rerum 
meditatione, seu lectione insumant. Cum igitur 
S. Benedictus dicit, meditationi inserviatur, subau- 
ditur lectionum et psalterii, id est, lectionum et 
psalterii studio inserviatur. Nempe ut oiscant ru- 
diores recte legere et pronuntiare lectiones et psal- 
terium, atque etiam interpretari : imo et ipsum 
salterium memoriz mandent, si possint. EL h:ec 
uit antiqua praxis. Qu: videtur in Vita B. Gosuini 
abbatis Aquicinctensis in Belgio : nam hic beatus 
vir instituit, ut pueri post vigilias nocturnas ad lu- 
cernam ediscerent psalmos, lectiones et- similia. 
Quz ante illius :etatem in usu fuit, ut videre est in 


Coucordia S. Dunstaui, cap. 2: « Secundum vero : 


regulam temperius ad vigilias surgatur, ut noctur- 


A boctava hora noctis surgendum est; « ut mode 


amplius de media nocte pausetur, et jam digesti 
surgant. 4 Quod vero restat post e vigilias a frari 


in antiquorum Patrum regulis nullam videmus ew 
modi orationi horam prascribi, cuu prisci illi ne- 
nachi omni loco et tempore divina meditarenur. 
Quod si ita esset, debuisset S. Benedictus iis qd 
psalterium et lectiones discunt aliam horam ad eu 
modi orationem assignare : quod lamen min 
prestitit; ut nec tempore zstatis, cum et rena 
prescripto vigilia nocturn:zx et matutinz laudes d 
fficantur parvo tantum, quod ad requisita naturz se 
ciat, intervallo interjecto. mo lec interpmulto 
adversatur meuli S. Benedicti, qui vult ejusowi 
orationem esse brevem (nisi forte ex affectu dii 
grati: protendatur) et in conventu omnino brerri 
Quod tamen secus esset, si monachi tanto inlerrilb 
quod superest a vigiliis usque matutinos medilliti 
seu orationi meniali incuniberent. Nec bis obstai 
olim contraria praxis in monasteriis illis qzi eranl 
in loco, qui Sublacus dicitur, tempore S. Belit, 
in historia desidis il!ius monachi qui explea js- 
modia, hora constituta non poterat in oratio cut 
ceteris consistere, nam oratio illa jura regu 
proscrip'um brevis erat, in qua ipse monachus prt 
nimia levitate et nimis urgente demone slire nd 
poterat (S. Greg. Dialog. lib. mi, cap. 4 Nec dicn- 
dum est inde sequi absurdum quod S. P. Benedicis 
quid sit illo interstitio ab aliis, qui non indiget 
salterii et lectionum, agendum, non prescripsn- 
(on enim omnes horas diei miantatim perse 
est, sed quasdam liberas reliquit. Non enim ordità- 
vit quid a matutinis laudibus finita psalmolia aget 
dum esset usque ad primam, saltem exa Quidrz- 
gesimam ; nec quid tempore jejunii agatum 5! 
revi illo spatio inter Vesperam et lectionem 
tionum; nec quid agendum sit feria quarta e si 


C a Pentecoste usque ad' Kalendas Octobris dist 


Nec sane isti dies ducendi sunt, ul alii ia 3& 
nam non est eadem refecüionis bora; mi! 
hieme : nam debet esse alia ratio spau! que ir 
randum est in hieme, alia quo in :estate, qut 9i 
propter longiores zstatis in die horas prolirius s^ 
nempe ab hora secunda usque ad nonam p 
hendum, et tunc fratres ob calores ninios pd 
merentur. jsta reliquit S. Denedictus abis 77 
trio. H.s ita positis explodenda est lectio (ui. 
Juvenalis abbatis S. Sulpitii , que est QU. 
« Quod vero restat post vigilias a fratribus enr 
psalterii vel lectionum aliquid indigent) medii, 
inserviatur. » Quia alibi hanc particulam, Mi^ * 
que eliam in mss. cod. repereris. Et sam s" 
bilior esset parentbesis regule a S. Dunsam " 
rect: hoc modo : Quod vero restat posi eigiltas 1 
tribus qui psalterii vel lectionum aliquid W^? 
medilationi inserviatur : ita. ul prapositio, 4 I^. 


$a 
nali perfuncu officio et psalmis supradictis, et vigilia p) sit quod, preter, juxta illud Psalmi tz: Qui v 


pro defunctis cum laudibus suis et matutiuis de 


omnibus sanctis explelis, fratribus psalinodizx de- 


ditis vel lectioni secundum praxceptum regulz; si 
qui indiguerint, inservientibus, intervallum usque- 
quo lucescat, cum inagna vigilantia custodiatur. 

lucis crepusculo, dum :edituus signum pulsaverit, 
ad ecclesiam universi conveniant, factaque oratione 
laudes psallant matutinas. » Qu:e verba hunc S. Be- 
nedicti locum mirifice illustrant : qui non est intelli - 
gendus de oratione mentali, quamvis alibi nulla 
ei assignetur hora. Quod mirari debet nemo : quia 


est in celo, et a te quid volui super terram a 
necesse particulam, misi, addere. Sed hanc P 
thesim vix credo esse a S. Dunstano; quà Cal n 
constaret. Alia habetur lectio in editione i 
hoc modo : Si quid vero nocti ny" poi T 
a fratribus (qui aliis non indigent) psorm* — 
comi. aul (e rditations inservidiur, Sed banc eo" 
nem, quia texium omnino pervertil. in mo 
longe amoliendam censeo. . : empto 

e Vigilias. Vigilize sunt officii noctüm Ven 
Sic veteres Roniani nocturna sacra appe 





s" CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIII. 84 
bus qui psalterii, vel lectionum aliquid indigent, A citudo nos per diem custoditur preeparetar medita 


meditationi inserviatur. A Pascha autem usque ad 

supra dictas Kal. Novembris sie temperetur hora 

vigliarum agenda, ut parvissimo intervallo, quo 

fratres ad necessaria nature exeant, mox matutini, 

qui incipiente luce agendi sunt , subsequantur. 

£1. — Ex 1i5&0 11 InsrrrUTIONUM. (cap. 14). Quare 
post missam nocturnam dormire non oporteat. 

? Quem laborem preter illam rationem, qua tota 
industria adnitentes sacrificium Deo de fructu ma- 
nuum suarum offerre se credunt , duabus ex causis 
cum omni observatione custodiunt, Quod nos quo- 
que, si perfectioni studemus, eadem diligentia 
convenit observare. Prima, ne forte purificationem 
nostram nocturnis psalmis et orationibus acquisitam 


tione nocturna. 


$ Ill. — Ex rio mr IwsrrrUTIONUM , capite quo 
supra, quod post. matulinas orationes ad. somnum 
reverti non oporteat. 

* Cujus solemnitatis ratio, cur statuta sit, vel in- 
venta in hac provincia nonnulli ignorantes, expletis 
matutinis hymnis, rursum revertuntur ad somnum, in 
illam causam nihilominus incidentes, ob quam com- 
pescendam a senioribus solemnitas instituta est. Illa 
namque hora eam consummare festinant, qua negli- 
gentioribus minusque sollicitis rursum dormiendi 
reddatur occasio. Quod omnimodis fleri non opor- 
tet. Et sicut in superiori libello (De Noctur. Orat. , 
c. 15) describentes Egyptiorum synaxim plenius ex : 


invidus inimicus livens puritati nostrz, cui maxime D posuimus , ne purificationem nostram confessione 


semper insidiatur et indesinenter infestus est, qua- 
dam somnii illusione contaminet. Qui post illam sa- 
tisfactionem quam pro negligentiis seu igoorationi- 
bus obtulimus, et confessionis nostrz: veniam profu- 
sis gemitibus imploratam sollicitius nos, si tempus 
«quietis invenerit, maculare festinat; tunc przcipue 
fiduciam nostram dejicere atque enervare conten- 
dens, cum ferventius nos ad Deum tendere oratio- 
num nostrarum puritate providerit. Ita ut nonnun- 
quam quos per totum noctis spatium sauciare non 
potuit, sub illius hore brevissimo tempore deho- 
nestare conetur. Secunda vero quod, tametsi nuila 
talis verenda diaboli emergat illusio, intercedens 
etiam purus sopor inertiam monacho 5 ne vigilaturo 
parturiat, segnemque torporem inferens menti per 
totum diei spatium vigorem ejus obtundat, illamque 
hebetet perspicaciam sensus , et pinguedinem cordis 
exhauriat, qux nos possit per totum diem adversus 
omnes insidias inimici cautiores, robustioresque ser- 
ware. Quamobrem canonicis vigiliis privatz ab eis 
subjunguntur excubie, ac majore illis observatione 
succedunt : ut et illa purificatio, quz? psalmis est et 
orationibus acquisita non pereat, et intensior solli- 


Plautus Cereris Vigiliae dixit. (In Aulularia, in prol. 
et act. 5). Tlayyvxidac Greci vocant, quo vocabulo 
utuntur etiam Christiani pro synaxi nocturni officii, 
ut Palladius, cap. de Tabennesiotis, S. Chrysostomus 
et alii. 

& Quem laborem, etc. Hec habentur apud. Cassia- 


supplici, et antelucanis orationibus acquisitam , vel 
emergens quzdam redundantia humorum naturalium 
polluat, vel illusio corrumpat inimici, vel certe inter- 
cedens etiam puri et simplicis somni refectio inter- 
rump2at spiritus nostri fervorem, ac tepefacto somni 
torpore per totum diei spatium inertes deinceps 
ignavosque traducat. Quod /Egyptii ne incurrant, et 
quidem cum soleant certis temporibus, etiam ante 
gallorum cantum consurgere, d missa canonica cele- 
brata, usque ad lucem posth:zc vigilias extendunt ; 
ut eos superveniens lux matutina in hoc [fervore spi- 
ritus reperiat constitutos, ac per totum diei tempus 
ferventiores sollicitioresque custodiat, przeparatos 
eos suscipiens ad conflictum et diurnam colluctatio- 
nem diaboli, noctarnarum exercitatione vigiliarum 
ac spiritali meditatione firmastos. 

$ IV. — Ex RecurtA saNcTI CassiaNI (cap. 10). 

e Nec ulterius quisquam post. purificationetn no- 
cturnarum vigiliarum in requiem somni iterum re- 
solvatur, donec superveniente die nocturnze medita- 
tioni operatio diurna succedat; ne forte puritatem 
nostram psalmis et orationibus acquisitam invidus 
diabolus quadam somni illusione contaminet. Quia 


somno indulgebapt, eo nempe usque ad Tertiam pro- 
ducto: quorum veterno ut occurreretur, a seniori- 
bus hec Matutina, qu: alias Prima appellatur sole 
illucescente celebranda instituta est. Ex quo notan- 
dum est ante Cassiasi :zetatem nullum fuisse Prime 
nostre usum in Ecclesia, ut etiam clarum est ex Pa- 


num lib. i: de Noctur. Orat., cap. 15, quem auctor p tribus infra citandis ipso Cassiano antiquioribus, ui 


noster appellat Institu&Gonum librum secundum : it4 
ut quatuor hos Cassiani libros, qui totius vitz asce- 
ticae ORconomiam complectuntur, nomine institutio- 
num appellet quemadmodum Cassiodorus de Divinis 
Lectionibus, cap. 19, quos Photius sub unico libro 
comprehendit. Gennadius tamen in Catalogo librum 

uartum Institutionum a tribus precedentibus dis- 
?1nguit. 

b Nevigilaturo. Particula, ne, a Cassiano excuso 
abest, qus tamen videtur hic necessaria. 

c Cujus solemnitatis, etc. Hxc videre est apud 
Cass., lib. ur de Diurn. Orat., cap. 5. Per hanc so- 
iemnitatem intelligitur synaxis matutina, de qua agit 
Dass. cap. À ejusdem libri, ea nimirum, quam nos 
Primam vocamus, inventa primitus in monasterio 
Bethlehemitico, etate Cassiani, ut ipse docet. Quia 
bost matutinum illum cursum,quem nos laudes ma- 
ixtinas nuncupamus, quidam negligentiores monachi 


PATBOL. CIII, 


nullam bujusmodi Prima mentionem faciunt. Nec 
huic sententie adversantur hsec S. Athanasii verba 
tractatu de Virginitale : 'AverQQwv à fuor Berto vo 
«6)ic» iv cate xepal aov, id. est, oriens sol videat li- 
rum in manibus tuis; post qus protinus mentio- 
nem facit Tertiz, Sext:xe et Nonze, Nam hic locus non 
intelligitur de officio divino seu boris canonicis, sed 
de lectione et meditatione sacrarum Scripturarum 
maximeque psalterii, ut illud virgo ediscat : nam 
antea dixerat: "Hco £pyov cov Suxxaveóg ptu civ 
Üeleyv jy pagóro, Node ptos £26, x«l vobc SyeXpuobe pév0cvs, 
id est, sit hoc opus tuum semper meditatio sancta- 
rum Scripturarum, habeto psalterium , et discito 
imos; et continuo dicit : Oriens sol videat librum 
in manibus (uis, nempe, ut lmos discas. 
4 Missa canonica. Missa loco est synaxis ho- 
rarum canonicarum, de qua infra. 
* Nec ulterius. Lib. 11 de Nocturna Orat., cap. 19, 


Stn 98 








9:5 . f$. BENBDICTI! NBEAJIS ANINKEROIS "T 
post illam sadisfeelionem confessionis, quam Deo pre A prolixa neeta domni geivitis Aíiair. Bri fov; 

? Regligentiis, sive ignorationibus nostris obtmlises , — wel án ssstatie tempore, Hoc est, à Pascha ime y 
invidus nos inimicus , sj tempus qnietis invemerit, i ectswimm Kal. Octobris, «edd estoriprhodtiom Ve. 
muaculare féstinat:.etiune fiduciam noséram praci-  wasle, propter rationem. buevitm nocüem i 1 pelo 
pue dejicere atque enervare óentemdit, eum ferven- — rau caemtu Necturni a fratiibus inehóbnim: e er 
,lius et purius nos orare provideri. Nam xmmelioties — pleto psslmorem numere mox ei Matefinos win 
quos per totum nocüs spatium sauciare mon po-  gani, et secundum psalmorum suorem nemen í- 
tuit, post cempletas vigilias sub unius hdre hrevis- —niant. Et ideo it brovibhs ipsis noétiliis post nix. 


. Simo. tempore quiescentas dehenestare oona£nr. rwm esntum Noctarmos (Consüüninus indem, « 
&$ V, — Ex Recta suwcrt Acnetta Mr meróopi —— $892 Matalinis conjungi, uL non se recellecmis y 
(cap. 28). mocturnos ingraweseant fratres, et suavi matrim 


Post Matutinas oratiemes ad somwRm seTerii sep — somno oppressi pen sebum perdant Watrtines, sí 
liceat, sed completis Matutinis atatim diealur Prima; —ekiam Primam jam tsrde dieese conluniantu. E 
^ deinde usque ad Tertiam oxmes leclipmi vacent. ideo "post pullos Necueenge com Matitinis dim 
$ VI. — Ex Rzcuua Matera (cap. 35b. jungi, w digesti jam a eonimo prolito frites nim 

b [n officionocturno unotempope peellanpar ^ sete BB que epus sobrie eompleant, et, jit reddito Noii 
pullorum cantum in hieme nociurmi dioem(e Prophe- — rum divino debito securi fratrob usque Primom ir, 
ta: Media nocte surgebam ad confitendum tibi (Psal, — qui volent, rópausest, et. his Boris somei eut 
cxvim). Et de zstate item dicit: 4 Necte wigilet — €ravitudiném depenentes beue digesti pot Pom 
Spiritus meus ad te Deus (1sa. xxvi). Hoe est, do —jat Lewes laborate incipiant, monstrmte wi d 
parte aliqua noctis post pulorwm jam cantum ai-  k 8. Heleno ecriptura eum dici : Comsesi ari f 
gnum flat surgendi. Sed hoc a vigilantibus inhiesme — etis matutinis ropsugase. ! Erge no sue perm 
cavendum est, ne noc&rrnos pullus aut aniecedat, — easimnn oum im brevil;as noctibus cogit fyriat fe 
.aut deprehendat: quia 9 largent mecies im 4dm- — 4res surgere adhuc erudi zb inchoato comm, ot? 
pere hiemis. Nam pullorum cantus íÍ declinenté 696 — ipee iespotm venárwm Sanguis et humor pe "- 
terminus noctis : quia nox diem parit, sicut in Cir- — belleseit, et ipetberrin. gvavediais succi wes 
culo solis declinare jam diem 5 a sexta hera ostem- ^ digobpqsunt mémbra eecaw quam gesceperant, ia oet 
ditur, id est, h propter noctem tantum ÍesiinafG  —adhec incetti. 6ccoísi tacendio , Roa guit, e 


descendere solem, quantum cucurrit, ut medinm iR — potiua eevisi, cmn ooacti foerint rates stu pm 
circulo ascenderet diem. Sed hoc in bieme agendum —— adiac capite et indigesto rupti elfugtet sach Sprr- 
est, ut nocturnos jam expletos pullorum cantsms se- C tus charismata. EX cum aimaricater cani eor (m 
quatur, quia noctes suntgrandes, ui digesti a sommo — emmamvis voilites Deo, tamen ig*hae vittis T4 
fratres vigilanti, digesto sensu opus Dei, quod di- itque sua swat, cti non in omnia vigartis 
cunt, agnoscant: et ideo intervallum ponitur, ut amarum videater ebe pro Deo qued dde 6 a 


& Deinlle usque ad tertiam, btc. Regula Tetradii a — — i A pullorum cante. jd est, circa Bertm V9 
S. Cmserie Areieteusi di : Oitni tempore wsque hoctis, ut digesti surgant fratres ratione op. P 
ad Tertiam legant... hic Wegister declarat hzc verba S. Benedict: ; 
b In officio nocturno, etc. Habetur in Regula me. — Pascha usque ad supra dictas Kelendss Qdehr 9 
Magistri cod. Cerb. temperetur hora vigiliarum agenda. » Nem *. 
9 Anle gutlors oiiiam. Pufiorum cantus, quod hora nona in hieme fratres surgunt tantum 
vocant veteres gallicinium, est secunda pars diei'ci- ^ octava noctis, sane sero refecti ia estate ob 
yxilis iater tertiam et quartam néctis vigilias circa digestionem tardius surgere debent ad s 
horam nonam, ut.comstet ex Macrobio, lib. x Saturn., De S. Heleno. Fuit hic S. Beleaus Hdi 
C9p. 9, et. Ceuserine, libello de. Natali die, qui pest — episcopus, tempore Commodi imperatoris: 
Sextam noctis horam: seu medixm ootem, a qWà agitur in Actis S. Eugenis, in quibus m1 *. 
diem civilem Remanoreum incipere scribunt, has — quie profert Magister, forte meliore usus eus ü 
partes consti&uubt, primam noctis inelimstienem, |. sed h:ec verba, qu» haud discrepam: deii 
quam Macrobius primam diei civilis psriem statuit, igitur matutinis laudibus paululum requievi jul 
deinde gallicinium , 3postea cantici , cum galli pus: » Fuit alter Helenüs professione max 
caniare cessamt, quoréo diluculum , taadem mane. — qui etHellen dicitur, de quo Rüflnus de Vit P9» 
. Et boc gallicinium est tertins gulli cantu, sub quom cap. i4. 
Petrus tertjo. Christum negavit, juste Chricti vati- Ergo ne ante pulloruit. cantum. Locus emm 
cinium ; Antequam gallus cantet, ter me negatis. itx, ut mihi videtur, restituendus: Erge M^. 
4 De nocte vigilat. spiritus «meus ad te, Deus. Duxt&.— pullorum cantum, ne, cum in noctibus brevibus » 
Septuagiata iniemnpretes : "Hx voxeüóc óp0pibe t$ — fuerint surgere adhuc crudi ab inchoato somno : | 
wveUp. vu fpóc uu à sic. Qued idem sonat. in ipso impetu venarum sanguis et humor pt 
o? Largent soctes. ld est, protrahwntur.. Ea cod. irulleycit, et. tnarmonia 'gravedinis succusstli " 
Vind. legitur, Jerge suat noctes. . ll discoquunt rnewbru escam. quam sumpseroni 7. 
! Declinaniis e5t Verinus noces, (Quia gallcirtem — adiu incocti cibi incendio) mon suscilati, 1 ^^ 
succedit primte moctis énclinMioni, && ex Macrobio occisi gravi adhuc capite et. indigesio rupli. que 


& 9 


notatum est. — . u * S. Spiritus charismata. Sensus est, ut non Wer. 
5 À sepia. ld ect, a meridie. tar, Nocturni ante pullorum cantum, quia it 
hà Propter noctem, id est, ad moctem. . . fres surgere coacti indigesü et crudi, bullienl* ae 
1 Qoteavenn, Kol. Octobris. Eedem die statwit squi- * in venis sangumne, non poterunt percipere 


noctium autumnale S. lidorus lib. de Natura He- — tps charismata. 
FUrB, cap. &, et lib. v Origin., cap. 54. 





vy] 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXni. 


818 


non ex integro snime amet Deum frater in psalmis, A decim 5 apostolorum cantiei inehoati et finiti ; mox 


quando per somnum cupit satisfieri earni. Nam sicut 
*lupa in circulo minorafa deputati nocti minus lu- 
minis complet officium, cum tarde surgit orientis 
exortu, tarde cursu suo in diem ingreditur eccasura, - 
sic et brevitas noctium temperata eum die propter 
[ragilitatem carois humana cogit divina in psalmis 
abbreviari, et jungi cum nocte diei officia, Ergo 
pealmi nocturni hiemis tempore , boc est, ab aqui- 
noctio hiergali ueque ad zequinoctium vernale, id est, 
aboctavo Kal. Octobris usque octavo Kal. Aprilis, 
sed melius usque ubi fuerit Pascha, quia noctes ma- 
jores sunt, ^» dici debent antiphone currente semper 
psalterio, et responsorja tria, ut fiant ^ sexdecim im- 
pesiüones in Noc(urnis, quam ootave Matutinorum 


eis Matulini subjungantur propter brevitatem no- 
etium. Sed hoc semper tam ip hiemequam in.zstate, 
tam in die quam in nocte seu jn vigiliis eum psalli- 
tur, caveatur, ne psalmi aliquando combinentur, 
quod nom licet, sed singulos debere defieipi cum 
Gloria : ut nec erationes ipter ipsos agendm per- 
dantur, nec Glorias eorum laudi Dei videamur euh- 
ducere, cum compendiosa negligeptia eogimur in 
se pealmos inserere b constitmit e£ finem. Quod si 
aliqua Becessitas empes psallentes perurgeat, non 
combinegt, sed egnternest ; famen eum Gleriis 
suis subsequaniur : et wi ditiuá cdmpleant, et paab- 
Imorum neris nom münoretan Ego idee aut sin- 
gulos aM teraea diximcs deboro dici » quia sicot 


jmpositiones similiter viginti quatuor vicibus secun- B usitas in Trinitate, et Trinitas in umitate agnosei- 


gum viginti qualuor seniorum imitationem genug 
nostra ia necte Deo fleetantur 4 cum laudibus 
Nam in noctibus majoribus ideo plus psalli debent, 
ut sicut nobis Deus ad rephusationem prolixum spa- 
tium junxit in. noote, et nos ei per agendas gratiae 
jungamur in laudem. Tempore vero zstatis, hoc est, 
à Pascha usque octavo Kal. Octobris * octo dican- 
tur antipbane, eurrente , nt supra diximus, sen 
per psalterio, et tria responsoria extra lectiones et 
versam, etf rogos Dei: at tam iste duodecim fm- 
positiones Nocturna quam simul eonjuncis», octo 
Matatinevum impositiones wgind vices eogat parvub 
noctis ratió Deo genua incur'vare. Qdía somnus, curi 
brevis est, dulcis videtur esse carni, cum corpus 


tur ; ii aut'singulos, aut pro nocsgeitate torD0S €r0- 
damus tamen cum Gioriis suis diei debore. Nam 
combinari ex toto non licet: quia non plus, neque 
minus ab ünitate et trinitate qued deuerit, Christia- 
num decet. Et tne perfeotam dem libemus, si 
Trinitatem perfectam squaliter *n unitate, et unita- 
tem in Trinitate sentimus. Nang $i aliqua gravis ne- 
cessitas quavis hera psallegtea perurgeat, dieendo- 
rum omnium psakberum singula capita cuni una 
Gloria compleant; et síc exeant ofatorio, üt quavis 
necessitate tamen opus Dei non videatur prawer- 
suitti. | 
€ VIS, — Ex Recura ganemt lirbont (cap. 8). 
i In psallendi officio ista. diecretjo erit. Dato nam» 


hominis prolixo fatigatum labore diei ratnori requie que Vegitimis temsporibus signe ad oretiones esnoni- 
brevi quiescit in nocte. Ergo cstatis tempore, sicul — cas 3 festinalunt fratres cutn properatione, omnes 
supra designavimus, quia minores sunt noctes, no- &d chorum oceyrrapt ; nullique ante explet offi- 


wem dicentur antiphona, e£ tria responsoria, ul 
flant duodeeit impositiones secpmdeum nomina duo- 


& Luna in circulo minorafg. Cum nempe in &atate: 
describit minorem circulum super nostrum bori- 
gontem. | 

5 Dici debent antiphonc. Vic deest aliquid ; ut ia 
Kiegula ms. ubi lacuna est post và antiphone, que 
sBupplenda vocabulo, tredecim: quia in Noowurnis 
hiemis statuit sexdecim impositiones currente psal- 
terio: et perfectus erit hic nupperus , si tribus re- 
sponsoris addantur tredecim antiphone. 

€ Seadecim impositiones. In Regula mg. post hze 
verba sequitur: Secundum mumerum prophetarum 
extra, lectjones, versum, ei rogus [Leg. rogos] Dei, «t 
£am iste sexdecim. impositiones. Qux hic supplenda 
sunt ad castigalionem hujus corrupliesimi loci : et 
pvostea sequitur, in nocturnis, quam, etc. E4 sensus 
esi, ut in nocturpis sin sexdecim imposiliones: 
juxta numerum sexdecim prophetarum quatuer ma» 

jorum eti duodecim minorum : quibus si addantur 
octo imposiliones Matutinorum, juxta numemm qua- 
tuor et viginti seniorum in Apocalypsi, flent quatuor. 


et vigini genullexiones. Impositiones autem sun. 


naodulationes, pronuntiationes, recitationes. Impo- 
. nere iBodulari, canere, recitare, ut imponere psal- 


mum, imponere lectionem , capitulum. Cassianus 
. dàxit re psalmus : sed de his infra. 
4 laudibus. Id eet, cum alleluia, ut infra di- 
cetur. 


€ (cto dieantur antiphong. Ia in Regula me. cod. 
Corb.; lege lamen, ovem, non ocío, ut paulo post 
Lbabeiur : Quia minores euni noctes , novem dicantur 


eium lioebit egredi, prmter eun) «quem mecestitas 
naturz comptlerit. Recitantfbus autejn monachis post 


antiphona. (Quod 2utem hse lectio prevaleat, patet 
ex cap. 4à ejusdem Regula, vbi hie locus clarius 
disGinguitgr : « In aestate vero a Pascha u equi- 
ROCtium ardore à est octave Kei, totis 
post versum is et Pesponsorium s di 
dobent antiphonm sez sine alleluia, deinde tres av 
Sphona cum alleluiq, eorvemis pealterio, ut supra 
diximus , deinde aliud tesponsoriom cum alleluia, ut 
fiant duodecim impesitiones. » " 

f Et rogos. Doi. Rogus a ndo est pteeatio Li- 
tanke, Kyrie eleieon. ldem Magister, eap. 95 Ro- 


me., post ipsam r Dei ; . 96: t hoc 
p guise post ipsam rogus cap Bonds 


et regus Dei ; csp. 51: vrogus Dei, ot versus 
cap. 40 : et versus et vogus Del. 

- 8 Apostolorum centiot incfioaH. Post «à apestolo- 
rwn, desunt nonnulla sie supplenda ex Regela me.: 
Qwi nocturni, ut eupra divimus , in ipso aetatis tem- 
pore a pullorum cakttu inchoati et finiti. 

h Goustiteit. et finem. Loous mutilus, lege, ut i 
cod. Corb. : Quia omni psalmo, cui initiis propheta 
imposuit, constituit el finem. 

: 1 In psallendi officio, etc. Hiec habentur in regula 
8. Isidori excusa, eap. 6, ubi sie legitur : In psaillen- 
dis «utem officiis. 

) Festinabunt. Lege, ut in regula exeusa, festinc, 
in qua emittitur «b fratres. Hiec lectio eonfirtnatur ex 

m 8B. Isidoro, lib. de Offieíts Ecclesiasticis, 

. 15: « Conveniunt antem omnes frequenter no« 

ete ac die dato signo, festira cnm properatione ad 
orationem solemnium horarum. » 


835 . B. BEMBDICTI NBEAITIS ANINRÉRONS e 
post illam godisfaegionem confessionis, quam Deo pre A proliza neeta demi geivitis alin, Rei ven; 

* megligentiis, sive ignorationibus nostris ob&wlisees , — wel én ses(atie tenipore, Hoc est, à Pasche wee st 
invidus nos inimicus, si tempus quietis invemerit, i ectawitm Kul. Qotebris, qesd estarutoctiut Si. 
maculare féstinat: et une fiduciam nostrapa preci-  waslo, propter rationem. breviam nocümmi 2 plk- 
pue dejicere atque enervare óentemüit, eum ferven- — rum camtu Nectarei a frawibus ihehobmter: «t e. 
.lius et purius nos orare provideri. Nam amaiioties — pleto psslmorem humere mox ei Matwfinos sime 
quos per toüun nocáis spatium sauciane mon po-  gapt, et secundum psalmorum suorem neuen í- 
tuit, post cempletas vigilias sub unius hére hrevis- — niant. Et ideo ia brewtbás ipsis rioctbts ves qe 


simo tempore quiescentes dehenegture conatur. rwm esntum Noctarmos Consüüninis inches, 4 
V. — Ex Recta sumcri AcnptraM: verscoer — € Matalinis conjungi, ut non se récollecnte y 
(cap. 28). meeturnos ingraweseaht fratres, et suavi matr» 


Post Matntinas oratiemes ad somwium seTerti aem — somno oppressi nen sékum perdant Watutines, vi 
liceat, sed completis Matutinis statim dicatur Prisma; —ekiam Primam jam tstde dieese eonfuniantr, B 
^ deinde usque ad Tentiam onmes lecüomi vacent. —— àdeo post pullos Necusnos cum Matitinis érim 
f VI. — Ex Racvuna Macperaa (cap. $8. jungi, wt digesui jam a comno prolizo fraties erm 
b [n officionoctürno.unotexmpene psellanpar « aste D que opus sobrie compleant, et, jstn reddite Weite 
pullorum cantum in hieme nocturai dioemie Prophe- — sum divino debito securi fratres utque Primam t. 
ta: Media nocle surgebam ad confitendwm tbi (Psal, — qui wolent, rópauses&, et. his iuris oomei eut 
cxvim), Et de zstate item dicit: Necte sigilet — Gra vitudinéma depenentes beue Gigesti post Prima 
Spiritus meus ad te Deus (1sa. xxvi). Hee est, do jam leves laborare incipisnt, mentre wid 
parte aliqua noctis post pullorum jam cantum si- X 8. Heleno ecriptura ewm didit : Convent aia i 
gnum fat surgendi. Sed hoc a vigilantibus inhiemae — etis matutinis ropsiugaec. 1 Erye no sete pie 
cavendum est, ne nocturnos pullus aut aniecedat, «easi com im brevibus noctibus cote furit fe 
aut deprehendat: quia * largent mocieg ia &dm- — 4ros surgere adbuc erudi zb inchéato tomm, om b 
pore hiemis. Nam pullorum cantus f declinamüs €9& — ipee ieepolm venárwma sampuis et lont pet vhs 
terminus nocüs : quia nox diem parit, siout in cit- — belleseit, et inwrtpertia. gyavediuis succisoti s 
culo solis declinare jam diem 5 a sexta hora ostem- — disobqeust soémbra escim quam guscapermat iei 
ditur, id est, ^ propter noctem tantum festinare — adhec inoecti. éenisi "imCendio , nom sumit, f 
descendere solem, quantum cucurrit, ut poediwm iR — potiua ectisi, cmm doacti focrint rates smt 
circulo ascenderet diem. Sed hoc in hieme agendum adhue capite et idigesto rupti lugent sancii Spr- 
est, ut nocturnos jam expletos pullorum cantus &e- V tug chsrigmata. EX cum ataaricatet cani eot (qt 
quatur, quia noctes sunt grandes, ut diges&i a 80mm — qumamvis oilites Deo, tamen in*hac vitiinienmmz 
fratres vigilanti, digesto sensu opus Dei, quoddi-  ritqme sua sut, cti non in ommón diqvtis | 
cunt, agnoscant: et ideo intervallum ponitur, ut  amarwm videater esso pro Deo qued Ait 6; a 


& Deinile nsque ad tewfiam, étc. Regala Tetradii a /— — i 4 pullorum. cantu. ld est, circa erm M9 
S. Cresarie hreieténsi diotsta : Gumi tempore usque ioctis, at digesti surgant fratres ration oz. | 
ad Tertiam legant... : hic Magister declarat hzc verba S. Benedicti : & 
b In officio nocturno, etc. Habetur in Regula m&. Pascha usque ad supra dictas Kelenéss Qao 
Magistri cod. Cerb. | | temperetur hora vigiliarum agendi. » Nem 8 n 

e Ane puilersin odtitam. Pefloram cantus, quod — hora nona in hieme fratres surgunt tanum 
vocant veteres gallicinium, est secunda pars diei'ci- ^ octava noctis, sane sero refecti ia gestate ob ! 
vilis imer tertiam ot quartam néctis viyilius circa digestionem tardius sargere debent ad s | 
horam nonam, ut.comstat ex Macrobio, lib. 1Saturn., De S. Heleno. Fuit hic S. Heleaus jefiopaes 
c2p. 9, et. Censerine, libello de Natali die, qui post — episcopus, tempore Commodi imperatori: €^ 
sextam noctis boram. seu median mootewm. & qwà agitur in Actis S. Eugenix, in quibus M^. 
diem civilem Remanorum incipere sebum, has — qui profért Magister, forte meliore usus "i 
partes consti&uomt, primam noctis inelimatienem, | $ed h:c verba, qnx» haud discrepami: «? " 
Enn Macrobius primas diei civilis partem statuit, D citur matutinis laudibus paululum requievit? 

inde gallicinium , postea canticimimemn , cum galli pus: » Fuit alter Helenus professione 7 
caniare ceseamt, quarto diucsium , tsadem mane. — qui et Hellen dicitur, de quo Rüfinus de Vitis Pi 
Et boc galiicipium est tenis gxlli cantat, sub quom cap. M. 
Petrus tertio Christum negavit, juxta Chrricti vati- Ergo ne ante pulloruit cantun. Locus emn 
cinium : Antequam gallus cantet, ter me wegabis. itx, ut mihi videtur, réstituendus: £rgo "* 7. 

4 De nocte vigilat. spiritus emeus ad te, Deus. Bux€à.— pyuorum cantum, ne, cum in noctibus bretibui 
Septuaginta intenpretes : — Rx woxvóc ópüpübee t$ — fuerint surgere adhue crudi ab inchoato s0mM: | 
qwtUpá pev wpbc ew. ó eic. Qued idem sonat. ín ipso impelu venarum sanguis et humor P. 

.* Largent. soctes. 1d est, protrabuntur.. Ea cod. nitleycit et inarmoniu 'gravedinis. succusstl » 
Vind. legitur, Jeege suat noctes. .. . .  discoquunt membra escam quam. sumpsit 9... 

f Daclinaniis 2st Vewninus noctis, Quia gallicimuim — adhuc incocti cibi incendio). uon suscilati, 4 P7 
suocedit primte moctis énclinationi, e ex Macrobio — occisi gravi. adhuc capite et indigesió r9 de^ 


nhotatam est. u * S. Spiritus charismata. Sensu est, ut non m 
5 À sepia. Id cct, a meridie. ter, Nocturni ante pullorum cantum, qui UP. 
À Propter noctem. id est, ad eoctem. tres surgere coacti indigesti et crudi, bullient? us 
i Qckevemn, Kal. Octebris. Eodem die etatwit ssqui- * in venis sanguine, non poterunt percipere 9 


noctium autumnale S. Isidorus lib. de Nspera Re- — tps charismata. 
YUrB, cap. 8, et lib. v Origin., cap. 34. 








re] CONCORDIA REGULARUM. —. CAP. XXIli. 


328 


non ex integro anima amet Deum frater jn psalmis, A decim 5 apostolorum cantiei inehoati et finiti ; mox 


quando per somnum cupit satisfieri earni. Nam sicut 
aluna in ciroulo minorafa deputati nocti minus lu- 
minis complet officium, cum tarde surgit orientis 
exortu, tarde cursu suo in diem ingreditur eccasura, - 
sic et brevitas noctium temperata eum die propter 
[ragilitatem carois humane cogit divina in psalmis 
abbreviari, et jungi cura nocte diei officia, Ergo 
psalmi nocturni hiemjs tempore , boc est, ab aqui- 
noctio biemali usque ad z:quinoctium vernale, id est, 
ab octavo Kal. Octabris usque octavo Kal. Aprilis, 
&ed melius usque ubi fuerit Paseha, quia noctes ma- 
jores supt, ^ dici debent antiphone currente semper 
psalterio, et responeorja tria, ut fiant * sexdecim im- 
posiüiones in Necturnis, quam octave Matutinorum 


eis Matulini subjungantur propter brevitatem no- 
etium. Sed hoc semper tam ip hiemequam in.zstate, 
tam in die quam in nocte seu jn vigiliis eum psalli- 
tur, caveatur, ne psalmi aliqyando combinentur, 
quod noa licet, sed singulos debere deffeiri cum 
Gloria : ut nec erationes inter ipsos pgendm per- 
dantur, nec Glorias eorum laudi Dej videamur euh- 
ducere, cum compendiosa negligentia eogimur in 
se psalmos inserere h constimit et inem. Quod si 
aliqua mecessitaa empes psallentes perurgeat, non 
combinent, Sed egnierneBi ; famen eum Gloriib 
suis subsequantur: et wi Citiud cdmpleant, et psab- 
morum nimeris non rmáüneretur Ergo idee aut sin- 
gulos aM teraea diximce debere dici : quia sicot 


impositignes similiter viginti quatuor vicibus secun- B usitas in Trinitate, et Trinitas in unitate agnosci- 


dum viginti quaisor seniorpm imilationem genug 
nostra in necto Deo (leetantur 4 cum lagdibus 
Nam in noctibus majoribus ideo plus psalli debent, 
ut sicut nobis Deus ad rephusationem prolixum spà- 
tium junxit in nocte, et nos ei per agendas gratiae 
jungamur in laudem. Tempore vero xstatis, hoc est, 
à Pascha nsque octavo Kal. Octobris * octo dican- 
tur antiphonae, eutrente , nt supra diximus, sem- 
per psalterio, et tria rospoasoria extra lectiones et 
versum, et f rogos Dei * ot tam istz» duodecim tm- 
positiones Nocturna quam simul eonjuncts, octo 
Matutinerum impositiones wigind vices cogat parvi 
noctis ratio Deo genua incurvare. Quía somnus, curi 
brevis est, dulcia videtur esse carni, cum corpus 
hominis prolixo fatigatum labore diei minori requie 
brevi quiesett in nocte. Ergo cestatis tempore, sieut 
supra designavimus, quia minores sunt noctes, no- 
wem dicentur antiphong, e£ tria responsoria, ul 
flant duodeeiih impositiones seemmdem nomina duo- 


^ Luna in circulo minora(g. Cum nempe in satate: 
describit minorem circulum super nostrum bori- 
gontem. 

5 Dici debent antiphone. Mic deest aliquid ; ut in 
FRegula ms. ubi lacuna est post eà anliphona, que 
supplenda vocabulo, tredecim : quia in Nogturnia 
hiemis statuit sexdecim impositiones currente psal- 
terio: et perfectus erit hic numerus , si tribus re- 
sponsoriis addantur tredecim antiphona. 

c Sezdecim impositiones. In Regula mg. post hae 
verba sequitur: Secundum sumerum prophetarum 
exira lectiones, versum, et rogus [Leg. rogos] Bei, «t 
tam iste sexdecim. impositiones. Quz hic supplenda 
sunt ad castigalionem hujus corruplissimi loci : et 
postea sequitur, in nociurnis, quam, eic. RA sensus 
esi, ut in nociurnis sint sexdecim imposiliones: 
juxta numerum sexdecim prophetarum quatuer ma- 
jorum et duodecim minorum : quibus $i addantur 
ocio impositiones Matutinorum, juxta numerum quas- 
tuor et viginti seniorum in Apocalypsi, fient quatuor. 


et yigiau genuflexiones. Impositioneg autem suh . 


modulatgones, propnuntiationes, recitationes. Impo-. 
nere xejulari, canere, recitare, ut imponere psal- 
mum , imponere leclionem , capitulum. Cassianus 
dixit prebere psalmum : sed de bis infra. 

4 l&udibus. ld aet, eum alleluia, ut infra di- 
cetur. 

* Octo dicantur antiphong. lta in Regula me. cod. 
Corb.; lege tamen, novem, non octo, ut paulo post 
LEabLbeiur : Quia minores eun noctes , novem dicantur 


tur ; ita aut singulos, aut pro noosgsitate ternos cro- 
damss tamen oum Gioriis suis diei debere. Nam 
combinari ex toto non licet: quia non plus, neque 
minus ab ünitate et trinitate qued deuuerit, Christia- 
num decet. Ei twne perfeotam dem habemus, si 
TrinHatem perfectam squaliter *r unitate, et unita- 
lem jn Trinitate sentimus. Nam si aliqua gravis ne- 
cessitas quavis hera psallegtes perurgeat, dieendo- 
rum omnium psalberum singula eapite eum una 
Gloria compleant; et sic exeant ofatorio, üt quavis 
necessitate tamen opus Dei non videatur prawer- 
mitti. 
4 VIE, — Ex Bicora savert Bitbont (cap. 8). 

1 In psallendi officio ista discretio erit. Date name 
que legitimis tensporibus signe ad orationes eanoni- 
eas 1 festinabunt fratres cutn properatione, omnes 
àd chorum oceyrrapt, nullique ante expletym offi- 
eium lioebjt egredi, prster eun) quem meeessitas 
naturze comptlerit. Kecitantflrus autem monachis post 


antiphona. Quod zutem hsse lectio przevalest, patet 
ex cap. Aà ejusdem Regula, ubi hie locus clarius 
distinguitur : « In atate vero a Pascha u equi- 
moctium hiemale, qued est octavo Kal. Octobris, 
post versum apertionis et Pesponsorium abbatis dicl 
debent antiphono sex seine alleluia, deinde tres aw 
Sphonz cum allelsiq, oorwemis pealterio, ut supra 
diximus , deinde aliud tesponsoriam cum alleluia, ut 
fiant duodecim impesitiones. » 

í Et rogos Dei. Rogus & ndo est preeatie Li- 
tanie, Kyrie eleieon. ldem Magister, eap. 55 Ro- 
gul2 me., post ipsam roqus Dei ; cap. 36: post hoc 
et regus Dei ; csp. 51 3 vegus Dei, et versus. ric ; 
cap. 40 : et versus et vogus Del. 

- 8$ Apostolorum centict inclioaH. -Post «à apestolo- 
ram, desunt nonnulla sie supplenda ex Regula mes.: 
Qwi nocturni, ut eupra diximus , in ipso aetatis tem- 
pore a pullorum cantu inchoati et finiti. 

h Coustiteit. et finem. Loous mutilns, lege, ut ih 
cod. Corb.: Quia omni psalmo, cui initium propheta 
imposuit, constituit et finem. 

: 1 In psallendi officio, etc. Htec habentur in regula 
5. Isidori excusa, eap. 6, ubi sic legitur : I5 psallen- 
dis «utem officiis. 

) Festinabunt. Lege, ut in la exeusa, festine, 
in qua emiuitur «b fratres. Wrec lectio eonfirtnatur et 

m B. leidoro, lib. 11 de Offieiis Ecclesiasticis, 
cap. 15 : « Conveniunt autem omnes frequenter no- 
ete ac die dato signo, festina cum properatione ad 

orationem solemnium horarum. s 


819 





S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS T) 


"consummationem singulorum psalmorum prostrati A pletgrio, valedietis invicem fratribus, cum omi 


omnes humo, pariter, celeriterque surgentes psalmos 
sequentes incipient : eodemque modo per singula offi- 
eia facient. Quando celebrantur psalmorum spirita- 
lia sacramenta, refugiat monachus risus vel fabu- 
las ; sed hoc meditetur corde, quod psallitur ore. 
Tertia, Sexta et Nona tres psalmi dicendi sunt, 
responsorium unum, * lectiones ex utroque testa- 
mento duc : dehinc » laus, hymnus atque oratio. In 
Vespertinis vero officiis primo * Lucernarium, 
deinde psalmi trea, responsorium unum, et 4 laudes, 
hymnus, oratioque dicenda est. Post vesperum 
autem congregatis fratribus oportet vel aliquid me- 
ditari, vel de quibusdam divinz lectionis quzstio- 
nibus disputare, conferendo pie atque salubriter, 


cautela et silentio quiescendum, usquequo ad vigili 
consurgatur. ]n quotidianis vero vigiliarum ofícis 
primum tres psalmi canonici recitandi sunt, deipie 
tres * missz psalmorum, f quarta vero canticoran, 
$ quinta matutinorum officiorum. In Dominicis die 
bus, vel festivitatibus martyrum solemnitatis caus 
singulz superaddantur misse. h Verum in vilis 
recitandi aderit usus, in Matutinis psallendi ena- 
dique consuetudo, i utroque modo servorum bu 
mentes diversitatis oblectamento exerceantur, et ai 
laudem Dei sine fastidio ardentius excitentur. Put 
vigilias autem i usque ad Matutinum reficienim 
est. Post Matutinum autem operandum aliquid ui 
legendum. Lectiones autem ex Veteri et Now Te 


tantumque meditando disputandoque commorari, B stamento tempore officii quotidianis diebus recite 


quoadusque tempus Completorii possit concurrere. 
Ante somnum autem, sicut mos est, peracto Com- 


& Lectiones ez utroque testamento. In Regula ex- 
cusa ita legitur et distinguitur : Lectiones ex Veteri 
Novoque Testamento, due deinde Laudes. 

1! M Laus. ln Reg. exc. Laudes, rectius, id est, Al- 
eluia. 

« [ucernarium. Nota hic lucernarium distingui ab 
officio vespertino. Sed de hac re infra. 

4 Lewdes. Laudes sunt Alleluia, ut planum est ex 
S. Isidoro, lib. 1 de Officiis Eccl., cap. 5 : « Laudes, 
hoc est, Álleluia canere, antiquorum est Hebr:xo- 
rum. » . 

e Misse tres psalmorum. Misse sunt collectze seu 
orationes, quz olim dicebantur ad finem psalmorum. 
Ita collectam appellat Cassianus, lib. 11 de Nocturnis 
Orationibus, cap. 7: « Qui necdum bene finito 

salmo in orationem procumbere festinamus ad ce- 

britatem miss: quantocius properantes. » Ita enim 
legendum et antiqua lectio est retinenda, pro qua 
nonnulli supposuerunt : celeritatem misse, mis- 
sam finem intelligentes. Sed absurda prorsus lo- 
quendi formula. Dicimus enim properare ad (inem, 
non ad celeritatem finis. Nec est quod celeritatem 
interpretentur accelerationem : nam aque absur- 
dum est dicere properare ad accelerationem finis. 
Sitergo missa collecta seu oratio, qux profecto 
celebratur cum solemniter a sacerdote profertur. 
Sciendum est enim olim a monachis Egypti usita- 
tum fuisse ad flnem cujusque psalmi in orationem 
procumbere, qua breviter expedita sacerdos colle- 
etam diceret, qua híc missa appellatur. Hzc plana 
sunt ex Cassiano capite citato. « Has igitur preedi- 
ctas orationes hoc modo incipiunt atque consum- 
mant, ut finito psalmo non statim in incurvationem 
genuum eorruant, quemadmodum facimus in hac 


tur. k Sabbati vero die atque Dominico ex Mw 
tantum Testamento pronuntientur. Monacho w- 


dum resurrectio legitur, nullus sedeat. Períeii 
missis, dicite Matutinos directaneo. » Pet reu 
reciionem intelligitur Evangelium, quod i 4j 
latur, quod die Dominica, qux in memor re 
surrectionis Christi celebratur, legeretur in Mcir- 
nis; vel quia certe tantum»in vigiliis noctumis di 
Dominiee legebatur Evangelium de Chrisii reu 
rTectione ob eamdem rationem. Posi psalmos iglut 
et lectiones die Dominica juxta Tetradium dct 
una missa, seu collecta, quam excipit Evasgtliun, 
sequuntur czeterze missze, tandem Matulini. la diba 
Dominicis et festis numerus missarum aue 
ob solemnitatem. Ita statuit S. Isidores hec capit: 
«Dominicis vero diebus et festivitalibus marjres 
solemnitatis causa singul» superadjicienie so 
misse. » Et S. Fructuosue archiepiscopus Brsc- 
rensis, cap. 2 suse Regulz ms.: « Sabbalorum veo 
et Dominicarum noctium curriculis seno De3rüm 
superadjecto officio senis etiam missis vipliz cus 
senis responsoriis celebrantur , ut resurrection 
Dominice solemnitas ampliori officiorum psalueó: 
magis honoretur. » Unde Tetradius loco ciialo, fF 
lias Dominice cum sex missis praecipit 
qui reliquorum dierum nocturnis ues tanium mis 
assignat. 
f Quarta Canticorum. Dicenda ad finem Gni* 
rum. . 
€ Quinta Matutinorum. Dicenda ad finem lbi 
norum. » 
A Verum in vigiliis recitandi wsms. Volt vif» 
nocturnas tantum recitari, Matutinos vero an. b 
Regula excusa legitur : « Verum in vigiliis 
dis aderit usque in matutinis psallendi canedet* 
consuetudo. » Hxc corrupta sunt, nec equas 


regione nonnulli, qu necdum bene finito psalmo iu D cob:rent, qua diversitatis oblectamentum pw 
m 


orationem procumbere festinamus ad celebritatem 
missz quantocius properantes, etc. » Et paulo post : 
« Cum autem is, qui orationem collecturus est e 
terra surrexerit, omnes pariter eriguntur, ita ut 
nullus nec antequam inclinetur ille, genuflectere, 
ne cum e terra surrexerit, remorari prasumat : ne 
non tam secutus fuisse illius conclusionem, quam 
celebrasse credatur. » Et nota, celebrasse conclusio- 
nem, non celerasse. Et cap. 10 : « Àc pracipue cum 
consummatur oratio, in qua nec sputum emittitur. » 
Sed fuit diversus hujusmodi missarum seu collecta-. 
rum recitandarum usus. Nam S. Isidorus hoc loco 
Statuit, ut post psalmos recitentur. Aliter Tetra- 
dius, cap. 20 suz eulos, hoc modo: « Vigilias [Leg., 
ad vigilias] a mense Octobri usque ad Pascha duos no- 
cturnos faciant, et tres missas : ab una missa legat 
frater -» Et art. seq. : «Omni Dominica sex missas 
facite : prima missa semper resurrectio legatur: 


nunt. 

i Utroque modo. , ut utroque modo. 

| Usque ad Matutinum veficiendum eii, hd 
lectio in Regula excusa legitur, requiescendum 
sed vocabulum mutatum ab iis qui nesciebant 
git reficere. Nam reficere hoc loco est pausare '* 
quiescere, seu mavis, corpus somno reficere, ^ 
instaurare. Cassianus lib. 11 de Diurnis Or., GP 
« Ut post excubias totius noctis duabus ferme 9? 
reficientes corpora sua, nequaquam per i0UJ 
spatium somni torpore marcescant. » Hinc reled* 
eodem capite : « Requie brevis hujus s P 
totius noctis refectione contenti. » Et cap. qox 
libri : « Reliquas horas (noctis) refecüotii cor 
deputatas a majoribus nostris invenimus.» |. 

Sabbati vero die, etc. Cass. lib. n de NV* 

Orat., cap. 2: «1n die vero sabbati ei Do " 
(lectiones) recitent de Novo Testamento, H 








881 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIII. 


tem corporis sanitate consistens si vigiliis vel quo- A quia varie a diversis memorize de eo traditam est, 


tidianis officiis defuerit, perdat communionem. 

f VIII. —Ex RecuLA saNcTI ÁunELIANI (cap. 29). 

* Ad vigilias dum lectio legitur, aut 5 de sparto 
aut de canabe aut aliud hujusmodi manibus opera- 
mini, ut non somnus obrepat. Si vero Dominicus, 
aut festi sunt dies, cui somnus venerit, aliis seden- 
tibus, jubeatur stare, ut possit a se somni marco- 
rem depellere : ne in opere Dei tepidus inveniatur, 
aut negligens. 

$ IX. — Ex Racura sancti Coruusant (cap. 7). 

« De synaxi vero, id est, cursu psalmorum et d ora-. 

tionum modo canonico quedam sunt distinguenda ; 


unam de Apostolo, vel Actibus apostolorum, et aliam 
de Evangeliis. » 

* Ad vigilias. Ex S. Ciesario Arelatensi in regula 
Sanctimonialium, cap. 135 : «In vigiliis ut nemo 
per otium somno gravetur, ea opera fiat, que men- 
tem non retrahat a lectionis auditu. Si qua grava- 
tur somuo, aliis sedentibus, jabeatur stare, ut possit 
a se somni marcorem repellere : ne in opere Dei 
tepida inveniatur aut negligens. » Sed hunc locum 
S. Cxwsarii fuisse corruptum certum est ; qui ex hoc 
S. Aureliani loco castigandus est, his verbis :.Si vero 
Dominicus aut festi dies sunt, sancto Cresario resti- 
tutis, hoc modo : Si vero Dominicus aut festi dies 
sunt, que gravatur somno, etc. Nam statuunt hi 
fares profestis diebus, dum lectiones leguntur, la- 

randum esse, si somnus obrepat: festis vero 
standum ; quia illis diebus operari servilia, haud li- 

. citum est. 
b De sparto, Spartum est funis, restis, Hesyebio, 
Suid: et aliis, r«p& tà ametpo «0 sDioco, inquit au- 
etor veteris etymologici, a omeípo, id est, implico, 
involvo, torqueo. Glossw Cyrilli: ew&ococ, restis. 
Idem quod x)sxcà, id est, restis, in Vitis Patrum. 
Est etiam spartum herba Hispanica rusticorum stra- 
tis, calceamentis, sportellis, funibus navium confi- 
ciendis idonea. Nascitur in regione Carltbaginensi, 
quz est Hispania citerior. Non tota regio profert, 
sed pars quedam, ob id sterilis, quia nihil aliud 
arit, docent Plinius lib. xix, cap. 2; et Varro apud 
gellium, lib. xvm, cap. 5. Illius usus diu Grxcis 

i notus fuit, etsi Homerus illius mentionem faciat 
ad. n: 


ecc n o VEO xad amaota ))vyrat. 


Id est, sparta navium dissoluta sunt. Nam sparta 
boc loco sunt geniste, ut vult Plinius lib. xxiv, 
cap. 9, vel sativa quadam, ut canabe, vel stupa 
suendis olim navibus apta, ut vult Ágellius capite 
citato. Hac herba est animalibus noxia, ut scribit 
Plinius lib. xix, cap. 2. 


ideojuxta vite qualitatem ac temporum successio-- 
nem variea me quoque litteris insinuetur. Non enim 
uniformis esse debet pro reciproca temporum alter- 
natione. Longior enim per longas noctes breviorque 
per breves esse convenit. Inde et * apud seniores 
nostros f ab octavo Kal. Jul. 5 cum noctis augmen- 
tum * sensim incipit crescere cum choris brevissimi 
modi i in nocte sabbati sive Dominice ] usque ad 
initium hiemis, id est Kal. Novemb., in quibus xxv 
canunt antiphonas k psalmorum ejusdem numeri , 
1 qui semper tres loco duobus succedunt * psallites? 
ita ut totius psalterii inter duas supra dictas noctes 


Bancor, seu Bancorpnaburg in Anglis, in regione Bri- 


B, tonum, qui pulsi ab Anglis in penitiores insulze par- 


tes se receperant, religione et monachorum multi- 
tudine clarum, ut testatur Beda lib. rt Hist. Angl. , 
cap. 2. Quod ideo notavi, quia nonnulli hzc duo mo- 
nasteria confundunt, cum tamen alterum sit in Hi- 
bernia, alterum in Britannia majore. 

f Ab octavo Kal. Julii. tà in omnibus codicibus. 


. 8 Cum noctis augmentum. Ita in. Regula ms. cod. 
Flor. In editione Parisiensi legitur : Cum noctis au- 
gmento ; recte. 


h Sensim incipit crescere cum choris. brevissimi 
modi. Ita in Reg. cod. Flor.; rectius tamen in edi- 
tione Parisiensi. Sensim incipit crescere cursus a. duo- 
decim choris brevissimi modi. Horum autem omnium 
sensus est : Cum noctis augmento sensim incipit 
crescere cursus officii divini, qui antea brevissimus 
erat. Quomodo autem sit paulatim augendus, non di- 
cit: quia a Kalendis Novembris assignat tantum 
numerum antiphonarum et psalmorum recitando- 


C rum tota hieme in noctibus sabbati et Dominic. 


i In nocte sabbati sive Dominice. Hoc loco parti- 
cula, sive, non est disjunctiva, sed copulativa, ut in- 
fra eodem cap. : Ad mediumque noctis sive pullorum 
cantum. Solemnes autem facit vigilias sabbati, quia. 
olim apud multos sabbatum solemne erat perinde ao 
Dominica, ut infra dicetur. 

j Usque ad initium hiemis. Hiems hoc loco paulo 
latius sumitur. Nam incipit tantum in solstitio bru- 
mali. 

k Psalmorum ejusdem numeri. 1n editione Pari- 
siensi additur «5 duplicis, sed puto legendum, tri- 
plicis. 

1 Qui semper tres loco duobus succedunt. Ita. in 
Reg. ms. cod. in editione Parisiensi : Qui semper 
tertio loco succedunt. Flor. 

m Psallites. Ita in Reg. cod. Flor. male. In edi- 


. lone Parisiensi, legitur psaítis ; recte. Potest etiam 


€ De synazi vero. Hxc habentur in Reg. ms. S. D legi psallitis, pro. psaltis. Totam ergo bunc locum 


Columbani cod. Flor. et in editione Parisiensi, quze 
sumpta fertur ex monasterio Bobiensi fundato a S. 
Columbano, cum in Italia exsularet. Non exstant ta- 
poen in editione Insule, ubi Regula S. Columbani 
typis mandata est cura Melchioris Haiminsfeldii Gol- 
asti ex bibliotheca monasterii S. Galli. Quod sane 
xniror. Hoc autem caput multis tricis involutum est 
ob exemplariorum depravationem, quas tamen evol- 
vere pro virili conabor. 
d Orationum modo canonico. Modus hoc loco est 
numerus. | 
e Apud seniores nostros. Ita in Reg. ms. cod. Flor. 
In editione Parisiensi : Cum seniortbus nostris. Sed 
prior lectio przstat. Intelligit seniores amplissimi et 


celeberrimi illius ccnobii Bencor in Hibernia siti. 


Nam illius monachus S. Columbanus fuit, ut scri- 
bunt Jonas in ejus Vita, et S. Bernardus in Vita S. 
Malachiz. Fuit etiam aliud monasterium nomine 


ita legendum arbitror : 1n quibus viginti quinque ca- 
nunt antiphonas psalmorum ejusdem numeri triplicis, 
qui semper tres succeduni psaltis. Sensus est, ut ca- 
nantur quinque et viginti antiphonze cum psalmis 
quinque et septuaginta, qui numerus ex quinque et. 
viginti triplicatis exsurgit ; et singulis psalmorum ter- 
nionibus una interseratur antiphona : sicque quinque 
et viginti antiphonz sufficient huic psalmorum nu- 
mero. Quod autem hic debeat psalli numerus psal- 
morum in istis vigiliis, patet ex sequentibus :; Ita wt 
(inquit) totum psalterium inter duas supra dictas no- 
ctes numero cantent duodecim choris. ld est, media pars 
psalterii in nocte Dominies, altera. in nocte sabbati 
cantetur : et sic unaquzeque nox. habebit quinque et 
septuaginta psalmos, ut infra declarat : Pluribus (ut 
jam dixi) nocti Dominice et sabbati deputatis, in qui- 
bus sub uno cursu Lxxv singillatim cantantur. 





865 8. RENEDICTI ABDATIS ANIANESISIS 9 
naserun * taniat x1 choris » ceteras temperan- À stea pto pace regàm, novissime pro Infuiei, pe i. 


tes 1948 hierae nootos, qua fniig * ver sensim 4 per 
singulas hebdamades tetpi aemper'decedunt psalmi : 
ui 59 * in. Sanctis pootihus tantum antipbene rema- 
neapá, f id est quotidiani hienpales xxv psalmi cur- 
sus. 8 xxiv autem per (oium ver aui cslatem, el us- 
que ad autumnale eequinóctiutn, id est. vrir Kal. Qc- 


tbbtis, in. quo sunilitudo synaxens sicut in. vernali 


aquinortio, id est, wii Kal. Aprílis, dum pér reci- 
precas vites paulákim et ^ crescit e& dectescit. Igitur 
juxta vires eonsiderenda vigilia est, zi0axime cum 
2b suctore salutis postre jubbrour vigilare et otere 
omni tempore, et Paulus precipit sine Intermis- 
sione orare (1 Thess. v). Sed quia orationum cano- 
nicatunj nescendws est modus ir quo omnes simol 


oranter boris conveniunt statuis, quibus absolutis B. 


unusquisque in oubioulo sue orare debet i per diur- 
nas horas terni psalmi pro operum interpositione sta- 
tuilsunt a senioribus nostris, 1 cum versiculorum 
augmente intervenientium pro peccatis primum no- 
sjri& deinde pro omni popule Ghristiano, pro 8a- 
cerdotibus et reliquis Deo consectatís sacre plebis 
gradibus, postremo pro eleemosynas facientibus, po- 


. * Cantent. xti choris. In monasterio $. Columbani 
erat laus perpelua, id est, perpetuo die et nocte in 
oratorio Dei laudes canebantur a diversis monacho- 
rum choris sibi succedentibus. Notandum tamen est 
hos duodeclm choros in diversis oratoriis officium 
divinum celebrare solitos. Nam tam prolixum offi- 
cium non potuisset persolvi Integro die a. duodecim 
choris sibi in eodem orátorio succedentibus. Puto 


lis Deus statuat in peeestum, quod persequi 
nos ek. detrahunt nobis : quis nesciunt quid faint, 
kh Ad initium veto hoctis dtiodecim peatihi, l ad me. 
dium noctis ducdecim sitiiul pasiuhtwr. Ad instyii 
num vere bis deni, bisque biüi per tempor be. 
vium, ut dietum. est, Boetium sunt dispositi, ph- 
ribus (jam dizi) sewrpeP nocte Dominica sibhei 
vigilio deputatis, in quibus » subune versu rir 
gillatim cantantur. Hzc juxta communem diet s. 
na£im. Gxterum véro, ut. dixi, orandi traditio, u 
possibilitas ad hoe destinati sine fastidio voli pre 
leat, ? sive perfectio possibilitatis permittat, vel 
pacitas mentis illius cum necessitatum considtte 
tiohe, vel vit qualitas possit admittere, quinta 
uniuscujusque fervor exegerit, si liber ac. solo ài, 
aué erudiionis ejus quantitas postulaverit, anl 5i 
tus etium, aut magnitudo studii, aut operum qui- 
tas, aut :tatis diversitas permiserit. lta varie uis 
rei perfectio seestimanda egt, ^ quia cum Iber ai 
orationis parüitür. Et ideo, licet lengitado suni 
aut cantandi sit varia, unius tamen perfectiois tri 
equalitas orandi, ia corde ef mente jugis iini. 
quod im ejís monasterio quetidie diserenur Visi 
tempore in noeturnis offcris. 1. 

6 xxm cutem, eic. ita reposui, ut in elitm 
Parisiensi : cum in nostra Concordia legeretur, eti. 
Statuitur hoc loco quot debeant dici psalmi t f* 
liis nocturnis quotidie, éxceptis Domitics ei sila, 
tempore veris, statis atque automsi. ——— 5. 

h Crescit et decrescit. Nempe divini officii synais 


igirur plura olim fuisse oratoria in monasterio. S. (? cum ipsis noctibus. 


umbáni, in quibus tres vel quatuor ex his duode- 
cim choris sibi in Del laudibus celebrandis succede- 
rent. Fuit etiam olim hoc laus perennis in ccenobio 
Agaunensi , ut. planum est ex Eucherio episcopo in 
Vita S. Mauricii, eap. 15, et in cathedrali ecclesia 
Misnensi, ut clarum est ex Hieronymo Ersero in 
Vita 8S. Bennenis ejusdem urbis episcopi. 

b Cateres noctes. À supra dictis noctibus Dominios 
et sabbati. 

..5 Ver. Lege : Per ver. lta in Reg. ms. cod. Flor: et 
editione Parisiensi. . 

4 Per singulas hebdomadas terni. semper decedunt. 
Id est, ex illis psalmis quinque et septuaginta, qui 
Bieme in noctibus sabbati et Dominice dicuntur, 
tempore verís singulis hebdomadihus tres psalmi 
deducantur et subtrahantur, ut remaneant sex et 
triginta dicendi in sanctis noctibus sabbati et Domi- 
nice, in ipso solstitio cetivo primo die, quo incide- 

t 


e In sanetis noctibus. Ita iu Reg 
to Perisiensig habet : /n. singu 
recte. Nam hoc loco, quid dicendum sit in noctibus 
Dominit2 et sabbati, que 5. Columbano solemnes 
gant, ordinatur. 

t Mes quotidiani hiemales xxv poalmi cursus. Primo 
TÉ cuireus, transpositum esse videtur, et legendum, 
quotidiani cursus. Secundo legendum, (triginta. sez, 
ut in ediuione Parisiensi, qaam lectienem germanam 
esse existimo. Quia cum ab octavo Kel. aprilis, us- 
que ad octavum Hal. Juli, quibus verna tempus 
cireumseribitar, tredecim connumerentur hebdoma- 
de, ei ex singulis hebdomadis, ut diximus, deducan- 
tur tres psalmi, triginta sex remanebunt. Suadet 
- etiam numerus duodecim antiphonarum. Nam si per 
sinfulas antiphonas tres psalmi concinendi sumt, 
duodecim antiphénarmm numere sbeolventor. Hi 
autem psalmi dicuntur hiemales quotidiani cursus, 


. ms. cod. Fl. edi- D 
is. noctibus, minus. 


i Per diurnas horas. Intelligit primam, urism 
sextam, nonam, vesperam. NNNM 
j Cum versiculorum augmente. Sunt bi vertici 
qui dicuntur ante collectam ab iis,qui relinent »stP 
antiquorum breviariorum ordinis; et prece vs 
appellantur, quorum consuetudo emanat ex bic Ie 
stitutione $. Columbeni ; quia elim in mullis 9? 
steriis utraque regula S. Benedict et S. Gg 
bani observabatar. Harum precum mullas t V$ 
apud Grecos, quie dicuntur eipuvoxa, id est à 
Atque etiam cxvástn, id est, connexio, estqV 
per. altera major, allera minor, ut planum et 
iurgia Preesanctificatorum. 
k Ád initiwm noctis. Quod respondet Opt 
r - 


terio. -"1 
Ll Ad medim. noctis duodecim. Bic locts i 
endus est de synaxi nocturna Deminiez et sit " 
Quibus duodecim psalmis si adjungas quatuot 1 
gini psalmos matutinorum, fient sex e bor 
psalmi recitandi in brevíbus noctibus Domint*, 
sabbati, ut supra diximus; unde sobjumpt , 
tempora brevium, ut. dízimus, noctium. Qo* p 
superiorem nostram explicationem confirman" 
terea notandum est officium nocturnum se"? 
lias nocturnas constitui a. S. Columbano ex 9 
Boctis et matutino. sa Rit 
» Sub uno versu. Lege: Sub uno cursu, 0L 1 7 
ms. cod. Flor. et editione Parisiensi, quis ils N 
eris noctibus Dominice et sabbati propter oic 
lixitatem synaxes media noctis et maluum 
pullo temporis intervallo distinguuntur. b: 
» Sive. Reg. ms. cod. Flor. addit: 536 ^ 
modo, sive sud perfectio possibilitatis.. , 
9 Quia ctm fabore  adorationis partitut. ue 
in editione Parisiens) : Duia cum fabore ac foo 
rationis vices partitur. 


895 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXII. APPENDIX. 


886 


Sunt aatem quidam catholici, quibus idem est cano- A indixit suavitatem tanquam et reliquam disciplinam : 


nicus duodenarius psalmorum numerus sive per bre- 
ves sive per longas noctes, sed per quaternas tn nocte 
vices hunc * caponem reddunt, ad initium scilicet. no- 
ctis, ad medium que noctis, 5 sive pallorem quoque eai- 
tum ac matutinum. Cursus sicut in hieme parvus esse 
videtur, ità zestale satis laboriosus, eLgravisinvenitur, 
dumerebris in neetis brevitate expeditionibus non tam. 
lassitudinem facit quam fatigationem. Noetibus vero 
revezen&issimis Dominicz et sabbati àd- matutinum 
ter idem velvitur namerue, idest, tex denia ei sex 
psslmis. Quorum pluralitas * ad sanctam conversa- 
lionem 4 hunc numerum canonieum multís e dulci 


* Canonem. More Grecoram 'dixit, qui eursum 
divini officii canonem appellant, de qna voce infra. 


b Sive pullorum quoque cantum. Particula sive B 


hoc loco sumitur copulative, ut supra observatum 
est: deest tamen in editione Parisiensi. Pullorum 
cantus est gallicinium, quam moctis partem inter 
officii divini synaxes recenset Anonymus in exposi- 
tione psalini cxix. 

v Ad sanctam conversationem. In cod, Parisien- 
Si : Ac sancta conversatio. 

d func numerum, etc. Lege : Hoc numero cano- 
nico, ut in editione Parisiensi. | 

e Dulci. Lege, dulcem , ut in Parisiensi edi- 


tione. 

f Mille abbates, Abbates isti erant instar pre- 
positorum seu decanorum qui plures habebant sub 
se monachos, quibus omnibus preerat unus archi- 


sub quorum nimirum regula nullus invenitur lassus, 
et cum tanta pluralitas monachorum si, ita ut 
f mile abbates sub uno archimandrita esse referan- 
tur, nulla ibi. $a conditione ctenobii inter dnos mo- 
nachos rixa fuisse fertur visa : quod nisi iii Dei es- 
&et habitatio dicentis : Ego im eis habitabo, et. inter 
idlos embulabe : ei ips erunt mihi populus (II Cor. 
vi; Lev. xxvi), eese on posse imanifeátum esi; mo- 
riio itaque creverunt, et quotidie, Deo gràfias, ere- 
seupt jn quorum medio Deus.habitat, quorum meri- 
fig meYeamaur salvari. | | 


mandrita. Netanda sane is eodem. cenebio mona- 
chorum quantitas, qux saltem erat undecim mil- 
lium, cum eredendum sit süb singulis abbatibus 
seu decanis, qui mille erant, dallem deeem: fuisse 
monachos; quid si 'quadraginta sub urio praeposito, 
ut Pachomiani, erant? Hoc monasterium nom erat 
Bancorense in Hibernia eujus erat monachus S. Co- 
Iumbanus, nam de ilo, tanquam de extraneo, loqui- 
tur. Nec aliquod erat ex monasteriis Jgypli : nam 
vix mihi persuadere possum etate S. Columbani, 
fuisse in Egypto tam anrplum monásteriam. Credi- 
bile est hujusmodi monasterium etiam fuisse in, Hi- 
bernia, cum de eo tanquam de sibi apprime noto 
loquatur sanctus Columbanus. 

A conditione. Prapesitionem, «, supplevi ex 
Keg. ms. cod. Flor. ef editione Parisiensi. 





APPENDICES AD CAPUT XXIIL 
' MOXITUM H. MENARDI. 





( In codiee ms. Concordiz desunt hic septem capita Regule sancti Benedicti, a hono usque ad decimum 
e 


sextum. Omisit illa auctor noster quia nihil hab 


at ex antiquis Patribus quod 


et cum híis capitulis 


conferre. Magister quidem in sua Regula fuse et enucleate satis officia divina or navit, sed in sua ordi- 


Óatione Maa sancto Benedicto dissidet, ut jure merito auctor noster illam pr 


vero, 


ne quid ex Regulh saneti Benedicti in hoc libro deesse videretur, ea qux ab auctore hostro praetermissa 
fuerant appeudicis nomine transcripsimus a Smaragdo emendicata, tmm quia antiquus scriptor est, tum 
quia textus Begule quem profert maxime convenit cum hoc ms. codice Concordke. 


APPEKDEX. PRIMA. — 5 Quanti psalwi dicendisunt in — prawnisso, id est, * Deus in adjmtorium meum in- 


sec 
(Ex Regula saneti. Benedicti, cap. 9.) 
Riemis tempore » Supra smeriptlo in primis versu 


^ (ura pesimi. hpud S, Dunstanum legitur : 
Quanti cá quot. Sed pop videtur necesearium addere: 
Et quot. Quia v& quqnii, idem est ac, quot, ut supra 
notetum est. 

b Supra scripto. lia apud Smaragdum, quse ta- 
Fen verbe nob exstagt apud S. Dunstanum, nec in 
vulgetis editionibus, quemadmodum nec in aliis 
eod. nostris mss, Referuntur ad illa verba : hiemis 
tempore, uk videre est apud Smaragdum. 

c Deus im adjworium meum. intende. lunc versi- 
eulum omnibus actienibus suis pramiltebent mona- 
chi íi Agyptii, ut fuse docet sianus, collat. x, 
cap. 19. Walfridus Strabo de Rebus Eccl, cap. 25, 
ait.hune versiculum etiam pramiseum fuisse ab iis- 
dem ia heris csnenieis : quod non puto, quia 
Gassiamus cap. citato nullam facit officii divini 
rynentionem ; et lib. 11 de Necturais Orationibus, ut 
lib. m de Diurnis Orat. is quibus fuse agtiquorum 
iliorum Patrum officia divina describit, nihil tale 
repereris. Mihi facile in animum induxerim hoc esse 


4enda: Domine , ad. adjuvandung me. festina. In se- 
cundo, 4 tertio dicendum : Domine, labia mea ape- 
ries, cf 08 meum annuntiabit (awdem. tuam. Cui sub- 
jungendus es ferius pealmus, et 9 Gloria. Post 


p 8. P. Benedicti inventum : cum nihil hujusmodi 


amíe illius etatem legatur. Porro de officio divino, 
u& a S. P. Benedicto ordinatum et vide m 
interpretationem apud Rupertum, lib. u in Regulam 
9. Benedicti. I 

4 Tersie. ld est, ter: ita loquitur S. Benedictus, 
cap. 36 : « k4 hoc. idem tertio repetatur ab omni- 
bus. » Et eap. 98 : « Et Dicatur hic versus in oralo- 
zio tertio ab omnibus. » In vulgatis legitur, ter, 

€ Gloria. Hoe loco S. Benedictus versiculos, Deus 
in adyatorium; Domine labia, et psalmum tertium 
&sb una Gloria eoncludit. Hunc autem bymnum 
quem. vocant glerificationis, traditione. aposlolorum 
ad mos manasse eer&um est, ut docet asilius, 
lib. de Spiritu.sancio.ad Amphilochium, cap. 7 : 4o 
xul urca coU YesU «iv doboloyí«y rzpoaéryausv c Dlgvgi. 
&)Y od coévo Spi Eypate, ore có» Watpoy x) TraQopá- 
et ; idest, c opter glorificauonis hyrpum Patri 
simul cum Filio offerimus : sed nenne boc nobis suf- 
ficit, quod heg.sit Pet. uaditiot » kem, doeet 


881 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


n 


hunc * psalmus nonagesimus quartus cum antiphona A aut certe decantandus. b Inde sequatur Ambross- 


cap. 27 et 29, in quibus agit de traditionibus apo- 
stolicis, ejusdem libri. Hic hymnus multipliciter 
exprimebatur. Primo, Acj« Tatpl xal Yi xal ci 
IIvsópatt &yio, id est Gloria Patri et Filio et Spiritui 
sancto, ut notum est ex eodem Basilio, ejusdem 
lib. cap. 27. Secundo, Aóz« flacpl xai Yu avv Ilvtu- 
pac &yi, id est, Gloria Patri e Filio cum Spiritu 
sancto. Tertio : Gloria et honor Patri et Filio et Spi- 
ritwi sancto, ut statuitur in conc. Toletano 1v, 
can. 44 : « In. fine psalmorum non sicut a qui- 
busdam hucusque, gloria Patri, sed gloria et honor 
Patri, dicatur, David propheta dicente : Afferte Do- 
mino gloriam et honorem. » Et in conc. Toletano imn 
secunde editionis, quz est Garsiz Loays:, can. 14, 
jn confessione fidei : « Quicunque non dixerit, Glo- 
ria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto, ana- 
thema sit. » lta olim cecinerunt angeli, ut notum 
est ex Vita S. Eugeniz, qu: floruit Commodo impe- 
ratore : « Et angeli transeuntes hymnum Deo dice- 
bant. Hoc solum intelligebatur, quod nomen Jesu 
Christi et Spiritus sancti in ipsis laudibus resonabat : 
Gloria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto, et 
nunc et semper et in secula seculorum, Amen. Aria- 
ni vero abutentes verbis Apostoli (Rom. x1) ad suz 
hzresis patrocinium ita efferebant hymnum glorifi- 
cationis : AdE« Tlacpl 9€ Yioo elc rà II»süga &ytov, id 
. est, Gloria Patri per Filium in Spiritu sancto : ut 
constat ex Theodoreto, lib. 1 Hist. Eccl., cap. 294, 
ubi luridus ille et distorla lineamentorum compage 
deformis spado, Arianorum satelles et. administer 
Leontius spatriarcha Antiochenus, ut dissimularet 
hxresim, cum esset in synaxi, hzc ejusdem hymni 
verba : Gloria Patri per Filium in Spiritu sancto, 
submisse dicebat, reliqua vero : In secula seculo- 
rum, clare et distincte, Id etiam planum est ex S. 
Gregorio Turonensi, lib. vv. Hist. cap. 14, ubi Opila 


Cassiano qui post S. Hieronymum diu vixi ; 
oriente, cum ah libr. n de Noetur. Ont. " 
«lilud etiam quod in hac provincia (Massillns; 
vidimus, ut uno cantante in clausola | ompe; 
astantes concinant cum clamore, Gloria Patri « 
Filio et Spiritui sancto, nusquam per omnem (rie. 
tem audivimus : sed cum omnium silentio ab e) mi 
cantat, finito psalmo orationem succedere : hac vem 
glorificatione "Trinitatis tantummodo solere awi- 
phonam terminari.» Imo Romani rarius hunc bva- 
num psalmis adhibebant, ut notum est ex Willrih 
mox citando, qui vivebat tempore Luderici Pii. Su 
et varia fuit hujus hymni canendi ratio, ut ex tis 
Walfridi verbis, cap. 25, libr. de Rebus Ecd. d 
rum est. « Hunc itaque hymnum nonnulli in om 
bus pene psalmis, interdum incisionibus peslmora 
coaptant, Responsoriis vero paucioribus, ut ili qu 
Statuta Patris Benedicti in horis sequuntur canoui- 
cis. Romani vero in psalmis rarius, in responsoris 
crebrius usurpant. » Hispani in fine omnium ps 
morum canebant, ut patet ex concilii Toletani iv ca. 
12 supra citato: atque etiam responsoriis, in itis 
uidem, non in tristioribus, ut statuitur can. pn 
em concilii infra citando. Unde in officio &tu- 
ctorum omittitur, ut decernitur prima additione ce 
tularis Ludovici imperatoris, titulo 66 mox citak. 
& Psalmus nonagesimus quartus. 1n ross. eil. 5. 
Germ. ma. S. Far. Vict. p. additur : Vexit, czn- 
temus. Post imploratum praemissis versiculis t 
mo tertio Dei auxilium hoc psalmo se motoo [riti 
ad laudes Deo persolvendas excitant: ac propem 
appellatur a Magistro, cap. 44 suz Regulz, reir 
sorium hortationis. « Oportet, inquit, in noct 
abbate dici versum apertionis, R orium bor 
tionis. » Appellatur et psalmus irivitatorius, QU 08 
in officio defunctorum non dicebatur, ut notum ^S 


Ariànus disputans cum dicto Gregorio Turonensi sic C ex prima additione Capitul. Lud. imp. titu. 9: 


ait : « Quia, inquit, Gloriam non recte respondetis, 
nos juxta Apostolum dicimus : Gloria Patri per Fi- 
lium. » Huic hymno additur clausula maxime a 
Grecis: Nüv xal sl xei sig vobg duc ag Tiv Giove, 
id est, nunc et semper, et in secula. seculorum. 
Quam videre est in Liturgia S. Joannis Chrysostomi, 
in Vita S. Eugeniz paulo ante citata, apud Joannem 
Moschum, cap. 1419 Prati Spiritualis, ubi additur 
particula vá&vro0sv, id est, undique, vá&veo0tv vov. xal 
&tl, eic. Et apud Walfridum Strabonem mox ci- 
tandum. Quidam praetermissis primis hujus clausulz 
verbis dicebant tantum, In secula seculorum, 
ut apparet ex CThcodoreti loco supra citato, 
et ex concilii Toletani rv can. 19: « In (ine omnium 
psalmorum dicimus, Gloria et honor Patri et Filio 
et Spiritu sancto in scmcula seculorum, amen. » Quod 
spectat ad haec verba : Sicut erat in principio, in 
concilio Vasensi. anno 529 statuitur canendum post 
hymnum, Gloria Patri. « Et quia non solum in 
apostolica (inquit concilium, can. 3), sed etiam per 
totum Orientein, et totam Africam vel ltaliam pro- 
pter hereticorum astutiam, qua Dei Filium non 
semper cum Patre fuisse, sed a tempore fuisse blas- 
phemant, in omnibus clausulis post, Gloria Patri, 
etc. Sicut erat in principio dicitur, et nos in universis 
Ecclesiis nostris hoc ita dicendum esse decernimus. » 
Ubi puto hzc verba, totum Orientem, esse addititia, 
cum nusquam repereris, Sicut erat in rineipto, tunc 
apud Gracos in usu fuisse. Sed et Walfridus Strabo, 
capite 95, ait Grzcos non dicere, Sicut erat in prin- 
cipio ; sed hoc modo, et nunc et semper, et in secula 
seculorum amen. Canitur autem hic glorificationis 
hymnus in fine singulorum psalmorum. Ritum ma- 
nasse a Damaso papa vulgo fertur hortatu D. Hie- 
ronymi, ut patet ex ejus quadam epistola ad ipsum 
Damasum. Sed viri docti hanc epistolam non esse 
S. Hieronymi asserunt, quia in ea dieitur ita cani in 
Orientali Ecclesia : quod tamen apparet falsum ex 


sede D occidentis Ecclesias observatur. » 


uncis noi 
appeliatur 


Soaps esl, 


« Psalmus invitatorius et gloria pro 
cantetur: » et propter eamdem causam 
sonus in officio Mosarabo [sidoriano: : 
Venite exsultemus Domino, jubilemus Deo sation 
nostro. 
V Inde sequitur Ambrosianum. Ita hunc hern V 
ul exponit Walfridus Strabo, cap. 25, V 
ebus Ecclesiasticis : « In officiis quoque, qb 
tus Benedictus abbas omni sanctitate preciputs " 
dinavit, hymni dicuntur per horas canonis (** 
Ambrosianos ipse nominans, vel illos vult int&lP. 
os confecit Ambrosius, vel alios ad imiale 
mbrosianorum compositos : » recte. Dicti ke 
Ambrosio, ut testatur S. Isidorus, lib. 1 
Eccl., cap. 6: « Atque inde hymni ex ejus (n 
sii) nomine Ambrosiani vocantur, quia €j5 Loc 
primum in Ecclesia Mediolanensi celebran 
runt : cujus celebritatis devotio pet 7. 
Horum ses 


concilium Turonense it, can. 24, eosque p 
que cantari dignos: « Licet hymnos mro 
habeamus, etc. » quemadmodum ei concilium . s 
tanum rv, can. 42, etsi non sunt de Scripurs * 
nonicis : « Hymni humano stadio ad laudem Do? 
que apostolorum et Martyrum triumphos compo 
esse noscuntur, sicut ii quos beatissimi doct ai 
larins et Ambrosius ediderunt, etc.» Nec bis! " 
canon 50 concilii 1 Bracarensis : « Hem w 
Veteris Testamenti nihil poetice compositum D 
clesia psallatur, sicnt et sancti preecipiunt cans 
Nam concilium tantum "vetat Veteris T 

textum poetice compositum cani in ecclesia, IY 2r 
hujusmodi poesin sanctz» Seripturse puritas € 9. 


jestas adulteretur: non tamen rejicit hymoo * 
orthodoxis Patribus elucubratos. De Ambrose 
consule Rupertum, lib. ri in. Regulam $. Benet 
cap. 5. 











*— ^. Vb * aem? o. 


889 CONCORDIA REGULARUM. 


— CAP. XXIII. APPENDIX. 890 


num. Deinde sex. psalmi ; quibus dictis, dicto versu, A 5 ex corde recitanda : et versus eth. supplicatio Lita- 


4 benedicat abbas, et sedentibus cunctis in scam- 

nislegantur vicissim a fratribus in codice 5 super 

analegium tres lectiones, inter quas et *'tria re-- 
sponsoria eautentur. Duo responsoria sine Gloria 

dicantur. 4 Post tertiam vero lectionem, qui cantat, 

dicat Gloriam. Quam dum incipit cantor dicere, mox 

omnes de sedilibus suis surgant ob honorem et re- 

verentiam sanctze Trinitatis. Codices autem legan- 

tur in vigiliis Dominice auctoritatis tam Veteris Te- 

síamenti quam Novi. Sed et expositiones earum, 
qu? *a nominatis et orthodoxis catholicis Patribus 

faci sunt. Post has vero sex lectiones cum respon- 

soriis suis sequantur reliqui sex psalmi cum f alle- 
luia canendi. Post hes lectio Apostoli sequatur 


Benedicat abbas. lta hunc. locum explicat Sma- 
ragdus : Idest, post versum a cantante dictum dicat 
Ábbas : precibus omnium .sanctorum suorum salvet 
et benedicat nos Dominus, vel aom aliam ejusmodi 
benedictionem. Hzc ergo benedictio est capitulum 
illad, quod modo appellatur absolutio. Postea multa 
addita sunt, ut oratio Dominica, petitio benedictionis 
a lectore, cujus mentio fit. 1. add. Capitul. Lud. 
limp. tit. 67. Ut lector stando benedictionem postulet, 
et, tu autem Domine, in fine lectionis : cujus mentio 
fit eadem additione tit. 69. Deinde regula, aut Homilia. 
quedam legatur ; deinde, Tu autem, Domine , dicatur. 

b Super amalogium. Analogium est pulpitum, id 

quod supponitur libro. Ita Julius Pollux lib. 1. Ono- 
maslici, cap. 14, qui tamen ait in hac significatione 
non reperiri apad bonos auctores. Glosse mss. in 
vegulam S. Benedicti cod. S. Victoris Parisiensis : 
Analogium, lectorium. Glossz Isidori. Lectrum, ana- 
logium, super quo legitur. Exdem Glossz : Lampium, 
pulpitum, analogium. Esdem Glosse: Pulpitum, 
analogium, lectrum. À nomine, lectrum, fit Gallica 
vox, lutrin, id est, analogium. Papias analogium 
sumit pro suggestu : Analogium dicitur quod sermo 
inde praedicetur, ex S. lsidori lib. xv Origin., cap. 
4. Walfridus rerum Eccl. cap. 6: Analogium quod 
ineo verbum Dei legatur et. annuntietur. Est. etiam 
analogium manuale. Glosse Philoxeni : Manuale 
éxvo)eyun ; quid sit Manuale, explicant Gloss:» Isidori : 
Manuale liber ad gerendum aptus, qui enchiridion di- 
citur. Mentio fit analogii in Glossis Arabico Latinis, 
seil sine interpretatione. AyeJoysiov autem apud Sui- 
dam est i» à ciórvcat cà (Gia, id est in quo po- 
nuntur libri : sed est pluteus, repositorium, seu 
armariuni librorum. 

c Tria responsoria. Quid sit responsorium expli- 
cat S. lsidorus lib. 1 de Offic. Eccl., cap. 8. « Re- 
sponsoria, inquit, ab Italis longo ante tempore sunt 
reperta, et vocata hoc nomine, quod, uno canente, 
chorus consonando respondeat. Ante autem id solus 
quisque agebat : nunc unus interdum duo, vel tres 
communiter, choro in plurimis respondente. » ldem 
lib. vi. Etymologiarum, cap. 19: « Responsorios 
Jtali tradiderunt. Quod carmen inde responsorios 
cantus vocant, quod alio desinente alter respon- 
deat. Inter responsorios autem et antiphonas hoc 
differt, quod in responsoriis unus versum dicit, in 
antiphonis autem versibus alternant chori. » 

d Posi tertiam vero lectionem, qui cantat dicat Glo- 
riam. Nempe in tertio responsorio. Hunc regule 
locum respexit Walfridus Strabo, cap. 25 supra ci- 
tato, cum ait hunc versum paucioribus responsoriis 
aptare eos, qui sta(uta. Patris Benedicti in horis se- 
g:uniur canonicis. Sed fuit diversus usus: nam 
crebrius Romani hunc glorificationis hymnum cane- 
bant in responsoriis, ut notat idem auctor codem 
capite. Àb antiquis tamen non adhibebatur, ut notat 
Amalarius Fortunatus lib. de Ordine Antpbonarii, 


ni, id est, Kyrie eleigon. Etsic finiantur vigili . 
noc turna. 


ApprgNbIX lI. — Qualiter wstatis tempore agatur no- 
cturna laus. 


(Ex eadem Regula, cap. 10.) 


À Pascha autem usque ad Kalendas Novembris. 
omnis, ut supra dictum est, psalmodie quantitas: 
tegeatur: exceplo quod lectiones in codice pro- 
pter brevitatem noctium minime legantur: sed pro: 
ipsis tribus lectionibus una de Veteri Testamento 
memoriter legatur, quam breve responsorium sub- - 
sequatur. Et reliqua omnia, ut dictam est, implean- 
tur. Id est i ut nunquam minus a duodecim psal- 


B cap. 2: « Priscis temporibus non cantabatur Gloria 


post versum, sed repetebatur responsorius. » Con- 
clium Toletanum 1v, can. 15, redarguit eos, qui 
non adhibebant, Gloria Patri, responsoriis, et sta- 
tuit cum hac discretione esse canendum: « Ut ity 
letis sequatur Gloria, in tristioribus repetatur prfn- 
cipium, » quod adhuc est in usu. 

€ A nominatis et orthodoxis catholicis Patribus. Im 
cod. mss. S. Germ. ma., Ebr. Far. et Vict. ma. scri- 
bitur : À nominatissimis et catholicis et orthodoxis, 
apud S. Dunstanum et in vulgatis editionibus : A 
nominatissimis doctoribus, orthodoais et catholicis 
patribus. Cod. ms. Vict. p. legit : A nominis docto- 
fibus et orthodoxis Patribus. 

f Cum alléluia canendi. Ms. cod S. Ebru., Cum 
albis canendi. 

€ Ex corde recitanda. Ex corde recitare est me- 
moriter dicere, quod Greci vocant, &moocxÜfery, 2 
arüfoc, id est pectus. Palladius in Lausiaca, cap. de: 
Herone: Ylstóc BoSizesy &staciuoev joopobe Óexoeséocs,. 
id esto pedes ambulans ex corde recitabat quindecim» 
psalmos. 

h Supplicatio litanic. In cod. ms. Vict. ma., Sup-- 
plicatio et litania ; sed de his infra. 

1 Ut nunquam minus a duodecim psalmorum quan- 
tilate. Veteres illi Agyptii monachi honc duode- 
narium numerum psalmorum tam in vigiliis noctur- 
nis quam in synaxi vespertina mordicus retinuerunt, 
quod esset ipsis angelica revelatione traditus. Nam 
cum una convenissent, ui certum quemdam psalmorum 

numerum struerent, alii vero quinquagenos, alii 

sexagenos, alii plures paucioresve, quisque pro ani— 

mi sui fervore recitandos contenderent, questione 

usque ad synaxim protracta, angelus eis apparuit z- 

qui duodecim psalmis coram decantatis adhibitoque 

in fine Alleluia, ab universorum oculis subtractus, 
uxstioni finem imposuit, scribit Cassianus lib. mr 
e Nocturnis Orationibus, cap. 5 et 6. Eumdem 
D psalmorum numerum cum in vigiliis nocturnis, tum 
in vespertina synaxi decantandum S. Pachomio an- 
gelus revelavit, ut scribit Palladius, cap. de Taben- 
nesiotis. Hacque ratione noluit S. Benedictus ab hoc 
numero deflectere saltem in nocturnis vigiliis. Nam 
in synaxi vespertina noluit hunc duodenarium nu- 
merum observari brevitati consulens : quia divinis 
officiis multa adjecit, insuper et completorium, qua 
non erant in canone priscorum illorum monacho- 
rum. Synodus Turonica i, can. 18, ob eamdem 
angeli revelationem in utraque celebritate nocturna 
et vespertina statuit, ut non minus, quam duodecim 
psalmi canerentur : etsi in quibusdam mensibus hunc 
augeat numerumin vigiliis nocturnis: « Et ad duodeci- ' 
man, inquit, duodecim cum Alleluia, quod etiam an- 
eloostendente didicerunt (antiqui Patres) si ad duo- 
cimam duodecim psalmi, cur ad matutinum, non 
itemque duodecim explicentur? » Hoc autem loco 
matutinum pro vigiliis nocturnis usurpatur, ut infra 


"T $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ! "T 
morum quantitate ad vigilias noetarnas dicatur, ex- A, quarto responsorio dicatur a caniante, Gloria. Quam 


ceptis tertio et nonagesimo qwarto psalmo. 


AprENDIX lll. — Qualiter Dominicis diebus vigllice 
agantur. 


( Ex eadem Regula, cup. 11.) 

* Dominica die temperiua surgatur sd vigilias : 
in quibus vigiliis teneatur mensura, id est, modula- 
tis, ut supra disposuimus, sex psalmis et versu, re- 
sidentibus cunctis disposite, et per ordmem in sub- 
selliis, legantur in codice, ut supra diximus , qua- 
tuor lectiones cum responsoriis suis : ubi tantum in 


explicabitnr. $ic im officio monasterii sanctorum. 
Agaunensium, hoc est, S. Mauricii et sociorum ejus 
a sancto ÁÀvito Viennensi antistite aliisque episcopis 
instituto non minus quam duodecim psalmi in ne- 
clurnis vigiliis recitabantur, ut testatur Aimoinus 
lib. iu de Gestis Franc., cap. 80, ubí de illo officio 
agit : « Verum in Januario, inquit, et Februario, ut 
possibilitas sinebat. Hoc tamen observantes, ne mi- 
nus a duodecim psalmorum quantitate ad nocturnas 
dicerent vigilias. « Causam non profert Áimoinus : 
sed satis clara est ex supra citata synodo Turonica, 
que cum prorsus idem officium instituat, ac antea 
. Ávitus, u£ ex utriusque loci collatione patet, nul- 
lamque aliam referat hujus instituti causam, quam 
revelationem angelicam, darum est non allam ob 
causam institutum esse a S. Avito, ut saltem duode- 
cim psalmi in vigiliis nocturnis e£ synaxi vespertina 
canerentfir. Apponam bic textum synodi et expli- 
cabo : « Ut in diebus festis ad matutinum sex anti- 
phonz binis psalmis explicentur. Toto Augusto ma- 
nicationes fant, quia festivitates sunt et missaz san- 
ctorum ; Septembri septem antiphone explicentur 
binis psalmis; Octobri, octo, ternis psalmis; No- 
vembri, povem, ternis psalmis; Decembri, decem, 
ternis psalmis; Januario et Februario itidem usque 
ad Pascha. Sed ut possibilitas habet, qui faeit am- 
plius pro se, et qui minus, ut potuerit. Superest, ut 
vel duodecim psalmi expediantur ad matutinum (quia 
Patrum statuta praecipiunt) ut ad sextam sex psalmi 
dicantur cuz Alleluia, ut ad duodecimam duodecim, 
itemque cum Alleluia, quod etiam Angelo ostendente 
didicerunt. » Hxc divini officii institutio eadem om- 
nino habetur apud Áimoinum capite citato. Primo 
ergo hec verba hujus canonis : Inm diebus festis, 
sunt castiganda ei legendum : In diebus cstivis, ut 
apud Aimoisum : In. diebus enim cmativis sex an- 
9€ , ei€.; non enim quastio est de diebus 
festis, sed de totius. anni cursu, qui non integer or- 
dinaretur, si hoc loco de festis diebus ageretur, cum 
nihil statneretar de tempore aelivo ad Septembrem 
usque, ig quo statwuntur duodecim psalmi ca- 
mendi. lia. enim intelliguntur illa verba : Sex anti- 
phonc binis psalseie explicentur, id est, sub unaqua- 
que istarum antiphenarum bini psalmi canantur, et 
sic efficies duodecim psalmos; qua explanatio satis 
est manifesta ex sequentibus Aimoini verbis : In 
Septembri tero anliphone canebantur, .distri- 
bulis wnicnique binia psalmis, et sic erunt quatuor- 
decim psalmi in Septembri recitandi, et ita expli- 
canda concilii verba : Septembri, septem antiphona 
explicentur binis psalmis. Octobri vero si octo, 
nempe antiphone ternis psalmis explicentur, reci- 
tandi $unt psalmi quatuor et viginti; Novembri se- 
ptem et viginti, cum novem antiphona ternis psal- 
mis explicentur; et Decembri triginta psalmi €um 
decem antiphons ternis etiam psalmis expediantur. 
Porro duodenarius hic numerus mysticus est, sigbi- 
fleat enim duedeeim Patriarchos, apostolos, funda- 
menta et portas coelestis Hierusalem, duodecim 
fontes aquarum in. Exodo, duodecim stellas, quibus 
nrulier in Apocalypsi coronatur, et si quid simile i9 
Scripturis reperitur. 


dum incipit, mex omnes emu. reverentia surgant. 
Pest lectiones sequantur ex. ordine alii sex psalmi 
cum antiphonis et versu. Post quos iterum legantur 
quatuer lectiones enn» respensorás auis, ordine quo 
supra. Post quas dicantur tria ^ eantita dp. prepheus, 
que insütuerit abbas. Quo. eantiza * cime alleluia 
psallantur. Dicte etiam versu, et benodiconte abbate, 
legamtur al 4 quatuor Retiones de Nowo tesia- 
mente, ordine que supra. Post quartam respomse- 
riam incipiat abbeg hymnum, « To Down laudemus ; 


^ Dominica die temperius surgatar. In cod. ms. 
majori S. Germ. legitur : Temporius, optima lectio. 
Glosse Philexeni : Temporiue, ivupéxrpev. 6G 
Cyrilli : ivogoeapoy, teutporiua, Ita lequitur Tertula- 
nus lib. de Anima : n masculis, temporius effingitur. 

B vetus Ordo Bomenus in. ordine Paetbae - Conseniet 

schola temporitis. Hino castigandus est locus ejusdem 
Ordinis iw ordine in nocte Poraecevos. : In nocte pa- 
rasceves temporariv , id esi, media nocte, parvem 
lignewm signum sonetur. Legendum est enim, 
rius, alioqui nullus eseet hujus loci. sensus. 
metur ex ordine in Cana ini supra, ubi h»c 
habentur : Feria quinta majoris hab eadem 
nocte surgant ad. vigilias hore noctis octava, id est, 
secumda nostra nocturna. Igitur eum in nocie Para- 
gceves precipitur pulsare signum; media nocie, 
recte sequitur illa nocte pulsandum seu 

temporis, seu citius, aut matumius. Temperius au- 

tem S. Benedictus surgendum esse pracipit die 

Dominica, quia propter itatem et reverenüam 

hujus diei auget officium noeturnsrem vigiliarum 

juxta morem priscorum illorum i menacho- 

rum, et aliorum qui diebus Dominicis. et festivis, vi- 

gilias nocturnas augendas esse censuerunt, ut. notum 
C est ex Cassiano, lib. 11 de Diarnis Orat., cap. 8; 

ex Regula Tetradíi, cap. 25; 8. Columbani, 14; 
S. [sidori, cap. 0; S. Fruetuosi episc. cap. 5; Pauli 
et Stephani cap. 11. « Mane.dicta Prima mellus se 
in lecto recollocet preter die Dominico et íesus 
diebus, in quibus vigiliarum labore et praeteriti diei 
estu solito amplius fatigati paululum post primam, 
qui ex vobis voluerint, membra ponames [Le., 
ponant] in lectis. » 

b Cantica. Canticorum, qu in divinis offici à- 
euntur, meminit S. Isidorus cap. 6 Regulse et lib. 1 
de Officiis Eccl., cap. 4, ubi hoc diserimen statut 
inter canticum et psalmum : Canticum autem v1 
humana est, psalmus vero, qui canitur ad fert 

€ Cum alleluia. Ms. S. Ebrulphi, Cum albis. 

à (Quatuor lectiones de Novo Testamento. Won t2- 
men de Evangelio : quia post, Te Drum, nomisatim 
exprimit dicendam esse lectiomem de KEvaageie , 
quam precipit a fratribus. stantibus audi eb 
reverentiam : quod de his lectionibus Novi Te- 
stamenti etjam statuisset, si voluisset eas sumi ex 
Evangelio. 

e Te Deum laudamus. Hujus ni mentio t i» 
regula Tetradii, in qua pr:ecipit hunc hymnum cam 
in laudibus matutinis. « Perfectis missis, dicite W»- 
tutinos directaneo. Exaltabo te Deus meus, et vez 
meus. Deinde, Confitemini. Inde, Cantemus  Demtwo. 
Lauda, anima mea, Dominum. Benedictiones. Lauda: 
Dominum de colis. Te Deum laudamus. Glorim im ez- 
celsis Deo; et capitulum. Omni Dominica sic de»- 
tur. » Ubi nota hymnum Gforia in exceísis Deo, cam 
in laudibus matutinis, idque juxta antiquum morem. 
Sic S. Athanasius in lib. de Virginitate, ubi normae 
diviai officii tradit, hunc bymnum Angelieum 23 
diluculum recitari jubet : A&javpga 8i, Exe ti- 
ft&vra, t& Epya Kupiou t5» Rüptov. Aüzx dv Qiiaret Obra. 
eic., id. est, « diluculum. Benedicite ommia , 
Domini Domino. Gloria in excelsis Deo, etc. » Ux 








893 CONCORDIA REGULARUM, — CAP, XXIll,. APPENDIX. 


894 


quo perdicto, 4 legat abbas lectionem dé Evangelio, À est, aut responsoriis : quod tamen omnino caveatur, 


cum honore et tremore b stantibus omnibus ; qua 


ne proveniat. Quod sl contigerit, digne inde satis- 


perlecta, ^ respondeant osos, amen : e$ subsbqua- — faciat Deo in oratorio, per cujus evenerit neglectum. 


tur mox abbas bymnum, Te decet laus. Et 4 data be- ApbENpIx IV. 


nedictiene * inejpiant Matitinos. Qui. ordo vigiliarum 
omal tempore tama seetatis quam hiemis :qualiter 
die Domimies tenentur : nisi forte, quod absit, tar- 


— Qualiter matutinorum solemnitas 
agatur, 


(Ex eadem Regula, cap. 12.) 
f fn matutinis Dominico die 5 inprimis dicatur sexa- 


dius surgant et aliquid. de lectionibus breviandwm ^ gesimus sextus psalmus sine antiphona. Post quem 


autern ad hymnum, Te Deum laudamus, redeamus, — rum levitam. eterna glorim concessieti fieri partici- 


pracipitur üum a D. Benediclo, tum a Tetradio can- 
tari ia Deminiea, quia proprius hujus celebritatis 
bymnus est. Unde apud. Álcuinum, in libro de OfR- 
ciis per ferias hic hymfus inscribitur : 
mínícalis : etsi Romani olim illum canerent tantum 


peri, etc. (Sur. 1 Jan. 


ymnus Do- — ut presbyteri Bant. Et loci R 


l Nec in hac re fuit Regule 
rzevaricator : cum nullatn sit preceptum in regula 
. Benedicti manifestum, quo abbates obstringantur, 
. qui opponuntur 


a Dom. Ántonio d'Yepez de audiendis confessionibus, 


pontificum ut scribit Amaleríus Fori&- — missis faciendis, et similibus, intelliguntur, si abbas 


in naislitüs- 
patus lib. de Ordine Antiphonarii, cap. 3. « Interro- 


avi (magistrum Ecclesi? Romanz) si canerent per I 
Dori n 


icas noctes , Te Deum laudamus. Bespe 
sum est : Tantum in Batolitiis 


tatus est. Preterea. netandum est 


Sit sacerdos. Nec in comitiis 
Aquisgrani habitis coram Ludovico Pio imperat. 
ad o 

ficum, Ze Deu — imr : imo tit. 62 habetur : « Ut 


eneralibus abbatum 


inis reformationem aliquid ejusmodi przecipi- 
bas, przpositus 


laudamus, canimus. » Sed hic mios ea mU et decapus, quamvis presbyteri non sint, lectoribus 


quidem qeadragessmxle, line dt ut ium omni 

uidem qua i . Hinc fit ut ilium omni tem- 
pore cani aelitum sit a monathis Benedictinis. Quod 
cum episcopi in conciliis Gallize et Italie eongregati 
minime probarent, i sentque abbates et 
monachos nonamlo, cur in Domunieis Adventus 


eximi — benedictionem tribuant. » 
mni canendi tesppus : n9 — est, ut abbates presbyteri ordinarentur, ut statuitur 
de quatitate et etate, Vit. 14, cáp. Ut Abbates. 


tea tamen institutum 


b Stastibus omnibus. Ob reverentiam sancto Evan- 
io debitam ; qui sane standi mos, dum Evange- 
ium legitur, est ab apostolis, ut. carum est ex li- 


turgia 5. Marci: Xrá&nte, &xojocopay co0 &kylov lue yjs- 


et Quadragesimse : Te Denim laudanius, im. Suis ec — Jie, Id est, «state, audiamus sanctum Evangelium : » 


clesiis psallerent, et respondissent illi nullum. tem- 


| : ilujus moris meminit S. Germanus in Theoria mys- 
pus a 9. Benedicto im sua regula exceplum fuisse, — ica : 'O Xéyoc reU Oto9, à 


pÓol &xojccpty coU iov 


episcopi. aliquid de la 8. Benedicti immutari — gucyyriov, elc., id est, verbum Dei est; recti au- 
nefas dueenles, menaehis hume hymnum predietib  diamus sanctum Evangelium. » Anastasius I. papa 


temporibus psallere permiserunt, ut scribit Radul- 
phus Glaber Bib. mr Hist, » 9. 

* Legat abbas lectionem de Keangelio. Si est eacer- 
dos aui diaconus, alioqui nen debet legere Evange- 


instituit ut, cum recitatur Evangeliuni, sacerdoies 
fion 
Bibliothecarius in ejus Vita. 


sederent, sed curvi starebt, ut refert Anastasius 


* Respondeant amen. Amen, hoc loco estaffürraam- 


lius publice in divino officio, ut monet Stmaragdus C uis. non optántis, ut recte notat Smaragdus, et si- 


hocloco : « Dixit emim (3. Bewedietus) : 
Bbbas h , lectionemque Evangelii legat. 

saen non hoe omnes debent, valentque facere abba- 
les. Sunt enim, qui aut inipediente eul 
bent, sut immpossibilitate necente non valent. igitur 
sunt abbates, qui nec sacerdotis, nec levit»e fengun- 
tur minésterio, ideo nec excrosanctum legere possunt 


35ur tum, ut owes abbates essent. sacerdetes, 


WV — gniflcat vere, non vero, fiat : hacque particula cho- 
$- rus se Evangelio credere profitetur. 


4 Data benedictione. Nunc loco istius benedictionis 


pa won de- dicitur collecta. Qu:e sane tempore Gratiani diceba- 
tur, ut videre est, qu. 16, cap. J. Hinc esj etiam, cum 
ait : « Lectionem quoque Evangelii similiter abbati 
à; : | ad legendum tribuit (S. Benedictus) 
Evangelium. » Ex quo ioco sequitur non feisse oti — quenti oratione'legere similiter sa 


uam subse- 
talis. officii 


est. » Ubi haud dubie ponit subsequentem orationem 


rel disconi. ld decet Rupotvaus Jib. » in Regula'M — joco benedictionis. — Data benedictione. À sacer- 


3. Benedicti cep. 10. « Ofirn non a erat. Multi ab- 
»ates erant, qui sacros ordines non habebant ; exem- 
Mi gratia Equitius abbas, ciet Vitam, vel Actus 
»eatus regortus primo Di rum narrat. » 
Juare quorumdam recentiorum epimioni suffragari 


Ion wei dicet abbátem teneri ad sacerdo- 
iufh ex Regul S. Benedicti instiwte. Mis enim an- 


iqua waxis et instituta omniwe edverssntur. D. 


»ervatidos asbbes, qoi fanilliaris erat S. P. Benedicti, D 


iacomws fuit, non presbyter. Alcuinus ille magnus 
isconws feit, nón sace 
. Ratbertus Paschasius abbas Co is nun- 
uam peesbyter fuit, sed diaconus. ltem S. Adalar- 
us abbas etiam Corbeiensis nunquam presbyter 
git, w& ex eorum Actis notum est (Sur. 4 Jan.). S. 
em Eugenéus nenquam ad hune ordinem .promo- 
Pri voluit; et eum de hoc ordine snseipiendo sol- 
Pitaretur, dixit utilins mulio esse abbati propter 
miorum ambitionem liberum à sacerdotio praeesse 
atribus. Multique alii quos enumerare lon esset. 
etrus Bkesensis (Epist. 25) valde probabiliter credit 
. P. Benedietum nunquam fuisse presbyterum. Ne- 
se ipse S. Maurus S. Benedicti discipulus, unquam 
cerdos fuit, sed diaconus tantum, ut ex Fausto ma- 
feste Bquet, etcerte in missalibus mss. monasterii 
yssstensis, et in editis Ecelesixe Parisiensis hzc de 

Mauro collecta habetur : Deus, quí beatum Mau- 


dote. 


ut ex ejus Vita constat. . 


uare non dixitS. Benedictus Benedicat abbas ; 
uia forte non erit sacerdos : que benedictio cum 
detur toti conventui non debet dari, nisi a sacer- 
te. 
* [ncipiant. lta vulgo. Tamen inm cod. mss, S. 
Ebrul. et S. Far. legilur : Incipiat, Recte satis meo 
quidem judicio, ut hoc verbum referatur ad abba- 
tem. Moris olim fuit, ut abbas officium inciperet : 
id manifeste constat ex Regula ms. Magistri cap. 
44 : « Oportet in nocturno ab abbate dici versum 
apertionis, etc., » ubi versus aperlionis est, Domine 
labia mea aperies. Nam eb eo versu ipcipit noctur- 
Dos Magister non a versu, Dleus in adjutoriym meut 
tende. 

f In matulinis. Matutini hoc loco sunt Laudes, ut 
vulgo loquuntur. Sed nunc matutipi appellantur vi- 
gilie nocturnz. Et quidem olim aliquando ita sunt 
appellate vigili nocturnzg, ut videre est in synode 

uronensi 11 can. 18 : « In diebus festis [Leg., «s- 
tivis] ad matutinum sex antiphona biais pealmia 
explicentur. 


8 [n primis dicatur sexagesimus sextus. Notandum 
est hic S. Benedictum — incipere matulinoe e psalmo 
&exagesimo sexto, noB a versicnle, Dess i» edjuto- 
torium meumintende, Eadem egun  wiitWr panticula, 

in primis 


$95 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "n 


dicatur quinquagesimus eum Alleluia. Post quem di- À da feria, quintus, et trigesimus quintus. Tert fera 


catur * centesimus decimus septimus » et sexagesimus 
secundus. Inde * benedictiones, et 4 laudes, lectio 
de Scriptura una ex corde, et responsorium Ám- 
brosianum, versus, canticum de Evangelio, * litania, 
etcompletum est. 


ArpEeNbIX V. — Qualiter privatis diebus matutini 
| agantur. - 


(Ex eadem Regula, cap. 13.) 

f Diebus autem privatis Matutinorum solemnitas 
jta agatur: id est, ut sexagesimus sextus psalmus 
dicatur $sine antiphona subtrahendo modice, sicut in 
Dominica, ut omnes occurrant ad quinquagesimum, 
qui cum antiphona dicatur, Post quem alii duo psal- 
mi dicantur secundum consuetudinem. Id est, secun- 


explicentur. » Et infra : « Cur. ad matutinum non 
itemque vel duodecim explicentur? » Quod hi loci 
de nocturnis vigiliis intelligendi sint, patet : quia 
synodus mentionem facit supra dicte visionis ange- 
lice de numero psalmorum duodenario : at hzec re- 
velatio erat de nocturnis vigiliis et de synaxi ve- 
spertina, ut supra probatum est. Przeterea Áimoinus 
loco supra citato idem officium, quod dicta synodus, 
describens id quod synodus matutinum dixit, noctur- 
nas vigilias appellavit. « Hoc tamen, inquit, observan- 
tes, ne minus a duodecim psalmorum quantitate ad 
vigilias dicerent nocturnas. » Qux» valdz notanda 
sunt, ad quosdam locos ex conciliis et Patribus ex- 
plicandos. 


in primis, qua supra cap. 9, cum jubet vigilias incipi 
a versiculo Deus, in adjutorium; et c. 48, de horis 
diurnis. Accedit quod cum czteris hunc versiculum 
diserle premittendum przcipiat, ut videre est cap. 
9, 47 et 18, id nunquam de laudibus matutinis pra- 
scripserit. Et ratio est, quia duo primi versiculi 

almi sexagesimi sexti, qui apte sub auroram in 

ac hora dicitur, quod jam die illucescente mens 

nostra a Deo illuminanda sit, Deus misereatur nostri, 
etc. Iiluminet vultum suum. super nos, etc., impli- 
cite continent quidquid versiculo, Deus, in adjuto- 
rium, exprimitur. 

à Centesimus decimus septimus. Id est, Confitemini 
Domino, quoniam bonus. lta capiendus est locus re- 
gule Tetradii : « Dicite matutinos directaneo. Ezal- 
tabo te, Deus meus, et rex. Deinde, Confitemini. » 

b Et sexagesimus secundus. Sic S. Athanasius in 
tractatu de Virginitate priscribit virginibus, ut mane 
eamdem psalmum recitent :IIpàóc óp0pov 8& cov |yeQ pv 


voUtoy )éyert* 0 Otóc pou poc ct ópÜpijo, id est, 
«mane dicite hunc psalmum : Deus, Deus meus, ad 


te de luce vigilo. » 

c Benedictiones. Id est, canticum trium puerorum 
ex veteri institutione : cum etiam illucescente die 
recitari illud jubeat tractatu citato S. Anathasius, 
$ià gap, E)Aoystrt mr&vta. €. py« Kuplou «àv Kóptov, id 
est, « illuscescente die, Benedicite,omnia opera Do- 
mini, Dominum.» In Regula Tetradii, cap. 21, de Matu- 
tinis, male legitur : Benedictionem pro benedictiones. 

d Et laudes. Id est, psalmus centesimus quadra- 
gesimus octavus cum duobus sequentibus, qui psalmi 
olim etiam cantabantur a veteribus JEgypti mona- 
this ad laudes matutinas, ut docet Cassianus lib. 
iit de Nocturnis Orationibus, cap. 6. Hincetiam ca- 
pienda suut verba illa Regule Tetradii, cap. 21 : 

nedictiones, Laudate Dominum de colis. ) 

e Litania. Supra, supplicatio, litanie. Litania est 
oratio, precatio. Glossz Cyrilli : Aer 3). Jecavtía, li- 
tatio, precatio. Suidas : Aeraytio xal Juri, à mapáxin- 
cic, id est, oratio. Manuel Moschopulus Scheda 
4 : Aci mapéxÀnst, vavívo, Acaytis. Idem. repetit 
Seheda 12, Mentionem facit S. Basilius epist, 63. 


quadragesimus secundus, et quinquagesimus serta, 
Quarta feria, sexagesimus tertius, et seragesip 
quartus. Quinta feria, octogesimus septimus, et «. 
togesimus nonus. Sexta feria, septuagesimus quinm, 
et nonagesimus primus, Sabbato autem, centesnn 
quadragesimus secundus, etcantieum Deuterowui, 
quod 'dividatur in duas glorias. Nam ceteris didus 
canticum unumquodque ex prophetis, sicut psallt 
Ecclesia Romana, dicatur. Post h»c sequentur lae 
des. Deinde lectio una Apostoli memoriter recitaui. 
Responsorium Ambrosianum, versus, cantieem e 
Evangelio, litania, et completum est. hà Phe i 
Agenda matutina, vel vespertina non transti 3i- 
quando, i nisi in ultimo per ordinem oratio Dos. 


B Hec supplicatio est Kyrie eleison, ut S. Benedicta 


cap. 9, explicat. De hac supplicatione agit S. Au 


 Stinus, epist. 178, et concilium Vasense secunius, 


can. 5, in quo jubetur recitari ad matutisum, niss 
et vesperam. 

! Privatis diebus. Privati dies. sunt feriales, v 
solemnes. Breviarium Mozarabum : « Des sns 
festiva, sive privata. » : 

E Sine antiphona. Antiphona a Greco enti. 
Id est, ex adverso reciproce et alternatim sa v- 
sim canere, idque dupliciter. Primo pim, 
choris alternos psalmos aut. eorum versiculos v 
sim modulantibus; secundo per ain qe 
olim versiculis constabant, quos duo chori auem: 
tim concinebant, ut. planum est. ex S. Isidoro, 
vi Origin., cap. 19 : « Inter responsorios asend 
antiphonas hoc differt, quod in responsonis Mi 
versum dicit, in antiphonis autem versibusalitrra 
chori. » Hodie aliter : nam ad antiphonas do N* 
guntur simul psallendo chori. Sed non est pe^ 
&vcuperei», hoc est, per antiphonas caue": 4 
nulla est ibi vocum reciprocato seu wide 
si adversi canant. S. Benedictus psalwi wur 
antiphonas : quse tamen olim seorsim a pim. 
illis premisse canebantur : ut liquet ex (554^ 
lib. m de Diurnis Orationibus, cap. 8 : « Nit - 
&tantes antiphonas tres concinuerent insidestó 
pealmos uno modulante respondent. » Hodie X9 
ta antiphona (nisi sit festum duplex) caWr p 
mus : qui mos antiquus satis, cujus meminit ;: 
rius Fortunatus lib. rv de Offic. Eccl, & " 
c Antiphona inchoatur ab uno i s 
ejus symphoniam psalmus cantatur per 
ros. » De Antiphonis insuper vide S. lsidorem Ld 


J de Offic. Eccl., cap. 7. 

h Plane. Est vere, certe, juxta Smaragüum » 
siguificare, omnino. . a i 

i Agenda. Est officium alicujus hore or 
vinum, cursus divini offlcii, anniversa 
opus Dei : ut infra hoc capite : Ceteris Ast" 

regorii antiphonarius : « in &genda mortuoree 
phona, requiem zeternam. » Anastasius 
rius in Leone 'I: « Sed et ne Mauri epp n 
versitas seu Agenda celebraretur , eit 
verba repetit Abbo Floriacensis in i 
Capitul. Car. et Lud. impp. tit. 254, et Adi. á 
« Si quis presbyter inconsulto episcopo (né à 
quolibet loco noluerit celebrare, e)... 
synodo Carthaginensi 1, can. 9, ex quà ur un 
stitutiones Sumptas sunt , male bis legitur; 
in neutro plurali. E » 

| Nisi in ultimo per ordinem oratio Dt p 
precipit concilium Gerundense , can.! p" 
nobis semper placuit observari , ut omnibus C. 
post Matutinas et Vesperas oratio Domini? 
dote proferatur. » Ubi proferre est clara e 
ta voce pronuntiare. 





897 CONCORDIA REGULARUM. 


— CAP. XXIII. APPENDIX. 


nica omnibus audientibus dicatur a Priore * propter À solemnitatibus , sieut diximus, die Dominico agen- 


scandalorum spinas, qu:xe oriri solent in monasterio ; 
but conventi per ipsius orationis sponsionem qua di- 
cunt : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimit- 
timus debitoribus nostris, purgent se ab hujusmodi 
vitio. * Ceteris vero Agendis 4 ultima pars ejus ora- 
tionis dicatur, ut ab omnibus respondeatur : Sed li- 
bera nos a malo. 


Apr£npix VI. — In natalitiis sanctorum qualiter agan- 
tur vigilie. 


(Ex Regula sancti Benedicti, cap. 14.) 
in sanctorum vero festivitatibus, * vel omnibus 


8 Propter scandalorum spinas. Scandalorum spins 
gunt jurgiorum difficultates. Scandala sunt jurgia, 
rixe; euam pugna. Regula ms. Magistri, cap. 85 : 
« Si vero, quod absit, non paciflce , sed magis per 
scandalum exire noluerint , exuti rebus monasterii 
duntaxat sine magna injuria, elausa regia excludan- 
tur. » S. Gregorius Turonensis lib. n1 Hist., cap. 6: 
« Multi tunc filii senatorum in hac obsidione dati 
sunt, sed orto iterum inter reges scandalo, etc. » 
Lib. 1 Capitularis Caroli imperatoris, tit. 89 : « Si 
in hoste , aut. infra regnum nostrum litigatio aut 
scandalum inter quascunque personas videlicet majo- 
res aut minores ortum fuerit. » Lib. 1 legis Longo- 
bardorum , tit. 16,1. 3: « Si mulier in scandalum 
cucurrerit , ubi viri litigant , si plagas , aut feritas 
factas habuerit. » Ergo scandalum hoc loco Regulze 
sumitur pro peculiari peccato dissensionis aut rixz, 
non pro malo exemplo. Quod satis patet ex sequen- 
tibus: « Purgent se ab hujusmodi vitio : nempe ran- 


coris , irscundiz , dissidii , contentionis, etc. » Ita  . 
etiam explicat hunc locum Regule Hincmarus ar- ^ 


chiepiscopus Rhemensis , epist. ad Rorudem, apud 
Flodoardum lib. m Hist. Eccl. Rhemensis, cap. 27 : 
Scis, quia Regula, quam professz estis , propter 
scandalorum spinas, qu:e in monasterio oriri solent, 
»rationem Dominicam in matutinis et vespertinis 
»fliciis , ita ut omnes illam audiant, a priore orare 
praecipit, ut timentes convenientiam, qua dicimus, 
Jimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus 
lebitoribus nostris, omnem rancorem de nostro corde 
ellamus. » . 

b Ut conventi. ln eod. mss. S. Ebrul. S. Germ. 


[LO 


dum, ita agatur : excepto quod psalmi aut antipho- 

ne, ! vel lectiones ad ipsum diem pertinentes di- 

cantur. 5 Modus autem supra scriptus teneatur. 

AprkNDIx Vll.—Quibus temporibus dicatur Alleluia. 
(Ex Regula sancti Benedicti, cap. 15.) 

h A sancto Pascha-usque ad Pentecosten sine in- 
termissione dicatur t Alleluia, tam in psalmis quam 
in responsoriis. À Pentecoste autem usque ad caput 
Quadragesimz omnibus noctibus cum posterioribus 
psalmis tantum ad nocturnos dicatur. | Omni vero 
Dominica k extra Quadragesimam cantica, matu- 


sed petitionem, et dimitte nobis debita nostra, etc., 
non pro se, sed pro aliis dicebant : vel si dicerent, 
tantum humilitatis causa. Quos ideo damnat conci- 
lium Milevitanum seu potius Carthaginense, can. 7 
et 8; qua de re plura vide apud S. Augustinum, 
epist. 89, 92 et 94. 

e Vel omnibus solemnitatibus. Vel, hoc loco sumi- 
tur copulative, ut infra, vel lectiones; per solemni- 
tates intelligit festos dies Natalis Domini, Paschz et 
similes. 

f Vel lectiones. Tam ille quz leguntur in. noctur- 
Bis quam ille qu:e in cxteris horis, ut moris est, 
excepta lectione brevi seu capitulo completorii, quam 
non mutat Ecclesia. Lectiones nocturnorum sunt de 
Actis sanctorum, presertüm martyrum in eorum 
natalitiis, ut statuitur in conc. Africano primo et 
Carthag. 1v, can. 47. Porro quamvis nulla hic men- 
tioflat responsoriorum et versuum, tamen existi- 
mandum est ea debere solemnitati convenire. 

€ Modus. ld est, numerus. . 

b A sancto Pascha usque ad. Pentecosten. Hoc tem- 
poris interstitio celebre fuit per universam Eccle- 
siam ob Christi resurrectionem cantare Alleluia. S. 
Augustinus, epist. 119 : «Ut autem Alleluia per hos 
solos dies quinquaginta in Ecclesia cantetur, non 
üsquequaque observatur. Nam aliis diebus varie 
cantatur alibi atque alibi, ipsis tamen diebus 
ubique.» 

1 Alleluia. Est vocabulum Hebraicum, quod ita 
interpretatur Suidas : 'AJjzlosus, Alvsirt cTÓv Küpiov, 
xp 'EGpaiotg, ftot vóv óvcc^. id. est, « Alleluia apud 
Hebraeos significat, Laudate Dominum, sive eum qui 


na., S. Far. et Vict. p. legitur: Conversi. Tamen vul- . est. » [taetiam transtulerunt hoc vocabulum Septua- 


rata lectio potior: conbenti , id est , interpellati, 
iempe per orationis pactum et sponsionem. Nam 
'onvenire est interpellare ; Nonius Marcellus cap. 4 : 
;onvenire, interpellare. M. Tull. in Verrem actione 
;, non dubitat, quin ipse, si Verrem convenisset. 

c Ceteris agendis. ld est horis canonicis, ut supra 
xplicatum est , exceptis tamen nocturnis vigiliis 
lominicarum : quia cap. iri, illis finitis, data bene- 
ictione, jubet incipi matutinos : sicut et natalitio- 
um, aliarumque solemnitatum nocturnis, quos cap. 
4.instar nocturnorum Dominice celebrari jubet. 

4 Ultima pars ejus orationis dicatur. Subaudi, 
lara voce : exteris submissa recitatis. In editione 
olinzei sic legitur : Ultima pars tantum ejusdem ora- 
onis cawpctis etiam audientibus dicatur. ded quzdam 
ic addita sunt paraphrastice, ut sepe occurrit in 


jiusmodi editione. Toties autem sacram hanc ora-, 


onem recitari precipit S. P. Benedictus, quia , ut 
it concilium Toletanum rv, can. 9, ubi quotidie hanc 
rationem a sacerdotibus recitari precipit : « Quoti- 
e, vel cogitatione, vel verbo delinquiius, quotidie 
Anc orationem effundere in conspectu Dei debe- 
us. » Additque concilium : « Quisquis ergo sacer- 
»tum, vel subadjacentium clericorum hanc oratio- 
'm Dominicam quotidie, aut in publico, aut privato 
ficio praeterierit , propter superbiam judicatus ho- 
»ris sui Ordine privetur. » Pelagiani, qui se justos 
Asti t, hanc orationem quidem recitabant, 


gine interpretes. Ps. cxLvi, rY '?53, adveite vóv Kuptov. 
. Germanus in Theoria mystica Liturgie singulas 
hujus vocabuli partes singulis sanctissime Trinita- 
tis personis applicat, variasque illius profert inter- 
pretationes, a quibus supersedeo brevitatis causa. 

] Omni vero Dominica. Mos olim fuit omnibus Do- 
minicis in ecclesia canere, alleluia. S. Augustinus, 
epistola citata : «Unde omnibus diebus Dominicis ad 

tare observatur, et alleluia canitur. » 

k Extra (Quadragesimam. Quia mos olim fuit ut im 
Quadragesima non caneretur Alleluia. Quod uni- 
versalis Ecclesie consensio in cunctis terrarum parti- 
bus roboravit, inquitconcilium Toletanum 1v, can. 10.. 
Non eximit Septuagesimam sanctus Benedictus, quiz 
in illa, ejus :etate, adhuc cantabatur Alleluia : quod 
quidem fiebat etiam in Hispania multis annis posc 
mortem S. Benedicti. Nam S.lIsidorus, qui, juxta 
Redemptum, obiit sra 674, hoc est anno Domin» 
656, lib. 1 de Offic, Eccl. , cap. 5, ait quotidie Alle- 
[uia cani in Hispania, excepta Quadragesima. Qui- 
dam scribunt S. Gregorium Magnum id primum in- 
stituisse, ne Alleluia in Septuagesima cantaretur( Plat. 
in ejus Vita). De intermissione Alleluia in Septua- 
qeouna agunt Alcuinus, cap. 15S de Offic. eccl. , et 

malarius. Postea in synodo Francica statutum est 
ut monachi in Septuagesima ABelusa deponerent, ut 
refert Smaragdus in hujus capitis expositione, atque 
etiam in synodo abbatum Aquisgrani habito sub Lu- 


et" "HR 


859 


8$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


tini, prima, tertia, sexta nonaque cum Alleluia di- À vero nunquam dicantur eum Alleluia, njsà a Pascha 


cantur. Vespera vero cum antiphona. Responsoria 


dovico Pio, tit. 50 : Ut Alleluia in. Septuageshma 4di- 
mittatur, Quod tamen statutum non usque adeo ob- 
seryatum est : nam tempore nadulphi Tungrensis, 
non adeo antiqui scriptoris, qui post institutos Frà- 
tres Minores vixit, n( ex ejus scriptis manifestum 
est, monachi Benedietini adhue canebant in Beptua- 
gesima Alleluia. Sic enim ille scribit lib. de Obser- 
vantia canonum, propositione 16 : «Benedictini au- 
tem et Ambrosiani servant Alleluia usque ad Domi- 
nicam Qaeadragesimm, vide in Regula capite 54.» 
Sed legendum est 18, Nec mirum est si. Benedictini 
iardius dimiserunt Alleluia in Septuagesima, cum 
etiam Ecclesia Ambrosiana illud non deponeret, ut 
ex hoc Joco constat, et quxedam Ecclesie tempore 
8. Gregorii septimi papie illud rezinerent; quod pa- 


tet ex Áctis S. Herlucz, qu:xe sub eodem papa claruit, 
in quibus ait Paulus Bernhriendensis : «Forte con- B 


tigit ut post septuagesimalem vesperam, in qua plu- 
rimi dimittere solent Alleluia.» Si plurimi, ergo non 
omnes. Ex quibus liquet caput Duadragesima: in- 
telligi a S. Benedicto primam Dominicam Quadra- 
gesime, non Dominicam Beptuagesim:e, ut vult Ru- 
pertus lib. r ín Regulam sancti Benedicti, cap. 15, 

oc pacto arbitratus se S. Benedictum cum Ecclesia 
Romana conciliare. Loco Alleluia postea institutum 
est ut diceretur hic versiculus ; Laus tibi, Domine, 
etc. , non solum post gloriam versiculi : Deus in 


usque ad Pentecosten. 


edjutorium, ut nuno, sed otiam ia. pusiesis, hymais 
8t canticis, ut manifestum est ax Álcuine, hb. de 
Offic. eccl. , cap. 11: «In his etiam. diebus (Septua- 
gesime) ut jam diximus, intermittimus hymnum 
angelicura, Atlelitia, qmod est. Hebrzorum : et pro 
Alleluia, humáliori, id est, Latina utimur lingva 
dicentes, in psalmis, hymnis et canticis Leus ubi, 
Domine, Hex «terne glorim.» Hc pro tempore, 
quo elim dicebatur Alleitiz. Sed in ipso opere Dea 
varie canebatur, Hispani illo utebantur in fine psal- 
morunr et leetionum, ut netat 8. lejdorus lib. 1de 
Offic. eccl. , cap. 5: « Pest consummatam | pealgo- 
rum sive lectionum przdicationem Alleluia in fue 
rantatur. Hoc jn spem resarreotíonis facit Keelesi.: 
Alexandrini ad ternos quosque Bsaknes iind adm- 

ebant, ut S, Athanasius precipit lib. de Visginitate. 

lim in Gallia persolutis ad sextam sex psalesis, ei 
ad vesperam duaodecim, psallebatur Allefeia, ui ca- 
rum esf ex conc. Tur. u, osn. (8; ex Aisneino hh.m 
de Gestis Frauc. , rap. 80 : « Buperest, &t vel duo- 
decim psalmi expediantur ad matutinum ( quia Pa- 
trum statuta precipiunt) ut ad sextam sex. psalmi 
dicantur cum Alleluia, ut ad duedecimam duodecus, 
emque cm Allelwis. » Ita hic textus est imverpus- 
gendus, alioqui juxta veterem | interj à que 
non claudit Parénthesi hse verba, Quia Petrum sa- 
(uta pracipient, sensus vacillat. 





CAPUT XXIV. 


- -- 


QUALITER DIVINA OPERA PER BIEM ACANTUR.' 





[$ 1.—Ex Rzeura saNori: Bxwgpict. 


* Ut ait propheta. Bupp. opera. divina agamus 
diem. Qualiter, hoc 1oco, id est quoties. edi 
tulum profertur a Burchardo lib. n, eap. 108, ubl 
sic legitur : Dicente Propheta : Septies in. die, ete. 
Porro statis quibusdsun horis quotidie laudes Deo 
jersolvere veíug est Ecelesize institutum, «quod. vel- 
icare olim ausi sunt eeclesix: Meoessariensis clerici 
probro vertentes 8. Bosillo, quod certis horis quo- 
tidie laudes Deo caneret, dicentes moris id olhn non 


b Qui septenarius saeratus. numerus. «ó Sacratus 
non est apud Burchardum; vulgo tamen habetrr. 
Sacratus est septenarius numerus, quia mystería in 
Sacris paginis plurima boc aumero comprehendun- 
tur : ut septem spiritus, qui assistunt. ante thronum 
Dei ; candelabrum in septem ramos exsurgens, ha- 


bens lampades septem et septena lilia; septem oculi f) Scipionis cap. 6. 


super lapidem unum ; septem jubil:xi tub», ad qua- 
rum clangorem corruit murus Hiericuntis ; septem 
lampades ante thronum Dei; septem sigilla libri 

quem tenet sedens in throno; etsi qua similia in sa- 
, euis codicibus reperiuntur. Sed ut ad ree physieas 
descepdam, universa hominis natare et períeetio ee- 
ptenario consistit ; e& cum matue est, per eeptem eeta- 
. tes tota. ejus vita decurrit, ut notant Philo Judses 
lib. de Mundi Opificlo. Solon eloganti earmine apud 
Clementem Alexandrinum lib. vs Stromatum, et Cen- 
sorinus de Natali die cap. 14. Eumdem sibi nutme- 
rum musiea vindicat. Lyra septem tenta fidibus 
proportione respondens errateyrum choree memo- 
robiles harpsonias effieit princeps propemedum inter 
Instrumenta musica, imquit Philo, juxta priseorum 
pülosophorem sententiam. Has m fides primus 
yra apposuit Orpheus ob deprehensum a se septem 
me planetarum eoncentum, scribit Servius in 

« Vl AEn. 


Obloquitur numeris septem discrimina vocum. 


am" 


C 
^ Ut ait Propheta : Septies in die laudom. diei ibi. 


(Psal. exvin). b Qui sejtehabidi &Scfalate semeres a 
nobis sic implebitur, si matulino, prima, teris, 


fuisse Magno filij Gregorio Neocibsariensi episcopo. 
Bed eos egregie refatat S. Basilius epist. 63, dicitque 
illos probare non posse id non fuisse mitatum  Ma- 
gno illi Gregorio. Hos secutas est Lampetius bzre 
ticus ex como Messaljanorum exortus, qui dice- 
hat eos qui divina offlcia statis horis canebant, 
adhuc legi servire, ut videre est jn bibliotheca Pbe- 
tii, n. 52, de synodo Sidetana. Hetarum autem cx 

ponicarum 


Jdem refert Clemens Alexandrinus eodem lhw 
paulo ante locum citatum. Hic septenatius numene 
olim virgo et Pallas appellatus e&t : « Quia null;m 
ex se parit numerum licatus, qüi inira dem- 
rjam coarctetur, quem primum Jimitém ceonstal esse 
numerorum, » inquit Macrobius lib. 1 in. Semnium 
ic numerus totys caelesus ex : 
sunt enim septem planetarum orbes ; pleines Se- 

em ; Bootes septem stellis conficitur. Castns erg 
llle numerus recte in Dei Jaudibus celebrandis 
servatur, qui a castis nullaque immundijtie [ec 
conspurcatis mentibus laudari debet. Caelestis ie 
numerus in Dei quotidiano culti rctinetur, qui a^ 
corestibus hominibus nullaque rerum (e enarua 
contagione coinquinatis assidue colendus esp. Plu: 
vide apud Agellium lib. m, cap. 10, et Nicoma- 
chum Gerasenum in bibliotheca Phoiji, n. 18.. 
Porro S. Benedictus qui octo horas caponicas qe 
lidie persolvendas monachis edixit, huac Davis 
versiculum intelligit. de die artficioso, eg tau-- 
late sumpto, prout aurora, el crepuscule circuze 
scribitur. At S. Dasilius orat, ) ascetica, japws 
lib. ni de Diurnis Orat. cap, 3, el quidam alii Pau 
supra citati, qui septem duntaxat horas queue 
decurrendas decernuni hunc psalmographi versem 
de die civili, seu naturali, qui lucem el poctem - 
volvit, exponunt. 








o CONCORDIA RECULARUM. — CAD. XXIV. "M 
sexto, nont, vespera, éxmpletóriique tempere &6-.A stre xervitetis officia persolvíines. «Qvi de his 


nonicarum numerus olim varius fuit pro diversitale 
Jocorum et temporum, modo major, modo minor, 
lib. vm Constitutionem | apostolicarem cap. 34, sex 
horse caneniese vecensentur: Mauinum, tern, 
sexta, nona, vespera, et gallicinium. Totidem recen- 
set D. Hieronymus in epitaphio Paule: « Mane, 
hora tertia, sexta, nona, vespere, noclis medio per 
ordinew .psallerium  cantzbant. » Per «6. sane in- 
telligit diluculum ; nam in epist. ad Eustocbium de 
custodia Virginitatis ait: « Horam tertiam, sextam, 
nonam, diloculum quoque et vesperám nemo est 
qui nesciat. » E mamerum statwé epist. ad 
Laztam de Institutione liz. « E4 assuescat exem- 
plo ad orationes et psalmos nocte consurgere : mane 
hymnos canere, tertia, sexta, nona hora stare in 
acie quaci bellatuscem Christi, eoccentaque 

reddere sacrificium vespertinum ; » et ep..ad Deme- 
triadem de Virginitate servanda : « Praeter psalmo- 
rum et orationis ordinem, quod tibi hora tertia, 
Sexta, nona, ad vesperum, inedia nocte, et. mane 
semper est ebservandum, statue quot veris sanctam 
Scripturam ediscere debeas. » Nec obstant illa ves- 
be supra citats epistole ad Eustochium : « Noeti- 
bus bes terque surgendum, revolvenda, quo de Seri- 
pturis memoriier retinemus. » Non enim spectant ad 
divinum of&ciwm. Quiparimm olim fuisse herarum 
numerum canonicarum docet S. Cyprianus tractatu 
de Oratione sub finem, ubi aX terit, sextse et no- 
nz, adjunctas fuisse matutisam e£ vesperam. Ubi 
per matotinam íntelligeadi sant nocturni, ut supra 
observatum est, et he quidem ín Africa. p 
postea remissiores fuerunt Afri in horarum celebra- 
tione : ita ut illis pigritiam exprobrarent Denatistm, 
ut testatur S. Augustinus epist. 149 : « Et pleraque 
in Africa membra pigriora eunt : ita ut Donatistze 
nos reprehendant, quod sobrie psallimus in Eccle- 
sia cantica prophetarum. » À monachis Palestinz 


speram. Post auroram vero jubebat dues monachos 
ire in solitudinem ; et unum quidem flexis genibus 
eam efferre, que Beo debetar, latríam, alterum 
vero stantem lmes «npere quimdecim : deinde 
commutatione £ liurgie, alterum quidem sur- 
gentem psallere, alterum humi procumbentem ado- 
rare, ut narrat Theodoretus ejusdem lib. cap. 2. 
Monachi Tabennesiote tres horas canonicas dun- 
taxat persolvebant; vigilias noctürnas, nonam et ve- 
speram, idque angelo revelante, ut scribit Palladius 
ín hist. Laus. cap. de Tabennesiotis ; 'Ezóvocry ài 
$i&. rác cnc Apéoxc teutty ovro)c tüyüc. BoBr xol 
jv c Aoyoené) $ó0tnx aul dy. tocimudot Bélitxo: xod iv- 
y&tn» Gp» 1ptig, id est : « institu ut singulis die- 
bus orationes duodecim facerent, et in lucernario 
duedecim, in vigiliis duodecim, et ad nonam tres. ) 
Duedecim &wtem oratiomeg per diém sunt potius 
private quam publice, cuz eig nec certum Tepopus, 
nec hora assignetur. In monasterio Bethlehemitico 
septem hor: celebrabantur, addita altera matutiua 
oriente sole agenda, prime instituta in todem mo- 
nasterio Bethlehemetico, setate Cassiani, qux» nostre 

rim respondet, et septenarius horarum numerus 
ia institutus est, dt testatur ipse lib. ir, cap. 5, 
et b ejadem libri : Eumdemi horarum numerum agno- 
3ckK S. Basilius lib. de Regulis fusius disputatis, in- 
terrog. 57 ; in que tamen nen reponit primam, sed 
noctis initium addit, seu aftzocy. td est, petitionem. 
Tta autom ab eo enumeranter, Op0poy, id est matu- 
finum, voice, ferüia, xm, sex(a, bác, noma, 
e)yépurea, gretiarum actio, ofromi, petitio, et 
peoovortrov, media nox. E)y&ourixy dicit fleri evu- 
fwpeÜeieoc J;ípac, fd est, die completa : ae pro- 
énde quidam dixerunt hanc horam nostrum esse 
compleétorimm ; sed potis est nostra vespera, seu 
Tucernar$em, nt vocant : quia nonz nullo intermedio 
succedit : et ipsum lucernarium tur Eucha- 


et Mesepotamiz quinque eliam horse litargicze age- D ristia, ut ánfra patebit : et dies completa, hoc loco 


bantur, nempe vigilie nocturnse, tertia, sexta, no« 
na ei vespera, ut refert Capsisnus lib. ans de Diar» 
nis Orat. cap. 1 et 2. In. monasterio &. Eupraxis 
jdem numerus servabatur, ut ex ejus actis planum 
est : « Et dum hc omnia faceret, mec in noctutna 
almedia deerat, nec in tertia, nec in sexta, nee 
bn nona, nec in vespera. » In Bermome in- 
scripto de feria 4, in capita jejunii inter sermones 
S. Augustini de tempore quatuor dantaxat comme- 
morantur : « Et ideo rego vos, fratres. charissimi, 
ad vigilias nocturnas surgite, ad tertiam, ad sextam 
et nonam ante emmnia oenvemite : » Bed, aut me 
fallit animus, eut h»c verba, Ád vesperam, omissa 
sunt. Fuit enim olim hxc hora celebratissima. Me- 
nachi Egyptii duas solum habebant horas, noctur- 
nas vigilias et vesperam. Reliquum tempus in cellis 
manibus operando transmiMebant euaquam 
diam iptermittentes, ut refert Cassianus lib. citati 


c. 9. Postea tarpen addidere tertiam, sextam et »o- D 


nam. Tempore S. Epiphanái saktem in Cypre, aut 
quibusdam «aliis loei due tanium agebaser here, 
matuüns et vespertinz, ut ipse iu synapei testatier : 
EdÓtoigri Upuot i» «vvi aie "Hxniecie dawtxüc slvov- 
TOt, x«l mpoctuyol iwütvaL, Auxvixot cà ép sje ol, 
x«i mporsuxei, id est, « Matulini hymni in ipsa Ec- 
clesia incessanter aguntur, di orationes matutino, 
vespertini simul psalmi et orationes. » Orationes au- 
tem ille sont, qux olim psahnorum modulationi in- 
serebantur. Nec alias horas recenset S. Epiphanius : 
Dam sypaxes, quas supra in eodem lib. commenmo- 
yat, sunt sacrificia liturgica. S. Publius Zeugmaten- 
sis jn suo monasterio insttuit tantum hymnos matu- 
finos dije incipiente, et vespertinos desinente, ut 


scribit Theodoretus cap. 5 Hist. sanctorum Pa-. 


£rum. S. Julianus cognomento Sabba duas tantum 
horas canonicas, in conventu publico decantandas 
jn suo monasterio statuit ; vigilias nocturnas et ve- 


Basilii, tifhil aud est quam sol occiduus, cum se in 
2Herum horizontem eonvertt; qux est propria ve- 
spere, seu lucernarii hora, vut infra docebitur. At 
petitio quise, ut ipse xit, nocte incipiente celebra- 
tar, nostro completorio convenit : nam in ea petitur 
& Deo nox tranquilla et ab onmi peccato fibera ; 
ideoque in ea recitsbatur psalmus xc, id est, Qui ha- 
Pitat, ut docet Basifius hoc loco. In Eucharistia gra- 
tix Beo agebantur, flebatque culparum «onfessio ; 
qu» quidem hera est, quam cap. 29, lib. de Spi- 
ritu saheto appellat: irdiyvioy (Dy epitis, id est, 
Iucernalem gratiarum actionem. 1dem Basilius orat. 
4 ascetiea emmdem numerum, alia tamen ratione, 
commemorat, nempe mediam noctem, smatutinam, 
Bonam, vesperam et meridianóm : quam, quia his 
horis numerus septenarius a Davide celebratus mi- 
nime perficitur, in. duas partitur ; ita ut una cibum 
praecedat, altera subsequatur. Idem numerus a S. 
Athurrasío priescribitur, traotatu de Virgin., nempe 
tertía, sexta, nona, duodecima, id est, vespera, no- 
cWwrni, nratutini, et dies illacescens. ldem etiam 
memerus servabatur a monachis tempore Cassio- 
dori, sed diverso moo, «uem ita promit in illud 
poat ceaxvin : « Septies. in die landem dixi ribi. Si ad 
iteram -huric numerum velitus advertere, septem 
illas signiffeat vices, «uibus se monachorum devo- 
tio eonselatur, id est matutinas, tertiam, aextam, 
nónam, luéernariam, comptetorios, nocturnos. Hoc 
et 8$. Ambresii-hymmus in sext» horz decantatione 
testatur. » Ex quibus postremis verbis liguet in Ec- 
clesia Ambrosiana éjusmodi horas dbgervari solitas, 

'S. Isidorus 


: a Quia de his dizit propheta septies, ete. Recte apud 
Burchavdum non repetitur : "Sepries tn die làudem 
dizi tibi ; est enim hzc repetitlo superflua ; &atis enim 
subintelligiter. 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


904 


horis dixit Propbeta : Septies in die laudem dizi tibi A cxvit). Sed prima sic debet dici quomodo duode- 


(Psal. cxvin). Nam de nocturnis vigiliis * idem ipse 
Propheta ait : Media nocte surgebam ad. confitendum 


Aibi. Ergo his temporibus referamus laudes 5 Creatori * 


mostro, id est matutinis, prima, tertia, sexta, nona, 
vespera, completorio, et nocte surgamus ad confl- 
tendum ei. 


$.1I. — Ex Recura Macisrhi (cap. 94). 


€* [n exercendo maxime divino officio prz omni- 
bus sancte debet militie ordo constitui; vel quibus 
vicibus tramis recte observationis occurrat, ut zeta- 
tis mos est, et Patrum instituta sanxerunt, id est, 
matutinus, prima, tertia, sexta, nona, vespera et 
«ompletorium ; ut compleatur prophetica ordinatio 


cima, quz dicitur vespera. Nam prima sic debet dici 
pungentibus jam radiis solis, et vespera adhuc de- 
clinantibus radiis ejus. Quia quomodo inchoatur dies 
in initio in opere Dei, 4 in tali debet expleri in fine, 
ut compleatur Scriptura dicens : À solis ortu ssque ad 
occasum (Ps. cxi). Non enim dixit, post occasum, 
* Laudate nomen Domini; quia exitus matutini et 
f vespere 5 delectabitur Dominus (Ps. rxiv). In 
quibus temporibus ab angelis nostris diurnis in re- 
nuntiatis justorum benefactis delectabitur Dominus. 
h Sicut sanctus Paulus in revelatione sua dicit : Fili 
hominum, benedicite Dominum incessabiliter , magü 
auem cum occiderit sol. Nam initium et finem die 
s0l nobis juste ostendit, qui abscessu suo tenebras 


«licens Domino : Septies in die laudem dizi tibi (Psal. B introducit. In sstivo vero tempore adhuc alius 


S. Isidorus Hispalensis episc. cap. 6 suz& Regula to- 
tidem statuit, nempe tertiam, sextam, nonam, ve- 
spertina officia, completorios, officia vigiliarum, of- 
ficia matutina, seu matutinum ; auctor anonymus 
Expositionis psal. cxix inter opera D. Hieronymi 
eumdem profert, sed non eodem modo ; nempe ter- 
iiam, sextam, nonam, lucernarium, mediam no- 
ctem, gallicinium, et primum mane : cujus locum 
3 nobis castigandum infra producemus. In Regula 
S. Augustini secunda (si modo illius est) octo re- 
Xensentur: matutini, prima, tertia, sexta, nona, 
vespere, completorium et vigilie nocturna : « Simili 
inodo (inquit) ad sextam'et nonam dicuntur sui psalmi 
cum responsoriis et antiphonis ; hoc idem in vesperis 
et completorio : ad lucernarium autem mus 
unus, » etc. Ubi notandum est lucernarium suo bic 
ordine non collocari, sed seorsim, quia ei peculiare 


sext» et nonz officium quotidie celebraretur, ut au- 
etor est Cyprianus lib. 1 de ejus Vita. Et S. Injori 
sus pontifex Turonensis, qui sedebat cum S. ro- 
tildis regina uxor primi Clodovzi Franeorum regis 
obiit, statuit ut in ecclesia Turonensi tertia et serta 
recitarentur, ut testatur S. Gregorius Turonensis 
lib. x Hist. cap. ultimo. 
& Idem ipse propheta ait. Apud Burchardum nen 
titur vox : Propheta. 
Creatori nostro. Apud Burchardum additur : Sa- 
per judicia justitie suc. 
€ In exercendo. Hzc habentur in Regula ms. Ma- 
gistri cod. Corb., cod. cap. 34. 
4 [n tali. ld est, sic. 
* Laudate nomen Domini. lta in Regula ms. cod. 
Corb., ut in veteri versione psalterii apud Fabrum. 
f Vespere. lta in Regula ms. et in vulgatis Psal- 


assignat officium, nam proprius illius locus est ante (; teriis. Legendum tamen est , vespere , in genit. sin- 


vesperas; imo idem cum vesperis officium est, ut 
infra dicetur. Unde paulo post in eadem regula lu- 
cernarium sumitur pro vesperis, cum dicitur : « Et 
opportuno post lucernarium omnibus sedentibus le- 

antur lecüones. » Nam olim monachi post vesperas 
inunum locum convenientes legere solebant, aut 
disputare de divinis Scripturis, ut fusius infra dice- 
tur. S. Fruetuosus Bracarensis archiepiscopus cap. 
2 et 5 Regulz decem horas constituit. Primam, se- 
«undam, tertiam, sextam, nonam, duodecimam, 
áanitium noctis, synaxim ante mediam noctem, syna- 
1im post mediam noctem et matutinum, cui praemit- 
Kit tres psalmos cum laude et benedictione. Fructuo- 
sus alter cap. 10 suz Regul quindecim horas suis 
monachis dicendas proponit : Secundam, tertiam, 
quartam, quintam, sextam, octavam, nonam, deci- 
mam, undecimam. Cetere non recensentur, ob ra- 
tionem supra, qux» sunt duodecima, id est, vespera, 


gul., nam apud Septuagintá legitur in genit. éxszzaz, 
et in interpretatione S. Hieronymi iegitur, vespertini. 
In expositione Arnobii, vesperi. Et ut «ó matutini est 
genit., ita etiam sit «à vespera. 

6 Delectabitur. Apud Arnobium in hunc psalmum : 
« In ezitu matutini et vesperi delectabitur Deus, id 
est, in oriente et occidente in xdificationibus eccle- 
siarum delectaberis. » Unde in commentario qui S. 
Hieronymo attribuitur : e Matutinis vespertinisque 
hymnis Ecclesie delectatur Deus. » ln Psalterio 
Rom., delectaberis. Ma etiam in vetustissimo Psal- 
terio ms. biblioth. mon. S. Germani a Pratis, qeo 
usum fuisse ferunt S. Germanum Parisiorum ponti- 
ficem; et passim ita citat hunc versiculum Ma- 
gister. 

à Sicut S. Paulus in revelatione sua dicit. Citat b- 
brum apocryphum, qui appellatur Pauli Apocalypsis, 
seu revelatio , refertus fabulis et ineptiis, dequo S. 


initium noctis, seu completorium, vigilie nocturnz, T) Augustinus tractatu 98, in Joanuem. « Quidam spi- 


matutini et prima. S. Columbanus cap.7 su: Re- 
gula constituit initium noctis, medium noctis, ma- 
iutinum et diurnas horas qua, ut arbitror, non 
erant alie quam prima, tertia, sexia, nona et ve- 
spera. ldem sanctus vir ibidem refert de quibus- 
4am monachis, qui quatuor synaxes nocte facie- 
bant, qux sunt initium. noctis, medium noctis, gal- 
licinium et matutinum, quibus si addideris quinque 
horas diurnas, novem efficies. Et hzec de horarum 
canonicarum diversitate et numero. Quod autem 
dicit S. Hieronymus supra epist. ad Eustochium de 
custodia Virginitatis : « Horam tertiam, sextam, 
nonam, diluculum quoque et vesperam nemo est qui 
nesciat, » nou ita capiendum est, quasi id sit uni- 
Vérsb verum ; nam ex supra dictis certum est om- 
meS istas horas non fuisse olim omnibus iu locis 
celebratas. Sed et 8. Czesarius episcopus Arelatensis 


instituit, ut Arelate in ecclesia S. Stephani tertjz, - 


ritalium ad ea pervenerunt, qu: non licet homiai 
loqui : qua occasione vani quidam Apocalypsim 
Pauli, quam sana non recipit Ecclesia, nescio quibus 
fabulis plenam, stultissima preesumptione finxerant.» 
S. Epiphanius lib. 1, tom. Ill, heresi 58, agit de 
quodam libro a Cainis conficto nefariis actionibus 
pleno, qui Ascensus Pauli dicitur, quo et Gnostki 
utebantur. Sed puto hos duos distinetos esse libros. 
etsi uterque tractet de Pauli raptu. Nam ille, de quo 
agit S. Augustinus ; sceleratís actionibus, seu narra- 
tionibus non videtur redundare. Id enim non praeter- 
misisset S. Augustinus dicere : quem puto eumdem 
esse qui a Magistro citatur. Etsi enim vana qus dam 
contineret et futilia, multa tamen utilia complecti 
poterat, ut sunt verba a Magistro producta, quae nev- 
tiquam libro a Cainis conficto conveniunt, quippe 
qui nefariis et spurcis narrationibus us erat, 








905 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. , 906 
stante 8016 * lucernaria inchoentur propter breves A centis adhuc diei spatio fess» repausationis somnus 


noctes : ut prolixo aestus labore lassis [ratrum et je- 
junio membris in augmento brevium noctium de lu- 


& Lucernaria inchoentur. lta in Regula ms. Lege 
tamen : Inchoetur. Quia hoc vocabulum, quod alii 
neutrum, hic Magister femininum facit. Cap. 36, 
Psalmi [ucernarie in hieme dici debent; Cap. 4, 
Psalmi lucernarice cum antiphonis psalli debent. Lu- 
cernaria, seu lucernarium, ut ex cap. citatis et cap. 
46 Magistri est synaxis vespertina; quia in eo lu- 
cern accendebantur, ut infra dicetur. Veteres olim 
hora vespertina lucernas accendebant. Áthenzus lib. 
ult. : 'Erti éon£oa xact)ópÓavty fuác, 0 piv «tc Aet, 
rai, )u y vetov, id est, « U.i primum nos vespera cotin- 
prehendit, quidam dixit, puer, lucernam. » Hoc tem- 
pus Greci vocant 3uzwéàv &zoc. Suidas : Avgvàv &y&e, 
10v xatpóv o0. óv &ntovct 100g )uxvo2c, id est, « Lu- 


addatur. 


verhis asserit Magister hoc cap. et compilator regule 
monachiczx ex Cassiani operibus infra : « Duodecima 
vero propter terminationem diei, sicut prima inchoa- 
tione cantatur. » Quidam recentior existimat cele- 
brari hora undecima, quia Cassianus lib. n1 de diur- 
nis Orat., cap. 2, dicit : « Ad extremum undecima, 
in qua lucernalis hora significatur. » Verum Cassia- 
nus non vult hoc loco lucernalem horam undecima 
celebrari; sed quia confert horas canonicas cum his 
horis, quibus paterfamilias misit operarios in vineam 
suam, lucernalem, qux. tunc erat ultimum monacho- 
rum pensum, attribuit undecim», qua est ultima 
operariorum hora. Imo ipse Cassianus eodem ca- 
pite hunc ultimam cursus divini horam appellat ve- 
spertinam, quam celebrari solitam olim hora duode- 


dunt : » et uno vocabulo, 3vx vovv. Glosse Cvrilli B cima liquido constat. Sed his videtur adversari se- 


cernarum accensiones, tempus, Vis lueernas accen- 


Y» gvebix, lucernarum accensio, Latine, Prima faz. 
Macrobius lib 1 Saturn., cap. 5 : « Deinde vespera, 
etc. Ab hoc tempore prima fax dicitur, deinde con- 
cubia. » Censorinus tamen subjicit crepusculo pri- 
mam facem. Horatius lib i, epist. 2, appellat prima 
lumina : . 
..... et totidem plagis consumimus hostem 
Lento Samnites ad lumina prima duello. 
Est ergo lucernarium vespertina synaxis, in qua lu- 
cernz in ecclesia accendebantur, eL vespertini officii 
cursus agebatur. Illius mentio fit in concilio Toletano 
3, can. 9 : « Lucernarium vero nisi in ecclesia non 
legatur. » In Regulis S. Augustini et S. Isidori infra 
citandis, et in Vita S. Cesarii Arelatensis lib. 1 : 
« Frequenter etiam matutinis ad lucernarium propter 
advenientes, homili: recitabantur. » Sed lege, et ad 
[ucernarium. Matutini enim et lucernarium distin- 
uuntur. Cassiano lib. 1 de diurnis Orationibus, cap. 
, dicitur /ucernalis hora. S. Ambrosio lib. 11 de Vir- 
ginibus, Hora incensi. Grxci Patres 3o; vexóv dicunt. 
Jta sexta synodus, can. 91, Palladius cap. de Taben- 
nesiolis, xal iy «và Juxwvwro Óo0sxa, id est, et in lucer- 
nario duodecim, ubi ab interprete male redditur, et 
in matutino. lta in peenis brevibus, qux: S. Basilio 
tribuuntur, art. 50 : Zcxíto sig mpsctuy n» £o coU 
207. vtxoU, id est, « Stet in oratione usque ad lucerna- 
rium. » Et in liturgia Presanctificatorum : 'o 86 
£s p &36 À£ytt tàc tUyaz ToU )ug vc o0, id est, « Sacerdos 
wero dicit preces lucernarii. » ÁÀ S. Basilio lib. de 
Spiritu sancto, cap. 29, et S. Gregorio Nysseno in 
Vita S. Macrinz dicitur é&Odz £0; toz «pui, id est, 
Iucernalis gratiarum actio, eta S. Épiphanio in sy- 
ncpsi Jvxvixol Jo)poi, id est, lucernales psalini. Quod 
autem lucernalis synaxis eadem sit cum vespertina, 
patet ex canone citato sexte synodi : Ar)ov roig 
vtGTOl; xoÜtetout), GgT6 pitR Tuv dy TO Gcaft67Tq 
£g ptyZy tv ispou£vov mpog xà Üusizac ;ntov &'G«00y, 
xzt& xpatoU» £Üoc, pxOtv« yovo Y)Uvutty bz pl coe pte 
XT Tuy opui écrípa;, xaU' v» pi:à Tn» Éxuté 
Ju x vtróà t'aoóoy , etc., i1 est, « Fiaelibus manifestum 
facimus quod in sabbato post ingressum sacerdotum 
vesperiinum ad altare juxta receptam consuetudi- 
nem, ut nemo usque ad sequentem vesperam in Do- 
minica genuflectat, in qua. post ingressum in lucer- 
nario rursus genua flectentes sic orationes Domino 
fundimus. » S. Basilio cap. citato : 'Eóofs «oig va- 
Tp«3Gt» jn uw) ctony tà» xcopu rürtptyoU putos Ói- 
&O«: , id est, « Visum est Patribus nostris gratium 
vespertini luminis haudquaquam silentio accipere. » 
Concilio Emeritensi can. 2 : « Oportet igitur sicut in 
aliis ecclesiis vespertino tempore post lumen obla- 
tum, prius dicitur vespertinum. » S. Hieronymo epist. 
ad Lotam : « Ássuescat lucerna accensa reddere sa- 
crificium vespertinum. » Ex his infertur lucernarium 


celebrari solitum hora duodecima : quia vespertina: 
synaxis cadentibus radiis solis agebatur, ut disertis — 


PaTRhor, CHI. 


cunda explicatio psalmi cxix, qui vulgo S. Hiero- 
nymo tribuitur : « Monachi dicimur, et licet non 
simus, quales esse debemus, tamen dicimur. Hora 
tertia oramus, hora sexta oramus, nona lucernarium 
facimus. » Sed puto locum esse corruptum, et le- 
endum esse : « Nona oramus, vespera lucernarium 
acimus. » Nam postea distinguit nonam a lucerrna- 
rio : « Videte quibus horis semper in obsequio Dei 
suscitamur. Videte quid dicat hora tertia, sexta, 
nona, lucernarii, media nocte, gallicinio, mane pri- 
mo. » Preterea constat ex omnibus auctoribus cita- 
tis, et citandis nonam distingui a lucernario. Ve- 
spere igitur in ecclesiam conveniebant episcopus, 
clerici et c:xteri fideles, monachi in sua oratoria. 
Tunc lucern:e accendebantur, ut constat ex loco citato 
S. Basilii; et hoc dicebatur, lumen offerre , ut pla- 
num est ex concilio Emeritensi, can. 2 : « Post 
lumen oblatuni) prius dicitur vespertinum, quam so- 


C nus. » Hac enim hora lumen Deo offerebatur, ut no- 


tum est ex Prudentio in Cathemerino, hymno 5 : 
O res digna, Deos, quam tibi roscidze 
Noctis principio g:ex tuus offerat , 
Lucem, qua.tribuis nil pretiosius. 
Ubi noctis principium late sumitur pro vespera. Dum 
accendebatur lumen in ecclesia Mozaraba, ejusmodi 
preces, qu: in ejus breviario habentur, dicebantur : 
« Dies sive sit festivalis, sive privata , semper horz 
incipiunt a vespertinis ante diem : et principium 
fit per invocationem Jesu Christi oratione Domi- 
nica pracedente, suhmissa voce dicendo : Kyrie 
eleison, Chrisie eleison, Kyrie eleison, Pater noster; 
el alta voce : /n nomine Domiui nostri Jesu Chri- 
sli lumen cum pace, boc est, lumen oblatum. Re- 
sponde;ur a circumstantibus : Deo gratias. Et pre- 
soyler dicit : Dominus sit semper vobiscum. Re- 
spondetur : Et cum Spiritu tuo. Et ordo vesperarunm, 
sive s t festum, sive non, sequitur per hunc modum. 
Primo dicitur psalmus quod est vespertinum, quo 
finito presbyter dicit : Dominus vobiscum. Responde- 
tur : Et cum Spiritu tuo. Statim dicitur sonus, si sit 
festum ; eo quod dies ferialis caret sono, nisi in tem- 
pore Hesurrectionis , propter solemnitatem dicitur ; 
hxc regula. Sonus est : Venite exsultemus Domino, 
jubilemus Deo salutari nostro. Versus, Pra'occupe- 
mus [aciem Dei in confessione, el in psalmis jubilemus 
Deo. » Et heec clare explicant, quidsit in concilio Eme- 
ritano lumen oblatum, vespertinum, et sonus. Quod 
quidem lumen oblatum, sive precatio lucernalis dici- 
tur etiam lucernarium. lta enim explicandus est 
locus Regule S. Isidori, cap. 6 : « In vespertinis 
officiis priino lucernarium , deinde psalmi duo. » 
Ubi lucernarium non sumitur pro tota synaxi ve- 
spertina. Et in Regula 2, qux vulgo S. Augustino 
tribuitur, manifeste distinguitur lucernarium a vespe- 
ris, cap. 1 : « Hoc idem in vesperis et completorio 
servetur. Ad lucernarium autem, psalmus, respon- 


29 





9t 
€ Bf. — Ex RzGorA saneTI Caestumd (cop. 5). 


» Apud Palestine et Mesopotamis vel totius 
Orientis monasteria exceptis matutinis vel vesperti- 
nis diurnarüt orationum modus trin: confessionis 
exeuplo statutis trinis psalmis quotidie terminatur; 
ut eratiommn assidwitas staurtis Deo temporibus offe- 
ratur, et necessaria operattonis officia consummati 
juste moderamine spiritalibus obsequiis nnllatenus 
valeant impediri. Horarum autem ipsarum, im qui- 
bus Deo per totum spatium diet obsequia reddimus, 


sorium unum , antiphone tres, leetiones tres. » Lu- 
cernarium igitur sumitur duplieiter : prime pro illa 
precatione, in qua lumen accenditur ante vesperas, 
Secundo pro ipsa vespertina synaxi, qu: a ritu lumi- 


nis accendendi, antequam agatur, appelata est lu- B 


cernarium. Ihuie autem ritui non. est absinilis ille, 
quo ulitur Eeclesia in sabbato Pasche, quando, igne 
bencdicto , diaconus trifidum cereum aceendens cla- 
mat : Leinen Christi, eà ehorus respondet, Deo gra- 
tias. Gr:eci in hreernario , lamine aecefso, non di- 
cebant, Deo qratias, sed, Laudamus Patremet Filium 
el sancium. Spiritum Dei, ut docet S. Basilius cap. 
supra eitato : « Visum est patribus nostris non sus- 
cipere cumr silentie gratiam vespertini luminis, sed 
simal, nt apvéret, graljas agere, el quis auetor ver- 
borusn illorum: lucerbarke gratiarum. acliosjs, non 
possumus décere : l'opales tamen antiquam vocene 
emittit ; neque cuiquam wi gaam visi sunt impietatem 
admittere, qei dicunb : 'Fuvoopsv Iixcépu xoi "Yuv, 
xai &yioy Wvroue Gs09.. Laudamus Patrem ei Filium 
ek sanctum Spiri:sm Dei. » Hzc autem lucernaria. et 
vesperlina synmaxis ita olim agebatuz ex institutione 
S. Jacobi. Congregatis ab episcopo in ecekesiam fi- 
delibas, primo dicebatur iràvgwog Yrpog , id est, 
Jucernalis psalmus. Deinde diacowus dunittebat cate- 
chumenos, energumenos, poenitentes, et illuminatos. 
His dimissis, clamabat : Quotgnot sumus fideles, ore- 
mus Dominum. Dieebatque primas orationem : qua 
completa sic orabat : 1ócov x&i &vkotnoo» cnp, ó 
8tó;, ete., iJ est, Salva et resuscita nos, Deus, etc., 
qua finita dicebat episcopus : Euxapurixy £n xyrov, 
id est. gratiarum actionem lucernalem, hoc modo : 
0 &vxpxoc sog x«i &reeotnvoc, id est, Deus sine prin- 
cipio el immortalis, ete. Subjungebat diaconus : In- 
clinate ad impositionem manuum. Tum dicebat opi- 
Scopus : Osé Tlarépov, xai Bupte Tou Bog, elC., id 
est, Deus Pairum et Domine misericordie, elc. ; tan- 
dem dicebat diaconus, Exite in pace. l:ec habentur 
lib. vm Constitutiunum apostolicarum eap. 35, 36 et 
91. Ignis eliciebatur ex silice, qui Christum repre- 
sentat, ut notum est ex Prudento, hymno citato : 


Quamvis innumero sidere regiam , 
Lanorique polum lempade pinxeris, 
Inecussu silicis lumina nos tamen 
Moostras suxigeno semine quierere., 
Ne nesciret homo spem sibi luminis 
In Christi solido corpore conditam , 
ui dici stabilem se voluit petram , 
is igniculis unde geaus veuit. 


$. BENEDICTI ABBATIS. ANIANENSIS 
A ratio hzec eus. Prima pro inchoatione diei; » Tertia, 


] 909 
quia Spiritus sametas in eadem hera super apostolos 
descendisse (Act. n) primitus comprobatur. « Serta, 
pro eo quod immaculata hostia Dominus noster Je. 
sus Christus eadem bora in cruce suspeneus obno- 
xjos de seternis peecatorum: vineulis lbersvit. 4 Nom 
pro eo quod eadem hora Dominus noster descendens 
ad inferos sanctorum animas, quz: clausze, tenebris 
tenebantnr exinde libersrit, et secus tràansvexit ad 
ceelos. Duodecima vero propter terminationem diei, 
sicut prima inchoa(ione. Prima vero et duodecim 


Qvi certis vicibus tempors dividis, 
Merse sole chisos ingruit borridom, 
Lucem Christi tuie redde fideliLus. 


Neqne in eo hymno agitur de unico cerco; sed de 
lychnis plurimis pendentibus de laqueari, ot videre 
est in eodem hymno : 


Pendent mobilibus lamina funibus , 
ue suffixa mieusnt per laquearía , 
t de languidulis fota natstibus 
Lucem perspicuo flamma jacit vítro. 
Nec obstat, quod olim in quibusdam ecclesiis hie 
hymnus cantaretur in benedictiene cerei Paschalis, ut 
habetur in veteri ordine Romano, cum hoe tantum 
fieret per accommodationerm. 

a Apud Pal«stine, etc. IT2c contractius prolata, 
fusiüs tractata reperies : pud cuindem Cassianum [ib. 
i de diurga. Orat. cap. 5. 

b Tertia quia Spiritus sanctus, e£c. Eamdem ra- 
tionem proferunt S. Cyprianus lib. de Oratione Do- 
minica, S. Basilins. interrog. 57 Regularum fusius 
disputatarum , Fructuosus alibas cap. 10 Regule in 
hac Concordia cap. 55, et Lilorus fib. 1 de Otfic. 


C ecel. cap. f9, aliam S. Athanasius lib. de Virginitate, 


uerit ; aliam Constitutiones apostolicze lib. vu, cap. 
Á : « oct &rtogaat) Ev ctf? V0 Tlozvov Das ó RptoC, 
id est, quod in ea fora (tertia) Dominus seuwn- 
tiam judicii a Pilato acceperit. » 

€ Sexta quod immaculata pro eo. Cassianus sexta 
hore celebrationem refert ad id quod Christus ia 
cruce suspensus nos peccatorum vinculo Hhberavit. 
Sed hoc mysterium ad nonam refert S. Cyprianes 
libro citato : « kd nonam peccata nostra sasguue 
suo abluit : et ut redimere et vivilicare nos puset, 
tunc victoriam suam passione per'ecit. » Itaque àdess 
Cyprianus, S. Athanasius, et Constitutiones apos-o- 
lic: mysterium sexte referunt ad id pracise, quel 
ea hora Christus cruci suffixus est ; quibus astipala- 
tur Fruciuosus abbas cum ait: « Sexta Dom.aum 
in cruce ascendisse. » 

d [ora nona pro eo quod eadem hora Demuns ne- 
ster descendens ad inferos, etc. S. Atbamasius Ub. 
citato descensum Christi ad inferos borzxe duodecim. 
it est vesperüinz applicat. Mysterium vero »eox 
idem S. Athanasius scribit ideo celebrari, qnia Chr 
stus eadem hora emisit spiritum. iba Fre 
ciuesus abbas, cum ait : « Nona spiritum eaisasse. » 
S. Isidorus, lib. 1 de Oflic. eccl. , cap. 19, qua 
« Christus in nonam patibuli cruciamenta porrexa. » 


quos lignum Dominic:e crucis hora tertia defixum 
o 





Hic antem hymnus falso inscribitur, «d incensum ce- 
vel Paschalis : seribendem enim est ad incensum (n 
cerne, st est in. veteribus exemplaribus , dueinad: 
modum recte observavit vir doctissimus Jacobus 
Sirmondus seeietatís Jesu (im lib. 1 Carm. Ennod., 
hgm. 1). hisatis indicat titulus libri nempe Catheme- 
riot, quo signilleanter ea qux per diem aguntur ; 
qued suadet etiain. liymnorum ordo, primus est ad 
galli cantmn, seeundus est matutinus, tertius ante 
cibum , quartus post. cibum, quintus ad aocensum 
lucernce, qui proinde ita incipit : 


Inventor rutili dus bone Juminis, 


Constitutiones apostolice , quod tum omnia meta e 
tremefacta sunt Demino crucifixo : quod horrereat 
audaciam impiorum Judzorum, et pessioneas Domàsi 
ferre non possent. S. Cyprianus « qaia passiene sea 
noswa peceata abluit, et victoriam suem perfecit : 
Sed bec nibil aliud sonant , quam Christi expirato- 
nein. Ob eamdem rationem nonam olim Romani ob- 
servabant, ul videre est apud Tertullianum, csse óe 
eadem hora agit lib. de Jejunio adversus Chàcos : 

« Itaque in eam usque heram (nonam) 
ra est, in. qua a sexta contenebratus eg bis de- 

uncto Domino Jugubre fecit officium. » 


rr] CORCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. ! 910 
pro inchoatione * et terminatione diei postea a Pa- A orabo, Domine, mane exaudies vocem meam (Psal. v). 


tribus sunt adjunct»; tertiam autem et sextam et 
nonam etiam ab apostolis legimus fuisse celebratas. 
b Nam tertia. hora super apostolos in orationum of- 
ficio constitutos Spiritus sanctus descendit (Act. 1) ; 
sexta vero hora legimus Petrum , dum in coenaculo 
oraret, subito in excessu mentis vas illud, quod qua- 
tuor initiis quasi linteum de celo submissum, vi- 
disse (Act. x) ; de nona autem legimus : Petrus autem 
el Joannes ascendebant in templum ad horam oratio- 
nis nonam (Act. v). Vespertinas autem, vel matutinas 
orationes non solum ab apostolis, sed etiam in Ve- 
teri Testamento legimus eas in templo Domini sem- 
per fuisse oblatas. « Unde et David dicit de vesper- 
ünis: Dirigatur oratio mea sicul incensum in con- 


Secunda quoque inter primam et tertiam constituta, 
quasi quidam limes ponitur. Unde et a monachig 
necesse cst, ne otiosa ducatur. Ideo constitutum est, 
ut trino psalmorum obsequio frequentetur, quz et 
primz: consummet officium, et subsequenter tertiz 
incipiat scandere gradum. lta quoque in reliquis 
constitutum est hunc servandum esse ordinem horis 
tertia, sexta, nona, f duodecima, videlieet atque 
vespera ; ut ante et 8 post trinas has legitimas horas 
peculiaris orationis prosequantur obsequia. Nocturno 
igitur tempore ^ prima noctis hora sex orationibus 
celebranda est: ac deinde decem psalmorum con- 
centu cum laude et benedictionibus consummanda 
in Ecclesia est. 1 Deinde valefacientes invicem, et 


spectu tuo : elevatio manuum. moerum. sacrificium B. seconcitiatióni et sutisfacttoni alterutrum insistenteg 


sespertinum. (Ps. xiv). Be matutinis autem dieit : 
D'eus, Deus meus, ad te de luce vigilo. Et : In matu- 
dinis meditabor in te, quia factus es adjutor mous 
(Ps. vxi3). | 


&1V. — Ex RxcuLA saNcTI FRUcTUOSI (cap. n). 


d Prime hore observand: mensura sancita est, 
dicente Propheta : Mane astabo tibi, * et videbo te, 
quia iw 6s Deus molene iniquitatem. E4 iterum: Ad te 


& Ft terminatione diei. Hujus horx duodecimm:e seu 
vespertin mysterium S. Athanasius ad Christi de- 
$censum ad inferos refert, ut supra notatum est. 
"Tertullianus lib. eitato cum aliis conjeeturis refutat 
P'sychicorum conjecturas, dicit posse ad Christi se- 


pulturam referri : « Hoc si magis ad religionem sapit & 


Christianam, dum rmagís Christi gloriam celebrat, 
possum :zque serz stationts eodem rei ordine statum 
figere, ut jejunemus ad serum exspectantes tempus 
Dominmez sepulturze, eam Josephi postulatum detulit 
corpus et condidit. » S. Isidorus, cap. 20, refert ad 
sacrificium legis veteris vespertinum : atque etiam 
ad nova legis augustissimunr illud sacrificium ve- 
spertinum, quo Christus carnem et sanguinem suumi 
dedit apostolis in suprema ilfa eama : « In novo quo- 
que testamento eo tempore Deminus et Salvator 
coenmamibus apostolis mysterium sui corporis et san- 
guinis initio tradidit : ut tempus ipsum sacrificii ve- 
sperum ostenderet szxcult : proinde in honorem ac 
memoriam tantorum sacramentorum in his tempo- 
ribus adesse decet Dei conspectibus et personare in 
ejus cultibus orationum nostrarum illi sacrificium 
offerentes. » S. Cyprianus scribit hanc horam ve- 
spertinam celebrari, quod recedente sole oranduin 


laxant muieo debita : et pietate paterna, qui i se- 
gregati a ccetu fraterno ob negligentiam soam fue- 
rant, inereantur indulgentiam. Tunc demum per- 
gentes ad cubilia, atque in unum conjuncti coeuntes 
ad perfectionem pacis, et reorum absolutionem, 
cantatis tribus psalmis juxta morem cum- laude, et 
beuedictome, symbolum: Christiame fidei communi 
omaes recitent voce ; ut fldem suam puram coram Deo 


plicetur, quia, qua hora contigerit, SS. Patres am- 
igunt. Prima hora ob missos operarios in vineam 
celebratur, ut. vult Fructuosus abbas. Sed de bis 
plura vide apud Walfridum Strabonem lib. de Rebus 
eccl., cap- 25; Amalarium Fortunatum, lib. 11 de 
Offic. eccl., cap. 2, et Rupertum lib. 1 de divinis 
Offic., cap. 2. 

b Nam tertia hora super apostolos im orationum 
offício constitutos, eic. Idem habet Tertullianus lib. 
contra Psychicos: « Porro, cum in eodem commen- 
tario Luc: et tertia bora oratioque demonsiretur, 
sub qua Spiritu sancto initiati pro ebriis habentur ; 
et sexta, qua Petrus ascendit ad superiora : nona, 
qua templum sunt introgressi, cur non intelligamus 
salva plane indifferentia semper et ubique omni tem- 
pore orandi, tamen tres istas horas, ut insigniores in 
rebus humanis, quà diem distribuunt, qux» negotia 
distinguunt, quz» publice resonant; ita et solemniores 
fuisse in orationibus divinis? » 

€ Unde et David de vespertinis, etc. Ita Fructuosus 
abbas, cap. 10 Regule : « Vespera David cecinisse, 
dicens : Elevatio manuum mearum sacrificium vesper- 
tinum. » 

d Prime hore. Hxchabentur in Regula ms. S: Fru- 


$jt, ut Christus vera lax ad nos veniat : « Recedente P ctuosi Bracarensis, cod. Crasseusis eodein capite. 


item: sole, et die cessante necessario rursus orandum 
est. Nam quia Christus sol verus et dies est verus, 
sole ac die szculi recedente, quande oramus ac peti- 
znus, ut super nos lux denuo veniat, Christi precamur 
adventum, lucis zeternze gratiam prxbiturum. » Idem 
patet ex Prudentio initio hymni supra citati. Sed ut 
alquid de medi: noctis synaxi dicamus, S. Athana- 
«itis. Hb. de Virgiuitate ail eam agendam esse, quia 
€hristus media nocte surrexit a mortuis. S. Fructuo- 
sus abbas : « Quia ea hora clamor factus est: ecce 
sponsus venit, exite obviám ei : ut, ea hora cum. 
ad judicium venerit, non nos dormientes, sed vigi- 
Jantes inveniat. » Matutinos vero, seu laudes matu- 
$i1ras ad Christi resurrectionem refert S. Cyprianus. 
« Nam et mane orandum est, ut resurrectio Domini 
3na tutina oratione celebretur. » Eamdem refert. ra- 
tionem pro Gallieinii synaxi Fructuosus abbas : 
« €aHiciniam, Christum a mortuis resurrexisse. » 
Nec miram si Christi resurrectio diversis horis ap- 


e Ei videbo te. Vllud te nullibi reperiri posse cxi- 
stimo. S. Hieionymus tamen, sive quis alius auctor 
horum commentariorum in psalmos subaudiendum 
esse putat; cum ait: Et videbo, subauditer, te, vi- 

ebo. 

f Duodecima atque vespera. In Regula ms. legitur: 
Usque vesperam. Reclius, ut arbitror. Nam duodeci- 
ma nou distinguitur a vespera. 

.. 8 Post trinas has legitimas horas. Nempo. tentiam, 
sextam, et nonam 

h Prima noctis hora. Queum: quidam appellant ini- 
fium noctis, qu:e respondet nestro completorio. 

i Deinde valefacientes. Va S. Isidorus, cap. 6 Re- 
gule : « Ante somnum autem, sieut mos est, pera- 
cto completorio, valefactis ivicem: fratribus, cum 
ouuni cautela et silentio requiescendum est. » 

j Segregati. ld est excommunicati : addit, ob ne- 

ligentium suam, ut complecfatur eos tantum, qui o 
eves culpas ab aliis separantur. 





911 


ostendentes, *. si quid dubium non est fleri, 
cidere, ut nocturno quisquam tempore vocetur a 
corpore, commendatam jam fidem suam et expiatam 
abomni scandalo conscientiam proferant ante Deum. 
Post deinde adeant cubilia summo cum silentio ex- 
hibito, gressuque quieto, nec ullus se vel ultra cu- 
biti spatium jungens alter ad alterum, vel saltim 
alium respicere audens pergat ad lectum suum : ubi 
tacit: orationi insistens, psalinosque recensens ulti- 
mo orationem suam quinquagesimi psalmi recita- 
tione, atque oratione consummet. Nec strepere, vel 
mulire ausus aut excreare cum * gratia nocturni 
somni capiat silentium. | 


a Si quid dubium. In Regula ms., Si quod dubium, 
lege ; icut dubium. 

Scandalo. Scandalum hoc loco est offensa , rixa : 
vide supra. 

€ Gratía. Jta correctum est a quodam, cum antea 
legeretur : Gracitu, ut adhuc in cod. ms. apparet. In 
cod. Crassen:i legitur crucitu, quam quidein lectio- 
nem retineo : ut sit erucitus sonus vehementior ex- 
creationis per onomatopeam; nam durum esset 
excreationem absolute prohibere. 

d Kyrie eleison. Ms. Vict. p. addit : Cum preci- 
bus. 

e Et misse sint. In commentario Smaragdi legi- 
tur: Et missa sunt. In. ms. Vict. p., Et missa est. 
Sed hzc posterior lectio omnibus codicibus, quos 
viderim, adversatur. Locus obscurus; cujus duas 

rofert interpretationes Siaragdus : « Quo. in aliis 
ocis dicit, et completum est, hac in clausula, ef 
miss sunt, dicit : et missa sunt, repetit. Orationes 
enim oflicii, quie a nobis sunt. complete, Deo sunt 
misse, quia in illius honore sunt ceie. rab; aliter : 
orationes, id est, collecte, qux in fine cursus a. sa- 
ceriote dicuntur miss.e, id est, Deo missiv vocantur, » 
Qu:e secun:la interpretatio potior. vi.etur : proser- 
tim cuim alias nullam (aciat. explicitain. colles tarum 
mentionem S. Pater Benedictus quie sane illius aita- 
te erant in usu, quamvis fortasse non. suh. eadem 
formula ac nuuc. Qnoi misse collectis. significent 
fuse satis cap. £5, ad S. Isidorum probatum est. 
Itaque miss:e loc loco. collecte. sunt seu orationes, 
qug, juxta Cass.auum, ad. finem. cujusque  psaluii 
dice. autur a sacerdote, quarum merntionem tantui 
jn fine horarum facit S. Pater Benedictus brevitatis 
Causa, tanquam rei suis monachis vulgaris et trita, 
quema nodum postea. agit de brevi oratione veluti 
obiier et per transennam, tanquam de re. monachis 
nota, quie majori explicatioue non indigeat. Vel 
cerie dicendum 5. Pairem Benedictum juxta aliorum 
morem, quem supra declaravimus, rejecisse ejus- 
. modi collectas ad finem cujusque horz, ita ut plures 
dicend:e sint, no:una, atque ob eam rationem dixis- 
se, miss. sint, non, missa sif. Nec onstat quod agens 
de nocturnis et matutinis nullam faciat. mentionem 
norarum missarum, sed tantum dicat : Et comple- 
tim est, Nam 0b. istarum prolixitatem horarum in 
eis plures hujusmodi collectas recitari noluit : quia 
his boris inulta. addidit preter antiquorum monpa- 
chorum consuetudinem , ut patebit. legenti iibrum im 
Cassiani de nocturnis Orationibus. L0 h:ec objectio 
no..is favet : quia nulla potest esse alia ratio cur in 
prima bora et sequentibus ordinandis constanter 
dixerit, et misse sint, vel, miss:e fiant, in. superiori- 
bus vero, et completum est, quam nostra de hujus- 
modi missis interpretatio, etsi non inficiet in noc- 
turnis et matutinis unam saltem fuisse collectam. 
Dicet aliquis per missas significari missionem chori. 
Sed, si hoc ita esset, dixisset : EI. missa sit, quem- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS » 
vel ac- A AP»ENpix ]. — Quanti psalmi per easdem horas 


912 


dicantur. 
(Ex Regula S. Benedicti, cap. 17.) 

Jam de nocturnis, vel matutinis digessimus ordi- 
nem psalmodi:x : nune de sequentibus horis videa- 
mus. Prima hora dicuntur psalmi tres singillatim, et 
non sub una gloria. Hymnus ejusdem hor: pos: 
versum : Deus in adjutorium meum intende, aute- 
quam psalmi incipiantur. Post expletionem vero 
trium psalmorum recitetur lectio una, versus : et 
4 Kyrie eleison, * et misse sint. Tertia vero, et 
seXla et nona eodem ordine celebrantur : f orztio, 
idest, versus, hymni earumdem horarum, € temi 
psalmi, lectio, et versus, Kyrie eleison, ct missz sint. 
Si major fuerit congregatio, cum antiphonis, t si 


admodum diaconus in fine sacrze liturgise dicit : lie, 
missa est, id est missio : non, Ite, misse sunt. Qoem- 
admo:lum prisci Greci perfecto sacrificio, dicebant, 
&ytate, id est, dimissio, in singulari. Haec sunt que 
favere possunt secundz interprelationi Smarag, 
etsi prior non sit omnino repudianda, cum sua pro- 
babilitate non careat. Quidam recentior th 

vir sane doctissimus, huuc S. Benedicti locum, et 
subsequentes de sacrosancto miss» sacrificio expo- 
nit. Sed hzc explicatio non mihi probatur: primo, 
«quia nimis onerosum essel (ot missas comunes, 
seu conventuales, ut vocant, celebrare; secundo, 
quia vix superesset tempus ad opus manuum, et ad 
lectionein divinam ; tertio, quia olim missa celebra- 
batur hora tertia, id est, nona nostra matutina, si re- 
fic.eadum esset meridie, et dies a jejunio vacaret: 
sexta, si jejunandum esset usque ad nonam ; nos 
in Quadragesima, si tantum refectio esset ad ve:ge- 
ram, ut docet Valfridus Strabo, cap. 23 de Rebus 
eccl.; Micrologus, lib. de Eccl. observationibus, cap. 
49, et Amalarius Fortunatus, lib. n1 de Officiis eccl., 
cap. 52. I1 videre est apud S. Epiphanium in synop- 
si Cassianum lib. 11 de diurnis Orat., cap. 2; Si.o- 
nium, Lb. v, epist. 17; Gregorium Turopens--m de 
Vitis Patrum de S. Nicetio; Gregorium Magnum, 
howil. 5 in Ex angelia; Joannem Moschum, cap. Z. 
Prati spiritualis. In. concil.o Bracarensi 3, cap. 1€. 
et Bracar. 11, cap. 19, nunquam vero post vesperaan 
et con pleto ium, quod tamen contingeret, s& Li: 
regule lucis miss de sacrificio liturgico | intellige- 
reutur. 

! Qra'io, id est. versus. Ita in omnibus co. r - 
stris mss. excepto Victor. p. in quo sic ha.etir: 
Tertig vero, sext? et nong eodem ordine ceict-:ar 
oratio, id est versus, eic.; apud S. Dunstanum «z1- 
tur, id esi, oratio, versus. Sed quanam sit Dujosiii- 
& oratio, eL quare potius terti, sextie, el D9as , 
quam aliis horis przsponatur, non video? ijaqwe ke- 
ctio vulgaris retinenua est : Oratio, id es; versus, «t 
expl:cat S. Benedictus quid sit oratio; nempe ve- 
sus: Deus in udjutorium, etc. , quo Dei auxilia 
efllagitainus. 

€ f'erui psalmi. Sequitur morem priscorum P 
truni, qui bas tres horas ternis psalm.s absolvenzs 
putarunt Cassianus, lib. m de diurnis Orat.,cap. 5- 
c ltaque in Paliestinz: vel Mesopotamiie monasseris 
ac totius Orientis supra dictarum horarum (iertzz. 
SeXt:e, el noni) solemnitates trinis psalmis quet- 
aie finiuntur. » Hoc etiam iustitutum sequitur 3. 
lsidorus, cap. 6 suz& Regule : « In tertia, sexia v: 
nona tres psalmi dicendi sunt. » À qui;usikasm odia 
tertia ternis psalmis, sexta senis, et nona novem 
decurrebantur, ut testis est Cassianus, lib. 1 de Noc- 
tur. Orat., cap. 14. 

h Si vero minor in directum psallantur. Nempe 
tertia, sexta, et nona. Ratio hujus instituti es : qua 
minori congregalioui non esset salis temporis sd 











915 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. APPENDIX. 


- 


914 


vero mitntor, in directum * psallantur. Vespertina au- À est, Dominica et secunda feria; tertia feria jam ad 


tem synaxis quatuor psalmis cum antiphonis termi- 
nctur. Post quos psalmos 5 Apostoli lectio recitanda 
est. Inde responsorium, Ámbrosianum, versus, can- 
ticum de Evangelio, et « oratio Dominica; et fiant 
misse. d Completorium autem trium psalmorum 
dictione terminetur. Qui psalmi * directanei sine 
antiphona dicendi snnt; post quos hymnus cjusdem 
horz, lectio una, versus : Kyrie eleison, f benedictio; 
8 post miss: fiant. 

ArrexpiX lH. — Quo ordine psalmi dicendi sunt. 

(Ex eadem Regula, cap. 18.) 

In primis semper diurnis horis dicatur versus: 
Deus in adjutorium meum intende : Domine, ad adju-- 
vandvm me festina, ^ etc. Inde hymnus uniuscujus- 


"tertiam, sextam vel nonam psallantur terni psalmi 2 


centesimo nonodecimo usque ad centesimum vigesi- 
muni septimum, id est, psalmi novem. Quique psal- 
mi semper ? usque ad Dominicam per easdem lioras, 
P itidem repetantur. Hymnorum nibilominus, lectio- 
num, vcl versuum dispositione unifórmi cunctis die- 
bus servata. Et ita scilicet, ut semper Dominica a 
centesimo octavo decimo incipiatur. Vespera autem 
quoti.lie quatuor psalmorum modulatione canatur. 
Qi psalmi incipiantur a centesimo nono usque ad 
centesimum quadragesimum septimum, exceptis his, 
qui in diversis horis ex eis sequestrantur, idest, a cen- 
tesimo septimo decimo ad centesimum vigesimum 
septimum, et centesimo tricesimo tertio, etcentesimo 


que hore. Deinde prima hora Dominica i dicenda, B quadragesimo secundo. Reliqui omues in vespera di- 


quatuor capitula psalmi i centesimi octavi decimi 
k dicantur. Reliquis vero horis, id est, tertia, sexta, 
vel nona terna capitula supra scripti psalmi octavi 
decimi dicantur, Ád primam autem secundz ferix 
dicantur tres psalmi, id est, primus, secundus, et 
sexius. EL ita per singulos dies ad primam usque 
1dominicam dicantur per ordinem terni psulmi 
ugque ad nonum decimum psalmum : ita sane, ut 
nonus psalmus, et septimus decimus partiantur in 
duas glorias: et sic fiat, ? ut ad vigilias Dominica 
semper a vicesimo incipiatlur. Ád tertiam, vero 
sextam, nonamque ferixz secunde, novem capitula, 
qu: residua sunt de centesimo decimo octavo, ipsa 
terna per easdem horas dicantur. Expenso ergo 


cendi sunt. Et quia minus veniunt tres psalwi, ideo di- 
videndi sunt, qui ex numero supra scripto 4 fortiores 
inveniuntur, id est, centesimus tricesimus octavus, et 
centesimus quadragesimus tertius, et centesimus qua- 
dragesimus quartus. Centesimus vero sextus decimus, 
quia parvus est, centesimo quintodecimo conjungatur. 
Digesto ergo ordine psalmorum vespertinorum , reli- 
qua, id est, lectiones, responsoria, hymni, versus, 
vel cantica, sicut supra taxavimus, impleantur. 
Ad completorium vero quotidie iidem psalmi repe- 
tantur, quartus, * nonagesimus, et centesimus tri- 
gesimus tertius. Disposito ordine psalmodiz diurnz, 
reliqui omnes psalmi, qui supersunt, zequaliter divi- 
dantur in septem noctium vigiliis, * partiendo scili- 


psalmo centesimo octavo decimo duobus diebus, id C cet, qui inter eos prolixiores sunt psalmi, et duode- 


opera diurna : maxime cum minoris congregatio- 
mnis monasteria sint etiam minoris substanti: : ita 
ut necesse sit quosdam ex iis foris frugibus collizen- 
dis aut operibus puta culinz, et similibus occupari, 
paucis admodum in cloro remanentibus, quibus 
grave esset has horas solemni cantu persolvere. 

^ Psallantur. Vict. ma., Canantur. 

b Apostoli. Abest ab aliis cod. mss. nostris et S. 
Dunstano. 

5 € Oratio Dominica. Vict. p. addit : Cum preci- 
us. 

4 Completorium. Ita appellat hanc horam S. Isi- 
dorus, cap. 6 sux: Reguli, sed lib. 1 de Officiis ec- 
clesiasticis, cap. 21, appellat completas, nonnulli 
Patres completam : et debet dici sub noctis initium; 
unde a S. Columbano, cap. 7 suz Regule dicitur 
i nitium noctis, et a S. Fructuoso Bracareusi, cap. 1 


in aliis cod. nostris mss., nec habetur apud Turre- 
crematam, nec in editione Colinzi, néc in veteri 
Parisiensi : sane superflua videtur, cum non sit in 
aliis horis supra explicatis. 

h Etc. S. Dunstanus cum vulgo editis habet, Et 
gloria. . ] 

i Dicenda. Vict. p. addit : Sunt, omittitque ver- 
bum dicantur, quemadmodum vetusta editio Pari- 
siensis, qu:e etiam pro dicenda, ponit dicendo. 

j Centesimi octavi decimi. Cod. p. Vict. addit: Que 
sequatur hymnus de fide catholica, id est, symbolum 
S. Athanasii. Sed h:ec sunt addititia. 

'k Dicantur. Hoc vocabulum desideratur in cod. 
mss. S. Germ. ma., S. Far. et Vict. p. 

1 Ad dominicam. Vict. ma. addit : Diem. 

m Usque ad nonum decimum. Inclusive. 

» Ut v gilias. Vict. p., Ut vigilie Dominice semper 


sux Regul» prima noctis hora. Et videtur esse illa J) a vigesimo incipiantur. Vetus editio Parisiensis, «t 


synaxis quam S. Basilius afenctv , id est, petitionem 
appellat : in illa enim, quemadmodum in completo- 
rio, petitur a Deo noclis quies secura et placida, ut 
notat S. Basilius. Qu:e quidem hora in Oriente vix 
ante S. Basilium reperitur, nece in Occidente ante 


ad vigilias Dominicas. 
» Usque ad dominicam. In Vict. ma. deest «à us- 
e. 
P Itidem. Hxc vox desideratur etiam in Vict. ma. 
q Fortiores. ld est, majores, prolixiores, ut supra 


$3. Benedictum. Imo post S. Basilii etatem in multis. observatum est. 


locis Orientis non fuit, ut patet ex supra dictis de 
horarum diversitate. 

€ Directanei. lta in cod. nostris mss. cum S. Dun- 

$tano, vulgo legitur, Directaneo. Jubet S. Benedictus 
conpletorii psalmos in directum recitari , ut fratres 
cito eant cubitam, cum baec hora diceretur sub ini- 
tium noctis, seu prima noctis hora. 

f Bvnedictio. Col. ms. Ebrul,, Et benedictio. Vict. 
p-» Benedictiones, de hae completorii benedictione 
hoc statuitur, in add. 1 Capitul. Lud, imp., tit. 48 : 
t benediciio post complelorium a sacerdoie dicatur. 

€ Kt post misse fiant. Particula post. desideratur 


r Nonagesimus. Id est, Qui habitat, etc.; eum- 
dem psalmum exsolvi jubet S. Basilius in suprema 
illa hora, quam atr», id est, petitionem appellat, 
ut supra observatum est. 

s Partiendo scilicet qui inter eos prolixiores sunt 

sal mi. Hanc institutionem secuta est synodus Nar- 
bonnsis sub Reccaredo rege : « Hoc quoque defi- 
nitum est, ut in psallendis ordinibus gloria dicatur 
omnipotenti Deo. Per majores vero psalmos, s&i fue- 
rint prolixiores, pausa:iones fiant; et per quamcun- 
que pausalionem gloria Trinitatis Domino decante- 
tir. » Pausationes autem ist: sunt psalmorum im- 


"T 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


916 


im per unamquamque constituantur noctem. * Hoc A Quia nimis iners devationis su» studimm vel servi- 


praecipue commonentes, ut si cui forte hxec distribu- 
tio psalmorum displicuerit, ^ ordinet, si melius ali- 
ter judicaverit : dum omnimodis id attendatur, ut 
emni hebdomada psalterium ex integro numero 
€ centum quinquaginta psalmorum  psallatur; et 
Dominico .die semper a capite repetanturad vigiliag. 


terstitia, in quibus cessantes a psalmodia breviter et 
submisse orabant, juxta veterum monachorum im- 
stitutum, quod videre est apud Cassianum, lib. u de 

- imocturn. Orat., cap. 11: « Et idcirco nepsalmos qui- 
dem ipsos, quos in congregatione decantant , conti- 
muata studemt pronuntiatione concludere. Sed eos 
pre numero versuum duabus vel tribus interscisio- 
nibus cum orationum interjectione divisos distinc- 
tim particulatimque consummant; » et hzc loco 
citafo concilii nón minimam lucem afferunt. 

& iHoc pricipue commonentes, etc. Sciebat S. Be- 
Dedictus varie a multis Psalterium ordinari. Et vere 
bumilis non ita ordinem suum commendavit, ut 
noluerit alieno magis stare judicio , quamsuo. Quem 
Tamen ordinem nunquam pontifices mutare volue- 
runt, quemadmodum observat Walfridus Strabo, 
cap. 25, lib. de Rebus ecclesiasticis : « Et etiam ille 
ordo laudabilis, quem beatus Pater Benedictus mo- 
nachis constituit observandum : scilicet, ut qui pro- 
posito a cxteris disoernuntur, etiam continus ser- 
vitulis penso aliquid amplius persolvere studeant. 
Quam dispositionem ideo a pastoribus ecclesiarum 
non interdici putainus, quia et vicina est auctoritati 
Romane, et quia beatus Gregorius Vitam egregii 
Patris Benedicti describens, Regulam.ab eo descrip- 
tam, in qua idem ordo of(iciorum habetur, sua au- 
ctoritate statutis ejus favere videtur. » Sed, quia 
nonnulli motationis amatores hunc ordinem immu- 
ATaverant, iu magno concilio Aquisgrani sub Ludovi- 
co Pio statutum est, ut omnes monachi hunc ordi- 
nem recitarent, ut docet vetus chron. ms. bibliothe- 
c& regis Francorum : « Annotertio Ludovici factum 
£st concilium magnum Aquisgrani in mense Augu- 
810 : et przeceptum est ut monachi omnes cursum S. 
Benedicti cantarent ordine regulari. » Item statutum 
«8t etiam Aquisgrani in synodo abbatum sub eodem 
Ludovico, ut habetur additione 1 Capitularis Lud. 
Amp., tit. 3: « Ut officium, quod in Hegula sancti 
Benedicá .cominetur, celebrent. monachi. » Quare 
Paulus V, pont. max., qui nostra :4ate Breviarium 
pro omnibus $ub Regula S. Patris Bencdicti mili- 
lantibus instituit, eandem Psakerii dispositionem 
illibatam servari voluit. 

.., P Ordinet, si melius aliter judicaverit. Est trajec- 
Uo ; nam «o aliter referendum est ad verbum ordinet 
hoc modo: Ordinet aliter, si snelius judicawerit. 

€ Centum quinquaginta psalmorum. Hunc psalmo- 
rum numerum S. Patris Benedicti dedita opera de- 


signat ne quis supposititios, peregrinos et apocryphos 


C 


tium ostendunt monachi, qui minus psalterio cum 
canticis consuetudinariis per seplmange curriculum 
psallunt : 4 dum quando legamus sanetos Patres ne- 
stros uno die hoc swenue ünplesse : quod nos tepi- 
di utinam septimana integra persolvamws. 


psalmos interjiceret, juxta canonem 59 concilii Lzo- 
cÜiceni, quo privati psalmi prohibentur : "Oct s2 à 
(QuortxoDe deÀuoóc Aéq«0mi iv «5 Exx)nGie, 1d es, 
« Quod ,non oportet privatos psalmos in ecclesu 
dici. » Nam fuerunt olim psalmi sub titulo Salomo- 
nis et quorumdam aliorum , inquit Theodorus B.i- 
Samon, quos quidem concilium privatos appellit, 
quod non esseut audbgrilale eeclesiastica recepti. 
(^) Psalmosetodas Salomonis inter apocryphas ri 
pturas recenset S. Athanasius in synopsi sacrz Scri- 
pitur: , de quibus etiam agit Nicephorus patriarcha 
Constantinopolitanus in canone, et collocat int 
scripturas quibus contradicitur. Sel et ipse S. Atba- 
nasius in eadein synopsi inter Davidicos mentionem 
facit centesimi quinquagesimi primi psalmi, de q: 
infra tractabitur. Multi etiam hzretici cum- 
posuerunt, inter quos Hierax, quemadmodum doce 
S. Epiphanius, lib. 1 Panarii, heresi. 67 ; Valentines 
quoque, ut videreest apud Tertullianum, lib. de Carne 
Christi : « Sed remisso Alexandro cum suis sylogi- 
mis , quos in ergumeptationibus torquet , eüam 
cum psalmis Valenüni, quos magna impudentia quasi 
idonei alicujus auctoris interserit , ad unam jam li- 
neam congressionem dirigamus » Et infra. « Nobis 
queque ad hane speciem psahei paurecinabupntur, 
non quidem apostate et hxretici el Platezici Valen- 
tini, sed sancüssimi et receptissimi prophete David. : 
Donatiste psalmos humano ingenio elaboratos ia 
suis ecclesiis canebant, ut docet S. Augustinus epist. 
119: « Donatist nos repreheadunt, quod sobrie psal- 
limus in ecclesia: cum ipsi ebrietates suas ad canti- 
cum psalmorum humano ingenio eompositorum quasi 
tubas exhortationis inflanuuent. » Cum euiem S. Be- 
nedictus numeram centum ei quinqeaginta psalmo- 
rum per singulas hebdomadas prsecipii aléoivi, boc 
intelligendum est, si dies festi non occurrant, ip qui 
bus psalmi ad ipsam diem perünentes dicuntar, ul 
ipse loquitur cap. 14. 

4 Dum quasdo legamus. lta cod. ma. S. Germ. 
Vict. p.; sed cod. S. Ebrul. et editio Colonicasis 
habent, quondo legamus. Nict. ma., dum quen 
gamus. S. Dunstanus, Turrecremata, et edit:o Pan- 
Bieusis vetus, dum legamus, cod. mis. S. Farea 5 
quia legimus. 1i vulgatis scribitur, cum deganas; 
clarius et rectus. 


*) Psalmi et odx Salomonis ante eliquot enaos editi 
eua Ludovico de la Cerda. 





CAPUT XXV. 
DE DISCIPLINA PSALLENDI. 





$ I. — Ex RecurLa samcm Brxgpacmi. 


Ubique credimus divinam esse presentiam, et oculos 
Domini in omni leco speculari bonos et malos. Maxime 
iamem sine aliqua dubitaüone credamus, cum ad 


* Qualiter oporteat nos in conspectu. Divinitatis. 
em praeclare monet S. Cyprianus, lib. de Oratione 


À 


D opus divinum assistimus. Idee semper mezaores s 


4nug qued ait Propheta : Servite Domine in time 
(Psal. 11). Et iterum: Peallite sapienter (Psal. x 1v. 
Et: In conspectu angelorum psallam tibi (Psal. cx&xxu'. 
Ergo consideremus * qualiter oporteet moe im cos 
Dominica : « Sit autem orantibus sermo et precatus 
cum, disciplina quietem continens e& pudoreaa. Ce- 


[d 








9t 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP, XXV. 


918 


spectu Divinitatis et angelorum esse. Et * sic ste- A ex verbis sanct Scripturz prudentixe sensus : ! Fau- 


mus ad psallendam, ? u£ mens nostra concordet 
voci nostrae. 
$ Il. — Casstoboh! DE PSALMO CI. 

: Hunc modum sanete orationis servandum de- 
volissimgs Christianus intelligat, ut id ipeum cogitet 
quod orat, ipsus respiciat smente cui supplicat. Om- 
nes speriluas €ogiationes excludat, aliud non ad- 
mittat exiraneum : ne, ut ait. quidam, 4 puriseimis 
fnibus apros unmittere videatur inyprovidus. Hinc 
tiam Ambrosii seewmdum Apostolum home sexte 
roseus ille hbymnus.redoluit, cum ait : 


* Orshbo meute Domiaum, 
OQ rabo $ and spiri « 

Ne vox Deo sola cauat, 
Sensusque noster alibi 
Ductus aberi et fluctuans 
Vavis przveulue casibus, 
Tuuc erim f ac: ejta est 
Oratio canen!iium, 

Si qur a meus idem gerat 
Quod explicat vox cantici. 


$1. — Ex Recura Basu (cap. 110). 
Jsterrog. € Quid est, paaliite sapienter? (Psat. 
xLvi).—Besp. 5 Quod estin omnibus cibis gustu enum- 
quenque dignoscere, cujus seporis eit, hoc est, et 


gitemus nos sub conspectu Dei stare : placegdum est 

divinis oculis et habitu corporis et modo vocis. ? 
'Sub Dei couspectu psallebant monachi Cistercienses, 
4e quibus sie scribi Stephanus Tornacensis, epist. 
6 : « Divina officia cum tanta solegmitale et devo- 
tione celebran£, ut ia eorum conceniu voces ange- 
lorum sonare Dites: psalmis et byinnis et canticis 
spiritualibus ad laudes Dei invitant homines, et an- 
gelos uwitapuar. « Et monachi ecaobH S. Galli 
tanta cum attentione et devotione canebant, at eun 
Conradus rex Romanorum in medium chorum nuces 
et pema sparsisset, ne unus quidem puerulus respi- 
«ere diguatus sit, ut est in Actis S. Netkeri. 

* Sic steamus ed psallendum. Ex hee loco satis 
constat monachis S. Benedicti stapdum . esse inter 
Jsallendum. Quod :atis etiam colligitur ex cap. 9 

egula : « Quibns dictis, dicto versu benedieat ab- 

gbas : et ee ibus omnibus ia scamnis legantur vi- 
cissim a fratribus, » etc. Idem ferme leeus habetur 
«ap. 11; nam qui jubentur sedere dum Jectiones re- 
citantur, stetisse cum psallerent, necesse est, maxime 
€um tantum genua fleclerent in orationibus et col- 
Jectis, ut infra dicetur et cap. 6 : « Concedatur ei 
«post abbetem stare et benedicere; » et cap. 05: 
« Sic acaedant ad pacem, ad communiopem, ad psal- 
anum imponendum, in choro standum. » 

b Ut mens nostra concordet voci nostre. Hunc lo- 
cum citat Haymo Halberstattensis in cap. v ad Ephe- 
sies: « lii vero cantant in corde, quorum mens 
concordat voci, juxta illud B. Benedicti : Sic stemus 
exd  psallendum, ut mens nostra. concordet voci no- 
src. » Idem monet S. Basilius in ÀAmmonitionibus 
agons de oratione : « Et ne dissonans sit a sono vo- 

cis tux sensus tuus, sed inlingue verba vigil in- 
£endat. » S. Prosper Aquitanicus in Sententiis, 
€: p. 6 : « Vera confessio est benedicentis, cum idem 
sonus est et oris el cordis. » S. Isidorus, cap. 6 Re- 
£g ul sua: Quando celebrantur psalmorum sacra- 
mienta spirítualia, refugiat monachus risus et fabu- 
lfz:s; sed hoc meditetur corde quod psallitur ore, » 
IPr:eclare sane S. Caesarius Arelatensis, serm. 19 : 
« Orantes autem, charissimi, quantum possumus , 
adjuvante Domino laboremus, ut nulla nobis extra- 
mea cogitatio subrepere possit, ne forte aliud babea- 
gyxrus in Corde, et aliud proferamus ex ore; ne forte, 


C 


ces, inquit, escas gustabunt, 1 sensus autem verba 
discernit (Job. xxxiv). Si quis autem animam suam 
íta intendit in singula verba psalmorum, sicu£ gu- 
Stns intentus est ad discretionem saporis ciborum, 
iste complet hoc quod dicitur : Psallite sapienter. 


$ IV.—Ex BzouLa samcTi Baginir (cap. 54). 


Imterrog. € Xnde ergo vagatur mens nostra, et 
eogttationes diverse ascendunt in corde nostro, et 
4uemodo possumus emendare? — fFesp. Vagatur 
quidem mens interdum etiam otio, cum non occu- 
patur in necessaria sollicitudine, in remissione po- 
ita et securitate, non credit prassentein Deum scru- 
tantem renes et corda. Si enim hoc crederet, face- 
yet hoe quod superius dictum est : Providebam Do- 
minum in conspectu meo semper, quia a dextris est 
enihi, ne commevear (Psal. 11). Qui autem hoc agit ! 
nee horum similia, neque vagabitur unquam, neque 
babebi otium vanis cogitationibus indulgere, vel 
&liquid cogitare quod non ad zdiflcationem fidei per- 
tineat, » et ad aliquam anim: utilitatem spectet , 
quanto magis nihil audebit quod adversum sit Deo 
et non ei placeat cogitare. 


dum liegua Dominum rogat, cogitatio in rebus va- 
« nis occupata ab orationis sensu discedat; et inde 
acquirat peccatum unde puit babere remedium. » 
€ Hunc modum, ete. Hxc reperiuntur apud Cas- 
eiodorum Comsentario in psalmos, psalmo citato.f 
4 Purissimis foniibus epros iumittere. Ex. Virgi- 
Jio, 11 Bucolico : 


. 6 liquidis ipamiai foptilius apros. 


€ Orabo mente Dominum, etc. lli versus non ex- 
stant, in operibus excusis S. Ambros. Canebantur 
hora sexta, ut notum est ex Cassiodoro lioc loco. 

4 Accepta est. Lege : Deo accepta est, ut apud Cas- 
giodorum. 

E Quid est, psallite sapienter? Exstot apud S. Ba- 
Silium inter. 279 Regul. bhrev., et apad. Bufjaum , 
cap. $7. 

h (uod est in omnibus cibis. Prxclare Basilius in 
Ammoniionibus : « In tempore psalmorum sapien- 
ter psalle, fili, et. spiritales camitue vigilanter cane 
coram Domino : ut virtutem psalmorum facilius 
possis advertere. Omnis enim duritia cordie eorum 
dulcedine emollitur. Tunc dulces fauces habebis, 
gaudensque cantabis : Quam dulcia (aucibus meis 
eloquia tua. super mel ori seo. Nee poteris sentüne 
dulcedinem , nisi cum sumgua vigilauua et sapientia 
eantaveris. Fauces enim, inquil, escam guelabunt, 
sensus autem disceruenf. Sicut ergo ex carnalibus es- 
cis alitur caro, ita ex divinis eloquiis interior homo 
gutrilur et pasciáur. » 

i Fauces escas gustabunt, etc. Citatur locus ordine 
preepostero. 

) Sensus. ln recentiori interpretatione S. Basilii, 
mens. Utrumque juxta locum ciatum a Basilio in 
quo est vouc, id esl, mens, sensus. At in Biblizz com- 

muni versione est auris, juxta Septuaginta oc, id 
est, auris, e£ 1extum Hebraicum Tw, Oaen, quod 
)dem sopat. Citatio ergo olim corrupta apud Basi- 
hlu:m, cum ek ovc factum est voog. 

k Ugdeergo. Exstat apud S. Basilium, interr. 21 
Regul. brev., et apud Ruf., cap. 28. | 
l Nec horum. Lege, vel horum, ut apud Ru&num. 

m Et ad aliquam anime utilitatem spectet. ln textu 
Graeco, x&v yotóv sivo Qoxj, id est , etsi bonum | il- 
lud esse videatur. 


—— 
-- 


919 


$ V. — Ejuspeu (cap. 108). 

Interrog. * Quomodo obtinebit quis ut in oratione 
sensus ejus non vagetur? — Resp. Si certus sit se 
assistere ante oculos Dei. Si enim quis judicem suum 
videns vel principem , ei loquens cum eo, non sibi 
credit licitum esse vagari oculis et alios aspicere 
dum ibi loquitur, ^ quanto magis qui accedit ad Do- 
minum nusquam debet movere oculum cordis, sed 
intentus esse in eum qui scrutatur renes et corda 
(Psal. vi), ut impleat illud quod scriptum est : Le- 
vantes puras manus sine ira et disceplatione (1 Tim. n). 

8 VI. — IrEM iPsk (cap. 119). 

Interrog. * Si possibile est obtinere hominem ut 
in omni tempore et loco non vagetur mens sua, vel 
quomodo id (ieri potest? — Resp. Quia possibile est, 
ostendit ille qui dixit: Oculi mei semper ad Domi- 
num (Psal. xxxiv). Et. iterum : Providebam Domi- 
num in conspectu meo semper, quia a dextris est mihi, 
ne commovear (Psal. xv). Quomodo autem possi- 
Lile sit przediximus, id est, si non demus animz no- 
sirxe otium , sed omni tempore de Deo, et de operi- 
bus, ac de beneficiis ejus , et de donis cogitemus, 
el haec cum confessione et gratiarum actione semper 
volvamus in mente, sicut scriptum est 
$ VII. — Ex REGULA SANCTORUM PAULI ET STEPHANI 

(cap. 9). 

4 Somnus cum opus Dei dicitur, cum Dei auxilio 
omnino a nobis fugandus est. Timentes illud pro- 
phetz : Maledictus qui facit opus Dei negligenter (Jer. 
xLvini). Et illud : Dormierunt somnum suum, el nihil 
invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis (Psal. 
LXXY). 

$ VIII. — ITEw ist (cap. 9). 

* Nulli liceat tempore, quo opus Dei canitur, qua- 
libet occasione sermonem contra alium fratrem pro- 
ferre : nisiseniori tantum, cui sine dubio solent cau- 
$e cujuscunque rei aut ordinande aut corrigendz 
nonnunquam emergere. 

$ IX. — Ex RecuLA saNCTI AURELIANI (cap. 9). 

f Ad vigilias $ nullus dormiat. Si vero Dominici, 


* Quomodo obtinebit. Habetur apud sanctum Basi- 


lium interr. 201 Reg. brev., et apud Rufinum cap. 57. - 


b Quanto magis qui accedit ad Dominum. Przcla- 
re idem Basilius in. Ámmonitionibus : « lIoc stude 
in vita tua, ut orationem puram offeras Deo, neque 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


930 


À aut festi dies sunt, cum somnus venerit, aliis seden- 


tibus stet, ut possit a se somnt marcorem repellere, 
ne in opere Dei aut tepidus inveniatur aut negligens. 
$ X. — Ir&u iP8E (cap. 95). 

Cum psallitur, studeant sanct: animae vestrae b non 
vagari animo, verum etiam nec operari aut loqui pr- 
sumant : sed , psallite sapienter (Psal. xyv1), sicut 
dixit Propheta : Psallam et intelligam (Psal. c). EA 
illud : Psallam spiritu, psallam et mente (1 Cor. xi). 
Metuens illud : Maledictus homo qui facit opus Da 
i negligenter (Jer. xyvin). 


. 8 XL—TnacTATUS BEATI AUGUSTINI DE EO QUOD SCRI- 


PTUM EST IN EvANGEAIO : Ubi duo vel tres congregati 
fuerint in nomine meo. 


j Magnam nobis, fratres dilectissimi, securitatem 


B in Evangelio Dominus donare dignatus est dicens: 


Ubi fuerint duo vel tres congregati in. nomine mes, 
ibi sum in medio eorum (Matth. xvin). Si duobus 
vel tribus interesse dignatur, quanto magis quando 
totus populus in ecclesia fideli devotione colligitnr, 
et concurrentium societate membrorum capiti soo 
Christo Ecclesie corpus unitur. Ubi sunt , inquit, 
duo vel tres congregati in nomine meo. Cum ergo 
congregatio ad multos pertineat, videndum est quo- 
modo sermo divinus de duobus vel tribus dicendum 
esse judicaverit. Ego puto quod de uno possit dici, 
qui in domo Dei possit congregari, id est, ut ad exo- 
randum Dominum non solum exterioribus, sed etiam 
interioribus sensibus et desideriis, fide et operibus 
totus introeat. Nam si intra ecclesiam solo corpore, 
quisque ille, teneatur, et toto extra ecclesiam corde 
versetur, et exterior a spiritu suo divisus et sepa- 
ratus ingreditur : et quod est in homine pretiosius, 
boc divinis obsequiis peregrinatur: dum solum im 
presenti terra retinetur, anima vero per lasciva In- 
dibria in multiplices k cursus captiva distrahitur. Ft 
ideo quando quisque nostrum ante judicem saum 
sternam causam commendaturus assistit, non aliad 
appareat intus , et aliud foris sit. Nihil ab bomine 
1 departe hominis obtinetur. Nam si dixit : Cbi suat 


tendere dehent monachi, ne preter irreverenüz 
noxam, quam incurrunt , assidua seu orationis see 
psalmodi:e perdant fructum, juxta illud Aggzi pre- 
phetz cap. 1: Ponite corda vestra super vias vestras. 
Seminastis multum, et intulistis parum ; c 


in diversa rapiatur mens tua. Memento enim te sub D et non estis. satiati ; bibistis , el mon estis incbriati; 


Dei stare conspectibus, qui occulta cordis conspicit, 
et abscondita mentium novit. » 
c S ^rtitie, etc. interrog. 202 Reg. brev., et Ruf. 


cap. 57. 

E Somnus, etc. In cod. ms. Flor. eod. cap. 

* Nulli, etc. In cod. Flor. cap. 10. 

f Ad vigilias. Supra cap. 25 citatur cap. 29 ejus- 
dem Regul:e S. Aureliani huic simile, sed quodam- 
inodo prolixius. 

€ Nullus dormiat, eic. Idem monet S. Basilius in 
Ammonitionihus : « Vigilanter izitur assiste in con- 
spectu Dei; in tempore orationum vel psalmorum 
non te opprimat sommus. » Circa dormientes in sy- 
naxi divina monaciios hzc statuit S. Columbanus in 
Peniteutiali ms. : « Si quis dormicrit eum oratur, 


$i (requens, duodeciin psalinos cantet; si non fre- ! 


quens, sex psaluos. » 
hb Non vagari animo, In id omnes animi nervos in- 


operuistis vos , et non estis calefacti : et qmi merces 
congregavit, misit eas in sacculum pertusum. —— 

i Negligenter. lta apud Septuaginta, &msissz, dea 
negligenter, et apud S. Cyprianum, lib. zi Testis. 
ad Quirinum. In versione ^ommuni , fraudulexrr. 

j Magnam nobis, etc. luic. tractatui. nomen *5- 
Augustini przfigitur, non tamen exstat inter ilbes 
Opera, nec ulla imentio fit in Retractationibus, sec 
recensetur in Catalogo Possidii. Quedam hujus tra- 
citatus pars exstat in brevi quodam sermone Eusebu 
Gallicani, cujus initium est: Multum habent salubri- 
talis. 

k Cursus. Lege, discursus, ut habetur in. przefaie 
sermone EuseLin Gallicani, et quidem convenien.ses 
ad sensum. 

! De parte hominis obtinetur. Hzec nullum senscma 
efficiunt; sed lege, ut in sermone przfato : De parte 
hominis absentet, ut. iafra loquitur: De temple Da 





021 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXV. 


922 


duo vel tres congregati, quomodo probabitur congre- À manibus apprehendat : si eos statim sine mora pro- 


gatus, qui a semetipso cogitatione et vagatione 
dispersus est? Et. quomodo erit in medio tui, si 
tecum tu ipse non fueris ? « id est, illis, qui poscit, 
quoniodo aderit ille qui poscitur ? Quomodo sus- 
citabitur judex , si dormitaverit advocatus? Opus 
est itaque ut quod postulat vocis sonus, obtineat se- 
dulitatis affectus : Revoca intus sollicitam mentem, 
per quam omne sacrificium offerre te convenit. De 
templo Dei absentare non convenit sacerdotem. Hec 
ergo considerantes, fratres charissimi, quotiescun- 
que psallimus, aut in oratione procumbimus, jugiter 
illud Apostoli consideremus quod ait, orationi instan- 
tes el vigilantes in ea (Col. 1v). Et iterum : Psallam 
spiritu, psallam et mente (I Cor. xiv). Si enim aut 


Jecerit, nocere ei ignis illé non poterit; si vero qua- 
lemcunque moram habuerit, sine vulnere jactari non 
poterunt. Et quia de multis negligentiis non solum 
nos minuta peccata vel ut circumvolantes muscze 
jugiter inquietant, sed etiam nos crimina capitalia 
ad aliquod malum perpetrandum frequenter instigant, 
sicut etiam supra suggessi toto corde et toto animo, 
diu noctuque contra insidias inimici, de quo scri- 
ptum est (En. v1) quod ei sint 


- » . . Romina mille, 
Mille nocendi artes, . .,.. 


pugnare forliter studeamus. Si enim diligenter at- 
tendimus conscientias nostras, spiritales ibi pugnas 


dum psallimus aut dum orationi insisimus, sxcula- B fieri, et secnndum apostoli Pauli sententiam (I Cor. 


res cogitationes intentionem animi nostri a sensu 
divine contemplationis averterint, faciunt nos capti- 
vis sensibus sine ullo animz fructu huc illucque dis- 
currere. Quam rem Christo auxiliante cito poteri- 
mus evadere, si similitudinem peccatorum nostrorum 
voluerimus attentius cogitare. Si enim pro peccatis 
nostris, id est, quz&ecunque male cogitavimus, quz- 
cunque injuste diximus, cum ingenti rugitu et ge- 
mitu, sicut expedit, supplicamus, cogitationes super- 
flu: aut non veniunt, aut si seingesserint, dum eis 
non przbemus assensum, cito erubescunt atque dis- 
cedunt. Quid enim: homo cogitare debet quando cum 
Deo loquitur, nisi tota intentione mentis ad illius 
misericordiam intentus aspiciat? Et quia difficile est 
ut nobis non subripiant aliquz cogitationes, vel 
moras habere in nobis non permittantur. Cogita- 
tio enin aut de cupiditate aut de luxuria veniens 
sic est quomodo si aliquis carbones accensos in suis 


absentare non expedit sacerdotem ; et sensus. est, ut 
mens, qui est hominis pars, non absit ab homine 
dum orat. | 

a ]d est illis qui poscit. Hxc corrupta sunt, nul- 
liusque sensus. Lege ut in. sermone citato : Si deest 
ille qui poscit. 

b ]n arena, etc. Perelegans sane allegoria ducta 
ab amphitheatro. 

e Et illam quam silva barbara. Lege : Et illam sil- 
vam barbaram, quam, etc. Appellat silvam quia sepe 
in amphitheatro et circo silv:e pangebantur, in qui- 
bus omnis generis ferarum venationem exhibebant, 


qualis illa de qua Julius Capitolinus in Gordianis, et D 


alia de qua Flavius Vopiscus in Probo; atque etiam 
historiam seu fabulam reprzsentabant, ut videre 
est in Amphlitheatro Martial., epigr. 21 : 


Quídqnid in Orjheio Rodope speetssse theatro 
Di itur, exhibuit, Ce«ar, arena tibi. 
Repseront scopuli, mirandaque silva cucurrit, 
Quale fuisse nemus creditur Hesperidum. 
Adfuit immixtum p:cudum genus umne ferarum, ete. 

d Siivam barbaram. Ob effusionem humani san- 
guinis. Cassiodorus, lib. v Var. , epist. 42 ejus- 
zxnodi amphitheatrales ludos et pugnas appellat lu- 
dum crudelem, sauguinariam voluptateni, religionem 
impiam, humanam feritatem; quam quidem belle 
describit S. Cvprianus epistola 1. 

e Nam video in moribus nostris. Eleganter et ap- 
posite a !mo.lum prosequitur suam allegoria, diver- 
sarum naturam ferarum cum nostris vitiis industrie 
satis componens, Profusus sane fuit Romanorum 


1v) spectaculum Deo et angelis ejus esse cognosci- 
mus : et hb in arena mundi hujus contra omnia pec- 
cata vel cemmina, velut contra crudelissimas bestias, 
nos jugiter pugnare sentimus. Hxc enim qui dili- 
genter attenderit, ipse suus aspéctor assistit, et quax- 
dam aninize suz divortia inter utiles et. contrarias 
voluntates anxius pugnas nutantes inspiciet, et quid 
eum.deceat oculo interiore considerat. Diligenter, 
quaeso, fratres, attendite et cognoscite quia in no- 
bismetipsis habemus amphitheatrum spiritale, * et 
illam quam 4 silva barbara in spectaculis fingunt, 
quotidie patimur et in ambitu cordis nostri. Ego 
enim, fratres, nolo quibuscunque injuriam facere, 
neminem profero nuncupatim. Videat unusquisque in 
conscie:.tiam suam quid reperiat. e Nam video inter- 
dum in moribus nostris f iras leonum, in affectioni- 
bus sevitias ursorum, in mente, 8 varietates pardo- 
rut, in avaritia rapacitatem luporum, in concupi- 


luxus, qui in circi seu amphitheatri munera. omnis 

generis feras undequaque exquirebant; quem ele- 
anter admodum describit Claudianus in Panegyrico 
e Malli Theodori consulatu : 


Conveniunt ursi, m»goa quos mole ruentes 
Torva l.ycaoniis Helice miratur in astris, 
Pe.:ossique ruurt populo mirante leones 
Quales Myadonio curru frenasse Cybelle 
Opt, et Hc reulei mallent Iregisse lacerti. . 
Onvia ruliuinei properant ad vuluera pardi 
Semíine permisto geniti : cum forte lesen 
Nubili: rem uterum viridis eorrnpit adulter 
Hi maculis patres referunt et robore matres, 
Qvidquid monstriferis notrit Getulia campis, 
Alpina quidquid tegitur nive : Gallica si quid 
Silva tenet, jaceat : largo ditescat :rena 
Sauguine, consumant totos spectacula montes. 


Vide Capitolinum, et Trebellium supra citatos. 

t Tras leonum, etc. Ita eleganter S. Chrysostomus 
sermone 6 in Il ad Cor. : Dev Quyücopot uofitiv oct 
Juysiv Vz«u  vÜpérrou, ór«v Aaxrütne' ec Ovot, Orey 
pyucutxxne Og ai wapniot, órx» ÓÜ&«vng og xi &prcot, 
órav &ptatnc oc ol)oxot, Ora» xXMrtn; og «ul G)ortxtg, 
0t«y 3ol«póc 7€ Oe ol Opttg, Oz«y GWGIO X vy tfe Oz XUOV 
Id est, « Unde potero discere te habere animam homi- 
nis, cum recalcitres ut asini, injuri:e recorderis ut 
cameli, mordeas ut ursi, rapias ut lupi, fureris ut vul- 
pes, sis dolosus ut serpentes, impudens ut canis? » 

€ Varietates pardorusn. Claudianus: 


Hi maculis patresreferunt, . 4 . 
Vide Plinium, lib. vir, cap. 17, 


^- 


- 


9s 


$8. SENEDICTI ABBATIS AXIANENSIS 


$i 


gcentia * sita onegrorum, b in sensibus stultitiam À Et quia quando gro "peccatis nostris homilivr sy. 


vulturum, in memoria oblivionem cervorum, iu mep- 
daciis fallaciam vulpium, im invidia venenum vipe- 
rarum, in jejunio tarditatem boum, in corde inscitiam 
vitulorum, in superbia oervices taurorum, in impa- 
dentia frontem arietum, in levitate mobilitatem ca- 
preolorum, in visceribus eallum verrium, in cogi- 
tationibus volutabra porcerum, in lingaa dentes 
aprorum, in conscientia maculas tigriewa, in iracun- 
dia tumentia colla .draconum, im peccatis moles 


' elephantorum. Unde deprecor ut, agnoscentes nos 


tantis periculis circumdatos, attentius pro nobis 


invicem Domino supplicemus. Fiant, o Benedicti 


frawes et adjutores, vel conservi im Domino, fiant 
manus nosue, id est, samct» oratones, simal cum 
operibus bonis ad Dominam, et introducti in tam 
periculoso agone, et in theatro mundi hujus in. quo 
nemo coropetur nisi qui legitime certaverit, lx»tem 
Deo et angelis spectaculan prafbeamus, ut ipso auxi- 
liante, devicüs et prostratis adversariis, cum trium- 
pho ad exernam patriam remeantos illam felicem et 
desiderabileg xocem sudire mereamur : Venite, be- 
Sedioé Peiris wei, percipite regnum quod vobis pa- 
vatum 48 ab origine emundé (Matth. xxvin). Quam 
rem at obtimere cu Dei gratia mereamur, sicut 
eupra euggessumus, «quando ia orAtione eut caput 
inclinamus, a« genua flectàmus, €ota intentiene aai- 
Ri, totis viribus labonemus, ne nobis cegitatio aut 
superflua aut iniqua swbripiems tentem nostram a 


períecta et oompuncta possit oratione subtrahere. » 


* Sitim onagrorum. Psal, ca : E unt 944- 
gri in sita sua. Onager, seu Ovec &7pioc, id est asinus 
silvestris apud (nidos equi magnitudine, aliquando 
inajor, toto re albos, te parpereus, eculis 
c:eruleis. Cornu illi cubitale media procedit fronte, 
cujus scobs in potu data tuetur a venenis. Ejus in- 

or pars ei fronti proxima ad duos palmos egregie 
candida est, snprema in acumen desinens cum sum- 
Ao rubore puricea est, qux media intercedit, nigra. 
Qui de eo cornu, vel poculis ex co tornatis hibunt, 
nec spasmo, nec xjorbo sacro corripiuntur. Nec ulla 
venent vis eis nocere polest, qui ante vel post hau- 
Slum venenum aquam aut vinum de ejusmodi cornu 
seu poculisbiberint. Robnstissimus est et. velocissi- 
mus, ut nec equus, nec aliud animal illum assequi 
possit ; ut refert Ctesias Indicorum Jibro apud Pho- 
uum in Bibliotheca, n. 71. 

4B. [n seusibus sjultitiam sulturum. Lege: In. sen- 
sibus subtilitatem. vulurum. Nein hsc avis est acu- 
tissimi visus inter extera »nümalia, ex longe inter- 
vallo prospioiens escas ab ertu solis in occasum, ab 
occasu ad ortum, inquit Orus Apollo. De vulture et 
aliis anumalibus bic emumeratis vide Plinium et 
A&lianum de anisnalibus. 

,* Predicte autem, etc. Hzc susspta suat ex Cas- 
siano, lib. r1 de nocturn. Oraüion., cap. 7. Hic au- 
tem sabaudi orationes, ex capite citato. 

4 Ut finito psalmo. Arguit morem sug provincia 
Massiliensis, juxta quem monachi ad finem psolmi 
properintes eo nondum Ladito in genua yrocuzobe- 

. De his genufexionibus ad fn uj 
pealmi infra dicetnr. c cujusque 

e Expansis manibus. Mos fuit priscorum Christia- 
norum expansis manibus orare. Tertullianus in 
Apologetico, cap. 5 : « IJluc suspicientes Christiani 
manibus expansis, quia inuocuis; capite nudo, quia 
pon e u$, denique sine monitore, quia de 


plicamus, sd Dominum nos loqui cognoetimn;, ij. 
mere debemus ne fonte si aliud quam id quod psi. 
mus cogitare poterimus, divinz majestati, anteqna 


&tare videmur, injuriam faciamus. Cert esim e 


et iota devotione ooníidere debemus, qued si qun 
&ut illa psaHimus amt oramus, hoc qued proferics; 
ex ore temeamus in corde. Et tunc oratio nostra as. 
nis exauditur a Domino. Quod ipse prestare. üne- 
tur, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et mesi 
án svoula szculerum. Amen. 


$ XII. — Ex RgcurA SANCTI CasstANI (cap. 5). 


* Predicts3 awtem hoc modo ineipiuntat sw 
finiuntur, 4 ut finito psalme men continuo s e 


B üonem iuflexis genibes corrusater, sed anequa 


flectantur genua majorem temporis partem sati 
in supplicatione expendant : et post bee puncio e 
vissume procidentes in terram velot adorantes üt- 
tum divinam clementiam sumnn velocitate corr 


gant: et iterum erecti ? expsesis manie, sm | 


prius etamtes oravegant, modicum sis precibes in- 
merentur. ideo autem sic orare precem n, 
quia, dum diutius orantes in terra procumbimes, 
non solum cogitationibus, verum etiam sum gn 
vius impugnamur. Nam multi, qui aescinnt, nein 
bene finito psalmo in erationem procumbert (Ht 
mant, et dum de lassi corporis refectione ptis 


quam de orationis utilitate cogitsnt, opisstixt- — 


vatione genuum diutius incurwari. Cum amené 


pectore Oramus. e Et libro de Orat., cap. 1j: die 
cum modestia et bumili£ate adorapies magis 0 


' mendamus Deo preces nostras, ne ipsis quidem m2 


nibus sublimius elatis, sed temperate d proe ei 
tis. » S. Fruetuosus episcopus Bracareiss, GP. 
Regul: : « Sed omnes summa aequalitate consu 
extensisque ad cevum palmis orando persstot. ' 


Joannes Moschus in Prato spiritali, cap. 99: £r. 


wxe t&g vtipag «üroU &ig «oy ojp«yoy npor Bin v^ 
AMeyew- id est, « Extensis manibus ia colun Dus 
precatus est dicens. » Et cap. 104 rationem afe" 

Asterius episcopus Amasez egarrans hac "7" 
Evangelii: Dwo homines ascenderunt in iem: 
Kal 70 op0tov Tü6 T pocSU XS ixcerap vag nguoi 
tíg x tipos 10 ToU g:cv[.0U aao; cynugtt iiti 
x. t. X. dd est, « Et rectas tendere in co hus 29 
formam est exhibere Christi cruci afbXi. 59 
vere orat, ei orans placeat Deo, non modo W t7 


V) crucem repr:zesentaf, sed etiam affectu. Li ^ 


cruce clavis affixus, sic et orans neca ox 
nis concupiscentiam , memoria expellens om» 
vitiarum , glorie et parentum affectum.» BP? 
clare S. Augustinus enarratione in psal. L1: 
ergo manus in oratione, levavit pro nobis Dri 
noster in cruce; et extensz sunt manus qu n 
nobis. Ideo extense sunt manus ejus in c" 
manus nostra extendantur in bona opera, Q9! n 
ipsius misericordiam nobis prxbuit. Ec ks 
ile manus, et obtulit pro nabis sacrificium , 
sunt ommia peccata nostra , leveruus et nos I? N 
nostras ad Deum in prece, et non coufandantt T 
mus nostre levat? ad Deum, si exerceantur m 
operibus. Quid enim facit qui levat manus: 


preceptum est, ut levatis manibus oremus De 


Apostolus enim dicit: Levantes puras manui 9 
et disceptatione ; ut cum levas manus (uas al 
veniant tibi in mentem opera tua. » 











* 


925 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVY. 


926 


& qui prxecedit, de oratione surrexerit, omnes pari- A boriosum fuit tot vicibus eum repetere, donec nec 


ter erigantur. ^ Similiter nec antequam ille ad ora- 
tionem * inclinetur, aliquis se inclinare presumat : 
ne non tam prioris conclusionem, qui precem colli- 
git, quam suam celebrasse videatur. 

$ XIII. — Ex Recura sanct Casan (cap. 20). 

4 Cum vere psalmis et bymnis oratis Deum, id 
versetur in cerde quod prefertur in voce. Quodcun- 
que operis feceritis, quando lectio non legitur, de 
divinis Scripturis aliquid ruminate. AEgrotantes 
vero sic tractandi sunt, ut citius convalescant. * Sed 
cum vires pristinas reperawerint, redeant ad felicio- 
rem abstinentis consuetudinem. ! Non sit notabilis 
habitus vester, nec affectetis placere vestibus, sed 
zuoribus, quod decet propositum vestrum. 

$ XIV. — 8$ bicra CsaniE. 

Beatus C«sarius non de superficie labiorum ali- 
quid Seripturce meditatos est ; pealmmm ipsum quem 
recitavit, si vel unus sermo eum pr:terniit ubi sen- 
&um intelligentise non accommodasset, non ei la- 


* Qui pracedit. ld est, qui praest. 

b Similiter nec antequam ille. S. Fructuosus epi- 
SCOpUS, cap. cilalo : « Prosternantur in terram, eo 
Scilicet ordine ut. nemo prius seniore aut ineurve- 
Aur, aul iterum surgat; sed o«aes sunma cquali- 
Late consurgant. » 

€ Inclinetur. Inclinari hoc loco est prosterni et 

enuflectere; nam hoc tolo capite agitur de genu- 
exione. 

à Cum vero psalmis, eic. Hzc habentur in Regula 
S. Cwsarii excusa, cap. 20; sed quidem primum 
membrum sumptum est ex Regula S. Augustini, 
cap. 9. 

. vd cum vires, etc, Ex Regula S. Augustini, 
cap. 17. 

! Non sit. wotabilis, etc. Mtem ex Regula sanct 
Augustini, cap. 18. 

5 Dicta Cesari. Duis eunt Csesarie abbatisse 
monasterii quod S. /Cxearius Arelatensis antistes 
sedificavit prope Arelatem. Prima est $. Caesaria, 
Soror S. .Cxsarii de qua Cyprianus lib. 4 Vitze S. 
Cesarii : « Evoeataque e Massiliepei ceenobio venera- 
bili sorore sua Cesaria (quam ideireo eo miserat, 
-t disceret quod doceret; et prius esset discipula 
quam magistra), in przeparata domicilia cum dua- 
bus aut tribue sodalibus eam introduxit. » Hujus 
meminit Fortunatus, lib. vin, poemate 4, de Virgi- 
nitate: ) 

Has inter comites conjnncta Ciesaria fulget 

Teuporibus nostris Arelateuse decus, 
Caesarii mouitis luci sociata perenni, 
Si non martyrii, virginiiatis ope. 
Et infra loquens de sancta Radegunde : 
Sit tibi dulce decus veneranda Cxesaria presens 
Presule Ciesario non caritura tuo, 
Illos code sequena, mandatsque oospore «omplens 
Ut teneas flores, has uniteris apes. 
S. Gregorius Turonensis, lib. ix Hist. , cap. A : 
« Post hzc cum pontificis sui sepius gratiam quz- 
reret, nec posset adipisci, necessitate commota cum 
sua abbatissa, quam instituerat, Arelatensem ur- 
bem expetunt, de qua Regula S. Czsarij atque Cz»- 
sarix beate suscepta regis se tuitione munierunt. » 
Et cap. 49 in epistola S. Radegundis : « Insuper 
congregationi per me collect: Regulam, sub qua 
sancta Crsaria degit, qaam sollicitudo beati C:zesa- 
rii antistitis Arelatens;5 cx institutione sanctorum 
Patrum convenienter collegit, ascivi. » Qui etiam 
ultimus locus intelligendus est de prima Czsaria S. 
Caesarii sorore, sive legatur, deguit, sivo degit. Nam 


B 


C 


- 


unus sermo eum subterfugeret, implens illud : Psal- 
lam spiritu, psallam et mente (1 Cor. xiv). Et illud ; 
Psallam et intelligam (Psal. c). 

& XV. — Ejusdem. 

Sicut laudabilis ignis per lectionis assiduitatem 
acquiritur et nutritur, à ita iste per cogitationes ma- 
las et sordidas, sea ad Deum non pertinentes , sicut 
venenum serpentis et sicut gladius occidit. Qui sicu 
fieri non potest ut non veniant, ia, si non. invitan- 
tur, tarde veniunt. Invitatio tenc fet, quando medi- 
tatio saneta defuerit. Dominus dicit : i Igven men- 
tem vacuam scopis mwadatam et assumit eoptem spiré- 
lus nequiores se, et fiunt à worissima 4lliue pejora 
prioribus (Luc. xi). Qux si venerint, si non tanean- 
tur, cito discedunt; si non ruminantur, non urent ; 
non delectentur, k non maculent; cito excütiantur et 
pulverem suum non relinquant ; non illis consentia- 
tur et non vulnerant ; non audiantur, wu vel in lin- 
guam procedunt, e& venenum ipsorum non serpit. 


verbum dego, habet etiam degil in preterito, teste 
Prisciano, lib. x, qu:e sane jam defuncta erat sancta 
Radegunde superstite , ut notum est ex poemate ci- 
tato, ubi Fortunatus admonet sanctam RKadegundem 
ut imitetur S. Ciesariam jam ad Domiuum rece- 
ptàm. Altera est qua successit S. Ciesarix in regi- 
men monasterii. ld patet ex Cypriano, libro eodem, 
cum egit de senctimonialiem sepuluris praparatás 
& sanclo Casario: « Don multum igitur post, ipsam 
monasterii matrem germanam suam Ciesariam san- 
ctam ad pri:&mia Christi migrantem , inter has quas 
promiserat, ad medium throni, juxta eam quam sibi 
paraverat, condüderunt sepulturam , succedente ei- 
dem qux nunc superest, Cxsaria matre. » Ubi duz 
Caesari manifeste distinguuntur : priana quz obiit 
ante Cesarium , akera «uz ei superstes doit. Flujes 
secundz Czesarie meminit idem Cyprianus , Kb. ir, 
eun agit de obitu S. Cesarii: « Alluquitur itaque 
primam quasi more dulcedinis sux duocentamaum 
puellarum venerabilem Cesariam matrem. à. Eiqae 
dicat Nitam S. Cosarii , ut ex locis citatis colligere 
est, non primz Cesariz, ut quidam male anbitran- 
tur. Secundae hujus etiam mentio &t ia Lestsmento 
$..Cssarii : « Ancilla nostre Cesariw abbatisse 
Daapinm majorem quem de cannabe €.cit, dari vo- 
lo. » Et paulo post ibidem atque etiam initio. Quod 
sero speotat ad dicta Cosarie bic «tata, videntur 
ea esse C:sarie secunde, non prim:e. Nam loqui- 
tur Cxsaria in pr:eterito : quod non fecisset, si ad- 
buc in vivis fuisset S. Caesarius, quando hzec scri- 
psit Caesaria* sed in presenti dixisset, meditatur, 
recitat, etc. . . 

h dta iste. Subaudi, ignis vituperabilis, seu quid si- 
mile. Est hic quoddan membrum a suo corpore 
avulsum. 

i Invenit mentem vacuam. Lue. xj , ubj ia habe- 
tur : Invenit eam scopis mundatam, domum videlicet. 
S. Caesaria posuit mentem , explicans nomen allego- 
rieum per proprium. Nam domus illa scopis mun- 
data mbil aliud est quam mens hominis a vitiis 
purgata. 

i Novissima. Hanc vocem , qure deerat, vediMsi- 
mus. 


k Non maculent. Locus corruptissimus, quem Ma 
corrigendum puto: Non maculant, si non delectant ; 
si cito excutiantur, pulverems suum non selinguunt ; ei 
illis non consentiatur, non vulnerant ; si nou audiame 
lur, ut vel in linguam procedunt, venenum spsarum 
non serpit. Quo quidem de pravis cogitabionibus Jn- 
telliguntur. (C 


947 
| $ XVI. — Ejusdem. 

Puritas cordis omnia vitia excludit , omnes virtu- 
tes obtinet : Lietetur cor querentium Dominum (Psal. 
civ). Quia ibi est habitaculum Spiritus sancti ubi 
fuerit puritas córdis. Quam viriutem qui voluerit 
obtinere, * nihil preter quod de Deo cogitavit , aut 
loquitur, evidenter scimus. Quod si vel punctum 
horx meditatio Dei discesserit ,' statim inimicus ad- 
erit. Quod valde devitandum est. Et scriptum est : 
Abominatio est Domino cogitatio iniqua (Prov xv). 
ldeoque, quia omnino mens humana otiosa esse non 
potest, 5 talis sit meditatio, quze non fetorem faciat, 
:Sed sit bonus odor Christi. 


$ XVII. — Ex Recura MacisrRi (cap. 47). 


bd 


* Tanta debet esse reverentize gravitas vel disci- 
plina psallendi, ut amabilius a Domino quam a nobis 
dicitur, audiatur. Sicut ait Scriptura : Exitus matu- 
tini et vespere 4 delectaberis (Psal. vxiv). Et item : 
e Bene psallite ei in jubilatione, quia rectus est sermo 
Domini (Psal. xxxii). Et item : Exrsultate ei cum ti- 
more (Psal. n). Et item : ! Psallite Domino sapienter 
(Psal. x,vi). Ergo si sapienter et cum timore jubet 
psalli, oportet psallentem immobili corde, 5 incli- 
nato corpore stare, et laudes Domino moderate ca- 
nere : quippe qui ministerium suum ante Divinitatem 
implet, docente hoc Propheta, cum dicit : In con- 
spectu ange:.orum psallam tibi (Psal. cxxxvn). Nam 
considerare dehet, qui psallit, semper, ne alibi sen- 
sus ejus demigret. Ne, cum in aliam cogitationem 


a Nihil preter quod. Lege, quod nihil preter quam 
de Deo cogitabit, aut loquetur, eic. 

b Talis sit meditatio, etc. Nam bona cogitatio seu 
meditatio est innocenti: fons et scaturigo, imo ipsa 


innocenlia, ut est in respousis Cariliphiuis : Que sit 


innocentia? Bona cogitatio. 

c Tanta debet esse, etc. Habetur in Regula Magistri 
cod. Corb., cap. 47. 

4 Delectaberis. Mta in Psalt. Rom. Vide supra. 

* Bene psallite ei in jubilatione. lta in. Psalterio 
Romano. Apud S. Hieronymum, in jubilo. Apud Se- 
pua inta, iy dàaXaypó, id est, in jubilatione. Glossz 

yrilli : à)e2aypóc, Jubilatio. Versio communis habet 


m td 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


A» 
À sensus noster migraverit, de nohis dicat Deus : Pop. 
lus iste labiis me honorat , cor autem eorum longe eg 
a me (Isa. n1, 9). Et item de nobis dicatur: (rem 
benedicebant , et corde suo maledicebant (Pual. ix), 
Ne, cum in sola lingua Deum laudamus, in sj 
h regia oris nostri Deum admitlamus; intus in de 
mum cordis introductum diabolum i collocemnos fr. 
tiorem. Áb introducente judicatur, qui intus inei 
tur, quam qui foris exspectat. Ergo ad tantum eai 
tale oflicium cor pariter cum lingua conveniat aa 
timore Domino quotidianum debitum re:Jhibere. ti 
notet sibi in corde qui psallit ad singula omnia tes 
monia qua dicit..Qui singuli versus, si nolestr, 
proficiunt animas ad salutem ; et in eis totum im 
nitur quod qu:eritur, quia omnia ad zdiicationem l- 
quitur psalmus, dicente Propheta : Psallam e ixd- 
ligam in via immaculata, quando venies ad ne(P. 
C). Quod sonat in voce, ipsum sit in mente pale 
tis. Psallamus ergo voce et mente communiter, à 
cente Apostolo : Psallam spiritu, psallam e st 
(1 Cor. xiv). Non solnm vocibus, sed el consi 
Dominum clamate. Cavendum namque est, cum psi- 
litur, ne frequens tussis aut anhelitus prolirs abun- 
det, aut salivarum excreatus a psallente ine jt 
ctentur : sed debere fratrem post se projicere; qui 
angeli ante psallentes docentur stare, cum dici Pre 
pheta : In conspectu. angelorum psallam (ihi (PW. 
cxxxvn). Cum hec ergo omnia impedimena ps* 
lenübus a diabolo fuerint ministrata, mox sii, Qi 
psallit, signet os 1 Christi sigillo. 


B 


in voci[eratione. 

Í Plallite Domino. Ita in Regula ns. exl. Corb., 
sed «o Domino addidit Magister. 20d 

& ]nclinato corpore. Lege, inclinalo cayit, u 8 
cod. Cor». et apud Smaragdum. 

h flegia. ld est janua. 

i Collocemus fortiorem. 
tuendus ex Smaragdo : « Et iptus in domum 9 
nostri introductum. diabolum collocemus forioree 
Fortior enim ab introducente judicatur, » &c 
sensus clarus est. 

ij Christi sigillo. Id est, signo crucis. 


Locus mutilus, ita re 


MNMNNNNNbbkblbEEEMEEEEEEMMNMNNMNMNNNNN ed 


CAPUT XXVI. 
DE REVERENTIA ORATIONIS. 





$ I. —Ex REecurA saNcrI BENEDICTI. 
* Si, cum hominibus potentibus volumus aliqua 


& Si, cum hominibus, etc. Hunc loeum citat S. Eli- 
gius episcopus Noviomensis , homil. 9: « Nam cum 
quali devotione et reverentia sit orandum beatissi- 
mus et sanctissimus Pater Benedictus demonstrat 
dicens : si cum hom'nibus potentibus, » etc. Citat et 
Haymo Halberstatensis, lib. t de Varietate, cap. 20. 
Apta similitudine qua revereutia sit orandum osten- 
dit sanctus Benedict'is. Eadem utitur Tertullianus, 


lib. de Oratione : « Si quilem irreverens est assi- - 


dere sub conspectu contraque conspectum ejus quem 
cum maxime reverearis et venereris, quanto magis 
$ub conspectu Dei vivi angelo adhuc orationis astan- 


. * 9 ibit ü 
suggerere, non presumimus nisi cum ion 
reverentia, quanto magis Domino Deo univer? 


te: nisi exprobramus Deo quod nos oralio fai" 
rit. Atqui cum modestia et humilitate ador " 
gis commendamus Deo preces nostras, De LUN 
dem man.bus sublimius elatis, ne vullu qe 
audaciam erecto. Nam ipse Publicanus, q"! " ixl 
tum prece, sed et vultu humiliatus atque W 
orabat, justificatior procacis«imo Pharis?o (8 
$it. » Et S. Cesarius Arelatensis, Se ^ y 
enim apud aliquam personam potentem bito y 
quam causam allegare necessariam, et SU | i 
sus ab illa, media interlocutione dirupta. wi 
te velles scurrilitatibus occupare, qualem P' 





929 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVI. 


950 


cum omni humilitate et puritaus devotione suppli- A sciamus. Et ideo brevis debet esse et pura oratio, 


candum est. ^ Et non in multiloquio, sed in puritate 
cordis, ct compunctione lacrymarum nos .exaudiri 


Juriam illi personze cum qua loquebaris inferres? aut 
quomodo contra te illius injurtain commoveres? Si 
ergo cum homine loquentes tota intentione animi la- 
boramus ne aliud cogitantes illi cum quo loquimur in- 
juriam facere videatur ; cum Deo tamen in oratione 
loquentes, et ante tan/am majestatem peccatorum 
nostrorum miserias allegantes, non. nos pudet, non 
eruhescimus capi.is sensibus huc illueque discurre- 
re, et infelicem mentem multis occupationibus a 
conspectu divinitatis abstrahere. » 

a Ft non in multiloquio. S. Eligius legit : Cum non 
in nudltiloquio. Wecte.. Multiloquium in oratione fu- 
giendim docet etiam S. Basilius in Ammonitiouibus : 
« Ne longiuidinem verborum protrahas ante eum, 


nisi forte ex affectu 5 inspirationis divinz gratiz 
protendatur. * In conventu autem omnino brevietur 


noctur. Orat., cap. 7 : « Apud illos (monachos ZEgy- 
pu non item, sed antequam flectant. genua, pau- 
isper orant, et stantes supplicatione majorem tem- 
poris partem expendunt. Itaque puncto. brevissimo 
procidentes humi, velut adorantes tantum divinam 
clementiam summa velocitate consurgunt. Et rursus 
erecti expansis manibus eodem modo, quo prius 
stantes oraverant, suis precibus intentius immoran- 
tur. » Et paulo post : « Cum autem is, qui oratio- 
nem collecturus est e terra surrexerit, omnes pari- 
ler eriguntur. » Et cap. 10 agens de eadem ora- 
tione : « ldeoque pr:cipiunt eam (orationem) celeri 
fine concludi ne forte immorantibus nobis in ea re- 
dundantia qu:edam sputi seu. phlegmatis intcrrum- 


quia non in multiloquio, sed in purissima mente B pat nostrz orationis excessum. » Et in fine capitis : 


placabitur Deus. » Quid autem sit orare in multilo- 
quio, et quid. diflerant multiloqnium et diuturna 
precatio, erudite admodum docet. S, Augustinus 
epist. 121 : « Neque enim, ut nonnulli putant, hoc 
est orare in multiloquio, si diutius orctur. Aliud est 
sermo multus, aliud est. diuturnis affectus. Nam et 
de ipso Domino scriptum est quod pernoctaverit in 
orando, et quod prolixius oraverit. Ubi quid aliud 
pro nobis proebebat ex2implum in tempore precator 
opportunus, eum Patre exauditor :ternus? » Et 
paulo post : « Absit enim ab oratione nostra multa 
oculio, sed non desit multa precatio, si ferveis per- 
severat. Nam multum loqui est in orando rem ne- 
cessariam. superlluis augere verbis. Multum enim 
precari est eum quein precamur diuturna et pia cor- 
dis excitatione pulsare. Nam plerumque hoc nego- 
tium plus gemitibus quam sermonibus agitur, plus 
fletu quam. affatu. » Est quod dicit sanctus Beuedi- 


etis : « Sed. in. puritate cordis et. compunctione la- (1 


cerymarum nos exaudii sciamus. » Multiloquium 
ergo est in ipsa precatione multa caque inutilia. in- 
sulse effutire, quemadinodam Phariseus | ille qui in- 
ter oraudum preclara sua facinora narrabat exteros 
homines vituperans. 

b [nspiraiionis divine gratie. In. cod. ms. S. 
Ebrul. «ó divine, apud Sinaragdum «có gratie desi - 
derantur. Ex hoc loco patet. orationem mentalem 
injungi a sancto. Benedicto extra synaxes ; qu:e etsi 
brevis esset, tamen bis aut ter resumebatur quo- 
tiic. j 

€ Jn conventu. tamen omnino brevietur oratio. Lo- 
cus obscurus, ut multi alii in hac Regula, qui, ut in- 
telligatur, duo notan.la sunt. Primum est, sanctum 
Benedictum in sua Regula veterum Patrum instituta 
secutum fuisse, et maxime ea qua à Cassiano scri- 
ptà sunt. Secundum «cst multa a sancto Benediclo in 
ftegula fuisse tractata fusius, qui: contractius a pri- 


scis illis, maxime a Cassiano, scripta sunt, ut de p 


abbate ordinando, de ejus qualitate, de prxposito, 
de decanis, de officio divino, de lectore menszx, de 
hebdomadariis culinz: et similibus : quaedam vero 
tantum veluti perstricta, et levi quodam penicillo 
adumbrata, qui ab autiquis enucleatius explicata 
fuerant, tanquam monachis trita ac vulgaria, ut sunt 
maiime oraliones et genuflexiones iu psalmorum 
inierstitiis, qux: jain pridem in oratoriis monacho- 
rum aut propter eorum teporem, aut propter di- 
vinorum ofliciorum multiplicitatem et prolixitatem 
obsolverunt. Locus ergo sancti Benedicti intelligen- 
dus est de brevi illà oratione quz fiebat a monachis, 
ynaxime ad finein cujusque psalmi (nam bis aut ter 
interdum flebat, si prolixior esset psalmus), adhi- 
bita genuflexione. Sed quia ejusmodi! oratio partim 
sAando, partim genuflectendo fiebat, ideo de oratio- 
nibus et genuflexionibus simul hic agendum est. 
Qua: quidem satis note sunt ex Cassiano, lib. n de 


" eum lacrymis addatur ; » 


« Quamobrem utilius censent breves quidem oratio- 
nes, sed creberrimas fieri, illud quidem, ut frequen- 
tius Dominum deprecantes jugiter eidem cohaerere 
ossimus. » Ex his clarum est id quod dicit sanctus 
enedictus : « In conventu autem omnino brevietur 
oratio, » qui postea dixit, « facto signo surgant, » 
nempe ad collectam, ad orationem persequendain, 
et reliquam psalinodiam, spectans illa Cassiani verba : 
« Cum autem is qui orationem collecturus est, e 
terra surrexerit, omnes pariter eriguutur. » Id etiam 
clarum est ex S. Athanasio tractatu de Virginitate: 
« Àd quenilibet. psalmuin preces et genuum flexio 
. Isidoro, cap. 61 sue 
Regul : « Post consummationem singulorum psal- 
morum prostrati omnes humo pariter, celeriterque 
surgentes psalmos sequentes incipiant; » S. Fru- 
ciuoso episcopo, cap. 3 su:& Regule: « Sane in 
omnibus singularum liorarum orationibus nocturno 
et diurno tempore ad omnem psalmorum finem glo- 
riam cantantes prostrantur in terram, eo scilicet 
ordine ut nemo prius seniore aut incurvetur, aut 
iterum surgat; sed omnes summa zequalitate sur- 
gant, extensisque ad ecelum palmis oranio persi- 
stant. » ld etiam notum est ex Regula Magisiri, 
cap. 15, 14 et 59. « Sed et lioc semper tam in hieme 
quam in xsi!ale, tam in die quam in nocte, seu in 
vigiliis, cum psallitur, caveatur ne psalmi aliquando 
combinentur, quod uon licet, sed singulos debere 
definiri cum gloria, ut nec orationes inter ipsos 
agendae perdantur, nec'glorias eorum laudi Dei vi- 
deamur subducere. » Unde cap. 48: « Nam ideo 
diximus brevem fieri orationem, ne per occasionem 
prolixze orationis aut. dormiant, aut forte diu jacen- 
tes diabolus eis ante oculos diversa ingerat, vel in 
corde aliud subministret. » Qua sumpta sunt ex 
Cassiano, lib. n de noct. Orat., cap. 10, ubi causam 
reddit ejusmodi breviand:e orationis, cujus etiam 
nullam aliam habuit sanctus Deuedictus. In eadem 
Regula Magistri, cap. 56, agitur de iisdem orationi- 
bus, quas a fratribus in via directis, stantibus, non 
genuflexis recitari praecipit. Et cap. 21, 55 et 56, 
de iisdem genuflexionibus agit Magister. Hinc ca- 
piendus articulus 126 Regule S. Pachomii : « Per 
domos singulas vesperi sex orationes psalux sque 
complebunt. » Sed et luculentum hujus ritus tes:i- 
monium habetur in Peenitentiali ms. S. Columbaui: 
« In communi autem omnes fratres omnibus nocti- 
bus in tempore orationum, in fine omnium psalmo- 
rum genua in oratione, sí noa infirmitas corporis 
obfuerit, flectere :edquo. animo debent, sub silentio 
dicentes : Deus, in adjutorium meum intende, Do- 
mine, ad adjuvandum me festina; quem versiculum 
stquam ter in oratione decantaverint, aequaliter a 
exione orationis surgant. » En quomodo brevietur 
oratio. Verbum decantaverint improprie sumitur pro 
dixerint, recitaverint. 





90t 


&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


952 


oratio ; et * facto signo a priore , omnes pariter sur- A centes diabolus eis ante oculos diversa ingerat, vel 


gant. 
$ If. — Ex Rrcura saxcrt Basin (cap. 308). 


Interrog. Quomodo obtinebit quis ut. in oratione 
sensus ejus non vagetur? — Resp. Si certus sit se 
assistere ante oculos Dei, etc. 

8 Ill. — Item ejusdem (cap. 109). 

Imterrog. Si possibite ebtinere hominem, ut ia 

omni tempore et loco non vagetur mens sua, etc. 
&1V. — Ex Rzcota Macisrm (cap. 48). 

b i bominibus carnalibus nisi cum humilitate non 
fit precatio cum beneficia eos aliqua temporalia po- 
stulamus, quanto magis convenit ut pro peccatis 
nostris vel facinoribus ormgi, qua pessumus, Chri- 
stütm préce rogemvs. Nulla ergo dehet esse ^ imera- 


in corde aliud subministret. Ergo oportel orare cum 
timore suppliciter, ut qui orat presentis Christi vi- 
deatur pedes tenere. Et cum tanto debemus orare 
timore, ut cognoscamus quia cum Deo loquipur. 
Orare ergo debemus cum omni méhte , sicot 
Apestolus ait: t Orabo simul et. mente. et. spiritu 
(1 Cor. xav). 
$ V. — Ex Recura Parse, De accedendo ax$ Deua. 
5 Quanta intentione et custodia inquirendum sit 
qualiter ad cultum religionis tàm operibus quam 
oratione tendatur, hortante Propheta didicimus, qui 
ait : 5h Accedite ad Deum, et illtminamini et. i vult; 
vestri non confundentur (Ps. xxxv). Accedendum 
semper est, wt accessum sequatur illumimate. St 


tione duplicitas ; non anum in ore, alterum in corde B non accedimus, non illuminamur. Et cura eodem 


inveniatur. Noa in multiloquio protrahi orationem 
debere, sicut ait sanctum Evangelium hypocritas 
eos fleri tales. 4 Non frequens tussis, non excreatus 
assiduus, non anbelitus abundet. Quia hxc omuia 
orationibus et psalmis ad impedimentum a diabolo 
ministrantur. Nam illad qued diximus superius 
(rap. 47) et in orationibus caveatur, ut, qui orat, 
si voluerit expuere, aut, narium spurcilias jactare, 
non inamte, sed: post se retro projiciat propter ange- 


los in ante stantes, demonstirante Propheta ac di- 


cente : [n conspectu angelorum psallam tibi, adorabo 
ad templum. senctum tuum. Ergo vides, quia aute 
Angelos ostendimur et orare, et psallere. Nam ideo 
diximus * brevem fleri orationem, ne per occasio- 
nem prolixzx orationie obdormiant, aut [orte diu ja- 
& Facto signo a priore surgant. Nempe ad reliquam 
Orationeth et psalmodiam persequendam, ut süpra 
explicatum. est. Ut dicit Cussianus supra : « Omnes 
pariter eriguntur. » S. Fructuosus : « Sed omues 
Summa squalitate consurgant : » S. Columbanus : 
« /Equaliter a flexione orationis surgant. » ltaque 
leo surrectjo nen est intelligenda de exitu. Nam in- 
fra, eap. 52, dixit sanctus Pater Benedictus « Ex- 
pleto opere Dei onines cum summo silentio exeant 
et agatur reverentia Deo. » AL hoc loco nihil simile 
precipit. 

b Si hominibus, etc. Exstat in Regula ms. cod. 
Corb. eod. cap. 48. 

€ In oratione duplicitas. Duplicitas orationis ap- 

latur hoc loco a Magistro, cum quis orans aliud 
JR ore. habet, aliud. in corde, nec mens voci ejus 
eencordat. Ést alia orationis duplicitas, de qua S. 


dicere possumus : À Inquisivi Dominum, et exauditit 
m6 (Pbd.). Inquirendo etenim et ommi intentione 
petendo exauditur, qui se exterius a sseculi desice- 
riis atterit et interius cum omni cordis contriiiose 
per ardorem compunctionis pollet. Petite, inquit, & 
dabitur. vobis (Euc. xs). Si omnis qui petit accipit, 
cur carnis ignavía pr:epediente et facinorum nrole 
obstante non hoc quotidie petauus quod in zterauam 
possideamus? beates scilieet vite proemiumm, zeterni 
muneris perenne suffragium, quod sine gram la- 
bore acquiri non potest : cum primum per deside- 
rium eà docirinama inoognish maeuli iRSOFiUA, &À 
postmodum opus implendo sacratuür; quod sine 
ineffabili omnipotentis Dei prasidio vel adjutorio 
impetrari Bom polest : quamvis alius riget, et alias 


dua mucoris expressione divinum in choro officium 
interturbant. Quod quam sit Deo invisum subsequeus 
docebit historia. Antissiodori, in monasterio S. Ger- 
mani, ut relert Glaber, lib. v Hist., cap. 1. Qui .am 
monachus coram altari S. Marize multo cum gemilu 
et lacrymarum eflu-ione frequenter orabat; sed ni- 
mio sputamento pavimentum conspurcabat : qui cum 
aliquando in oratione obdormisselt, quidam candi 
dissima veste indutus ad ipsum altare se in ejus 
conspeclum dedit, et pannum candidissimum prefe- 
rens conquerebatur se totum ejus salivis et pitu:la 
coiuquinatum esse , addens se ejus preces suscipere 
et in conspectum divinz majestatis deferre. Hae 
visione correptus frater erratum emendavit. Quz 
quidem visio hujus Magistri confirmat institutum, 
quo przcipitur monachis pone, non ante conspaere, 
propter angelos, non quod illi nostris possint ma- 


Antiochus agit homil. 85, quam et pusillanimitatem D culari sputamenlis, sed ob reverentiam. S. Nouna, 


appellat ; cum quis videlicel inter orandum fluctuat 
et vacillat,. nec credit se postulata impetraturum, 
quia de Dei misericordia dubitat; idque juxta do- 


ctrinam: S. Jacobi, cap. 1 Epist. can., ubi ait. homi- . 


nem hasitantem nihil a Deoimpetraturum. Et postea 
subjicit : Vir duplez animo inconstans est in omnibus 
viis suis; ubi Grsece, Sijvyo;, id est duplex animo. 
lle est qui in oratione fluctuat, nec Dei bonitati 
ceulldit; ac proinde duplex, quia infidelis, cum per 
hzsitalionem in varia distrabitur. Hanc ergo ammi 
labem juxta mentem Apostoli recte admoduin S. An- 
uocbus appellat jejuyiov, id est animi duplicita- 
tem, et o.ojuy ix, , id est pusillanimitatem. 

4 Non lrequans (ussis , non excreaius assiduus. 
Idem pracipit S. Ambrosius, lib. 11 de Virginibus : 
€ F4 tu, in ministerio Dei virgo, gemitus, screatus, 
lusses, risus abstine. » Hxc nolent ii qui crebris 
s$pulamentis et screatibus, rauco (ussis souitu, assi- 


. tit sputo, et conti 


mater S. Gregorii Nazianzeni, devolissima sane ma- 
trona, in ecclesia orans nunquam in sacrum teropli 
expuit pavimentum, ut de ea refert ipse Gregorius 
orat. 19. De hujusmodi sputatoribus bac edi. 
S. Columbanus in Ponitentiali ms. : « Si quis en. 
it altare xxiv psalmos; si parie 
tem attingit, sex. Supple rcecitet. 

e Brevem fieri orationem, eic. Hxc sumpta suat 
ex Cassiano, lib. i1 de nocturnis Orat., 7. 

f Orabo simul, eic. In communi versione : Orate 
spiritu, orabo autem el mente. 

& Quanta. intentione, etc. Hxc videntur potius ex 
cujusdam Patris concione sumpta quam ex aliqua 
Patrum Regula. 

h Accedite ad Deum. Vulgo, ad eum. 

1 Vultus vestri. Juxta S. Hieronymum et Psalte- 
rium Romanum. 

j [nquisivi Dominum. Tta iu Psalterio. 





953 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVI. 


954 


plantet, Deus autem. incrementum dat (I Cor. 11). À long» orationis prolixitas, sed promptze maentis in- 


&ic Salomon testatur dicens : * Hominis est prepa- 
rare cor, Domini est dare consilium (Prov. xvi). Da- 
tus ergo consilium a Domino, si obstinate mentis 
aditus non denegetur. Sic per Apocalypsim dicitur 
(cap. ni) : Ecce. ego sto ad. ostium et. pulso : sí quis 
aperuerit mili, intrabo ad illum,et cenabo, cum illo, 
et ille mecum. Ad opus ergo divinz servitutis quando 
assistimus, tam 'corpore quam animo parati esse 
debemus, ut eum pulsantem intra mentis septa reci- 
piamus: eaque, cor nostrum Spiritus sancti igne 
accensuBs semper cogitet, quo Creatoris misericot- 
d'-m ad nostrám céenam venientem, nosque ad suam 
deducentem provocent: in qua quis cam venerià, 
inebriabitur 3b ubertat& domns ejus, et torrente 


voluptatis ejus potabitur, quta apad ipsum est fons B 


vite; et in lumine ejus lumen videbitur, qui prz- 
tendit misertcordiint suoi scientibus se, ét justitiam 
suam his qui recto sunt corde. Ea ergo senapee lin- 
gua proferat quz Conditori placeant, juxta illud 
PPsalmographi prxconium : Servite Dotmino, iquili, 
$n timore, et exsullate ei cum tremore (Psal. u). Tunc 
ergo Creatori timendo servitur, si opus bonum voci 
Jaudis jungitur, sicut alibi per Psalmistam dicitur : 
DPsallite sapienter (Psal. xtvi). 5 Sapienter etenim 
psallit, qui voci laudauti noxiis operibus non eon- 
tradicit; et qualiter oporteat divinze potentize famu- 
lari, sollicita cura omnique studio prosequitur. Sic 
ergo mens nostra intenta ad psallendum incedat, 
qualiter nullo przpedita salutaris desiderii obstaculo, 
nullo temporis fuscata vitio, sed semper intenta im 
coelestibus, humilkate et puritate promptissimaque 
' devotione ornata ad aterpa premia pervenire con- 
tendat. Sic cordis compunctione flagret, qualiter in 
se Creatoris misericordiam excitet. Nee se i mul- 
tiloquio quisquam, sed potius in puritate cordis et 
lacrymarum ubertate exaudiri credat. Non enim 


& IlIominis ést, ec. Prov. xvi, ubi in vulgata ver- 
siome sic habetur : Hominis est animam preparare, 
et. Domini qubernare linguam. ln Hebrzo est 35, iu 
est cor. Sed conspirat cum vulgata versione. In Se- 
piuagnta interpretatione hic locus non reperitur, 

b Sapiemter atttem quisque psallt, etc. [dem docet 
S. Prosper Aquitanicus sententia 72:« Recte im 
Dei laudém psallit, cujus opera cum voce concor- 
dant. Nam finito carmine vox tacet : vita autem in 
bonis acübus permanens nunquam reticet ejus glo- 
riam quem in se gaudet operari. » 

ec Tantum aulem, etc. Bec sumpta sant ex. Cas- 
siano, lib. w de nocturn. Orat. , cap. 10. 

à Dissutis maxillis. xpud Cussiaumn, malis. Sum- 
ptum a Persio, sat. ? : 


Oscitat hesternom, dissutis undique malis. 


Dissute maxille sunt aperte, ut ipse explica Cassia- 
nes ex ipsa oscitatone hiantes, diJucke et pandicu- 
Aat. 

e Cum clamore orat, Clamosa oratio ab antiquis 
Patribus improbatur. Scite adiuodum Tertullianus, 
lib. de Oratione : « Sonos etiam vocis subjectos esse 
oportet. ÀuL quaniis arteriis opus est, $i pro sono 
audiamur. Deus auiem mon vocis, sed cordis audi- 
tor esi, sieut conspector. Dzmonium oraculi Pythii, 
et mutum, inquit, intelligo, e& non lognentem exar 


tentio pietatem clementis Judicis excitat. Orandus 
ergo semper est, ut largiatur delinquentibus veniam,. 
qui languenti mundo. er crucis paseionem infudit 
medicinam salus mundi ztemna lesus Christus, qui 
eum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat io, scecula 
&eculorum. Àmen. 

$ VI. — Ex Rico saNcTI Casesaumt. (cep. 6). 

e "Tantum autem: ab omnibus qui ad orandum 
conveniunt silentium praeberi debet, wv in ea. hera 
preeipue, quando curvatis genibus fit oratio, non 
sputum, aut excreatio obstrepat, non tussis insonet, 
non oscitatio somuolenta 9 dissutis et. apertis traha- 
tur maxillis, nulla suspiria, que alum impediont, 
emittantuy, rrulla vox absque sacerdotis, qui precem 
concludit, audiatur : pisi qux: per excessum mentis 
intolerabili fervore compunctionis immittitur. Si 
quis autem in tepore mentis constitutus * cum cla- 
Inore orat, aut aliquas excrcationes et sputamenta, 
vel alia qux: diximus, a przcipitatione f [se] e fau- 
eibus suis crmittit, peccat dupliciter : primum, quia 
erationie su: reus est, quod eam negligenter offerat 
Deo ; secundum, quod alterius, qpi forsitan intentius 
orare poluit, iudisoiplinato- strepiar obstrepat. sen- 
sum. 

$ VII. — Item ejusdem (cap. 11). 

5 Ideoque exgo: uiililer Paires mosiri-ipsam- ora-e 
tionem celeri- üne concludi jusserunt, nme forte ime 
morantibus nobis in ea, quidam tussis vol phlegma- 
tis aliarumque verum iaterrumpat séepilus ; et dumi 
adhue fervet oratie velut ex faueibus diaboli veloei- 
ter rapiatur. Qui eum nobis semper sit infestu&, 
tunc quam maxime assistit infestior, cum nos. contra 
se offerre preces Domino viderit, festinans mentem 
nostram ab intentiowe evationis aut cogitationibus, 
aut excitatis humoribus revocare. Propterea ergo 
h breves quidem orationes, sed frequentes fleri Pa- 


dio. Dei aures sonum exspectant? quomodo ergo 
oratio Jon:; de ventre ceti per tautze bestiz viscera, 
ab ipsis abyssis per tantam zxqueris molem ad cc- 
lum potuit evadere? » S. Cyprianus, lib. de Orat. 
Dominica : « Placesdum est divinis oculis et habitu 
corporis et modo vocis. Nanx ut impudentis est cla- 
moribus strepere, iia congruit verecundo inodeslis. 
precibus orare. » Et paulo post: « Et quando in 
unum cum fratribus convenimus, et sacri(icia divina. 


D cüm Dei sacemlote celebramus, verecundis et disci- 


plinze memores esse debemus ; non passim ventilare 
preces nostras ; nec petitionem commendandam mo-. 
deste Deo, tunaultuosa loquacitate jactare. Quia Deus 
non vocis, sed cordis auditor est. Nec admonendus 
est clamoribus, qui cogitaüones hominum videt. » Et 
S. C:esarius Arelatensis, serm. 12: « Apte omnia 
igitur, fratres. oharissimi, quolies orationi incumbi-. 
mus, eum silentio et quiete mentis el corporis sup- 
plicare debemus. Quiewmque volunt cum alta voce 
orare, omnibus juxta se stantibus oratonis fructum. 
videntur auferre. » 

f Se e faucibus. Tà se redundet. 

& Jdeoque erqo, eic. Hmc apud Cassianum exstant 
eodem capite 10, lib. s, eic 

h freres quidem orationes. klem testatur de mo- 
nachis 4gyptiis S. Augustinus, epist. 121, ad Proc 
bam : « Dicuntur fraues. in- /Eyypto orebras. quie 
d&in habere erojiomes, sPd €5, iam brevigei 


955 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ^ 


tres nostri jusserunt : breves, ideo ut insidias dia- À suum, sed mentis intelligentia delectari debemus, i. 


Doli, insistentis tnnc precipue cum oramus, in ipsa 
brevitate, vitare possimus : frequentes autem, ideo 
ut per ipsam frequentiam Deum precantes jugiter 
ei coh:xrere possimus. (Cap. 11 ejusdem libri.) Pro- 
pter hanc frequentiam orationis, et illud utile est 
ut longiores psalmos non usque ad finem conti- 
nuata pronuntiatione, sed zequali numero versus di- 
visos duabus vel tribus incisionibus cum orationis 
intentione finiamus. Quia non in multitudine ver- 


mas, et raptim quodammodo jaculatas, ne illa vi- 
gilauter ejecta, qus oranti plurimum necessaria 
est, per productiores moras evanescat atque hebe- 
telur intentio. Àc per hoc ipsi satis ostendunt hanc 
intentionem, sicut non est obiundenda, si perdurare 
non potest, ita si. perduraverit, non cito interrum- 


lud virtute sectantes : Psallam spiritu, psallam q 
mente (I Cor. xi). Ideoque utilius. decem vex 
cum rationabili assignatione cantare, quam tom 
psalmum cum confusione mentis effundere, (of. 
Sio autem mentis pro hoc generatur, quia dun m 
siduum psalmorum numerum modumque consijen. 
mus, non intelligentiam mentis aut distinetows 
sensuum requirimus, sed ad finem festinare tepit 
tis fastidio perurgemur. 


formis est sancti Benedicti doctrina, cum dii: 
Nisi forte ex affectu inspirationis divine gratie pe 
tendatur. Hujusmodi orationes artis spiritualis &- 
ctores appellant jaculatorias, quas mens religiosi 
calescente divini amoris affectu in celum vin: 
qu: quidem crebro versata sunt amoris divini og 


pendam. » His postremis S. Augustini verbis con- B tes et incentiva. 





—  Ó— — Da UE OREDOA 


CAPUT XXVII. 
DE PRAEPOSITO MONASTERII. 





$1. — Ex RecutA sawctI BENEDICTI. 

4 Sxpius quidem contingit ut per ordinationem 
b prepositi scandala gravia in monasteriis oriantur, 
dum sint aliqui maligno spiritu superbis inflati, 
€ et zxstimantes se secundos esse abbates, assumen- 
tes sibi tyrannidem 4 scandala nutriunt, et dissen- 
siones in congregatione faciunt, et maxime in illis 
locis ubi ab eodem * sacerdote f vel ab eis abbatibus 
qui abbatem ordinant, ab ipsis etiam et preepositus 
ordinatur. Quod quam sit absurdum facile adverti- 
tur, quia ab ipso initio ordinationis materia ei da- 


& Sepius quidem. Hoc caput vulgo habetur sexa- 
gesimum quintum. lllud sane sanctus Benedictus 
postposuit capiti de decanis; nam ait: Et , si 
potest fieri, per decanos ordinetur, ut ante dispo- 
suimus. 

b Prepositi. Gloss: Philoxeni : Prepositus, igs- 
ctc, rooctétne, id est prelatus, qui praeest. Mos- 
chopulus «epi ixrdóv. Hpetrogvtog Gbiopna«, id est, 
Prxypositus, dignitas. Satellitii regii praefectus. Theo- 
phylactus Simocatta, lib. iv, c. 15 : « Quare eunu- 
chuin sig nv Baci» Oopugopiay avvtecayuivov adc 
YO» xopugeuotatoy (Ov frpatmoctto) stiU.g tet Poouaiotg 
&roxo)stv), id est « Satellitii regii principem (quem 
prepositum appellare Romani solent, Martyropolim 
misit. » De quo Harmenopulus, lib. 4, tit. de aignita- 
tibus : lpecróstror cà» exniv Éxovctv i&ovaiav coic 
quoukvote é&pyow Toditopiov, 1d est, « Praepositi 
eaindem habent potestatem ac przfecti pretoriorum. » 
Apud Palladium in epilogo Hist. Lausiace Lausus 
dicitur mpatrócttog ToU &ü010:0 1&tov xotvóvoc, id. est, 
prepositus sacri cubiculi. In hoc Reguke loco et in 
auctoribus in bac Concordia citatis prepositus non 
est princeps monasterii, sed alter ab abbate ; et dux 
olim erant hse dignitates abbas et prepo-itus, ut 
liquet ex concilio Turonensi 1, can. 17; S. lsi- 
doro, lib. 11 de Offic. eccl., cap. 15; S. Grego- 
rio papa lib. mn epist. 42; lib. ix, epist. 42: 
« ideoque volumus ut Domitius presbyter abbas 
esse Luciani monasterii debeat, eique przpositus 
Lucifer monachus fiat; » lib. iv, epist. 4; lib. 1 
Diai., cap. 2et cap, 7, ubi S. Nonnosus pra»positus 
appellatur, qui tamen subjiciebatur abbati; S. Gre- 
gorio Turonensi de Vitis Pauum, cap. 14. Ita in 


tur superbiendi, dum ei suggeritur a cogitationibus 
suis exutum eum esse a potestate abbatis sui, qui 
€ ab ipsis es et tu ordinatus a quibus et ablas. ix 
suscitantur invidi, rixa, detractiones, multe 
nes, dissensiones, exordinationes; el dum cire 
ria sibi abbas pr:zepositusque sentiunt, ef. ipsuni 
necesse est sub hanc dissensionem animas perid 
tari ; et hi qui sub ipsis sunt, duma dalanur pari 


C bus, eunt in perditionem. Cujus periculi malit 


illos respicit ^ in capite, t qui talibus in avdipation 
se fecerunt auctores. deo nos videmus erpelirt 


monasteriis sanctimonialium pre»posita el abbatis 
seu maler monasterii distinguuntur, ut planun e 
Regula S, C:sarii Arelatensis, cap. 16:9 
post Deum omnes obediant, praposite deferunt! 
Cap. 25, 98 e: 35, dicuntur etiam preposili sie? 
res monasteriorum aliquot, quae uni abhal sl ! 
eiuntur, ut clarum est ex eodem S. Gregorio * 
ronensi de Vitis Patrum, cap. 18. Quibus Ms 
tis aliquando olim episcopi dignitatem abbatie 


. conferebant, prxposituris in dbbatias multi, V 


constat ex fine ejusdem capitis : « Post eis 
abbatis.) obitum przpositi qui per n» a 
erant, abbatum officium episcopis largiente 
ceperunt. » "d 

c Et cestimantes. Tta apud Smaragdum, ei? 
tione Coloniensi. Vulgo, qui esiimantes. 

3 Scandala. Jurgia , rixz. 

e Sacerdote. ld est, episcopo. " 

t Vel ab eis. Apud S. Dunstanum, we ab d " 
Uhi «à vel sumitur copulative. Non enim nu, 
abbatibus ordinabantur abbates seu prepost." 
etiam ab episcopo et abbatibus. TE 

& Ab ipsis es tu ordinatus. Hec ponunt | 
cunda persona , quasi ipsc cogitationes lu! dd. 
tur. interloquentes. Vulgo tamen legitur, 99 
ipso ordinatus Pn 

L [n capite. Id est, przcipue. 

i Qui tulibus in ordinatione ge. fecerunt ei | 
Ita apnd Smarag tum , in ms. p. S. Germ. d T " 
Vindocinensi, quasi diceret : (wi talibus p» : 
et dissensionibus se fecerunt auctores it 0077 
prepositi, id est, qui fuerunt auciores Da nà 
&candalorum et dissensionum , dum przpoy 











931 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII. 


058 


propter pacis charitatisque custodiam in abbatis A lam monasterii. Et tales prepositi eligentur, quales 


pendere arbitrio ordinationem monasterii sui : Et, 
si potest fleri, per decanos ordinetur, ut ante dis- 
posuimus, omnis utilitas monasterii, prout abbas 
disposuerit : * ut, dum pluribus committitur, unus 
non superbiat. Quod si aut locus expetit," aut con- 


et ipsi abbates dignoscuutur, ut abbatum curarum 
onera per eos subleventur. f Et hoc sibi vindicent 
proprium abbates cibi aut vestimenti, quod ab 
ipsis ministratum acceperint. Et excepto adventu 
fratrum et languoris necessitate 8 delicatiores eihos 


gregatio petierit rationabiliter cum humilitate, et 
abbas judicaverit expedire, quemcunque elegerit 
abbas cum consilio fratrum timentium Deum, 
b ordinet ipse sibi prz positum. Qui tamen praposi- 
tus agat cuin reverentia que ab abbale suo ei in- 
juncta fuerint, nihil contra abbatis voluntatem et 
ordinationem faciens. Quia quantum przlatus est 


non audeant edere abbates, nisi tales quales et fra- 
tres. 5 Omnem vero monasterii substantiam przpo- 
siti accipiant dispensandam. Et, si quispiam capti- 
vorum aliquid alimenti petierit abbatem, aut pro 
quacunque causa, ipse propositus hoc provideat, 
ut abbas nullum laborem habeat : et exceptis qux 
supra diximus omni intentione sollicitudinem gerat. 
ceteris, ita eum oportet sollicitius observare pre- — i Excommunicandi tamen causam , sicut abbas, sic 
cepta regule. Qui prepositus, si repertus fuérit vi- —przxpositus habeat. Et quod per singulos menses 
tiosus, aut elatione deceptus superbire, aut. con- B expensum fuerit, per omnium capita mensium ra- 
temptor sancte Regul: comprobatus, admoneatur tionem suo abbati faciat: et hoc cum tremore et 
verbis usque quater : si non emendaverit, adhibea- simplicitate, et vera cordis humilitate tanquam red- 
tur correptio discipline regularis: quod si neque  diturus Domino rationem. Et quod fecerit, semper 
$ic correxerit, tunc dejiciatur de ordine preposita- — in arbitrio pendeat abbatis. Nihil de sua temeritate 
rz, et alius, qui dignusest, loco ejus subrogetur. presumat, ne ( quod absit) in morbum vanz glo- 
Quod si et postea in congregatione quietus et obe- — rix& cadat. Et non prodigus, sed discretus intra 
diens non fuerit, etiam de monasterio expellatur. Co- — Christi familiam dispensator, piusque gubernator 
gitet vero abbas se de omnibus judiciis suis Deo red- — et optimus semper accedat, et evangelicum docu- 
dererationem, ne forte invidizaut czeli flamma urat — mentum semper observans, Domino dicente qui ait : 
á animai. Quis putas fidelis servus ct prudens , quem constituit 

8 Il. — Ex Recura sawcri FaucrUos: (cap. 11). — Dominus super familiam suam , ut det illis cibum in 

* ln potestatem habeant prepositi omnem regu- — tempore. Beatus ille servus , quem, cum venerit inve- 


dinarunt, cum ex hujusmodi ordinatione pendeat C plina.Idem statuit sanctus Isidorus , cap. 9 Regul : 
omne malum. S. Dunstanus cum vulgatis editionibus '^ « Abbas citra languoris necessitatem cibos in con- 
legit , qui talis inordinationis se fecerunt auctores. — speciu pariter cum fratribus sumat : mec aliud 
Ms. ma. S. Germ. , qui tali in ordinatione se fece- — quam caeteri, nec cultius quam qux in communi 
runt auctores. Editio Coloniensis et velusta Parisien- — consistunt, przeparari siLi quidpiam expetat. » Idein 
sis legunt : Qui talibus inordinationibus se fecerunt — sancitur add. 4 Cap. Lud. imp., tit. 25 : « Ut ea, 
auctores, Sed Concordi:x lectio prevalet , ubi talibus — quam monachi sui babent, mensura sint abbates 
ponitur pro talium, dativus pro genitivo. Ita loqui- contenti in manducando, in bibendo, in dormiendo, 
tur S. Ambrosius epist. 25, ad Vercellensem Eccle- — in vestiendo ; » et tit. 17 : « Ipse tamen ( abbas ) ea 
siam : « Et huic allegat Stoicos esse auctores senten- — cibi potusque mensura contentus sil quam reliqui 
tize. » Vide Sixtum Senensem, lib. i1 Bil. , ad vo- — accipiunt fratres. » Idem monet S. Florentinam ab- 
cem Chirographum. | batissam S. Leander, cap. 4 lib. de Instit. virgi- 
& Ut dum pluribus commitiitur. Huc respicit con- — num : « Sint tibi accepta qux» sunt comitibus tuis 
cilium Moguntinum sub Carolo Magno, can. 12 communia, et aliorum non sis intemperationis 
« Deinde decrevimus, sicut sancta Kegula dicit, ut — causa : et quibus forma esse debes hortamento, ac 
monasterium , ubi fieri possit, per decanos ordine- — bon vite documento, scandali non efliciaris oc- 
tur, quia illi prepositi srpe in elationem incidunt.» casio. » 

b Ordinet ipse sibi prepositum. Sublato abusu sta- hb Omnem monasterii substantiam, etc. Id olim usu 
tuit, ut ipse abbas suum ordinet przpositum. Eadem — receptum fuit in quibusdam monasteriis, ut omnis 
praxis videtur apud S. Gregorium papam, lib. 11, ep. |. substantiz temporalis cura penes przepositum esset. 
-42, ad Joannem abbatem : « Petiit dilectio tua ut fra- D S. Isidorus , lib. 1 de Offic. eccl. , cap. 15 : « Pre- 
&er Bonifacius in monasterio a te debeat ordinari — positus autem cum magna sollicitudine omnia dis- 
prepositus. Quod ego valde miror, quia ante factum — ponens presto facit quidquid illorum vita propter 
x10n esti: quiu ex quo illum tibi dari feci, jam ordi- — imbecillitatem corporis postulat ; » et cap. 11 legu- 


gsare debuisti. » 
€ Zeli. Mali videlicet. 


4 Animam. lta apud Smaragdum et in editione 


wretusta Parisiensi. Vulgo additur, suam. 


e ]n potestatem habeant prepositi, etc. Hxc non 
«- xstant in Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis, 


sed videntur esse alterius Fructuosi. 


f Et hoc sibi vindicent proprium abbates cibi , etc. 
KEXc nihil aliud dicunt quam quod abbates a prz- 
sitis accipere debeant cibum, vestimentum et 


pamnilia. 


5 Delicatiores cibos non audeant edere. Optima 


le : « Ad praepositum autem pertinet sollicitudo mo- 
nachorum, actio causarum, cura possessionum, satio 
agrorum , plantatio et cultura vinearum , diligentia 
gregum , constructio zdificiorum , opus carpeutario- 
rum sive fabrorum. » Ita S. Libertinus praepositus 
monasterii Fundensis exteriora negotia admini- 
strabat, ut videre est apud S. Gregorium, lib. 1 
Dial., cap. 2. His intentus erat propositus, dum 
abbas animarum regimini vacaret. 

i Excommunicandi causam. Causa hoc loco est 

testas, facultas. Id patet ex S. Isidoro, cap. 18 
legulze , ubi idewu constituens ait : « Excommubi- 


igaStituio: nam qui cxteris przest, debet etiam — candi potestatem habeant Pater monasterii, sive . 


p«» brietate precellere, eamque verbo et exemplo 
»a-zedicare ; alioqui periclitatur omnis coenobii disci- 


PaTRNoL. CIII. 


repositus. » Ubi quod dixit causam Fructuosus 
3 Isidorus potestatem appellat. 


90 


$359 


&. BENEDICTI ÀBBATIS ANIANENSIS T 


ihwenerit sic [acienlem : amen dico vobis super omnia A zstate post vesperam conservetur, ut priusquam 


bona sua constituet eum ( Matih. xxi ). 
8 Ill. — Item ejusdem ( cap. 5). 

a Pipositüs sane in medio consistens 5 dormi- 
iorio quoad usque cuncli quiescant, omnibus jam 
Cubantibus * circumeat silenter lecta singulorum, 
ne quis aut arde 4 se jactet, aut extra Hegulam 
occultià inussílationibus vàcet; et ul plenius per- 
Serutans * corda singulorüià et merita, intelligat 
quem quomodo veneretur àtque süscipiat. Similiter 


ét aut decanus alius, aut quisquam e Íratiibus bene: 


probatüs assistat in secessu communi , quousque 
quieti se tradant cuncti : ne aut Tabulas inter se 
ventilent várias, aut ridiculi$ stádéant; aut quod- 
libet noxiale vitium consuescant. Quía fastitutum est 


reguláriter nullum omnino monachum in secessu B 


loqui debere, sed àut psalmos. recensere , si plures 
sunt, aut certe aliquid níeditàri voce, si solus est. 
lta anie mediam surgentes hoctem duodenos per 
Choros recitent psalmos secündum consuetudinem. 
Priusquam tamen surgànl c:eterl, f a vigilucis fra- 
tribus praepositus excitelur, üt cum benedictione 
sua ét signum moveatur el cunctorum leclula ab co 
priusquami surgant strenue visitentar. Hoc quoqué 
in omnibüs noctürnis oralionibus gerat ut semper 
brior sürgat prépositus quam surgendum reliqui 
ioneantuf, üt ipse videàl quis quomodo jaceat, hé 
aliquam lhsciviàtn pet incüfíàm quietionis su: dor- 
miens incurrat. Post pausantes paululum medium 
noctis gersolvunt offietarh , vbi quá$twor responsoria 


8ub psalfaorum divistotfe toncinantur. Síc post me- C bore diviso, 5 düobus quotidiara sollicitode suscipi 


diam noctem, si hiemis tempus est, sedentibus 
cunctis , unus in medio residens releget librum ; et 
ab abbate vel a preposito disserente cztbris eimpli- 
eioribus qid legitur, pateflat. Quod quidelii et 


& Praepositus sane, étc. Ilec habentur in Regula 
fh&. S. Fructuosi épiscopi Bracarensis, cod. Cras- 
sensis eodem, cap. 5. Sed exscriptor hnjus libri, 
qui in lemmate posuit có ejusdem, hos duos Fructuo- 
805 rion raro confundit. 

ormitorio. Dormitorium est conclave in quo 
multi suht lécti. Beda, lib. iv Hist. Angl, eap. 25: 
« Hzc. tui in dorihitorio sororum pàusans. » Add. 
1 Capitul. Lud. imp., tit. 68: « Ut dormitorium juxta 
oratorium constitaatut. » Capitula Caroli régis, tit. 
46 : « Ut eanonicl ii civitate vel monasteriis consti- 
tuti in dofmitorio dormiant. » Gloss Philoxeni : 
« Dormitotium, évxoipDpov; a verbo. xot;o, id est 


dormiio. Dicitur et. xoc»; Moscopulus de Schedis :- 


Koito» *uplug piv otzog tpi y ^v volcgt toX&e, id est, 
proprie domus complectens lectos multos. » 

c Circimeat silenter lectos. Idem statuitur in novella 
Justiniànl 133, cap. 1: « Et omiiino erunt quidam 
dormientes fnspicientes. : 

Se jactet. 1d est, se in lecto collocet. 

& Cordà. I^ Regula ms. legitur, Ges!/a, rectius. 

f A vijilucis. lta in Regula ms. cod. Crass. In 
Glossis Cyrilli reperitur vigilicius : &4punvor, vigili- 
cius. Sed fotte legendum, vigilucius; et in hoc loco 
Fructuosi, a. vigilüctis, ut vipilacius sit ille qui a 
Magistro infra dicitur vigigallus, seu vigiligallus, is 
Qui fratres 4d vigilia& excitat. In cod. Vindocinensi 
legitur, Ad vigilias 

$ Compleant. ld est, dicant completoríum. S. Be- 
medictus cap. 42 : Omnes ergo in unum positi com- 
vleant. 


€ compleant, liber legatur. lta denique duojeis 
iterum cantatis psalmis adeant cubilia, paululun- 
que quiescentes, gallicinie jam sonante, recitatis 
wibus psalmis ^ cum laude et benedictione su, 
matutinum celebrent sacrificium. (juo peracto, qua 
meditationi incümbendum est, mox ad locum eae 
suete medilalionis pervenerint, (ernog reci 
psalmos, et orationem ex integro finientes mal- 
tentur usque, ad ortum solis. Sane in omnibui le 
rarum singularum orationibus nocturno ac diuw 
tempore ad omnem psalmorum finem glori e 
tantes Deo prosternentur in terram, ! eo seliat 
ordine ut nemo prius seniore àut incurvetu, au 
iterum surgat; Sed omnes summa qualitate tee 
surgant , extensisque ad coelum palmis orando pe 
sistant, sicut et sequaliter i merguntur. Sabue 
rum vero et Dominicarum noctium currículis see 
missarum superadjecto officio &enis etiam mis 
vigili cutn senis responsoriis celebrentur, wt rt 
surrectioni$ Dóminice solemnitas ampliori ole 
rum psalmodia magis honoretur. X Quad et prec- 
puárum festivitate missarum precedenti nie co 
petenter olliciorum genere de qualibet solensitat 
8emper est celebrandum. 

8 IV. — Ex Recura sawcri Fsneont (cop!) 

$ub àbbàté pérsonam strenüam et discipinim 
valde àmaniem, quie dignam curàm prapoii X 
menque suscipiat, decernimus pro solatio aBsls 
institui; wt honor. Tfi mines Efi otierbits, dum 


tur. Et ideo 2quum erit ut eum justiót ablatis d 
veneratio et obedientia exhibeatur, fu s pst 
sum, queni suprà dixfryüs praeposituri, quib ors 
Sil forma statuimus ! regulare reformare fena 


à Cum laude. Intelligit Alleluia. , 

t Eo scilicet ordine, eic. Sumpturm ex asi» 
lib. 11 de nocL. Orat., cap. 7. Vide superion a 
adnotata. a 

j Merguntur. Id est, in terram protidonl, ef 
fléctunt. MEN 
— k Quod et précipuarum festivitate missarum. 
Ita in Regula ms. cod. Crass. et cod. Vind. 16" 
tate, id est celebratione. Pro competenter leg. 2*7 
tenti. De qualibet , prupositio de redundat Y? 
est igitur ut. qualibet solemnitate idem li: ^^ 
denti nocté ac sabbato ac Dominica praxi 
celebratione missarum , adhibito compe? 
ficio. MM 

! Regulare reformare formarium. lta in ed. 9 
docinensi. Locus obscürus et corruptus, I3 
gandus : Regularem. formare [ormarium. P. 
ex hoc textu S. Ferreoli clarudi est, duo bc P 
tuuntur qui post abbatem regni mop ' 
nempe prepositus et alter, qui appellatur 27 — 
rius, quod « sit forina 1n bonis, » ul loquitur * ve 
reolus. Quoi clarum est ex Regula S. Creo", 
lateusis, ubi forinaria sub abbatissa curam 5 7. 
mobialium gerit, cap. 58 : « Si quis vero ge. | 
suam vel filiam aut. quamlibet parentem, 30 ^ 
cognitam videre volüerit, praesetite formari P y. ' 
libet seniore ei colloqui non negetur. » Et GP ^ 
t Prithiceria étiam, vel formharfà, admoneo n | 
testor, ut vigilantissime considetetis, » e^ 
autem S. Ferreolus fotmare, id est, creare 
tuere, per aliusionem ad forthartiuih. | 





^ 


941 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII. 


942 


rium, ut facilius adjutoriis istis subjunctis, abbas, A piat inquietos, consoletur pusillanimes, suscipiat in- 


cui nomen Pater est, fructus metat de perfectione 
dulcium filiorum. Ámbo tamen sub potestate ab- 
batis cüm reliquis atoue inter reliquos se esse co- 
gnoscant. 

$ V. — Ex REcutLA TansaTENSI (cap. 11). 

* Provisores tales oportet eligi, vel ordinari, qui 
alios :edificare vitz sue probentur exemplo ; quique 
eleemosynam monasterio deputatam, vel ea qus» a 
fratribus laborantibus colliguntur, summa cura 
pro Domini timore conservent. 5 Quia si creditam 
sibi famulorum Dei negligit servare substantiam (sic- 
ut ait quidam Patrum), ledit Deum : et dispergens 
eam, rationem esi Domino redditurus. Qui vero 
ipsis füerint pro Dei amore donata, in oblatione 
monasterii adjuncta omni congregationi proficiant. 
Quia apostolicam vitam optamus eligere, cur quasi 
propria vindicemus qus novimus continuo peri- 
tura? toa 

8 VI. — Item (cap. 6). 

Praeposito specialiter obediatur, multo magis ab- 
bati, qui nostram omnium curam gerit. Quia qui 
illos spernit, spernit eum qui dixit : Qui vos audit, 
me audil; qui vos spernit, me spernit. (Luc. x). * Ut 
ergo cuncta ista serventur, et, si quid servatum non 
fuerit, non negligenter prztereatur, sed emeadan- 
dum corrigendumque curetur, ad prepositum prz- 
cipue perlinebit ut ad abbatem, cujus est apud nos 
major auctoritas, 3 referat quod. modum vel vires 
ejus excedit. Ipse vero qui vobis pr:eest, non se :stí- 


met ei * potestate dominante, sed charitate serviente : C 


felici honore coram vobis f preclarus sit, coram 
Deo subditus sit pedibus vestris. Circa omnes se- 
ipsum bonorum operdm ptzbeát eremplum. Corti- 


* Provisores. Provisores hic potius sint intelli- 
ndi cellerarii quam pr:epositi, quia cap. sed. in ea- 
em Regula Tarnatensi agitur de przeposito. Itaque 
existimo hoc capitulum esse transpositum et perti- 
nere ad caput de cellerario. ' 

b Quia si. Lege, quia qui. 

e Ut ergo cuncia serventur. Videtut hic deesse vet- 
bum stattimus aut quid simile. 

4 Referat quod modum vel vires ejus excedit. Dif- 
ficiliora, qux non vale! per se expedire prapositus, 
ad abbatem referre debet, justa consilium quod sug 
gessit Jetro sacerdos Madian Moysi genero suo, Exodi 
xvii. Ilem przcipit Regula Orientalis : « Hec. ob- 


firmos, patiens sit ad omnes, disciplinam libens ha- 
beat, metum imponat; et quamvis utrumque sit 
necessarium, tamen plus amari appetat quam ti- 
meri, semper cogitans Deo se pro vobis redditurum 
rationem. Unde vos magis obediendo non solum ve- 
stri, sed etiam ipsius miseremini, qui inter vos 
quantum in loco superiori, tantum in periculo majori 
versatur. 
5 VII. — Ex Recura OniNrALI. 

[lle qui &ecundum ordinem discipline ordinatione 
abbatis, e& consilio et voluntate omnium fratrum 
fratribus pr:epositus est, omnem ad se curam de di- 
sciplina fratrum, et diligentiam monasterii revoca- 
bit, habens potestatem abbate abseute faciendi om- 


B nia qux abbas presens facit. 8 Ille autem patien- 


tiam, mansuetudinem , humilitatem , charitatem, 
equitatem sine personarum acceptione : ita agens, 
ut nec abbati tedium generet, nec fratres h intein- 
perantia illius laborent. Hxc observabit senior mo- 
nasterii qui fratribus prepositus est, referens ad 
abbatem omnia, vel precipue illa qux pet se non 
valuerit explicare. i Commendatum aliquld, etiam 
a germano fratre nullus accipiat. ] Nihil ín cella 
sua absque pr'epositi Jussione quispiarh habeat, nec 
poma quidem vilissima, el cstera hujuscemodi. 
k Operantes Íratres nihil loquantur sxculare; sed 
aut ! meditentur ea quz sancla sunt, aut certe &i- 
lebunt. 
& VIII. — Item. 

i Prepositus nori inebrietur, » nón sedeat ín ha- 
milioribus locis, ne rumpat vincula qux Deus in ccelo 
condidit ut observentur in terris. ^ Ne lugeat in die 
festo Domini Salvatoris ; dominetur carni sud justa 


bis in Regula S. Pachomii habetur art. 62; idem sta- 
Quitur a. S. Orsiesio in libro de Institutis monacho- 
rum: « Hoc quoque maxitie providendum est, ne 
quis in alteram domum et in alterius celinlam com- 
mendet aliquid. » Commendatum hoc loco est depo- 
sitam. Interpres Orsiesii: « Sciat quoque ille, qui 
ab alio susceperit commendatum. » Et commendare 
est in depositum dare, ff., 1. Lucius Tijius. Depositi 
vel contra : « Centum nummos, quos hac die coin- 
mendasti mihi, annumerante $ervo meo Sthico ac- 
tore. » Et eodem titulo, l. Publia Mzvia. t Publia 
M:evia cum proficisceretur ad maritum suum, arcam 
clausam eum veste et instrumentis commendavit 


servabit senior monasterii, qui fratribus prvpositus D Gaizx Seix. » Et legis Alamannorum tit. 5, $ 4: 


est, referens ad abhatem omnia, vel priccipue illa 
quie per se non valuerit ezplicare. » S. Fructuosus 
abbas, cap. 12 Regulie sux : « Et quod ipsi (decani) 
non valuerint emendare, preposito non. morentur 
accusare : quod et ipsi prx'positi sic distrlete et no- 
tabililer agant, ut abbates Stos nullo modo pr:esu- 
mant inquietàre, exceptis quod utrique non vàlde- 
rint acceleràre. » 

€ Potestate dominante, etc. Lege : Potestate dom- 
nari et charitate servire. 

f Preclarus. Lege, prelatus. 

& Ille autem patientiam , mansuetudinem, etc. Yta 
jn Concordia Vindocinensi. Videtur tamen deesse 
verbum servabit aut quid siinile. 

b Intemperantia. Intemperantia hoc loco est exces- 
sus prxlati, cum nullum in regendis subditis servare 
xnodum potest. 


po . e. .€ l 
1 Commendatum, etc. Hoc constitutio iisdem ver- 


« Si quis res suas ad Ecclesiam cominendatas ha- 
buerit. » 


j Nihil in cella sua, etc. Eloc decretum exstat 1n 
Regula S. Pachomii, art. 65. « Nibil in cella sua 
absque przepositi jussione quidpiam condet, nec po- 
mum quidem. » 

k Operantes fratres, etc. H:ec iisdem verbis exstant 
in Regula S. Pachomii, art. 55. 


1! Meditentur. Id est loquantur. 

m Prepositus, etc. Hec habentur in Regula S. Pa- 
chomii, art. 198, et infra hoc capite iterum citantur 
a nostro auctore sub nomine S, Pachoniii. 

^ Non sedeat in humilioribus. In Regula S. Pacho- 
mii additur, juxta vasa monasterii. Hujus institutio- 
nis meminit S. Orsiesius, de Institutis monasticis. 

^ Ne lugeat in die festo Domini salvatoris. ld est, 
ne jejunet in die Dominico, quo olim die interdictum 


.o—-. 


949 


- 


- S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ui 


mensuram sanctorum ; * non inveniatur in excelsis A despiciat eos qui indigent misericordia , nec deurz 


cubilibus imitans morem gentilium ; non sit duplicis 
fidei; non sequatur cordis sui cogitationes , sed le- 
gem Dei ; non resistat sublimioribus tumenti animo 
potestatibus, hne refrenet neve * hinniat 8 iratus su- 
per humiliores, neque transferat terminos * Regulie ; 
nou sit fraudulentus, neque in cogitationibus suis 
verset dolos; non negligat peccatum anim: sus; 
non vincatur carnis luxuria; non ambulet negligen- 
ter ; non loquatur verbum otiosum ; non ponat scan- 
dalum ante pedes cxci; f non doceat voluntatem 
animam suam; non resolvatur risu stultorum ac 
joco; non capiatur cor ejus ab eis qui inepta loquun- 
tur et dulcia; non vincatur muneribus ; € non par- 
'vulorum sermone ducatur ; non deficiat in tribula- 


justitiam propter lassitudinem ; ne perdat anima 


suam propter verecundiam, nec respiciat dapes lag. 
tioris mens» , nec pulchra vestimenta desideret, ne 
se negligat, sed dijudicet cogitationes suas; non i» 
brietur vino, sed humilitati junctam habeat veriu- 


tem. k Quando judicat, sequatur praecepta mom 
et legem Dei, qux in toto orbe pr:edicata est. 


$ IX. — Item ejusdem. 
! Hi itaque quibus disciplina , vel utilitas , vel o 
sequium monasterii creditur, officia sibi inju: 


fideliter custodiant et impleant. Hos enim erraresm 


decet, qui ad omues errores emen?andos prep» 


sunt. Qui si vel superbia, vel negligentia, vel desi 


aliqua ex his pretermiserint quz in Regula contin 


tione ; non timeat mortem , sed Deum ; non przva- B tur, » per ipsos destructio esse coeperit per que 


ricator sit propter imminentem timorem ; 5 non relin- 
'quat verum lumen propter modicos cibos ; non nutet 
ag fluctuet in operibus suis ; non mutet sententiam, 
sed firmus sit ac solidi decreti, justus considerans 
cuncta in veritate absque appetitu gloriz, mauifestus 
Deo et hominibus ! et a fraude procul. Ne ignoret 
conversationem sanctorum, nec ad eorum scientiam 
czmcus ; nulli noceat per superbiam, nec sequalur 
concupiscentias oculorum ; veritatem nunquam pr:e- 
"tereat; oderit injustitiam ; secundum personam nun- 
quam judicet pro muneribus, nec condemnet animam 
innocentem per superbiam. i Non rideat inter pue- 
ros, nec deserat veritatem timore superatus ; non 


. fuit jejunare. Qua de re infra. Sed toto hoc capitulo 
legendum nec pro ne. 
& Non inveniatur in excelsis cubilibus. Ex instituto 
S. Pachomii monachi in lectis non dormiebant , sed 
in sella reclina et supina, ut babetur art. 5 Regule 
S. Pachomii : Non dormiat quis prater reclinam sel- 
lam. Et apud Palladium, cap. de Tabennesiotis : 
Xa0sudéro coy 0i p Gv«xvoptvot, éQà& opivous oixodo- 
pxiToUg wmtteTiípoug TiTOonxo:tQ, xal ivÜEvteg Exti c& 
etpopata tevcoy xaOivdivucay xa bipsvor id est, Non 
vero dormiant decumbentes, sed in exstructis supi- 
nioribus sedilibus, impositisque ibi suis stragulis 
dormiant sedentes. 
b Ne refrenet. Lege, non fremat , quemadmodum 
. habetur in Regula S. Pachomii. 
. .* Nec hinniat. Lege, nec irruat, ut in Regula S. 
Pachomii. EE 
4 ratus. Hoc vocabulum non exstat in Regula S. 
Pachomii. 
e fiegule. Neque hoc vocabulum est in Regula S. 
Pachomnii. 
f Non doceat voluntatem animam suam. Lege, non 
doceat voluptates animam suam, ut in eadem Hegula. 
& Non parvulorum sermone ducatur. Optima insti 
tutio. Nam pessima hzc est in monasterio pestis, et 
unica disciplinz corruptela, cum prxlatus, cui fixus 
est animus, clavo cupidinis procacium puerorum le- 
nocinatur affectibus, totusque a proterva eorum lin- 
gua sycophantiisque pendet. Tunc enim pueri impe- 
raut, et. miser ille eorum forma incapistratus in 
quamvis partem voluerint illi, flectitur : evenitque ei 
et conventui universo, quod serpenti olim, qui plus 
nimio cauda suz desiderio, qua pr:ecedere affecta- 
bat, indulgens, non a capite, ut solebat, sed a cauda 
czxeca per vepres et sentes ductus, misere cruentaius 
interiit. 
h Non relinquat verum lumen propter modicos cibos. 
Quia nihil tam hebetat mentis aciem quam ciborum 
ingluvies, ut omittam loqui de sancti Spiritus lumine, 


debet xdificatio crescere, omnibus ? condemmu» 
nibus, quas Regula continet, subjacebunt. 
$ X. — Ex RecuLA saNcrI Pacuoun. 

^ Si omnes fratres qui in una domo sunt, viderit 
prepositum nimium negligentem, aut dure incrga. 
tem iratres, mensuram monasterii excedenlem, rv* 
rent ad Patrem, et ab eo increpabitur. lpe avten 
prepositus nihil faciet, nisi quod Pater jeseril in 
re nova maxime. » Namque ex more servabil regia 
monasterii. 

Prxpositus non inebrietur; non sedeat ip boni 


ribus locis juxta vasa monasterii, ne rumpit vincua 


quz Deus in celo condidit ut observentur in lerris; 


quod penitus obsoniorum ingurgitatione offosciur. 
Evagrius in Proverbiis: Jnvestigantis contitia est 


guitur lumen ; anima aulem ejus videbil Ienebras. 


i Eta [reude procul: Ne ignoret. In Regula S, 
Pachomii legitur : Elongans se a ravi wn ira. 

j Non rideat inter pueros. Quia hac e&& meni 
scivia, non modo puerorum collusoribos, sel S 
ipsis pueris damnosa ; ac proinde disincuus 1 * 

achomio prohibita art. 90 : « Si depreheusis fe 
aliquis de fratribus libenter cum puens ride v 
ludere, et habere amicitias statis infirmz, ut 
conimonebitur, ut recedat ab eorum necessitiit, 


. et inemor sit honestatis ac timoris Dei : si net 9* 


saverit, corripietur, ut dignus est, correpliooe &** 


 rissima. » 


k Quando judicat. In Regula S. Pacbomii bet * 


. feruutur ad przcedentemi sententiam. 


1 Hi itaque, etc. Haec proferuntur a nostro 216^ 
ob ea quie S. Benedictus pr:ecipit de prepositi 
repüione, submotione et expulsione, $! In sujeto 
incidat, el tandem in contumacia perstat —  — 

m Per ipsos destructio. Lege, et per ipsos dem 
nempe regularis observantia. 

» Condemnationibus. Id est, poenis. — . 

o Si omnes [ratres, etc. Bec usque ad ila vt^ 


prepositus non inebrietur, habentur in Regula t? 
8. achoinii, art. 121, reliqua vero art. . 


P Namque ex more servabit, etc. ln noslro ar 
ms. apparet vestigium cujusdam vocabuli eras P 
illa duo, more et servabit. 1n Concordia p? 
nensi, et in Regula S. Pachomii edita legit! :- 


.que ex more descendit, observabit regulas moMg" 


Sed nullus est horum verborum sensus. li24- 
gendum arbitror : Nam in ea Que ex more & y 
observabit regulas monasterii, ut sensus S: *. 
faciet prz positus inconsulto Patre monasterii V. 7 
in re nova : in ea vero quae ex more descunill 
est, qui in monasterio fleri solet, observabil 
et regulas monasterii. 


-€- 














915 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII. 


946 


ne lugeat in die festo Domini Salvatoris; dominetur A hiatu absorbuit (Num. xvi); et interitus Chanan:zeo- 


carni suze juxta. mensuram sanctorum, ? et caetera 
qus superius memoravimus. . 

Manifestus Deo et hominibus , et a fraude procul, 
ne ignoret conversationem sanctorum, nec ad eorum 
scientiam cxecus existat. Nulli noceat per superbiam, 
nec sequatur concupiscentias oculorum suorum ; non 
eum superent incentiva vitiorum ; veritatem nunquam 
pretereat ; oderit injustitiam ; secundum personam 
non judicet pro muneribus, nec condemnet animam 
innocentem per superbiam; non deserat veritatem 
limore superatus; non desideret alienam terram; 
non opprimat animam propter aliorum spolia; ne 
despiciat eos qui indigent misericordia; ne falsum 
dicat testimonium seductus lucro ; ne mentiatur 


propter superbiam; ne contendat contra veritatem B 


b ob timorem animi; ne deserat justitiam propter 
lassitudinem ; ne perdat animam suam propter ve- 
recundiam ; ne respiciat dapes lautioris mens; ne 
pulchra vestimenta desideret; * ne se negligat ; ut 
semper dijudicet cogitationes suas, ne inebrietur 
v.10, sed bumilitatem junctam habeot veritati. 
Quando judicat, sequatur precepta majorum, et 
legem Dei, quz in toto orbe przdicata est. Si quid- 
quam de his preterierit, 4d reddet ei mensuram 
juxta quam mensus est, et recipiet secundum opera 
sua, * quia meechatus est in lingua sua, et propter 
lapides, et propter fulgorem auri reliquit iudicium; 
el desilerio temporalis lucri laqueis se induit ethni- 
corum. Et eveniat ei contritio Heli, f et ramorum 


rum (Josue) ; ! contritio hydriz ad fontem (Eccle. xi1) ; 
et arenarum comminutio in littoribus, quz ) saxis 
fluctibus verberantur, et confractio virgz gloriose 
(Jerem. xivim) ; X de 1saia (cap. Lix), ut sit quasi 
cxcus manu palpans parietem. Hxc omnia ei eve- 
nient, quia non servavit veritatem in judicio, et ini- 
que egit in omnibus quz ei credita sunt. 
8 XI. — Item ejusdem. 


- 1 Qui judex est omnium peccatorum , et perversi- 

tate mentis, vel negligentia reliquerit veritatem, vi- 

ginti viri sancti et timentes Deum, sive decem , et 

usque ad quinque, * de quibus omnes dent testiumo- 

nium, sedebunt, et judicabunt eum et ^ regradabunt 

? jn ultimum, donec corrigatur. 
$ XII. — Item ejusdem. 

P Qui viderit de majoribus et propositis fratrem 
suum in tribulatione, et noluerit causam tribulatio- 
nis inquirere, eumque contempserit, qu:xretur eausa. 
a supra dictis judicibus. Et, si deprehenderint negli- 
gentia prepositi vel superbia coangustatum fratrem 
et judicasse eum non secundum veritatem, sed se- 
cundum personam, 4 regradabitur de solio suo donec 
corrigatur et ab injustitixs sordibus 7 emrmundetur, 
quia non consideravit veritatem, sed personas, et 
servivit pravitati animi sui, et non Dei judicio. 


$ XIII. — Ex REcura sawcri Isipont (cap. 20). 


* Àd prepositum pertinet solicitado mopacho- 


ejus (1 Reg. 1v); 5 maledictio David, quam impreca- ( rum, actio causarum, cura possessionum, * ratio 


tus est Doh:xc (Psal. 11); ^ signum quo denotatus 
est Cain (Gen. 1v); sepultura Asini, de qua loquitur 
Jeremias (cap. xxii); perditio qua peccatores terrx 


& Et cetera qu& supra commemoravimus. Hxc 
verba sunt nostri auctoris nolenlis repetere ea quae 
paulo ante retulit ex Regula orientali. 

b Ob timorem animi. e, ob tumorem animi, ut 
in cod. Vind. et in Regula S. Pachomii excusa. 

v Ne se negligat. lta in Regula Orientali. In Re- 
gula edita S. Pachomii, Non senes negligat. 

4 Reddel ei mensuram. In Regula edita S. Pacho- 
mii, Reddetur ei mensura. Recte. 

* Quia mechatus est in lingua sua et propter lapi- 
des. In Regula S. Pachomii excusa : Quia. muchatus 
est in ligno et lapide. Non ita recte, quia lectio vide- 
tur intelligi de idololatria, de qua hoc loco non 
agitur. 

f Et ramorum ejus. In eadem Regula edita legitur : 
Et filiorum ejus. Vide lib. I Regum, cap. iv. 

56 Maledictio David , quam imprecatus est Dohac. 
Hic lucus corruptus est in Regula S. Pachomii ex- 
cusa, in qua legitur : Maledictio Dei, quam impreca- 
tus est Ca n. Sed castigandus esi ex hoc Concordi 
codice. Maledictio quam imprecatus est David Do- 
haec Idumzo, est psalmus quinquagesimus primus, ut 
constat ex ejus titulo. Historia nota est ex 1] Regum 
cap. Xx! et AXI. 

Signum quo denotatus est Cain. Est perpetuus 
nembrorum iremor, ut explicat Alcuinus, interr. 88 
super Genesim. Vide Theodoretum qu. 4 in Ge- 
nesim. 

i1. Contritio hydrie. Y:ec et similia, que exstant 
' cap. ultimo Eeclesiast», sunt mortis et judicii vnig- 
mata. : 


| Satis fiuctibus, Lego, salsis fluetibus, ui babe. 


agrorum, plantatio culturaque vinearum, * diligen- 
tia gregum, constructio zedificiorum, opus carpenta- 
riorum sive fabrorum. 00.7 


tur in Regula S. Pachomii edita. 

k De Isaia. Hzc verba non sunt in Regula excusa 
S. Pachomii. Auctor autem respicit ad illud Isaize, 
cap. LIix : Palpavimus, sicut ca'ci, parietem. 

| Qui judez est, etc. Hzc habentur in Regula S. 
Pachomii excusa, art. 99, citanturque a nostro au- 
ctore propter deeretum S. Benedicti de abdicatione 
prepositi. 

m J)e quibus omnes dent testimonium. Id est, omnes 
fratres testentur de eorum probitate et capacitate. 

2 Regradabunt. Optima lectio. Idem quod degra- 
dabunt. Sed de hoc vocabulo infra. In Regula ex- 
cusa legitur, degradabunt, non ita recte. 


D ? lin ultimum. Adde «o gradum, ut in Regula ex- 


cusa. 
. P Qui viderit de majoribus, etc. Exstat in Regula 
excusa S. Pachomii , art. 94, ubi ita legitur : Qui 
viderit de majoribus vel prepostris fratrum. suorum: 
tribulationem. Non ita recte. Nam hic agitur de par- 
ticulari fratre. 
q Regradabitur. In Regula excusa, degradabitur. 
Male. Sed de hoc vocabulo infra. | 
T Emundetur. Recte. Nam additur, a sordibus. In 
Regula S. Pachomii excusa legitur, emendetur. Non 
ita recte. 
. 5 Ad prepositum, etc. Hxc reperiuntur in Regula 
sancti Isidori edita eodein cap. 920. 
t Ratio agrorum. Lege, satio agrorum , ut in Re- 
gula excusa. 
'. V Diligentia germ. 
diligentia legum. e. 
ptica, 


In Regula edita legitur, 
Nam hic agitur de re ru- 


947 


S BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


913 


& XIV. -— Ex nEcrtA saNcTI. ÁvcosTINE (cap. 38). A vestris, similes servorum qui exspectant dominum 


a Quando necessitas discipline ^ minoribus coer- 
cendis dicere vos verba dura compellit, si etiam in 
ipsis modum vos excessisse sentitis, non a vobis 
exigitur ^ ut eis veniam postuletis : ne apud eos 
quos oportet esse subjectos, dum nimia servatur 
humilitas, regendi frangatur auctoritas. Sed tamen 
petenda est venia ab omnium Domino, qui novit 
etiam eos, quos plus juste forte corripitis, quanta he- 
nevolentia diligatis. 4 Non autem carpalis, sed spiri- 
. talis debet esse inter vos dilectio. 

$ XV. — Ex BEcuLA SANCTI OnsiEsm. 

e Yos qui secundi estis f singularum domorum, 
humilitatem sectamini et modestiam, et singula pr:e- 
cepta majorum vitz:e communis normam putate ; 


suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum venerit 
confestim aperiant ei (Luc. xi). Beati servi illi quos 
veniens Dominus invenerit vigilantes. 


$ XVI. — Ex Recvra Cuiespan. 

Prepositus monasterii non :etate senili, sed mo- 
ribus constituendus est. 8 Multos enim prolixitas 
annorum atlollit, sed dedecus torpentis vitze ad in- 
fantis immaturitatem tepescendo reducit. Constii- 
tuendus est ergo pr:positus moribus gravis, ser- 
mone solers, ingenio fortis, consideratione vigil. 
eursu impiger, correptione pius, disciplina modera- 
tus, actu castus, moribus sobrius, dispensatione 
aequus, humilitate ornatus, patiens, mitis, non tur 
bulentus, non iracundus, non superbiz vel arrogan- 


utin illis conservandis vestras servetis animas, et B ts vitio maculatus, non prodigus, non garrulus: 


similes sitis ei qui dixit : Anima mea in manibus 
meis semper (Psal. cxvin).. Filius. glorificet. [A/., 
letificet] patrem; et Letamini in fructibus vestris, 
quia absque operibus et fructibus nullus Domini so- 
cietate letabitur : ut. cum habueritis fructum in 
Domino ipso hxrede, et cohzrede participenini 
[Al., potiamini]. Sedet vos, fratres, omnes, qui 
guhjecti estis per ordinem liberz servituti, hahetote 
accinctos lumbos et ardentes lucernas in manibus 


& (Quando necessitas, etc. Haze habentur in Regula 
S. Augustini excusa, cap. 40. 

b Minoribus. ld. est, inferioribus. Ita im epist. 
S. Augustini 109, ex qua hzc regula conflata est. 
Recta quidem lectio, ut ex hujus capitis contextu pla- 
num est, quamvis in Regula excusa legatur cà tio- 
ribus,  ' 

€ Dt eis veniam postuletis. In cod. Corb. et prz- 
fata epist. ; Ut ab eis veniam postuletis. ln. Regula 
excusa legitur : Ut a vestris subditis veniam postu- 
letis. Ita inutavit quidam Regul» corrector , cum 
videret non posse veniam postulari a moribus, ut ipse 

ebat. 

(et Non autem carnalis, etc. Divina plane institu- 
tio. Quid enim est aliud carnalis in monasterio di- 
lectio quam dilectionis fraternz dissolutio (ut omit- 
tam extera mala qux inde nascuntur)? dum per 
carnalem dilectionem non to!a fratrum congre- 
gatio diligitur, sed qui sibi pulcher aut elegans, 
aut quoquo modo utilis videtur, amatur. Sic dum 
Sibi quisque trahit amicum, se et illum a com- 
muni charitate divellit; nec potest ibi esse cor unum, 
ubi singuli proprium qu:xrunt amasium, et rem con- 
cordie per discordias auspicantur, ut loquitur S. Cy- 
prianus lib. de idolorum Vanitate. 

* Vos qui secundi estis, etc. Per secundos singu- 
larum domorum intelligit S. Orsiesius eos qui post 
cujusque domus pr:epositos monachorum curam ge- 
rebant. Supra cap. 5 citatum est caput ubi agit 
S. Orsiesius de prxpositis singularum domorum mo- 
nasterii, hoc vero agit de secundis earumdem seu 
vicariis prapositorum ; quorum mentio flt in Re- 
gula S. Pachomii, art. 102 : « Preepositus autem 
doinus , et qui secundus ab eo est, hoc tantum juris 
habebunt. » 

! Singularum domorum. Per domos intelliyit varia 
domicilia monasterii, in quibus plures monachi ha- 
bitabant sub singulis earum pr.epositis, juxta insti- 
tuta S. Pachomil, cujus erat discipulus S. Orsie- 
sius. lJ. testatur S. Hieronymus in prefatione ad 
Regulam S. Pachomii : « Nostrique fratres /Egyptio- 
rum, hoc est, Tabennensium monachorum, exempla 
sequerentur, qui habent per singula monasteria pa- 
tres, et dispensatores, et hebdomadarios et ministros, 


C 


sed omni actu et religione ornatus, qui sciat lan. 
guentium moribus subvenire, et tepentium ignaviam 
excitare ; super quem albas requiescat : u& in nullo 
ab ejus praeceptis deviet; ut in omnibus subditus, 
et in jussis sen:oris detentus, ^ nihilque abbatis vo- 
luntati sit contrarius, aut faciat aut. ordinet facien- 
duin, sed omnia per ejus interrogationem, juxta il- 
lud quod scriptum est: Interroga patrem tuum et 
annuntiabit libi , majores tuos, et dicent tibi ( Deu. 


et singularum domorum przpositos : ita ut in una 
domo quadraginta plus minusve fratres habitent, 
qui obediant przposito ; sintque pro numero íratrum 
triginta vel quadraginta domus in monasterio; et 
tern;, vel quaternz: domus in. unam tribum foede- 
rentur : ut vel ad opera simul vadant, vel in hehdo- 
madarum ministerio sibi succedant per ordinem. » 
Ejusmodi domos Pall»sdius Hist. Laus., cap. 4e Za- 
bennesiotis, appellat «é&yu«ca, id est, ordines, classes. 
Harum mentio fit in Regula S. Pachomii, art. 104 : 
« Si quis absque conscientia duorum ierit ad alteram 
domum, » etc. Árt. 46 : « Si quis transfertur de domo 
ad alteram domum, » art. 1410 et art. 441. In bis 
cell: inult:e erant, in quibus habitabant monachi, 
quarum mentio fit art. 7 ejusdem Reguke : « Mane 
per singulas domos finitis orationibus non statim 
ad cellas suas revertantur. » Sed de his infra. 

8 Multos prolixitas annorum atto(lit. Quod nempe 
diu in monasterio vixerinl atque ideo se sanctos ei 
perfectos esse existimant. Àt vite monachicz pe-- 
fec'ionem non annorum, sed sanctarum actiouus 
multitudine metiri oportet. Non quandiu , sed qoa 
sancte in monasterio vixeris a ul exigetur in Jodi 
cio. Unde pr:clare Eusebius Gallicauus, seu qais 
alius, homil. 9 aj monachos : « Solemus annes v9- 
Siros, et temporum spatia, quibus nunc vivimes 
supputare. Non te fallat, quicunque ilie es, numenz 
dierum, quos hic relicto corporaliter szculo cos 
gumpsisti. Illum diem vixisse te computa, in «quo vo- 
luntates proprias abnegasti, in quo malis desidera 
restitisti, quem sine ulla regule transgressione 
duxisü. Illum diem te vixisse computa, queen noa 
malitia, non invidia, non superbia maculatit, quem 
non mendacii, non perjnrii culpa respersit, qui pec- 
cato non cessit, qui diabolo repugnawvit, lilius dier 
vixisse te compula, qui puritaüs et sancti. medita- 
tionis habuit lucem. Illum, inquam, diem applica 
ad tuam vitam, cujus usus provenit ad amimum 
tuam. » Recte. Nam dies illos tantum vivimus qui 
bus bene vivimus. Consule S. Joan. Chrysost. serm. 
45 in Epist. ad Rom. 

b Nihilque abbatis volun'ati sit. contrarius eut. fa- 
ciat. Lege, ut ia cod. Vindocinensi : Nihil quod ab 
batis voluntati sil coMrarium, aul faciat. 











09 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII. 


950 


xxxii). Interrogandum semper est, ut in nullo a se- A nasterii seu vasis, seu supellectilibus, ita habeat in- 


niorum consilio animae subditze digcrepent, in nullo 
oves 3 pastoris voluntate declinpept. Sprevit nam- 
que senjorym consilia Roboam, juvenum secutus 
consilia. Quse pes qualis dispendii fuerit occasio, 
Scriptura) veritas altestatur; *-qui ob missam do- 
minationem undecim tribuum vix cum una tribu 
ipler (0$ pressurarum dispendia 5 absque morlis 
crudelitate. reliquum vit peregit (111 Beg. xw et 
Il Par. cap. iy). Debet. pamque esse qmnium ne- 
ressilajum (am corporis quam apimg providus ; et 
ut subsidia presentis necessilalis porrigat, et corda 
subditorum ad laudem Creatoris intouandum * [ex] 
sedula 3d mpnitiope excitandq erigat humiles, et 
propter Chrisjum gubjectos honorando in sublime 


tentam, ut in nullo negligentiz tenebris reperiatur 
fuscatus : ut dum saeri laboris omnem curam adhi- 
bet, ab omnipotente fructum laboris accipiat. Om- 
nibus sabbatis, post horam orationis nonam, tam 
senior quam juniores przpositi lectos omnium fra- 
trum visitent, 4 [et faciant] propter eorum negligen- 
tias inquirendas; aut si aliquid inveniatur illicite 
et * sine commeatu retentum. Itemque f post com- 
pletam 5 lectos omnium cum luminaribus visitent 
ut omnium expergescentem sensum vel tepescen- 
tem, hex oratione cognoscant. Similiter 1 ad omnes 
cursus nocturnos est faciendum, ut sciant qui cum 
fervore vel cum tepiditate ad cursum assurgunt : et 
eos quos tarditate vel segnitia culpabiles repererint 


pravelat ; $980 vero auollentes eastigationis flagello B (proat eulpa vel :tas fuerit) aut increpatione aut fla- 


ad gradus humilitatis retrahat. Curam in rebus mo- 


? Qui ob. missam, Lege, qui post amissam. 

^ Absque mortis orudelitate, ec." Id est, vix inter 
tot calamij3tes potyi cruentam morlem evadere. 
Nam rex 4:gypti Sezgchllierosolymam cum exercitu 
ascendit, e& sublatis thesauris «omus Domini et re- 
gis, abscessis : et nisi Dei misericordia serva'us esset 
rex Roboam, ejus gladios non evasjssel, ut babetut 
ll] Regum cap. xiv, etH Paralipom. cáp. 1x. 

c Ez sedula. «à ex redundat. 

4 Ei faciant. Hz videntur redundare. 

e Sing commeatu, ld est, sine licentia, permissione. 
Commeatus nomen est mililare ; estque licentia 
abeundi a casuis ad aliquod tempus : i£aivqcig &osbie 
va. apud Hesychium et duidam, id est, impetratió et 
licentia abeundi. Fesjus: Remeare *edire, ut com- 
meqre ulirq citroque ire. Unde commeatus dari dici- 


gello corripiant. 


jum ad Ecclesiam. Conc. Aurel. v, can. 18 : « Sine 
commeatu €oncilii ipsius discedere fortasse prz- 
sumpserit. » Tandem sumitur pró licentía et per- 
missione faeiendi vel omittendi aliqui, ut in hoc cu- 
jusdam Patris loco; s:epe in hac Concordía occurrit. 
d etiam videre est in concilio Aureliau. 1v, can. 3: 
« Tamen si aliquis certa necessitate astringatur, ab 
episcopo postulet commeatum. » Apud Cassianum, 
lib. de Institutis renuntiantium, cap. 10: « Si Do- 
minus nobis orationihus vestris dederit commeatum », 
id est, permiserit. Et lib. v Capitul. Car. et Lud, 
imp., tit. 18 : « Mulier si sine commeatu viri sui ve- 
lum in caput miserit. » 

f Posi completam. id est, post Completorium. 

€ Lectos omnium, etc. Ita g Fruct. Drac. capite 8 
Regule : « Prepositus, etc. Omnibus jam cubanti- 


tyr, id esl, fempus quo ire redireque possit. Vegetius, C bus circuit silenter leetulos singulorum, etc. » 


lib. i de Re militari, cap. 19: Tunc enim difficile 
commeatus dabatur, nisi causis justissimis approbatis. 
ff.1l. Miles, bx quibye causis majores, etc. : Miles 
conumeatu accepto, si in doma suaest reipublice causa, 
ahesse 5ep videtur. C. |. necui liceat. De commeatu, 
l. Quicunque. De scriniis e& 1. Si quis sine commeatu. 
Eodem jiiulo. Et a castis translatum est vocabu- 





CAPUT XXVIII. 


b Ex oratione. Quia solebant monachi in lectulis 
Suis orare. 

i Ad omnes cursus nocturnos, etc. Idem statuit 
S. Fructuosus Bracarensis cap. 5 Regule suz: « Et 
cunctorum leeti ab eo (preposito) priusquam sur- 
gant, strenue visitentur. » 


DE DECANIS MONASTERII. 





£1. — Ex Recupa aaxcvi. BENEDICTI. 
* Si major fuerit congregatio, eligantur de ipsis 


& Si major fwerit cangregatio. Recté in majori 
congregatjone ereantur décani, quia tot monachis 
unus$ non polest sullicere prepositus. 

b Decani. Decanus a decem, et decuria, et decurio 
nomen, inquit Priscianus lib. de Ponderibus. Glossz 
veteres, Aéxepxoc, Decanus. Decanus ille est, qui 
decem praesit militibus. Vegetius lib. n de Re mHi- 
tari, cap. 8 : « Erant cecani decem militibus przpo- 
sil, Tu nuno eapüt eontubernii vocantur. 8. Isido- 
rus Jih. m Qrigin. cap. 9: « Et decani eo quod de- 
cem militibus preficiantur. » Alias decurio, ut vo- 
tuin est ex Prisciano, loco citato ; Madesto, libello de 
vocabulis rel] militaris; Rufo, libello de legibus mi- 
Hitaribus, et Glossis Benedicti, Decurio, AtvaBapyoc, 
id est, qui decanix seu decuri:x przest. Vocabulum 
a1 castris ad claustra transtulerunt antiqui Patres, ita 
ut decanus sit, qui pro:est decem monachis, ut vi- 
eYere est apud S. Augustinum, lib. 1 de Moribus Ec- 
clesia, cap. 34 ; S. [sidorum, lib. n de Offic. Eccl., 


D 


[ratribus boni testimonii e£ sancta conversationis, 
el constituantur ^ decani , qui sollicitudinem gerant 


cap. 15, et Cassianum lib. iv de Institutis renun- 
tiantium, cap. 7 et 10. Translatum est etiam ad ju- 
dicia. Nam decanus est judex, consiliarius, Exodi 
xvm : Lib. n Legis Wisigothorum, tit. 1, ] 
« Quingenarius, centenarius, decanus, defensor, nu- 
merarius, et qui ex regia jussione etiam ex consensu 
partium judices in negotiis eliguntur. » Et LegisLon- 
gobardorum lib. r, tit. 25, 1. 50. Tta et decurio. 
Gloss:e veteres, Decurio, BouXeóvne, idest consilija- 
rius. Decani etiam olim in Ecclesia dicti sunt qui 
eorpora defunctórum fidelium sepeliebant, ut palet 
ex novella Justiniani 43 et 59 : « Ipsas quoque pe- 
cunias quas hactenus non habebant (sicuf et ipsi no- 
Stram docuerunt potestatem) expendere circa defun- 
ctorumexsequías : ut et ex hfs pecuniis etex redjtibus 
przdiorum distribntio fit, :! "s. zuis, ct ascetriis, 
et canonicis. » Ubi canonieze sunt mulieres, quz fu- 
nernm curam etiam gerehant. Horum etiam men- 
tio fit C. L., Non plures, de Bacrosanctis ecclesiis, 





951 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


95 


super decanlas suas in omnibus secundum mandata A cum non patitur ibi ascendere hominem bene agendo 


Dei et precepta abbatis sui. Qui decani tales eli- 
gantur, quibus securus abbas partiat onera sua. Et 
^ non eligantur per ordinem, sed secundum vitze me- 
ritum el sapienti: doctrinam. Quique decani, si 
ex eis aliqua forte quis inflatus superbia repertus 
fuerit reprehensibilis, correptus serel et iterum, at- 
que tertio, si emendare noluerit, dejiciatur, et alter 
in loco ejus, qui dignus est, * subrogetur. Etdepre- 
posito eadem constituimus. 
$1l. — Ex RecutA MAGISTRI. 

4 Superioribus hujus Regul paginis, fratres, actus 
justitis nobis Dominus ordinavit, in quibus * per- 
fectis et vita. acquiratur zterna, et gehennze :estus 
et incendia fugiantur. Sed ne ille hostis bonorum 
actuum diabolus, ideo est humano generi inimicus, 


etc. : « Non plures quam nongenti quinquaginta de- 
caui sacrosancte hujus amplissimae urbis deputentur 
ecclesi:&. » Et in pseudosynodo ad Quercum, in qua 
accusatur S. Joannes Chrysostomus quod Severiano 
calumniam struxerit, xtvjcac xat' «vrou vog Otxa- 
vo)c, id est, « cum suscitassel adversus illum deca- 
DOS. )» 

4' Non per ordinem eligantur. Nempe receptionis 
aut ingressus in monasterium, ne si habeatur sola 
antiquitatis ratio, contingat malum pr:eferri bono, 
et inutilem utili preponi. Quod olim legibus civili- 
bus prohibituin est in abbatum electione. C. L. 46, 
de episcopis et clericis, etc. : « Sacris nostris legibus 
existimamus oportere, et hanc addi, qux ex virtute, 
non ex temporibus religiosas abbatias seu pr:eposi- 
iuras tribuit: ita videlicet ut in piis monasteriis aut 
asceteriis non omni modo, mortuo abbate, vel abba- 
tissa, is vel ea qui vel qux€ tempore antiquior, aut 
secundus, secundave deinceps eligantur » etc. Si ta- 
men alter ab abbate mortuo idoneus est, aliis prz»- 
ferendus erit, ut habetur eadem lege: « Ita ut si 
quidem primus post defunctum utilis sit, et monachis 
praesse dignus, ille aliis preferatur; si vero qui 

osL illum est, similiter in ipsum feratur futuri prz- 
ecti caleulus. » Quod ita tamen intelligendum est, 
si ille qui ordine sequitur, omnium optimus atque 
aptissimus esse judicatur. Quod planius declarat 
novella 5 Justiniani, cap. 9. Et quantum fleri potest 
ordo temporis servandus est. Non enim ezhono- 
randum est omnino tempus, sed ex eo ordo, inquit 
ipsa Authentica. 

b Quique decani si ex eis. Apud Smaragdum deest 
partieula que. Sed his verbis, quique decani, ex- 
puuctis, S. Dunstanus, editio Coloniensis, vetusta 
Parisiensis, aliz;que vulgares legunt : Quod si ex eis, 
etc. Superior tamen loquendi ratio satis familiaris 


est S, Benedicto, ut ejus Regulam volvendo observare T 


licet, et sapit Hebraismum. 

c Subrogetur. ln cod. ma. S. Germ. et in utroque 
Victorino legitur, succedat. 

d Superioribus hujus Regule paginis, etc. Exstat in 
Regula ms. cod. Corb. eod. cap. 11. 

e Per[ectis. lta in Regula ms. pro, a perfectis ; est 
Hellenismus. . 

f Ne venenosis. Particula ne redundat. 

8 Per oblivionem. Peccati videlicet, judicii et sem- 
piterni cruciatus. Vide eupra. 


b Vicedominum.Vicedomipus est ceconomus et pro- 
. libet gradibus sub 


curator domus alicujus, seu familie. Gallice, vidame. 
Ecclesi: etiam suos habent vicedominos, id est, 
ceconomos, seu procuratores. Flodoardus lib. 11 Hist. 
Eccl. Rom., cap. 45: « Contigit itaque quondam , 
dum ad Sanctum Cyricum oratum venisset in Cul- 
mnisciacum locutum cum «cconomo Rhemensis ec- 
QUsix, qui aderat, rogatusque ad prandiuni excu- 


. demus qui prgsentes sunt, ipsas liters " 


unde ipse per superbiam ejectus est, f [ne] venew. 
sis actibus suis bene viventes inficiat, et ders 
occasionibus suis 8 per oblivionem nostros quipy 
praeoccupet sensus, ut a Deo faciat alienos. Ideoque 
adjutorio Domini procuratur et constituitar ut dw 
electi fratres, quorum gravitas, sapientia, moderatio 
vigilantia seu humilitas, vel actuum perfectorum 
fuerit exercitatio approbata, decem íratrum ere 
praepositi ordinentur. Nam sicut scriptum est, de 
ceant vos terrena qua sunt celestia, quia sicut i 
hominis domo, ut securus sit de omnibus przpira 
dis, Dominus rei ordinal majores familiz, quas rie 
Domini minores timeant : id est, b vicedomimn, 
i villicum, i salutarium et k majorem domus, sic i 
B domibus divinis, id est in ecclesiis et monasteriis, Des 


savit, ut pote missas acturus ad Sanctum Petron. 
Interea mulier quzdam :anserem attulit vicedoni 
no, etc. » Ubi vides eumdem esse dceonomum x 
vicedominum. S. Gregor. papa, lib. ix Regest, 
cap. 99: « Volumus autem ui memoratus [rat 
noster Paschasius vicedominum sibi ordinet, e m* 
jorem domus. » Paulus apothecarius monachus. 

etri in Valle apud Carnutes in lib. ms. quem 3p 
thecam appellavit, agens de Aydoino episco Cir- 
notensi h:ec habet: « Iste monachos exosos babuit. 
Comitatum Carnotensem fundavit : vicedominun sib 
episcopo, et vicecomitem sub comite ordiuaril. la 

ita S. Mauri, cap. 4, memoratur Aderadu vite 
dominus episcopi Cenomanensis. Dicilur et alic 
urbis prepositus. D. 

i Villicum. Villicus est. gubernator ville, inq 

S. Isidorus lib. vi Orig., cap. 4. Gloss Pbiloseni: 

C. Villicus, à xav' àpyb» olxovouév, id est agri conus. 
Glosszx Cyrilli : o*xovopog inl cg xopxi, villicus, id 
est, Geconomus villa. 

j Salutarium. Lege, saltuarium, ut in Reli ms. 
Saltuarius est quidam magistratus seu joker. U-! 
Legis Longobardorum , tit. 95, 1. 50: « Tuc dt 
nus, ant saltarius, qui in loco ordinatus e. h 
alio codice legitur, saítuarius. Ei panlo ptt: ' 
vero saítarius aut decanus hoc facere distuletia! 
Et lib. 11, tit. 58, 1.9: « Si quis judex, aul scilóas 
aut saltarius, aut decanus de loco. ubi arioli velarolz 
fuerint, neglexerit a modo intra tres mensis 9? 
inquirere. » Sculdais autem Longobardico idiom! 
est rector seu judex loci. Paulus Diaconus, lib. v 
Bist. Longobard., cap. 24: « Rector loci, QM 
sculdais nominant. » llli subjacebat saliariu 92 
eadem lege notum est: « Et, si decanus, aul slum 

. ipsos ariolos aut ariolas, vel suprascriptos si 
invenerit, et sculdai suo manifestaverit, e! , 
k Majorem domus. Major domus est quidam 
qui domui alicujus principis, atque etiam epis 
raest. S. Gregorius papa loco supra citato : P" 
[umus autem ut memoratus frater nosler Pasci " 
et vicedominum sibi ordinet et majorem JE j 
quatenus possit vel hospitibus supervenienli " ; 
causis, quze eveniant, idoneus et paratus eri i 
Ubi vicedominus est ceconomus qui providea! xi 
tibus; et major domus, qui causis przsil. -— 
puariorum , tit. 88 * « Et legis consuetudine 
omnia jubemus ut optimates, majores domu, .— 
mestiei, comites, graflones, cancellarii, vel Us sl 
imati, in provincia Rips. 
perverten - 
fatione kf? 
contó 


dicio residentes, munera ad Judicium 
non recipiant. » Gundebaldus rex 1n pr: 


- Burgundionum : « Sciant itaque oplimates, efe 


. consiliarii et majores domus nostre, elc ? 


legis Burgundionum, tit. 15 : « Consiliarii e msjrá 








9s 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII. 


934 


minoribus majores preposuit, ignaris peritos, astu- A egisse monstratur, ut projecta de manibus in ter- 


tos simplicibus, et divin:e artis discipulis ordinavit 
magistros : id est, in Ecclesiis episcopos, preshbyte- 
ros, diaconos quorum vice Domini imperia audiat, 
et timeat plebs, et notitiam salutifer:e legis ab 
eis addiscant. In monasteriis vero abbates et prz- 
positi, quos pro salute anima: sux audiant * ma- 
jores, et vice Dei propositi militiam timeant ; 
quia »ive sacerdotibus in Ecclesia , sive abbati- 
bus et prepositis in monasterio hoc dixit Deus : 
Qui vos audit me audit ; et qui vos spernit, me spernit 
(Luc. x); et item dicit nobis per Isaiam prophetam: 
b [abo vobis pastores et doctores secundum cor meum, 
el pascent vos pascentes cum disciplina (Jer. ni). Ergo 
secundum illam figuram humans domus, quanto 
magis in divina domo pro causa Dei gradus doctrinze 
vel timoris debent servari, ut ad purganda vitia vel 
peccata fratrum, cum prepositi fuerint ordinati, vel 
quantum abbas de animarum in se fratrum susce- 
piarum custodiendis ratiociniis reddatur securus. 
Cujus ergo honoris ordinatio hzc sit. Convocatis iis- 
dem decem fratribus ab abbate przsenti omni con- 
gregatione in oratorio « susceptione virg:te decem 
illis preponantur voce abbatis, Scripturze testimonio 
dicentis : Fleges eos in virga, hoc est, in timoris vi- 
gore. Item dicente Apostolo : Quid vultis in virga 
veniam ad vos, an in charitate (I Cor. 1v) ; nam et 
Moses divina virga virtutis commisso sibi populo 
per profundum maris salutis viam ostendit (Exod. 


Xiv); quo judicio virgz: causam Dei ante Pharaonem C 


ipsius aspiciant. » Olim in Francia, ut notum est ex 
imoino e& aliis, major domus erat, qui proerat. 
palatio regis, illiusque vice universa regni negotia 
administrabat. Gallice, maire du palais; quem Ce- 
drenus (Ad an. T Leonis Isauri) rpootxo», id est pra- 
fecium, seu principem domus appellat. 

a Majores. Ita in Regula ms. Leg. minores. 

b Dabo pastores. Hic locus non esi ]saie, sed 
Jeremiz; citaturque juxta veterem interpretationem, 
qua utitur S. Cyprianus in citatione hujus loci lib. 1 
contra Judzos, n. 14, et etiam juxta Septuaginta : 
€ E«i xotuavoUgty vg touuivoytte psv &murcápne, id 
esi, pascent vos pascenles scientia. » [n vulgata inter- 
pretatione juxta Hebraicum : Pascent vos scientia et 
doctrina. 

c Susceptione virge. Notanda est przpositorum 
ordinatio per virgam , cujus tamen ipse Magister 


nullam in abbatis ordinatione mentionem facit cap. 95 D 


et 94, etsi olim ea abbates uterentur, quemadu.odum 
S. Columbanus , ut videre est in Vitis sanctorum 
Galli et Magnoaldi, ubi ejusmodi virga appellatur 
Cambuta , &nxó «o0 x&urcto, id est, curvare, quia 
abbatum, ut et aliorum Ecclesix* przlatorum virgz 
sunt in summitate curva, ad pastorum imitationem, 
quorum virgx in fastigio curve erant; cuin magi- 
stratuum virge essent rect, ut notat auctor veteris 


Etymologici : et in antiquo Ordine Romano ex Ca- 


none S. Theodori archiepiscopi Cantuariensis abba- 
les per virge susceptionem ordinantur. Ejusmodi 
pr:elatorum virgz olim lignez, aliquando cypressinzx 
fuerunt, ut videre est in epistola abbatis Sylv 
Majoris ad Stephanum episcopum Tornacensem, qu:e 


'st 253 inter epistolas ipsius Stephani : « Mittimus- 


iutem vestra charissime paternitati in signum de- 
rotionis et pignoris perpetu: servitutis munusculum 


ndignum servitute vestra , sed officio congruum , 


ram et mutata d in bestiam ; item de bestia reas- 
sumpta sacris virga manibus redderetur (Exod. 1v). 
Ergo secundum hanc constitutionem , si grandis 
fuerit congregatio, denis fratribus binos * debere 
prxponi, hujus scilicet meriti »rdinari f cujus supra 
taxavimus. Et ideo decem non amplius ordinavimus 
duorum curam pr:positorum debere suscipere, ut 
sequestrati per laboris loca fratres singulos prowpo- 
sitos ad custodienda vitia przesentes habeant secum, 
et in paucis creditis 8 idoneor sit diligentia custo- 
dientis. Nam in multis quod non occurritur, prxter- 
mittitur negligenter : quia in paucis fratribus com- 
missis alterna duorum przpositorum exstat dili- 
gentior cura : et apud abbatem facilis fit ratio de 
paucis exacta. Cujus h de paucitatis idoneum desi- 
gnat Dominus servatorem ; et ejus diligentia cure 
ampliat creditum dicens : Euge, serve bone et fidelis : 
quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam 
(Matth. xxv). Ergo hi przpositi cum decem, numero 
fratres sub sua cura. suscipiunt, hanc in eis debent 
sollieitudinem exercere sive in die, sive in nocte, 
sive in quovis opere cum eis, ut sint primo prxesen- 
tes, et cum eis operantes in quovis opere: et cum 
sedent, ambulant vel stant, diligenti sua observantia 
vel curioso intuitu diaboli ab eis debent actus com- 
pescere : sive vitia vel peccata oris, cum voluerint 
exercere, mox in eis monitionibus emendare, et 
omne in eis quod contra preceptum Domini est re- 
movere, agens illud quod ! sancta Eugenia, quz ita 


baculum videlicet cypressinum. » Et seq. epist. ad 
episcopum Aurelianensem : « Munusculum vobis mit- 
timus, de remot;s partibus nobis missum baculum 
pastoralem cypressinum , officio vestro et qualitate 
mysterii congruum. » Sane olim sceptrum Jovis 
cypressinum fuit; quamobrem Pythagor:e discipuli. 
ab-arca funebri cypressina abstinebant ( etsi juxta 
Thucydidem eoruin, qui pro patria mortem oppetie- 
rant, corpora in arcis cypressinis conderentur), ut 
docet Diogenes Laertius lib. vir : « 'Azíyovco 56 val 
Cop.U xur«purcig Ok «Ó ToU Aug aximtpov lvceutey 
ve 0inaOa, id est, « abstinebant ab arca funebri cy- 

ressina, quod inde Jovis sceptrum fabricatum esset.» 

e virgis prxlatorum plura vide apud Rupertum , 
lib. 1v in Regul. S. Benedicti, cap. 2, 5 et 4. 

4 In bestiam. ld est, in serpentem. Synecdoche, 
genus pro specie. 

e Debere preponi. Ita in Reg. ms. pro debent pre- 
poni. Solet hic auctor s:epe ita loqui; quare nihil 
muto. . 

. f.Cujus taxavimus. Ita in Regula ms. pro quod. 
Est phrasis Greca, cum relativum subsequens con- 
venit in eodem casu cum antecedente, ut Psalm. ix : 
comprehenduntur in consiliis, quibus cogitant, id est, 
qui» cogitant. In textu Greco : XvJap6ivorten. dv 
Otx6ovAioig, olc Ote)oyisovrau. 

8€ Jáoneor. lta in Regula ms. pro magis idoneus. 

h De paucitatis. lta in Regula ms.; sed «à de re- 
dundat. 


1 S. Eugenia. Hxc est S. Eugenia virgo et mar- 
tyr, qui sexum virilem" simulans ' prefuit - mulier 
monachis, filia Philippi Alexandrix Augustalis. Flo- 
ruit tempore Commodi imperatoris: ejus Acta ha- 
bentur in Vitis Patrum. De ea agunt Martyrologium 
Romanum 25 Decembris, et Menologium Graecorum 
24 ejusdem snensis, 


95$ 


&. BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS 


9236 


suis * minoribus prefuit, dicente ita b ibi scriptura À dioit : Opgis $eruo. malus de exe. vestra nop procec- 


ipsius, eirca os omnjum auribus eraj sollicita, * ut 
nullius putaretur injurig Matri verba prorumpere, 
vel de sermone aliquo etioso garrire; sed monebat 
S. Eugenia $ysceptos &ugs, et dicebat quanta reve- 
renhia debeamus Domino servire, ex proocptis ejus 
ostendilgr, 8i falem nobis ante oculos personam 
eonstitgamus, qu» nog debeat ig nullo pracepto 
contemni. [deo duog decadx diximus uni pr:epositos 
ordinari, w$ $à forte aliqui fratres ex eadem decada 
ab ahbaie in alio sequesirato laboris opere deputen- 
tur, uni cQpmipijtantur preposijo sequesjralis a $e 
suis fratribug aligg relinquentes. Si vero in vig 
unus mittendus ajt frater cum praceplione divers 
vitiorym cusjodie a praeposito suo monjtus ilineri 


dai. Quod sj qyid est qd qdjfeationem, b sy detus 
gralia aydieutibus (Eph. iy). Nam ipsa zdificatie ab 
abbate praebenda esj, i u£ magistri minisjrate do- 
firing facitus audjtug gisripuli facilis respondeat 
Ergo moneat prava loquentem jigcipulum przpo- 
situs dicens : Claude os tuum, frater, a malo elo- 
quio : bonum jnde aliquid debet exire unde pro*ers 
malum, ut bonum oris tui eloquium audientes admi- 


' remur, | quam malum tecum pariter potius au- 


dientes rideamus. Nop enim utilis est, de quo ri!e- 
tur. Sedeat enim super os tuum sapientia cum clave 
justitie et tiparis Dei, et ipsa bonis eloquiis ape- 
riat, e$ malis eloquijs claudat labia tpa. Nam cum 
yerbum vanum, frater, de ore tuo exierit, quam.s 


dirigatur; sed talis mitfatur de eadem decada de R per risum, tamen nostro perit 3uditu ; quia exiec. 


quu cerjus sit prepositus suus sua vitia posse dili- 
genter cavere, et absentia przpositi sui Dei 4 magis 
presentiam putare, et amplius debere timeri a fra- 
tre pro anima sua sollicito przsentiam Dei, qui dis- 
 eussor noster erit et judex, quam bominis. Qui ergo 
propositi sunt, propter quod omni hora fratribus 
praesentes sunf, Q& eorum et gestum a peccato custa- 
fiant : et diyersa in eis vitia, vel prava compescant. 
]d est, * sj audierit przepositug fratrem non interro- 
gatum loqui, moneaj eum diceps ; Quid agis, frater, 
quod Regula prohibet? habeto taciturnitatem gsque 
ad interrogationem , dic cury Propheta Doming : 
Pone, Domina, custodiam ori meq, et ostium circum- 
sgiantig labiis meis (Psal, cxy), Esto promptus ad 
audiendum, tardus autem ad loquendum. Quod si 
datus fuerit fratri locus Joquendi, custodiat eum 
prapositus, ne satis clamosa voce loquatur, quod 
sapientes non decet. Et mox moneat eum propositus 
dicens ; (essa, frater, nescit sic bumililas loqui, 
quig scriplum est: Vir linguosus ! non dirigetur 
duper terram (Psal. cxxxix). Quod. etiam et silente 
fuerjt alio forte Jocutus, custodiat eum prepositus, 
me verbum eliquod vanum, aut risui aptum, vel 
quod ad sdificationem et sanetitatem non pertinet, 
de ore suo emittat. Quod cum audierit, moneat eum 
prepositus suus dicepa : Quid loqueris, frater, quoq 
Regula vetat? quia scriptum est : 5 De verbo vano 
reddetis rationem (Matth. xi); et item Apostolus 


* Minoribus. Id est, inferiorlbus. S. Augustinus, n 


epist. 109 : « Quando necessitas disciplinz minoribus 
coercendis dicere vos verba dura compellit. » 
b Scripfura. Id est, Wibro, historia. Non enim 
sumitur hoc loco pro sancta Scriptura. Vide supra. 
€ Ut nullius putaretur injuría matri. H:ec corrupta 
gunt; sed lege, ut in Regula rbs. : Ut nullum patere- 
tur in Juramerti verba prorumpere. 
4 Magis putare. ld. est, magis curare, magis at- 
tendere. ' 
* Id est, ai audierit prepositus. H»c et sequen- 
tia fusius recenset Magister, ut prepositi seu. de- 
cani in promp(u habeant sacre Scriptur:ze locos, 
quibus possint fratres ve] leviter a suo munere de- 
ectentes arguere cti commonere. Optima sane no- 
tapdaque institutio. Si enim pr:wpositi seu decani ija 
essent ut priecipit bic Magister, fratribus in omnl 
exercitio assidui, quanjo splendore et gloria se vita 
religiosa attolleret B 


per os redire non potest : sed ratio ejus servatur 
usque ad prxsentiam discussopis, et cum Bon zd 
ficat actum, aggravaf causam et vulnerat animam. 
Et ne de eloquiis nostris in die judicii dicatur : Vana 
locuti sunt unusquisque ad proximum suum (Psal. xv. 
k Nam et Orienes sapiens dicit : « Melius est la 
pidem in vanum jactare quam. verbum. ? Si verq 
fratrem audierit mentientem , moneat veritatem, 
dicens : Quid mentiris, frater, cum Scias scriptum: 
Perdes eos qui loquuntur. mendqcium. (Psal. v). Ei 
ilem cum scias, quia : Universe sunt vie Domini 
misericordia et veritas (Psal, xxv). Si verg audicrii 
multum fratrem jurantem, moneat eum przsen; 
prepositus dicens : Retine, frater, lipguam tuam. 
Quid tantum juras, cum Scriptura przcipiat : Noa 
jurare ommino, ne per jurare wascatwr causa per- 
juris: sed eit. sermo. (uus, csi, eat, nog, non, crede, 
erede (Matth. v); et mox credimus (ibi, quodcunque 
dixeris. Si vero viderit irascentem fratrem fraui, 
moneat eum presens prepositus dicens : Quid agis. 
frater, in mansuetudine e£ faciturnitate, et chari- 
tate opera tua perfice, quia scriptum est : Desine ab 
ira, et derelinque furorem (Psal. xxxvi). Et item : Qui 
fratrem suum odit, homicida est (| Joan. mi). Ea erc : 
Qui fratri suo dixerit racha, reus erit judicio (Mauh.v . 
Et : Quia homo iracundus justitiam Dei mon operas 
(Jac. 1). Et ! non licet unicuique nisi ante solis occa- 


sum cum jnimjco redire in gratiam. dicente Domine 


t Non dirigetur sper terram. ]ta ip Psalterio Ro- 
mano. 

5 De verbo vano. Yta in Regula ms. Citatur locvs 
prout occurrit memori? , non ut babetur in sacr 
textu. . 

h Ut detur gratia. audientibus. De hoc loco supra 
dicium est. 

i Ut magistri, etc. Hzc intricata et ita evol:a 
clariora erunt: Ut (tacitus auditus discipuli resporJ. .: 
[actis ministrate doctrine magistri. 

i Quam malum. In Regula ms. additur, au eaxum. 

k Nam et Orienes sapiens. 1n Regula ms. Nain 
Originis sententiam sapiens dicit. In cod. Vin3. 1 
gitur, Origenes, rectius. Sententia tàmen 'ha?e t 
inler sententias Sixti 144, hoc modo : Melius c4: !c- 
pidem frustra jaclare quam verbum. 

| Non licet unicuique, etc. lta in Regula ms. Hax 
sunt obscura; sed nihil aliud intelligit auctor qui. 
quod redeundum est in gratiam ante solis OCccasuu. 








057 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII 958 


per Apostolum : Sol now occidat super iracundiam À quo laboris opere ah abbate et egtoria fratribus re- 
vestram (Eph. 1v). Si autem viderit fratrem satis — missius exigatur : quia 4 quod minua corporaliter 
promptum in risum, moneat presens prepositus — in manibus, plus sollioito seuau spiritaliter ad cor- 
dicens : Quid agis, frater? in gravitate fae quod ^ reptionem pro causa Dei laborat : et quod mjnus 
facis : quia conversionis nostre tempus non est laborat manibus, plus mentibus operatur. Ideo et- 
letitie ad rídendum, sed poenitentite tempus ad — enlm opus oujuslibet laboris remissius exigi pre- 
lugenda peccata, sicut seriptum est : Procidamus — positos diximus, * ne urgens eos oonaignanda car- 
ante Dominum, ploremus ante Deum, qui fecit nos — nalig opera in spiritalibus custodiis occupati prepositi 
(Psal. xciv). Et item : Qui seminant in lacrymis, * in negligentia operetur, et eausa Dei prevalescentibug 
gaudio metent (Luc. vi). Et item Seriptura dicit : — vitiis abolescat : quando plu$ cernià sumptui curri- 
Beati qui temporaliter fletis, quia ipsi ridebitis in tur, quam causa spiritus laboratur. Sed fidem spe 
eternum. Nam stultus in risu exaltat vocem suam — sumentes Dominum Deum credamus usibus nostris 
(Eccli. xxi). Si vero viderit fratrem alium male- — omnia necessaria ministrare, quod minus nobis po- 
dicentem, moneat eum pr:esens propositus dicens: —tuerint manus nostre perficere, copfortante nos de 
Compesce os tuum, frater, a malediótione. Memo- his omnibus Scriptura sancti Evangelii dicentis : 
rare Dominum, qui dixit per Apostolum : Benedicite, B t Nolite cogitare quid manducetis, aut bibatis, aut 
et nolite maledicere (Rom. 1). Et sicut non potest — quid índuamini : quia hec omnia gentes cogitant, 
fons uno foramine aquam proferre simul amaram quc Deum non cognoverunt : sed quaerite regnum Dei 
et dulcem, sie nec os. Cum de lingua nostra bene- — et justitiam ejus; et hec omnia apponentur vobis. 
dicimus Domintm, quomodo possumus per eamdem — Scit enim Pater vester, qui in calis est, quia hjs omn- 
linguam maledicere homines, qui ad imaginem et — 0ws indigetis, considerate volatilia celi, gue neque 
similitudinem Dei plasmati sunt? Item si viderit fra- — arant, neque seminant, et Pater vester celestis pascit 
tres b fluxis corporibus vel resoluto sensu se aliqua — ea (Matth. v1). Quanto magis suos. 5 Vestiaria 
levitate extollere, moneaf eos preseng praepositus — fratrum sub cura sua prapositi contineant. Lectis 
dicens : Cug gravijate sedete, et ambulate et state, — eorum lecta przpositi habeant prope propter ali- 


fratres, quia oculi Domini respiciunt nos de ccelo in 
omni hora et quovis loco, bonos et malos, sicut di- 
cit David : Dominus de cola respicit super filios ho- 
sinum, ut videat si aunt. intelligentea aut requirentes 
Dominum (Psal. xi et 11). Timeamus ergo, fratres, 


quam ip eis vitjorum culpam in nocte emendan- 
dam 


$ Jl. — Kx Recua jaNcrI FnucTuosi EPIO 
(cap. 18). i 


ne qua nos pora declinantes in malum et inutiles C — ^ Decani qui super decanias sunt constituti, tan- 


factos aspiciat, e£ non sit qui faciat bonum, non sit 
usque ad unum. Et quia dicit Propheta : ^ Odisti 
observantem ygnltatem supervacue. Quia quidquid non 
est ex Deo, ex peccato est; eg qui nog adificat, 
destruit. Qui prxpositi dum hec quotidie, die noctu- 
que omni hora, sollicite in commissis sibi fratribus 
&crutanpur, et ipsi proficiunt, et alios custodiendo, 
cum a malis evacuant, se omni bora occupant de 
bonis. Quia beatum os per quod redundant bona in 
alienum auditum iptrantia. Erga. dum in fratribus 
diligenter custodis prxpositus, in assignato sibi ali- 
^ In gaudio metent, [ta in Psalterio Bomano. 


b Fluzis cavporibus. Fluxum corpus, quod huge et 
illuc movetur pra levitate. 


e (disti observantem. Non sequitur versionem com- D 


munem. 

4 Quia quod minus corporaliter, etc. In Regula 
ms. haec contractiora sunt, boc modo : Quia quod 
minus corporaliter in. manibus, plus mentibus ope- 
ratur. 

e Ne wrgens eos consignanda, etc. Ita in Regula 
mis., qu:» tamen corrupta sunt et ita legenda : Ne 
€rgente eas consignanda carnali opera, in spiritalibus 
custodiis negligentius operentur. Hoc autem loco Ma- 
gister vult minus operis exigi a prepositis, quia alio- 


rum [rairum actiones observant: ne forte quale 


pensum cum alijs reddere coacti remissius eorum 
actionibus attenderent. 


f Nolite cogitare, etc. Hec citantur ex Matthzi vi, 


sed ex memoria, non ex codice. 


€ Vesiiaria, Yestiarinm est id omne quod vestitui 
: Í, cum hi, De. fjransa- 


alicujus necessarium, ut ff., 
ciionibus. Gallice, vestiaire. 


tum sollicitudinem gerant super quos delegatos ha- 
hen& fratres, ut pullus proprias facia& voluntates. 
Non loquantur, niai sint interrogati; suo arbitrio 
nihll faciant, nisi mandati; alibi non pergant, nisi 
ordinati ; i geniores tieant ut dominos, ament ut 
parentes; faciant quidquid ab eis imperatum acoe- 
perint; 1 credant sibi salutare quiquid illi przcepe- 
rint, $j hoc sine murmurationg, eum hilaritate et ta- 
citurnitate fecerint, dicente Moyse ; Audi, Israel, et 
tace (Deut. xxvi). Unus. alterius onera portate (Gal. 
vi). * Et nemo neminem judicet; nemo neminem 


b Decani, etc. Hxc non exstant in Regula mg. 
S. Fruciuosj episcopi Brac-, sed videntur esse alte- 
rius Fructuosi. ) 

À Seniores timeant, etc. S. Hieron. in epist. ad 
Rust. : « Prepositum monasterii timeat ut dominum, 
diligat ut parentem. » 

j Credant sibi sulutare, etc. S. Hieron. ibldem 
« Credat sibi esse salutare, quidquid ille pr:ece- 

erit. » 7 ) 

k Et nemo neminem judicet. Prxceptum Domini 
est : « Nolite judicare, et non judicablmini. Et Pauli 
Apostoli : Nolite ante tempus Judizare. Judicium Dei 
est, qui cuncta novif, quí vera lux ést; non homi- 
num, qui cmci sunt ét falJaces : ac proinde de rebus 
ipsis secus ac sunt judicant. Quamobrem praeclare 
monet S. Prosper sententia 91 : « De occultis cordis 
alieni temere Judicare peccatum est : eteum, cujus 
non videntur opera, nisi bona, iniquum est ex suspi- 
cione reprehendere; cum eorum qui homini 'sunt 
incognita, solus Deus judex sit justus, qui et inspe- 
blor est verus. » Divina sane est de ejusmodi judicio 
vitando $. Columbx virginis et martylis, ctenobii 


- 


detrahat, quia scriptum est : * Omnis detractor era- A 


dicabitur. » Unus ab alio quod non habet, accipiat. 
Unus ab alio discat humilitatem, unus abalio cbarita- 
tet, unus ab alio patientiam, unus ab alio silentium, 
unus ab alio mansuetudinem. Comedant sine querela 
quidquid eis appositum fuerit, vestiant quid acce- 
perint. Non celent fratres decanis suis quidquid per 
singulos dies cogitaverint. Decani vero sint eis qua- 
8i rectores et custodes, tanquam pro ipsis rationem 
Domino reddituri. Negligentias cunctorum ipsi pra- 
. videaut, et emendandi potestatem habeant ; et quid 
" jpsi non valuerint emendare,.przeposito non moren- 
tur accusare. Qui ipsi pr:epositi sic hoc districte et 
rationabiliter agant, ut abbates suos nullo modo 
praesumant inquietare, excepto quod utrique non 


8.: BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


6$ IV. — Jtem ejusdem (cap. 45). 

* Omnes decani a suis prepositis cominoneantur, 
ut cuncti fratres a minimo usque ad maximum diebus 
Dominicis in monasterio uno loco congregentur, ita 
ut ante missarum solemnia sollicite ab abbate percun- 
ctentur : ne forte aliquis adversus aliquem odio li- 
voris stimuletur, aut malitiz jaculo vulneretur ; ne in- 
testinum virus quandoque aperte in superficiem cuüs 
prorumpat; et inter palmarum fructus myrrhze ama- 
ritudo demonstretur. Primum ergo ipsi abbates com 
suis przpositis atque decanis semetipsos discutiant, 
et ad iustar suos juniores subditos arguant, et omne 
malitix* fermentum przedictis diebus radicitus evel- 
lant. Solent enim nonnulli pro suis uxoribus, atque 
filiis, aut etiam quibusque propinquis curam babere 


valuerint « accelerare. Et 1n hoc unus alteri tan- B more pietatis. Plerique vero, qui non sunt in talibus 


tam humilitatem habeat, ut nunquam ullus ullum 
offendat, sed unus in aléero tanquam 2 in penso per- 
sistat. Id est, juniores in decanis, decani in przposi- 
tis, przpositi in abbatibus, unus alium portans, tan- 
quam in muro lapides quadrati, Apostolo attestánte, 
Sicut supra : Unus alterius onera portantes, et sic 
adimptebitis legem Christi (Gal. v1). 


Tabennensis prope Cordubam sanctimonialis, doctri- 
na, quam refert S. Eulogius mártyr lib. in Memo- 
rialis sanctorum, cap. 10 : « Nullum unquam pecca- 
torem, quamvis gravioribus oppressum peccatis, 
sermone suo kesit; de nullius actibus judicavit, de 
nullis desperavit salute, nec quemquam fcedis infa- 
matum despexit rumorihus. Scio, referebat, versu- 


tias dzeimonum, seu insolentiam hominum, qui inter- C 


duin ipsum maledictionis subsannatione impetunt, 
quem frobatum dignioribus meritis habet otnnipo- 
tens. Multa sunt enim judicio condemnata humano, 

us divino sunt probata et sanctificata consilio. 

t plerumque opinationibus suis transgrediuntur 
homines divinam sententiam, dum cujus meriti apud 
illum quisque. permaneat, nescinnt; et tamen Jam 
quasi prazsagi occultorum vel dignum przedicent, vel 
reprobum infament ; cum utique inculpabilius, si ad 
$e reverterentur, judicarent : et si, quanto vel quali 
oneri unusquisque subjaceat, vel quo sit debito reus, 
Íntenderent, nullatenus culpabiliter de incognitis 
judicarent. » Hoc judicandi vitium est superborum, 
qui se aliquos esse existimant : quo non caruit Pha- 
riszus ille evangelicus, cum de illo dicat S. Asterius 
homil. in banc paraholam : Mecptórepovy 9i gapuaioc 
Tuápruwtw, £l cà» ct)ovr9 güxt tüc mapotw«g Dao- 
0:pov, id est, « Pharisceus levius peccasset, si publica- 


num a contumelia liberum dimisisset. » Quam au- [) monacbos, quos in cellulis. dispersos 


tem acceptum Deo neminem judicare subsequens 
historia manifestat. Quidam monachus negligenter 
jn monasterio vixerat, ut narrat S. Anastasius Si- 
naita in sermone de sancta Synaxi, qui gravi morbo 
oppressus jam animam agere videbatur, nihilo magis 
de suis peccatis et. negligentiis sollicitus : sed nullo 
Iortis metu percussus summa cum gratiarum actio- 
ne singularique animi alacritate vita excedebat. Id 
miratus unus seniorum assidentium, eum interroga- 


vit quid caus:e esset ut post tot. negligentias nullo. 


mortis pavore afficeretur? Ille respondit, Equidem, 
reverendi Patres, negligenter admodum vixi, sed 
nunc hac ipsa bora attulerunt mihi angeli Dei chi- 
rographum peccatorum, qui, ex quo nuntium mun- 
. do remisi, perpetraveram, hisque lectis dixerunt an 
ea agnoscerem. Respondi utique me agnoscere : 
attamen, ex quo monachus factus sum, neque de 
quoquam homine me judícas4e9, nec ullius injuria 


implicati, pro alimento sunt soiliciti. Alii vero tri- 
sitis morbo interius consumuntur, etl tanquam 
vestimentum a linea intrinsecus mentis suz avidi- 
tate devorantur, e&t cum ipso rancoris labore dila- 
buntur in desperationem. Alii namque spiritu for- 
nicationis acrius infiammantur, et szepe tali stimulo 
carnis incilati, interiore oculo cxecati captivi ducun- 
tur vinculo perditionis ligati. Alii f acedie spiritu 


mihi facte recordatum esse, me itaque cupere, ul 
in me servelur verbum Christi, qui dixit : Nolite 
judicare et non judicabimini ; et dimittite et dimittetur 
tobis. Utque h:ec angelis dixi, e vestigio fractum est 
peccatorum meorum chirographum. Et ecce omni 
cura solutus et incredibili gaudio perfusus ad Deum 
abscedo : hisque dictis in pace migravit. 

* Omnis deiractor, etc. Hic locus non exstat ia 
Scriptura sacra; sed expressus est ex illo Prov. xx : 
Noli diligere detrahere : ne eradiceris. Quantum 
quis detractionis vitium fugere debeat, patet ex 

TOV. XXIV : Et abominatio hominum detractor. Et 
infra : Et cum detractoribus ne commiscearis, que- 
niam repente consurget. perditio eorum. 

b Unus ab alio quod non habet, accipiat. Ya S. 
Hieronymus in epist. ad Rusticum : « Monachus si 
vat in monasterio suh unius disciplina Patris consor- 
tioque multorum; ut ab alio discat humilitatem, ab 
alio patientiam, unus silentium, alter doceat mae- 
suetudinem. » S. Leander, lib. de Institutione virgi- 
num, cap 46 : « Ut in monasterio permaneas, solii- 
cite admoneo, multarum enim societate proficies. et 
virtutes aliaruni videndo eris virgo virtutum. » Na 
secus ac apes, qu:e variorum florum libando succum 
gratissima fingunt mella. Quare S. Publius Zevppa- 
tensis, ut refert Theodoretus de Vitis Patrum, cp. 5, 
Anm 
unum coegit ceenobium, ut esset hac sancta :xmul- 
tione inter eos veluti commercium communicatoqe? 
virtutum, ut unus ab alio mansuetudinem acciperet, 
aller humilitatem, patientiam ille, hic temperss- 
tiam : haud secus ac mercatores in nundinis, a que 
bus varia mercari possis. 

€ Accelerare. [d est, celeriter curare, emendare. 

4 In penso. ld est, in z:qualitate. 

e Omnes decani, etc. Hzc habentur in Regula 5s. 
S. Fructuosi episc. Brac., cap. 25, cod. Crass. mo- 
nasterii. 

f Acedie spiritu. "AxrBia, inquit, Suidas, $ c 
pía , &yO9ndàvw, Xórn. AnÓIÀ" xoi zxndiact» ix^ dni à 
fvsUpa pov, id est, « desidia, dolor, tristitia. Dasid: 
Et anxiatus est super me spiritus meus. » De bo 
vocabulo vide Moschopulum in Schedis, et auctores 
veteris Etymologici. Hoc vitium maxime . infestat 
monachos, "Virus e96 , inquit Rabanue lib. in de 





964 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII. 


069 


. , e 
inflati, otio et somno vacare cupiunt, et curiosis fa- À contra ipsum vitium depet pugnare, in quod se co- 


bulis sollicitantur, et quod pejus est, * a proprio mo- 
nasterio se auferre disponunt. Alii vanze glorix ela- 
tionis telo in diversis partibus confodiuntur, et alii 
alia defendentes, et suas causas magnificantes, dum 
volunt Christi pauperibus similes esse, unusquisque 
in vanis istis cogitationibus elabuntur, et quasi nil a 
Deo acceperint, de propriis viribus extolluntur; 
et cum laudatores non inveniunt, ipsi sibi in suis 
laudihus prosiliunt. Alius de genealogia, et de gente 
8aa fatetur esse princ:pes, alius de parentibus, alius 
de germanis, alius de cognatis, alius de fratribus et 
consanguineis, et b idoneis, alius de divitiis, alius 
de specie juventutis, alius de belli fortitudine, alius 
de perlustratione terrarum, alius de sapientia, alius 
de artificio, alius de * assertionis eloquentia, alius de 
taciturnitate, alius de humilitate, alius de charitate, 
alius de largitate munerum, alius de castitate, alius 
de virginitate, alius de paupertate, alius de absti- 
nentia, alius de orationum frequentia, alius de vigi- 
lantia, alius de obedientia, alius de abrenuntiatione 
rerum, alius de legendo, alius de scribendo, alius de 
vocis modulatione. Hxc omnia, qux supra perstrin- 
ximus unusquisque dum aliquoiies talia non jussi 
immoderate loquuntur, toties in elationem vanz glo- 
rie labuntur; et ex ipso morbo, dum quod dicunt, 
4 vindicare contendunt, in superbiam przcipitantur. 
Propter hoc ergo jugiter jubemus in collecta fratres 
adesse, et non plusquam septem dies interponere, 
et per omnes dies Dominicos mores pristinos et vi- 
tia emendare. Et quis in quo * deprehensus fuerit, 


Agone Christiano, per quod tepor mentis et segni- 
ties noxia oritur, qux hominem inutilem ad oinne 
opus bonum, et proclivem ad inertiam reddit. Hinc 
pascitur somnolentia, pigritia operis boni, instahili- 
tas loci, pervagatio de loco in locum, tepiditas labo- 
randi, txdium cordis, murmuratio et vaniloquium. 
Acedia juxta Cassianum est tedium et anxietas cor- 
dis, qu: infestat anachoretas et vagos in solitudine 
monachos , maxime circa horam diei sextam, hoc 
est, meridiem, in ipso solis ardore vehementissimo, 
quam quidam putant seniores in psal. xc dzmo- 
nium appellari meridianum. Astipulatur S. Antio- 
chus boimil. 10 : kai eq03p« Qapocatoz (Galuov) occu; 
s £pi Gpey Exc» iprirtit vo uovcy 6, id est, gravis- 
simus (demon) qui cirea horam sextam impugnat 
monachum : quem vide ibi, et Cassianum lib. x. 
Et recte sane: licet enim hunc morbum partim ab 


gnoverit certamen habere. Et quod fortasse ab aliis. 
deprehenditur, absque verecundia debet manifestare, 
qui boc patitur. Quod si minime fecerit, non s2 putet 
effugere diabolum, f et se existimet victorem, sed 
victum. Quo4 si manifestaverit, et se per peeniten- 
tiam aut flagella emendaverit, continuo hostem in 
foveam precipitabit et impellet. 


6$ V. — Ex 5 RecurA saNcrI. CassuaNt (cap. 28). 


Decani autem sollicitudo et eruditio hzc erit erga 
eum quem sibi ab abbate traditum susceperit, ut 
doceat eum primitus suas vincere voluntates; qui- 
bus eum diligenter exercens illa ei de industria im- 
peret. quxe senserit animo ejus esse contraria : 


B quia multis experimentis doctum est nunquam pos- 


se monachum suas concupiscentias refrenare, nisi 
prius per obedientiam mortificare suas didicerit vo- 
luntates; nec poterit iram, aut tristitiam, aut spi- 
ritum fornicationis exstinguere , nec cum fratribus 
humilitatem firmam perpetuamque retinere, nec in 
congregatione diutius permanere , qui prius volun- 
tates suas non didicerit superare. 


$ VI. — Ex REcutA OnreNTALI. 

In monasterio seniores sint duo, ad quos vel prz- 
sente abbate vel absente omnium fratrum disciplina 
et omnis cura monasterii pertineat, dantes sibi vi- 
ces per dies, et dividentes b unum inter se pondus 
ac necessitatem monasterii: ! ex quibus tempore 
$uo presens in monasterio semper erit ad prestan- 


C dum abbati solatium, vel obsequium advenientibus 


homines sunt vagi et instabiles, atque etiam ex ni- 
mia bile - 


Bellerophontzis sollicitadinilius 


pleni, ipsi Bellerophonti haud dissimiles. Nam post 
casum vere acediosus. 


Ipse suum cor edens campis errabat Alzis, 


Apud Tullium libr. 1 de Divinationc. Hxc instabili- 
tas manat ex tedio acediosi, qui a rebus creatis 
consolationem , non a Deo emendicaps , nibil quod 
sibi placeat, invenire potest. 

b [doneis. Idonei sunt servi, sive liberti honora- 
biliores. Id patet ex lib. 141 legis Wisigothorum, tit. 
9,1. 9: « Si idoneus servus est, qui cominisis»e de- 
tegitur, et idoneum libertum rapuisse invenitur; si 
voluerit Dominus e solido cum eo componat. » Et 


ipsa corporis constitutione ei humoribus, partim a J) paulo post : « Sin autem rusticus , et vilissimus ser- 


fame, partim ab zstu imimnodico manare certum sit, 


diabolus tamen, cujus precipuum est opus homini- 


bus juxta eorum dispositionem insultare, ejusmodi 
morbum et languorem non mediocriter intendere so- 
Jet, humores noxios ad hujus veneni instillationem 
irritando. Ejus remedium optimum est divinorum 
librorum lectio, qua fervor devotionis paulatim ex- 
citatur. Quod olim expertus est B. Gosuinus abbas 
Aquicinensis, qui cum ejusmodi t.be corroderetur, 
Moralium S. Gregorii lectione hunc' morbum depu- 
lit, ut ejus acta testantur. Sunt et alia remedia, ut 
assiduitas boni operis, desiderium premioram zter- 
norum , manifestatio tentationis , stabilitas loci et 
propositi sui , exercitium cujuslibet artis et laboris, 
instantia orationis et vigiliarum , qu:e recenset Ra- 
banus loco citato. | 

& A proprio monasterio se au[erre disponunt. Idem 
notat &. iochus homil. citaia; ejusmodi enim 


vus esse noscitur, etc. » Ubi vides distinctionem in- 
ter idoneum servum, et vilissimum servum, et 
mentionem idonei liberti, qui necessario a communi 
et vili liberto distinguendus est, juxta mores Wisi- 
gothorum, inter quos vivebat hic S. Fructuosus. 

€ Assertionis. Id est, orationis. 

4 Vindicare. ld est, asserere, probare, confir- 
mare. 

e Deprehensus fuerit. Alterius delatione. — 

f Et se existimet, Lege, Nec se existimet , ut ha- 
betur in Regula ms. Non est ille victor, sed victus a - 
diabolo, qui juste accusatus non fatetur, sed proca- 
citer suum defendit errorem. 

€ Regula S. Cassiani. Lib. 1v Instit., cap. 8. 

h Unum pondus. «ó unum videtur redundare. 

i Ex quibus tempore suo. Lege : Ex quibus unus 
tempore suo. 








965 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


964 


* , , . i U . . . 
fratribus , vel * ad procedendum , ubi necessitas À bus erit tempore suo exiturus * cum ipsis ad omnii 


communis exegerit; atque diligentiam cirea omhld 
qu: ad quotidianam custodiami el conversationeri 
monasterii pertinent adhibendam : ut quzcunque ad 
obsequium usumque monasterii facienda sunt, Siné 
negligentia et querela faciant. b Alius cum  fràtri- 


e Ad prócedendium. Quia olim quibusdam in locis 
preposili exteriorum negotiorum munera obibant, 
ut supra observatum ést. - 

b Alius cum fratrigus, ete, Juxta regulam S. Pa- 
chomii przpositus ad opera cum fratribus, ut videre 
est art. 55 ejasdem Regule, 8i signuni datim 


opera, et omnem fibeessitatem providens , he qui] 
conira disciplinani facieht. Qui tohsldetáns omnts 
acius singulorum , 5i cóntrà ralionem facta viderit, 
vel pet se emendet, «el àbbáti indicet. 


. t à 
fperit, ut egrediantur ad opus, prepositus antert- 
ateos. » Sic supra in. Regula agistri Statuitir, 
ut saltem unu$ ex. praepositis eat ad opus eum frs 
tribus sux. decadis própter disciplinam. 
€ Cum ipsis. Particula, cum, videtur redundare. 





CAPUT XxiX. 
QUOMODO DOftMIANT MONACHI. 





£1. — Éx RecunA. sancTI BENEDICTI. 
« Singuli per singula lecta dormiant. 5 Lectister- 
nia pro modo conversationis secundum dispensatio- 
nem abbatis sui accipiant. « Si potest fieri, omnes 


a Singuli pet eingnla lecta. Và in cod. ms. S. Fa- 
ronis et in utroque S. Germani. lta in vetusta edi- 
tione Parisiensi, et apud Turrecrematam ; nec male: 
nam lectum aliquando Wicitur in Aeulro genere. 
Glossse veteres : Lectum, «Xivn. 


b Lectisternia. Sunt lecti. Sidonius epist. 15, lib.iv: 
« Epulum multiplex, et capacissima lectisternia para. » 
Actà S. Findani , cap. 4: « Pro lectisterníis , lapides 
velatos inter fratres pausans occulte corpori suppo- 
suit, » Et in templis lectisternia lecti suit, ut infra 
dicetur. Kaque non assentior Turrecremati qui per 
lectisternia hoc loco intelligit loca, in quibus multi 
lécti suht. Nam huic explicationi hic verba : Pro 
modo conversationis, adversantur. Quia si lectister- 
nium hoc loco esset conclave, oporteret ut ii qui 
sunt ejusdem conversationis , id est, vite, debilita- 
tis, :elatis antiquitatis ac necessitatis iu eodem con- 
clavi pausarent, quod Regul:e repugnaret, quz jubet 
juníotum ]leétos seniorüm lectis esse permixtos ; 
quod ne vix, ac ne vix quidem fleri posset, si if qui 
sunt ejusdem conversationis, in eadeni cella decum- 
berent. Alia est enim conversatio senis, alia juve- 
nis. Proterea in eadem linea secum pugnárét S. 
Benedictus qui juberet monachos ih diversis lecti- 
sterniis seu conclavibus jacere pro modo conversa- 
tionis, et mox pr:eciperet, ut omnes in eodem loco 
jaceant ; si sit minor congregatio, in qua tamen 
erunt monachi diverse conversationis. 

€ Si fieri. potesi, in uno loce dormiant. Fuit h:e€ 
vetus monachorum disciplina, ut omnes in eadem 
cella dormiant, maxime propter custodiam castitatis 
et honestatis. lta statuitur Justiníani imperatoris 
Authentica 4 : 4 Volumus enit nullum inonaste- 
rium sub ditione nostra constitutum sive plurimo- 
rum hominum est, slve pancorum, rnonachos, qui ibi 
6unt, ab alterutris divisos, et propriis h:bitationihus 
uii; sed comínuniter quidem eos comedere sanci- 
mus : dormire vero ómfies in communi, unoquoque 
quidem in propria stratüra jacente, iu domo vero 
una collocatos: aut si forte non sufficit ad multitu- 
dinem monachorum, in duabus forsan, ant pluribus : 
non tamen seorsum àpud semetipsos, sed in com- 
Inuni testes alterutríis sint honestatis et castitatis. » 
ldem babetur Awthentica 133. Suffragatur Conci- 
lium Turonense n, can. 14 : « Nec liceat monachis 
cellulas habere communes, ubi aut bini maneant, 
aub peculiares reponi possint : sed schola labore 
cominuni Construátar, ubl ómnes jáceant , aut ab- 
bate, aut preposito gubernante; ut duin vel tres 


imd 
bd 


jn uno loco dormiant. 4 Sin autet multitudo nos 
&init, deni aut viceni cum senioribus euis, qui super 
eos solliciti sint, pausent, * Candelá jugitet in esdem 
cella ardeat usque mane. * Vesti dormiant, 5eicia- 


vicissim et legunt, et excubant, alii consolentur : 
ul non solum $it cüstodia corporum , sed et surezat 
pfo lectione assidua profectus animarum. » Pr 
mum meinbrum obscurum est. Ad ilia ver. a : Aut 
peculiares reponi posstnt, in margine cum asterisco 
aunotatur «o singulare. kx quibus hanc leciiooeu 
elició : Aut commsnes, tbi bini maneant ; ant peca- 
liares, ubi singulares r. emi possint. bt sic sensut 
Clarus est, cum prohibet concilium, ne monachi 
bini, aut singuli maneant, sed statuit, ut omues iu 
eadem schola, id est, conclavi jaceant , tribus vicis 
sim aut legentibus propter consolationem  anime- 
rum, aut excubantibus propter custediam co 
rum. ld etiam probatur ex regula Teridii seu Te- 
tradii, c. 3 : « Gellam peculiarem au erwmaniolum, 
vel quamlibet clausuram 1ulius habest ; im una 
schola omnes maneant. » Quse verba micum in mo- 
dum concilii locum citatum illustrant. Con&rmalur 
etiam S. Ciesarii auctoritate, cap. 7 Regulae : « Nic 
liceat semotam eligere mansiouem, vel atwaariolum, 
aut aliquid ejusmodi, quod peculiarius elaudi possi ; 
sed omnes divisis lectulis in una. maneant cellulis. » 
Et iu Recapitulatione, cap. 2: « Ut nulla celiam p.- 
culiarem habeat. » Eamdem rationem &ecutas. ex 
S. Eugendus abbas , ut in ejus Áctis babetur : « ki 
futato archimandritarum more omnes univit in &-- 
dium : destructis niunque, iansionum zdiculis w. 
cunctos secum xeunodochioe quiescere fecit » léviu 
videre est in Regula S. Fructuosi Bracar. eg. 
c, 5. S. Isidori, Magisuí et cujusdam Patris mon- 
chorum, qui hic a nostro auctore citantur. 

4 Sin aulem multittide non sinit, etc. Idem stau: 
Jusiinianus Novellis su; ra. citatis. 

? Candela jugiter, eic. ldem statui S. Engendu. 
abbas, uii iu ejus Actis supra citatis baLetur: «biquis 
eausa vite refeclionis una claudebat zedicula, diserc- 
ts quoque lectulis una. ambiret matsio : cui kume: 
diei, sicut in oratorio indeficiens prebebatar; » sb 
leg. «6 Dei. 

f Vestiti dormiant, etc. Et ut. parati. sit meon c 
semper. Est hvperbalon ; et series oratioBé£s Sensasuc? 
erunt clara, si hz verba referàntar ad illa eupermr-. 
hoc modo : Vestiti dormiant, et cincii cinguiis ct i7 

nitas 

b Et cincti cingulis. Idem statuil Isaias abbas, o::*- 
$: «lturus cubitum (monachus) zona suà scu ;t- 
przcinetus sit. » Idem faciebat S. Fulgentius epiete 
pus Ruspensis et monachus, ut in ejus Ácts scri. itu". 
C. 1: « Nec deposito saltem cingulo somnun petit ? 











965 


cti cingulis aut funibus; et cultellos suos ad latus A 


suum non habeant, dum dormiunt, ne forte per 
somnum vulnerentur dormientes; et ut parati sint 
monachi semper, et facto signo absque mora sur- 
- gentes festinent se prevenire ad opus Dei, cum 
omni tamen gravitate et modestia. Adolescentiores 
fravres Jutta se non babeant lecta, ? sed permixti 
cum senioribus. Surgentes vero ad opus Dei b se 
moderate cohortentür propter somnolentoruin excu- 
saliones. 
& Il, —DicTa GANCTI ÁUGUBTINI EX LIBRO DE Ci- 
viTATE Di (cap. 5). 
cPopulus diu multumque fatigatus nova 4 lecti- 
sternia, quod nunquam antea fecerat, exhibenda 


arbitratus est. Lecti autem sternebantur in honorem : 


deorum : unde hoc sacrum, vel potius sacrilegium 
nomen accepit. 


nibus, el tt parati sint. monachi semper (subaudi, ad 
opus bel), et faetó signo absque mora surgentes festi- 
fent se invicem prevenire üd opus Del, cum omni ta- 
men gravitàte et modestia; et eultellos. ad latus non 
habeant, cum dormiunt, eic. Est etiam polysyndethon. 
Illis autem verbis causa redditur, cur mon:chí  de- 
beant dormire vestiti et cincti : nempe ut dato signo 
sint prompti el parati ad opus Dei, et festinent se 
mutuo pixevenire. Sed nostra interpretàtio clara est 
ex Regula Magistri, cap. 14 : t ideo vestitos et cin- 
etos dormire diximus fratres, ut. cum hora operis 
Dei advenerit, et oratorii index sonuerit noctu, mox 
paráti consurgant. » Causa hyperbati est, quia haec 
verba, et cultellos ad latus, eic., equum erat his sub- 
jungere, ét cincti cingulis aut (unibus. — 

à Sed mixli cum senioribus. Supp. Lecta habeant. 
1n regula à S. Dunstano archiepiscopo, Cantuariensi 
emendata legitur : Sed mixiim senioribus. 

b Se moderate cohortentur. Gestu, quodam, aut 

nutu, non voce; ne horis nocturnis rumpatur silen- 
tium, 0, 
c Populus, eic. fiec verba babentur lib. ui de Ci- 
vitate Dei, cáp. 17, Nulla autem alia ratione a nostro 
auctore proferfi video, quam quia S. Benedictus le- 
clisterniorum fnentionem facit, etsi alio sensu. 

4 Leclisternia. Servius in 19 JEn. : Lectisternia di- 
cuntur, ubi homines in templo, sedere consueverunt. S. 
Isidorus libr. xv Orig., cap. 5 : Lectisternia dicuntur, 
ubi homines sedere consueverunt. Sed locüs castigan- 
dus est ex Servio, unde sumptus est, ut anteceden- 
tia, et legendum : b homines in templo, etc., ubi 
T9 sedere, Tatius sumitur. Nam in lectisterniis non 
sedebant, ded recumbeb.ant. Unde in sacris llerculis 
ad aram maximam non fiebat lectisternium, quia 
epulantes sedebant, ut clarum est ex Macro'io br. 
M1 Saturn. : « Non vacat, quod dixit, sedili. Nam 
propria observatio est Herculis sacris epulari seden- 
tes. Et Cornelius Balbus 'E£myncuzó» libro xvin, ita 
ait : Apüd àraftá maximam observatum, ne lectister- 
nium flat. » Sunt autem in hoc S. Augustini loco 
lectisternia sacra quzdam Romanorum quz stratis 
in templo lectis ih honorein quorumdam deorum 3 
sedandam pestilentiam aliosque morbos in, urbe 
grassantes ficbant, quorum prima origo manavil 3 
quodam VWalesio Sàbino, qui in somnio aJmonitus per 
ilveum "Tiberis venil ad quemdam locum nomiu 
Fl'arentum in càmpo Martio et calefactam aquam a 
'umuin inde erumpentem propinavit duobus filiis et 
ili: ex peste laborantibus; qui cum sanati essent, 
id arai Ditis et Proserpin:e subterraneam | ibi forte 


'epertam nigras hostias mactavit, ludosque et lecti- 


ternia tribus contifiuis noctibus fecit, ut docent Va- 
erius Maximus lib. i, cap. 1, ét Zosimus lib. 1 Hist. 
jnde Ausonius in gripho de ternario numero : 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIX. 


1 

|. 966 
$ IIl. — Ex Recuta MaorsrBi (caps 11). 

* * Singulos przcipimus, non binos per lectos dore 
mire. Elevans se frater si lectum suum bene non 
cooperuerit, poene; nomine in sequenti refectiona 
f merum non accipiat. Cum dormient, vestiti dor- 
miant, et cincti, id est, aut cingulis, au£ 5 retibus, 
aut corrigia.h Bracili fratrem in nocte uti ideo pro- 
hibemus, ne dum se regyrat per somnum oppressus, 
exiens per thecam mucro cultelli carpi ejus figalur. 
ln die vero cingantur bracilibus, docente de sancto 
Joanne Scriptura : Et ? circa lumbos erat cinctus 
sona pellicea (Luc. v). 1 Et ideo vestitos ac cinctos 
dormire diximus fratres, ut cum hora operis Dei ad- 
venerit, et k oratorii index insonuerit noctu, mox 


, parati consurgant, dicente de boc Scriptura ; ! Kt 


indez meus in matutinis. Si dicebam, narrabo sic 
(Psal. Lxx1). Nam ideo index nomen accepit ab eo 


Trina Tarentino celebrstá trinoctia hádó- 


Sacrum hoc primitus Romam invectum est eub trí- 
bunatu militari L, Titinii, P. Menevii Racilii, G. Ge- 
nutii, et L. Attilii, an. U. C. 354, ut docet Livius 
libr. 115, cum post electionem horum tribunorum 
militum subjungit : « Tristem hiemem sive ex ig- 
temperie cceli raptim mutatiene in contrarium facta, 
sive alia qua de causa gravis pestilensque omnibus 
animalibus :estas excepit : cujus insanabili pernicie, 
quando nec causa, nec finie inveniebatur, libri Si- 
byllini ex senatusconsulto aditi sunt; duumviri $3- 
cris faciundis, lectisternio tunc primum in arbe Ro- 
mana facto, per dies octo Apollinem, Latonamque 
et Dianam, Herculem, Mercurium, atque Neptunum 
tribus, quam amplissime tum apparari poterat, stra- 


C tis lectis placavere, » Sed Valerius Maximus cap. 


citato originem refert ad Publicolam, qui primo 
anno post reges exactos, grassante per urbem pesti- 
lentia, ad praedictam Ditis et Proserpinz aram ho- 
etias mactavit, ludosque e£ lectisternia per trine- 
ctium in campo Martio celebravit. EE 

e Singulos precipimus, ete. Hxc habentur in Reg, 
ms. Magistri cod. Corb. in fine ejusdem undecimi 
capitis. Catus 

t Merum non üctipiat. Pet. thérum intelligit cye- 
thum aut calicem méri, qui initio refectionis fratri- 
bus dàbatür, ut patebit e eadem Regula Iüfía. 


5 Retibus. lia apüd $maragdum, qui huüce locum 
profert. Sed, lege, restibus, ut habetur in Reg. ms. 
cod. Corb., id est, funibus, juxta S. Benedictum; 
quem ipse Magister sequitur : Cincti cingulis aut [u- 
nibus. 

i firacili. Yd est, zona, ut ex hoc loco elarüm est. 
Apud Smaragdum legitur : Bfacdle, wed tale. Dó 
bracili infra conimodius. 

i Et circa lumbos, etc. Luc. 1. Sed hxc citantur ex 
memoria, non ex codice. ! 

j Kt ideo vestitos, etc. Prima est ratio, cur vestill 
el cincti doriniant monachi. ) 

X Oratorii index. Index hoc loco est, sigridr, nólá, 
sea càmpana. 

1 Et index meus. Hxc lectio habetur apud Cassio- 
dorum, etin lis commentariis, qui vulgo S. Hiero- 
nymo tribuuntur, quie est psalterii Romanj. Quamo: 
brem ia editione Fabri male legitar : Judez. Sed 
forsan error est typographicus. In. Vulgata versione 
est : Castig4tio mea. In textu Gr&co, &)eyxos pev, 
id est, argumentatio mea, reprehensio mea, in texlü 
llebraico, *rram, Vetocachihi, id est, correpiio mea, 
Sed hic Magister sequitur sensum accopomodatitáuni. 
Cassiodorus per indicem intelligit Christum. 


661 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 96$ 
quod sono suo psallendi indicet horam advenisse. A in eis emendandam, et ut reverentius praesente Ma- 


Jdeo de eo Propheta dicit : Si dicebam, narrabo sic. 
Hoc est, cuin indicat advenisse horam psallendi, sic 
narrabo laudes Domini. * Inde ergo vestiti et cincti 
debent íratres dormíré : quia non licet fratri mem- 
bra sua nuda contingere. Nam exinde 5 immunditize 
libdinum in animo ingeruntur. Cum membrorum 
nuditas tactu contingitur , feminarum jllico cordis 
* desideria titillantur : unde per somnum coinquinan- 
tur membra 3 sorditate. * Et maxime ideo vestiti et 
cincli debent fratres dormire, ne quzerentes res suas 
in obscuro vel cingula f [ab] ingredientibus orato- 
rium sollicitis vel paratis fratribus, cum adhuc illi 
lectos suos per negligentiam in obscuro subvertendo, 
et dissipando revolvunt, 5 aliquot orationes perdant 


jore dormiant. Meusx eorum presentes sint, ut cura 
eis et moderate manducent. ^ Huic de numerv in ali 
quo loco si sine precepto tam abbatis quam prz- 
positi frater foras exierit, ab eis sollicite requi- 
ratur. 

$ IV. — Ex EApEM RecuLA (cap. 99). 

i Jstivo tempore, dicta Sexta, i aut in jejunio, 
aut k post refectionem omnes repausent ; et aoctbes 
ipsis brevibus sobrii a somno fratres divino operi 
et rationi ! breves consurgant. Nam in » atrio , vel 
in ? triclinio lecta in ordine, in circuitu ordinenurr : 
in quo circuitu ?^ lectum abbas in medio habest, 
considerans omnium ovium suarum gregem inira 
unum ovile collectum quasi diligens ac sollicites pa- 


aut psalmos. Lectis eorum lectos habeant przepositi D stor attendat. In quo atrio pendeat P cicendelns, qui 


prope propter aliquam, ut diximus, vitiorum culpam 


& Inde ergo, etc. Alteram producit rationem, cur 
monachi vestili dormiant. 

b Immunditie. lta in Reg. ms. legitur, et in cod. 
Vind. Apud Smaragdunm,, incentiva. 

€ Desideria tüillantur. Lege, ut apud Smaragdum : 
Desideiio titillatur. | 

d Sorditate. lta in Reg. ms., apud Smaragdum le- 
gitur : Sordide. 

e Et maxime ideo vestiti, etc. Tertia ratio est, cur 
vestiti dormiant monachi. 

f Ab ingredientibus. Particula, ab, redundat. 

5 Aliquot orationes perdant aut psalmos. Cum tar- 
dius veniunt ad oratorium jam inceptis vigiliis. 

h Huic de numero. In Reg. ms. legitur : Huic 
deno numero; legendum puto : Hoc de deno numero, 
nempe cujusque decadis, seu decanisx. 


i /Estivo tempore, etc. Extat in Reg. ms. ejus- C 


dem Magistri cod. Corb. cap. 29. 

j Aut in jejunio. Locus ita intelligendus, ut die 
jejunii pausent post sextam fratres ante refectionem 
in :esLale. Idem statuituv prima Add. Capitul. Lud. 
imp., tit. 71: « Ut quando fratres zstivo tempore 
jejunant, post Sextam dormiant, » nempe ante refe- 
ctionem, quz fit tantum hora nona, hoc est, tertia 
nostra posuneridiana. . 


k Post refectionem. Id est, post prandium, diebus 
videlicet, quibus non jejunatur. 

| Breves consurgant. Lege : Leves consurgant. 

m Átrio. Atrium hoc loco pro quadam ampla aula, 
seu conclavi sumitur. . 

2 Triclinio. À tribus lectis, ut. vulgo notum est. 
Donatus in Heauton. Terentii : « Lectis enim stra- 
tis antiqui ecenabant, unde triclinium a tribus le- 
ctis. » Ita Servius 1 JEn. Isidorus Libr. xv Orig. 
cap. 5: « Triclinium est coemaculum a tribus lectis 
discumbentium dictum. » Hic tamen non pro loco 
convivii, sed somni sumitur. , 

* Lectum abbas in medio habeat. In quo dormiat : 
non enim olim abbatibus erant palatia, sed in eo- 
dem cum íratribus dormitorio pausabaut : ut facie- 
bat S. Eugendus abbas Jurensis, quemadmodum vi- 
dere est in ejus actis apud Surium. 4 Jan. : « De- 
8trucis namque mansionum :xdiculis uno cunctos 
secum xenodochio quiescere fecit. » Id decretur est 
in concilio Francoforuiensi sub Carolo Magno, cap. 
À : Ut abbas cum suis dormiut monachis secundum 
regulam sancti Benedicti. Dixit concilium secundum 
regulam S. Benedicti, quia S. P. dixit: « Oinnes in 
uno loco dormiant. » dui dicit omnes, neminem ex- 
cipit. ld etiam satis clarum est ex actis S. Lamberti 
martyris. Nec est quod quis opponat S. Benedictum 
et Servandum abbates in turri decubuisse, eorum 
discipulis in opposito habitaculo quiescentibus. Nam 
iunc erant extra sua monasteria : et Servandus qui- 


quotidie a cellerario factus ab hebdomadariis ad seram 


dem convenerat S. Benedicto, ut patet ex ca histo- 
yia; nec S. Benedictus erat in Cassino monte, ut 
palam est ex his verbis : « Cui tanum hoc obsa- 
pescenti miraculum vir Dei per ordinem, quz fw- 
rant gesta, narravit, statimque in Cassiuum cx 
strum religioso viro Theoprobo mandavit, ut ad Cs- 
puanam urbeni sub eadem nocie tranamiueret »($. 
Greg. dial. 1, cap. 25). ltaque dicendum est tust 
dispensatione divina ob futurum miraculum, et alia 
rationabili causa, factum esse, ut hi abbates seor- 
sum a discipulis decumberent. 


P Cicendelus. Cicendelus ubique Magistro in saa 
Regula, alias cicendela, cicendele, et cicind lis, esi 
candela, lucerna, Gloss Grzco-latinze : kei, Ci- 
cendela. Glossx lsidori : Licini, candele, lucerae, 
cicendelia. Gloss Arabico-Latinm dicia : Licinius 

uasi lucius. Est enim cicindela lucerne, meminit S. 

reg. Turonensis l. iv Hist., c. 3: « In sacrarium 
autem sub velum transiens ciciudilem exstinguere 
voluit. » Et Servius in 1 /£n. : « Alii funalia appetlant, 
quod in cicendula lucet : lege, cicendela. » À cicen- 
dela, quod est scarabeorum genus, quod volando lo- 
cet, de qua 5. Isidorus lib. xii Orig., cap. 8 : « Cicee- 
dela scarabeorum genus est, eo quod gradiens vel vo- 
lans lucet. » Festus : « Cicindela genus est mo- 
scarum, quod noctu lucet, videlicet 3 candore, undc 
eliam, candelabra putantur appeilata. » Sunt er;e 
cicendele lampades ille vitree qux de la 
pendent. Quod satis patet ex his Vite S. Casar: 
Arelatensis verb. |. 11: « Dum cicindile concinnaret 
de manibus super lapides lapsa est, que L« 
versa est, nec fracta, ec extincta. » Bs: 
« Cicendela species scarabeorum dicta, quod voiass 
candet, id est, lucet, inde dicitur, cicendele , quii 
similiter luceat : qu:e cicendelia vitreas lampsaóe: vo- 
camus. » Unde hoc loco magister : « In quo atrio pet- 
deat cicendelus,» et c. 95 : « Vel intra eam cicinde- 
lum suspensum et factuin incendant. » Munitz erant 
oleo et myxo papyraceo, hoc est, junceo. S. Greg» 
rius Turonensis in Vitis Patrum, cap. 8: « Graixa 
est illud addi miraculis, quod accensus ad lecce 
ejus fecerit cicendilis. » Et paulo post : « Lvchni i 
ea jugiter accenduutur. Unus igitur ex. bis per. q«- 
draginta dies totidemque noctes, ut ipse zediLuus as- 
seruit, absque vllius lomenti adjutorio perduravi 
splendeus,,in quo nec papyrus addita : nec gutta cli 
est stillantis aujecta. » Itaque cum cicendela apype.- 
latur candela, p r candelam lampas vitrea est 14: 
ligenda, quod patet ex Zacharia papa, qui in. Di. 5- 
gis. S. Gregorii ejusmodi lampaues interpret:.ic; 
xxyà3Aac libr. 1, cap. 5. "08tv cág xav3sÀagc 2esi)us aia. 
«unde lampades accenderet,» eic. 7 : 'Ev óow 6 es&az- 
paog &yip xeavOàlag iv cQ tuxcnpup EnÀvwty, « CUm eA 
vir Dei lampades vitreas in oratorio lavaret. » 

















909 


CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XXIX, 


910 


ipcendator, ut videant diversi quomodo se collocent ; À extra cubile proprium cuiquam licentia pateat. 5 In- 


et postquam se omnes collocaverint, a supra dictus 
« tutetar, si forte indigentia olei in monasterio sen- 
tiatur. 
$ V. — Ex Rscuta sawcTI Ísrponi (cap. 15). 
b Abbatern cum fratribus pariter in congregatione 
commorari oportet, ut communis conversatio ef 
testimonium bone vite et reverentiam praebeat 
discipline. Fratres quoque omnes, si possibile est, 
in uno conclavi commorari decet. Quod si difficile 
fuerit, certe vel decem, quibus unus est przeponen- 
dus decanus, quasi rector et custos. Nocte, dum 
ad dormiendum itur, seu postquam quiescitur , zl- 
teri nemo loquatur. In nocturnis tenebris nemo lo- 
quatur fratri cui obviat. ^ Duobus in lecto jacere 
nop liceat. Lux autem nocte dormientum locum 
d illustret, ut pulsis tenebris testimonium pateat 
* singularis quietis. Monachi stratus in nulla turpi 
cogitatione versetur ; f sed in sola contemplatione 
Dei accumbens, et requiem corporis, et quietem 
habeat cordis, cogitationesque pravas a se repellat, 
bonisque objectis turpes a se rejiciat. Nam animi 
Inotus imaginibus suis agitur, et qualis vigilanti co- 
gitatio fuerit, talis et imago per soporem occurrit. 
& VI.— Ex Recura saxcTI FRucTUOs: (cap. 17). 
5 Duo in uno lecto non jaceant, nec dormire 
a Tutelur. ld est, exstinguatur, cap. 19 ejusdem 


Regula : « Candelas 'monasterii a cellergrio factas 
quotidie ipsi incendant et tutent. » Antiquus Ordo 


tervallum singulorum lectorum singulis cubitis in- 
tercedat : ne dum invicem proximant corpora, nu- 
triant libidinis 1i incentiva. ! In tenebris nemo 1o- 
quatur alteri; nec accedat junior quilibet ad lectum 
alterius k post Completam. 


& VII. —Ex RecuLA saNcTI FeRREOLI (cap. 35). 

lUt duo quamlibet proximi, vel amici propter 
gecretam orationem, qu: nullo teste melius ad 
Deum dirigitur, ut majorem licentiam orandi credat 
sibi mens compuncta concessam , dum neminem vi- 
gilie sute testem timescit aut judicem. Vigilandum 
ergo, orandum atque psallendum. Curet unusquis- 
que minimam noctis somno ducere portionem , ut 


B non decipiatur ab inimico, qui est liber otioso : 


quia omnino non potest eubile proprium nisi vigi- 
lans ? vindicare. ^ Imitandum enim videtur quod 
Propheta nobis sub quadam admonitione decantat : 
Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis 
meis stratum meum rigabo (Psal. vi). Et iterum : In 
noctibus extollite manus vestras in sancta, et benedi- 
cite Dominum (Psal. cxxxm). Et illud : Memor fui 
nocte nominis tui, Domine , et custodivi legem tuam 
(Psal. cxvirn). Hoc ergo ut devotus unusquisque vo- 
catione concessa utilius, possit implere, strati sui , 
ut supra diximus , erit ipse solus possessor habens 


ut te in ipso quietis exordio rerum ssecularium cura 
liberam divina meditantem somnus inveniat. » 
8 J)uo in uno lecto, etc. Habetur in Reg. ms. S. 


Romanus, cap. de officiis in Coena Domini : « Lu- C Fructuosi episc. Bracar. cod. Crass. cap. 17. 


men autem ecclesi: apud Romanos ab initio cantus 
nocturni inchoatur exstingui : hoc tamen ordine, ut 
ab introitu ipsius ecclesiz incipiat paulatim tutari. » 
Kt paulo post : « Initio psalmi primi sit custos sem- 
r paratus in loco dextre partis ecclesie pro 

ampades. Át ubi audierit primam antiphonam in 
manu sua tutat lampadem unam, in fine vero psalmi 
tutat aliam sinistre partis. Sic una ex parte alia ex 
alia tatentur usque ad Evangelium : in Evangelio 
vero ante Benedictus non dicatur lectio. Sed tantum 
versus : et statim tutatur mediana lampas. Gallice , 
tuer la chandelle. 


b Abbatem cum fratribus, etc. Hac reperire est in 
Regula S. Isidori excusa, cap. 15. 


€ Duobus in lecto uno jacere non liceat. Propter 
castitatis custodiam. Idem S. Isidorus, cap. 17 Re- 
zul:x suse inter gravia peccata recenset : » « Si cum 
itero in uno lecto jaceat monachus. » ldem prohi- 
)et Magister : « Singulos precipimus, non binos 
ier lecta jacere. » S. Fructuosus episc. Brac. : « Duo 
n uno lecto non jaceant. » S. Pachomius, art. 53 
tegula suz : « Nullus cum altero dormiat. » Con- 
ilium Turonense n, can. 45 : « Ut ergo sinistre 
xistimationis aditus amputetur, nullus sacerdotum 
c monacborum colligere alium in suo lecto przsu- 
tat. » Quod etiam satis innuit S. P. Benedictus 
1m ait: « Singuli per singula lecta dormiant. » 
d Jinstret. In Reg. S. Isidori excusa : Jlltuminet. 
e Singularis quietis. Quies singularis hic est, cum 
ngali monachi in singulis stratis jacent. 
Sed in sola contemplatione Dei accumbens. Hoc 
& etiam anim» devotz singulare exercitium, quod 
zescribit virginibus sacris S. Ambrosius lib. i1 de 
rginibus : etiam in ipso cubili volo psalmos 
m oratione Dominica frequenti contexas vice, vel 
m evigilaveris, vel antequam corpus sopor irriget ; 


PATROL. CIII. 


b Intervallum, etc. In Reg. ms.: « Inter aulam sin- 
gulorum lectorum singuli cubiti intercedant. » 

i Incentiva. Glossz Isidori : Incentiva, acwlei vi- 
tiorum. 

j In tenebris, etc. Sumpsit ex S. Isidoro : « [n 
nocturnis tenebris nemo loquatur fratri, cui ob- 
viat. » 

k Post completam. Completa est Completorium. 

1 Ut duo quamlibet proximi, etc. Hic locus corru- 
pus est ob quzdam verba pretermissa, que ex 

maragdo supplenda sunt hoc modo : Ut duo quam- 
libet proximi vel amici propter secretam orationem , 
que nullo teste melius apud Deum dirigitur, uno lecto 
nonteneantur. Et sensus clarus est. Nam hoc toto capite 
nihil aliud intendit S. Ferreolus , quam ut monachi 
separati in singulis lectis quiescant, ut possint li- 
berius in ipso lecto orationi vacare. Unde in fine 
capitis ait : [Toc ergo ut devotus unusquisque vacatio- 


p n€ concessa utilius possit implere, strati sui, ut supra 


diximus, erit solus possessor. 

m Qui est liber otioso. ld est, qui facile otioso as- 
sidet et vacat. Otiosis enim monachis diabolus de- 
lectatur. 

n Vindicare. Videntur deesse hzc verba : A turpi 
cogitatione, et illusione, vel similia. 

9 [mitandum enim videtur quod propheta, etc. Pre- 
clare S. Ambrosius lib. r1 de Virginibus : « Jam il- 
lud quis non ad nostram institutionem dictum intel- 
ligat, quod ait sanctus Propheta : Lavabo per singu- 
las noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum 
rigabo. Nam sive lectum juxta litteram intelligas, 
tantam ubertatem ostendit profundi oportere lacry- 
. marum, ut lavetur lectus, stratum rigetur fleiibus 
obsecrantis (fletus enim presentium, merces est fu- 
turorum; quoniam beati qui fletis, ipsi enim ridebi- 
tís) ; sive pro corpore accipiamus prophcticum illud, 
delicta corporis poonitentix lacrymis abluamus. » 


31 


v E od 


9n 


:$, BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS 


919 


secum meliori commutatione & pro dormitorio fra- À non fuerit, * ut cella separentus. Omnes vestiti der- 


trem Dominum vigilantem. 
$ VII. — Ex RecorA cujuspau (cap, 14). 
Omnes, si fieri potest, una domus ad ormiendum 
éapiat, preeter si infirmitas, 5 aut senilis zetas popo- 
scerit, aut * culpa damnaverit, 4 aut novitas probata 


& Pro dormitorio [ratrem. Locus corruptus. Lege: 
Pro dormiente fratre, ut pud Smaragdum. Sensus 
est : Solus in strato monachus, dum orationi vacat , 

ro dormiente fratre Dominum habet secum vigi- 
antem. ' ' 

b Aat senilis etas poposcerk, etc. Indultum olim fuit 
senibus et infirmis habere celdas separatas ab afio- 
rum consortio. S. Isidorus, cap. 19 Regul: « Nul- 
lus peculiariter sepàtatam sibi ad habitandum cel- 
lam expetat, pf&wter eum qui fortasse morbo vel 
gtate defessus, et hoc ex consulto Patris monasterii 


miant. In domo qua dermiur, per totam mocitem 
lucerna, ardeat, Ád, cursum vero oum festinatione 
f surgentes signum crucis Christi fronti inferant, 
simulgue.5 sub silentio dicant : Deus, in adjutorium 
meum intende; Domine, ad adjusandum me, festina. 


ratorum , principum et dynastarum, qui multas ec- 
clesias monasteriis adjunxerunt , ut notum est ex 
libro, qui inscribitur Bibliotheca Cluniacensis , et ex 
libello de Abbatjbus Majoris-monasterii, multi 

véleribus chartis e£ monumentis; partim ex, refor- 
matione regularis observantis, ratione cujus saultz 
gblatize plurimas cellas e$ prioratus , imao s€ zbbe- 
tías, que ideo in Brioratus muta sunt, sese ditjoai 
subjecerunt : ét Cluniacus, et Majus-ionasterium 
prope Parones; partim ex 3psis monásférlorum prz- 
diis, que cum redundarent, ex ils 3jybatee prioratus 


promeruerit. » Concilium Agathense, can. $8: « Ser- I, fundarunt, Horum autem prioratom sive, celiarum 


vandum etiam de monachis , ne eis ad solitariag cel- 
lulas Hceat a congregatione discedere, nisi forte 
probatis post emeritos labores, aut propter infirrhi- 
tatis necessitatem ab abbatibus asperior regola ro- 
mittatur. Quod ita demum fiet, ut intra eadem mo- 
rlasterii septa manentes sub abbatis potestate sepa- 
patas habere cellás permittantur. » Per probatos post 
emeritos labores intelligit concilium senes illos qut 
diuturna observantia probati, ut emerilà cepsendk 
sunt. Probatis indukentur celle : nam senibus in- 
frunitis et pueris ceritum annordm non adeo tuiumi 
esset eas concedere. Dablantur etiam  celt:e separata 
iis qui contempla&ionis studio ab aliorum fratcum 
consortio secedebant; quos besychastas , anachore- 
tas, atque etiam inclusos appellabant, ut notum est 
ex Novella 5 Justiniani : « Nisi tamen quidam eorum 
in contemplatione et perfectione degentes vitani 
remotam habeant in bospitio; quos vocare anacho- 


retas, et hesychastas , id est, quiescentes eonsueve- (: Tabennesiotis : Ioiucov di xiMDag Oupüreuc 


runt, tanquam a communione ad meliora exceptos. » 
Idem statuitur Novella 1355. He&ychastarum mentio 
fit in Poenis brevibus S, Basilio aseriptis art. 55: 
E! cic cops Jedi eig và wi)ux beróg cov lvorxosvtov 
«vt 1) t6 roux actóy , eic., id est, « Si quis inven- 
tus fuerit loquens in cellis preter illos qui eas ha- 
bitant, et quiescentes, privetur benedictione. » Ubi 
male interpres : Preter eos qui edificant illas, et qui 
quietem et. silentium. imperant. At hi quidem iníra 
septum coenobii cellas habebant. Sed alii fuerunt, 
qui in cellis haud procul a monasterio habitabant, 
sive inclusi esseni, sive non. Horum est auclor S. 
Basilius : "Iva parve có qukócopoy &xocióvucov 9, pits v0 
'qpaxruxóy &edogogoy, id est, « ne contemplatio com- 
municationis expers esset, nec vita practica, seu 
communis contemplatione careret , » ait S. Grego- 
rius Nazianzenus , orat. 20. Eum imitatus Cassiodo- 
rus non longe a, monasterio suo Vivariensi secreta 
montis Castelli przparavit, ad quae monachi con- 
teinplationis cupidi secederent, ut ipse testatur cap. 
29 libri de divinis Lectionibus. Hinc partim sumpsere 
initium celle ille , quas prioratus , obedientias seu 
preposituras vocant, qua abbatiis subditze unum 
aut paucos monachos complecti solent. Partim ex 
fama abbatum ad quos cum multi discipuli conflue- 
rent, nec eos angusti: sui monasterii caperent, non 
longe a monasterio, atque etiam aliquando procul, 
cellas seu monasteriola zediflcabant, ad qux redun- 
dantes monachos sub suo tamen regimine victuros 
mittebant, ut planum est ex multis sanctorum abba- 
tum actis. Partim etiam ex annexione monasterio- 
rum, qus aut bello diruta erant, aut quorum reditus 
ene exbausti, ut ditiorum monasteriorum facultati- 
us instaurarentaur, eorumque juri cederent; ut vi- 
dere est libr. vin Regesti S. Gregorii paps, epist. 
99; et libr. ix, epist. 67 et sequenti, in qua ecclesia 
33. Georgii accrescit monasterto Mariniani abbatis; 
partim ex munificentia episcoporum , regum, impe- 


usus concessus fuit olim abbatibus, in synodo abhx- 
tam Aquisgranensi, tif. 44: « Abbatibus ficeat ha- 
bere cellas, in quibus mogachi sint aut canonici; et 
abbas provideat, ne ;imus de monachis habi 
perniittat, quam set. » Sed ut redeamus ad cellas 
cenobitdrum, AEgyptii monachi bini in cella habita- 
bant, us liquot ex Gassiano libr. 1v de Institutis Re- 
nuntiantipym, cap. 16 : « Si cum illo, qui celis su» 
cohabitator non est, confabulari quantul 
prxasumpserit. » Et ejusmodi cohabitator symcellita. 
Appellabatar apud Cassianum, collàt.20, c. 9. Id etiam 
fiebat in monasteriis Syriz et Palestin:, ut vilere 
est eadem collat., cap. 1. [dem institutum secutas 
videtur S. Colurobanus, ut notum est er ejus Preni- 
tentiali ms., ubi eadem verba profert qu:e ex libr. rv 
de Institutis citavimus. Sed Tabennesiotz monachi 
etiam J£gyptii ex instituto S, Pachomii tres in cella 
simul habitabant, ut planum est ex Palladio, cap. de 
iv avrà, 
x«l tptic x«tà x£))av psvévac ey, id est, «fac diversas 
cellas in eadem domo, et tres per singulas cellas ma- 
neant.» Aliquando tamenin cainobiis gy ptiorum sel 
in cellis habitabant, ut observare licet apud. eumdem 
Cassianum , lib. 11 de Orationibus nocturnis, cap. 
12 : « Ad suam recurrens cellulam, quam aut solus, 
aut cum alio tantum inhabitare permittitur. » Sed 
locus de senibus, aut debilibus intelligendus est. 

* Culpa damnaverit. Nempe excommunicatione - 
nam, dt infra docebitur, excommunicati in cella se- 
parata habitabant. | 

4 Aut novitas, etc. Intelligit novitiog, quos etiam 
excludit a communi dormitorio monachorum, juxu 
Regulam S. Benedicti. ^ —— ' 

9 Ut cella separentur. Est trajectio. Referendum sd 
verhum : poposcerit, ' 

f Surgenies signum crucis, etc. Ita. in Memorish 
qualiter in monasterio vivendum sit : « Noetürmis ho- 
ris, cum ad opus divinum de lectulo surfexerit tra- 


D ter, primum signum sanctze cracis sibi Nnprimat per 


invocationem sancta Trinitatis. » Et in cóncifio Wir- 
toniensj sub S, Dunstano, eap. 1: et ue omi 
tempore, nocturnis boris, cum ad opus divinum sur- 
rexerit Trater, primum sibi signum ctacíi$ impr 
mat, » 

 F Sub. silentio dicant.: Deus, in adjwtorimm, etc. 
In citato Memoriali, pracipitur recitatio Psalmi : 
« Deus in adjutorium, etc., premisso versiculo; 
Domine, labia mea aperies, etc. Deinde dicat versum. 
Domine, labia mea aperies ; inde psalmurm : Zaexs. m 
adjutorium. meum intende, totum cum Glorim. » Ita 
etiam in citato concllio Wintoniena; : « Deinde dicat 
versum : Domine, labia mea aperies, dei 

mum, Deus, in adjutorium meum intende. » Qui 
vero hujus Concordie auctor ante vigiBas mectar- 
nas recitandum vel faciendum stateerit, vide supra 
in ejus Vita. 








978 


CAPUT XXX. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX. 


DE EXCOMMUNICATIONE CULPARUM. 





$ I. — Ex Rzcura saNcTI DENEDJCTA. 

« Si quis frater contumax, aut. ipobediegs, aut su- 
perbus, aut murmuraps, vel ip, aliquo contrariug 
existens sancte Begule, et 5 precepüs. seniorum 
suorum contemptor reperüus fuerit, bic secundum 
Domini noetri praeceptum admoneatuir semel. et se- 
cundp secrete a senioribus euis. Si non emendaverit, 
objurgetur publice coram omnibus, Si vero neque 
Sic correxerit, si intelligit c qualis poena ait, ^ excom- 
municatoni subjaceat. * Sin autem improbus est, 
vindictae corporali subdatur. 

8 Il. — Ex PaucEPTIS eT IueTiTUTIS BEATI. PACHOMII 
(cap, 9). 
f Qui menülyr, et odio quemquam habere fnerit 


À suni: et omnino quidquid eontra re 


m Soriptu- 

rarum est, et. monasterii. disciplinam, audiet Pater 

monasterii, et vindicabit juxta mensuram 'opusqug 
& IH. — Hem ejusdem. 

& Qui facilis ad detrahendum, dicitque quod non 
est, si in hoc peccato est depréhensus, nfonebunt - 
eum secundo. Et, si audire corítempserit, separabi- 
turextra conventum fratrum septem" diebus, et b pa- 
nem tantum cum aqua accipiét, donec polliceatur, 
atque-conürmet, se ab hoo vitio recessurum ; et sic 
demittetur ei. 7 UU 
8 IV. — Hem ejusdem. 

i Qui falsum cupit probare contra alterum, ut 


deprebensus, aut plus joco quam honestum est dedi- — opprimatinnocentem, tertio commenebitur : et po ^ 
lus, aut otiosus, aut. dure respondens, ant babens p reus erit iniquitatis ) sive de prioribus, sive de in- 
consuetudinem fratribus devabendj, vel.bis qui foris — ferioribus. k Qui habet pessimam consuetudinem ut 


^ Si quis frater, etc. Hujus loci. mentionem facit 


Joannes Saresberiensis epist. 100; et S. Früctuo-' 


sus apud Henricum Canisium, tom. V Antiqux Le- 
ctionis. ' t t 
b Preecepiis. seniorum suorum, eto. Hec ita distin- 
ue : Vel in aliquo contrarius existens sanct Heqi- 
4t, et preceptis seniorum suorum contemptor repértus 
fuerit. Ma distingapnt Smaragdus, editio Coloniensis, 
eod. uterque ms. S. Germ. et S. Far. Ét sensus est : 
Si frater vitiis supra enumeratis nempe contumacia, 
inobedientia, murmuratione, aut Regule ac prz- 
ceptorum seniorum suorum violatione contamlnatus, 
ea quz salutis suze sunt. contemnere repertus füerjt, 
nec vitia emendare curaverit, moneatur, etc. Aliter 
S. Dunstanus, et vetus editio Parisiensis : Vel in 
aliquo conirarius sancte Begule, et preceptis : si 
seniorum suorum contemptor repertus fuerit. 'Yurre- 
cremata ita distinguit : 
cte legule, et preceptis seniorum  storum con- 
temptor reperius fuerit; et sic exponit : « Quintus 
est (casus) aut si fuerit vel in aliquo contrarius 
existens sancte Begule, et praeceptis per aliquod 
videlicet malum opus, quod sancte regule repu- 
gnet, et adversetur. Sextus est, si seniorum suorum 
contemptor repertus fuerit. » Prior tamen expositio 
praestare videtur : tum quia «à preceptis referendum 
est ad «o seniorum : tum quia excommunicatio 
maxime eorum est, qui non solüm seniores, sed eliam 
ea qua agenda sunt, contemnunt; 3c proinde emen- 
dare nolunt. ln vulgatis editionibus legitur : Et pre- 
ceplis semiorum suorum conlemptor repertus [uerit. 
Sed hoc tanquam solcco assidens repudiandum est. 
Jn editione Colinzi : Et praceptorum. seniorum suo- 
"m contemptor, ec. Sed casus mutatus est ex in- 
ustria. 


€ Qualis pena sit. Suppl, excommunicatio. Est D 


autem trajectio : nam jutt& communem loquendi 
usum, dicendum erat : Excommunicaltioni subJaceat, 
si intelligit qualis paa sit. 

4 Excommunicationi subjaceat. He est propria 
excommunicaáo, quam. majerem vocant theologi : 


nam ex parte excommunicati precedit contumacia, 


et contemptos, et gravitas culpse ; ex parte excom- 
municantis trina admonitio. 

e Sin autem improbus. Glosez veteres : Improbus, 
évouduüc, id est impudens. Et improbitas &vaiótua, id 


el in aliquo contrarius san-. 


est impudentia. Luc. XJ : Auk. ys. iv &vaidetay eot, 
id est, propter impudentiam cjus. Becte in versione 
communi : Propter improbitatem ejus, Improhug ergo 
monachus est impudens, pertinax in malitia. S. Erg- 
ctuosus apud Canisium supra scribit improbum, ap- 

ellari a S. Benedicto contumacem, aliquando. tamen 
improbum dici eum, qui etsi sepe corrjpiatur, non 
tamen coritradicit regulari discipline. 

f Qui mentitur. Reg. exc. art. 119. 

€ Qui facilis ad detrahendum , etc. "on in 
Regula S, Pachomii art. 84, ubi, legilur : Qui est 
facilis, etc. lem prorsus statuitur in concil, Ága- 
thensi apud lyonem xiu parte Decreti, cap. G4 : « Si 
quis promptus facilisque 6st ad detrahegdum di- 
censque quod verum non est, seplém dies in pane, 
et aqua sequestratus a fraterno copsortio poeniteat. » 
Sed cum hxc non exstent in concilio Agatbensi, 
credibile est ex Begula S, Pachomii sumpta, ef, ci- 
tationem minus rectam esse. 

b Panem tantum cum aqua accipiet, Aofiqua hoec 
multa seu poena clericis et monachis irrogata panis 
et aqux refectio. S. Isidorus, cap. 18 Regul: « Certe. 
si plurimorum dierum illata fuerit excommunicatio- 
nis suspensio, sola panis et aque in vespertinum 
etit adhibenda refectio. » Concilium Tarraconense 1, 
can. 1 : « Si vero religiosus ve) mnyonachus, in cella 
monasterii inclusus, poenitentize lamentis incumbat, 
ubi singulari afflictione panis et aqua vietum ex 
abbaüs ordinatione percipiat. » S. Columbonns in 
Ponitentiali ms. : « Si quis ante boram nonam quárta 
sextaque feria manducat, nisi inürmus, duos dies in' 
pane et aqua vivat. Si quis dixerjt mendacium ne- 
Sciens, L verbera; sciens et audax, in fone el aqua. 
Si delegatur mendacium ejus, et ille contendit, 
vii dies in pane et aqua. » Goucil, Matisconense 1, 
can. 5 : « Quod si post banc definitionem clerícus 
aut cum indecenüli veste, aut cum armis inventus 
fuérit, a seniore ita coerceatur, ut viginta dierum 
inclusione detentus aqua tantum et pane módico 
diebus singulis sustentetur. » 

! Qui [alsum, etc. Videre estin Regula S. Pacho- 
mji éxcusa, art. 86. 

| Sive de prioribus. lj. Regula excusa : Sive de 
priori loco. 

k Qui habel pessimam, etc. Bic. incipit, art. 87 
ejusdem Regule excuse. — 


- . Dd 


915 


fratres * uos sermone sollicitet, et pervertat ^ ani- 
mas simpliciorum, tertio commonebitur : si contem- 
pserit, separabunt eum extra monasterium,* et ver- 
berabitur ante fores : dabuntque ei ad vescendum 
4 foris panem et aquam, donec mundetur a sordi- 


bus. * Qui habet consuetudinem murmurandi, et 


quasi gravi opere se opprimi queritur, docebunt eum 
quinquies quod sine causa murmuret, et ostendent 
perspicuam veritatem. Si et post hoc inobediens 
fuerit, et est perfecta xtatis, ita eum habebunt , ut 
unum de sgrotanlibus, et ponetur in loco infirmo- 
rum, ibique f aletur otiosus, donec redeat ad veri- 
tatem. Sin autem justa est ejus querela, et a Majore 
inique opprimitur : qui eum scandalizaverit , eidem 
. sententiz subjacebit. 
$ V. — Item ejusdem. 

€ Si inobediens quis fuerit, aut contentiosus aut 
contradictor aut mendax , et est perfect: xtatis, de- 
cies commonebitur, ut desistat a vitiis. Si audire 
noluerit, monasterii legibus increpabitur. ^ Quod si 
per alterius culpam ad bec vitia ! devolvuntur, et 
hoc fuerit comprobatum, ille qui causa exstitit, reus 
erit ultionis. | Si deprehensus fuerit aliquis e fratri- 


a Suos sermones. Lege, suo sermone, ut in Regula 


sa. 

b Animas. ]n Regula excusa, animos. 

e Et verberabitur ante fores. Lege, ut in Regula 
excusa : Et verberabunt eum ante fores triginta novem. 
Jdem habetur art. 12í ejusdem Regule : Si autem 
in furto fuerit deprehensus, triginta novem verbera- 
bunt eum. Et in utroque articulo subaudiendum «ó 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


916 
bus libenter cum pueris ridere et habere amicitias 
etatis infirmz, tertio commonebitur, ut recedat ab 
eorum necessitudine, et memor sit honestatis et ti- 
moris Dei : si non cessaverit, k corripient eum, ut 
dignus est, correptione severissima. 
.8 VI. — Item ejusdem. 

1 Qui contemnunt precepta majorum: et regulas 

monasterii quz» Dei precepto constitute sunt, et 


parvi pendunt seniorum consilia, corripientur juxta 


ordinem constitutum, donec corrigantur. 
8$ VII. — Item ejusdem. 

m Pueri si ?in domo fuerint dediti lusibus, et 
otio, et correpti non potuerint emendari, debet 
? przepositus usque ad dies triginta ipsos monere et 
corripere : si viderit in pravitate persistere, et nom 


B nuntiaverit » Patri, et aliquod peccatum in eis fuerit 


deprehensum, ipse pro eis culpe subjacebit , juxta 
quod peccatum fuerit inventum. 
8 VIII. — Jtem ejusdem. 

« Qui conturbat fratrum auimos, et facilis 7 ad 
loquendum est, lites ferens et jurgia, decies commo- 
nebitur. Et si non fuerit emendatus, corripietur * or- 
dine monasterii, donec corrigatur. 


Cxsarius Arelatensis in eos qui ob graviora delicta 
plusquam novem et triginta plagis czdendi erant, 
ut habetur n ejus via loco citato : « Si quis vero 
in gravi culpa deprehensus esset, perm: qui- 
dem, ut post dies paucos iterum vapularet, sed 
ucis. » 
ur Foris panem, etc. Male omittitur in Regula ex- 
cusa xà foris. Nam fuit mos AEgyptiorum menacbo- 


plagis; ut sensus sit: Monachi verberabunt eum (j rum, ut rei aliquando manerent extra monasterium 


plagis triginta novem, juxta antiquum Judeorum 
morem, qui in ipsa flagellatione non excedebant nu- 
merum novem et triginta plagarum, ut videre est II 
ad Cor. cap. rr, ubi S. Paulus ait se quinquies qua- 
dragenas una minus accepisse. Idque ita fiebat, quia 
Deuteronomii cap. xxv in ipsa flagellatione quadra- 

narum plagarum numerum excedere prohibetur. 

unc morem etiam Ecclesia servavit, ut videre est 
in concilio Matisconensi 1, can. 8: « Quod si qui- 
cunque clericus hoc implere distulerit, si junior 
faerit, uno minus de quadraginta ictus accipiat, 
eic. » In Regula S. Aureliani, cap. 41: « Pro qua- 
libet culpa si necesse est flagelli accipere discipli- 
nam, nunquam numerus legitimus excedatur, id est, 
triginta et novem. » Eamdem rationem secutus est 
S. Cxsarius Arelatensis, ut scribit Cyprianus in ejus 
Vita, lib. 1: « Solebat vero sanctus vir id accurate 
observare, ut nemo ex illis qui sibi pare»ant, sive 
illi servi essent, sive ingenui, si pro culpa sua fla- 
gellandi essent, amplius triginta novem ictibus feri- 
rentur. » Difficultas oritur ex D. Columbano qui, in 
Ponitentiali, hunc plagarum numerum sepe excedit : 
aliquando enim quinquaginta, aliquando centum, 
aliquando ducentis verberibus in monachos ani- 
madverü jubet. « Qui solus cum sola femina sine 
certis personis familiariter loquitur, maneat sine ciba 
vel duobus diebus in pane et aqua, vel ducentis pl: 
gis. Qui pr:ssumit facere ambascias non permittend 
eodem qui przest, libera ei effrenata processione, L 
plagis inhibeatur. Operis peculiaris praesumptio, cen- 
tum plagis. » Sed iste plage simul non dabantur, 
sed tantum quinque et viginti, ut ipse S. Columba- 
nus in eodem Poenitentiali precipit : « Et amplius 
viginti quinque pereussiones simul non dentur. » 
Ita ut, exempli gratia, is qui quinquaginta plagis 
excipiendus esset, viginti quinque uno die acciperet, 
et viginti quinque altero. Quod etiam observabat S. 


aliquot diebus ; de quo infra. . 

* Qui habet consuetudinem. Hic incipit arüculus 
88 Regulze excusz, ubi legitur : Qui habet pessimam 
consuetudinem. 

fiAletur otiosus. Non ut laute curetur; sed ut pu- 
dore suffundatur ob ignaviam, et pectoris angustias. 

€ Si inobediens quis fuerit, etc. Exstat att. 89 Re- 
gul excuse S. Pachomii. 

h Quod si per alterius culpam. In Regula excusa 
legitur : Quod si alterius culpa. 

i Devolvuntur. Lege, devolvitur, ut in Regula ez- 
cusa. Hic locus citatur a Burchardo, lib. xvi, cap. 
97, sub nomine Isidori ; sed est sancti Pachomii. 

) Si deprehensus (uerit. Hic incipit articulus 90 
Regube excuse. De puerorum amore infra d 
cetur. 

k Corripient eum. In Regula excusa : Corripe- 
tur. 

1 Qui contemnunt. Reg. excusz. art. 91. 

^ Pueri si in domo, etc. Exstat in Regula exeusa, 
art. 96. Et sequenti articulo hec de pueris qui ab 
officio deflectunt, statuuntur : « Omnes autem pueri 
qui non timent confundi pro peccato, et per impu- 
dentiam judicium Dei non cogitant, et correpti verbo 
non emendaverint, verberentur, quandiu disciplinam 
accipiant et timorem. » 

2 ]n domo. ld est, in classe, de qua sunt. 

9 Prepositus. Domus seu classis, de qua sunt ha- 
jusmodi pueri. 

? Patri Monasterii, id est, abbati qui univerào mo- 
nasterio proest. 

q Qui conturbat, etc. Reperire est in Regula edita, 
art. 95. 

* Ad loquendum. In Regula excusa legitur, ed de- 
trahendum. 

* Ordine monasterii. Id est, juxta ordinationes e" 
gtatuta monasterii, 





971 
8 IX. — Ex Recta saxcri Basrui (cap. 16). 

Interrog. * Peccantem quomodo corripiemus, vel 
emendabimus? — Resp. Preceptum sicuti est a. Do- 
mino dicente : Si peccaverit in te frater tuus, vade et 
argue eum inter te et. ipsum solum. Si audierit te, 
lucratus es fratrem. tuum. Si vero non te audierit, 
assume tecum alium vel duos, ut in ore duorum, vel 
triam testium stet. omne verbum. Quod si etiam ipse 
non audierit, dic Ecclesie : si autem Ecclesiam non 
audierit, sit tibi sicut. gentilis et publicanus (Matth. 
xvni ). Si forte increpatio hzc, qua a pluribus fit, 
eveniat ei in salutem : et sicut dicit Apostolus : Ar- 
gue, increpa, » consolare in omni patientia (1I Tim.rv). 
Et rursum : Si quis non obaudit verbo nostro per 
epistolam, hunc notate; et non commisceamini cum eo 
sine dubio ^ ad mensam (II Thess. v1). 

6 X. — Item ejusdem (cap. 22). 

d Qui peenituerit pro aliquo peccato, et rursus in 
hoc ipsum peccatum inciderit, quid faciet? Is qui 
semel deliquit et iterum in peccatum incurrit, indi- 
care de se videtur hoc primum, quod ab illo peccato 
priori non fuerit expurgatus, ex quo velut a radice 
quadam pessima eadem, qux» antea, pullularunt. 
Sic est enim quasi quis arborum rames excidens, 
si radicem relinquit, ubi radix firma permanet, vir- 
gulta denuo ejusdem seminis germinabit, ita etiam 
peccatum. Quoniam non omnes qui delinquunt, ex 
his peccatis initium sumant, sed ex aliis interdum 


& Peccantem, etc. Exstat apud S. Basilium interr. 
$ Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 17. In textu 
Greco additur : 2 p éruocpégovta. mé Ext). xpi, 
id est, « vel erga eum qui non convertitur, quomodo 
se gerere oportet? » 

b Consolare. Apud Rufinum : Obsecra, consolare. 
In textu Grzco, rapaxócov, quod utrumque signi- 
ficat; sed unum horum sufficit, ut in versione com- 
muni, ubi est tantum, obsecra. 

c Ad mensam. 1n Rufino excuso : Ad mense par- 
ticipationem. Sed textus Grscus Pauli aliter se ha- 
bet : Kal pà avvaudyroc0s. «oco, tva iy pori, id est, 
« et ne commisceamini cum illo, ut confundatur. » 
Sed legisse videtur Rufinus, i» «parétn, id est, in 
mensa. 

d (ui paonituerit, ete. Reperitur apud S. Basi- 
Jium ,IMerr. 989 Regul. Brev., et apud Rufinum, 
cap. 22. 

e Sed radicem habet ex. arrogantia et cupidilate, 
etc. Lege, ut apud Rufinum : Sed radicem habet ar- 
rogantiam ex cupiditate humane laudis venientem. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX. 
À delicti occasio nascitur. Necessarium ergo ei cst, 


978 


qui vult omni modo purgare se a peccato primas 
ipsius causas culpe succidere. Verbi gratia, si ex 
contentione vel ex invidia fuerit, non a se sumit 
exordium, * sed radicem habet ex arrogantia, et 
cupiditate humanas glorie venientem. Dum enim 
gloriam quisque querit ab hominibus, f aut con- 
tentionibus studet, aut recte agentibus invidet, huic 
scilicet per quem videtur ipse minus in laude, vel 
in admiratione haberi. Si quis ergo semel nota- 
tus fuerit invidixwe vel contentionis vitio, et rursum 
in hoc ipsum inciderit, sciat se primam illam cau - 
sam, de qua supra diximus, ex qua invidia vel con- 
tentio nascitur, in interioribus medullis habere 
reconditam. Oportet ergo eum et per contraria 


B atque adversa curari, id est, per humilitatis exer- 


citium. 
& XI. — Item ejusdem (cap. 17). 

Interrog. $ Si quis autem in parvis delictis affli- 
gere voluerit fratres, dicens, quia debetis ponitere 
per singula, ne forte et ipse immisericors videatur, 
et dissolvere charitatem? — Resp. Cum affirmarit 
Dominus, Jota unum, aut unus apex non preteribit 
a lege usquequo omnia fiant (Matth. v), et rursum 
definierit : Quia de omni sermone otioso, quemcunque 
locuti [uerint homines, reddent pro eo rationem in 
die judicii (Ibid. xi), 5 nihil oportet tanquam par- 
vum sperni. i Qwi enim spernit minima, paulatim 


pendo crescit, - 


. . . Viresque acquirit eundo 

Ita S. Isidorus Pelusiota, epist. 11, 1. v : "Io0c oct prov 
19 ÓoxoUy puxpóv meraiapa styat, elg pl6ya Eprete noxov; i 

est, « scito exiguum in specie vitium serpendo gran- 
dius fleri » Et S. Joan. Chrysostomus serm. 8 in I. 
Epistolam ad Corinthios : *O 2&p puxpóv &rooráe, xol 
q0)0 Trpoiv &rortrcttot, elc., id est, « parum enim 
deficiens multum in progressu deficiet. Et enim si 
corpus gladio vulnus accipit, corrumpitur. ZEdiflcium 
si parum dehiscit , dissolvitur. Si radix parum scin- 
ditur, inutilis est. Quare hoc parum non est parum, 
sed propemodum totum est. Cum igitur parum deli- 
querimus, vel torpuerimus, ne spernamus illud pa- 
rum : quoniam id quod neglectum est, magnum fit. 
Sic vestimentum frangi incipiens, et neglectum, tan- 
dem omnino scinditur : et tectum cum paucz tegulze 
ceciderunt, neglectum integram domum pessumdat. 
Hzc igitur considerantes nunquam parva spernamus, 
ne in magna dilabamur. » Et sermone xr in Episto- 


In textu Grzeco : "Amó fiznc ràc qUodobi«e BAaor&ytt, y lam ad Romanos: Tà guxp& g5yopty xax& , v& yàp pt- 


id est, « ab radice appetitus glorizx pullulat. » 

f Aut contentionibus studet, etc. Ita habetur apud 
Rufinum; sed parum deflectit a textu Grzco : 'Epizet 
TÀ tuÜoxipoUvtt, $) gÜovst maprudoxpiovvrt, id. est, 
« contendit adversus eum, qui est in aliqua existi- 
matione, vel invidet ei, a quo se videt fama supe- 
rari. » Recte quidem ; nam imprudentes atque invidi, 
ut scribit S. Isidorus Pelusiota lib. v, epist. 256 : To 
p.iaog vpépouats o0x &y. ov dbuxiUncev (Trcov yp &v 3i» 
(cw x«xby) à). &àp ov tüc x«t. &pttiv sux)Miag &ro- 
Jumávoyrar; id est, « Alunt odium non erga eos a 

uibus affecti sunt injuria (minus enim id malum 
oriosse forei), sed a quibus virtutis gloria supe- 
rapitur. » ) 

& Si quis autem, etc. Exstat apud S. Basilium in- 
terr. 1v Regul. Brev., et apud Rufinum, cap. 18. 

h Nihil oportet tanquam parvum sperni. Exiguum 
vitium seu peccatum non spernendum, quia ser- 


g&À« &xà voUtoy vixcttac, *O yàp xaf Cxaavov &uapropa 

00v Mystv, € o)3iv map& c0010; ) xaT& pirpov m&vco. 
&ro)si, eic.; id est; « Parva fugiamus mala, magna 
enim ab his gignuntur. Qui enim in singulis pecca- 
tis novit dicere, Quid tum postea? brevi omnia per- 
det. Hoc enim malitiam introduxit, hoc portas la- 
troni aperuit, hoc urbis muros dejecit, in singulis 
peccatis dicere, Quid tum postea ? Sicut in corporibus 
maximi augentur morbi, cum parva spernuntur. 
Illud autem, Quid tum postea ? erat loquendi formula 
eorum, qui modica spernebant, quam videre est 
etiam apud S. Jsidorum Pelusiotam ,*epist. citata. » 

i Qui enim spernit. minima, etc. In textu Grzco 
S. Basilii non citatur hic locus Ecclesiastici, sed 
alius ex cap. xim Proverbiorum, hoc modo: *0c za- 
t&gpoviyy ma&vyparos, qnal, xevappoynDratvot Vv oXrob, 
id est, qui contemnit rem, inquit, contemnetur ab ea. 
In versione Septuaginta, habetur, i2 «)co0, id est, 





979 


5B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENRIS 


080 


defluit ( Eccl. xix). Sed et quomodo quis audebit A congrus subjaceat dísciplin:z. Qui Sibirhet cóhvicia 


breve dicere aut parvum delictum, cum Apostolus 
dicat, manifesteque definiat, quia per przevaricatio- 
nem legis Deus exhonoratur (Rom. n). Sed et acu- 
leus mortis peccatum esse dicitur : et non dixit tale 
peecatum , sed om&e peccatum (I Cor. xiu). Magis 
ergo immisericors est qui intermittit et negligit 
quam ille qui arguit : sieut is qui íB&. morsu ser- 
pentis permittit delitescere venenum, quam ille qui 
educit et attrahit. Sed et charitatem destruit ille 
qui, secundum quod scriptum est, parcens baculo 
odit filium : qui auem diligit, diligenter corripit 
(Prov. xin). 

$ XII. — Ex Recuta samemr leiposr (cap. 16). 

* $i quis in aliquo levi delicto titubans oberrave- 


rit, semel atque iterum admonendus est : qui si post B 


secundam admonitionem a vitio nequaquam, fuerit 
emendatus, congrua facti sui animadversione coer- 
ceatur. Peccantem nullus occultet : criminis est enim 
consensio post secundam admonitionem celare quem- 
piam peccatorem. b Si quis szpius peccantem vide- 
rit, prius hoc vel duobus demonstret fratribus, quo- 
rum testimonio possit eonvinci, 8&i negaverit qui de- 
liquit. Peecatum palam commissum palam est ar- 
guendum; ut dum manifeste peccahs emendatur, bi 
qui eum in malo imitáG sunt, corrigantur. Sicut 
enim unius delicto sepe mulü pereunt, ita unius 
emendatione plerumque muli salvantur. ^ Qui verbo 
iu fratrem peccaverit, si saltem reminiscens ad ve- 
niam poscendum fuerit 4 inclinatus, percipiat ab eo 


objiciunt, si iterum invicem sibi celeriter laxando 
ignoscunt , hi jam ab alio judicandi non sunt : quia 
poriter sibi veniam dare festinaverint : si tamen 
excedere in sefnetlpsos frequentius noà prsssumant. 
Qui sponte culpam confitetur quam gessit, veniam 
promereri debet, quam expetit. Oretur igitur pro eo 
qui confessus est. Si levis culpa est, postulata in- 
dulgentia przbeatur. 

$ XIII. — Ex RecurLA saNctI FhocTUOSI EPISCOPI 

(cap. 41). 

* Mendacem, furem, percussorem quoque et per- 
jurum, quod Dei servum esse non decet, corripi pri- 
mum a senioribus, verbis oportet, ut recedat a vitio. 
Post hiec 5 si (nec sic] emendare distulerit, tertie 
coram fratribus convenietur; ut desistat tantisper 
errare. Si nec sic emendaverit, flageTletur acerrime, 
À et trium mensium spatio excommunicationis vin- 
dictam suscipiens sub penitentiz districtione solus 
1 recludatur in cella 1 de vespere in vesperi ex hor- 
deacei panis sex unciis, et aqux? mensura parvuh 
suslentandus. k Ebriosus quis si repertus in ccenohro 
fuerit, superiori sententite subjacebit; sive is qui ci- 
tra permissum abbatis, sive prepositi alicubi Btteras 
destinaverit, vel ab alib destinatas acceperit. 


8 XIV. — Ex RrEcura OnreNTALI. 


Cum vero inventa fuerit culpa, ille qui culpabilis 
invenitur, corripiatur ab abbate secretius. Quod si 
non sufficit ad emendationem, corripiatur a paucis 


indulgentiam, c&l coghoscitur ihtulisse injuriam. C senioribus. Quod si nec &e emendaverit, castigetur 


Qui autem non petit, aut non ex animo postulat, 
e jn collationem deductus juxta excessum injuriz, 


ex ea. n communm : Qui detrahit alicui rei, ipse se in 
turum obligat. In quibasdam exemplaribus iegi- 
ur, régi, pro rei, sed male. In textu Hebreo : 3a 


»w ba rv 4235 : Baz ledavár iachavel lo, id est, « qui 
contemnit rem, obnoxius est ei, » nempe, ut det 
ponas ob contemptum, Quidam exponunt : « Qui 
contemnit aliquid, corrumpetur propter ipsum. » 

*. Si quis in aliquo levi, etc. Exstat in Reg. S. Ysi- 
dori edita, cp. 14. 
.. b Si quis sepius. Bic inctpit càp. 15 ejusdem Ré- 
gulx edito, 

* Qui verbo [ratreih. Hic incipit cap. 16 'Regulz 
editz, ubi legitur : Qui vero. Rectius. 

à. Inclinatus. Yd est, ejus provolutus genibus. 
. * Tn collationem. Cellatio est consessus monacho- 
rum, ih quo abbàs monachos docet, et hortatur, 
fratrum culp: corriguntur, et ea quie sunt e re mo- 
nasteril, tractantur. S. Isidorus cap. 7 Regul» : 
'* Àd audiendum in collatione Patrein tribus in heb- 
dorada vicibus fratres post celebrationem ertize 
dato signo ad collectàm conveniant; audiant dicen- 
tem seniorem inslruentem cunctos salütaribüs pra- 
ceptis ; audiant Patrem studio summo et silentio, in- 
tentioneni animorum suorum suspiriis et gemitibus 
demopstrantes. Ipsà quoque collatio erit vel pro cor- 
rigendis vitiis, instruendisque moribus, vel pro reli- 
quis causis ad utilitatem cenobii pertinentibus. » 
Idem Isidorus, libr. n de Officiis eccl., cap. 15 : 
*« Item convenfunt singulis diebus interpositis, dum 
adhuc jejuni sunt, in collatione ad audiendum Pa- 
trem. Áudiunt autem eum incredibili stüdio, summo 
silentio, affectuque animorum suorum singulis die- 
bus interpositis. » Id ést, alterhis diebus, seu ter in 


in conspéctu ómnium. Quod si nec sic emendsrerit, 
! ezcommunicetur, et * non manducet quidquam : 


hebdomade , ut in citato loco Reguhle habetur. 

f Mendacem , etc. Habetur in Reg. ms. S. Fru- 
etuosi episcopi cod. Crass., cap. 46, et in libello 
cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesim. ]ta in 
mendacem animadvertit S. Colnmbanus in Pani 
tentiali ms. : « Si dixerit mendacium nesciens, 1 
verbera ; sciens et audax, in páne et aqua. » 

5 Si nec sic emendare distulerit. Ita in Reg. ms. 
Sed particolze, nec sic, redundant. Apud Smaragdum 
legitur : Bi nec elc emendaverit... 

Et trium mensium. Olim determinatum erat es- 
communicationis tempus, de quo infra. 

i Recludatur in . Fuxta antiquum morem, de 
quo infra. 

1 De vespere, etc. Ita S. Isidorus, esp. 18 
suz : « Certe si plurimorum dierum illata fuerit ex- 
coibmiunicalionis euspensio, sola panis et aqu in 
vespertinum erit adhibenda refectio. » 

k Ebriosus quis, etc. Huic làcum ex $. Fractuosi 
verbis sic'proferunt Barcbardus libr. xiv, cap. 9, 4 
]vo Carnotensis, cap. 45. Decreti cap. 71 : « Si quis 
ecelesiasdca vreditus ordinatione, sut monacbes. 
répertus faer& ebriesus, in pane et aqua, tribes 
mensibus poeniteat. » 

i Ezcommsnicetur. Excommunicatio hsec non est 
illa major, quze divinis oflicils , sacramentorum vss. 
etc., aliquem excladit. Nam postea pervicacem et 
ceatumacem majori excomrounicatione ferit. Sed est 
quadam excommunicatio improprie dicta, qua ah- 
quis ad mensz communis partici noa ad- 
mittite. d Nein fra 

m Non manducet end uam. pe hora, qua 
tres reficiunt : sed de'his infra. 


P d 











$81 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX. 


982 


cui si néc'hoc profaerit, posttemus inter omnes or- A bem, et efficiatar anima homicida. Sic enim legitis : 


dine pónatur. Quod si in pravitate perseverat, eliam 
a psallendi facultas ei auferatur. Quem si vel hzc 
eonfubio non comroverit, absüneat a conventu fra- 
trum : ita ut nec menss, nec b missz intersit , ne- 
que cum eo ullos frater de junioribus colloquatur. 
Abstinebit autem tandiu, quandiu vel qualitas culpe 
poposcerit secundum abbatis vel seniorum  arbi- 
trium, vel se ex corde pro «ulpa poenitens humilia- 
verit, et veniam erroris sui omnibus presenlibus 
petierit. « Quod si in fratrem peccaverit, etiam ab 
eo fratre veniam: petat, cui injuriam fecit. 
£ XV. — Ex Rrcura comspam (cap. 19). 


4 Si quis vero frater instigante diabolo contu- 
max , vel superbus, seu inobediens, vel murmurans 
apparuerit; vel etiam in quocunque casu lapsus se- 
niorum precepta vel sanct Regulze normam violare 
tentaverit, hic secundum preceptum Domini secreto 
a senioribus * semel ab his corripiatur (Matth. xvin). 
Si emendare noluerit, tunc simul ab omni congre- 
gatione objurgetur : et si sic emendare noluerit, tunc 
prout eulpe magnitudo poposcerit, secundum Regu- 
Jai: judicetur, id est, aut excommunicationi subja- 
ceat, f si ejus antea intellectus viguit : aut si obsti- 
pate et durz mentis tenacitas 5 culpe, et impro- 
bitas perseveret, tunc corporali discipline subja- 
cebit. ' 

$ XVI. — Ex REcuLa sancrI Cacsanit (cap. 51). 


i Lites nullas habeatis , secundum illud Apostoli : 


Qui odit fratrem suum homicida est (I Joan. ni). Et : 
Jevantes sanctas manus sine ira et disceptatione (I 
Tim. n). Quicunque convicio, vel maledicto, vel 
etiam ! criminis objectu lzxserit fratrem Buum, k me- 
minerit culpam satisfactione purgere. Quod vitium 
si iterare praesumpserit , districtione severissima fe- 
riatut, usquequo per satisfactionem recipi mereatur. 
juniores precipue senioribus deferant. 

$ XVI. — Ex REovLA saxcrI CoLUMPANI. 

1 Qui peccatum pudendum ^ alicubi exprobrat, 

5» priusquam inter semetipsum solum [? arguat, ] sicut 
Dominus dicit (Matth. xvii), corripiatur, donec ex- 
probrato satisfaciat ; et tribus diebus in pane et aqua 
peniteat, ) 


p$ XVI. — Ex Rzcuna samcri Basium. (cap. $2). 


Interrog. » Si oportet peccantibus fratribus silere, 
et acquiescere? — Resp. Quia non oportet, manife- 
etum est ex ipsius Domini preceptis, quibus in Veteri 
quidem Testamento dicit : € Árgue proximum tuum, 
et non assumes ez eo peccatum (Lev. xix). In Evan- 
gelio autem dicit : Si peccaverit in te frater tuus, vade 
et corripe eum, inter te et ipsum solum. Si audierit 
te, lucratus es fratrem tuum : si vero mon audierit, 
assume adhuc tecum alium unum, aut duos, ut in ore 
duorum vel trium testium stet omne verbum. Si autem 
et ipsos non audierit, dic Ecclesie. Si vero nec Eccle- 
siam audierit , sit tibi sicut gehtilis et publicanus 
(Matth. xvii). Quantum sit * crimen hujus peccati 
dignoseitur : primum quidem ex sententia Domini, 


Servum. Dei non oportet litigare (II Tim. u). Et C qua dicit : * Quia qui incredulus filio (uerit, non * ha- 


illud : ! Abstine te a lite, et minues peccata (Eccl. 
y, 8). Aut si fuerint, quam celerius minuantur, ne 
ira crescat in odium, et festuca cónvertatur in tra- 


& Psallendi facultas ei auferatur. ld est, nón im- 
ponat psalmum , aut antiphonam in choro, ut infra 
videtur. Nam hic non privatur officio divino : sed 
postea duntaxat, si ultra perseveret in malitia. 

b Miss. Hoc loco missa sumitur tam pro sacrifi- 
cio corporis et sanguinis Christi, quam pro cursu 
officii divini canonico, quibus arcetur qui majorem 
excommunicationem incurrit. EM 

€ Quod si in [ratrem peccaverit , etc. Ita 8. Augu- 
tinus in epist. 109, et S. Cxsarius infra a nostro 
auctore citatus. 2 

4 Si quis vero frater, etc. Hzc refert Smaragdus 
hoc anie, qus sane sumpta sunt ex Regula S. P. 

icti. . 


e Semel ab his. Male, ut. apud Smaragdum , apud D 


quem legitur : Semel werbis, Sed legendum : Semel 
ac bis, ut in codice Vindocinensi, juxta dgulam S. 
Benedicti quam hic Pater sequitur; ubi etur : 
Admoneatur semel ac secundo secrete a. senioribus 
suis. 

! Si ejus antea intellectus viguit. Id est, ut loqui- 
tur S. Benedictus. Si intelligit qualis sit pena, 
nempe excommunicatio. L 

$ Culpe. Boc vocabulum videtur redundare. Aut 
leg. Et culpe improbitas, 

Lites nullas habeatis, etc, Hzc habentur in Re- 
gula S. Cesarii excusa, eodem cap. 31, et fere sum- 
pta sunt ex epist. S. Augustini 109. 

i Abstine te a lite , ec. Hic textus non est in Re- 
gula S. Csesarii edita. 

| Criminis objectu. Ita in epist. S. Augustini ci- 
tato, et in ejus la. In Regula excusa 5S. Cxsarii 
legitur : Crimine objecto. 


bebit * vitam eternam ; sed ira Dei manet in eo. (Joan. 
31). Tunc deinde ex historiis, quz in Veteri Testa- 
mento, sive Novo referantur. Nam Y Achar ille, 


k Meminerit culpam satis[actione purgari. Ita in Re- 
gula S. Cxsarii excusa. In epist. 5. Áugustini ejus- 
que Regula : Meminerit quantocius satis(actione cu- 
rare quod fecit. 

| Qui peccatum , etc. Kx Poenitentiali ms. S. Co- 


lumbani. 
. ^ Alicubi. Lege, Alicui, ut in citato Peenitentiali 
cod. Flor. 

n Priusquam. Lege, Prius. 

* Arguat. Hoc verbum videtur redundare. 

P Si oportet, etc. Exstat apud S. Basilium inter. 
À7 Regul. Brev., et apud Rufipum, cap. 63. 

4 Argue proximum fuum. Levit.xix : 'Euyuo 04y- 
Éste c» rÀnaioy ao, etc., id est, «correptione corripies 
proximum tuum.» In versione communi : Non oderis 
[ratrem iuum in. corde tuo, sed publice argue eum ; 
nec habeag supér illo peccatum. 

r Crimen, Ita apud Rufinum. In textu Greco, 
xpipa, id est, judicium ; rectius. 

* Quia T5 incredulus. To quia redundat : nec 
exstat apud S. Basilium, nec apud Rufinum, nec in 
textu Evangelii. 

t Hobebit. lta apud Rufinum. In textu Greco S. 
Joanpis est, osten, id est, videbit. | 

v Vitam eternam. lta apud Rufinum ; sed in textu 
Graco Evangelii non est : aimo», id est , deternam. 

Y Achar. lta in textu Grzeco S. Basilii, ita apud S. 
Antiochum hom. 41 : "Ayap r«pa6&roc vógov, id est, 
« Achar przvaricator legis, » et c:eteros Patres Gra- 
cos, qui sequuntur Septuaginta interpretes, apud 
quos habetur "Axap. Apud Rufinum, et in Vulgata m- 
terpretatione est, Achan, juxta textum Hebraicum 
Josu. vi : py, Achen. 


985 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


[qui] cum furatus esset regulam auream, super om- A sanandum prodat, quicunque potuerit hoe invenire, 


nem populum, facta est ira Dei. Et quidem populus 
peccatum quod commiserat, ignorabat, usquequo 
& manifestatum est : et pertulit cum omni domo sua 
horrendum illum et famosissimum interitum (Jos. vn). 
Sed et Heli sacerdos, et quidem cum non siluisset 
peccantibus filiis qui erant filii pestilentizz , imo ct 
frequenter commonens et castigans dixit : Nolite, 
(ilii , non bona audio de vobis, etc. (I Reg. n). Qui 
cum peccatum argueret , et Dei judicium commone- 
ret, tamen quoniam non vindicavit, neque digno zelo 
Dei adversus eos motus est, in tantum iracundiam 
Dei provocavit, ut etiam universus populus cum filiis 
Suis exstingueretur, et arca testamenti ab alienigenis 
raperetur, et ipse insuper omnibus subversis mise- 


prius tamen et alteri vel tertio * hanc petulantiam 
oculi demonstratam , ut duorum vel trium possit ore 
eonvinci, et competenti [se] veritate coerceri. Nee 
vos judicetis esse malevolos , quando hoc indicatis. 
4 Magis quippe innocentes non estis, si fratres ve- 
sStros, quos indicando corrigere potestis, deperire 
permittitis. Si enim frater tuus vulnus haberet ia 
corpore, quod vellet occultare, cum timeret * sanari, 
nonne crudeliter abs te sileretur, et misericorditer 
indicaretur? Quanto ergo magis debes manifestare, 
ne f perniciosius putrescat in corde. Sed antequam 
aliis demonstretur, per quos convincendus est, si ne- 
gaverit, prius preposito debet ostendi, si admonitus 
neglexerit corrigi : ne forte possit secretius eorre- 


randa morte corrueret. (uod si in populum ignoran- B ptus non innotescere cxteris. Si autem negaverit, 


tem, vel de unius peccato, vel in patrem qui corri- 
puerat et commonuerat filios pro peccato , tanta Dei 
ira incensa est, quid sperandum est de his qui co- 
gnoscunt aliorum delicta , et reticent, nec qualem- 
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve- 
nerat observare illud, quod Apostolus ad Corinthios 
dicit : Quare non potius luctum habuistis, ut tolleretur 
e medio vestrum , qui hoc opus fecit (11 Cor. v)? et 
illud : Ecce enim et hoc ipsum secundum Deum con- 
tristari quantam operatum est in nobis sollicitudinem, 
sed indignationem , sed timorem , sed desiderium , sed 
emulationem , sed vindictam (1I Cor. vu)? Unde et 
metuere debent, ne forte etiam nunc similem vete- 
ribus interitum sumant, hi qui similiter negligunt : 
. imo et tanto gravius , quanto spernere legem Christi 
 perniciosius est quam legem Moysis. Et his compe- 
tit illud aptari quod dixit : Septies vindicatum est de 
Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. 11), 
. $ XIX. — Ex RecuLA sawcT! AvcusTiNi (cap. 24). 
b Si post admonitionem iterum vel alio quocunque 
die id ipsum facere videritis , jam velut vulneratum 


* Manifestatum est. Ita apud Rufinum. In nostra 
Concordia ms. Manifestum est ; sed lege : Manifesta- 
tus est. Nam in textu Graco legitur : Méxpic dpayepó0n 
0 rpottpnitvyoc, id est, « usque dum predictus mani- 
festatus est, » nempe Achar, seu Achan. 

b Si post admonitionem, etc. Hzec habentur in epist. 
S. Augustini 109, et in ejusdem Regula, qux ex ea- 
dem spistola collecta est, cap. 25. 

c Hanc petulantiam oculi demonstratam. Lege : 
Hanc petulantiam oculi demonstret : sed hiec verba : 
Hanc petulantiam oculi , sunt in przecedenti periodo 
tum epistole , tum Regule. Itaque in Regula edita 
legitur : Prius tamen vel alteri vel tertio demonstran- 
dum. Hic autem S. Augustinus petulantiam et lasci- 
viam oculorum maxime proscribit , ob mala quz ex 
jmmoderato et lascivo aspeetu manant : nam 


Oculi sunt ín amore duces. 


Pudorque, et verecundia cito effluunt, si libera sit 
oculis quocunque vagandi facultas : quibus ideo na- 
tura cilia, et palpebras tanquam virginibus vela pro- 


vidit, ut facile pudorem suum servent, eorumque 


tunc 58 nescienti adhibendi sunt alii; ut jam coram 
omnibus possit non ab uno teste argui, sed a duobus 
et tribus convinci. Convictus vero secundum przpo- 
siti, vel etiam presbyteri, ad cujus dispensationem 
pertinet, arbitrium, debet emendatoriam sustinere 
vindictam : quam si ferre non curaverit, etiamsi ipse 
non abscesserit, de vestra societate projiciatur. Noa 
enim et hoc fit crudeliter, sed misericorditer : ne 
contagione pestifera plurimos perdat. 


&$ XX. — Ex RecutA PauL: ET SrePmAm: (cap. 56). 


Si quis alterum viderit illicitum quidquam vel 
sermone vel opere facientem, et priori distulerit 
publicare, cognoscat se esse nutriorem peccati, et 
per omnia zqualem peccanti : quia et aninxe sue 


.etilli est quem tegit durissimus inimicus. Ex hoc 


apud Deum, qui mala odit, et apud cunctam frater- 
nitatem exsecrabilis, et infidelis habebitur : quia per 
abundantiam maliti: noluit prodere, ut corrigere 
posset errantem : et odio disciplinze dilexit malitiam; 
et astitit omni vis non bons. 


upillas Grzeci xópoc, id est, virgines appellarunt, ut 
 otat S. Isidorus Pelusioto, libr. v, epist. 46 et 146; 
et S. Casarius frater S. Gregorii Nazianzeni, Dial. 4, 
cum ait : H«pÜryróety ovv ypi tàg xópac ógPeino 
lowropiey cvy Prspüray ceri ndyas, id est, M ew 
igitnr pupillas oculorum virgines esse, quxe idetn no- 
minis ornamentum sortitz sunt cum virginibus. »* 
qui ergo aliquam pulchritudinem conspexerint, erv- 
bescant, vela trahant, in terram veluti matrem suam 
aspiciant, quzxe doceat eos o) póvoy Tiv sti pey goe0. 
&)) Orc xal «à ÓgÜl» x)Oog (E cütüc SvÜnct, xxi d; 
&Urüy Uroctobjr. uapayUncóuuvoy , id est, « non no- 
stram modo naturam, sed et spectatam illam venustz- 
tem ex ipsa effluxisse, et rursus marcescentem 1a 
illam redituram, » inquit idem S. Isidorus epist. 146. 
4 Magis quippe innocentes non estis. ldem ferme 
Supra dixit 5. asilius, interr. 40 Regul. Brev. — 
e Sanari. Lege : secari, ut in epist. S. Augustini. 
f Perniciosius. Ita in epist. S. Augustiti et aped 
Smaragdum. In Regula legitur, deterius. . 
€ Nescienti, Lege neganti, ut in ep. S. Augustrmi, 
Regula , et apud Smaragdum, 


985 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 


— a(t ims ———————— PR aüÓÀ——aÓ PP DRE REEREREERD, 
' CAPUT XXXI. 
QUALIS DEBET ESSE MODUS EXCOMMUNICATIONIS. 





$T. — Ex Rzcura sancrI Bexgpicm. 


* Secundum modum culpe excommunicationis 
vel » disciplin:e debet extendi mensura. * Qui culpa- 
rum modus in abbatis pendet judicio. Si quis tamen 
frater d in levioribus culpis invenitur * a mens: par- 
ticipatione privetur. Privati autem a mens: consor- 
tio ista erit ratio, f ut in oratorio psalmum aut an- 
tiphonam non imponat, neque lectionem recitet 
usque ad satisfactionem. Refectionem autem cibi 
post fratrum refectionem solus percipiat, ut 5 si, 
verbi gratia, fratres sexta hora, ille frater nona; 

b si fratres nona, ille frater vespera, usque dum sa- 
tisfactione congrua veniam consequatur. 
$ II. — Ex RecurA PaTRuM (cap. 4). 


i Si quis autem murmuraverit vel contentiosus p 


^ Secundum modum culpe, etc. Hoc caput profer- 
tur ab Ivone Carnotensi, p. 15 Decreti, cap. Ps. 

b Discipline. ld est, vindictx»», poene, supplicii. 

€ Qui culparun modus in abbatis pendet judicio. 

Nam in qualibet culpa et in ejus animadversione 
multa sunt consideranda : rei gravitas aut levitas, 
alizque ejus cireumstantie; persona zatas et condi- 
tio; si senex, si puer, si adolescens, si juvenis, si 
robustus, aut debilis. Nam eadem poena, ob idem 
peccatum inflicta, juveni et robusto erit facilis et 
tolerabilis, quz seni et imbecillo difficilis erit admo- 
dum et vix tolerabilis; et robustus punietur juxta 
modum culpe, imbecillus vero ultra modum. Consi- 
derandum est etiam si servus, si ingenuus, si vili 
loco, si honesto, vel nobili natus, si levis, si petu- 
Jans, si humilis aut superbus, etc. 

d Jn levioribus culpis. In Decreto Ivonis, cap. su- 
pra citato, additur «6 culpabilis. 


e À mense participatione privetur. Ejusmodi ex- C 


eiusio a mensa ob delicta videtur etiam in Regula 
S, Caesarii, cap. 11 : « Quz aliquid ex his quz ju- 
bentur implere noluerit, à communione orationis, 
rel a mensa secundum qualitatem culpe sequestra- 
)itur. » Dicit, secundum qualitatem. culpe; ut sit in 
rraviori, a communione orationis ; in leviori, a mensa 
equestratio. Hec autem privatio a mensa communi 
ita enim intelligendum est) in Regula S. Benedicti 
iullam prorsus excommunicationem involvit, ne 
iuidem minorem illam theologorum qua quis exclu- 
itur participatione sacramentorum .et quibusdam 
liis, sed est tantum quxdam poena qua ob leves 
ulpas infligitur. 

Ut in oratorio psalmum vel antiphonam non im- 
onat. Àc proinde missam conventualem, ut vocant, 
on celebret. Potest tamen privatam celebrare. Quia 
aec p«ena non prohibet monachum sacramentorum 
erceptiione, cum nullo modo fit. excommunica- 


io 
ula ms. : « Si fratres sexta reficiant, ille ad horam 
onam. » 

h Si fratres nona, etc. Idem statuit Magister in 
iegula ms. : « Si inculpabiles fratres hora nona re- 
ciant, illius supradicti refectio protrahatur in ve- 
peram. » 

i Si quis autem, etc. H»c babentur in prima Re- 
ula Patrum ms. cod. Flor., cujus initium est : Cum 
esideremus in unum in nomine Domini nostri, etc. 
uz» etiam exstat in vetusto codice ms. bibliothecee 
orbeiensis, cujus titulus est, Incipiunt statutaPatrum. 


8 Si fratres hora sexta, ete. Ita Magister in Re- D 


À exstiterit, aut. opponens 1 in alio contrariam volun- 


tatem preceptis, digne correptus tandiu k abstineat, 

quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni- 

tendo humiliaverit, vel emendaverit. Correptus au- 

tem ! non audeat usquam recedere. 

$ III. — Ex PuacerTIS ET IsriTUTIS saNCTI PAcuo- 
un (cap. 8). 

m Sj quis tulerit rem non suam, ponetur super 
humeros ejus 5, et aget poenitentiam publice » in 
collecta, stabitque ^ in vescendi loco. 

8 IV. — Item ejusdem (art. 3). 

Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid per 
contentionem agens et contradicens majoris imperio, . 
increpabitur juxta mensuram peccati sui. 

8$ V. — Ex libro Institutionum, 
P Si quis igitur 4 gillonem fietilem , quem illi 


Initium vero : Residentibus nobisin unum in nomine Do- 
mini nostri. Hoc etiam capitulum exstat inlibello cxiv 
Sententiarum de rectoribus Ecclesi: edito Coloniz. 

j In alio. Ita in cod. Flor. Sed lege, in aliquo, ut 
in cod.Corbeiensi. In libello cxiv Sententiarum legitur, 
in aliqua contraria voluntate. Male. 

k Abstineat. Lege abstineatur , ut in cod Flor. et 
Corb. et in lib. cxiv Sent., id est excommunicetur. 
Nam abstinere, et abstinere communicatione, idem 
est ac excommunicare, ut patet ex epist. Caldonii, 
qu: est 29 inter epist. S. Cypriani : Item. abstinui- 
mus Sophronium; et supra: Abstinuimus communi- 
catione Felicissimum. Et excommunicatus dicitur 
abstentus. S. Cyprianus epist. 58 : ut abstentum se a 
nobis sciat. Et epist. 55. 

1 Non audeat usquam procedere. Nempe a loco 
sibi assignato ab abbate, ubi penitentiam agat. Sed 
lege usptam. . 

m Si quis tulerit, etc. Exstat in Regula sancti Pa- 
chomíi excusa, art. 121. 


2 Jn collecta. Collecta in Regula S. Pachomii est 
synaxis officii divini. Estque duplex : major, cum 
omnes fratres simul congregati officium divinum per- 
solvebant in oratorio ; minor, quz in singulis classibus 
seu domibus a fratribus ejusdem classis seu domus 
in ipsis domibus fiebat. Art. 107 Regule S. Pacho- 
mii : » Sex orationes facient vespertinas juxta exem- 
plum majoris collecte , in qua omnes fratres pariter 
congregantur. » Art. 126 :« Per domos singulas 
vesperi orationes psalmosque complebunt juxta or- 
dinem majoris collecte, qua a cunctis fratribus in 
commune celebratur. » Sumitur etiam collecta pro 
collatione, de qua supra actum est. Eadem Regula, 
cap. 115 : « Quomodo collecta fieri debeat, et fràtres 
sint congregandi ad audiendum verbum Dei juxta 
praecepta majorum et doctrinam sanctarum Scriptu- 
rarum. » 

9 In loco vescendi. Id est, in refectorio, ut art. 2 
ejusdem Regule : « Et vescendi loco, ordine corri- 
pietur. » Sed hic locus corruptus est, et legendum : 
Ordine monasterii, .etc., ut art. 104, monasterii or- 
dine increpabitur. Et art. 95 : « Corripietur ordine 
monasterii, donec corrigatur. » Id est, juxta ordi- 
nationes et statuta monasterii. 

P Si quis gillonem, etc. H*c sunt apud Cassianum 
lib. rv de Institutis renuntiantium, cap. 16, ex quo 
multa exscripsit S. Columbanus sub finem sui Poeni- 
tentialis, et 5. Isidorus cap. 17 sux Regulz. 

4 Gillonem. Gillo seu gello est aquale. Glossse ve- 


"as 





li 


987 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 9 


a baucalem nuncupant, casu aliquo fregerit, non ali- 
ter negligentiam suam quam publica diluet ponni- 
tentia; cunctisque in synaxi fratribus congregatis 
tandiu prostratus in terram vehiam postulabit, do- 
nec orationum consummelur solemnitas , impétratu- 
rus veniam, cum jussus füerit abbatis judicio solo 
surgere. Eodem modo satisfaciat quisquis ad opus 
aliquod accersitus, vel ad congregationem solitam 
tardius accesserit , aut si decantans psalmum vel 
modicum titubaverit; similiter si superflue, si du- 
rius, si contumacius responderit; si vel leviter mur- 
muraverit; si negligentius obsequia injuncta com- 
pleverit; si lectionem operi vel obedientiz przfe- 
rens, officia statuta segnius fuerit exsecutus; si di- 
missa synaxi non concitam ad cellam recurrere festi- 
verit; si cum aliquo vel ad modicum substiterit ; si 
ad panctum temporis uspiam recesserit; si alterius 
manum tenuerit; si cum illo qui celle sue cohabi- 
tator non est, confabulari quantulumcunque prassum- 
pserit; si oraverit cum illo qui ab oratione suspen- 
$us; si parentum quempiam vel amicorum s:ecula- 
rium viderit, vel collocutus eis sine suo seníore fue- 


teres : zoSóxoQov, aquale, gello. Mentio fit in glossis 
Isidori inox citandis, et in Catalectis. 


Augustum penitus torret Phaéthontuus ardor 
uem recreat fessum gillo, facella, melo. 


Hinc gillonarii lib. w, legis Wisigothorum , tit. 4, 
l. 4, qui gillonum curam habent. 

a Baucalem. Gloss isidori : Baucalem, gillonem. 
Exdem glosse: Gillonem, baucalem. Glosse Bene- 


Arit;si epistolam cujuscunque suscipere vel rescri- 
pere sine suo abbate tentaverit. Hucusque et in 
hujusmodi ac similibus admissis procedit animadver- 
sÍo spiritalis. 'Residua vero apud nos indifferenter 
admissa a nobis quoque reprehensibilius sustinentur. 
Id est, aperta vitia, manifesti contemptus , cont- 
dictiones tumidz, liber& et effrenata processio,t f- 
miliaritas apud feminas, jre , rixs, 9 simulaüos 
et jurgia, operis peculiaris praesumptio, philargjra 
contagio, affectus atque possessio rerum supera 
rum, qu: a cxteris fratribus non habentur; em 
erdinaria ac furtiva cibi refectio. Haec et his smila 
non illa * increpatione, quam diximus, spiriili, s 
vel plagis emendantur, vel * expulsione purpaur. 


B 8g VI. — Ex Rrcura saxcTI. Basrra (cap. 0. 


[nterrog. 5 Si injunctum fuit aliquid fratri ei ee 
tradixerit, postea autem sponte h abierit, quid est'- 
Resp. ln eo quod contradixit, quasi non obiempera 
judicandus est, et velut czeteros ad simile concitanz* 
lum. In quo sciat se illi sententiz obnoxium quz &: 
i Contradictiones suscitat omnis malus : Domno 


Et sapienter admodum sanctus Ántiochus, bonil. Ii: 
"Qentp góp TX» *oU )óxvou Aaugméde cpbpe Den. 
eto xxl cv cüc vievüg mupcov s&dsctet d yrsum nm 
voyi«. Id est, « Quemadmodum Tucernz (glgore 
oleum natrit, ita facem libidinis accendit melins 
conversatio. » Quod si ita est, quanto periculo a» 
jicit animam is qui frequens adesse malierum abi- 
bus non pertimescit? 

à Simulationes. Lege, simultates, ut apud Gasir 


dicti : Gillo, axéÀcy. Mentio (it apud Joannem Mos- C num. Et hic est synonymm. 


chum, cap. 19 Prati spiritalis : Abc pot óMtyov. vOcop 
xàtyo ibevtyxac TO Becoxódu0y Eo 0í8nxx a)cà, id est, 
« Da mihi pauxillum aquz. 
meum dediei.»  . 

b Si alterius tenuerit manum. Optima institutio. 


e. [ncrepatio spiritalis. Hoc loco increpatio spiri 
Iis est qua monachus palam humiliatur et pudore *- 


tego afferens baucalem — funditur, quod fit publica poehitentia, prostratione. 


rectoris objurgatione et similibus. 
f Ezpulsione purgentur. Expulsio ista erat ntes 


Nam ejusmodi attreciationes fomitem libidini SUb- ad certos quosdam dies, in quibus monachus cc 


ministrant; quas etiam velat S. Pachomius art. 55 
sux; Regul : « Manum alterius nemo teneat; sive 


batur ante fores monasterii manere separaim 1 
consortio fratrum, ad sui purgationem. Quz 


ambulaverit , sive sederit, aut steterit, uno cubito ad purgationem non valeret, si esset o mnnimod: :* 


distet ab altero. 


c Familiaritasap&d feminas. Hanc cum mulieribus 
familiaritatem etiam inter gravia monachorum pec- 


cata recenset S. Isidorus, cap. 17 Reguhe sue: 


« Graviori autem culpe obnoxius est si temulentus 
quisquam fuerit, si discors, si turpiloquus, si femi- 


jectio. Íd etiam planum est ex Regula S. Pacta. 
art. 87: «Qui habet pessimam consuetudiree * 
fratres suos sermone sollicitet, et. pervertat 3$: ^ 
simpliciorum ; tertio commonebitur ; si Cent 
ritet obstinato animo in duritia perseveravers. *' 
parabunt eum extra monasterium, et verbera 


narum familiaris. » Quod sane attentius considerent — 2i, fores, dabuntque,ei ad vesce ndm fors pai 


nonnulli monachi,qui nescio quo pretextu familiariter 
cum mulieribus confabulantür. Ex quo sane se omni 


pudore et verecundia vacuos esse manifestant. Nam, 


ut ait przeclare "ertallianus, lib. de velandis Virgini- 


bus : « Tam sancti viri est suffundi, si virginem vi- 
derit, quam sancuUe virginis, si a viro visa est. » Quam 
aber monasterlis attulerit pruriens hzc cum mulier- :. : - Pg 
culis colloquendi impetigo, horrendum dictu est. Nec S. Columbani : « Qui transgreditur Regulam ; 
am, ut scribit S. Basilius, lib. de vera 


mirum. 

Virginitate ; Méheypa üOovfk Addi 0j. ld est, 
« Viro "mulier est voluptatis ill 

monet S. Leander, lib. de Institutione virginum : 


ex. » Et, ut recte 


ei aquam, donec mundetur a sordibus. » Ju * 
dicem nostre Concordiz, ut supra notatum t " 
D art. 121 ejusdem Regul» : « Si autem in fere 5 
rit deprehensus triginta novem (plagis) verber) 
eum, et foris dabunt ei edere panem et aqu q 
tum, » etc. Id etiam clarum est ex Poniteniz ^ 


nis vel discipline generalis, maneat expuls: * 
cibo, ut in crastinum recipiatur. » Et ilà G^ 
sunt duo loci ejusdem Puenitentialis : « (€: * 
praepositum suum despexerit, aut Regulam basi" 
veri, foras repellendus est, nisi ipse dicat : ** 





« Dispar sexus ib unum locatus eo titillatur instin- ci bosusqe 
cu quo nascitur e "naturalis movetur ^lamma in: me quod feci. » Et paulo post : « Verbosnst- 
Cu, quo Y . : Tébrer n3, SÍ  turnitate damnandus est, jnquielus  mansuc? : 
incomposita attigerit. Quis colligavit ignem in sinu oinni j ' y 


gulosus jejunio, somnolentus Migilia, superbe ' 


guo, et non comburetur? ignis et stupa sibi utraque — cere, destitutor repulsione. » 


contraria in unum redacta flammas nutriunt : viri 
gexus et femin:e diversus si conjungitur, quo lex nà- jum jnterr. 58 


ture provocat, commovetur.) Unde poeta : 
Carp enità vires paulatim, uritque videndo 


a. . * * e 


8 Si injunctum, fuerit,ete- Habetur aped S.5— 
egul. brev., && apud Ret: 
cap- 42. MEM 
Abierit. Ad faciendum opus injanctum. 
i Contradictiones , élc. Prov. xvii. juxta Sd- 








989 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 


990 


tem. angelum. áimfnisericorders ^ immittit ei (Prov. A qui casu vas aliquod fregerit; qui damnum rei parvze 


xvii). Cum: autem certum sit quia non homini ob- 

temperat, sed Domino dicenti, Qui audit vos, me au- 

dit ; e qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Si com- 

punctus est recordatióne mandati, prius satisfaciat ; 

et ita (si permittitur) impleat quod injanctum est. 
$ VII. — Itefn ejusdem (cap. 11). 

]nterrog. ^ Si obediens quis murmuret? — Resp. 
Apostolo dicente : Omnia facite sine murmuratione 
et hesitationibus (Phil. 1). « Alienus sit a fratrum 
unitate, qui murmurat; et opus ejus abjiciatur. 
Manifestum est enim, ille qualis est, quia infidelitate 
2rotat, certam futurz spei fiduciam non gerit. 

$ VIII. — Item ejusdem 4 (cap. 394). 

Interrog. Qualibus correptionibus uti oportet in- 


intulerit; ^ qui codice negligenter usus fuerit; qui 
alicubi ad momentum secesserit; qui litteras ab 
aliquo, vel quodlibet munus acceperit, vel episto- 
lam suscipiens oceultaverit, sine abbatis consensu 
rescripserit, vel quemlibet parentum seu szcula- 
rium sine jussu senioris aut viderit, aut cum eo 
locutus faerit; qui seniori inobediems fuerit; qui 
tontimaciter seniori responderit ; qui erga seniorem 
lingugm non represserit, qui lascivus in lingua fue- 
rit ; qui inhoneste incesserit ; i qui jocaverit, qui 
satis riserit ; qui cum excommunicato locutus fue- 


rit; oraverit, comiederit; qui illusiohem nocturnam 


Patri non paiefecerit. Hzc igitur et his similia 
triduana .excommunicatione émendanda sunt. 


ter fratres ad emendationem eorum qui delinquunt? B  Gravioris autem culpe obnoxius est, si iurbu- 


— Resp. Hoc sit in judicio eorum qui przsuht, vel 
quali *^odo corripi debeant : quia et ztas et 
eruditio multam "habere facit differentiam pons. 
$ IX. — Ex Rec saxcm lsmoni Episcopi (cap. 17). 

e Delicta àutem levia sant, aut gravia. Levioris 
culpe reus est, qui otiosus esse dilexerit; qui ad 
officium vel collationem, vel ad mensam tardius ve- 
nerit, ! qui, in cboro riserit, 5 fabulisque vacave- 
rit; qui, relicto officio vel opere extra necessitatis 
causam, forís discesserit; qui torporem, aut som- 
num amaverit; qui sepius juraverit; qui multilo- 
quus fuerit, qui ministerium cujuslibet operis in- 
junctum sibi sine benedictione susceperit, ac 'per- 
acto opere benedictionem minime postulaverit; qui 
injunctum opus negligenter, vel tardius expleverit ; 


inta. In versione communi paulo aliter : Semper 
f urgia querit malus : angelus autem. crudelis mitte- 
tir contra eum, juxta textum Hebraicum. 

a Immittit. ltà. apud S. Basilium , 2xerépmtc , in 
perzsenti; apud Septuaginta Zxreujii, in futuro. 

b Si obediens, etc. Exstat apud S. Basilium interr. 
&equ. et apud Rufinum cap. eodem. 

€ Alienus sit. lta apud Rufinum. In textu Graeco 
legitur, &roecptera. Sed legendum puto : &ra- 
À evptoua0n, id est, abalienetur, vel alienus sit, juxta 
TY ostram einendationem. Nam hic poena decermi- 
teir in murmurantem, nempe a fratrum societate 
BePparatio. 

4 Non exstat apud S. Basil. nec apud Rufinum. 

e Delicta autém, etc. Hzc reperire est in Regula 
eerlita S. Isidori, cap. 17; sedfere sumpta sunt ex ca- 
pite supra citato Cassiani. 

f Qui in choro riserit. Hunc in choro risum ita 

'Coercendum censuit S. Pachomius art. 4 Beguke 
yusie : « Sj accidérit, ut psallendi tempore, vel oran- 
X34, aut in medio lectionis aliquis loquatur, aut ri- 
leat ; solvet cingulum, et inclinata cervice, mani- 
»us ad inferiora depressis, stabit ante altare, et a 
»rincipe monasterii increpabitur. Hoc idem faciet et 
n conventu fratrum, cum aü véscendum pariter 
'onvenerint. » Ádversus eos qui in ecclesia rident, 
nvenitur S. Joannes Chrysostomusserm. 15 in epist. 
id Hebrz»os. 

8 Fabulisque vacaverit. Quam sit utile in eccle- 
ia tacere, at contra quam sit indignum omni ho- 
nine Christiano et sancto vacare ibi fabulis, pre- 
lare docet S. Ambrosius, lib. ni de Virginibus : 

Mazima est virtne tacendi, presertim in ecclesia. 
lulla te :divimarem :sententia fugiet lectionum, si 
urem admoveas, vocem premas ; » et paule post: « Àn 


lentus quisque sit, si discors, si turpiloquus, si fe- 
minarum familiaris, si seminans discordias, si ira- 
cundus, si altz:e et erect:e cervicis, si mente tumidus, 
8i jactanti incessu immoderatus, si detractor, susur- 
Yo, vel invidus, si presumptor rei peculiaris, si pe- 
euni: contagio implicatur, si aliquid przeter regula- 
rem dispensationem superfluum possideat, si frau- 
dator rei acceptze vel commisss sibi, aut minus 
commiss:, inter haec si se de rebus secum allatis 
extulerit, j vel de eis per inobedientiam murmura- 
verit, si rei majoris damnum intulerit, si furatus 
fuerit, si perjuraverit, si falsum dixerit, si conten- 
tiones et rixas amaverit, si manifestum convitium 
fratri intulerit, si personam innocentis falso crimine 
maculaverit, si contumaci animo seniorem despe- 


quidquam est indignius, quam oracula divina circum- 
sSirepi, ne audiantur, ne credantur, ne revelentur : 
circumsonari sacramenta confusis vocibus, ut impe- 
diatur oratio pro salute depromipta omnium, cum 
entiles idolis suis reverentiam tacendo deferant ? 
Unde illud éxemplum proditur. Alexandro sacrif(i- 
cante Macedonum rege puerulum barbarum qui ei 
]umen accenderet, excepisse ignem brachio, atque 
adusto corpore mansisse immobilem, nec dolorem 
rodidisse gemitu, nec tacito poenam indicasse fletu 
(Val. Maz. |. nt, cap. 9). Tanta in puero barbaro 
ait disciplina reverenti?, ut naturam vinceret ; at- 
que ille non deos, qui nulli erant, sed regem tiine- 
bat. (uid enim timeret eos, qui si idem ignis con- 
tigisset, arsissent? » Et paulo post : « Frequens sermo 
est cum plurima ranarum murmura religiosz auri- 


p bus plebis obstreperent, sacerdotem Dei praecepisse, 


ut conticescerent, ac reverentiam sacre deferrent 
orationi : tunc subito circumfusos strepitus quie- 
visse. Silent igitur paludes, humines non silebuni? 
Et irrationale animal per reverentiam recognoscit 
quod per naturam ignorat : hominum tantam esse 
immodestiam, ut plerique deferre nesciant men- 
tium religioni, quod deferunt aurium voluptati? » 

. h Qui codice negligenter usus fuerit. lta in Regula 
excusa, sed apud Smaragdum corrupte legitur : Qui 
quotidie negligenter visus [uerit. 

i Qui jocaverit. Joca et facetis monacho vitanda 
sunt, Opor(et enim eum esse ?Jvxiv lv tatc ópaMaue, 
o9 Ou ci; tücpartliae c6 qàU Bnpápavov, id est, « sua- 
vem in conversatione, nec facetosis sermonibus 
jucunditatem venari, » inquit S. Basilius epist. a& 
S Gregorium Theologum. Vide supra ad caput de 
Taciturnitate. . — 

j Vel de eis. Sibi ablatis. 


991 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS | " 
xerit, si rancorem adversus fratrem tenuerit, si À debilitatem inferat membris : t quia sicnt fübiiorm 


peccanti in se et postea supplicanti veniam non con- 
cesserit, si cum altero in uno lecto jacuerit, si extra 
communem mensam privatim vel furtim quippiam 
sumpserit, si alicubi extra consultum prepositi vel 
abbatis discedens medio die, vel amplius commora- 
tus fuerit, si, ut otiosus sit, falsam inürmitatem 
pretenderit. Hxc et similia juxta arbitrium Patris 
diuturha excommunicatione ^ pnrganda sunt; *ut 
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate 
coerceantur. 

$ X. — Ex Re6urA sancTI FnucTUOSI (cap. 15). 

b Clamosum in locutione monachum, aut iracun- 
dum,ridiculosum, subsanatorem sive detractorem esse 
non decet. Qui ejusmodi est, et ssepe castigatus, non 
fuerit emendatus, flagellis verberibusque curandus 
est, etacriter emendandus, crebraque curiositate 
et industria reducendus. Lascivus, petulans et su- 
perbus sxpius suspendatur a cibo, et biduanis sive 
triduanis maceretur inediis, operisque adjectione 
eonficiatur : sermone et colloquio castigetur. Si ista 
perpessus spe, minime fuerit correctus, plagis 
emendetur instantius, reclusionibus diutine coar- 
ctetur angustiis, ^ brevissime panis et aque esu 
sustentandus, donec se spondeat a vitio recessurum. 
Iuobedientem, murmuratorem, contradictorem, sive 
furtivis comestionibus atque 4 bibitionibus vacan- 
tem supra scripta coercebit sententia : etin omnibus 
omnino monachorum * excessionibus congrua ani- 
madversio adhibenda est secundum abbatis et se- 


vitia per przepositos, ita et prepositorum Btglipe. 
tias per semetipsum Deus judicabit. 
$ XI. —Ex REGULA CUJOSDAM. (cap. 19) 
Excommunicationis mensura qualis esse debi, 
justum scientibus librare judicium 5 culye mi 
ostendit. Levioribus enim culpis levior est sdhibad 
correptio; gravioribus vero h ferventior exbisi 
dámnatio. Proinde abbatis studio pensanden «i u 
si aliquis frater in levioribus inveniatur obexiu 
culpis, usque 1 ad indictam sibi horam mers piv- 
tur : de gravioribus vero seu dierum vel mesu 
definitio in longius protracta correptiope ) isst. 
k Ea tamen Regula, ut si amplius quam sepes óc 
rum spatium excommunicationis percureri:qu - 
B diu poenitentix:: sub statuto tempore ordo resa 
fuerit ! sicut à mensa suo loco privatur; iud à 
ecclesia segregetur : ut » in loco, in quo ssi si 
nec psalmum ? cantet, nec ullum ordinem uas; 
usque dum satisfactione humili cum cordis e 
tione ab abbate vel a senioribus veniam merum. 
Excommunicatus vero frater qui culpis grareiu 
existentibus aut cellula recluditur, aut exi 
congregationis separatur, a nullo penitus ask t& | 
loquia, aut visitationis munus frustur : nisi üNUF 
"modo cui preceptum ab abbate fuerit. Si qustmt 
gressus hanc regulam fuerit, regulari peuiltz 
subjacebit. I 
$ XH. — Ex REcurLA sawcr Acnrius (3p. 3. 
Superbis inobedientibusque, et iracundiam p 





niorum judicium conveniens negligentiz, :tati, sive C hentibus nunquam parcendum, douec cerigan 


personc. Eritque summa discretione providendum, 
ne gravia pro levibus inferantur; aut e contrario 
- pro maximis levis et parva ultio erogetur. Mensura 
namque et pondere :zquo justitiaque pia et misera- 
tione continua Pater vel prepositus debet excellere : 
ut sic vulnus curet zgroti, quatenus salutem et non 


* Purganda sunt. In Regula excusa additur : Et 
flagellis emendanda. 

b Clamosum, etc. Habetur in Regula ms. S. Fru- 
Ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crassensis, et in 
libello cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesiz, 
usque ad illa verba : Crebraque curiositate, etc. 
Clamosum autem esse monachum turpe est admo- 
dum. Nam rusticitatis est symbolum uan «f oov 
AcDeiv, id est, alta voce loqui, inquit "Theophrastus, 
charactere de rusticitate. Unde apud Plautum initio 
Mostellariz clamosus sic objurgatur. 


Qnid tibi malum, bic ante xdes clamitatio est ? 
Àun ruri censes te esse? Abscede ab sedibus, 
Abirus, abl directe, . . . . 

€ Brevissime. Ita in Regula ms., id est parcissime. 
Vel certe- legendum, brevissimi ? 

4 Dibitionibus. ld est, potationibus. Hoc vocabulo 
utitur S. Cesarius archiepiscopus Arelatensis, serm. 
6. « Nam qui de choro psallentium it ad comessa- 
tiones inhonestas, bibitionesque furtivas. » 

e Excessionibus. ld est, excessibus. 

f Quia sicut subditorum vitia, eic. Nota. Subditi 
bic a przelatis judicantur : sed przelati a Deo severius 
quidem, nempe in illo severissimo et districtissimo 
judicio judicandi sunt. 

5 Culpe modus. ld est, culpa: ratio, scilicet gra- 
vitas, aut levitas, aliz:ue circumstantis. 

h Ferventior. ld est, asperior, acerbior. 


8$ Xlll. —Ex Rscura sancri Frnszau (247. 2 
Ut convitium vel maledictum & 0t mone na 
procedat; neque lingua in impatenüz tino 
soluta effrenatum quid ministret ostis libn: 


sed commotus ira, (P ut est homaniaüs) à: 


Pone, Domine, custodiam ori meo, d 06m 


i. Ad indictam sibi horam. Indicta bora & V! 
fratres sexta, ille nona, ille vespere reci. | 

j Finiatur. Id est, determinetur. -" 

k Ea tamen Regula. Supp. servate. p " 
spectant ad leves culpas, quorum penam 
de gravioribus acturus. Et sensus est: »" 
dum ob leves culpas excommunicatus " | 
mensa privatur, ita in ecclesia segregem C... 
psalmum cantet : si tamen ejusmodi excore 


D 


p excesserit septem dierum spatium. 


l Sicut a memsa. Legendum videar, 9" 
mensa. 

* |n loco in quo antea [werat. Non bua 
tur, ut in alio loco psalmum cantet. he 

2 Cantet. S. Benedictus dicit, impe kr 
patet idem esse imponere. ac cante. 


verbo infra. 
d Colloquia, etc. Archaismus. Nam lin ''* 
fruwor, accusativo jungebatur. mín 


P Ut est humanitatis. ld est, nt esi 3 
imbecillitatis humanze. Phaedrus lib. 1! 
Humanitati qui se non accommodat, 
Plerumque ponas oppetit superbiz. "T" 
Sic humanum, apud Terentium in Hesub^^ 
h "Homo sum, humani a me nihil alienum polo t 
Ut humanum factum, humanus error, 
fragilitate manans. | 


| 


995 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 094 


eumitantie labiis meis (Psal. cx1). Adjungat et illud : A promoveri, ne, addita dignitate, radicata in eis prze- 
Dixi, Custodiam vias meas; ut non delinquam in lin- — sumptio pravalescat. 


gua mea (Psal. xxxviu). Habens illud Apostoli ante 6 XV. — Item. ejusdem (ex eodem capite). 
oculos suos : Quia neque maledici regnum Dei possi- —  Ilos igitur monachos quos vel unius diei finis dis- 
debunt (Cor. vi). Si quis ergo his indomitus mente cordes invenerit, qui usque ad vesperam lites tra- 
proruperit, ^ triginta diebus ab omnium fratrum col- hunt, et ante non excludunt odium quam sol eogno- 
loquio habeatur-alienus, donec agnoscens se P tan- — cat occasum (Eph. 1v), qui ^ dicenti Apostolo per 
tummodo in congregatione * solitudinem incurrisse, — inobedientiam contradicunt, statuimus tandiu absti- 
veniam eligat postulare. — ' nentia macerandos, quandiu ad verata se concore 
$ XIV. —EiusprM (cap. 29). diam ultronea satisfactione convertant. Quibus post 
Adillos qui post correctionem impugnantes judicia longum ! scandalum pacificare in occulto non li- 
seniorum nituntur excusare peccatum, etnonad peeni- — ceat, ne aliquid fictum puritas charitatis admittat : 
tentiam recordatione delicti, sed ad duritiam indigna- — sed sit eorum reconciliatio publica, quorum fit dis- 
tíonis nimium migraverint; 4 respice istam senten- cordia manifesta. Fratribus ergo cunctis astanti- 
ljam : ut * quandiu a proposita intentione revocentur, bus veniam invicem postulent, quia uterque reus 
et ! cumore mentis manifesta emendatione depomant, B diuturna simultate notatur, dum unus indulgentiam 
iecundum arbitrium abbatisarduz omnino subjaceant — petere destitit, aut alter rogari desiderans non dimi- 
lisciplinz: quia non dixerunt : Peccatum meumegoco- — sit. Et ideo impius mansit impoenitens : bic damnan- 
*10$c0 ; sed dixerunt, quod 5in Isaia propheta derebel- dus posterum, ille post culpam. Propterea offensus 
ibus legitur: Nullus est quiagat penitentiamsuperpec- — iste iram in contemptu Evangelii non retineat, sed 
atum suum, dicens : Quid feci? Illinamqueseprioribus — cito ad illud recurrat i exemplum : Dimittite, et dimit- 
nteponunt, et aliorum loca non erubescunt elatio- tetur vobis (Luc. vi). Et illud Apostoli : Induite vos 
is vitio invadere, ac preceptis Dominicis contradi- — X sicut electi Dei, et dilecti viscera misericordie, beni- 
unt, quibus ita jubemur : Quicunque voluerit inter — gnitatem, humilitatem, modestiam, patientiam, sup- 
»s major [ieri , sit vester minister (Matth. xx) ; et qui — portantes invicem, donantes vobismetipsis, si quis ad- 
)uerit inter vos primus esse, erit vester servus (Marc. — versus aliquem habet querelam, sicut et. Dominus 
jJ. Abbatis vel etiam reliquorum increpatione con- — donavit vobis, ita et vos (Col. i1). lle vero qui inju- 
isi ad locum proprium quem reliquerant revocen- — riam intulit, hujuscemodi exemplo velociter terrea- 
£r: quos ad majorem gradum tardius decernimus — tur: Facit Dominus judicium injuriam patientibus 


a Triginta diebus, etc. Hc fuit olim usitata a C. Solitudinem. Solitudo hoc loco est a fratrum 


"scis illis Patribus excommunicationis ratio, quz " societate separatio. 

rto dierum, aut mensium, aut annorum numero 4 Respice istam. sententiam. Legendum videtur ; 
fünitur pro delictorum modo, et ratione S. Fru- — Respicit ista sententia. 

uosus episcopus Bracarensis, cap. 17 Regule : « Si € Quandiu. Id est, donec. S. Caesarius in Recapi- 


'C sic se emendaverit, flagelletur acerrime, et — tulatione : « Quandiu dignam penitentiam agens hu- 
ium mensium spatio excommunicationis vindictam — militer veniam petat. » 


iscipiens sub ponitentiz districtione solus recluda- f Cum ore mentis. Locus corruptus. Lege tumo- 

r in cella.» S. Isidorus, cap. 17 Regulze :« Haec igitur — rem mentis, ut in cod. Vindocinensi. 

his similia triduaua excommunicatione emendanda 8 In Isaia. Ita in cod Vind. Sed hic locus exstat, 
int.» Et cap. 18: « Si excommunicatio biduana non in Isaia, sed Jeremix cap. xvin. 

erit, excommunicato nihil alimenti tribuendum h Dicenti Apostolo. Nempe ut sol non occidat super. . 


t. » Concilium Epaonense, can. 54 : « Si quis ser- — iracundiam nostram ; cui non obtemperant ii qui so- 
um proprium sine conscientia judicis occiderit, ex- — lis occasum non praveniunt, ut eum fratribus in 
mmunicatione biennii cenfusionem sanguinis ex- — gratiam redeant. 
abit. » Concilium Eliberitinum, can. 55 : « Sacerdo- i Scandalum. Scandalum est rixa, jurgium, dis- 
S si tantum sacriflcantium coronam portant, nec  sensio, pugna, ut supra notatum est. S. Gregorius 
crificant, nec de suis sumptibus aliquid idolis prxe- — Turonensis, lib. v Hist., cap. 10: « Nam hi perpe- 
ant, placuit post biennium accipere communio- trato scelere ad Burdegalensem civitatem venientes, 
m. » Concilium Agathense can. 62 : « Si quis pro- ,, orto scandalo, unus alterum interemit. » Et lib. x, 
ium servum sine conscientia judicis occiderit, ex- D cap. 15, agens de illa seditione exorta inter sancti- 
mmunicatione , vel penitentia biennii reatum moniales cenobii S. Radegundis : « Cum autem 
aendabit. » Et can. seq.: « Triennió a commu- scandalum quod serente diabolo in monasterio Pi- 
ome priventur Ecclesie. » Aurelianense n, can.  ctavensi ortum, in ampliorem quotidie iniquitatem 
: «€ Quod si quilibet antistitum, vel clericorum quod — consurgeret. » ld etiam patet ex psalmo cxvii, cp. 
pra scriptum est, vitare voluerit, triennii excommu-« — 21, paz multa diligentibus legem tuam, et non est illis 
catione multetur. » Concilium Turonense 11, can. — scandalum. Übi paz et scandalum opponuntur. Unde 
! * « Nam si inventus fuerit presbyter eum sua pre- — Apollinarius in Metaphrasi, ubi Septuaginta scribunt 
ytera, aut diaconus cum sua diaconissa, aut sub- — exeydoOov, posuit veixoc, id est contentio, rixa. 
iCODnus cum $ua subdiaconissa, annum integrum 
communicatus habeatur.» Concilium — Nicenum , »eso O0Àt ct veixog Ey ouct. 
). 11 et multis aliis. Ancyranum, can. tv. S. Basi- 
5, ejpist. $ ad Amphilochium, can. 58 : *O por eócac Id est, « neque aliquam rixam habent.» —. 
té cao) &xociyoroc (acot vo &yacpatov, Id est, J Exemplum. ld est, testimonium, auctoritatem, ut 
Pchhus quindecim annis a sacramentorum comniu- — eliam paulo post dixit : hujuscemodi exemplo, etc. 
16 arcebitur. » Et multis aliis locis. — k Sicut electi Dei. Omissa est vox sancti, quae hzc 
T"antummodo. Videntur deesse hxc verba, ob — verba sequitur. 
'eRt. similia. te PLC 


- 


995 


S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


996 


(Psal. cxrv). Et alibi : Quo seminaverit homo, hec 4 prima die confessus fuerit, i viginti quatuor psalmos, 


et metet (Gal. vi). 
$ XVI. — Ex PacEPTIS kr INSTITUTIS SANCTI 
PAcHOMII. 

à Qui injuste judicaverit, ^ injuste ab aliis con- 
demnabitur. * Si unus e fratribus, aut duo, vel 
tres d scandalizati ab aliquo recesserint e de domo et 
postea venerint, ventilabitur inter eos et scandali- 
zantem judicium ; et si reus inventus fuerit, mona- 
sterii regulis emendabitur. 

$ XVII. — Ex REcura saucT!. COLUMBANI. 

f Si quis detraxerit abbatem suum, septem dies 
unum $5 paximatium : si fratrem suum, xxiv. psal- 
mo6 : 8i sz:ecularem, xir psalmos. 
$ XVIII. — Item ejusdem. 


$ XIX. — Item ejusdem. 

k Qui autem rixam commiserit, septem dies pa- 
niteat. Qui vero suum praepositum despexerit, ax 
Regulam blasphemaverit, ! foras repellendus eii; 
nisi ipse dicat, Poenitet me quod dixi. Si autem noa 
se humiliaverit *? quadraginta diebus poeniteat, qa 
superbie morbo detinetur. 

|. $ XX. — Item ejusdem. - 

» i cum illo qui ? celle sux cohabitator nop est, 
confabulari quantelumcunque prasumbpserit, ? se 
perpositio. s 
$ XXI. — Ex Rxcura cuuspaM, 

Si quis seniori detraxerit, non seniori detrahit, 
sed Deo, 4 cui opus facit. Si vero hoc frequente 


h Si quis iracundiam, vel tristitiam, vel invidiam B facit, 7 abscindatur a fraternitate ac sollicitudi 


tenet contra fratrem suum i ut tempus tenuerit ; 
ita erit penitentia ejus in pane et aqua. Si vero 


à ()ui injuste judicaverit, etc. Exstat in edita S. 
Pachomii epulo, art. 98. 

b Injuste ab aliis. Lege, juste ab aliis, ut in Re- 
gula excusa. 

c Si unus e fratribus, etc. 
gula S. Pachomii excusa. 

d Scandalizati. Id est, opprobriis et contumeliis 
affecti, aut verberati. 

e De domo. ld est, de classe sua. Vide supra. 

f Si quis, etc. Hxc habenturin Penitentiall ms. S. 
Columbani cod. Flor. ' o" 

€ Pazimatium. Supple, ei detur. Detractori unicum. 
paximatium datur mulctze nomine, quia quotidie mo- 
nachi, /gyptii maxime, quos in mulis sequitur S. 
Columbanus, duo quotidie paximatia viritim acci- 
piebant, ut clarum est ex Cassiano, coll. i, cap. 9 : 
« Preposuere cunclis illis refectionem solius panis, 
cujus modum in duobus paximatiis statuerunt. »- 
Coll. xi, cap. 45, et. Itb. 1v de Institutis renuntian- 
lium, cap. 14. Paximitium, seu paxamatium, vel 
paxamas, atque etiam paxamades, et paxamadium 
(varie enim scribitur hoc nomen) est panis recoctus, 
bis coctus. Suidas : Ha£apáe ó. Sérupoc &proc £axc 0d 
Aire "Popaixi. Id est, « Paxamas bis cocius paris: » 
Est autem vox Latina.» Et alibi : Airupoc &proc epá 


Hec non exstant in Be- 


"Peueiorc Agyóptyoc mabouae, id est, « recoctus panis . 


a Latinis dictus paxamas. » Quidam nomen dedu- 
cunt a Paxamo, rei culinariz scriptore, cujus me- 
minere Suidas et S. Hieronymus lib. 1 contra Jovi- 
nianum. In Glossis lsidori dicitur. Paxamatium, 
panis subcinericius. Mimvpog dprog est denuo coctus 
panis. Hesychius, dirvpoc &prot ix Geucípou ómcópevot, 
1d e$t panes secundo cocti. « Athen:eus, lib. ir: ot 
Siu pot 94 slaiv cot; &ptot vpugGvyrec" id est, « Re- 
cocti vero sunt quidam panes deliciosi. » Sed hi non 
sunt monachorum, quia dulciariorum arte medicati. 
Idem quod hucellatum. Nam Palladius rnonachorum 

auem, quem alias appellat paxamatem, ut cap. de 
-aulo simplice, in Macario Alexandrino vocat fov- 
xü&ro»* xhécac t6 fovxe)Kroy Ó «lysv, id est, 
«* cum fregisset buccellatum quod habebat. » Et Leo 
in Constitutionibus militaribus panem siccum mili- 
tarem, qui vulgo dicitur buccellatum, appellat paxa- 
madium, et paxamadem. Constit. 10, 6 45 : Aczéyny 
Éytty X cabapaóiou, id est, « sumptuin habere vel 
paxamadii. ) j^ Constit. 12, 8 524, inter alia statuit 
ut miles in die belli ferat solauádq bv có ecXorovy- 
7i», id est, paxamatium in selle marsupio. Buc- 
cellati mentio fit Cod. leg., de erogatione militaris 
ahnong. Meminit Spartianus in Pescennio Nigro : 
« Buceellato jubens milites et omnes contentos esse. ) 
Olympiodorus. appellat $»póv &ptow, id est, panem 
siccum : SCribitque inde milites buccellarios appel- 
Litos esse, hancque denominationem datam cis tem- 


* fraterni corporis. Si vero poeniteat, remittenda sai 
peccata 'sua, Detrahentem, inquit Propheta, sea 


pore Honorii imperatoris, non modo Ekomanis mi 
tibus, sed etiam Gothis. Sed hoc nomen maim 
Galatis seu Gallogrzcis militibus attributum «c 
Suidas ; Oi Bouvxe))aptot "EJarvoyadictat OvopaTurr, 
xxl 9j Bovxs))apiev 7 op« l'aXoypouxte id est, « Bac 
cellarii Gallogrzci nominantur, et Buccellariorum n- 
io Gallogrzcia. » Buccellariorum mento fit C. 
g., ult. ad legem Juliam, de vi priecata, ce, et. 
" h Sj quis iracundiam. Hoc capitulum exsun is 
Ponitentiali ms. S. Columbani cod. Kior. 
' Ut tempus tenuerit. Nempe iracundiz, id est, 
quanto tempore frater ille iracundiam servaverit. 
) Viginti quatuor psalmos. Supple recitet. 
k Qui autem rixam commiserit. Mabetur in eolem 
Poenitentiali ims. cod. Flor. 
1 F'oras repellendus est, Expulsip illa erat tantan 


-.ad tempus : ita ut expulsus resideret apte fores ine 


nasterii, donec revocaretur, ut supra eXplicatum e:t 
' " Quadraginta diebus peniteat. Newype iu chc 
prostratus coram omnibus in synaxi, cum videlioi 
expulsus ille revocatüs fuerit ab abbate Qux» sx 
nostram opinionem de repulsione ad aliquot ec.rws 
dies confirmarit; quia si is qui non peenitet, íora 
;expellitur, eur ei quadraginta dierum — paenitznta 
imponitur, si postea non sit revocandus ? 

- 3 Si cum illo, etc. Hic textus habetur in ms. Pz- 
nitentiali S. Columbani cod. Flor. emendicatu: : 
Cassiano, quem in quibusdam sequitur S. Colcz- 
banus, lib. 1v de Institutis renuntiantium, cap. 5. 

9 Celle suc cohabitator rien est. Quia monaci $. 
Columbani duo habitabant in cella juxia insurium 
monachorum /Egyptiorum , utsupra observat 
est ; et ejusdem celle habitator syncellita dicebatur 
apud Cassianum, coll. xx, cap. 2. 


? Superpositio. Supple ei imjungatur. yi 
D superpositio silenti. am in fioc Aolombaa Pe 


nitentiali passiui reperiuntur superpositones silegüi 
jejunii vix repereris. Unde cum in hoc Poenienui: 
dicitur tantum superpositio, subaudj 19 sileaii. (4 
sit superpositio et superponere, infra dicetur. 

4 Cui opus facit. Lege, Cujus opus facit, ut in coi 
Vindocinensi, nempe przlaturam. Sunt, emim przh- 
Dei vicarii. « Qui in Christi tbronum successerss- 
de quo ipsi sermocinantur, de quo Christus dei: 
eis ministerium reconciliationis, » docet S. Jex- 
Chrysostomus serm. $ in epist. ad Colossenses. 

r Ábscindatur a. fraternitate. ld est, separetur 1 


consortio fratrum, excommunicetur. 

* P'raterni corporis. Id est, fraternze cong jo 
Corpus est congregatio, communitas , Co legius. 
Alius Lampridius ii Alexandro Severo : « Corpo 
omnium constituit vinariorum, lnpinariorum, cic 
gariorum, et omnino omnium artium. a 


gm. 


y CONCORDIA RECULARUM. — CAP, XXXI. 99g 


prozimo suo, hwnc persequebar. (Ps. c). Si quis in- A cum junioribus verba otiosa narrare voluerit, 5 aut 


ventus fuerit in aliquo spernere seniorem suum, non 
hominem spernit, sed Deum, et reliqua. Si quis hoc. 
faciat, peniteat, et reconciliabitur seniori suo : et 
omnia quecunque senior przeceperit, secundum man- 
datum Domini explenda sunt, - 
$ XXII. — Ex RkcuLA saNcTI RasiLy (cap. 25). 
Interrog. * Unde et nocturna phantasie inhonestee. 
ac Lurpes ascendunt ad nos ? — Resp. ^» Veniunt qui- 
dem hec maxime ex diurnis animz motihus et ac- 
tibus indignis et incongruis. Sienim vacet in judiciis 


Dei, expurgatur anima ejus per meditationem legis. 


divin, et studium verbi Dei : ibique si indesinenter 
curam gerat semper requirens et scrutans quid. sit 
quod placeat Deo, * talia habebit etiam somnia. 
$ XXIII. — Ex Becura saxcTI leiponi (cap. 25). 
Qui nocturno delusus phantasmate fuerit, tem- 
pore officii in sacrario stabit; nec audebit eodem. 
die in ecclesiam introire, etc. 
$ XXIV. — Ex RacutA TagxATENSI (cap. 18). 
d Ad convivium nuptiale fratrum nullus accedat, 


: mne per lasciviam sxcularem quas sunt sxculi reco- 
: gnoscat, * quod absit, ad mundi hujus vitam, etsi non 


absimile est i 


corpore, animo revocetur, sicut dixit beatissimus 
Cyprianus (Epist. 1) : « Adulterium dum videtur, 
discitur, » f Qui joculare aliquid vel risui aptum in 
conventu fratrum proferre presumpserit, vel qui 


& Unde nocturne, eic. Exstat apud S, Basilium in- 


terr. xxii Regul, brev., et apud Rufinum, cap. 29. 


.b Veniunt quidem hec maxime, eic. Huic non 


er diem viderit virgo, meditetur in nocte. Quod si 


contradicat mentis ratio, talesque imaginatjones ab 
animo respuat, recens tamen visio et corporalis in- 
spectio memoriz exhibet formas quas videndo didi- 
cit. Et, si paululum talts imaginatio oblecte£ men- 
tem, occurret etiam per somnium quod viderit ocu- 
lis : sic diaboli sagittis corpus virginis vulneratur, et 
infigitur cordi amor noxius, ut quod in nocte re- 
cordata est, cum amore velit adhuc videre in cra- 
stinum. » 


c Talia habebit etiam somnia. Ut S. Caesarius ar- 


. Deum in corde haberet, in convivio, in itinere, in 


chis interdictum est concilio 
29 : « Non licet abbati, nec monacho, ad nuptias am- 
bulare. » 


collocutione, in consessu, etiam in somno semper 
meditabatur, ut scribit Cyprianus lib. 11 de ejus 
Vita. | 


4 Ad convivium nuptiale. Nuptiis interesse mona- 
ntissiodorensi, can. 


e Quod absit. Lege, et quod absit. 


f (Qui joculare aliquid. Hxc ct sequentia videntur 


ascribenda Regule Orientali, ita ut illis hic titulus 


b 


supra notavimus , usitatum est Regula Orientali, 
món Tarnatensi. 


& Aut habere amicitias. etatis infirma. JKtas in- 


firmaa pueri sunt. In Regula S. Pachomii, art. 90 : 


« Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus libenter 


quod docet S. Leander lib. de Instit. € 
vir., cap. 5. « Quos (juvenes) ad hoc diabolus objicit 
et virgineis opponit ocülis, ut formas eorum, quas 


raeflgendus sit: Ez regula Orientali. Nam multa 
ic sumüntur ex Regula S. Pachomii, quod sane, ut 


habere amicitias statis infirmz, increpationi, ut 
dignus esf, subjacebit. Si quis quzlibet invenerit, 
inventa non celet, et cognoscenda mon occultet. 
Quod si reperta unius diei spatio. convincitur reten- 
tasse, furti contagio se maculatum esse cognoscat. 
h Si quis eum qui districtionem monasterii non fe- 
rens, fugam meditari cognoverit, si non statim pro- 
diderit, perditionis illius participem se esse, non du- 
bitet : et tandju a conventu fratrum sequestrandus, 
quandiu ille valeat revocari. Si quis hzc non, omni 
virtute studuerit Doinino placitura servare, et semel, 
ac secundo correptus non emendaverit, reprebensa 
juxta xtatis formam convenit vindicari. 

& XXV. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI EPISCOPI 

(cap. 40). 

Superbis, vero inobedientibus, et iracundiam pro- 
trahentibus, nunquam parcendum, donec cortigan- 
tur. 

$ XXVI. — EivspEM, (cap. 41). 

Pro qualibet culpa si necesse fuerit flagelli acci» 
pere, 1 disciplinam, nunquam legitimus excedatur nu- 
merus, id est, i triginta et novem, et quamlibet juste 
disciplina teneatur; tamen secundum illud bonita- 
tem et disciplinam, paternum affectum sanctus abbas, 
circa omnes teneat, secundum Apostolum : Tanquam 


si nutrix. foveat X pullos suos. (Ps. cxvim). 
cum pueris ridere et ludere, et habere amicitias zta- 
tis infirmx», » etc. CU 
h Si quis eum, etc. Ex Reg. S. Pachomii, art. 124: 
« Hzc est ultio in eum qui fratrem de domo perdide- 
rit, tribus diebus aget publicam poenitentiam. Quod 
si eadem hora qua fugerit, non nuntiaverit Patri, 
reus erit peccati. » tos 
i Disciplinam. Id est, correctionem. Vide superius 
adnotata. 
j Triginta et novem. Juxta S. Pauli flagellationem, 
ut supra notatum est: cujus flagellatioris ratio, ita 


describitur apud Bedam qizstione 9. libri Qu:estio-- 


num váriarum, ex quadam pictura de Pauli a Judzis 
flagellatione Boma in Angliam allata : « Quod ita in- 
telligendum , ab antiquis ita intellectum  testatür 
etiam pictura ejusdem libri quam reverendissimus 


ac doctissimus Cudus (alias Chidonius) órientaljum 


chiepiscopus Arelatensis , qui cuni interdiu semper — Anglorum antistes veniens a Roma secum in Britan- 


niam detulit: in quo videlicet libro ofnnes pene 
ipsius Apostoli passiones, sive labores per loca op- 
portuna erant depict. Ubi ita hle locus depictus, 
quasi denudatus jaceret Apostolus laceratus flagris, 
lacrymisque perfusus : superastaret autem ei tortor 
uadrifidum habens flagellum in manu , sed unam e 
idibus in manu sua retentam : tres vero réfiquas 
solum ad feriendum habens exertas. Ubi pictóris 
sen;aus facillime patet, quod ideo ternis fidibus eum 
fecit verberare, ut. inde plagarum quadragenarium 
numerum non compleret. Si enim quaternts fidibus 
percuteret, decies percutiens sexaginta(lege, quadra- 
ginta) plagas faceret ; si vero ternis tredecies fe- 
riret, inde quadraginta plagas non impleret. » Sed. 
tantum novem et triginta. m . 
k Pullos suos. Án communi versione, Filios suos, ut 
in textu Greco, «& éaverc réxva. ltaquelege : Par- 
vulos suos (1 Thess.), ut infra c. 59. 


: B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
hane ME MERE DE MMC C cc ccc" cmCcC Cc ———-—--—— A ———'m&ua— M |]9 


IN 


CAPUT XXXII. 
DE GRAVIORIBUS CULPIS. 





$ I.— Ex Recuta sawctI BENEDICTI. " 

4 [s autem frater, qui gravioris culpz noxa tene- 
tur, suspendatur la mensa simul, et ab oratorio. 
Nullus ei fratrum in ullo jungatur consortio neque in 
colloquio. Solus sit ad opus sibi injunctum, persi- 
stens b in peenitentiz luctu : sciens terribilem illam 
Apostoli sententiam dicentis : traditum hujusmodi 
hominem Satane in interitum carnis, ut spiritus 
salvus sit in 'die Domini (/ Cor. v). Cibi autem re- 
fectionem solus percipiat, mensura vel hora, qua 
previderit ei abbas competere. « Nec a quoquam 
benedicatur transeunte, 3 nec cibus, qui ei datur. 


8$ II. — Ex Recura PATRUM. 

* Si quis vero monachus furtum fecerit, quod po- 
tius sacrilegium dici potest, id censuimus ordinan- 
dum, f ut junior virgis exsus tanti criminis reus 
nunquam officium clericatus excipiat. Si vero 
5 jam clericus in id facinus fuerit deprehensus, no- 
minis ipsius dignitate privetur. Cui sufficere potest 
pro actus sui h levitate impleta poenitentiz satisfa. 
ctione 1 communio. | 


à Is autem frater , etc. Hie agitur de majori ex- 
communicatione, quamvis omnes illius effectus non 
exprimantur brevitatis causa. Nam excludi a mensa 

rticipatione, ab oratorio, a consortio et colloquio 

ominum, ut hic manifeste habetur, sunt effectus 
majoris excomniunicationis. Quod etiam suadent illa 
verba : Sciens terribilem. illam Apostoli sententiam, 
eic. ; ille enim proprie dicitur tradi Satane, qui 
majori excommunicatione plectitur. 

b In penitentie luctu. Concilium Tarraconense 1, 
can. 1, de Monacho penitentiam agente : Peni- 
tenlie lamentis incumbat. 

c Neca quoquam benedicatur transeunte. Nempe cum 
ipse excommunicatus alicubi solus operatur. Álioqui 
in cella residere debet, ut postea videbitur. Bene- 
dictio autem hzec est, quam junior a seniore trans- 
eunte petere debet. Unde Magister cap. 15: « Pe- 
tenti benedictionem nullus respondeat : Deus. Licet 
tamen assurgere salutanti, caput inclinare, aut nu- 
dare humanitatis officio, vel vitandi scandali causa, 
ut docet Angelus in verbo, Excommunicatio; de 
Grafíis lib. rv, p. 1, c. 12 ; Millardus, cap. 101 ; Sai- 
rus, lib. rt, cap. 11. 

- 4 Nec cibus qui ei datur. S. Fructuosus episc. , cap. 

14 Regule: « Et hoc ab abbate exsufflatum et non 
sanctificatum. » Magister , cap. 15; « Quidquid ei 
porrigitur, 3 nullo signetur. » 

e 3i quis vero monachus, etc. H»c habentur in 
secunda Regula Patrum cod. ms. Flor., cujus ini- 
uum est : 
nostris convenissemus. Quamobrem titulum, qui hic 
desiderabatur, supplevi in hzc verba: Ex Regula 
Patrum: fretus etiam auctoritate Smaragdi, qui scri- 
bit : « Et alii Patres dixerunt : Si quis vero mona- 
chus, » etc. Proferuntur etiam a Burchardo, lib. H, 
cap. 64, et Ivone Carnotensi, parte xit Decreti, cap. 
51, ex concilio Agathensi, can. 2 : « Si quis clericus 
aut monachus. » etc. Quz tamen non exstant in di- 
cto concilio, Quare arbitror citationem esse vitiosa. 

f Ut junior virgis caesus. Furti reos monachos in- 
differenter flagellationi subjicit S. Pachomius art. 
121. et sanctimoniales S. C:esarius Arelatensis cap 
24 Regul. 


-— — — 


um in nomine Domini una cum fratribus ) monachus adolescentium vel parsulorum init 


A8 Il. — Ex REcuLA SíNCTI FERMEOUI Ens 


(cap. 39). 

j Furti conscium, si adhuc vocare mondm 
possumus, quasi adulterum secundum figellis si 
et magna conteri- afflictione jubemus, dantes ik 
k unam cum fornicatione sententiam : quia lurri- 
tus est, cum furaretur. Similes enim eos mir 
congrue dicimus, quos in sacra leclione pariter pe 
sitos invenimus. Dicit ergo Dominus per pre 
tam : Non est. scientia Dei ! super terram (0u v; 

.et paulo post : Furtum et. adulterium. imninem 
(Ibid.) ; et iterum in psalmo : Si videbas farm, "s 
mul currebas cum eo, ? et adulteris portionem tux 
ponebas (Psal. .x1x). Legimus eliam in Enuptb 
Dominum ^ dixisse : Fornicationes, (uris (Mut. 


B xv). Nec moratus addidit: Hec sunt que cow 


nant hominem (lbid.). Ex his profecto ineligr 

possunt horum scelerum servi quia, sicut 2quitt 

his dominantur vitia, «qualiter debetur e peo. 

$ IV. — Ex RxcuLA sawcri Fmucrcos rnit 
(cap. 16). 

? Monachus 3 parvulorum aut adolescentium dt 


5 Jam clericus. Apud Ivonem et. Burcharisa 
gitur : Jam ordinatus. 

h Levitate. Lege stultitia. 

i Communio. Apud eosdem legitur: Sola cogsamt. 

j Furti conscium, si, etc. Hxc habentur in! 
t et xiv uententiarum de Rectoribus, ubi S. Ferreo 
us a atur presbyter. 

k Unam cum [orxicatione sententiam, Lege en 
fornicante, ut in przfato libello. Unam SNAM, 
id est idem judicium. 


Q Super terram. In vulgata versiope : [n rre 


m Simul currebas. lta in Regula Magistri ap 
Juxta Psalterium Romanum. adslieri 

n Et adulteris. Lege : Et cum adulteris. 

? Dixisse, FornicaHiones, furta. Apud Smart 
legitur : « dixisse : De corde enim exeunt asl 
fornicationes, furta, et reliqua. » ^ 

P Monachus, etc. li»c habentur eodem a | 
in Regula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Us 
libello 1444 Sententiarum de Rectoribus, ui 
vó monachus, additur : Vel clericus, e à — 
ricum Canisium, tom. V antiquae lectionis, pari 
Refertur etiam a. Burchardo, lib. xvi Decrei, &* 
95, ex dictis Basilii, sed non ita rece. Num a 

itulum nusquam repereris apud S. Basilum, 
jn Regula S. Fructuosi Bracarensis, ul & M" 
notum est: quamvis hic referatur paulo 37 
ctius, et varient quzedam. Apud eumdem bu 
dum initium hujus capitis ita legitur : Cleo 

4 Parvulorum aut adolescentium consectator, d 
Ejusmodi cum junioribus familiaritates eim; 
rum Patrum Regulae proscribunt ; S. P 
90 : « Si deprehensus fuerit aliquis de fr2 i 
benter cum pueris ridere, et ludere, et haber. 
citias statis infirmz, tertio commonebitur, ui 
dat ab eorum necessitudine, et memor sil » 
tis ac timoris Dei. Si non cessaverit, compos 
ut dignus est, correptione severissima. » onini 
seu Tarnatensium eap. 14 : « Qui joculare yt 
.vel risui aptum in conventu fratrum profer P 
sumpserit, vel qui cum junioribus verba oll. 
rare voluerit, aut babere amicitias eas 12 


-— sd hs 





1001 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXII. 


1002 


sectator, vel qui osculo, vel qualibet occasione A municant, nonstent, sed in alia ecclesia secrete 


turpi * reprehensus fuerit inhiare, ^ probata paten- 
ter per accusatores verissimos, sive testes * causa, 
publice verberetur ; 4 coronam capitis, quam gesta- 
bat, amittat * decalvatusque turpiter opprobrio pa- 
teat, f omniumque sputamentis oblinitus in facie, 
probraque eque suscipiat, vinculisque arctatus fer- 
reis carcerali sex mensibus angustia maceretur, et 
triduana per hebdomades singulas refectione 9 pa- 
nis exigui hordeacei vespertino tempore sublevetur. 
Post deinde, expletis his mensibus, aliis sex mensi- 
bussuccedentibus sub senioris spiritalis custodia 
segregata 5 in corticula degens opere manuum et 
oratione continua sit 3 contentus, vigiliis et fletibus, 
et humilitate subjectus, et poenitentive. lamentis ve- 


niam percipiat : et sub custodia et sollicitudine duo- B 


rum fratrum in monasterio ambulet, nulla privata 
locutione vel concilio deinceps juvenibus conjun- 
gendus. 
8 V. — Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 6). 
Hi vero fratres, qui gravioribus culpis in peeni- 
tentia detinentur, in ecclesia cum czeteris, qui com- 


increpationi, ut dignus est, suhjacebhit. » S. Isidori 
cap. 17 Rege s ubi inter gravia peccata annu- 
meratur : Si (quis) cum parvulis jocaverit, riserit, 
vel eos osculatus fuerit. » 

* Reprehensus. Lege: Deprehensus, ut in libro 
cxiv Sententiarum, et apud Canisium. 

b Probata. In citato libello, et apud Canisium : 
Comprobata. 

* Causa. Ita apud Canisium, et in citato libello. 
Causa est culpa, crimen, noxa, offensa, de quo infra. 
Apud Smaragdum male legitur : Hujus rei causa. 

4 Coronam capitis amittat. Si sit clericus. 

e Decalvatusque, etc. Id est ad cutem rasus. Ju- 
niorum amatores S. Fruct. jubet. cdi verberibus, 
et decalvari. lgnominiosum olim supplicii genus, 
raso capite, verberibus aut colaphis czedi. Cornelius 
Tacitus de moribus Germanorum : « Paucissima in 
tam numerosa gente adulteria, quorum poena prz- 
sens et maritis permissa. Áccisis crinibus nudatam 
coram propinquis expellit domo maritus, ac per 
omnem vicum verbere agit. » S. Gregorius Turo- 
nensis lib. v Hist., cap. 59 : « Et graviter verberata, 
incidi comam ejus capitis jubet. » Lib. 1 Legis 
Wiisigothorum, tit. 4, 1. 7 : « Decalvatus tamen 
centum flagella accipiat; » et titul. 2, 1. 7 : « Cen- 
tum accipiat ietus flagellorum, atque turpiter decal- 
vatus, » eic. ; lib. im, tit. 8, 1. 8 et 10; lib. vit 
Capitularium regum, tit. 555, et lib. 1 Legis Longo- 
bardorum tit. 17, l. 5. Adam lib. 1v Hist. Bremen- 


sis, cap. 1: « Alios etiam legatos ad se pro pace D 


directos publice verberari et decalvari 
venalis sat. 5 : 

« » » . Pulsandum vertice raso, 

P'rebebis quandoque caput, nec dura timebis 

F lagra pati. 

Palladius in Lausiaca, cap. de Philoromo, 6v EvptoOi- 
wot Éxé)euct), xol )nó madjapio9 iytow»tata xoccic- 
Orw»«s, id est, « quem radi jussit. et validissime a 
pueris verberari colaphis. » 

f Omniumque sputamentis. Olim ignominiz ge- 
nus faciem sputamentis conspurcare : Gregorius 
Turonensis, lib. i1 Hist., cap. 56 : « Tunc ezedentes 

eum pugnis, sputisque perungentes, vinctis post ter- 

rn znanibus, ad columnam lapidibus obruerunt. » 
eau renus ad annum 25 Constantini Caballini, 40, ix,.- 
Gavocty iv x9 'Inmoópogo ipmrcoóptvov, xal avpüpsvoy, 
id est, « traduxit per cireum sputis consputum et 
tractum. » Paulus Diaconus, sive quis alius, lib. 


PATROL. CIII. 


jussit. » Ju- 


j cursum cantent. Expleto cursu, egredientes ante 
fores ecclesie, in qua communicantes cursum ex- 
plent, stare precipiantur. Et egrediente congrega- 
tione supra humum prostrati rogent pro se Domi- 
num exorari, ut gravia commissa contritione de- 
leantur cordis, meminentes illud : Cor contritum et 
humiliatum k Deus non. spernit (Ps. 1). Et : In hu- 
militate nostra memor fuit nostri Dominus (Ps. 
Cxxxv). In oratione positus semper poenitens dicat : 
Averte [aciem tuam a peccatis meis, et omnes iniqui- 
tates meas dele (Ps. 1). Ut ira arguentis judicis, et 
in proximo vindictam reddentis per pi* mentis af- 
fectum hac humili oratione sedetur. 
$ VI. — Ex Recura MacisrAI (cap. 45). 

! Cum suggestum fuerit a prxpositis abbati » me- 
ritum inobedientis, jam non dicendus est frater, sed 
? hzereticus legis: jam non dicendus filius Dei, sed 
operarius d:emonis, qui dissipando sanctorum facta 
velut quzedam scabies est procreata in grege. Con- 
vocet eum abbas presentibus suis prspositis, vel 
coram congregatione circumstante. Et interrogati 


xvin Hist. : « Misit omnem inimicum ejus injuriis 
cumulare et conspuere illum. » 

& Panis hordeacei. Fuitolim panis hordeaceus 
penitentium cibus. S. Gregorius Turonensis, lib. 
IX Hist., cap. 21 : « Jussit omnem populum in ec- 
clesiam convenire, et rogationes summa cum de- 
votione celebrari, et nihil aliud in esu vescendi nisi 
panem hordeaceum cum aqua munda assumi. » 

h [n corticula. Corticula hic sumitur pro cellula. 

- Notandus mos antiquus retrudendi monachos ex- 
communicatos, seu sanctimoniales, in cellulis sepa. 
ratis, ut videre est apud alterum Fructuosum cap. 4 
Reguke : « Cum excommunicatur aliquis pro culpa, 
mittatur solitarius in cellam obscuram. » In conci- 
lio Tarraconensi 1 can. 1 : « Si vero religiosus, vel 
monachus, in cella monasterii inclusus, poenitentize 
lamentis incumbat. » Apud S. Gregorium Turonen- 
sem lib. ix Hist. 4 : « Petiit, ut se in cellulam secre- 
tam recluderet, dicens : Quia multum peccavi in do- 
minam meam Radegundem. » In Regula Teridii cap, 
25. « Qui pro aliqua culpa excommunicatus fuerit, 
in una cella recludatur. » In Regula cujusdam Pa- 
tris cap. 19 : « Excommunicatus vero frater, qui culpis 
£ravioribus existentibus aut cellula recluditur, » etc. 

oc autem S. Fructuosi capite duplex notanda est 
reclusio delinquentium, una carceris, altera cell. 

i Contentus. lta in Regula ms. et apud Canisium. 
In libello cxiv Sententiarum : Intentus. Lege ergo: 
Operi manuum et orationi continum sit intentus. 
Quemadmodum est apud Burchardum, apud quem 
tanen có continuc deest. 

| Cursum. ld est, opus Dei, officium divinum, 
de quo vocabulo infra. 

k Deus non spernit. Ita in Psalterio Romano et 
in Regula Magistri cap. 4. Apud S. Cyprianum 
epist. 77 et81: Deus non despicit. Tertiam perso- 
nam servant quidem septuaginta interpretes, sed in 
futuro : ó 6cóc o)x i£ovÓtwoctt, id est, Deus non 
despiciet, juxta quos Ápollinarius in Metaphrasi : 

"Hirop val x Üausoiov x«l us(Aty.ov oUx üvócatro. 

id est, « cor rex humiliatum et lene non despiciet. » 
In vulgata interpretatione juxta textum Hebraicum : 
Deus, non despicies. 

| Cum suggestum, etc. Habes in Regula ms. Ma- 
gistri cod. Corb. eodem cap. 

m Meritum. Id est, demeritum. 

. ? Harreticus. dicendus est. Quia pertinax in mali- 
Ue proposito, ut hzreticus in sux opinionis et judi- 
cii Lenacitate. 

92 


985 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


[qui] cum furatus esset regulam auream, super om- A sanandum prodat, quicunque potuerit hoe invenire, 


nem populum, facta est ira Dei. Et quidem populus 
peccatum quod commiserat, ignorabat, usquequo 
a manifestatum est : et pertulit cum omni domo sua 
horrendum illum et famosissimum interitum (Jos. vir). 
Sed et Heli sacerdos, et quidem cum non siluisset 
peccantibus filiis qui erant filii pestilenti: , imo et 
frequenter commonens et castigans dixit : Nolite, 
filii, non bona audio de vobis, etc. (I Reg. n). Qui 
cum peccatum argueret , et Dei judicium commone- 
ret, tamen quoniam non vindicavit, neque digno zelo 
Dei adversus eos motus est, in tantum iracundiam 
Dei provocavit, ut etiam universus populus cum filiis 
Buis exslingueretur, et arca testamenti ab alienigenis 
raperetur, et ipse insuper omnibus subversis mise- 


prius tamen et alteri vel tertio * hanc petulantiam 
oculi demonstratam , ut duorum vel trium possit ore 
convinci, et competenti [se] veritate coerceri. Nee 
vos judicetis esse malevolos, quando hoc indicatis. 
4 Magis quippe innocentes non estis, si fratres ve- 
&íros, quos indicando corrigere potestis, deperire 
permittitis. Si enim frater tuus vulnus haberet in 
corpore, quod vellet occultare, cum timeret * sanari, 
nonne crudeliter abs te sileretur, et misericorditer 
indicaretur? Quanto ergo magis debes manifestare, 
ne ! perniciosius putrescat in corde. Sed antequam 
aliis demonstretur, per quos convincendus est, si ne- 
gaverit, prius praeposito debet ostendi, si admonitus 
neglexerit corrigi : ne forte possit secretius corre- 


randa morte corrueret. Quod si in populum ignoran- B ptus non innotescere ceteris. Si autem negaverit, 


tem, vel de unius peccato, vel jn patrem qui corri- 
puerat et commonuerat filios pro peccato , tanta Dei 
ira incensa est, quid sperandum est de his qui co- 
gnoscunt aliorum delicta , et reticent, nec qualem- 
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve- 
nerat observare illud, quod Apostolus ad Corinthios 
dicit : Quare non potius luctum habuistis, ut tolleretur 
e medio vestrum , qui hoc opus fecit (1I Cor. v)? et 
illud : Ecce enim et hoc ipsum secundum Deum con- 
tristari quantam operatum est in nobis sollicitudinem, 
sed indignationem , sed timorem , sed desiderium , sed 
emulationem , sed vindictam (11 Cor. vu)? Unde et 
metuere debent, ne forte etiam nunc similem vete- 
ribus interitum sumant, hi qui similiter negligunt : 
. imo et tanto gravius , quanto spernere legem Christi 
peruiciosius est quam legem Moysis. Et his compe- 
tit illud aptari quod dixit : Septies vindicatum est de 
Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. v). 
, $ XIX. — Ex RecurA sawmcri AocusriNO (cap. 24). 
b Si post admonitionem iterum vel alio quocunque 
die id ipsum facere videritis, jam velut vulneratum 


* Manifestatwm est. Ita apud Rufinum. In nostra 


Concordia ms. Manifestum est ; sed lege : Manifesta- 


tus est. Nam in textu Greco legitur : Méxpie dpavepón 
6 mpostpnpévoc, id est, « usque dum predictus mani- 
festatus est, » nempe Achar, seu Achan. 

b Si post admonitionem, etc. Hzec habentur in epist. 
S. Augustini 109, et in ejusdem Regula, qux ex ea- 
dem epistola collecta est, cap. 25. 

« Hanc petulantiam oculi demonstratam. Lege : 


tunc 8 nescienti adhibendi sunt alii; ut jam coram 
omnibus possit non ab uno teste argui, sed a duobus 
et tribus convinci. Convictus vero secundum przpo- 
siti, vel etiam presbyteri, ad cujus dispensationem 
pertinet, arbitrium, debet emendatoriam sustinere 
vindictam : quam si ferre non curaverit, etiamsi ipse 
non abscesserit, de vestra societate projiciatur. Non 
enim et hoc fit crudeliter, sed misericorditer : ne 
contagione pestifera plurimos perdat. 


& XX. — Ex Recura Pautt eT Srepsaw (cap. 56). 


Si quis alterum viderit illicitum quidquam vel 
sermone vel opere facientem, et priori distulerit 
publicare, cognoscat se esse nutriorem peccati, et 
per omnia zqualem peccanti : quia et animz su 
.etilli est quem tegit durissimus inimicus. Ex hoc 
apud Deum, qui mala odit, et apud cunctam frater- 
nitatem exsecrabilis, et infidelis habebitur : quia per 
abundantiam maliti» noluit prodere, ut corrigere 
posset errantem : et odio disciplinze dilexit malitiam; 
et astitit omni viz? non bons. 


illas Grzeci xópac, id est, virgines appellarunt, ut 
hotat S. Isidorus Pelusiota, libr. v, epist. 46 et 146; 
et S. Casarius frater S. Gregorii Nazianzeni, Dial. 4, 
cum ait : I«püsvsósty ovv ypà t&g xópac ópBc)uów 
lewvupiay c&y to pÜtvov cetumpáévac, id est, « Oportet 
igitur pupillas oculorum virgines esse, quz idem no- 
minis ornamentum sortitz sunt cum virginibus. » Si 
qui ergo aliquam pulchritudinem conspexerint, eru- 
bescant, vela trahant, in terram veluti matrem suam 


Hanc. petulantiam oculi demonstret : sed hzc verba : D ospiciant, qu:ze doceat eos o) nóvov civ Sipurtipev goat», 


Hanc petulantiam oculi, sunt in prxecedenti periodo 
tum epistole , tum Regulz. Itaque in Regula edita 
legitur : Prius tamen vel alteri vel tertio demonstran- 
dum. Hic autem S. Augustinus petulantiam et lasci- 
viam oculorum maxime proscribit , ob mala qu: ex 
immoderato et lascivo aspeetu manant : nam 


Oculi sant ín amore duces. 


Pudorque, et verecundia cito effluunt, si libera sit 
oculis quocunque varandi facultas : quibus ideo na- 
tura cilia, et palpebras tanquam virginibus vela pro- 
vidit, ut facile pudorem suum servent, eorumque 


)' órt xol tà 0g0i» x&)Qoc f aUtüc vÜnct, xal tlc 
eUcviy oroctobj: papavUnaóyunvov , id est, « non no- 
stram modo naturam, sed et spectatam illam venusta- 
tem ex ipsa effluxisse, et rursus marcescentem in 
illam redituram, » inquit idem S. Isidorus epist. 146. 

4 Magis quippe innocentes non estis. ldem ferme 
supra dixit S. Basilius, interr. 40 Regul. Brev. 

e Sanari. Lege : secari, ut in epist. S. Augustini. 

f Perniciosius. Ita in epist. S. Augustini et apud 
Smaragdum. In Regula legitur, deterius. 

€ Nescienti. Lege neganti, ut in ep. S. Augustini, 
Regula , et apud Smaragdum, 











- ^ 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 


ccc "c c c CC Oc. AB ON 
CAPUT XXXI. 
QUALIS DEBET ESSE MODUS EXCOMMUNICATIONIS. 


4, 





$1. — Ex Rzcuta sancrI BerepiCTI. 


& Secundum modum culpe excommunicationis 
vel » disciplin:e debet extendi mensura. * Qui culpa- 
rum modus in abbatis pendet judicio. Si quis tamen 
frater 4 in levioribus culpis invenitur * a mensa par- 
ticipatione privetur. Privati autem a mensz consor- 
tio ista erit ratio, f ut in oratorio psalmum aut an- 
tiphonam non imponat, neque lectionem recitet 
usque ad satisfactionem. Refectionem autem cibi 
post fratrum refectionem solus percipiat, ut 5 si, 
verbi gratia, fratres sexta hora, ille frater nona; 
h si fratres nona, ille frater vespera, usque dum $a- 
tisfactione congrua veniam consequatur. 


8$ Il. — Ex Recura PATRUM (cap. 4). 


i Si quis autem murmuraverit vel contentiosus p 


^ Secundum modum culpa, etc. Hoc caput profer- 
tur ab Ivone Carnotensi, p. 15 Decreti, cap. 73. 

b Discipline. ld est, vindictx, poenz, supplicii. 

€ Qui culparum modus in abbatis pendet judicio. 
Nam in qualibet culpa et in ejus animadversione 
multa sunt consideranda : rei gravitas aut levitas, 
alizque ejus cireumstanti; person: atas et condi- 
tio; si senex, si puer, si adolescens, si juvenis, si 
robustus, aut debilis. Nam eadem poena, ob idem 
peccatum inflicta, juveni et robusto erit facilis et 
tolerabilis, quz seni et imbecillo difficilis erit admo- 
dum et vix tolerabilis; et robustus punietur juxta 
modum culpe, imbecillus vero ultra modum. Consi- 
derandum est etiam 8i servus, si ingenuus, si vili 
loco, si honesto, vel nobili natus, si levis, si petu- 
lans, si humilis aut superbus, etc. 

d ]n levioribus culpis. In Decreto Ivonis, cap. su- 
pra citato, additur «ó culpabilis. 


e À mense participatione privetur. Ejusmodi ex- C 


clusio a mensa ob delicta videtur etiam in Regula 
S. Caesarii, cap. 14 : « Quz aliquid ex his quz ju- 
bentur implere noluerit, a communione orationis, 
vel a mensa secundum qualitatem culpe sequestra- 
bitur. » Dicit, secundum qualitatem culpe; ut sit in 
graviori, a communione orationis ; in leviori, a mensa 
sequestratio. Hxc autem privatio a mensa communi 
(ita enim intelligendum est) in Regula S. Benedicti 
nullam prorsus excommunicationem involvit, ne 
quidem minorem illam theologorum qua quis exclu- 

Mur participatione sacramentorum .et quibusdam 
aliis, sed est tantum quxdam poena qus ob leves 
culpas infligitur. 

Ut in oratorio psalmum vel. antiphonam non im- 
ponat. Àc proinde missam conventualem, ut vocant, 
non celebret. Potest tamen privatam celebrare. Quia 
hzc poena non prohibet monachum sacramentorum 
perceptione, cum nullo modo fit excommunica- 


tio. 

5 Si fratres hora sexta, etc. Ita Magister in Re- 
gula ms. : « Si fratres sexta reficiant, ille ad horam 
nonam. » 

h Si fratres nona, etc. Idem statuit Magister in 
Regula ms. : « Si inculpabiles fratres hora nona re- 
ficiant, illius supradicti refectio protrahatur in ve- 
speram. » 

i Si quis autem, etc. Hxc habentur in prima Re- 
gula Patrum ms. cod. Flor., cujus initium est : Cum 
resideremus in. unum in nomine Domini nostri, etc. 
Qux etiam exstat in vetusto codice ms. bibliothecse 
Corbeiensis, cujus titulus eat, Incipiunt statutaPatrum. 


À exstiterit, aut. opponens 1 in alio contrariam volun- 


tatem preceptis, digne correptus tandiu X abstineat, 
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni- 
tendo humiliaverit , vel emendaverit. Correptus au- 
tem ! non audeat usquam recedere. 


$ III. — Ex PrcerTIS eT IxsriTUTIS SANCTI PACHO- 
uH (cap. 8). 

m Sj quis tulerit rem non suam, ponetur super 
humeros ejus 5, et aget poenitentiam publice ^? in 
collecta, stabitque ^ in vescendi loco. 

$ IV. — Item ejusdem (art. 5). 

Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid per 
contentionem agenset contradicens majoris imperio, . 
increpabitur juxta mensuram peccati sui. 

8$ V. — Ex libro Institutionum. 
P Si quis igitur 4 gillonem fictilem , quem illi 


Initium vero : Residentibus nobis in unum in nomine Do- 
mini nostri. Hoc etiam capitulum exstat in libello cxiv 
Sententiarum de rectoribus Ecclesi: edito Colonize. 

j In alio. Ita in cod. Flor. Sed lege, im aliquo, ut 
in cod.Corbeiensi. In libello cxiv Sententiarum legitur, 
in aliqua contraria voluntate. Male. 

k Abstineat. Lege abstineatur , ut in cod Flor. et 
Corb. et in lib. cxiv Sent., id est excommunicetur. 
Nam abstinere, et abstinere communicatione, idem 
est ac excommunicare, ut patet ex epist. Caldonii, 
qu est 29 inter epist. S. Cypriani : [tem abstinui- 
mus Sophronium; et supra: Abstinuimus communi- 
catione Felicissimum. Et excommunicatus dicitur 
abstentus. S. Cyprianus epist. 58 : ut abstentum se a 
nobis sciat. Et epist. 55. 

1 Non audeat usquam procedere. Nempe a loco 
sibi assignato ab abbate, ubi poenitentiam agat. Sed 
lege uspiam. . | 

m Si quis tulerit, etc. Exstat in Regula sancti Pa- 
chomii excusa, art. 121. 

n Jn collecta. Collecta in Regula S. Pachomii est 
synaxis officii divini. Estque duplex : major, cum 
omnes fratres simul congregati officium divinum per- 
solvebant in oratorio ; minor, qua in singulis classibus 
seu domibus a fratribus ejusdem classis seu domus 
in ipsis domibus fiebat. Art. 107 Reguke S. Pacho- 
mii : » Sex orationes facient vespertinas juxta exem- 
plum majoris collecte, in qua omnes fratres pariter 
congregantur. » Art. 126 :« Per domos singulas 
vesperi orationes psalmosque complebunt juxta or- 
dinem majoris collecte, qux a cunctis fratribus in 
commune celebratur. » Sumitur etiam collecta pro 
collatione, de qua supra actum est. Eadem ula, 
cap. 115 : « Quomodo collecta fieri debeat, et fratres 
sint congreyandi ad audiendum verbum Dei juxta 
precepta majorum et doctrinam sanctarum Scriptu- 
rarum. » 


9 In loco vescendi. Id est, in refectorio, ut art. 2 
ejusdem Regule : « Et vescendi loco, ordine corri- 
pietur. » Sed hic locus corruptus est, et legendum : 
Ordine monasterii, etc., ut art. 104, monasterii or- 
dine increpabitur. Et art. 95 : « Corripietur ordine 
monasterii, donec corrigatur. » Id est, juxta ordi- 
nationes et statuta monasterii. 

P Si quis gillonem, etc. Hzc sunt apud Cassianum 
lib. rv de Institutis renuntiantium, cap. 16, ex quo 
multa exscripsit S. Columbanus sub finem sui Poni- 
tentialis, et 5. Isidorus cap. 17 su: Regulze. 

4 Gillonem. Gillo seu gello est aquale, Gloss ve- 


* 


087 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


988 


& baucalem nuncupant, casu aliquo fregerit, non ali- À rit; si epistolam cujuscunque suscipere. vel rescri- 


ter negligentiam suam quam publica diluet poeni- 
tentia; cunctisque in synaxi fratribus congregatis 
tandiu prostratus in terram vehiam postulabit, do- 
nec orationum consummetur solemnitas , impetratu- 
rus veniam, cüm jussus fuerit abbatis judicio solo 
surgere. Eodem modo satisfaciat quisquis ad opus 
aliquod accersitus, vel ad congregationem solitam 
tardius accesserit , aut si decantans psalmum vel 
modicum titubaverit; similiter si superflue, si du- 
rius, si contumacius responderit; si vel leviter mur- 
muraverit; si negligentius obsequia injuncta com- 
pleverit; si leetionem operi vel obedientix pr:fe- 
rens, officia statuta segnius fuerit exsecutus; si di- 
missa synaxi non concitam ad cellam recurrere festi- 


miverit ; si cum aliquo vel ad modicum substiterit; si B 


ad punctum temporis uspiam recesserit; bsi alterius 
manum tenuerit; si cum illo qui celle suz cohabi- 
tator non est, confabulari quanulumcunque praesum- 
pserit; si oraverit cum illo qui ab oratione suspen- 
$us; si parentum quempiam vel amicorum s:xecula- 
rium viderit, vel collocutus eis sine suo seniore fue- 


teres : zodóxodov, aquale, gello. Mentio fit in glossis 
Isidori inox citandis, et in Catalectis. 


Augustum penitus torret Phaéthontius ardor 
uem recreat fessum gillo, facella, melo. 


Hinc gillonaríi lib. uw legis Wisigothorum, tit. , 
l. 4, qui gillonum curam habent. 

? Baucalem. Glosse lsidori : Baucalem, gillonem. 
Ezdem glosse: Gillonem, baucalem. Glosse Bene- 


bere sine suo abbate tentaverit. Hucusque et in 
hujusmodi ac similibus admissis procedit animadver- 
sio spiritalis. Residua vero apud nos indifferenter 
admissa a nobis quoque reprehensibilius sustinentur. 
Id est, aperta vitia, manifesti contemptus , contra- 
dictiones tumid:xe, liberá et effrenata processio, « fa- 
tThiliaritas apud feminas, jr», rixz, 4 simulationes 
et jurgia, operis peculiaris praesumptio, philargyriz 
contagio, affectus atque possessio rerum superflua- 
rum, qu:e a czeteris fratribus non habentur; extra- 
erdinaria ac furtiva cibi refectio. Hzc et his similia 
non ilia * increpatione, quam diximus, spiritali, sed 
vel plagis emendantur, vel f expulsione purgantur. 


8 VI. — Ex RecurA saxcri. Basrui (cap. 70). 


Iuterrog. 8 Si injunctum fuit aliquid fratri et con- 
tradixerit, postea autem sponte à abierit, quid est ?— 
Resp. ln eo quod contradixit, quasi non obtemperans 
judicandus est, et velut ceteros ad simile concitans ma- 
lum.Tn quo sciat se illi sententiz obnoxium quz dixit : 
i Contradictiones suscitat omnis malus : Dominus au- 


Et sapienter admodum sanctus Antiochus, homil. 47 : 
"emtp yàp mi» vo0 )Àyvov agmáda cpépet Daxtoy, 
070 xal rov cüc voevüg mupcov sett Xj yuvotxóc cov- 
T»xí«. ld est, « Onemadmodum lucernz fulgorem 
oleum nutrit, ita facem libidinis accendit mulieris 
conversatio. » Quod si ifa est, quanto periculo ob- 
jicit animam is qui frequens adesse mulierum affati- 
bus non pertimescit ? 

4 Simulationes. Lege, simuftates, at apud Cassia- 


dicti : Gillo, pecudum. Mentio fit apud Joannem Mos- (! num. Et hic est synonymia. 


chum, cap. 19 Prati spiritalis : A6c por óMyov Soup 
x&tyo ibcytyxag x0 f«vxiDtoy uou Oéüwxx aXcà, id est, 
« Da mihi pauxillum aqua. Et ego afferens baucalem 
meum dediej.»  . 

b Si alterius tenuerit manum. Optima institutio. 
Nam ejusmodi attrectationes fomitem libidini sub- 
ministrant; quas etiam vetat S. Pachomius art. 53 
su Regulz» : « Manum alterius nemo teneat; sive 
ambulaverit , sive sederit, aut steterit, uno cubito 
distet àb altero. 

c Familiaritasaptd feminas. Hanc cum mulieribus 
familiaritatem etiam inter gravia monachorum pec- 
cata recenset S. ]Bidorus, cap. 17 Regul» sue: 
« Graviori autem culpe obnoxius est si temulentys 
quisquam fuerit, si discors, si turpiloquus, si femi- 
harum familiaris. » Quod sane attentius considerent 
nonnulli monachi,qui nescio quo prztextu familiariter 
cum mulieribus confabulantür. x quo sane &e omni 
pudore et verecundia vacuos esse manifestant. Nam, 
ut ait preeclare Trertallíanus, lib. de velandis Virgini- 
bus : « Tam sancti viri est suffundi, si virginem vi- 
derit, quam sancte virginis, si a viro visa est. » Quam 
labern monasterlis attulerit pruriens hzccum mulier- 
culis cofloquendi impetigo, horrendum dictu est. Nec 
mirum. Nam, ut scribit S. Basilius, lib. de vera 
Virginitate : Máleyua ü$ovüc &Qpew Ox)v. ld est, 
« Viro mulier est voluptatis illex. » Et, ut recte 
monet S. Leander, lib. de Institutione virginum : 
« Dispar sexus in unum locatus eo titillatur instin- 
ctu, quo nascitur et naturalis movetur flamma, si 
incomposita attigerit. Quis colligavit ignem in sinu 
8u0, et non comburetur? ignis et stupa sibi utraque 
contraria in unum redacta flammas nutriunt : viri 
sexus et femjn:x diversus si conjungitur, quo lex na- 
ture provocat, commovetur.» Unde poeta : 


Carpit enim vires paulatim, uríitque videndo 
; Mn M pe , Utitq 


e Increpatio sptritalis. Hoc loco increpatio spirita- 
lis est qua monachus palam humiliatur et pudore of- 
funditur, quod fit publica peenitentia, prostratione , 
rectoris objurgatione et similibus. 


f Expulsione purgentur. Expulsio ista erat tantum 
ad certos quosdam dies, jn quibus monachus coge- 
batur ante fores monasterii manere separatus a 
consortio fratrum, ad sui purgationem. Quz quidem 
ad purgationem non valeret, si esset omnimoda re- 
jectio. Id etiam planum est ex Regula S. Pachomii, 
art. 87: «Qui abet pessimam consuetudinem ut 
fratres suos sermone sollicitet, et. pervertat animas 
simpliciorum ; tertio commonebitur : si contempse- 
rit et obstinato animo in duritia perseveraverit, se- 
parabunt eum extra imonasterium , et verberabitur 
ante fores, dabuntque,ei ad vescendum foris panem 
el aquam, donec mundetur a sordibus. » Juxta co- 
dicem nostre Concordie, ut supra notatum est. Et 


D art. 121 ejusdem Regul» : « Si autem in furto fue- 


rit deprehensus triginta novem (plagis) verberabunt 
eum, et foris dabunt ei edere panem et aquam tan- 
tum, » etc. ld etiam clarum est ex Poenitentiali ms. 
S. Columbani : « Qui transgreditur Regulam jussio- 
nis vel discipling generalis, maneat expulsus sine 
cibo, ut in crastinum recipiatur. » Et ita capiendi 
sunt duo loci ejusdem Punitentialis : « Qui vero 
praepositum suum despexerit, aut Regulam blasphema- 
verit, foras repellendus est, nisi ípse dicat : Poenitet 
me quod feci. » Et paulo post : « Verbosusque taci- 
turnitate damnandus est, inquietus mansuetndine , 
gulosus jejunio, somnolentus Vgilia, superbus car- 
cere, destitutor repulsione. » 

5 Si injunctum fuerit, ete. Habetur apud S. Basi- 
lium interr. $58 Regul. brev., et apud Rufinum, 


: Abierit. Ad faciendum opus injunctum. 
5 Coniradictiones , elc. Prov. xvn juxta Sepura. 


$8) CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 990 
tem. angelum. immisericordem ^ immittit. ei (Prov. A qui casu vas aliquod fregerit; qui damnum rei parv:e 


xvii). Cum: autem certum sit quia non homini ob- 
temperat, sed Domino dicenti, (Qui audit vos, me uu- 
dit; et qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Si com- 
punctus est recordatione mandati, prius satisfaciat; 
et ita (&i permittitur) impleat quod injunctum est. 
€ VII. — Itetn ejusdem (cap. 1). 

]nterroy. ^ Si obediens quis murmuret? — Resp. 
Apostolo dicente : Omnia facite sine murmuratione 
et hütsitatonibus (Phil. v). » Alienus sit a fratrum 
unitate , qui murmurat; et opus ejus abjiciatur. 
Manifest est enim, ille qualis est, quia infidelitate 
agrotat, certam future spei fiduciam non gerit. 

$ VIII. — Itetn ejusdem 4 (cap. 394). 
Interrog. Qualibus correptionibus uti oportet in- 


intulerit; ^ qui codice negligenter usus fuerit; qui 
alicubi ad momentum secesserit; qui litteras ab 
aliquo, vel quodlibet munus acceperit, vel episto- 
Jam suscipiens occultaverit, sine abbatis consensu 
rescripserit, vel quemlibet parentum seu s»cula- 
Hum sine jussu senioris aut viderit, aut cum eo 
locutus fuerit; qui seniori inobediems fuerit; qui 
contumaciter seniori responderit ; qui erga seniorem 
linguam Bon represserit, qui lascivus in lingua fue- 
rit ; qui inhoneste incesserit ; i qui jocaverit, qui 
satis riserit ; qui cum excommunicato locutus fue- 


- rit; oraverit, comiederit; qui illusionem nocturnam 


Patri non patefecerit. Hzc igitur et his similia 
triduana excommunicatione emendanda sunt. 


tér fratres ad emendationem eorum qui delinquunt? B  Gravioris autem culpe obnoxius est, si (urbu- 


— Resp. Hoc sit in judicio eorum qui przsuht, vel 
quali *^odo corripi debeant : quia et ctas et 
eruditio mulam habere facit differentiam poenz. 
8 TX. — Ex RecuLA saNcTI lsiponi Episcopi (cap. 17). 

e Delicta autem levia sunt, aut gravia. Levioris 
culpe reus est, qui otiosus esse dilexerit; qui ad 
officitm Vel collationem, vel ad mensam tardius ve- 
nerit, f qui, in choro riserit, 5 fabulisque vacave- 
rit; qui, relicto officio vel opere extra necessitatis 
causam, forís discesserit; qui torporem, aut sof- 
num amaverit; qui szpius juraverit; qui multilo- 
quus fuerit, qui ministerium cujuslibet operis ih- 
Jurictüm sibi sine benedictione susceperit, ac 'per- 
acto opere benedictionem minime postulaverit; qui 
injunctum opus negligenter, vel tardius expleverit ; 


ginta. In versione communi paulo aliter : Semper 
jurgia querit malus : angelus autem. crudelis mitte- 
tur contra eum, juxta textum Hebraicum. 

à Immittit. tà apud S. Basilium ,. éxerépec , in 
presenti; apud Septuaginta £Zxreewcjii, in futuro. 

b $i obediens, etc. Exstat apud S. Basilium interr. 
sequ. et apud Rufinum cap. eodem. 

€ Alienus sit. Ita apud Rufinum. In textu Greco 
legitur, : &r»Xerplerc:. Sed legendum puto : &ra- 
AotptoucÓ0n, id est, abalienetur, vel alienus sit, juxta 
nostram eínendationem. Nam hic poena decermi- 
fur in murmurantem, neinpe a fratrum societate 
Beparatio. 

4 Non exstat apud S. Basil. nev apud Rufinum. 

e Delicta autem, etc. Hxc reperire est in Regula 
edita S. fsidori, cap. 17 ; sed fere sumpta sunt ex ca- 
pite supra citato Cassiani. | 

Íf Q)ui in choro riserit. Hunc in choro risum ita 
coercendum censuit S. Pachomius art. 1 Reguke 
gus : « Si acciderit, vt psallendi tempore, vel oran- 
di, aut in medio lectionis aliquis loquatur, aut ri- 
deat; solvet cingulum, et inclinata cervice, mani- 
bus ad infertora 'depressis, stabit ante altare, et a 
principe monasterii increpabitur. Hoc idem faciet et 

n conventu fratrum, cum a3ü vescendum pariter 
convenerint. » Adversus eos qui in ecclesia rident, 
invenitur S. Joannes Chrysostomus serm. 15 in epist. 
ad Hebreos. 

€ Fabulisque vacaverit. Quam ait utile in eccle- 
sia tacere, at contra quam sit indignum omni ho- 
mine Christiano et sancto vacare ibi fabulis, prz- 
clare docet S. Ambrosius, lib. 1t de Virginibus : 

« Mazima est virtae tacendi, prasertim in ecclesia. 
Nulla te divimarsm sententia fugiet Jectonum, si 
aurem admoveas, vocem premas ; » etpaule post: « Àn 


lentus quisque sit, si discors, si turpiloquus, si fe- 
minarum familiaris, si seminans discordias, si ira- 
cundus, si alte et erect? cervicis, si mente tumidus, 
8i jactanti incessu immoderatus, si detractor, susur- 
fo, vel invidus, si praesumptor rei peculiaris, si pe- 
euni: contagio implicatur, si aliquid przeter regula- 
rem dispensationem superfluum possideat, si frau- 
dator rei accepte vel commisss sibi, aut minus 
commiss», inter hac si se de rebus secum allatis 
extulerit, j vel de eis per ipobedientiam murmura- 
verit, si rei majoris damnum intulerit, si furatus 
fuerit, si perjaraverit, si falsum dixerit, si conten- 
tiones et rixas amaverit, si manifestum convitium 
fratri intulerit, si personam innocentis falso crimine 
maculaverit, si contumaci animo seniorem despe- 


quidquam estindignius, quam oracula divina circum- 
strepi, ne audiantur, ne credantur, ne revelentur :. 
circumsonari sacramenta confusis vocibus, ut impe- 
diatur oratio pro salute depronipta omnium, cum 
entiles idolis suis reverentiam tacendo deferant? 

nde illud exemplum proditur. Alexandro sacrifi- 
cante Macedonum rege puerulum barbarum qui ei 
lumen accenderet, excepisse ignem brachio, aique 
adusto corpore mansisse immobilem, nec dolorem 
rodidisse gemitu, nec tacito poenam indieasse fletu 
fVal. Maz. |. im, cap. 5). Tanta in puero barbaro 
uit disciplina reverentit, ut naturam vinceret ; at- 
que ille non deos, qui nulli erant, sed regem time- 
bat. Quid enim timeret eos, qui si idem ignis con- 
tigisset, arsissent? » Et paulo post : « Frequens sermo 
est cutn plurima ranarum murmura religiose auri- 


p bus plebis obstreperent, sacerdotem Dei praecepisse, 


ut conlicescerent, ac reverentiam sacra deferrent 
orationi : tunc subilo circumfusos strepitus quie- 
visse. Silent igitur paludes, homines non silebuni? 
Et irrationale animal per reverentiam | recognoscit 
od per naturam ignorat : hominum tantam esse 
immodestiam, ut plerique deferre nesciant men- 
tium religioni, quod deferunt aurium voluptati? » 

h Qui codice negligenter usus fuerit. Ita in Regula 
excusa, sed apud Smaragdum corrupte legitur : Qui 
quotidie negligenter visus [uerit. ] 

i Qui jocaverit. Joca etfaceti: monacho vitanda 
sunt. Oporfet enim eum esse 9Jux)v iy tic ópaMaue, 
o9 Óià «i; eücpams)iae v6 xà) Onpipsvow idest, « sua- 
vem in conversatione, nec facetosis sermonibus 
jucunditatem venari, » inquit S. Basilius epist. ad 
S Gregorium Theologum. Vide supra ad caput de 
Taciturnitate. . —— 

ji Vel de eis. Sibi ablatis. 


991 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


xerit, si rancorem adversus fratrem tenuerit, si À debilitatem inferat membris : f quia sicut subditorum 


peccanti in se et postea supplicanti veniam non con- 
cesserit, si cum altero in uno lecto jacuerit, si extra 
communem mensam privatim vel furtim quippiam 
sumpserit, si alicubi extra consultum prepositi vel 
abbatis discedens medio die, vel amplius commora- 
tus fuerit, si, ut otiosus sit, falsam infirmitatem 
pretenderit. Hxc et similia juxta arbitrium Patris 
diuturna excommunicatione ^ purganda sunt; ut 
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate 
coerceantur. 

$ X. — Ex RecuLA sancTI FaocTUOSI (cap. 15). 

b Clamosum in locutione monachum, aut iracun- 
dum,ridiculosum, subsanatorem sive detractorem esse 
non decet. Qui ejusmodi est, et ssepe castigatus, non 
fuerit emendatus, flagellis verberibusque curandus 
est, et acriter emendandus, crebraque curiositate 
et industria reducendus. Lascivus, petulans et su- 
perbus sxpius suspendatur a cibo, et biduanis sive 
triduanis maceretur inediis, operisque adjectione 
eonficiatur : sermone et colloquio castigetur. Si ista 
perpessus sxpe, minime fuerit correctus, plagis 
emendetur instantius, reclusionibus diutine coar- 
ctetur angustiis, * brevissime panis et aqua esu 
sustentandus, donec se spondeat a vitio recessurum. 
Iuobedientem, murmuratorem, contradictorem, sive 
furtivis comestionibus atque 42 bibitionibus vacan- 
tem supra scripta coercebit sententia : etin omnibus 
omnino: monachorum * excessionibus congrua ani- 
madversio adhibenda est secundum abbatis et se- 


vitia per praepositos, ita et praepositorum negligen- 
tías per semetipsum Deus judicabit. 
$ XI. —Ex REcULA cujuspAM (cap. 19). 

Excommunicationis mensura qualis esse debeat, 
justum scientibus librare judicium 5 culpx:: modus 
ostendit. Levioribus enim culpis levior est adhibenda 
correptio; gravioribus vero h ferventior exhibenda 
dámnatio. Proinde abbatis studio pensandum est, ut 
$i aliquis frater in levioribus inveniatur obnoxius 
culpis, usque 1 ad indictam sibi horam mensa prive- 
tur: de gravioribus vero seu dierum vel mensium 
definitio in longius protracta correptione 3 finiatur. 
k Ea tamen Regula, ut si amplius quam septem die- 
rum spatium excommunicationis percurrerit : quan- 


B aiu peenitenti:e sub statuto tempore ordo retentus 


fuerit ! sicut à mensa suo loco privatur; ita e£ in 
ecclesia segregetur : ut * in loco, in quo antea fuit, 
nec psalmum ? cantet, nec ullum ordinem teneat; 
usque dum satisfactione humili cum cordis contri- 
tione ab abbate vel a senioribus veniam mereatur. 
Excommunicatus vero frater qui culpis gravioribus 


. existentibus aut cellula recluditur, aut consortio 


congregationis separatur, a nullo penitus aut ^ col- 

loquia, aut visitationis munus fruatur : nisi tantum- 

modo cui preceptum ab abbate fuerit. Si quis trans- 

gressus hanc regulam fuerit, regulari ponitentix 

subjacebit. 

$ XH. — Ex RecurA saNcmI ÁuRELIAMI (cap. $0). 
Superbis inobedientibusque, et iracundiam protra- 


niorum judicium conveniens negligentiz, xtati, sive C hentibus nunquam parcendum, donec corrigantur 


persons. Eritque summa discretione providendum, 
ne gravia pro levibus inferantur; aut e contrario 
. pro maximis levis et parva ultio erogetur. Mensura 
namque et pondere zquo justitiaque pia et misera- 
tione continua Pater vel prepositus debet excellere : 
ut sic vulnus curet :egroti, quatenus salutem et non 


* Purganda sunt. In Regula excusa additur : Et 
flagellis emendanda. 

b Clamosum, etc. Habetur in Regula ms. S. Fru- 
Ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crassensis, et in 
libello cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesise, 
usque ad illa verba : Crebraque curiositate, etc. 
Clamosum autem esse monachum turpe est admo- 
dum. Nam rusticitatis est symbolum peo» ti gov 
Acsiv, id est, alta voce loqui, inquit "Theophrastus. 
charactere de rusticitate. Unde apud Plautum initio 
Mostellarize clamosus sic objurgatur. 


Quid tibi malom, hic ante des clamitatio est? 
Àn ruri censes te esse? Abscede ab zdibus, 
Abirus, abl directe, . . . . 

€ Brevissime. Ita in Regula ms., id est parcissime. 
Vel certe- legendum, brevissimi? 

4 Dibitionibus. ld est, potationibus. Hoc vocabulo 
utitur S. C:esarius archiepiscopus Arelatensis, serm. 
6. « Nam qui de choro psallentium it ad comessa- 
tones inhonestas, bibitionesque furtivas. » 

e Ezcessionibus. ld est, excessibus. 

f Quia sicut subditorum vitia, etc. Nota. Subditi 
hic a przlatis judicantur : sed prxlati a Deo severius 
quidem, nempe in illo severissimo et districtissimo 
judicio judicandi sunt. 

5 Culpe modus. ld est, culpixe ratio, scilicet gra- 
vitas, aut levitas, aliz«pue circumstantize. 

b Ferventior. Id est, asperior, acerbior. 


$ XIII. — Ex RecuLA saNcTI FenAaEoL! (cap. 22). 
Ut convitium vel maledictum ex ore monachi non 
procedat; neque lingua in impatientie excitationes 
soluta effrenatum quid ministret ostiis labiorum ; 
sed commotus ira, (P ut est humanitatis) dicat : 
Pone, Domine, custodiam ori meo, et ostium cir- 


i Ad indictam sibi horam. Indicta hora est, ut si 
fratres sexta, ille nona, ille vespere reficiat. 

) Finiatur. Id est, determinetur. 

k Ea tamen Regula. Supp. servata. Hzc autem 
spectant ad leves culpas, quorum poenam diffinit, mox 
de gravioribus acturus. EL sensus est: quemadmo- 
dum oh leves culpas excommunicatus suo loeo in 
mensa privatur, ita iu ecclesia segregetur, et nullum 

almum cantet : si tamen ejusmodi excommunicatio 


p excesserit septem dierum spatium. 


l Sicut a mensa. Legendum videtur, sicut in 
mensa. 

m ]n loco in quo antea fuerat. Non taníen sequi- 
tur, ut in alio loco psalmum cantet. 

2 Cantet. S. Benedictus dicit, imponat. Ex quo 
patet idem esse imponere, ac cantare. Sed de hoc 
verbo infra. 

9 Colloquia, eic. Archaismus. Nam olim verbum 
fruor, accusativo jungebatur. 

P Ut est humanitatis. Id est , ut est infirmitatis et 
imbecillitatis bumanz. Phaedrus lib. n Fab. 

Humanitati qoi se noa accommodat, 
Plerumque poenas oppelit superbiz. 
Pic humanum, apud Terentium in Heautontim., act. 

$C. 1: 

* Homo sum, humani a me nihil alienum puto. 
Ut humanum factum, humanus error, ex humana 
fragilitate manans. 





$995 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 


994 


cumstantie labiis meis (Psal. x1). Adjungat et illud : A promoveri, ne, addita dignitate, radicata in eis prze- 


Dixi, Custodiam vias meas ; ut non delinquam in lin- 
gua mea (Psal. xxxvii). Habens illud Apostoli ante 
oculos suos : Quia neque maledict regnum Dei possi- 
debunt (Cor. vi). Si quis ergo his indumitus mente 
proruperit, * triginta diebus ab omnium fratrum col- 
loquio habeatur.alienus, donec agnoscens se b tan- 
tummodo in congregatione * solitudinem incurrisse, 
veniam eligat postulare. 


$ XIV. —EjUspEM 4cap. 29). 

Adillos qui post correctionem impugnantes judicia 
seniorum nituntur excusare peccatum, et non ad poeni- 
tentiam recordatione delicti, sed ad duritiam indigna- 
tionis nimium migraverint ; 4 respice istam senten- 
tiam : ut * quandiu a proposita intentione revocentur, 
et ! cum ore mentis manifesta emendatione depomant, 
secundum arbitrium abbatis arduz omnino subjaceant 
disciplinz: quianon dixerunt : Peccatum meum ego co- 
gnosco ; sed dixerunt, quod 5in Isaia propheta de rebel 
libus legitur : Nullus est qui agat penitentiam super pec- 
catum suum, dicens : Quid feci ? Illi namque se prioribus 
anteponunt, et aliorum loca non erubescunt elatio- 
nis vitio invadere, ac praeceptis Dominicis contradi- 
eunt, quibus ita jubemur : Quicunque voluerit inter 
vos major fieri , sit vester minister (Matth. xx) ; et qui 
voluerit inter vos primus esse, erit vester servus (Marc. 
x). Abbatis vel etiam reliquorum increpatione con- 
fusi ad locum proprium quem reliquerant revocen- 
tur: quos ad majorem gradum tardius decernimus 


' * Triginta diebus, etc. Hzc fuit olim usitata a 
priscis illis Patribus excommunicationis ratio, qux 
certo dierum, aut mensium, aut annorum numero 
diffinitur pro delictorum modo, et ratione S. Fru- 
ctuosus episcopus Bracarensis, cap. 17 Regule : « Si 
nec sic se emendaverit, flagelletur acerrime, et 
irium mensium spatio excommunicationis vindictam 
suscipiens sub pcenitentizx districtione solus recluda- 
tur in cella.» S. Isidorus, cap. 17 Regulz :« Hzc igitur 
et his similia triduaua excommunicatione emendanda 
sunt.» Et cap. 18: « Si excommunicatio biduana 
fuerit, excommunicato nihil alimenti tribuendum 
est. » Concilium Epaonense, can. 24 : « Si quis ser- 
vum proprium sine conscientia judicis occiderit, ex- 
communicatione biennii cenfusionem sanguinis ex- 
piabit. » Concilium Eliberitinum, can. 55 : « Sacerdo- 
ies si tantum sacriflcantium coronam portant, nec 
sacrificant, nec de suis sumptibus aliquid idolis prz- 
Stant, placuit post biennium accipere communio- 
nem. » Concilium Agathense can. 62 : « Si quis pro- 
prium servum sine conscientia judicis occiderit, ex- 
communicatione , vel penitentia biennii reatum 
emendabit. » Et can. seq. : « Triennio a commu- 
nioue priventur Ecclesie. » Aurelianense iu, can. 
Á : « Quod si quilibet antistitum, vel clericorum quod 
supra scriptum est, vitare voluerit, triennii excommu- 
nicatione multetur. » Concilium Turonense 1, can. 
20 : « Nam si inventus fuerit presbyter cum sua pre- 
sbylera, aut diaconus cum sua diaconissa, aut sub- 
diaconus cum sua subdiaconissa, annum integrum 
excommunicatus habeatur.» Concilium  Nicenum , 
can. 11 et multis aliis. Ancyranum, can. iv. S. Basi- 
lius, epist. 5 ad Amphilochium, can. 58 : *O potx euoac 

té. Ectot) &xociynroc (arat coy &yacpatov, Id est, 
«Moechus quindecim annis a sacramentorum comniu- 
nione arcebitur. » Et multis aliis locis. — . 
.,P Tantummodo, Videntur deesse hwc verba, ob 
id, vel similia, t tot otn 


B 


C 


D 


sumptio prevalescat. 


$ XV. — Item ejusdem (ex eodem capite). 

Illos igitur monachos quos vel unius diei finis dis- 
cordes invenerit, qui usque ad vesperam lites tra- 
hunt, et ante non excludunt odium quam sol eogno- 
scat occasum (Eph. 1v), qui ^ dicenti Apostolo per 
inobedientiam contradicunt, statuimus tandiu absti- 
nentia macerandos, quandiu ad veram se concor. 
diam ultronea satisfactione convertant. Quibus post 
longum 1 scandalum paciflcare in occulto non li- 
ceat, ne aliquid fictum puritas charitatis admittat : 
sed sit eorum reconciliatio publica, quorum £fit dis- 
cordia manifesta. Fratribus ergo cunctis astanti- 
bus veniam invicem postulent, quia uterque reus 
diuturna simultate notatur, dum unus indulgentiam 
petere destitit, aut alter rogari desiderans non dimi- 
sit. Et ideo impius mansit impoenitens : bic damnan- 
dus posterum, ille post culpam. Propterea offensus 
jste iram in contemptu Evangelii non retineat, sed 
cito ad illud recurrati exemplum : Dimittite, et dimit- 
tetur vobis (Luc. vi). Et illud Apostoli : Induite vos 
k sicut electi Dei, et dilecti viscera misericordie, beni- 
gnitatem, humilitatem, modestiam, patientiam, sup- 
portantes invicem, donantes vobismetipsis, si quis ad- 
versus aliquem habet querelam, sicut et. Dominus 
donavit vobis, ita et vos (Col. 111). Ille vero qui inju- 
riam intulit, hujuscemodi exemplo velociter terrea- 
tur : Facit Dominus judicium injuriam patientibus 


t Solitudinem. Solitudo hoc loco est a fratrum 
gocietate separatio. 

4 Respice istam sententiam. Legendum videtur ; 
Respicit 15ta sententia. 

e (Quandiu. ld est, donec. S. Cxsarius in Recapi- 
tulatione : « Quandiu dignam penitentiam agens hu- 
militer veniam petat. » 

f Cum ore mentis. Locus corruptus. Lege tumo- 
rem mentis, ut in cod. Vindocinensi. 

5 [n lsaia. Ita in cod Vind. Sed hic locus exstat, 
non in Isaia, sed Jeremie cap. xvni. 

h Dicenti Apostolo. Nempe ut sol non occidat super. . 
iracundiam nostram ; cui non obtemperant ii qui so- 
lis occasum non proveniunt, ut cum fratribus in 
gratiam redeant. 

i Scandalum. Scandalum est rixa, jurgium, dis- 
sensio, pugna, ut supra notatum est. S. Gregorius 
Turonensis, lib. v Hist., cap. 10: « Nam hi perpe- 
trato scelere ad Burdegalensem civitatem venientes, 
orto scandalo, unus alterum interemit. » Et lib. x, 
cap. 15, agens de illa seditione exorta inter sancti- 
moniales ccvnobii S. Radegundis : « Cum autem 
scandalum quod serente diabolo in monasterio Pi- 
clavensi ortum, in ampliorem quotidie iniquitatem 
consurgeret. » Id etiam patet ex psalmo cxvii, cap. 
21, pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis 
scandalum. Ubi i et scandalum opponuntur. Unde 
Apollinarius in Metaphrasi, ubi Septuaginta scribunt 
axéydoOov, posuit veixoc, id est contentio, rixa. 


4 


»es Uds tt veixog Ex ovat. 
ld est, « neque aliquarm rixam habent.» 
j Exemplum. Id est, testimonium, auctoritatem, ut 
etiam paulo post dixit : hujuscemodi exemplo, etc. — 
k Sicut electi Dei. Omissa est vox sancti, quoe hac 
verba sequitur. ' 


- 





995 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


996 


(Psal. cxLv). Et alibi : Quo seminaverit homo, hec A prima die confessus fuerit, i viginti quatnor psalmos. 


et metet (Gal. v1). 
$ XVI. — Ex PaucEPrIS ET lwsTiTUTIS. SANCTI 
PACHOMII. 

^ Qui injuste judicaverit, » injuste ab aliis con- 
demnabitur. * Si unus e fratribus, aut duo, vel 
tres d scandalizati ab aliquo recesserint * de domo et 
postea venerint, ventilabitur inter eos et scandali- 
zantem judicium ; et si reus inventus fuerit, mona- 
sterii regulis emendabitur. 

& XVII. — Ex Recura sawcT! CoOLUMBANI. 

t Si quis detraxerit abbatem suum, septem dies 
unum 5 paximatium : si fratrem. suum, xxiv. psal- 
mos : 8i secularem, xii psalmos. 

' & XVHI. — Item ejusdem. 


$ XIX. — Item ejusdem. 

k Qui autem rixam commiserit, septem dies poe- 
niteat. Qui vero suum prepositum despexerit, aut 
Regulam blasphemaverit, ! foras repellendus est; 
nisi ipse dicat, Poenitet me quod dixi. Si autem non 
se humiliaverit » quadraginta diebus poeniteat, quia 
superbi: morbo detinetur. 

| 8 XX. — Item ejusdem. - 

n i» cum illo qui ? celle sux cohabitalor non est, 
confabulari quantulumcunque prasumpserit, P su- 
perpositio. . s 

$ XXI. — Ex Rzcura CUJUSDAM. 

Si quis seniori detraxerit, non seniori detrahit, 

sed Deo, 4 cui opus facit. Si vero hoc frequenter 


bh Si quis iracundiam, vel tristitiam, vel invidiam B facit, * abscindatur a fraternitate ac sollicitudine 


tenet contra fratrem suum i ut tempus tenuerit ; 
ita erit poenitentia ejus in pane et aqua. Si vero 


a Qui injuste judicaverit, etc. Exstat in edita S. 
Pachomii Regula, art. 98. 

b Injuste ab aliis. Lege, juste ab aliis, ut in Re- 
gula excusa. 

c Si unus e fratribus, etc. Hxc non exstant in Re- 
gula S. Pachomii excusa. 

d Scandalizati. Id est, opprobriis et contumeliis 
affecti, aut verberati. 

e De domo. Id est, de classe sua. Vide supra. 

f Si quis, etc. Hxc habenturin Penitentiall ms. S. 
Columbani cod. Flor. 

8 Pazimatium. Supple, ei detur. Detractori unicum. 
paximatium datur mulcta nomine, quia quotidie mo- 
nachi, Agyptii maxime, quos in multis sequitur S. 
Columbanus, duo quotidie paximatia viritim acci- 
piebant, ut clarum est ex Cassiano, coll. i1, cap. 9 : 
« Preposuere cunctis illis refectionem solius panis, 


cujus modum in duobus paximatiis statuerunt. »- 


Coll. xit, cap. 15, et lib. iv de Institutis renuntian- 
tium, cap- 14. Paximitium, seu paxamatium, vel 
paxamas, atque etiam paxamades, et paxamadium 
[varie enim scribitur hoc nomen) est panis recoctus, 

is coctus. Suidas : Ilazap&c ó Otmvpoc &proc £oxc 0d 
Mte '"Popatxái. ld est, « Paxamas bis coclus panis. » 
Est autem vox Latina.» Et alibi : Aizvpoc «proc vapa 


*Poyuaiote ÀAgyópsyoc XabousAe, id est, « recoctus panis 


a Latinis dictus paxamas. » Quidam nomen dedu- 
cunt a Paxamo, rei culinarie scriptore, eujus me- 
minere Suidas et S. Hieronymus lib. 1 contra Jovi- 
nianum. Ín Glossis lsidori dicitur. Paxramatium, 
panis subcinericius. Aimvpoc &proc est denuo coctus 
panis. Hesychius, &írupot &prot ix Geurípou órcópavor, 
1d es$t panes secundo cocti. « Athenzeus, lib. nr: ot 
Qixupot O4 slaiy cwec &prot cpugévrsc* id. est, « Re- 
cocti vero sunt quidam panes deliciosi. » Sed hi non 
sunt monachorum, quia dulciariorum arte medicati. 
Idem quod bucellatum. Nam Palladius monachorum 

auem, quem alias appellat paxamatem, ut cap. de 
aulo simplice, in Macario Alexandrino vocat fov- 
x€)hroy * xikgac «0 fouxi)Akroy Ó siysw, id est, 
« cum fregisset buccellatum quod habebat. » Et Leo 
in Constitutionibus militaribus panem siccum mili- 
tarem, qui vulgo dicitur buccellatum, appellat paxa- 
madium, e& paxamadem. Constit. 10, $ 15 : Aemávny 
£xtt» "i Tabapaóiou, id est, « sumptum habere vel 
paxamadii. » Et Constit. 12, $ 524, inter alia statuit 
ut miles in die belli ferst «aXapá3nv Ev có etorovy- 
Tue. id est, paxamatium in sell: marsupio. Buc- 
cellati mentio fit Cod. leg., de erogatione militaris 
atnonc. Meminit Spartianus in Pescennio Nigro : 
« Buccellato jubens milites et omnes contentos esse. » 
Olympiodorus appellat £epóv apto», id est, panem 
siccum :scribitque inde milites buccellarios appel- 
l:tos esse, hancque denominationem datam cis tem- 


» fraterni corporis. Si vero poeniteat, remittenda sunt 
peccata sua, Detrahentem, inquit Propheta, secreto 


pore Honorii imperatoris, non modo Bomanis mili- 
tibus, sed etiam Gothis. Sed hoc nomen maxime 
Galatis seu Gallogrz»cis militibus attributum est. 
Suidas ; Oi Bovxt))aptuot "EJXnvoyal&rat Ovopatovruu, 
xal Xj Bovxs))apiev 7&pu YoÀoypouxie" id est, « Buc- 
cellarii Gallogrzeci nominantur, et Buccellariorum re- 
io Gallogrzcia. » Buccellariorum mentio fit. Cod. 

g., ult. ad legem Juliam, de vi pricata, vel, etc. 
' h Si quis iracundiam. Hoc capitulum exstat in 
Paenitentiali ms. S. Columbani cod. Eior. 
' 1 Ut tempus tenuerit. Nempe iracundim, id est, 
quanto tempore frater ille iracundiam servaverit. 

j Viginti quatuor psalmos. Supple recitet. 

k Qui autem rixam commiserit, Mabetur in eodem 
Ponitentiali ms. cod. Flor. : 

| Foras repellendus. est, Expulsip illa erat tantum 
ad tempus : ita ut expulsus resideret apte fores mo- 
riasterit, donec revocarctur, ut supra explicatum est. 
' € Quadraginta diebus poeniteat. Nempe iu choro 
prostratus coram omnibus in synaxi, cum videlicet 
expulsus ille revocatüs fuérit ab abbate Qus sane 
nostram opinionem de repulsione ad aliquot, certos 
dies confirmarit; quia si is qui non poenitet, foras, 


.expellitur, eur ei quadraginta dierum p«euitentia 


imponitur, si postea non sit revocandus ? 

' ^ Si cum illo, ec. Hic textus habetur in ms. Pee- 
nitentiali S, Columbani cod. Flor. emendicatus a 
Cassiano, quem in quibusdam sequitur S. Colum- 
banus, lib. rv de Institutis renuntiantíum, cap. 6. 

* Celle suc .cohabitator nen est. Quia monacbi S. 
Columbani duo habitabant in cella juxta institutum 
monachorum  JEgyptiorum , utsupra observatum 
est ; et ejusdem cellze babitator syncellita dicebatur, 
apud Cassianum, coll. xx, cap. 2. 

Y Superpoasitio. Supple ei injungatur, lnielligitur 
superpositio silentii. Nam in hoc S. Columbani Pue- 
nitentiali passim reperiuntur superposujones silentii ; 
jejunii vix repereris. Unde cum in boc Peenitential 
dicitur tantum superpositio, subaudi co silentii. Quid 
sit superpositio et superponere, infra dicetur. 

4 Cui opus facit. Lege, Cujus opus facü, ut in cod. 
Vindocinensi, nempe przlaturam. Sunt, enim przlaü 
Dei vicarii. « Qui in Christi thronum successerunt, 
de quo ipsi sermocinantur, de quo Christys dedit 
eis ministerium reconciliationis, » docet S. Joan. 
Chrysostomus serm. $ in epist. ad Cologsenses. 

r Ábscindatur a fraternitate. ld est, separetur a 
consortio fratrum, excommunicetur. 

» Fraterni corporis. Id est, fraternze congregatiopis 
Corpus est congregatio, communitas, collegium. 
AElius Lampridius i. Alexandro Severo : « Corpora 
omnium constituit vinariorum, lupipariorum, cali- 
gariorum, et omnino omnium artium. a 








57 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 


998 


proximo suo, hsnc persequebar. (Ps. c). Si quis in- A cum junioribus verba otiosa narrare voluerit, 5 aut 


ventus fuerit in aliquo spernere seniorem suum, non 


hominem spernit, sed Deum, et reliqua. Si quis, hoc. 


faciat, poeniteat, et reconciliabitur seniori suo : et 
omnia qu:zecunque senior przceperit, secundum man- 
datum Domini explenda sunt, 

$ XXIL — Ex RxcuLA sawcTI RBasiLy (cap. 25). 


Interrog. * Unde et noctarnz phantasi inboneste. 


ac turpes ascendunt ad nos ? — Resp. b Veniunt qui- 
dem bzc maxime ex diurnis animz motihus et. ac- 
tibus indignis et incongruis. Si enim vacet in judiciis 


Dei, expurgatur anima ejus per meditationem legis. 


divinz, et studium verbi Dei : ibique si indesinenter 
curam gerat semper requirens ei scrutans quid sit 
quod placeat Deo, «talia habebit etiam somnia. 
$ XXII. — Ex BRecura saxcrI leiponi (cap. 25) 
Qui nocturno delusus phantasmate fuerit , tem- 


pore officii in sacrario stabit ; nec audebit eodem. 


die in ecclesiam introire, etc. 

$ XXIV. — Ex REcuLA TARNATRNSI (cap. 18). 

4d Ad convivium pupüale fratrum nullus accedat, 
ne per lasciviam szcularem quas sunt szculi reco- 
gnoscat, * quod absit, ad mundi hujus vitam, etai non 
corpore, animo revocetur, sicut dixit beatissimus 
Cyprianus (Epist. 1) : « Adulterium dum videtur, 
discitur, » f Qui joculare aliquid vel risui aptam in 
conventu fratrum proferre presumpserit, vel qui 


à Unde nocturna, etc. Exstat apud S. Basilium in- 
terr. xxii Regul, brev., et apud Rufinum, cap. 29. 

-b Veniunt quidem hec maxime, cic. Huic non 
absimile est id'quod docet S. Leander lib. de Instit. 
vir., cap. 5. « Quos (juvenes) àd hoc diabolus objicit 
et virgineis opponit oculis, ut formas eorum, quas 
pér diem viderit virgo, meditetur in nocte. Quod si 
contradicat mentis ratio, talesque imaginatjones ab 
animo respuat, recens tamen visio et corporalis in- 
spectio memoria exhibet formas quas videndo didi- 
cit. Et, si paululum talis imaginatio oblectet. men- 
tem, occurret etiam per somnium quod viderit ocu- 
lis : sic diaboli sagittis corpus virginis vulneratur, et 
infigitur cordi amor noxius, ut quod in nocte re- 
cordata esí, cum amore velit adhuc videre in cra- 
stinum. » 

* Talia habebit etiam somnia. Ut S. Caesarius ar- 
chiepiscopus Arelatensis , qui cumi interdiu semper 
Deum in corde haberet, in convivio, in itinere, in 
collocutione, in consessu, etiam in somno semper 
meditabatur , ut scribit Cyprianus lib. i de ejus 

i3. 

4 Ad convivium nuptiale. Nuptiis interesse mona- 
chis interdictum est concilio Ántissiodorensi, can. 
29 : « Non licet abbati, nec monacho, ad nuptias am- 
bulare. » ' 

* Quod absit. Lege, et quod absit. 

f (ui joculare aliquid. Hec. et sequentia videntur 
ascribenda Regulz Orientali, ita ut illis hic titulus 
prefigendus $t : Ex regula Orientali. Nam multa 


ie sumuntur ex Regula S. Paclhomii, quod sane, ut. 
u 


supra notavimus , usitatum est Reg 


! & Orientali, 
nón Tarnatensi. 


5 Aut habere amícitias «tatis infirma. Jtas in- 


firma pueri sunt. In Regula S. Pachomii, art, 90 : 
« Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus libenter 


habere amicitias ztatis infirmz, jncrepationi, ut 
dignus est, subjacebit. Si quis quzlibet invenerit, 
inventa non celet, et cognoscenda mon occultet. 
Quod si reperta unius diei spatio, convincitur reten- 
tasse, furti contagio se maculatum esse cognoscat. 
h Si quis eum qui districtionem monasterii non fe- 
rens, fugam meditari cognoverit, si non statim pro- 
diderit, perditionis illius participem se esse, non du- 
bitet : et, tandiu a conventu fratrum sequestrandus, 
quandiu ille valeat revocari. Si quia. hsc non, omni. 
virtute studuerit Dpinino placitura servare, et semel 
ac secundo correptus non emendaverit, reprehensa 
juxta :xtatjs formam convenit vindicari, 


$ XXV. — Ex REGULA SANCTI AURELIANI EPISCOPI. 
(cap. 40). 

Superbis, vero inobedientibus, et iracundiam pro- 
trahentibus, nunquam parcendum, donec cortigan- 
tur. 

$ XXVI. — ExsvspEu (cap. 41). 

Pro qualibet culpa si necesse fuerit flagelli acci» 
pere, ! disciplinam, nunquam legitimus excedatur nu- 
merus, id est, i triginta et novem, et quamlibet juste 
disciplina teneatur; tamen secundum illud bonita- 
tem el disciplinam, paternum affectum sanctus ablas. 
circa omnes teneat, secundum Apostolum : Tanquam 
si nutriz foveat X pullos suos. (Ps. cxvim). 


cum pueris ridere et ludere, et habere amicitias zeta- 
tis infirmz, » etc. 77 

h Si quis eum, etc. Ex Reg. S. Pachomii, art. 124: 
« Hzc est ultio in eum qui fratrem de domo perdide- 
rit, tribus diebus aget publicam poenitentiam. Quod 
si eadem hora qua fugerit, non nuntiaverit Patri, 
reus erit peccati. » 

i Disciplinam. Id est, correctionem. Vide superius 
adnotata. | 

j Triginta et novem. Juxta S. Pauli flagellationem, 
ut supra notatum est: cujus ftagelationis ratio, ita 
describitur apud Bedam qtzstione 2: libri Qo:estio- 
num váriarum, ex quadam pictura de Pauli à Judzis 
flagellatione oma in Angliam allata : « Quod ita in- 
telligendum , ab antiquis ita intellectuih. testatur 
etiam pictura ejusdem libri quam reverendissimus 
ac doctissimus Cudus (alias Chidonius) órientaljum 
Anglorum antistes veniens a Roma secum in Britan- 
niam delulit: in quo videlicet libro otnnes pene 
ipsius Apostoli passiones, sive labores per loca op- 
portuna erant depicts. Ubi ita hie locus depietus, 
quasi denudatus jaceret Apostolus laceratus flagris, 
lacrymisque perfusus : superastaret autem ei tortor 
quadrifidug: habens flagellum in manu , sed unam e 
fidibus in manu sua retentam : tres vero reliquas 
solum ad feriendum habens exertas. Ubi pictoris 
sensus facillime patet, quod ideo ternis fidibus eum 
fecit verberare, ut. inde plagarum quadragenarium 
numerum non compleret. Si enim quaternts fidibus 
percuteret, decies percutiens sexaginta(lege, quadra- 
ginta) plagas faceret ; si vero ternis tredecies fe- 
riret, inde quadraginta plagas non impleret. » Sed. 
tantum novem et triginta. NN 

k Pullos suos. Yn communi versione, Filios suos, ut 
in textu Graco, «à éavcüc téxva. ltaquelege: Par- 
vulos suos (1 Thess.), ut infra c. $9. 


. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
nm—————————————MUUUUUUADAAAAAAAMAsa Imm eM '"'J]) um uut CDD CC CR 


CAPUT XXXII. 
DE GRAVIORIBUS CULPIS. 





$ I. — Ex Recuta. sawctI BexepicrI. ' 

4 Is autem frater, qui gravioris culpa: noxa tene- 
tur, suspendatur [a mensa simul, et ab oratorio. 
Nullus ei fratrum in ullo jungatur consortio neque in 
colloquio. Solus sit ad opus sibi injunctum, persi- 
stens 5 in poenitentize luctu : sciens terribilem illam 
Apostoli sententiam dicentis : traditum hujusmodi 
hominem Satanse in interitum carnis, ut spiritus 
salvus sit in 'die Domini (I Cor. v). Cibi autem re- 
fectionem solus percipiat, mensura vel hora, qua 
previderit ei abbas competere. « Nec a quoquam 
benedicatur transeunte, 4 nec cibus, qui ei datur. 


$ II. — Ex REcurA PATRUM. 
e Si quis vero monachus furtum fecerit, quod po- 


tius sacrilegium dici potest, id censuimus ordinan- B 


dum, f ut junior virgis exsus tanti criminis reus 
nunquam officium clericatus excipiat. Si vero 
£ jam clericus in id facinus fuerit deprehensus, no- 
minis ipsius dignitate privetur. Cui sufficere potest 
pro actus aui b levitate impleta poenitentiz satisf. 
ctione 1 communio. ' 


* Is autem frater , etc. Hic agitur de majori ex- 
communicatione, quamvis omnes illius effectus non 
exprimantur brevitatis causa. Nam excludi a mensz 
parücipatione, ab oratorio, a consortio et colloquio 

ominum, ut hic manifeste habetur, sunt effectus 
majoris excommunicationis. Quod etiam suadent illa 
verba : Sciens terribilem illam Apostoli sententiam, 
eic. ; ille enim proprie dicitur tradi Satane, qui 
majori excommunicatione plectitur. 

b In penitentie luctu. Goncilium Tarraconense 1, 


can. 1, de Monacho poenitentiam agente : Peni- C 
tentic lamentis incumbat. 
€ Neca quoquam benedicatur transeunte. Nempe cum 


ipse excommunicatus alicubi solus operatur. Alioqui 
in cella residere debet, ut postea videbitur. Bene- 
dictio autem hsc est, quam junior a seniore trans- 
eunte petere debet. Unde Magister cap. 15: « Pe- 
tenti. benedictionem nullus respondeat : Deus. Licet 
tamen assurgere salutanti, caput inclinare, aut nu- 
dare humanitatis officio, vel vitandi scandali causa, 
ut docet Angelus in verbo, Excommunicatio ; de 
Grafflis lib. 1v, p. 4, c. 12 ; Millardus, cap. 101 ; Sai- 
TUS, lib. i1, cap. 14. 
. d Nec cibus qui ei datur. S. Fructuosus episc., cap. 
4 Regule: « Et hoc ab abbate exsufflatum et non 
sanctificatum. » Magister , cap. 12: « Quidquid ei 
porrigitur, a nullo signetur. » 
e Si quis vero monachus, etc. Hxc habentur in 
secunda Regula Patrum cod. ms. Flor., cujus ini- 


& Il. — Ex Recura 8ANCTI FERREOL! EPISCOPI 
(cap. $9). 

j Furti conscium, si adhuc vocare monachum 
possumus, quasi adulterum secundum flagellis subdi 
et magna conteri- afflictione jubemus, dantes illi 
k unam cum fornicatione sententiam : quia luxuria- 
tus est, cum furaretur. Similes enim eos non in- 
congrue dicimus, quos in sacra lectione pariter po- 
sitos invenimus. Dicit ergo Dominus per prophe- 
tam : Non est. scientia Dei ! super terram (Ose 1v) ; 
et paulo post : Furtum et. adulterium. inundaverunt 
(Ibid.) ; et iterum in psalmo : Si videbas (arem, "» si- 
mul currebas cum eo, ? et adulteris portionem (uam 
ponebas (Psal. .xix). Legimus etiam in Evangelio 
Dominum ^ dixisse : Fornicationes, furta (Matth. 
xv). Nec moratus addidit: Hecsunt gue coinqui- 
nant hominem (Ibid.). Ex his profecto intelligere 
possunt horum scelerum servi quia, sicut zqualiter 
his dominantur vitia, zqualiter debetur et peena. 


&$ 1V. — Ex RecuLA saNCTI FRUCTUOSI EPISCOPI 
(cap. 16). 
? Monachus 3 parvulorum aut adolescentium con- 


€ Jam clericus. Apud. Ivonem et Burchardum le- 
gitur : Jam ordinatus. 

h Levitate. Lege stultitia. 

1 Communio. Apud eosdem legitur : Sola communio. 

ij Furti conscium, si, etc. Hzc habentur in libello 
c et xiv Sententiarum de Rectoribus, ubi S. Ferreo- 
lus appellatur presbyter. 

k Unam cum f[ornicatione sententiam. Lege cusss 
ornicante, ut in praefato libello. Unam sententiam, 
id est idem judicium. 

l Super terram. In vulgata versione : In terra. 

m Simul currebas. Ita in Regula Magistri, cap. 132, 
juxta Psalterium Romanum. 

» Et adulteris. Lege : Et cum adulteris. 

» Dixisse, Fornicationes, furta. Apud Smaragdum 
legitur : « dixisse: De corde enim exeunt adulteria, 
fornicationes, furta, et reliqua. » 

P Monachus, etc. llxc habentur eodem cap. 16, 
in Regula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Crass. In 
libello 444 Sententiarum de Rectoribus, ubi qs 
v«ó monachus, additur : Vel clericus, et apud Hen- 
ricum Canisium, tom. V antique lectionis, parte ii. 
Refertur etíam a Burchardo, lib. xvii Decreti, cap. 
95, ex dictis Basilii, sed non ita recte. Nam hoc ca- 
itulum nusquam repereris apud S. Basilium, sed 
u Regula S. Fructuosi Bracarensis, ut ex dictis 
notum est: quamvis hic referatur paulo contra- 
ctius, et varient quzedam. Apud eumdem Burchar- 
dum initium hujus capitis ita legitur : Clericus vel 


tium est : Cum in nomine Domini una cum fratribus J) monachus adolescentium vel parvulorum | insectator. 


nostris convenissemus. Quamobrem titulum, qui hic 
desiderabatur, supplevi in hzc verba : Ex Regula 
Patrum: fretus etiam auctoritate Smaragdi, qui scri- 
bit : « Et alii Patres dixerunt : Si quis vero mona- 
chus, » etc. Proferuntur etiam a Burchardo, lib. ir, 
cap. 64, et Ivone Carnotensi, parte xii Decreti, cap. 
51, ex concilio Agathensi, can. 2 : « Si quis clericus 
aut monachus. » etc. Quz tamen non exstant in di- 
cto concilio. Quare arbitror citationem esse vitiosaim. 

1 Ut junior viryis cesus. Furti reos monachos in- 
differenter flagellationi subjicit S. Pachomius art. 
n ius sanctimoniales S. C:wsarius Arelatensis cap 


q« Parvulorum aut adolescentium consectator, etc. 
Ejusmodi cum junioribus familiaritates etiam alio- 
rum Patrum Regul proscribunt; S. Pachomii art. 
90 : « Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus li- 
benter cum pueris ridere, et ludere, et habere ami- 
citias statis infirmz, tertio commonebitur, ut rece- 
dat ab eorum necessitudine, et memor sit honesta- 
tis ac timoris Dei. Si non cessaverit, corripiatur, 
ut dignus est, correptione severissima. » Orientalium 
seu Tarnatensium cap. 14 : « Qui joculare aliquid, 
.vel risui aptum in conventu fratrum proferre prze- 
sumpserit, vel qui cum junioribus verba otiosa nar- 
rare voluerit, aut habere amicitias setatis infirmi, 


D—-— P ow 


1001 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXII. 


1002 


sectator, vel qui osculo, vel qualibet occasione A municant, nonstent, sed in alia ecclesia secrete 


turpi * reprehensus fuerit inhiare, 5 probata paten- 
ter per accusatores verissimos, sive testes ^ causa, 
publice verberetur ; 4 coronam capitis, quam gesta- 
bat, amittat * decalvatusque turpiter opprobrio pa- 
teat, f omniumque sputamentis oblinitus in facie, 
probraque xque suscipiat, vinculisque arctatus fer- 
reis carcerali sex mensibus angustia maceretur, et 
triduana per hebdomades singulas refectione $ pa- 
nis exigui hordeacei vespertino tempore sublevetur. 
Post deinde, expletis his mensibus, aliis sex mensi- 
bus succedentibus sub senioris spiritalis custodia 
segregata b in corticula degens opere manuum et 
oratione continua sit i contentus, vigiliis et fletibus, 
et humilitate subjectus, et peenitenti:e lamentis ve- 


niam percipiat : et sub custodia et sollicitudine duo- D 


rum fratrum in monasterio ambulet, nulla privata 
locutione vel concilio deinceps juvenibus conjun- 
gendus. 
$ V. — Ex REcULA CUJUSDAM (cap. 6). 
Hi vero fratres, qui gravioribus culpis in poni- 
tentia detinentur, in ecclesia cum c:eteris, qui com- 


ijucrepationi, ut dignus est, suhjacehit. » S. Isidori 
cap. 17 Regul , ubi inter gravia peccata annu- 
meratur : Si (quis) cum parvulis jocaverit, riserit, 
vel eos osculatus fuerit. » 0n 

^ Reprehensus. Lege: Deprehensus, ut in libro 
cxiv Sententiarum, et apud Canisium. .. 

b Probata. In citato libelio, et apud Canisium : 
Comprobata. 

€ Causa. Ita apud Canisium, et in citato libello. 
Causa est culpa, crimen, noxa, offensa, de quo infra. 
Apud Smaragdum male legilur : Hujus rei causa. 

4 Coronam capitis amittat. Si sit clericus. 

e Decalvatusque, etc. ld est ad cutem rasus. Ju- 
niorum amatores S. Fruct. jubet cxdi verberibus, 
et decalvari. lgnominiosum olim supplicii genus, 
raso capite, verberibus aut colaphis c:zedi. Cornelius 
Tacitus de moribus Germanorum : « Pancissima in 
iam numerosa gente adulteria, quorum pena prz- 
sens el maritis permissa. Áccisis crinibus nudatam 
coram propinquis expellit domo maritus, ac per 
omnem vicum verbere agit. » S. Gregorius Turo- 
nensis lib. v Hist., cap. 59 : « Et graviter verberata, 
incidi comam ejus capitis jubet. » Lib. 1 Legis 
Wisigothorum, tit. 4, 1. 7 : « Decalvatus tamen 
centum flagella accipiat; » et titul. 2, 1. 7 : « Cen- 
tum accipiat ietus flagellorum, atque turpiter decal- 
vatus, » etc. ; lib. i, tit. 3, 1. 8 et 10; lib. vii 
Capitularium regum, tit. 525, et lib. 1 Legis Longo- 
bardorum tit. 17, l. 5. Adam lib. 1v Hist. Bremen- 


sis, cap. 1 : « Alios etiam legatos ad se pro pace D 


directos publice verberari et decalvari jussit. » Ju- 
venalis sat. 5 : 


« » . , Pulsandum vertice r$850, 

Prabebis quandoque capui, nec dura timebis 

Flagra pati. 
Palladius in Lausiaca, cap. de Philoromo, 6v EvptcOi- 
vat ixt)sgucgty, xai 9nó fraude py évrOWUTAXTX X07CI(C- 
0ivot, id est, « quem radi jussit. et validissime a 
pueris verberari colaphis. » 

f Omniumque sputamentis. Olim ignominim ge- 

nus faciem sputamentis conspurcare : Gregorius 
Turonensis, lib. ii Hist., cap. 36 : « Tunc eedentes 
eum pugnis, sputisque perupgentes, vinclis post ter- 
gm manibus, ad columnam lapidibus obruerunt. » 
;edrenus ad annum 25 Constantini Caballini, 465i 
6tucty lv cQ. "Imrodpópo iprtuóptvoy, xai GUpOUSvOV, 
id est, « traduxit per circum sputis consputum et 
tractum. » Paulus Diaconus, sive quis alius, lib. 


PATROL. CIII. 


j cursum cantent. Expleto cursu, egredientes ante 
fores ecclesise, in qua communicantes cursum ex- 
plent, stare precipiantur. Et egrediente congrega- 
tione supra humum prostrati rogent pro se Domi- 
num exorari, ut gravia commissa contritione de- 
leantur cordis, meminentes illud : Cor contritum et 
humiliatum k Deus non. spernit (Ps. 1). Et : In hu- 
militate nostra memor fuit nostri Dominus (Ps. 
CXXxY). In oratione positus semper poenitens dicat : 
Averte [aciem tuam a peccatis meis, et omnes iniqui- 
tates meas dele (Ps. 1). Ut ira arguentis judicis, et 
in proximo vindictam reddentis per pie mentis af- 
fectum hac humili oratione sedetur. 
$ Vl. — Ex Recura MacisrAI (cap. 13). 

! Cum suggestum fuerit a przepositis abbati » me- 
ritum inobedientis, jam non dicendus est frater, sed 
2? hzreticus legis: jam non dicendus filius Dei, sed 
operarius d:emonis, qui dissipando sanctorum facta 
velut quxedam scabies est procreata in grege. Con- 
vocet eum abbas presentibus suis prepositis, vel 
coram congregatione circumstante. Et interrogati 


xvii Hist. : « Misit omnem inimicum ejus injuriis 
cumulare et conspuere illum. » 

$ Panis hordeacei. Fuitolim panis hordeaceus 
penitentium cibus. S. Gregorius Turonensis, lib. 
Ix Hist., cap. 21 : « Jussit omnem populum iu ec- 
clesiam convenire, et rogationes summa cum de- 
votione celebrari, et nihil aliud in esu vescendi nisi 
panem hordeaceum cum aqua munda assumi. » 

hà [n corticula. Corücula hic sumitur pro cellula. 
Notandus mos antiquus retrudendi monachos ex- 
communicatos, seu sanctimoniales, in cellulis sepa. 
raus, ut videre est apud alterum Fructuosum cap. 4 
Reguke : « Cum excommunicatur aliquis pro culpa, 
mittatur solitarius in cellam obscuram. » [n conci- 
lio Tarraconensi 1 can. 1 : « Si vero religiosus, vel 
monachus, in cella monasterii inclusus, penitentix 
lamentis incumbat. » Ápud S. Gregorium Turonen- 
sem lib. 1x Hist. 4 : « Petiit, ut se in cellulam secre- 
tam recluderet, dicens : Quia multum peccavi in do- 
minam meam Radegundem. » In Regula Teridii cap, 
25. « Qui pro aliqua culpa excommunicatus fuerit, 
in una cella recludatur. » In Regula cujusdam Pa- 
tris cap. 19 : « Excommunicatus vero frater, qui culpis 
Eravioribus existentibus aut cellula recluditur, » etc. 

oc autem S. Fructuosi capite duplex notanda est 
reclusio delinquentium, una carceris, altera celle. 

i. Contentus. lta in Regula ms. et apud Canisium. 
In libello cxiv Sententiarum : Intentus. Lege ergo: 
Operi manuum et orationi continu sit intentus. 
Quemadmodum est apud Burchardum, apud quem 
tanen có continuc deest. 

| Cursum. ld est, opus Dei, officium divinum, 
de quo vocabulo infra. 

k Deus non spernit. Ita in Psalterio Romano et 
in Regula Magistri cap. 4. Apud S. Cyprianum 
epist. 77 ei81: Deus non despicit. Terliam perso- 
nam servant quidem septuaginta interpretes, sed in 
futuro : ó «óc o)x ézovósvoct, id est, Deus non 
despiciet, juxta quos Ápollinarius in Metaphrasi : 

"Hrop &va xÜauo)à» x«l usÜty ov ox óvücatro. 

id est, « cor rex humiliatum et lene non despiciet. » 
In vulgata interpretatione juxta textum Hebraicum : 
Deus, non despicies. 

| Cum suggestum, etc. Habes in Regula ms. Ma- 
gistri cod. Corb. eodem cap. 

m Meritum. Id est, demeritum. 

. ? Harreticus. dicendus est. Quia pertinax in mali-- 
u:e proposito, ut hzreticus in su: opinionis et judi- 
cii tenacitate. 

32 


1005 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1004 


ab abbate przpositi ejus, quid peccaverit, vel quo- A Justi de sua gloria in judlcio videbdnt te, cum ab 


ties monitus de ipso vitio non emendaverit, respon- 
deant qui eum accusant, Quo audito vitio talem 
abbatis contra se addiat vocem. O misera anima, 
quod respórisüm datura es Deo, quem per inobedien- 
tiam quotidie irritas, cum accesseris adorare eum ? 
quare sub dominio Dei servis potius mammon:e ? 
quid mentiris Cliristo, alter Judas ? llle Judas Ini- 
quitatis portio justitiam véndidit, tu. Christianum 
uomen laceras malefactis ? llle Judás per pacem fal- 
sam Domino scandalum gcneravit, tu sub homine 
sancti servitii Deo magis rebellis existis ? Ille Judas 
falsus Magistrum tradidit discipulus, tu sub nomine 
gancto magis diabolum factis sequeris Christianus ? 
Astare ehim tibi habetin judicio nostra moriitio, 
vel tuus spiritus, cui cum carne, * propria volun- 
tate repugnas [ ^ Deo] ante tribunal tremendi Judi- 
-eis, dicens : Domine, noluit intelligere ut bene ageret 
(Psal. xxxv). Iniquitatem meditatus est, astitit omn] 
vie. non bonz, malitiam autem non oqjvit, sed ma- 
gis * gloriatus in ea, potens fuil in iniquitate. Cum 
hiec accusatus fueris in judicio post nostram simul 
et tremendi Judicis vocem dicentis tibi : Tu es qui 
odisti disciplinam, et projecisti sermones meos 2 post 
te (Psal. xyix). Si videbas furem, simul ecurrebas 
cum.eo, et cum adulteris portionetn tuam ponebas. Os 
tüum abundavit malitia, et lingua tua concinnabat do- 
lum. Sedens adversus frattem tuum detrahebas, et po- 
nebas scandalum. Tota die injustitiam cogitavit lingua 
tua, sicut hovacula acuta fecisti dolum. Dilezisti 


eis fueri& sequesttatus ad sinistram inter hzdos, 
ef super te ridebunt dicentes : Ecce homo qui hon 
posuit Deum adjulorium suum, sed praevaluit in 
vanitate sua, et non fuit timor Dei ante oculos ejus : 
quoniam dolose egit in conspectu ejus. Et dizit in- 
sipiens in corde suo, Non requiret Deus ; avertit fa- 
ciem suam, ne videat in finem, eL ignoravit, quia 
inimici, qui mentiuntur Domino, ^ erit tempus eo- 
rum in poenam zternam (Psal. xxx). Quid ad haee 
dicturus es Deo? quas afferre ei habes, miser, ex- 
cusationes in peccatis? cum te primum impugpave- 
rint mala, et gehenna exspectaverit, ut incendat. 
Post hanc increpationis vocem ante congregatio- 
nem i abbatis j etatim erigi jubeatur ab oratorio, 


B communi mensa [et] extraneus depuletur; et cum 


inimicis Dei designatus non debet ex illa hora jam 
fratribus esse amicus. Ideoque ab hac excommuni- 
cationis hora soli posito et sequestrato ei aliqua la- 
boris opera propter otiositatem a preposito 8t0 
consignetur : in quo labore nullo fratrum jungatur 
solatio, nullius eloquio soletur , tacito omnium per- 
transeatur aspectu : petenti. benedictionem nullus 
respondeat, Deus : quidquid ei porrigiiur, a nullo 
signetur : quidquid vero ultra opus assignatum pe- 
culiariter, vel ultro effecerit, dispergatur, vel dissi- 
petur; Sit ubique solus, et ci sot» culpa solatium. 
Quod si forte propter levitatem culpe noti el vo- 
luerit abbas duplicare jejunia, si ftatres sexta refl- 
ciunt, ille ad nonam horam de ume pulmento; && 


malitiam super benignitatem, iniquitatem magis quam (; snis cibaril sibi fragmeritum et àiud 1 preposito 


loqui equitatem (Psal. v1). Dilexisti omnia verba pra:- 
cipitationis € ih. lingua dolosa. H«c fecisti, et tacui, 
et f existimasti iniquitatem, quod eram tibi similis, 
arguam te et5statuam iliam contra faciem tuam 
(Psal. xix), ut. destruat te Deus in finem; evellet 
te, et emigrabit te de tabernaculo tuo, et radicem 
tuam de terra viventium. Tunc etiam et omnes 


a Propria voluntate. Lege : Per provriam volunta- 
tem, ut est in Regula ms. 

b Deo. Hzc vok redundát, nec est in Regula ms. 

€ Gloriatus. Lege, gloriatus es, ut in Regula ms. 

4 Post te. Ita in Psalterio Romano.. 

e In lingua dolosa. Ita in Psalterio Romano. 

t Existimasti iniquitatem. Ita in Psalterio Ro- 
mano, ad verbum ex Septuaginta : oms)a6sg tiv 
&vouiay. Quod idem sonat, pro, existimasti inique, 
ut habetur ín Vulgata versione. Juxta quod Apolli- 
nariüs in Metaphrasi dixit , 

'Dicne af ipag..... 


id est, existimasti inique. Nam ipia, poetice 
pro &ósuictec. In. Hebrzo tantum habetur, ezisti- 
masti me futurum similem tui. 
$ Staruam. illam contra faciem tuam. Ita in Re- 
ula ms. cod. Corbeiensis, et in Psalterio Romano. 
d ir legendum, statuam illa, ut in commenta- 
rio D. Hieronymi « Et statuam illa contra faciem 
tuam : ut sic confusus damneris in morte perpetua, 
hoc est, per illa mandata, qu:e non custodisti , vel 
tua peccata, vel aliorum, qux post te reliquisti. 
Huic lectioni favent septuaginta interpretes : rapac- 
TóT6 xatà wpóconto» cov tüc kpapriac cov, ld est, 
statuam eontra faciem tuam peccata tua. » Quos 
aequitur Apollinarius in Metaphrasi. 


guo pro misericordia porrigatur. 5i inculpabiles fra- 
tres nona hora reficiunt, illius supradicta refectio 
protrahatur in vesperami, tt sentiát quid ei malo- 
rum culpa intulit, quid per negligentiam bonorum 
amisit. . t 

$ VIL. — Item ejusdem (cap. 14). 

k Cum hora divini officii éxerceiuf, id est, ! cum 


"Auriaxías acíao ctü ycvetoy al£v 03; " 
jd est, « peccata tua stum conlra Le semper ar- 
uens. » Nec potest referri ad vo iniquitatem, quia 
oc vocabulum sumitur hic adverbialiter. 


b Erit tempus eorum in ponam eternam. In Psalte- 
rio Rom. et in commentario S. llieronymi : Er& 
tempus eorum in cternum. In. versione vulgata : Erit 
tempus eorum in secula, Sed Magister secutus est 


D pouus sensóm quam verba : quia iniqui setermo 


supplicio plectendi sunt. Unde, Cassiodorus hunc 
versiculum exponeus scribit * « Addit : in seternum 
erit tempus eorum : scilicet punitionis; quando illis 
dicetur, lte in ignem seternum. » 


i Abbatis. Hac vox transposita est. Et legendum : 
« Pest hanc increpantis abbatis vocem ante eougre- 
gationem statim, » etc. 


j Statim erigi jubéatur, etc. Lege et distingue 
hoc modo : « Stalim etlgi jubeatur. Áb oratorio et 
communi mensa extraneus judicetur. » 


k Cum hora , eic. Hec reperire est in Regula-ms. 
Magist. cod. Corb. eodem, cap: 14, cujus titulus est 
quomodo excommunicatus debet poenitere ? 

| Cum expleto psalmo ab omnibus orationi incttm- 
bitur. Quia olim singulis psalmis breves orationes 
submissa voce interserebáütur, de quibus supra. 


1005 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXIL 


1006 


expletó páalmo ab omnibus oràtioni incumbitur, A cum eurá fn oratorium introduxeririt Prapositi 


tunc excommunicationis reus prostratus ante limen 
oratori hzec cum lacrymis clamet : Peccavi, el pec- 


calum meuni ego ágnosco : érravi, emendare polli- - 


ceor ; jàm de clero non peccabo. Rogaté pro me, 
" Bancte Congregátióhes, à quibus düondam per meam 
negligentiam ej diáboli suasionemi 3éparari rierui. 
Rogate pro me, mei quondam praepositi. Ignosce 
mihi, pastor bóhe et pie pastor abbas. Relinque 
nonaginta novem propter unam. Veni, recollige, et 
portà humeris tuis me perditam ovem, sieut Domi- 
nus noster indició passionis sux tibi monstravit : 
quia non pre justis, sed pro peccatoribus enit, et 
mortuus est : ut eum ípso per justitiam ejus resur- 
geremus, qui fhéramus per nostra peccata allisi, 


ejus, prostetíiatit eum pedibus altaris. Btátim om- 
nes unà eur abbate 5e orationi po éo prosternant. 
Tune ille pro cülpá prostratus cum lacrymis, his 
vocibus precetür ad dominum dicens : Pecénvi Do- 
mino, peccavi, et iniquitatem meam ego agnosco, 
TOgO, peto a te, dimitte mihi, ne simul tráhas me 
cum peccatis meis, neqüe corndemnes ime in Inferio- 
ribus lerrz, iieque irn seternum imputes fnilii mala : 
quoniam tu es Deus peenitentiz : et in me ostende 
bonitatem tuam secundum magnam misericordiam 
tuam : quia tü dixisti, Domine : Nolo, mortem pec- 
caloris, sed convertatur et vivat (Ezech. cap. xxi); 
quia malis nostris àd emendationem, vitam magis 
largiris quotidie, monstrante nobis Scriptura, qui 


dicente ipso Dormiio : Non veni, nisi propter oves B, de pietate tua ita dicit: Nunquid irascittr per &in- 


perditas domus. Israel ( Matth, xv ). Et : Non est 
opus sanis medicus, sed his qui wmale habent (Matth. 
1x). lhhitáre phum mogistrum dápostolorum, cujus 
vices per doctrinam agis in. monásterio : quia ipse 
post prophetas et apóstolo& posuit ves pastores et 
disciplinz doctores : quia per beátum Petrum apo- 
stolum demonstravit vobis dicens : Non septies, sed 
septuagies septies debere peccatum lYatri dimitti 
(Matth. xvii). Subleva ergo allisum salutari tuo con- 
silio : Solve intercessione tua apud Dominum, quod 
in me negligentia obligavit. Quod peccavi agmosco; 
quód emendem, credo quia per tuam mentionem 
invenio. Post hanc vocem cessantibus a psalmis per 


omnes orationes a reo facente effusam, cum com-., 


gulos dies ? * nisi convertamini (Ps. vn). Et ápostolus. 
luus Paulus ita dicit : An nescis quia patientia Dei 
ad paenitentiam te adducit ? (Rom. i.) Gladium ergo 
suum Dominus vibravit ,| arcum suum — tetendit 
et paravit. illum : et in ipso paravit vasa mortis. 
Qus vasa, Domine, timemus, et ideo festinanter 
emetdare promittimus : et quia dicturus ts in 
judicio peccateri : hac fecisti et tacui. Quid? 
semper tacebo? quiá statues iniquitatem contra 
faciem nostram, wt cognoscentes eam in reatibus 
nostris, juste nos ipsi eam damnemus. Tu enim, Do- 
mine, mortificas, et vivificas, tu deducis ad inferos 
et reducis, tu levas 4llisos, tu solvis in ccelo eom- 
peditos in terra, t« ad emendandum oculos cordis 


pletum fuerit sanctum oratorii opus, et illo reo ad- C nostri illuminas tud gratia , vel adjutorio teo justo- 


huc jacente ante limen exeunti abbati omnium 
fratrum congregatio humilietur ei pro eo ad genua, 
simul et * przpositi ejus. Quód cuin fueril adimple- 
tum, si tamen propter levitatem culp: éadem hora 
voluerit abbas venize consentire, statim erigi eum a 
prepositis Buis prxcipiat, et reproperata ei culpa, 
cuni ille responderit se de c:xtero emendare, statim 
abbas dicat omni congregationi : Venite, fratres, 
unanimiter eum lacrymis pro hac ove gregis vestri, 
qus peccalum suum agnoscens promittit sé de cx- 
tero emendare, orantes in oratorio reconciliemus 
eum ante Dominum, quem per inobedienliam irri- 
tavit. Et mox ingressus abbas cum fratribus in ora- 
torio, antequam orent tenentes ei marum dextram 
levamque foris Prepositi introducant eum in Ec- 
clesia, dicentes ambo hunc versum : Confitemini 
Domino, ^ quoniam bonum cst. (Ps. cxvir). Et sub- 
sequatur czetera congregatiq : Quoniam in seculum 
misericordia ejus (1bid.). Ut cum prepositi foris 
poenitenti per hunc versum Confessionem ingerunt, 
intus de oratorio per os respondentium fratrum, 
mox pius Deus misericordiam repromittat. Ergo 


& Prepositi ejus. Nempe decadis seu decànize cujus 
est ipse frater excommunicatus. Supra vidimus in sin- 
gulis decadibus seu decamis ab ipso Magistro constitui 
duos reepositos, qui alias decani appellantur. 

» Quenia ueniam bon&m est. Ita. Apollinarius in Meta- 
phras.: : 


2 Unel cà 0d xod brüx tw. 


rum dirigis gressus , dicente Scriptura. d A Domino 
gressus hominis dirigetur ( Prov. xx). Et nisi custo- 
dieris nos, et * zdificaberis domum , in vanum 1a- 
borant qui edificant, et custodiunt eam. (afa velle 
ádjacet nobis , perficere áutem tuu est. Et, on est 
volentis, neque currentis, sed miserantis Dei. Sed 
tamen das fiduciam sperandi de te dicens : Petite, 
et accipietis; quaerite, et invenietis; pülsate, et ape- 
rietur vobis : quia qui petit , accipit ; qui querit , in- 
venit , et pulsanti aperietur ( Matth. vi1). Et quia di- 
xisti : Convertimini ad me, et ego convertar ad vos 
( Zach. 1). Et: cum clamaveris, dicam : Ecce ad- 
sum. ( fs. vri ). Et item quasi pius et misericors in 
factura tua vocás nos ad gratiam tuam, licet Indi- 


D gnos servos tuos dicens : Venite ad me, qui labora- 


tis et onerati. estis , et ego reficiam vos ( Matth. x1). 
Unde non despicias , Domine, servum tuum, suum 
agnoscentem peccatum : sicut de pietate tua pro- 
mittit reatui nostro Propheta dicens : Cor contritum 
et humiliatum Deus non spernit (Ps. 1). Quia potens 
es de lapidibus istis suscitare filiós Àbrahz ; quia 
quod in nobis desperatio impossibile putat, tua 


c Nisi convertamini. Ita in Psalterio ftomano. 
4 A Domino gressus hominis dirigetur. Prov. xx : 
A Domino diriguntur gressus viri. Ét xvi : Sed. Do- 
mini est dirigere gressus ejus, 
e ,L dificaberis. Pro edificaveris ; b pro v, ut antea 
notatum est. 


1007 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1008 


gratia possibile indicat. Post hanc vocem cum la- A est enim, ut in eis impleatur illud, quod de indi- 


crymis impletam statim cum manu sua abbas eri- 
gat, dicens ei : Vide, frater, jam de cztero, vide, 
ne pecces, et secundam ^ agas de hac vita poni- 
tentiam exercere. Qux cum secundo fuerit acta in 
hzretcorum incidet sectam. Statim hunc versum 
quondam reus imponat : b Erravi sicut ovis, quc 
perierat; * recollige servum tuum , Domine (Ps. 
cxvim ). Respondentibus secum cunctis. Post hunc 
versum vocatis ejus przpositis, reconsignetur ab 
abbate eis in manu dicens : Recipite ovem vestram, 
reintegrate numerum, restituite mens» : mortuus 
enim fuerat, et revixit ; perierat, et inventus cst. 
Eadem namque die humilitatis reparate indicio 
4d aquam manibus fratrum intrantibus ad commu- 


nionem ipse ministret : et cum dat, osculetur pri- B 


: mo abbatis, deinde singulorum fratrum manus : et 
petat singulos, cum ministrat ipse, pro se debere 
orare. Qui et ipse, mox ut ingressus oratorium 
fuerit, omnes clara voce readmoneat pro se debere 
orare : et sic exiens cum fratribus consuetam acce- 
dat ad mensam. 


S Vill. — Ex RecvLA saxcTI Casanr | (cap. 24). 


| * Quamvis non solum cogitari, sed omnino nec 
eredi debeat, ,quod sancti fratres duris se sermo- 
nibus vel conviciis mordeant : tamen si forte, ut se 
habet humana fragilitas, in tantum nefas aliqui de 
fratribus ausi fuerint diabolo instigante prorum- 
pere , ut furtum faciant, aut in se invicem convicia 


sciplinatis filiis f per Salomonem dixit Spiritus san- 
ctus : Qui diligit filium suum , assiduat illi flagella 
( Eccl. 11). Et iterum : Tw virga eum cedis, ani- 
mam ejus de inferno liberabis ( Prov. xxu). Disci- 
plinam tamen ipsam 5 in presentia congregationis 
accipiant , secundum illud Apostoli : 5 Peccantes co- 
ram omnibus corrigantur ( | Tim. v ). 


8 IX. — Item ejusdem ( cap. 32). 


| Si quis vero pro quacunque re excommunicatns 
fuerit, remotus ab omni congregatione, in loco, 
quo abbas jusserit, 1 cum uno de spiritalibus fra- 
tribus resideat. Si autem, ut fleri solet, stimu- 
lante diabolo invicem se lxserint, invicem sibi ve- 
niam petere et relaxare debebunt k propter oratio- 
nes, quas utique, quanto crebriores, tanto purio- 
res habere debent. Quod si ille, cui venia petitur, 
indulgere fratri suo noluerit, communione remo- 
veatur et timeat illud, quia si non dimisit, non 
dimittetur ei. ! Qui autem nunquam vult petere ve- 
niam, aut non ex animo petit, aul a quo petitur, 
si non dimittit, sine causa in monasterio esse vide- 
tur. Proinde vobis a verbis durioribus parcite : quz 
si emissa fuerint ex ore vestro, non pigeat ex ipso 
ore proferre medicamenta , unde facta sunt vulnera. 

8 X. — Item ejusdem (cap. 15). 

m Si quis contra Regule disciplinam inventus 
fuerit aliquid ex his qus interdicta sunt facere, 
quasi contumax, aut przvaricator mandatorum non 


mittant, justum est ut legitimam disciplinam acci- (; levis culpe reus effectus suspicione ? pravi consilii 


piant, a quibus regule instituta violantur. Necesse 


* Agas. Lege, cogaris , ut in Regula ms. 

b Erravi sicut ovis, que perierat. ita in Regula 
ms. , Psalterio Romano et in commentario S. Hie- 
ronymi. 

€ Recollige. In vulgata editione , quere. In Psal- 
terio Romano et in Comm. S. Hieronymi, require. 

4 Aquam manibus fratrum, etc. Mos fuit anti- 
quus Christianorum, ut ante sumptionem euchari- 
sti: manus lavare , ut videre est in eadem regula 
Magistri cap. 89: « Eodem die pro humilitatis in- 
dício aquam manibus fratrum ad communionem in- 
wantibus ipse ministrct. » Et cap. 19: « Ad com- 
munionem intrantibus fratribus aquam manibus ipsi 
ministrent, » nempe Hebdomadarii. S. Anastasius 
Sinaita sermone de sacra Synaxi, ubi agit de prz- 
paratione ad sumptionem eucharistie : Non enim 


carere non poterit. Qui nullatenus cum fratribus 


versione , peccantes coram omnibus argue. Sed locus 
citatur ex memoria, non ex codice. 

i Si vero pro quacunque re, etc. Hxc videre est 
in Regula S. Czsarii cap. 92. 

j Cum uno de spiritualibus fratribus. Qui illius cu- 
ram gerat. S. Fructuosus episcopus cap. 16 : « Sub 
senioris spiritalis cura, segregata in corticula de- 
gens. « $. Aurelianus cap. 55: « Nulli liceat loqui 
cum illo qui fuerit. excommunicatus, preter illum 
quem sanctus abbas custodem dederit. » 

k Propter orationes. Qux: impurz sunl cum fratri 
injuriam non dimittimus. Et ideo sine fructu, ut 
docet Tertullianus libro de Oratione : « Quam autem 
temerarium est aut diem sine oratione transigere, 
dum cessas fratri satisfacere, aut orationem perse- 
verante iracundia perdere » Quae ut fructum conse- 


in Dei Ecclesia et sanctas imagines, venerandasque D quantur, Deo sine veneno iracundiz offerend:xe sunt, 


cruces salutare sufficit, o004 «à. UÓert. éxr)Ovety. các 
Cip voUro xàÜ«pow, id est, « neque aqua manus 
avare purilicatio est. » S. Dorotheus serm. 9 : « kei 
€ &iüsv mUró» vintovza vg xysipac" ivx tici)Un xai 
xotovácy, id est, « et ut vidit eum lavantem mànus, 
ut ingrediatur et communicet. » Quz lautio aliquando 
in ipsa ecclesia flebat, aliquando extra. 

* Quamvis non solum, etc. Habetur eodem cap. 
24, in Regula excusa S. Caesarii. 

f Per Salomonem ; qui diligit filium suum. Hic 
locus non est Salomonis , sed Jesu Syrach in Eccle- 
siastico. Sed Patres interdum citantes ex memoria 
attribuunt Salomoni ea qux sunt in Ecclesiastico. 

8 In prasentia congregationis. Aliter constituitur 
in add. 1 Capitul. Lud. imp., tit. 24 : « Ut nudi pro 
qualibet culpa coram fratrum aspectibus non flagel- 
entur. » 

b Peccantes coram omnibus corrigantur. In Yulgata 


ut docet S. Basilius iu Admonitionibus : « In tem- 
pore orationis omnem malitiam cordis projice abs 
te, et remitte, si quid habes adversus proximum 
tuum. Est denique quoddam genus serpentis, (quoJ) 
cum ceperit ire ad bibendu:n aquam, antequam 
veniat ad fontem evomit omne venenum. luitare et 
tu hunc serpentem , ei remitte conservo tuo centum 
denarios, ut tibi Dominus dimittat millia talenta. » 
le(ui autem nunquam vult petere veniam, etc. 
S. Isidorus, cap. 16 Regul: : « Qui autem non petit 
veniam) aut non ex animo poscit, in collationem 
eductus juxta excessum injuriz congrux subiaceat 
disciplina. » n - 

m Si quis, etc. Hoc caput neque in Reguia, neque 
in recapitulatione S. Cxsarii reperitur. itaque puto 
illius titulum esse falsum, et pre illo hunc esse re- 
ponendum : Ex Regula cujusdam Patris, cap. 15. 

2 Pravi consilii. Id est, prav:e voluntatis. 





1009 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXIII. 


4010 


orare permittatur : nisi prius pro culpa sua publica A nem de ore vestro (Col. 11). luterrogo ergo, fratres, 


satisfecerit poenitentia : aut certe, si publicare con-- 
tempserit, dignam sux pravaricationis vindictam 
suscipiat. 

8$ XI.— Ex Rzcura sancri FrnnEOLI (cap. 25). 

Turpiloquium amore pudicitize sit monacho turpe 
proferre vitando verba luxurie quse, ut mentem 
excitant, ita corpus inflammant. Ait enim Aposto- 
lus.: Deponite * malitiam blasphemie turpem sermo- 


^ Malitiam blasphemie. |n versione communi, 
malitiam, blasphemiam, ut in textu Graco : xexiy 
[?).«agnpiov. 

b Damnationis, Damnatio hoc loco est pen» ir- 
rogatio. 





CAPUT XXXIII. 


quid ille minus facit adulterio, cujus communicat 
lingua peccato? quid luxurra minus exercuit, qui o8. 
castum sermonis corruptione foedavit? Et ut hanc 
spurcitiam cunctis etiam cavere metus 5 damnatio- 
nis * imponat, statuimus hujus culpzs reum commu- 
nionem Dominicam 4 vel osculum fratrum sex anni 
mensibus non habere. 


9 Imponat. ld est, cogat. | 

d Vel osculum fratrum. Intellipt osculum pacis, 

od datur ante sacram communionem, de quo in- 
ra. Particula vel hoc loco sumitur copulative. 





DE HIS QUI EXCOMMUNICANTUR, QUOMODO SATISFACIANT. 





8 I. — Ex REcurA saNcTI BENEDICTI, 
* Qui 5 pro gravioribus culpis ab oratorio et a 


* Qui pro gravioribus culpis, etc. Hoc caput vulgo 
locum quadragesimum quartum obtinet. Citatur in 
decreto Ivonis p. 14, cap. 75, et in concilio Duzia- 
censi i7, cap. 7 : « Et alios tres annos secundum ca- 
pituluin 49 [Lege 44] Regul: sororibus in oratione 
communicet, elc. 

b Pro gravioribus culpis. Ita in cod. mss. S. Ebr., 
San-Germ. ma., apad Turrecr. et Smarag. S. Dun- 
stanus legit: Pro grati culpa; editio Coloniensis et 
quxdam aliz, Pro graviori culpa. 

" Percelebratur. lta in mss. cod. S. Far., apud 
Smaragdum et S. Dunstanum. Vulgo, Celebratur. 

d Anle fores ecclesie prostratus jaceat. Hic fuit 
antiquus mos Christianorum, ut peenitentes pro fo- 
ribus ecclesiz in luctu poeenifenti:e jacerent, seu sta- 
rent pro diverso ecclesiarum usu. Tertullianus lib. 


de Pudicitia : « Ad Dominum enim remissa, et illi (t 


exinde prostrata, hoc ipso magis operabitur veniam, 
quod eam a solo Deo exorat; quod delicto suo hu- 
manam pacem sufficere non credit; quod Ecclesix 
mavult erubescere quam communicare : assistit 
enim pro foribus ejus : et de notze suze exemplo c:e- 
teros admonet, et lacrymas fratrum sibi advocat. » 
S. Gregorius Neocssariensis, epist. canonica, ca- 
none ultimo : Fletus seu [uctus est extra portam ora- 
torii, i0« £acóvca cóv &paprovovta x pà cov eiciovroy 
OsiaÓcs moto», id est, « uhi oportet stantem pecca- 
torem rogare intrantes fideles. » Erant autem quin- 
que gradus poenitentium, ut ipse ibi notat. Primus 
flenüum, qui pro foribus ecclesi:$ stabant, seu pro- 
strati. erant, ut diximus. Secundus audientium, qui 
audiebant sacras Scripturas, £v3oft vuXoc dv vapÜnxi, 
inquiL idem Gregorius, id est, intra januam in Nar- 
tliece; vulgo ferwlam interpretantur, non ita recte. 
Nápous locus est infimus et profundus, dictus r«p& 
vépÜsv ctvat toU v«ou, quod sit infra templum, inquit 
auctor veteris Etymologici. Tertius prostratorum 
seu substratorum,  óxorircrovrec Gregorio Nys- 
seno epist. canonica, eL dicebantur jrortzceiv, seu 
vronizcec locis citatis et citandis, id est substerni. 
Moschopulus in schedis ómoractiv, oroxaro Ttcetv, 
5» onoroyüvu, id est, infra sliquem cadere, vel alicui 
Subjici. Locus eorum erat post ambonem ecclesize, 
id est suggestum, ut scribunt Theodorus Balsamon 
el Zonaras, quos tamen stelisse volunt non pro- 
sterni. Quartus consistentium, S. Basilio epist. ad 
Amphilochium cvec&vrec. li sunt quibus, expleto 
substrationis tempore, licebat orare cum fidelibus, 
non tamen eucharistiam sumere ; nec exibant eccle- 


B mensa excommunicatur, hora, qua opus Dei in 


oratorio * percelebratur, d ante fores oratorii prostra- 


sia cum catechumenis. Audientes vero et substrati 
una eum catechumenis egrediebantur, quibus non 
erat integrum divinis interesse mysteriis, ut scribit 
S. Gregorius Neocxsariensis canone citato. Quintus 
eorum quibus post injunctum consistendi spatium 
eucharistiam sumere concedebatur, qui non tam 
peenitentes quam restituti sacramentis Ecclesise 
erant. Ponitentes aliquando omnes istos gradus 
ascendebant, ut videre est apud S. Basilium, epist. 
2. ad Amphilochium, can. 56, 57 et seq. : aliquando 
minime, sed quihusdam duntaxat ascensis veniam 
merebantur. Nam can. 14 concilii Nic»ni fidei de- 
sertores nulla ad id necessitate interveniente com- 
pulsi, omisso primo gradu, czeteris decursis, veniam 
consequuntur. Ei can. 12, resumentes cingulum, 
si in gradu audientium dignos fructus penitentiz 
ostenderunt, omissa substratione transeunt ad gra- 
dum consistentium. Can. 4, catechumeni lapsi tri- 
bus annis cum audientibus stare coguntur, quibus 
evolutis cum catechumenis orare jubentur. Et can. 
16 synodi Ancyranz animalia bruta ineuntes, prz- 
termissis flentium et audientium gradibus, in sub- 
stratorum deinde consistentium gradu statuuntur 
et can. 17 cum hiemantibus orare jubentur. Qu 
quidem canon eum antecedente non pugnat, ut qui- 
am putant. Quod ut clarius sit, notandum est hie- 
mantes seu xt&patopéívou; esse energumenos seu 
dzmoniacos, ut recte exponunt Dionysius Exiguus 
et Fulgentius Ferrandus in Breviario, cap. 149, me- 
taphora ducta ab hieme seu tempestate, nam xeu 
utrumque significat. Etsi hzc interpretatio displi- 
ceat Balsamoni, eo quod dz:moniaci non orent. 
hzc ratio nulla est, cum insint dzemoniacis lucida 


meni suis agitationibus perturbarent; ín quorum 


1014 ' 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1012. 


tus jaceat, nihil diceng n.si tàntum posito in terra A stratus, quousque celebritas explestur; cumque 


capite * stratus pronus omnium de oratorio b pedi- 
bus exeuntium. Et hoc tandiu faciat, usque dum 
abbas judicaverit satisfactum esse. Qui dum jussus 
ab abbate venerit « volvat se ipsius pedibus, deinde 
omnium vestigiis fratrum, d ut orent pro ipso : et 
tunc, si jusserit abbas, recipiatur * in choro, f vel 
ordine quo abbas decreverit; ita sane ut psalmum 
vel lectionem, vel aliud quid, non przsumat in ora- 
torio imponere, nisi iterum abbas jubeat. Et omni- 
bus horis, dum completur epus Dei, projiciat se'in 
terra, in loco quo stat, et sic satisfaciat, usque dum 
ei jubeat iterum abbas, ut quiescat jam ab hac sa- 
tisfactione. Qui vero pro levibus culpis excommuni- 
cantur tantum a menea, salisfaciant, id est usque 


jussum fuerit ab abbate, de terra consurget ingre- 


diensque chorum ! rursus oret. ^ Post hzc data 
oratione pro eo ab abbate, et respondentibus cunctis 
Àmen, surget. Atque omnibus pro negligentia veniam 
poscat, adepturus indulgentiam post hujus emenda- 
torix satisfactionis censuram. »In minori ztate con- 
stituti non sunt coercendi sententia excommunica- 
tionis, sed pro qualitate negligentix congruis emen- 
dandi sunt plagis; ut quos zetatis infirmitas a culpa 
non revocat, flagelli disciplina corpescat. Excom- 
municatis autem ab his locis, quibus fuerint consti- 
tuti, ante ponitenti:e tempus expletum progredi 
prohibeatur. ÀÁd excommunicatum nulli liceat egredi 
eitra imperium senioris. "^ Cum excommunicato ne- 


ad jussionem abbatis $ hoc perficiant, ^ usque dum B que orare, neque loqui licebit. Cum excommunicato 


benedicat, et dicat : Sufficit. . 

$ Il. — Ex Recupa sancti ]aiponi (cap. 18). 

i Satisfactio delinquentium hzc est. Fratribus in 
ecclesia constitutis, peracto penitenti:e tempore, 
) solvej statim cingulum k extra chorum humo pro- 


statione erant ineuntes bruta animalia oh flagitii 
spurcitiem, cum a prostratorum ordine ad consi- 
Stentium gradum transmeabant. Itaque non assentior 
iis qui dicunt hiemantes fuisse in ordine audieniium 
cum catechumenis. Nec locus ex cap. 5 Eccl. Hie- 
rar., ubi dicitur Ecelesiam permittere energumenis, 
catechumenis et poenitentibus, audire sacras Seri- 
pturas, illis favet : nam aliud est sacras Scripturas 
audire, aliud eas audire in loco peenitentium audien- 
tium, Catechumeni quidem a Tertulliano lib. de Pae- 
nitentia dicuntur : Audientes ct auditores, sed alia va- 
tione quam audientes poenitentes. Si enim peccassent, 
transibant ad locum poenitentium audientium, ut 
patet ex synodo Niczxya, qua postquam can. 11 et 
12 decretum fecit de fidelibus lapsis, can. 14 hoc 
Statuit de lapsis catechumenis : « De catechumenis 
et qui lapsi sunt visum est sanctzz et magaz synedo 
&7c& pus» (zv &«pocpívoue povoy, id est, ul sint 
tres annos (aptum audienles,. » Postea synodus, 
dispensans eos a prostratione, decernil utr& caUca« 
sux&cÜ«. urtà v5» xatnxoptvov, id est, ul postea 
orent cum catechumenis. Quod ideo statuit quia 
catechumeni, qui non aderant tremendis mysteriis, 
Don poterant orare cum consistentibus, qui sacris 
mysteriis eum cateris fidelibus intereraunt , nee 
discedebant poet missam catechumenorum, ut supra 
ex S. Gregorio Neocxsariensi notatum est. Quare 
minus recte ex hoc loco colligitur a nonnullis cate- 
Cchumenorum gradum non distingui ab ordiue sub- 


nülli penitas vesci licet, nec ipsi quidem qui ali- 
montum victui prxbet. F Cujus biduana vel triduana 
fuerit jllata excommunicationis suspensio, sola pa- 
nis et aqui in vespertinum erit adhibenda pefectio. 
Excommynicatis preter hiemis vielentiam cubile 


niensi, prevolvat, reetius. 

4 UI orent pre ipso. Bupple petena. 

* In chero. Apud Smaragdum additur, psallen- 
tium. 

f Vel ordine. Tà vel sumitur copulative. 

€ Hoc perficiant. lta cod. ms, &. Ebrelghi, 8ma- 
ragdus et editio Coloniensis. In vulgatis cum 8. Dun- 
stano : Hoc semper faciant. Apud lvonem et Turre- 
crematam : Hoc faciant. 


Cs h Usque dut benedicat. lta huno loeum exponit 


maragdus : « Quod autem dieit, benedicat, intelli- 
gitur : dimittat tibi Dominus. » 

i Setisjaciiao. Hoo habetur in Regula S. Isidori 
edita, eod. cap. 18. 

i Solvet stutim cingulum. Notandus mos aamntiquus, 
qui fuit ut monachi supplices, cum veniam petebant 
aut. increpa'antur, cingulum solverent. S. Pache- 
mius, art. 1 sux Regula : « Si acciderit ut psallendi 
tempore vel orandi aut in rnedio lectionis aliquis 
loquatur, aut rideat, solvet cingulum, et inclinata 
cervice, manibus ad inferiora depressis, stabit ante 
altare, et a principe monasterii increpabitur. » Et 
art. (8: « Omnis correptio ita flet, ot discincti siut 
qui corripiuutur, et demissis manibus, et humiliato 
capite emendaturos se promittentes vitia, in quibus 
arguuntur, veniam deprecentur. » S. Fruetuosus epi- 
scopus, cap. 14 Regulx sue: « Sed omnibus ad ora- 
tionum studia convenientibus, ille prostratus humo 
eingulo opertorioque ablato, poscet veniam negli- 


siratorum. Nam substrati non dicebantur orare, sed D geuti:e suz. » Fruetuosuseolter, c. 14 : « Et cingu- 


substerni, cum ex audientibus substrati fiebant, ut 

clarum est ex canonibus supra citatis. Quod spectat 

ad prostrationem monachorum poenitentium, de ea 

agunt Cassianus, lib. n de nocturnis Officiis, cap. 16; 

S. leidorus, o 418 Regule; S. Fruciuosus episco« 

pos. cap. 14; Magister, cap. 13 et 1á, et quidam 
ater monachorum, cap. 6 Regul» sux. 

* Stratus pronus. lta in cod. ms. 8. German. ma., 
editione Coloniensi, et apud Sniaragdum. Codices 
SS. Ebrul. et Far. habent tantum, promus; vulgati, 
prostratus pronus. 


b Pedibus exeuntium. Vulgo additur, se projiciat: 
recte; qux desunt in mss. SS. Ebr. et Far., ut apud 
Smaragdum et S. Dunstanum. Apud Ivonem legitur: 
Pedibus exeuntium conculcetur. 


* Volvat. lta Smaragdus et Turrecremata. At in 
vulgatis cam S. Dunstano, ivone e&t editione Colo- 


um in manibns gestaus vel fratrum pedibus cur 
lacrymis provolvaur. » 

k Extra chorum humo prostratus. [n Regula ex- 
cusa : « Huniique extra chorum prostratus jaeebit 
agens poenitentiam quoque. » 

| Rursus oret. llzec verba desiderantur in Regula 
excusa. 

m Post heec. Desunt etiam in Regula exeusa. 

2» In minori cetate, etc. Ex S. P. Benedicto, esp. f». 

9 Cum excommunicato, etc. Hie loeus ita citatur & 
Burchardo, libr. 1», cap. 51, et ab Ivone , p. xwv De- 
creti, cap. 85: « Cum excommunieato neqne orare, 
neque loqui, nisi ea qux ad eantdem excoitnunica- 
tonem pertinent, neque vesci euiquar liceat. » 

P Cujus biduana , etc. In Regula 8, Isidosl edita: 
« Bi excommunieatio biduana faerit, excommunicato 
nihil alimenti tribuendum est. » 


1015 


CONCORDJA REGULARUM. — CAP. XXXI, 


1014 


humus erit tantum sive * storia; amictus autem A mam, secundam et tertiam monitionem ^ de uno quo- 


b tegmen rasum, aut forte ^ cilicium. Caleiamentum 
vero d spartea, aut quodlibet genus * solearum. Ex- 
communicaudi autem potestatem habebit Pater mo- 
nasteril, sive prepositus. Reliqui autem excessus 
monachorum in f collecta abbati vel preposito de- 
ferentur, ut is qui deliquisse cognoscitur competenti 
severitate coerceatur. 

€ IIl. — Ex RecurA saNcT! FRUCTUOS! EPISCOPI 

(cap. 14). 

5 Cum excommunicatur vel arguitur quisquam 
pro negligentia sua, exercebit humilitatem quousque 
percipiat à orationem ; nec se audebit inter aljos 
commiscere vel cuiquam occulte jungere ; sed omni- 
bus ad orationum studia convenientibus, ille prostra- 


cunque non emendaverit, a mensa excomnmunicetur, 
non ab oratorio. Qux excommunicatio tandiu inof- 
fensa permaneat, ? quandiu 3 reo majori humilitatia 
satisfactio, humiliato ad genua capite, se de cxtero 
promiserit emendari. Qui vero frater gravem culpam 
admiserit, ipse ab utroque excommunicetur, id est, 
ab oratorio et a mensa. Et non ipse ad indulgentiam 
majoris perveniat, nisi ante limen oratorii prostra- 
tus laerymabili voee intervallo P cessantittm a psal- 
mis horarum Deo et omnibus emendatione satisfe- 
cerit repromissa : si tamen propter 4 inanitatem pon- 
deris culpe citius voluerit abbas consentire, quod 
dictante Domino sequens pagina demonstrabit. Ille 
vero frater qui excommunicatus a: mensa, non ab 


tus humo, 1 cingulo opertorioque ablato, poscet ve- B oratorio fuerit, tandiu antiphonam , aut lectionem 


niam negligenti:x suz. Hoc etiam his ab officio egre- 


dientibus ezhibebit. Similiter quoque et refectionis 


tempore coram refectorio astabitk vultu deposito et 
! habitu, «quoysque fratrum compassione solutus Ye- 
niam percipiat quam deposcit. 
$ IV. — Ex Rgeura Masigtas (eap. 15). 
2 Frater qui levem culpam hahuerit, et post pri- 


& Storia. Alios slorea, idem qued matta. Smara- 
gdus in boc caput 8. Benedicti * « Aut certe storea, id 
est, malta super humum. » 

b Tegmen reium. ldem stattilt B. Feuctosus alter, 
14 : « Induius tegmine raso, aut cilició seminudus. » 
Rasum tegmen est raripribus filis compactum, denso 
et crassiori oppositam. Unde jócus Marijialis lib. i1, 


epigr. 83: 


Dona quod zstatis misi tibi mense Decembri 
Si quereris, rasam tu mihi mitte togam. 


Alias ralla. Nonius Marcellus, cap. $4: « Ralla vestis 
dicta est a raritate. » Isidorus, lib. xv Orig., cap. 929: 
« Ralla, qus vulgo rasilis dieitur. » Grecis neolericis 
p&cov, id est rasum, vestis monachorum, sed maxime 
novitierum, $i ideo dicti fuere J«cegópot et fasoyo- 
peuvese apud Theodorum Balsamonem in can. 5 
prima et secunde synodi Constantinopolitane, et 
paeogoprty, id est rasum ferre, apud eumdem, ín ea- 
nonem 19; epist. 5 S. Basilii ad Amphilochium : 
xàv y&p pi &xoxapi vu, à poeopoptrn, id est, « etsi 
qui tonsus non fuerit, sed rasum ferat. » 

* Cilicium. Suidas Kobe tà lx puri moveiDEpeva, 
jeacuasa, id est, tele ex pilis contexte. Cassiano 
cilicina vestis. À Cilicibus populis, apad quos sunt 
capris et hirei densigsimi pill, ex quo hujasmodi tel:e 
seu textilia conficiuntur, ut docent Varro, 1l. x de 


non imponat, * quandiu de culpa illa emendatione. 
promissa satisfecerit, aut abbatis przesentjs, aut prae- 
positi sui ad genua incurvatus : excommunicati vero 
fratres, sj jta superbi exstiterint, pt in superbia cor- 
dis perseverantes in tertia die, hora nona satisfacere 
abbati noluerint, custoditi* psque 3d pecem * cgedan- 
tur; et, si placuerit abbati, de monasierio expellan- 


€ Cum excommunicatur, etc. Hsec habentur in Re- 
gula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Crass. 

h Orationem. Id est, benedictionem, veniam. 

i Cingulo. Sumpsil ex S. Isidoro supra. 

i Coram refectorio. Id est, ad januam refectorii. 

k Vultus deposito. ld est, cervice inclinata, ut prz- 
cipit S. Pachomius art. 1 : Solset cingulum, et incli- 
naía cervice. 


| Habitu. Supra, opertorio. 

m F'rater qui ob levem culpam, etc. Hxc reperire: 
est in Regula ins. cod. Corb., eod. capite eub finem. 

2 De uno quocunque. Adde, vítio, ut habetur in 
Regula ms. cod. Corb. et in libello c et xiv Benten- 
tiarum de Rectoribus Ecclesiz. 

9 Quandiu a reo majori. In libello citato legitur, 
ab eo. In cod. Corb. et libello citato deest cc majori. 
Locus corrüptus, ita, ut arbitror, castigandus t Quan- 
diu a reatu humili satisfactione humiliate ad. genua - 
capite se de cetero majori promiserit emendare. 

P Cessantium a psalmis horarum. lta in cod. Corb. 
Apud Smaragdum, cessantium in psalmis horaram. 
Legendum iamen puto, oralionum, non horarem. 
Nam intelligit oratioues quae flebant in singulorum 
psalmorum intervallo, ut constat ex capite sequenti 
ejusdem Regul» : « Cum hora diviui officii in orato 
rio exercetur, id est, eum expleto psalmo ab om- 
nibus orationi incumbitur, tunc excommuniocalionis 


Re rustica, e. 11; Suidas et auctor veteris Etymo- y reus prostratus ante limen oratorii hzc cum lacry- 


logiei. 

4 Bpartea. Est calceus ex sparto confectus, Hispa- 
nis proprius, apud quos calceamenta ex. sparto con- 
ficie e. Plinius, l. 1z, cap. 2, de sparto agens : 
« Hinc calceamenta et pastorum vestis. » 

€ Solearum. « Soles, inquit S. Isidorus lib. xix 
Orig., cap. $$, sunt tantum quibus pedum plante 
teguntur, dictas a solo pedum. » Agellius, lib. xiu, 
cap. 20: « Sed Gastrielus profecto scite atque incor- 
rupte loeutus qst, ommia enim ferrae id genus, quibus 
plantarum caices tantum infima teguntur, caetera 
prope nuda et teretibus habenis juncta sunt, soleas 
dixerunt. Hac apte describunt solearum formam. 
Glosssm veteres : Soleas, cav$aXa. Sed hic sandalia 
non sumuntur pro comptis et concinnis illis antiquo- 
rum sandaliis. 

1 Collecta. Est, quam supra diximus appellari col- 
lationem a S Isidoro, 


mis clamet: Peccavi, etc. » Et paulo post : « Post 
hanc vocem cessantibus a psalmis per omnes ora- 
tiones a reo jacente effusam, eum completum fuerit 
sanctum oratorii opus, et reo iacente adhuc ante 
limen exeunti abbati omnis congregatio humilietur. » 
Ubi vides hic legi, orationes, non horas. 

4 Inanitatem. ld est, levitatem, ut habetur eap. 14 : 
« Bi tamen propter levitatem culpe eadem hora 
voluerit abbas veniz consentire. » 

r Quandiu. Id est, donec. 

s Usque ad necem. Ita in eod, Corb. et in libro 
cxiv Sententiarum. Quis tamen verba non exstant 
apud Sinaragdum. Eti sane puló esse additilja, aut 
saltem dicta hyperbolice. 

* Cedantur. ln. libello citato cxiv Sent. additur 
virgis. . 


1015 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1016 


tur, quia * talis vita necessarios non habet 5 corpo- A lorum regnis propter suam superbiam projectus est. 


rales, vel societas fratrum, quos in anima superba 
possidet mors. Nam merito ergo tales debent plagis 
mactati expelli, qui esse cum Christo humilitatis 
Domino non merentur: sed sint a perpetuis ^ pro- 
missis cum auctore suo diabolo separati, qui de coe- 


& Talis vita. Monastica videlicet. 
b Corporales. Id est animales, carnales. 


Ergo ad superiorem excommunicationum , vel satis- 
factionis sensum, ut coepimus, prosequamur. Ergo 
hujus poenitenti& modum et satisfactionem Deum 
et abbatem credimus acceptare. 


€ Promissis. Liber citatus addit, Dei. 


n C OO —————— 
CAPUT XXXIV. 
DE HIS QUI SINE JUSSIONE ABBATIS JUNGUNTUR EXCOMMUNICATIS. 





$1. — Ex Regula sancti Benedicti. 

* Si quis frater prasumpgerit sine jussione ab- 
batis fratri excommunicato quolibet modo se junge- 
re baut loqui cum eo, vel « mandatum dirigere, 
4 similem sortiatur excommunicationis vindictam. 
$ II. — Ex Recutra savcrI Isipont Episcop (cap. 48). 

* Ad excommunicatum nulli liceat ingredi citra 
imperium senioris. f Cum excommunicato neque 
orare, neque loqui cuiquam licebit. Cum excommu- 


* Si quis frater, ete. Hoc capitulum profertur ab 
]vone, parte xiv Decreti, cap. 24. 

P Aut loqui cum eo. « Quoniam depravatio bono- 
rum ajlocutio est malorum, » inquit Haymo Haiber- 
stattensis in cap. xv Epist. l ad Cor. 

c Mandatum dirigere. Est aliquid per internuntium 
significare, quod Gallice dicimus, iui mander quelque 
chose, juxta versionem Gallicam Guidonis Juvenalis 
abbatis S. Sulpitii. Mandatum est nuntium, signifi- 
eatio, legatio. Phzedrus lib. 1, fab. 2: . 

Furtim igitur dant Mercurio mandata ad Joven, 
Afflietis ut sucecurrat. . . . .- 


Et lib. 1v: 
Mandata dant, legati mittuntur, statim 
Adeunt. . e. 


Czsarius Arelatensis cap. 25 Regul: « Ut occulte 
a quolibet litteras, aut qux:elibet mandata, aut munu- 
scula accipiat. » Glosse Greco-Barbare: gavráco 
Leg. uevó&ra] &xoyyt)ac, umvouata, nuntia. Exwdem 
Glossa. Matecopüpoc, [Leg. uavóeropopoc] rptoGórue, 
id est, nuntius, legatus. Apud Suidam p.avoacop sioog 
ébubuaroc, id est, species dignitatis. Apud eumdem 
TtuOày vtuÜnvóc, pav0&cop, id est, interrogator emis- 
sarius, qui mittitur ad interrogandumet sciscitandum. 
d Similem sortiatur excommunicationis vindictam. 


Ita loquitur Callixtus papa, epist. 2, ad episcopos D 


Galliz : « Quia quicunque in his vel aliis prohibitis 
scienter excommunicatis communicaverit, juxta Apo- 
stolorum institutionem et ipse simili excommunica- 
tioni subjacebit. » Circa hunc locum S. P. Benedicti 
difficultas est non minima, quia qui excommunicatis 
communicant minorem tantum incurrunt excommu- 
nicationem, exceptis quibusdam casibus. Itaque 
nonnulli per similem excommunicationis vindictam 
intelligunt minorem excommunicationem, qux» cum 
in genere excommunicationis conveniat cum majori, 
ei similis est, ut aiunt, non quidem in specie, sed in 
genere. Sed hzc explicatio, preterquam quod nimis 
extorta est, non valet. Nam concilium Aurelianense 
apud Burchardum lib. 1, cap. 5, utitur eodem vo- 
cabulo cum ferit anathemate eos qui communicave- 
rint cum excommunicato in operibus ejus malignis, 
quo in casu docent Summistzee majorem excommu- 
nicationem incurri. Ita loquitur concilium : « Ft, si 
quis ei se sociaverit, et communicaverit operibus 
ejus malignis, noverit se simili percussum anathe- 


D nicato nulli penitus vesci licet, nec ipsi quidem qui 


alimentum victui praebet. 


$ IIl. — Ex RrcurnA sawcri FhRuücCTUOSI EPISCOPI 
(cap. 14). 

5 Cum excommunicato nullus loquatur, neque 
qualibet eum compassione vel miseratione refoveat, 
neque à ad contradictionem vel superbiam confor- 
tare presumat. i Quslibet causa 1 in conventu com- 


mate. » Et Callixtus papa supra citatus. Itaque dico 
locum S. Benedicti de majori excommunicatione in- 
telligendum esse juxta veterum morem, qui hanc 
excommunicationem communicantibus cum excom- 
municatis infligebant, ut videre est apud Burcliar- 
dum libro citato, et Ivonem parte xiv, et in multis 
conciliis, maxime cum olim non esset minor excom- 


(C municatio. Sed quia modo multa relaxata sunt a 


summis ponlificibus circa communicationem cum 
excommunicatis, existimo hanc legem S. Benedicti 
esse abrogatam, nisi forte quis communicaverit in 
crimine criminoso, ut loquuntur, et in aliis casibus 
exceptis a Summistis. 

* Ád excommunicatum, eic. Hzc reperire est in 
Regula S. Isidori excusa eodem capite 18. 

! Cum excommunicato, eic. Hic textus habetur 
causa d, qu. 3, c..18, hoc modo: « Cum excom- 
municato neque orare neque loqui (nisi ea quz ad 
eamdem excommunicationem pertinent) nec vesci 
liceat. » Apud Burchardum, lib. i1, cap. 01: « Cum 
excommunicato neque orare, neque loqui (nisi ea 
quie ad eamdem excommunicationem pertinent) ne- 
que vesci cuique liceat. » Ubi lege, cuiquam, quem- 
admodum etiam in Decreto lvonis p. xtv, cap. 95, 
ubi idem textus habetur. Sed miror cur in his tribus 
auctoribus habeantur hac verba, nisi que ad eam- 
dem excommunicationem | pertinent, cum non repe- 
riantur in hac Concordia, neque apud Smaragdum, 
qui etiam hunc textum profert, neque etiam in ipsa 

egula S. Isidori excusa. Quod autem citati auclores 
hzc etiam verba nec vesci, addiderint, hoc fit quia 
voluerunt sequentem textum, cum excommunicato 
nulli penitus vesci licet, etc., cum antecedente con- 
trahendo conjungere. 

5 Cum excommunicato, etc. Hzc reperiuntur ir 
Regula ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod. 
Crassensis eodem cap. 14; proferunturque a Bur- 
cbardo lib. 11, cap. 35, et ab Ivone. 1 parte Decreti 
cap. 97, ex dictis Fructuosi episcopi, usque ad illa 
verba : Quelibet causa, etc. 

h Ad contradictionem. Ita apud Burchardum et 
Ivonem locis citatis. In Regula ms. legitur, contri- 
tionem. Male. 

i Quaelibet causa. H:ec usque ad finem capituli 

habentur 


) [n conventu fratrum. Apud Ivonem, in conventu 


. omnium [ratrum. 








1017 


muni fratrum est ventilanda et juste ac subtiliter À 


perscrutanda : ne forte dolositate et malitia senioris 
innocens junior opprimatur * ab abbate vel prz- 
posito ^ juxta personarum acceptionem : non liceat 
judicare, neque aliquem fraudulenter vel injuste 
damnare, sed, ut dictum est, spiritalium et veridi- 
corum fratrum * hujuscemodi rebus d est. retinenda 
sententia, qui sibi Dei judicium ponentes pra oculis 
non permitiant pessime deprimere animam inno- 
centis. 

$ IV. — Ex RearLA SANCTI ÀÁUBELIANI (cap. 35). 

Nulli liceat loqui cum illo qui fuerit excommuni- 
catus, przeter illum quem ei sanctus abbas custodem 
dederit 

$ V. — Ex RecurA Cassnm (cap. 44). 

e Si quis autem pro qualibet culpa fuerit ab ora- 
tione suspensus , nullus cum eo orandi habeat licen- 
tiam, antequam submissa in terra penitentia coram 
omnibus fratribus supplicanti ei venia ab abbate tri- 
buatur. Nam qui se orationi vel confabulationi ejus, 
antequam f a Priore recipiatur, inconsiderata pietate 
sociare praesumpserit, similis damnationis reus effi- 
citur, 5 tradens semetipsum voluntarie fuerat de- 
putatus, Et in hoc gravius peccat, qui se ipsi conjun- 
git, quia solatium ei tribuens cor ejus amplius facit 
indurari, et non permittit pro hoc quod ab oratione 
fuerat segregatus, de satisfactione sua et venia co- 
gitare, majorem superbiz fomitem et contumaciam 
delinquentis nutrit in pejus. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXV. 


í 


1018 
8 VI. — Ex RecuLA TABNATENSI (cap. 5). 


Cum eo qui pro admissa culpa ab orationis vel 
mens: consortio removetur, przter eum qui ejecti 
fratris amaritudinem doctrine et charitatis possit 
admixtione dulcare, nullus audeat conferre ser- 
monem. 


$ Vll. — Ex REcuLA MacisThi (cap. 45). 


b Si quis vero frater aut palam aut absconse cum 
eo fuerit allocutus aut junctus, communem statim 
cum eo excommunicationis contrahat poenam *et ab 
omnibus reus sit, atque in alio laboris ipse opere 
sequestretur a' pr:eposito suo : et sit ipse tam ab illo 
Teo quam ab omnibus sequestratus et solus, et mox 
ab omnium et ipse alienus eloquio. Nam non ad ve- 


p niam 1 majoris et ipse pertineat, nisi poenitentiz si- 


milis satisfactio ab eis :qualiter fuerit operata : 
illius, propter quod exstitit inobediens in vitio et 
peccato; istius, quod mercedem consolationis tribue- 
rit malorum artifici. 


$ VIII. — Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 19). 


Excommunicatus vero frater qui culpis graviori- 
bus existentibus aut cell:e su:e recluditur, sat a con- 
sortio congregationis separatur, a nullo penitus aut 
eloquii, aut visitationis munus fruatur, nisi tantum- 
modo cui prxceptum ab abbate fuerit. Si quis trans- 
gressus hanc Regulam fuerit, regulari penitentie 
subjacebit. 


habentur in decreto lvonis, p. vi, cap. 399. Lau- (: Regula ms. legitur reddenda. Male. 


danda sane institutio , ne ab abbate vel przposito 
inferiores opprimantur, et a senioribus juniores ; cui 
non absimilis est hzec S. Pachomii sanctio articulis 
992, 94 et 112, qui vult przepositos et majores a fra- 
tribus boni testimonii judicari, ne forte illi potentia 
sua opprimant innocentes. 

* Áb abbate vel preposito. Hxc vocabula deside- 
rantur in Decreto lvonis. 

b Juzta personarum acceptionem. Hic locus corru- 
ptus est. Apud Ivonem legitur. Rectori juxta perso- 
narum acceptionem, etc. Recte. Itaque hic locus hoc 
modo est restituendus : Ne forte dolositate et malitia 
senioris innocens junior opprimatur ab abbate vel pre- 
posito. Rectori juxta personarum acceptionem non li- 
ceat judicare. 

c Hujuscemodi rebus. Lege, in hujuscemodi rebus. 

4 Est retinenda sententia. Àpud Ivonem corrupte 


legitur : Et alia tradenda et retinenda sententia. In D 


e Siquisautem, etc. Exstat apud Cassianum, lib. 11 
de Orationibus nocturnis, cap. 16. 

f A priore. Id est, ab abbate. 

€ Tradens Semetipsum voluntarie. Locus corru- 

tus, ex cod. Vind., Cass. et Sinaragdo sic emendan- 

us : Tradens semetipsum voluntarie Satane, cui ille, 
secundum Apostoli sententiam pro sui reatus emenda- 
tione dyerat deputatus. 

à Si quis vero, etc. Hzc habentur ín Regula ms. 
Magistri cod. Corb. eodem cap. 135. Prima pars hujus 
capituli usque ad illa verba : Et ab omnibus reus sit, 
3 Burchardo lib. xi, eap. 32, ex S. Isidoro; eta Gra- 
tiano causa 11, qu. 5, cap. 28, ex octava synodo : 
sed male, nam est hujus Magistri. 

i Majoris. Major est abbas , ut sxpe occurrit in 
his Regulis, qui conc. Carthaginiensi 1v, can. 43 
dicitur, major monasterii. 





CAPUT XXXV. 
QUALITER DEBEAT ABBAS SOLLICITUS ESSE CIRCA EXCOMMUNICATOS., 


$ 1. — Ex Recuta saNcTI BENfpicTI. 
Omni sollicitudine curam gerat abbas circa delin- 
quentes fratres : quia non est opus sanis medicus, 


& Et ideo uti debet omni modo. ld est, uti debet 
omni ratione et industria artis spiritalis , ut sapiens 
medicus. In vetusta editione Parisiensi legitur: 
Commodo, pro omni modo. 

b Immittere. Apud Smaragdum : Immittere debet, 
verbum, debet, repetendo. Quod, si non repetitur, 
saltem subaudiendum est. 


sed male habentibus (Matth. ix). * Et.ideo uti debet 
omni modo ut sapiens medicus : 5 immittere quasi 
occultos * consolatores. 4 Senpectas, id est, seniores 


c Consolatores. In mss. S. Germ. et S. Faronis : 
Consilia;ores; sed vulgata lectio prestat. Nam se- 
quitur : Qui quasi secrete. consolentur fratrem. [lu- 
ctuantem. 

d Senpectas. lta codices mss. Victorini et S. Germ. 
min. legunt. Ms. S. Ebr., sepectas. Codices. Vind. 
et S. Germ. ma., Sinpectas. Smaraydus et edito 


ion 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1020 


sapientes, qui quasi secrete consolentur fratrem A cilicio seminudus atque discalceatus opus monasterii 


fluctuantem, et provocent eum ad humilitatis satis- 
factionem, et consolentur eum, ne abundantiori tri- 
slitia absorbeatur (4 Cor. v). Magnopere enim debet 
sollicitudinem gerere abbas, et omni sagacitate et in- 
dustria curare, ne aliquam de ovibus sibi subjectis 
perdat. Noverit enim se infirmarum curam susce- 
pisse animarum, non super sanas tyrannidem, et me- 
tuat Prophete comminationem, per quem dicit Deus : 
& Quod crassum videbatis, assunyebajis; b et quod de- 
bile erat, projiciebati (Ezech, xxxiv, Luc. xvi). Et 
pastoris honi pium imitetur exemplum, qui, relictis 
nonaginta novem ovibus in montibus, abiit ypam 
ovem, qu: erraverat, quxrere ; eujus infirmitati in- 
lantum compasgus est, ut eam sacris humeris suis 
dignaretur imponere, et sic reportare ad gregem. 

$ Hl. — Ex Recura sascri Fnucruost (cap. 14). 

v Cum excommunicatur aliquis pro culpa, mitta- 
tur solitarius in cellam obscuram in solo pane et aqua : 
ut in vespera post ecenam fratrum medium accipiat 
paximatjum, et non ad satietatem aquam : gf hoc ab 
abbate d exsufflatum, et * non sanctificatum. Absque 
ullo sedeat solatio, vel [in] colloquio fratrum, nisi 
quem abbatis vel prepositi cum eo prxceperit au- 
etoritas, ut loquatur. f Indutus tegmine raso aut 


Coloniensis, senipectas. Cod. S. Far. S. Dunstanus, 

urrecremata, edliio Colingi, vetusta Parisiensis et 
vulgatz : Senipetas. Sed quid sit senipeta non vi- 
deo. Smaragdus senipectas putat esse verbum Grz- 
cum , cum ait : « Senipectas Gr:cum est. nomen, 
non Latinum, quo secundum ipsius beati Benedicti 
interpretationem seniores, et sapientes fratres intel- 
liguntur. 1 Qu d quam verum sit, judicet. doctus 
lector. Apud Palladium capite de Serapione lego : 
Xopcaixrn» &cxurü». AtfoUvre Ó$ oi Tlaripsc, ort Àa- 
6áv cw quumcixrauv &axgts Témpuxfllautu) £y ttv 
qo)st pípaou tasty o9giy, id est, « narrant vero Paz; 
tres quod üsspmens quemdam sympzciem mona- 
éhum, vendidit se in quadam civitate mimis gentili- 
bus.» Ejusmodi ergo Zupzaixcog monachus videtur 
esse i$ qui conspirat cum abbate ad ipsum excom- 
municatüm sapienter ludificandum, se ejus amicili:e, 
veluti per cuniculos insinuando, ut. eum ad sanam 
mentem revocet, Itaque cum Smaragdus dicit se- 
nipectas esse vocabulum Crxeeqm, credibile est eum 
legisse symp:zectas, vel sippectas, secundum minus 
accuratam orthographiam : quam quidem lectionem 
ermanam esse existimo : etsi S. Pater Benedictus 
Interpretetur hoc vocabulum Seniares sapientes fra- 
tres. Nam potius habuit rationem persona, quam 


vocis, quod satis patet, quia hoc nomen quovis modo D 


legatur, non potest hee tria nomina significare. Di- 
cit autem seniores sapientes, quia ejusmodi sym- 

cte erant senes et sapientes, non quod pr:cise 
Id significet hoc vocabulum; quod proprie colluso- 
rem significat, 

à (Quod crassum videbatis, assumebatis. Ezech. 
xxxiv, ubi legitur : Quod crassum erat, occidebgtis, ut 
habetur in textu Hebraico et Greco, quibus respon- 


dent antiqu:& versiones. Itaque subaudiendum hic : 


puto, «o Ád occidendum, aut certe legendum : Assu- 
tmebatis, id est devorabatis, mactabalis ad devoran- 
dum juxta sensum Prophet. 

b Et quod debile erat, projiciebatis. In vulgata ver- 
sione Juxta texium Hebraicum et Graecum : Quod 
infirmum fuit, non consolidastis. Sed S. Benedictus 
usus est antitheto juxta prioris membri lectionem, 
reünens tamen sensum Prophetz, non verba : nam 
qui projicit, non conaolidat. 


- exerceat excommunicatus. Si biduana vel triduana 


fuerit excommunicatio ejus, mittat senior, qui enum 
excommunicavit, unum de majoribus quem proba- 
tum habet, qui eum verbis contumeliosis increpet, 
quod non ob religionis veuerit occasionem, nec pro 
Christi amore, nec gehenn:e pavore, sed simplicium 
fratrum facere disturbationem. Sj hzc Z!le patienter 
tulerit, et de ore ejus nulla iracundia vel murmura- 
tio proruperit, simplicitas mentis et humilitatis ap- 
paruerit; sic increpator absque immutatione verbo- 
rum, quod in eo previderit, abbati renuntiet. Abbas 
vero sollicite et prudenter tractet, 5 utrum veram, 
imaginariam habeat patientiam, per quam possit se 
ad fratrum reconciliare charitatem. Secundo ejus- 


B aem meriti senem probatum ad exprobrandum eum 


mittat : et quod primitus audivit, non facile credat. 
Cumque ita tertio fecerit, et pari vitio íncrepatus 
fuerit, et in priore promissionis patientia excom- 
municatus perduraverit, et hoc abbas per tres testes 
probaverit, post hoc eum ^ ejici debeat, et sic prz- 
sentatum per se increpet coram conventu fratrum. 
Cum ita quarto fuerit tentatus, et in humilitate fue- 
rit probatus, et fortis fuerit ut ferrum inventus, 
postmodum ecclesiam ingrediatur et 1 cingulum in 


* Cum excommunicatur, ete. Hag non exstent in 
Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed vi- 
dentur esse alterius Fructuosl. 

4 Exsuffatum. Id est maledictam, ahominatum, 
eo quod debeat comedi ab excommunicato ei tradit 


C Satane, et verbum exsulllare, id est detestari , 


abominari. Beda lib. y hist. Angl. cap. 29.: « Quis, 
rogo, fidelium non statim cum ipsa magia primo 
detestetur et exsufflet? » Fuit quippe mos veterum 
Christianorum, ut id duod immundum et abemina- 
bile judicarent, exsufflatione rejicerent, Tertullianus 
lib. 1 ad uxorem : « Latebisne tu, eum lectulum 
tuum, cum corpusculum tuum signas, eum aliquid 
immundum flatu exspuis? » et lib. de ldololatria : 
« Quo ore Christianus tburarius, si per templa trans- 
ibit, aras exspuet, etexsufflabit, quibus ille prospexe- 
rit? » Qui quidem mos ab antiquo baptismi riui ma- 
navit, quo baptizandus ter Satanam exsuffiat, ut 
videre est apud 8S. Dionysium Areopagitam lib. de 
Hierarchia ecclesiastica cap. 2, parte i1 : dugus án at 
pi» «tà cpic Üaxt)sóecoc Eo0ava, id. est, « Jubetur 
ter exsufflare Satanam. » Hac etiam utebantur ex- 
suíflatione sancti viri deemonem abigentes tentato- 
rem. Acta 8. Pachomii : « Mox signo crueis frentem 
muniens exsufilavit in enm (d:emonem) moxque fu- 
gatus est : » et infra : « Et exsulfflans in eum dixit : 
discede a me, diabole. » Severus Sulpitius dialogo 
terio: Memini quodam die ad eum venisse Marti- 
num, qui ubi secretarium ejus ingressus est, vidit 
post tergum ipsius demonem mire magnitudinis 
assidentem, quem eminus (ut verbo, quia ita necesse 
est, parum Latino loquamur) exsufflans, Avitianus- 
se exsufflari exislimans, qvid me, inquit, sancte, sic 
aspicis? » 

« Non sanctificatum. Id est non benedictum; vide 
supra. 

f Indutus tegmine raso aut cilicio. S. Isidorus in 
Regula cap. 18. Tegmen rasum, aul certa cilicium. 

8 Utrum veram tmaginariam. Lege 1 Utrum veram 
aut imaginariam, ut in cod. Vind. 

h Ejici debeat. Lege : Educi jubeat, nemine e cella. 

| Cingulum in. manibys. Vide supra capite 
annotata ad S. Isidorum. 








1021 CONCOBDIA. REGULARUM. — CAP. XXXV. 1023 
manibus gestans abbatis vel fratrum pedibus cum A fidelibus (ad Tit. 2). Attendendo enim ovis etiam 


lacrymis provolvatur, et cum singultu et gemitu ge- 
nibus huino preperando a cunclis veniam accipere 
mereatur, et ne talia peeuitendo ultra committat, et 
post hzc * osculatus ab abbate, in sua gradu acci- 
piatur. 

$I[I. — Ex tipRo GnaEconmn NazIANZENI. 

» Eum qui de Corintho peccavit peccatum, * quale 
nec infer gentes, ad poenitentiam Paulus suscepit 
(I Cor. v) : et non solum suscepit, verum etiam in 
eo charitatem confirmavit. Quando quidem emen- 
dationem vidit, et causam facti exposuit dicens : Ne 
forte ampliori tristitia absorbeatur, qui ejusmodi 
est, correptiouis scilicet nimietate praegravatus. 


$ 1V. — Ex yisRO sANCT| ÁucUSTINI DE. PASTORIBUS B 


(cap. 1). 

Cum prepositi ad hoc sint, ut his qui subjecti sunt, 
consulant : nec in eo quad przsunt omnino utilitatem 
suam attendant, sed eorum quibus ministrant. Quis- 
quis tamen przpositus est, ut in eo quod propositus 
est, gaudeat, honorem suum qu:vrat, et commoda sua 
sola respiciat, se pascit, non oves. Ád hos sermo 
dirigitur : audite tanquam oves Dei et videte, quem- 
admodum vos securos fecerit Deus, qualescunque 
sint qui vobis presunt, id est qualescunque sumus : 
Yobis securitatem dedit, qui pascit Israel. Nam si 
Deus non deserit oves suas, et mali pastores debitas 
ponas luent, et oves promissa percipient. 

& V. Item ejusdem. 
à Sanz et crasse oves perpaucz sunt, id est, so- 


lide in cibo veritatis, utentes pascuis bene de mu- C 


nere Dei. Sed mali illi pastores non parcunt talibus. 
Parum est, quod illas languentes, et infirmas, et er- 
rantes, et perditas, non curant, etiam istas fortes et 
pingues necant, quantum in ipsis est. Et illj vivunt 
de misericordia Dei, [* vivunt] tamen quantum ad 
malos pastores attinet, occidunt. Quomodo, inquis, 
occidunt? male vivendo, malum exemplum prz- 
bendo. Sin fruatra dietum est servo Dei eminenti in 
membris summi pastoris : circa omnes teipsum bo- 
norum operum prxbe exemplum, et forma esto 


& Osculatus ab abbate. In signum reconciliatjonis. 

b Eum qui in Corintho, etc, IT:ec habentur in ora- 
tione 59 ejusdem sancti Patris, qu:e inscribitur, Ad 
sancta lumina. Sed quoniam quie hic citantur, paulo 
aliter habentur in textu Greco, qusdam altius rc- 
petendo proferemus : Si prius notaverit lector S. Gre- 
gorium agere in Novitianos, qui poenitentiam mi- 
nime admittebant : 5j 0206 ctieufévxa 06g « Oc c utoc; 
£ct. J&p x«i tüc Güg &movoixc, 090; vov iv KopryÜo 
m«pavouugavt«: Maulog 36 x«i &y&rnv (xopmctv, id 
est, « vel neque suscipis sanguiie suo consumma- 
tum, id est martyrem, id enim est eliam tux arro- 
gantiz:, neque eum qui se Corinthi scelere contami- 
Davi? At Paulus circa eum charitatem confirmavit. » 
Caitera vero hic satis rite procedunt. 

c (Quale nec inter gentes. Hac non sunt apud san- 
ctum Gregorium, sed ex D. Pauli textu addita. 

d Sane et crasse, etc. Hac habentur eodem libr. 
de Pastoribus cap. 4, hic citata ob illa S. Benedicti: 
« Noverit enim se infirinarum curam suscepisse anj- 
marum, » etc. 

e Vivunt tamen. Tó vivunt redundat, neo est in 
editis S. Augustini. | 


fortis plerumque przposito suo male viventi, si 
declinet oculos a regulis Domini, et intendit in ho- 
minem, incipit dicere in corde suo : Si prepositus 
meus sic vivit, ego quid sum, qui non faciam, quod 
ille facit? * occidit ovem fortem. Jam de cxteris 
quid facit: qui illud, quod non ipse fortificaverat, 
sed forte aut robustum inyenerat, male vivendo 
interficit? Dico charitati vestrz, iterum dico etsi 
oves, elsi fortes sunt in verbo Domini, et tenent 
illud, quod audierunt a Domino suo: Que dicunt, . 
facite ; que autem faciunt, facere nolite (Matth. xyni); 
tamen qui in couspectu populi male viyit, quantum 
in illo est, eum, a quo attenditur, occidit. Non sibi 
ergo blandiatur, quia ille non est mortuus : et ille 
vivit, et ille homicida est. Quomodo cum lascivus 
bomo intendit ad mulierem ad concupiscendum, 
ecce jlla casta est, et mechatus est iste? Domini 
enim vera et aperta sententia est : Quisquis viderit 
mulierem ad concupiscendum eam, jam maochatus est 
ean in corde suo (Matth. v). Non pervenit ad ejus : 
cubiculum, et in interiori eubiculo suo volutatur. 
Sic omnis, qui male vjvit in conspectu eorum, qui« 
bus prepositus est; quantum in ipso est, occidit 
et fortes. Qui imitatur, moritur : qui non imitatur, 
vivit. Et quod crassum est, inquit, inter[ecistis, et 
oveg meas non pascilis (Ezech. xxxiv). 5 Jam audi- 
stis, quid diligant. Quod infirmatum est, non cou- 
fortastis : et. quod male habuit, non corroborastis : 
el quod tribulatum est (id est, quod confractum est) 
b nan colligastis : et quod errubat, mon revocastis : et 
quod periit, nom inquisistis : 1 et. quod forte fuit, 
con(registis, 1, interfecistis, occidistis. k [nfirmatur 
ovis, id est, ! infirmum oorrigii, * ut possit eedere 
tentationibus : incauto, et imparato supervenerit 
pastor negligens. Quando credit (alis, non illi dicit : 
Fili, accedens ad servitutem Dei, «a in. jusiilia et ti- 
more, et prepara animam tuam ad tentalienem 
(Eccl. n). Qui enim hoc loquitur, confortat infir- 
mum et ex infirme facit firmum : ut non ille, cum 
erediderit, prospera hujus smculi speret. Si enim 


f! Occidit ovem fortem. In editis S. Augustini se- 
quitur : Si fortem, occidit ovem. . 

8 Jam audistis. Hic ineipit caput 88 ejusdem libri 
in editis : Quod contribulatum est. 

b Now colligastis. Apud B. Cyprianum epist. B4 : 
« Quod contribulatum est, non eonsolati estis. » 

i Et quod forte fuit confregistis. Apud B. Augu- 
stinum legitur : Confecistis, non ; Confregistis, id 
est, interfecistis, ut ipse explicat. In epist. 54 S. Cy- 
priani legitur : Canfecistis labore. 

| Interfecistis. Lege, ut in. cdilis ; Id est, interfe- 
gistis. 

k Infrmatur ovis, id est. Hxc non exstant in 
edilis. 

! [nfirmum corrigit. Locus corruptis, lege. Infir- 
mum cor gerit : in editis S. August. : [nfirmum quippe 
animum gerit ovis. 

^ Dt possit cedere tentalionibus, eic, Hzc cor- 
pupta sunt, et ita ex editis castiganda : « Quando 
tentationes sibi profuturas nop credit. Pastor negli- 
gens, quando sic credit talis. infirmus, non illi di- 
dit, » eic. 


1025 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1024 


docius fuerit sperare prospera s:zculi, ^ ipsa pro- A jugo Christi. Attendite illos homines volentes bene 


speritate corrumpitur, supervenientibus adversitati- 
bus sauciatur, aut fortassis exstinguitur. b Non ergo 
cum :ediflcat super petram, qui sic aedificat, * sed 
super arenam ponit. Petra autem erat Christus (II 
Cor. x). Christi passiones 4 imitandz, non a Chri- 
stianis delici:& conquirendx. Confortatur infirmus, 
cum ei dicitur : Spera quidem tentationes hujus sz- 
culi, sed ab omnibus te eruet Deus : si ab illo non 
recesserit. cor tuum. Nam ad confortandum cor 
tuum venit ille pati, venit ille mori, venit sputis 
illiniri, venit spinis coronari, venit * opprobria vi- 
vere, venit postremo ligno configi. Omnia hzc ille 
pro te; tu nihil pro illo, sed pro te. 
$ VI. — Item ejusdem. , 

f Quod infirmatum est, inquit, non confortastis. 
Pastoribus malis dicit, pastoribus falsis, pastoribus 
sua quarentibus, non quie Jesu Christi : 5 et com- 
modo lanz et lactis gaudentibus, oves omnino non 
curantibus, et quod male habuit non corroboranti- 
bus, h id est, infirmum, id est, non firmum. 1 Nam 
[cum] dicuntur infirmi etiam zgrotantes. Sed inter 
infirmum et sgrotum,' id est, male habentem hoc 
mihi videtur interesse. Etenim ista, fratres, qus 
distinguere utcunque conamur, forte et nos possu- 
mus majore diligentia melius distinguere, et alius 
peritior, vel lumine cordis plenior. Interim ne frau- 
demini, quod sentio, loquor. Infirmo ne accidat ten- 
tatio, et eum frangat, timendum est. Languens au- 
tem jam cupiditate aliqua sgrotat, et cupiditate 
aliqua impeditur ab intranda via Dei, a subeundo 


& [psa prosperitate corrumpitur. Metuenda prospe- 
ritas, cum s:xpe in illa homo sibi nog metuat, quia 
nimio illius splendore, et propria cupiditate obczx- 
catus periculum non videt, quod in sola adversitate 
positum esse credit. (uod sapienter admodum nos 
docet S. Augustinus serm. 135, de verbis Domini 
secundum Mattheum : « Putatis tunc esse ventum 
contrarium, quando est bujus seculi adversitas. 
Quando enim bella, quando tumultus, quando fa- 
mes, quando pestilentia, quando cuique hominum, 
etiam singulo evenit privata calamitas, tunc putatur 
ventus adversus, ibi putatur invocandus Deus. 
Quando autem temporali felicitate seculum arridet, 
quasi non est ventus contrarius. Noli hiuc interro- 
gare temporis tranquillitatem ; interroga sed tuam 
cupiditatem : vide, si tranquillus es in te : vide, si 
nou te subvertit ventus interior. Hoc vide, magnx 
virtutis est cum felicitate luctari; neilliciat, ne cor- 
rumpat, ne ipsa subvertat felicitas. Magnze, inquam, 
virtutis est cum felicitate luctari, magn: felicitatis 
esta felicitate non vinci.» His quadrat illud Virgilii 
x /En.: 


Nescia mens hominum fati, sortisque faturs, 
Et servare modum, rebus sublata secundis. . 
Et S. lsidori Pelusiotz libr. v, epist. 582 : « Multi 
itaque diflicilius existimant a rebus secundis in ad- 
versas incidentem celsum servare animum : 'Eyó à4 
$uaxoéraov vyoüpat có &ro Qva mporyiag ele sUnpipiay 
&vad pauvre yuAáSat pécpio» «à poóvnpa, id est, « Ego 
vero dillicillimum arbitror eum, qui ab adversis 
rebus ad secundas redit, moderatum custodire ani- 
mum.» Et przeclare Salomon ait Prov. 1: Aversio 
parvulorum tnterficiet eos, et prosperitas stultorum 
rdet illos. Quem locum exponens 5. Gregorius papa 
omil. 12 in Ezechielem sapienter admodum dicit : 
«Qui enim a Deo avertitur, et prosperatur, tanto 


vivere, et minus idoneos mala pati, sicut parati 
sunt bona facere. Pertinet autem ad Christioni firmi- 
tatem non solum operari qux bona sunt, sed et 
tolerare quxe mala sunt. Qui autem videntur fer- 
vere in operibus bónis, sed imminentes passiones 
tolerare nolle aut non posse, infirmi sunt. Qui vero 
cupiditate aliqua mala ,amatores mundi ab ipsis bo- 
nis operibus revocantur, languidi et zgroti jacent : 
quippe qui ipso languore tanquam sine ullis viribus 
nihil honi possunt operari. 
S VII. Item ejusdem. 

j Non frustra ergo cum Jam dixisset superius : 
Quod crassum est, interfecistis. Hic iterum in novis- 
simo posuit. Et quod forte (uit, confregistis. Ipsa est 


B enim repetita sententia, nisi quia ex his qux: supra 


C 


dixit nata est. (juod errabat, non revocastis : et quod 
perierat, non quasistis. Hoc faciendo, Quod forte est, 
interfecistis. k Proinde audi quid sequatur de ista 
negligentia malorum, imo falsorum pastorum : Et 
disperse sunt oves mec, et facte sunt in comesturam 
omnibus bestiis agri. Furantur lupi insidiantes, ra- 
piunt leones frementes, ! cum oves adherent pas- 
tori, nam presens est pastor, sed male agentibus non 
est pastor. Et inh:erent pastoribus, * [non] pastori- 
bus seipsos, non oves pascentibus. Et lethalis error 
consequitur. Eunt in bestias deprzdantes se, et de 
illorum morte se satiare cupientes. Tales enim sunt 
qui gaudent de erroribus alienis; bestize sunt paste 
» montibus. 


peritioni fit proximus, quanto a zelo disciplinze in- 
venitur alienus. 

b Non ergo cum cdificat. Tó cum redundat, et le- 
gendum : Non ergo edificat super petram, qui sic 
(cdificat. Àut si placet retinere particulam c«m, 
leze, non ergo cum edificat super petram edificat, 
qui sic edificat. In quibusdam editionibus legitur : 
eum pro cum. 

€ Sed super arenam ponit. Verbum : Ponit, non 
est in editis S. Aug. 

d Imitande. In editis additur có stmt. 

e Opprobria vivere. Vivere, hoc loco ponitur pro 
bibere, v pro b, Vasconumn more; in editis S Aug. 
legitur audire. Sed puto legendum bibere. lllnd enim 
«ó audire non satis significat. In Concordia Vindoci- 
nensi legitur : Sustinere. 

f Quod infirmatum est, etc, Habetur apud S. Au- 
gustinum, ejusdem libri cap. 6. 

€ Et commoda. Lege : Ex commodo, ut in 


D editis. 


b Id est infirmum, id est non firmum. Primum, Id 
est, abest ab excusis. 

i Nam cum. Tó cum redundat, nec est in editis. 

] Non frustra ergo, etc. Hxc usque ad illa verba : 
Proinde audi quid sequitur, exstant apud S. Aug. 
ejusdem libri cap. 1. 

k Proinde audi quid sequitur. Hzc usque ad finem 
habentur initio cap. 8. 

! Cum oves adherent pastori. lta in Concordia co- 
dicis Vindocinensis. In excusis legitur, Cum ores 
non haerent pastori. Sed negatio videtur expungen- 
da, cum sequatur : Nam presens. est pastor : 
male agentibus non est pastor, et inherent pastoribus. 

m Non pastoribus. Particula negativa expungenda 
est, nec est in editis. 

n Montibus. In cod. Vind. legitur, mortibus, recto 
in editis, morsibus dispersarum. Sed «ó dispersarum 
exscriptor omisit, quod tamen necessarium est. 


1085 





CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVI. 


1026 





CAPUT XXXVI. - 
DE HIS QUI IN ALIIS QUIBUSLIBET REBUS DELINQUUNT. 





$1. — Ex REcurA saxcrI BENEDICTI. 

& Si quis dum in labore quovis in coquina, 5 in cel- 
lario, in ministerio, * in pistrino, in horto, in arte 
aliqua dum laborat, vel in quocunque loco, aliquid 
deliquerit, aut fregerit. quippiam, aut perdiderit, 
vel aliud quid excesserit 4 ubi ubi, * non veniens con- 
tinuo ante abbatem f vel congregationem ipse ul- 
tro 5 satisfecerit, et prodiderit delictum suum : 
dum per alium cognitum fuerit, majori subjaccat 
emendationi. Si anim: vero h peccati causa latens 
fuerit, tantum abbati aut spiritualibus senioribus 
patefaciat, 1 qui sciant curare etsua et aliena vulne- 
ra, non detegere et publicare. 


& Si quis, etc. Hoc caput quadragesimum sextum 
est in Regula S. P. Benedicti. Cujus titulus sic ha- 


betur in cod. ms. ma. S. Germ., De his qui in levi- B 


bus rebus delinquunt. Sed prior inscriptio praevalet. 
Non enim hic duntaxat agitur de levibus culpis, sed 
etiam de lethalibus. Hujus capitis meminit S. Fru- 
ctuosus apud Henricum Canisium tomo quinto anti- 
qui? Lectionis, proferturque in conc. Duziacensi t1, 


ji In Cellario. Gloss veteres : Cellarium, «opstov, 
id est cella penaria, repositorium. S. Isidorus, 
lib. xv Orig., cap. 5. « Cellarium, quod in eo col- 
ligantur ministeria mensarum, vel quxe necessaria 
victui supersunt. » Aliter Servius (Im 1 AEn.) : 
« Cellarium est paucorum dierum : unde et in cella 
dicitur importatum frumentum. Penu vero longi 
temporis. » Hoc vocabulum Latinum quidem, sed 
Graci illud usurparunt, ut S. Basilius, interr. 147 
Regularum brevium : 'O spl «ó £pyov 100 »s))atiov, 
id est, qui cellarii curam geril. Auctor tractatus de 
poenis monasticis, qui exstat inter Opera S. Basilii, 
art. 42 : Et t &xaigoc Epx tva &lg co Cputpiv, 7 «lc 
19 x$)À)apiov, id est, « Si quis citra tempus opportu- 
num vcnit in culinam vel cellarium. » Unde xe22a- 
prxóv, illud omne quod in cellario reconditur, Palla- 
dio cap. 117. Hist. Lausiacz. 

* [n pistrino. Hec desunt in cod. ms. Vict. ma. 

4 Ubt ubi. lia vulgo. Apud Keronem, ubi vel ubi. 
. Cod. S. Ebr. et Smaragdus legunt, ubi et ubi. Hzc 
autem vox geminata, ubi ubi, nihil aliud sonat 
quam ubicunque, ubivis gentium, quocunque in lo- 
co. Plautus in Casina : 


]ta quocunque adveniant, ubi ubi sint, ddfblici damno do- 
(minos inultaut. 


Tertullianus,] lib. de Fuga in persecutione : « Ubi 
ubi fuero, in manu ejus sum. » Anastasius Biblio- 
thecarius in Constantino : « ubi ubi nominatus con- 
fingeret pontifex. » 

€ Non veniens continuo ante abbatem, etc. Hxc ul- 
tronea sui accusatio plurimum confert monacho, 


idque triplici potissimum nomine. Primo, ut delictum D 


statim sequatur emendatio, atque ita semper ab 
omni peccato, quantum fieri potest, monachi sit ex« 
purgala conscientia; secundo ut nulla ei desit hu- 
militatis exercitatio; tertio, ut omnis occasio excu- 
sationi, contentioni atque mendacio prxcidatur : ut 
qui se ultro prodere tenetur, forsitan accusatus non 
se cum procacitate defendat, sed libens culpam fa- 
teatur. Continuo, est statim, confestiin, protinus, 
nulla intercedente mora. Sed non puto locum intel- 
ligi de minusculis et similibus culparum quisquiliis : 
hoc enim grave esset fratribus, et molestum abbati. 


$ II. — Ex RecurA saNcTI CassiANt (cap. 39). 

j Si quis autem k aliquid fregerit aut perdiderit, 
non aliter negligentiam suam delebit, nisi coram 
omnibus fratribus tandiu supplicaverit Deo in terra 
prostratus, donec oratione solvatur abbatis. Similiter 
eliam qui ad orationem tardius venerit, et qui se- 
niori suo superflue, aut durius, aut contumeliose 
responderit ; aut si negligentius, aut tardius obse- 
quia injuncta compleverit; si vel leviter murmura- 
verit, aut lectionem operi vel obedientiz pr:etulerit, 
similiter etiam qui, completis vigiliis aut quavis 
aliqua ratione, cum aliquo vel modicum steterit, vel 
ad punctum temporis alicubi secesserit; si alterius 


Porro hujus rei praxis videtur in Vita S. Guidonis 
abbatis Pompos:e, ubi agitur de quodam ejus disci- 
pulo Sergio templi custode, qui cum lampades mun- 
daret, excidit una e manibus et fracta est: « Territus 
ille (inquit. auctor Vitze) coll.git fragmenta et ante 
altaris crepidinem condens ea, festinans abiit ad Pa- 
trem Guidonem, ut multa ab eo propter damnuin 
illatum ipsi irrogaretur. Quod cum factum esset, 
illico reuiit ad altare, et lampadem sanam atque 
integram invenit. » 

f Vel ante cengregationem. De hac re ita statuit 
S. Columbanus in Poenitentiali ms. : « Si non con- 
tempiu, sed casu aliquo amiserit aut fregerit, non 
aliter negligenüam suam, quam publica ailuat pce- 
nitentía, cunctis in synaxi fratribus congregatis, 
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec 
orationum consummetur solemnitas, impetraturus 
eam, cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur- 
gere. » Antiqua hujus accusationis ratio habetur in ' 
Inemoriali, qualiter in monasterio conversandum sit. 

8 Satisfecer. Nempe, humili et publica prostratione. 

b Peccati causa. Causa hoc loco est noxa, offensa. 
S. Gregorius Turonensis, lib. iv Hist., cap. 14: 
« Mult. enim cause per eum inrationabiliter gere- 


.bautur. » Et lib. vit, cap. 21 : « 1deoque si rex mor- 


tem fratris desideraret ulcisci, noverit hujus causz 
hunc esse signiferum. » S: Hieronymus, in epist. ad 
Damasum qu. 4, de Cain : « Denique responuit Do- 
mino : Major est causa mea quam ut merear absol- 
vi. » S. Cyprianus libro de Lapsis: « Nec hoc ideo 
dico ut fratrum causas onerem, sed ut magis fratres 
ad precem satisfactionis insugem. » Accedit ralio, 
quia non sola peccati causa abbati retegenda est, 
sed ipsum peccalum. ltaque peccati causa nihil 
aliud est quam eulp:e noxa, ut qui loquitur cap. 25 
S. P. Benedictus. Vel certe dici polest co peccati re- 
dundare, sed quia illud in omnibus codicibus, quos 
viderim, reperitur, id asserere nolim. 

i Qui sciant curare et sua. Hunc locum tangit Hel- 
galdus in Vita Roberti Francorum regis : « Tali 
quippe mandat monachorum Pater et dux confiteri 
peccata, qui sciret sua el aliena curare vulnera, non 
autem detegere et publicare. » 

] Si quis autem, etc. His similia auctor quzedam 
supra cap. 51 citaverat ex lib. de Institutis renun- 
tianüum; sed qua hic citantur, sumpta sunt ex 
Regula Cassiani paululum immutata. 

k Aliquid fregerit aut. perdiderit. S. Pachomius, 
art. 70 Regule sus : « Si vas fictile fregerit, vel 
aliquam utilem rem ad usus monasterii, aget peeni- 
tentiam. » Et art. 75 : « Si aliquis aliquid perdide . 
rit, ante altare publice corripietur. » 


t025 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1024 


doctus fuerit sperare prospera seculi, * ipsa pro- A jugo Christ. Attendite illos homines volentes bene 


speritate corrumpitur, supervenientibus adversitati- 
bus sauciatur, aut fortassis exstinguitur. ^ Non ergo 
cum zdificat super petram, qui sic zedificat, ^ sed 
super arenam ponit. Petra autem erat Christus (1I 
Cor. x). Christi passiones 4 imitandz, non a Chri- 
stianis delici:& conquirendzx. Confortatur infirmus, 
cum ei dicitur : Spera quidem tentationes hujus se- 
culi, sed ab omnibus te eruet Deus : si ab illo non 
recesserit cor tuum. Nam ad confortandum cor 
tuum venit ille pati, venit ille mori, venit sputis 
illiniri, venit spinis coronari, venit * opprobria vi- 
vere, venit postremo ligno conligi. Omnia hzc ille 
pro te; tu nihil pro illo, sed pro te. 
$ VI. — Item ejusdem, , 

f Quod infirmatum est, inquit, non confortastis. 
Pastoribus malis dicit, pastoribus falsis, pastoribus 
sua quarentibus, non qu: Jesu Christi : 8 et com- 
modo lanz et lactis gaudentibus, oves omnino non 
curantibus, et quod male habuit non corroboranti- 
bus, ^ idest, infirmum, id est, non firmum. i Nam 
[cum] dicuntur infirmi etiam zgrotantes. Sed inter 
infirmum et zgrotum,' id est, male habentem hoc 
mihi videtur interesse. Etenim ista, fratres, qui 
distinguere utcunque conamur, forie et nos possu- 
mus majore diligentia melius distinguere, et alius 
peritior, vel lumine cordis plenior. Interim ne frau- 
demini, quod sentio, loquor. Infirmo ne accidat ten- 
tatio, et eum frangat, timendum est. Languens au- 
tem jam enpiditate aliqua 2zgrotat, et cupiditate 
aliqua impeditur ab intranda via Dei, a subeundo 


& [psa prosperitate corrumpitur. Metuenda prospe- 
ritas, cum szxpe in illa homo sibi nog metuat, quia 
nimio illius splendore, et propria cupiditate obcz- 
catus periculum non videt, quod in sola adversitate 
positum esse credit. Quod sapienter admodum nos 
docet S. Augustinus serm. 13, de verbis Domini 
secundum Matth:um : « Putatis tunc esse ventum 
contrarium, quando est hujus s:xculi adversitas. 
Quando enim bella, quando tumultus, quando fa- 
mes, quando pestilentia, quando cuique hominum, 
etiam singulo evenit privata calamitas, tunc putatur 
ventus adversus, ibi putatur invocandus Deus. 
Quando autem temporali felicitate s:eculum arridet, 
quasi non est ventus contrarius. Noli hiuc interro- 
gare temporis tranquillitatem ; interroga sed tuam 
cupiditatem : vide, si tranquillus es in te : vide, si 
non te subvertit ventus interior. Hoc vide, magnx 
virtutis est cum felicitate luctari; neilliciat, ne cor- 
rumpat, ne ipsa subvertat felicitas. Magna, inquam, 
virtutis est cum felicitate luctari, 1nagn:e felicitatis 
est a felicitate non vinci. » His quadrat illud Virgilii 
x /En.: 

Nescia mens hominum fati, sortisque foturs, 
Et servare modum, rebus sublata secundis. . 
Et S. Isidori Pelusiotx libr. v, epist. 382 : « Multi 
itaque diflicilius existimant a rebus secundis in ad- 
versas incidentem celsum servare animum : 'Eyà 9i 
$uaxodrazov cyoupet c0 &ro Qua mpoyiag slg enpipiay 
&vaS pauvre yulázat pévpio? Tó goóvnpa, id est, « Ego 
vero dillicillimum arbitror eum, qui ab adversis 
rebus ad secundas redit, moderatum custodire ani- 
mum. » Et praeclare Salomon ait Prov. 1: Aversio 
parvulorum interficiet eos, el prosperitas stultorum 
rdet illos. Quem locum exponens 5. Gregorius papa 
oinil. 12 in Ezechielem sapienter admodum dicit : 
«Qui enim a Deo avertitur, et prosperatur, tanto 


vivere, et minus idoneos mala pati, sicut parati 
sunt bona facere. Pertinet autem ad Christioni firmi- 
tatem non solum operari qux bona sunt, sed et 
tolerare qux mala sunt. Qui autem videntur fer- 
vere in operibus bónis, sed imminentes passiones 
tolerare nolle aut non posse, infirmi sunt. Qui vero 
cupiditate aliqua mala amatores mundi ab ipsis bo- 
nis operibus revocantur, languidi et zgroti jacent : 
quippe qui ipso languore tanquam sine ullis viribus 
nihil honi possunt operari. 
$ VII. Jtem ejusdem. 

ji Non frustra ergo cum Jam dixisset superius : 
Quod crassum est, interfecistis. Hic iterum in novis- 
simo posuit. Et quod forte (uit, con[registis. Ipsa est 


B enim repetita sententia, nisi quia ex his quz supra 


C 


dixit nata est. Quod errabat, non revocastis : et quod 
perierat, non quesistis. Hoc faciendo, Quod forte est, 
interfecistis. k Proinde audi quid sequatur de ista 
negligentia malorum, imo falsorum pastorum : Et 
disperse sunt oves mec, et. facte sunt in comesturam 
omnibus bestiis agri. Furantur lupi insidiantes, ra- 
piunt leones frementes, ! cum oves adhzrent pas- 
tori, nam presens est pastor, sed male agentibus non 
est pastor. Et inh:rent pastoribus, * [non] pastori- 
bus seipsos, non oves pascentibus. Et lethalis error 
consequitur. Eunt in bestias deprzdantes se, et de 
illorum morte se satiare cupientes. Tales enim sunt 
qui gaudent de erroribus alienis ; bestize sunt past 
» montibus. 


perditioni fit proximus, quanto a zelo disciplinae in- 
venitur alienus. 

b Non ergo cum cdificat. Tó cum redundat, et le- 
gendum: Non ergo cdificat super petram, qui sic 
vdificat. Aut si placet retinere particulam cwm, 
lege, non ergo cum edificat super petram «edificat, 
qui sic edificat. In quibusdam editionibus legitur : 
eum pro cum. 

c Sed super arenam ponit. Verbum : Ponit, non 
est in editis S. Aug. 

4 Imitande. In editis additur co sunt. 

* Opprobria vivere. Vivere, hoc loco ponitur pro 
bibere, v pro b, Vasconum more; in editis S. Aug. 
legitur audire. Sed puto legendum bibere. Illud enim 
1ó audire non satis significat. In Concordia Vindoci- 
nensi legitur : Sustinere. 

1 Quod infirmatum est, etc, Habetur apud S. Au- 
gustinum, ejusdem libri cap. 6. 

€ Et commoda. Lege : Ex commodo , ut in 


D editis. 


h. Id est infirmum, id est non firmum. Primum, Id 
est, abest ab excusis. 

i Nam cum. Tó cum redundat, nec est in. editis. 

j Non frustra ergo, etc. Hzc usque ad illa verba: 
Proinde audi quid sequitur, exstant apud S. Aug. 
ejusdem libri cap. 1. 

k Proinde audi quid sequitur. Hzc usque ad finem 
habentur initio cap. 8. 

| Cum oves adherent pastori. Ita in Concordia co- 
dicis Vindocinensis. In excusis legitur, Cum ores 
non herent pastori. Sed negatio videtur expungen- 
da, cum sequatur : Nam praesens est pastor : 
male agentibus non est pastor, et inherent pastoribus. 

m Non pastoribus. Particula negativa expungenda 
est, nec est in editis. 

n Montibus. In cod. Vind. legitur, mortibus, recte 
in editis, morsibus dispersarum. Sed «à dispersarum 
exscriptor omisit, quod tamen necessarium est. 


1085 





CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVI. 


1026 





CAPUT XXXVI.- 
DE HIS QUI IN ALIIS QUIBUSLIBET REBUS DELINQUUNT. 





$1. — Ex RzcuL1A saNcTI BENEDICTI. 

a Si quis dum in labore quovis in coquina, 5 in cel- 
lario, in ministerio, * in pistrino, in horto, in arte 
aliqua dum laborat, vel in quocunque loco, aliquid 
deliquerit, aut fregerit quippiam, aut perdiderit, 
vel aliud quid excesserit d ubi ubi, * non veniens con- 
tinuo ante abbatem f vel congregationem ipse ul- 
tro 5 satisfecerit, et prodiderit delictum suum: 
dum per alium cognitum fuerit, majori subjaceat 
emendationi. Si animz vero b peccati causa latens 
fuerit, tantum abbati aut spiritualibus senioribus 
patefaciat, i qui sciant curare etsua et aliena vulne- 
ra, non detegere et publicare. 


& Si quis, etc. Hoc caput quadragesimum sextum 
est in Regula S. P. Benedicti. Cujus titulus sic ha- 


betur in cod. ms. ma. S. Germ., De his qui in levi- B 


bus rebus delinquunt. Sed prior inscriptio pravalet. 
Non enim hic duntaxat agitur de levibus culpis, sed 
etiam de lethalibus. Hujus capitis meminit S. Fru- 
ctuosus apud Henricum Canisium tomo quinto anti- 
quie Lectionis, proferturque in conc. Duziacensi r1, 


cap. 8. . 

ji In Cellario. Glossze veteres : Cellarium, «apstov, 
id est cella penaria, repositorium. S. Isidorus, 
lib. xv Orig., cap. 5. « Cellarium, quod in eo col- 
ligantur ministeria mensarum, vel qux: necessaria 
victui supersunt. » Aliter Servius (Im 1 AEn.) : 
« Cellarium est paucorum dierum : unde et in cella 
dicitur importatum frumentum. Penu vero longi 
temporis. » Hoc vocabulum Latinum quidem, sed 
Graci illud usurparunt, ut S. Basilius, interr. 147 
Regularum brevium : 'O zepi «o £pyov toU vt))aptou, 
id est, qui cellarii curam geril. Auctor tractatus de 
penis monasticis, qui exstat inter Opera S. Basilii, 
art. 42 : Et tig &xaipog Epx avt &lg co Ejrtüpuv, 7) sis 
TO x£)À«puv, id est, « Si quis citra tempus opportu- 
num vcnit in culinam vel cellarium. » Unde x£Xa- 
puxó», illud omne quod in cellario reconditur, Palla- 
dio cap. 117. Hist. Lausiacz. 

* In pistrino. H:ec desunt in cod. ms. Vict. ma. 

d [bt ubi. lta vulgo. Apud Keronem, ubi vel ubi. 
. Cod. S. Ebr. et Smaragdus legunt, ubi et ubi. Hxc 
autem vox geminata, ubi ubi, nihil aliud sonat 
quam ubicunque, ubivis gentium, quocunque in lo- 
co. Plautus in Casina : 


]ta quocunque adveniant, ubi ubi sint, ddblici damno do- 
(minos multant. 


Tertullianus,| lib. de Fuga in persecutione : « Ubi 
ubi fuero, in manu ejus sum. » Anastasius Biblio- 
thecarius in Constantino : « ubi ubi nominatus con- 
fingeret pontifex. » 

€ Non veniens continuo ante abbatem, etc. Hxc ul- 
tronea sui accusatio plurimum confert monacho, 


C s. 


$ II. — Ex RecurA saNcTI CassiANI (cap. 39). 

j Si quis autem k aliquid fregerit aut perdiderit, 
non aliter negligentiam suam delebit, nisi coram 
omnibus fratribus tandiu supplicaverit Deo in terra 
prostratus, donec oratione solvatur abbatis. Similiter 
etiam qui ad orationem tardius venerit, et qui se- 
niori suo superflue, aut durius, aut contumeliose 
responderit ; aut si negligentius, aut tardius obse- 
quia injuncta compleverit; si vel leviter murmura- 
verit, aut lectionem operi vel obedientiz przetulerit, 
similiter etiam qui, completis vigiliis aut quavis 
aliqua ratione, cum aliquo vel modicum steterit, vel 
ad punctum temporis alicubi secesserit; si alterius 


Porro hujus rei praxis videtur in Vita S. Guidonis 
abbatis Pompos:e, ubi agitur de quodam ejus disci- 
pulo Sergio templi custode, qui cum lampades mun- 
daret, excidit una e manibus et fracta est: « Territus 
ille (inquit. auctor Vitz) coll.git fragmenta et ante 
altaris crepidinem condens ea, festinans abiit ad Pa- 
trem Guidonem, ut multa ab eo propter damnuin 
ilatum ipsi irrogaretur. Quod cum factum esset, 
illico reuiit ad altare, et lampadem sanam atque 
integram invenit. » 

f Vel ante cengregationem. De hac re ita statuit 
S. Columbanus in Penitentiali ms. : « Si non con- 
tempiu, sed casu aliquo amiserit aut fregerit, non 
aliter negligenüam suam, quam publica ailuat poe- 
nitentia, cunctis in synaxi fratribus congregatis, 
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec 
orationum consumimetur solemnitas, impetraturus 
eam, cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur- 
gere. » Antiqua hujus accusationis ratio habetur in ' 
mInemoriali, qualiter in monasterio conversandum sit. 
8 Satisfecer. Nempe, humili et publica prostratione. 
h Peccati causa. Causa hoc loco est noxa, offensa. 

Gregorius Turonensis, lib. 1v Hist., cap. 44: 
« Mult. enim caus:e per eum inrationabiliter gere- 
bantur. » Et lib. vi, cap. 21 : « ideoque si rex mor- 
tem fratris desideraret ulcisci, noverit hujus causz 
hunc esse signiferum. » S: Hieronymus, in epist. ad 
Damasum qu. 1, de Cain : « Denique responuit Do- 
mino : Major est causa mea quam ut merear absol- 
vi. » S. Cyprianus libro de Lapsis : « Nec hoc ideo 
dico ut fiatrum causas onerem, sed ut magis fratres 
ad precem satisfactionis instigem. » Accedit ratio, 
quia non sola peccati causa abbali retegenda est, 
sed ipsum peccatum. ltaque peccati causa nihil 


. aliud est quam culp: noxa, ut qui loquitur cap. 25 


S. P. Benedictus. Yel certe dici polest «o peccati re- 
dundare, sed quia illud in omnibus codicibus, quos 
viderim, reperitur, id asserere nolim. 

i Qui sciant curare el sua. Hunc locum tangit Hel- 
galdus in Vita Roberti Francorum regis : « Tali 
quippe mandat monachorum Pater et dux confiteri 


idque triplici potissimum nomine. Primo, ut delictum JD peccata, qui sciret sua et aliena curare vulnera, non 


statim sequatur emendatio, atque ita semper ab 
ornni peccato, quantum fieri potest, monachi sit ex- 
purgata conscientia; secundo ut nulla ei desit hu- 
militatis exercitatio; tertio, ut omnis occasio excu- 
8ationi, contenlioni atque mendacio prxcidatur : ut 
qui se ultro prodere tenetur, forsitan accusatus non 
se cum procacitate defendat, sed libens culpam fa- 
teatur. Gontinuo, est statim, confestim, protinus, 
nulla intercedente mora. Sed non puto locum intel- 
ligi de minusculis et similibus culparum quisquiliis : 
hoc enim grave esaet fratribus, et molestum abbati. 


autem detegere et publicare. » 

j Si quis autem, elc. His similia auctor quzedam 
supra cap. 51 citaverat ex lib. de Institutis renun- 
tiantium; sed quz hic citantur, sumpta sunt ex 
Regula Cassiani paululum immutata. 

k Alizuid fregerit aut. perdiderit. S. Pachomius 
art. 70 Regule sum : « Si vas fictile fregerit, vel 
aliquam utilem rem ad usus monasterii, aget peeni- 
tentiam. » Et art. 75 : « 5i aliquis aliquid perdide . 
rit, ante altare publice corripietur. » 


1021 


$. BENEDICTI ABBATIS ÁNIANENSIS 


1028 


tenuerit manum, si oraverit cum illo qui est ab ora- A recundat, cum reatu culpe faciem diaboli interius 


tione suspensus ; si aliquem parentum vel amicotum 
szecularium aut viderit, aut collocutus eis fuerit sine 
suo seniore; si epistolam cujusque susceperit, aul 
rescribere sine suo abbate tentaverit. In his omni- 
bus et bi$ similibus poenitenti et coram omnibus 
supplicanti venia nori denegetur : contemnenti vero, 
et h:ec omnia pro nihilo ducenti * spiritalis vindicta 
omnimodis imponatur. 
& MI. — Ex fRicora cuxuspaa (cap. 16). 

Negligentise culpa, qua per multos casus in multis 
delinquitur, abbatis judicio pensanda est , id est, in 
refectorio, in coquina ; ^ in dormitorio, vel qualibet 
utilitate aut fregerit, aut perdiderit, aut negligentet 
dimiserit, omnia secundum suum modulum sunt pen- 
sanda, et juxta detatem, vel teneram, vel senilem, 
vel virilem, sunt corrigenda. Quia si in minimis ne- 
gligentia vitiorum non corrigitur, mens vitiata in 
minoribus culpis, in majora dilabitur delicta. Si frà- 
ter qui in bis easibus fuerit dilapsus, statim abbati 
vel prpositó param dederit confessionem, et eom- 
pertum fuerit non sux voluntatis luisse quod casü 
accidit, hoc tantummodo sufficiat; ut hoc quod de- 
liquit et perpetravit, si possit fleri, non. deneget et 
emendet cuni veniz 3alisfactione. Si vero nn suà 
confessione, sed alterius proditione cognitum fuerit, 
prout culpe tnagnitudo poposcerit, poinitehtie sub- 
jacebít, quiá culpani per puram confessionem hon 
manifestavit. * Si Yero et majoribus culpis, quod ad 
animx majorem pertineat damnationem, hec secre- 
tius per pürám confessionem 'volens suo manifestet 
abbati : ne dum tebore animi culpam détegere ve- 


& Spiritalis vindicta. endum, corporalis, non, 
spiritalis, nàm Cassianus lib. 1v Jnst., cap. 16, unde 
hzc sumpta sunt, leves culpas spiritali animadver- 
Bione, hoc est, publica confusione, emendari solitas 
ait, graviores veroet contemptum corporali vindicta. 

b [n dormitorio. Lege, Si quis in dormitorio. 

c Si vero et majoribus culpis, etc, llec mendosa 
quidem, sed ita restituenda ex Smaragdo. Si vero 
ex majoribus culpis, quod ad anime majorem perti- 
neat. damnationem, aliquam commiserit [rater, secre- 
tius per puram confessionem, eic. 

à Quicunque de fratribus , ew. Hxc sumpta sunt 
ex Peuitentiali S. Columbani, ex quo et nonnullis 
sanctorum Pauum Regulis hic Donatus suam colle- 
git Regulam. 


recondat. 
$ IV. — Ex Rrcura A Domaro correcra (cap. 26). 

d Quicunque de fratribus, cui sollicitudo coqui- 
nandi vel mipistrandi commissa est, quantulum quid 
effuderit, * oraüone in ecclesia post completum 
cursum, ila ut fratres pro eo orent, emendare sta- 
taitur. Similiter peniteat, qui humiliationis in sy- 
naxi, id est cursu, oblitus fuerit. Rzec est bumiliatio 
ip ecclesia ! post finem cujusque psalmi. Simili 
modo 5 qui perdiderit micas, oratione ip ecclesia 
emendari cogatur. ta tamen h:ec parva peenitentia 
h judicetur, si parvum quid effuderit. i Quod si ex 
negligentia vel oblivione seu transgressione securita- 
Us tam in liquidis, quam in aridis amplius solito 
perdiderit, longa venia in ecclesia, dum duedecim 
psalmos i ad duodecimam canunt, prostratus nujlurs 
membrum movens peniteat. k Et qui non custodie- 
rit ordinem ad sacrificium, sex percussionibus emen- 
detur. 

8 V. — Ex Recuti TanmaTENSI [ cap. 8). 

1 Qui cogitationum fmpugnationes consolationis 
&U:e cànsá secretius confitetur, hon oportet cum de- 
spici, nec aliis publicari, sed quantum in ipso est 
blanda exhortatione feveri. Qui aliis secreta medi- 
tátione psallentibus inconvenienter fuerit locutus, 
arguatur. ? In quocunque ergo opere aut fneditabun- 
tur qux sancía sunt, aut eerte silebuat. 


C $ VI. — Dicra ? saxcrt. Beo Comment. in cap. Y 


Epist. D. Jacobi). 
Siin peccatis sit, dimiltertur ej. Mulli propter 


nofatum est. 

k Et qui non custodierit, etc. Idem Poenitentialis. 
(qui) Ordinem sacrificii non custodierit ad. offeren- 
dum, sex percussionibus. | 

1 Qui cogitationum, etc. Hxc proferuntur ob illa 
S. Benedicti verba : Si anime vero peccati causa, 
etc., ut et sequens capitulum. . 

m In quocunque ergo opere, etc. Ex Regula S. Pa- 
chomii, art. 55 : Operantes nihil loquantur saculare, 
sed aut meditenlur qua sancta. sunt, aut. certe. sile- 
bunt, Melitari hoc loco est cantare., . 

n Sancti Bede. Nota Bedam non hic appellari ve- 
nerabilem, sed sanctum. Ab Alcuino in epistola ad 
Virenses moffehos et alibi appeHatur Magister Beda ; 
a Sangallensi in Vita Caroli Magni, doctissimus ; ab 


* Oratione. Ma. in Poenitentiali citato. Et paulo D Qdoranno in Chron., presbyter; a Guillelmo Mal- 


post : Oratione in Ecclesia emendare cogatur. 

f Post (inem cujusque psalmi. Cum submissa voce 
oratur a [fratribus juxta sanctionem Magistri supra 
à nobis explicatam, quam hic locus mirandum in 
modum illustrat. 

€ (jui perdiderit micas. Circa micarum in meusa 
collectionem valde religiosi olim fuere monachi. Vide 
Joannem monachum in Yita S. Odonis. 

h Judicetur. In Ponit. : Ei judicetur. 

.À Quod si ex negligentia aut oblivione, etc. In Po- 
nitentiali citato corrupte legitur : Quod $i negligentia 
aut oblivionem, seu transgressionem securitas. Sed 
legendum : Quod si ex negligentia aut oblivione, aut 
transgressionis securitate. Transgressionis securitas 
est cum quis facile transgreditur, quia de impunitate 
securus est. , — » D. 

| Ad duodecimam. ld est, ad synaxim vespertinàin, 
in qua olim canebantur duodecim psalmi , ut supra 


mesburiensi de Gestis regum Ángliz, Florentio Vi- 
£orniensi, Henrico Hunctidoniensi, et Rogerio Houe- 

em dicitur Beda sine adjuncto. Àb Haymone Hal- 
berstatensi, Commentariis in cap. imm ad Phil., bea- 
tus Beda indigitatur. Ex quibus patet Venerabilis 
appellationem recentiorem esse quam existimave- 


* ritis qi hos in Pauli Epistolas Commentarios a 


nobis Havmoni, ab aliis Remigio Ántissigdorensi at- 


tributos agcribit S. Reuigio Rbepensi archiepi- 
scopo. Refutando locum citatum ex Beda tum quod 
ab omnibus prope auctoribus etiam Dedxe zqualibus 
ipse Beda venerabilis appelletur (quod tamen non 

robat), tum quod locus citatus ex Commentario in 

pist. ad Phil. apud Bedam non exstet : in quo tamen 
memorià lapsus videtur ; pam hic locus, de quo quaestio 
est : « Beatus Bodo locutus in quodam loco de dictis 
bpostoli, ubi ait: Unusquisquis in 8u0.sepeu abundet, 
eic., » "habetur apud Bedam in libr. 


* 


uaestionum 





- 


1029 


CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XXXVII. 


1030 


peccata in anima fecta infirmitate aut torte ple- A mnl ergo alterutrum peccata vestrà, el orate pro invi- 


etuntur corporis. Unde Apostolus Corinthiis, qui 
corpus Domini indighe percipere ersnt soliti, ait : 
Ídeo thtet eb8 malti. infirmi, et imbecilles sunt, et dor- 
méunt fiulti (I Gor. xi). 8i ergo inflrmi in peccatis 
birtt; et hiec presbyteris in ecclesia confessi fuerint, 
ac perfeete corde ea relinquere dtque emefidare $a- 
tegerint, dimittentur eis. Nequé erim sine confes- 
sione emendátionis peccata queunt dimitti « Confite- 
qu. 5. flaque nod. est ibi legendum : Beats Bene- 

ictus, pro,- Béttlis Beda , ut vult idem auctor, cum 
etiam hze verba in Regula 8. Benedicli non exstent. 
Praterea , ut fusius probem bos commentarios non 
esse S. Remigii Rhemensis episcopi, in iisdem Com- 
mentariis in cap. n Epist. H ad Cor. citatur alter 
locus Bede, ubi etiani 'beatus appellatur. in boc 


cem, ut salvemini (Jac. v). In hat dotem sententia 
illa dehet esse discretio, ^ut quottdihna leviaque peoc- 
cata alterutrum cozxqualibus conflteamur, eorürn- 
qüe quotidiana credamus oratione salvari. Pürro 
gravioris leprze immunditiam juxta legerit Saetkdoti 
pándafhus, atque ad éjís arbitriuti toalitér et 
quanto tempore jussetit, purfficare ctibeftius. 


hec explanatio in Epistolas Pauli S. Remigio epi- 
scopo Rhemensi attribuitur, sed id nos mjn)me mo- 
vet, cum error ab ignaro éxseriptore ad ceteros 
manare potuerit. Quidam ediderunt hoc epus &ub 
nomine Hemigii Antissiodorensis aueteritate Trittc- 
mii, ut ipsi existimabant, fulti. Quod tamen falsum 
est. Nam cum Trittemius libr de Scriptoribus eccle- 


Bede loco describitur quaedam ^ a Chidonio B siastícis illius opera recenset, nullam facit explana- 


Anglorüm episcopo HKóma allátà, in Qua reprzsen- 
tatur S. Paull flagellatio. Idem locus liabetur apud 
Bedam in eedem libr: Qusationum, qu. 2. Pr»terea 
citat horum Commentariorum auctor S. Gregorium 
papam, qui post mortem 5. Remigii loruit, üt videré 
est ad c. vint ad Rom. « Quod beatus Gregorius aliis 
verbis, sed epdem sensu itá exponit dicens : Habet, 
Inquit; homo eàse éunt lapidibus, vivere cum arbo- 
fibus, sentire eum animalibus, etc., » que verba 
habentur apud 8; Gregoriem papam, liom. 29.. Ad 
cap. ti Epist. | ad Timotheum : 1 Salvabitur mulier 
per filiotüm generatiónem, id est, per bona opera, 
si habue charitatem, misericordiam, hospitalitar 
tem, c:eteraque talia, quai beatus Gregorius intelligi 
yult pet filios. «Quse habentur libr. xii Moral. in Job., 
cap. 4. Citatur etiam aliis in lócis. In. cap. xiv epist. 
1 ad Corintbios eitatur Vita S. Ciesarii Arelatehsis : 
« Sic et in Vita S. Cssarii Arelatensis episcopi le- 
gitur duod Spiritus sànctus ita sermortem ejus di- 
sponebat, ut omnium conscientias verbis suis con- 
cüteret, quasi sibi eas omnes auditores indicassent, 
áut pr manibus baberet scriptas. » Qus in ejus 
Vita scripta a Cypriano, lib. 1, sic habentur : « Ha- 
buit peeulláre vír sanctus, Deo id in illo -agente, ut 
dum $uas quibusque admonitiones proponeret , sin- 
gulis ipsorum vitàm omnem .ob oculos statueret : ut 
qui eum audirent, non solum eordium scrutatorem, 
sed etiam su:P quodammodo conscientis testem con- 
fiterentur. » Qux quidem Vita nunquam potuit in 
notitjam venire B.. Kemigii episcopi Rhemensis qui 
anno 555 non erat amplius inter vivos, ut notum 
est ex coneilio Árvernensi eodem anno celebrato 
P. C. Paulini junioris, hoc est, consule Belissario 
jura Chron, Marii, cuj subscribit Flavius episcopus 

hemensis successor Romani , qui S. Remigio suc- 
cessit : cum S, Cxsarius Arelatensis n6no post anno 
obierit, nempe post consulatum Basilii anno secundo, 
ut clarum est ex epist. Vigilii papa ad Auxanium S. 
Caesarii successorem data xv Kal. Novembr. iterum 
P. C. Basilii V. €. in qua gratulatur. ei de ordina- 
one gua, differtque yum pallii quoad certiorem fe- 
cerit imperatorem. Et ex his patet error eorum 
(Flod. lib. i, cup. 3) qui rejiciunt S. Remigii obitum 
ad annum 548. Precipuum contrarie opinionis 
fundamentum'est, quia in nonnullis codicibus mss. 


pet - 


tionis seu Comrhentariorum in Pauli Epistolas men- 
tionem. Itaque verus hujus explanationis auctor est 
Haymó Halberstatensis episcopus, éique lioc opus 
attribuit Trittemius libro de Scriptoribus Eccle- 
siasticis , cujus hoc ponit initium : A Cerinthe citi- 
tate. metropoli Achaie. Quod habetur in editione 
ejusdem Explanationis, qux prodiit Parisiis apno 
Domini 1550 sub nomine ejusdem Haymohis Hal- 
berstatensis : et in codice ms. bibl. Corbeiénsis hu - 
justnodi Commentarii exstant sub nomine Haymonis. 
Nec nos moratur quod hic Haymo, cum füeril nio- 
nachus Benedictinüs, citando Regulam S. Behedi- 
eti, non appellet eum Patrem : nam ista nón 1tà olim 
Scrupulose observábaniur, ut hodie. Similes obje- 
ciones prétermítto, qua» nullius sunt mónftenti. 

& Ut quotidífana leviague peccata alter&trum vo- 
iPqualibus confiteamur, etc. Eamdem doctrinam se- 
quitur Radulphus Ardens auctor satis ahtiquus, cott- 
cione in Litania Majore : « Cui debet fiéti confes- 
sio? Confessio eriminaliim debet feri sacerdoti, qui 
solus babet potestatem ligandi atque solvendi * icat 
et lepr: judicium solis sacerdotibus ín legé erat 
commissum. Confessio vero venialium alterutruni et 
euilibet etiam minori potest fieri : quoniam propter 
venialia non separatur homo a Deo; nisi ultra mo- 
dum per incuriam ékcbdat, sieut nec per scabiem, 
vel impetiginem aliquís ii leze separabatur & castris. 
Fit autem hzc confessio, non quod possit a peccatis 
Sbsolvere, sed quía propter propriám humillàtionem, 
et peccatorum nostrorüd accusationem , et fratris 
orationem mundamur a peceatis. Unde et non dici- 
mus : £go dimitto tibi peccata (wa; sed dicimus 
orando : Mísereatur tti omnipotens Dens, ete. Quando 
debet fleri confessio hzec?* Omrii tempore quo nos 
peccasse cognoscimus. Sive enim domi, sive in 
agro, sive in via peccavero, debeo statim dicere 
fratri, qui mecum est : Peccavi, ora pro me. Qui si 
non aderit, debeo conflteri Deo , dicens : Domine, 
peccavi, miserere mei.» H:ec ille juxta usum tempo- 
ris, quo vivebat. Sed ut. verum fatear, lócus flle 5. 
Jacobi : Confitemini ergo alterutrum peccata. vestra, 
non est intelligendus de ejus modi confessiene ve- 
nialium ; sed hoc loco monet S. Jacobus eos, qui se 
mutuo lwserint, ut invicem recaencilientur, confi- 
tentes se fratrem kxsisse, eLinvicem veniam postulent. 





CAPUT XXXVII. 
DE HIS QUI S4£PIUS CORREPTI NON EMENDA VERINT. 





8 I. — Ex Rrcvra sancri. BevepicrI. 


culpa, si. etiain excommunicatus non emeridaverit, 


aSi quis frater correptus frequenter pro qualibet acrior ei accedat 5 eorreptio : id est, ut verberum 


a Si quis frater. Hujus capitis meminit S. Früttuo- 


sus apud H. Canisium, t. V, Ant. Lect. 


* Correpilo. tà apud Sinarágdum. Vulgo : Córectio. 


1031 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


vindicta in eum procedat. Quod si * nec ita correxe- À 


rit, aut frte, quod ausit, in superbia elatus etiam 
defendere voluerit opera sua, tunc abbas faciat quod 
sapiens medicus. ^ Si exhibuit fomenta, si unguenta 
exhortationum , si medicamina Scripturarum divi- 
narum , si ad ultimum ustionem excommunicalionis, 
vel plagas virg:e, etiam si viderit nihil suam preva- 
lere industriam : adhibeat etiam, quod majus est, 
suam et omnium fratrum pro eo orationem, ut Do- 
minus, qui omnia potest, operetur salutem circa in- 
firmum fratrem. Quod si nec isto modo sanatus fue- 
rit; tunc. jam * utatur abbas ferro abscisionis, ul 
ait Apostolus : 4 Auferte malum ez vobis (1 Cor. v). 
Et iterum : Znfidelis, si discedit, discedat (I Cor. 
vii). *Ne una cvis morbida totum gregem contaminet. 
$ II. — Ex REco1A Macanit. 

t Qui sepius corripitur, non se emendaverit, novis- 
simus 8 in ordine stare jubeatur. Qui ^ se nec sic 
quidem emendaverit, ! extraneus habeatur, sicut 
dicit Dominus : i Sit vobis sicut ethnicus et publicanus 
(Matth. xviii). 

& Nec ita correxerit. Tta in mss. S. Germ. ma. et 
S. Far., atque etiam apud S. Dunstanum. 

b Si exhibuit fomenta, Apud Smaragdum : Si ex- 
hibuit curationum fomenta. Fomenta medicamenta, 
inquit Kero. D. ME 

c Dtatur abbas ferro abscissionis. Ita placuit pri- 
scis rei monasticze Patribus, ut, qui nulla arte emen- 
dari possunt, e monasterio ejiciantur : ut S. Basilio 
interr. 4é Regularum Brevium : *Ecv. éripé£vn &vata- 
ÜntGw, &roxooricÓn, cc vo cíanroc xal Óug0«cpuicoy 
p.éXog &mó vo9 cóparoc, id est, si vero sine sensu per- 


maneat, abscidatur ul putridum et corruptum mem- (C 


brum a corpore ; S. Augustino cap. 25 Regulie su:x; 
S. Isidoro Pelusiote, libr. Il, epist. 318, alteri Fru- 
ctuoso cap. 8 : « Et, si se corripere non permise- 
rint, foras projiciantur. » Lerinensibus ex Eusebio 
Gallicano, Homil. 5 ad monachos : « lllis ipsis qui 
gravius apud nos delinquunt, nullam tristiorem, 
nullam acerbiorem possumns invenire sententiam, 

uam ut a corpore congregationis abscisi sine pace 

iscedant ; » sanctissimo P. N. Urbano VIII, ruper 
de hujus modi incorrigibilium expulsione bulla edi- 
ta. ld. denique placuit Patribus in hac Concordia 
citatis, excepto uno S. Isidoro Hispalensi, qui non 
vult hujusmodi monachos ejici monasterio, ne eis ad 
perditionem licentia pateat. Imo et abbas potest 
ejici monasterio juxta sextam synodum, cap. 12. 

4 Auferte malum ex. vobis. ln communi versione 
additur, ipsis. 

e Ne una ovis morbida, etc. Quod usu venire solet, 
ut testatur Seneca , libr. de Tranquillitate animi, 
cap. 7: « Serpunt enim vitia, et in proximum quem- 
que transiliunt, et contactu nocent. Itaque ut in pe- 
stilentia cavendum est, ne corruptis jam corporibus 
et morbo flagrantihus assideamus : quia pericula 
trahemus ; afflatuque ipso laborabimus. Initium 
morbi est :grissana miscere. » Et Juvenalis, Sat. 2 : 

... . . Dedit lianc contagio labem 

Ex dabit in plures : sicut gecx totus in agris 

Unius scabie cadit, et porrigine porci, 

Uvaque conspecta livorei ducit ab uva. 
Et preclare S. Gregorius papa, homilia 9 in Eze- 
chielem : « Unum est pro quo debet vitari societas 
malorum ; ne, si forte corrigi non valent, ad imita- 
tionem sui et alios trahant; et cum ipsi a sua mali- 
tia non mutantur, eos qui sibi conjuncti fuerint per- 
vertant. Unde Paulus ait: Corrumpunt bonos mores 
colloquia mala. Et sicut per Salomonem dicitur : 
Noli esse amicus homini iracundo, nec ambules cum 


B 


1032 


Ex qualibet causa qui peccaverit frater, ab ora- 
tione suspendatur, et jejuniis distringatur. Quod si 
coram omnibus prostratus veniam postulaverit, di- 
mittatur ei. Nam si in sua perseverare voluerit ne- 
quitia et superbia, et dicat: Hic ego durare non 
possum, sed accipiam k casulam meam , ut eam ubi 
voluerit Dominus. Qui de fratribus hoc eum dixisse 
prius audierit, referat przeposito et prepositus abbati. 
Abbas coram omnibus fratribus resideat, et cum 
exhiberi jubeat, et virgis purgetur, et oratio fiat; et 
sic ad communionem recipiatur, ut si quis sane non 
emendatur doctrina , virgis surgetur. Quod si casu 
quis frater exire voluerit, nihil penitus accipiat , 
l pisi in notatissimo vestimento, et extra commu- 
nionem infldelis discedat. Nam quieti et pacifici 
excelsum diripiunt regnum, et filii computantur Al- 
tissimi, et pretiosas splendidasque accipient coronas : 
filii autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta : 
Super quem requiescam? dicit Dominus, nisi ^ super 


viro furioso : ne forte discas semitas ejus, et sumas 
scandalum anima tuc. Et paulo post : « Sic enim 
verba proximorum audiendo quotidie sumimas in 
mente, sicul flando atque respirando aerem trahi- 
mus corpore ; et sicut malus aer assiduo flatu tractus 
inficit corpus, ita perversa locntio assidue audita 
infirmantium in(icit animum, ut Labescat delectatione 
pravi operis assidui iniquitate sermonis. » 

! Qui sepius, etc. Hoc caput non exstat in Reg. 
ms. Serapionis. Paphnutii, Macarii, etc. cod. Flor. 

€ In ordine. ld est, in officio divino, in opere Dei : 
nam ordo est officium divinum , cursus, synaxis, 
opus Dei : hore canonicz. Rufinus, cap. 56 de fn- 
stitutis monachorum : « Et non occurrat adesse or- 
dini psallentium. » S. Hieronymus in epist. ad De- 
medriadem de virginitate servanda : « Przter psal- 
morum et orationis ordinem , quod tibi hora tertia, 
etc. » Concilium Narbonense can. 2 : « Hoc quoque 
definitum est, ut in psallendis ordinibus per quem- 
que psalmum gloria dicatur omnipotenti Deo. » S. 

regorius Turonensis de Gloria Confessorum, c. 37 : 
« Qui cum apud alios juxta regulas monasteriorum 
ordini et lectioni insisteret. » 

h Non se emendaverit. Lege : Et non se, etc., ut in 
codic. Vind. 

i Ezrtraneus. Id est, excommunicatus. 

i Sit vobis. In versione communi : Sit tibi , ut in 
textu Grzeco. Sed suo textui accommodat locum Ma- 
carius, quasi suis fratribus loqueretur. 

k Casulum meum. « Casula (inquit S. Isidorus libr. 
xix. Origin. cap. 24), est vestis cucullata, per dimi- 
nutionem a casa; quod totum hominem tegat. » 
Fuit hxc olim monachorum vestis. Acta S. Fulgentii 
Ruspensis. « Casulam pretiosam, vel superbi coloris 
ipse non habuit, nec monachos suos habere voluit. » 
Fuit etiam servorum indumentum : Procopius libr. r1 
de bello Vandalico : « Vestem indutus neque impera- 
toriam, neque alii viro militari omnino convenien- 
tem, à $o)Ao 7) iftc Txvtéract mpérov, xacou)e 
&Xtó vij Aattyayy guvij xeJouct 'Poyguiot, id est, « Servo 
aut vili person:e omnino convenientem casulam La- 
tina voce dicunt Romani. » 

l Nisi in notatissimo vestimento. Id est , sazeculari, 
quo distinguatur transfuga ille a monachis. 

m Super humilem et quietum. Ita apud S. Cyprianum 
ep. 18, et Cassianuni coll. 12, cap. 5, ex Septuagin- 
ta : tametyóv xal 10v o0», id est, lumilem et quietum. 
In vulgata editione : Ad pauperculum et contritum 


corde. 





1083 


(Isai. Lxvi). | 
$ IV. — Ex REGULA sANCTI ÍsIDORI EPISCOPI (cap. 14). 

Si aliquis excommunicatus in prima interroga- 
tione querelosus vel murmurans apparuerit , et suas 
sententias superbe vel importune vindicaverit, et 
hoc senior manifestum esse cognoverit, usque in 
diem tertium maneat excommunicatus : ita ut nullus 
cum eo loquatur. Cum tertio vero die ita sciscitatus, 
el in superbia quam diximus, fuerit deprehensus, 
. quousque ergastulo coarctatus perseveret, donec 
omnem arrogantiam superbie deneget. Quod si in 
malo perseverans perduraverit et prona voluntate 
poenitentiam agere noluerit, et szepe ac szpe contu- 
max murmurator patule contra seniores vel fratres 
in facie perstiterit, et cum propinquis se vindicare 
maluerit : in collatione deductus exuatur monasterii 
vestibus, et induatur, quas olim adduxerat , szcula- 
ribus, et cum confusionis nota a monasterio expel- 
latur: ut czteri emendentur, dum fortasse solus 
tali correptione ille delinquens corrigitur. 
$ V. — Ex RecuLA saxcri BasiLi Episcopt (cap.i28). 

Interrog. * Erga eum qui pro: peccato non poni- 
tet , qualiter esse debemus? — Resp. Sicut ,Dominus 
praecepit dicens : Sit tibi sicut gentilis et publicanus 
(Matth. xvni). Sicut Apostolus docuit dicens : Su5- 
trahite vos ab omni fratre b inquiete ambulante. et 
non secundum traditionem , ^ quam tradidimus vobis 
(I1 Thess. 11). 

$ VI. — Item ejusdem (cap. 7). 

Interrog. 4 Quod si contristatur ille, qui * excita- 
tur ; aut etiam si irascitur, quid dignus est? — Resp. 
Interim excommunicari debet, et non f manducare, 

si forte compunctus agnoscit quantis et qualibus bo- 

nis semetipsum insipienter defraudet, et ita conver- 
sus recipiat gratiam ejus, qui dixit : Memor fui Dei, 
et delectatus sum. (Psal. .xxvi). Quod si perman- 
serit in stultitia non intelligens gratiam , abscidatur 
tanquam putrefactum membrum a corpore. Scriptum 
est enim : Quia expedit ut pereat unum membrum, 
5 et non. omne corpus tuum mittatur. in gehennain 
(Matth. v). 


* Erga eum qui, etc. Hzc sunt apud S. Basilium 
interr. 9 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 24. 

b Inquiete. Apud Rufinum , immoderate. In textu 
Graco : &réxtox, id est, inordinate, ut habet versio 
communis. 

* Quam tradidimus. Ita apud Ruflnum : aliter in 
textu Greco : 4v mepilaGov map" Spóv, id est, ut ha- 
bet versio communis, quam acceperunt a nobis. 

4 ()uod si contristatur, eic. Exstat apud S. Basi- 
lium ipterr. 44 Regul. brev. et apud Rufinuni, 
cap. 43. 

e Excitatur. Ad vigilias. 

f Non manducare. Id est, uno aut altero die in- 
ediam pati, ut supra vidimus in his Patribus a nostro 
auctore citatis. 

5 Et non totum corpus tuum. Ad verbum ex textu 
Greco Evangelii : xai 3 910» cp cov. Apud Rufi- 
num : Quam totum corpus tuum, ut in versione com- 
muni. 


h Si ouis habet, etc. Reperitur apud S. Basilium 


PATROL, CIIT, 


CONCORDIA REGULARUM. — (fAP. XXXVII. 
humilem et. quielum. et. trementem. sermones. meos A 


1034 
$ VII. — Item ejusdem (cap. 75). 

Interrog. ^ Si quis habet aliquod vitium, qued cor- 
rigere non potest, et frequenter i notatur, et in pe- 
jus proficit, si eum expedit i intermitti ? — Resp. 
Et hoc alibi jam diximus, quia oportet peccantem 
corripere patienter secundum eum, quem supra 
ostendimus, modum a Domino positum (Matth. xvi). 
Quod si non sufficit ei ad emendationem, sicut. illi 
Corinthio, objurgatio hec que fit a pluribus (II Cor. 
n), sicuti gentilis de reliquo et publicanus haberi 
debet, qui ejusmodi est (Matth. v). Quia ei parcere, 
quem Dominus condemnavit, k velle tuum non est; 
maxime cum Dominus dicat: Quia expedit unicuique 
ut unum oculum, aut unum pedem perdat , et ita. in- 
tret in regnum, quam, dum parcit uni ex his membris, 


B totum corpus mittatur in gehennam ignis : ibi erit fletus 


.&l stridor dentium (Matth. xvur). Sed et Apostolus de 
ipsis testatur dicens : Quia modicum fermentum to- 
am massam corrumpit (Gal. m). 

$ VIII. —Ex RecurA saNcTI lsipons (cap. 16). 

! Qui gravi vitio sepe excommunicatus neglexerit 
emendare, tandiu » damnationi subjaceat, ^ quousque 
vitia inolita deponat : ut quem semel illata animad- 
versio non coercuit, frequens severitas censeat emen- 
dandum. Quamvis frequentium gravissimorumque 
vitiorum voragini sit quisque immersus, ^ non estta- 
mén a monasterjo projiciendus, sed juxta qualitatem 
delicti coercendus est : ne forte qui poterat per diu- 
furnam peenitudinem emendari, dum projicitur, ore . 
diaboli devoretur. | 


C $ IX. — Ex Recura sacri Fancrvost (cap. 15). 


D 


Clamosum in locutione monachum aut iracun- 
dum, ridiculosum, subsannatorem sive detractorem 
esse non decet, etc. » 


$ X. — Ex RecurA OniexrALI. 


Si fuerit aliquis tam durus, tam alienus a timore 
Domini, ut tot castigationibus, et tot remissionibus 
nen emendet, projiciatur de monasterio, et veluti 
extraneus habeatur : ne vitio illius alii periclitentur. 

8 XI. — Ex RrcuLA MacisTRI (cap. 12). 

4 In his omnibus supra dictis si quis frater con- 
tumax aul superbus, aut murmurans, aut inobe- 
diens przpositis suis frequenter exsliterit, et secun- 


interr. 57 : Regul. brev. et apud Rufinum cap. 84. 

i Notatur. ld est. redarguitur, corripitur ; vide 
supra 

! Intermitti. Ita apud. Rufinum. 
inagiéwu, id est, dimitti. Rectius. 

k Velle tuum non est. Ita apad Smaragdum. Non 
ita recte. Melius apud Rufinum : Nulli tutum est. 
Juxta textum Grocum, àcooAic o)8tyi, quod. idem 
SOnat. 

! Qui gravi vitio, etc. Hzc habentur in Regula 
excusa S. Isidori, cap. 16. 

m Damnationi. Id est, correptioni. Smaragdus le. 
git, emendationi, ' 

2 (Quousque. In Regula excusa, quisquam. Male. 

? Non est tamen a monasterio projiciendus. Dissen 
tit ab aliorum Patrum sententia, ut supra monui- 
mus. | 

P Vide cap. 34, 8 10. 

4 Habetur in Reg. ms, eed. eap. 


3 


In textu Greco, 


1031 


vindicta in eum procedat. Quod si ^ nec ita correxe- À 


rit, aut fjrte, quod ausit , in superbia elatus etiam 
defendere voluerit opera sua, tuncabbas faciat quod 
sapiens medicus. 5 Si exhibuit fomenta, si unguenta 
exhortationum , si medicamina Scripturarum divi- 
narum , si ad ultimum ustionem excommunicationis, 
vel plagas virg:e, etiam si viderit nihil suam przva- 
lere industriam : adhibeat etiam, quod majus est, 
suam et omnium fratrum pro eo orationem, ut Do- 
minus, qui omnia potest, operetur salutem circa in- 
firmum fratrem. Quod si nec isto modo sanatus fue- 
rit; tunc jam * utatur abbas ferro abscisionis, ut 
ait Apostolus : 4 Auferte malum ex vobis (I Cor. v). 
Et iterum : Infidelis, si discedit, discedat (I Cor. 
vir). *Ne una cvis morbida totum gregem contaminet. 
$ II. — Ex REecota. Macanu. 

t Quis:pius corripitur, non se emendaverit, novis- 
simus 5 in ordine stare jubeatur. Qui ^ se nec sic 
quidem emendaverit, ! extraneus habeatur, sieut 
dicit Dominus : 1 Sit vobis sicut ethnicus et publicanus 
(Matth. xviii). 

& Nec ita correxerit. Ita in mss. S. Germ. ma. et 
S. Far., atque etiam apud S. Dunstanum. 

b Si exhibuit fomenta, Apud Smaragdum : Si ez- 
hibuit curationum. [omenta. Fomenta medicamenta, 
inquit Kero. 0... 

e Utatur abbas ferro abscissionis. Ita placuit pri- 
scis rei monasticze Patribus, ut, qui nulla arte emen- 
dari possunt, e monasterio ejiciantur : ut S. Basilio 
interr. 44 Regularum Brevium : *Ecv. érip£vn &voia- 
Ünt&v, kroxoorícÓe, oc v0 cíannog x«l Ougfucpicoy 
pélog &nó v00 cópacor, id est, si vero sine sensu per- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1032 
$ Ill. — Jtem. ejusdem. 


Ex qualibet causa qui peccaverit frater, ab ora- 
tione suspendatur, et jejuniis distringatur. Quod si 
coram omnibus prostratus veniam postulaverit, di- 
mittatur ei. Nam si in sua perseverare voluerit ne- 
quitia et superbia, et dicat: Mic ego durare non 
possum, sed accipiam k casulam meam , ut eam ubi 
voluerit Dominus. Qui de fratribus hoc eum dixisse 
prius audierit, referat praeposito et prepositus abbati. 
Abbas coram omnibus fratribus resideat, et cum 
exhiberi jubeat, et virgis purgetur, et oratio fiat; et 
sic ad communionem recipiatur, ut si quis sane non 
emendatur doctrina , virgis 2urgetur. Quod si casu 
quis frater exire voluerit, nibil penitus accipiat , 
l pisi in notatissimo vestimento, et extra commu- 
nionem inüdelis discedat. Nam quieti et pacifici 
excelsum diripiunt regnum , el filii computantur Al- 
tissimi, et pretiosas splendidasque accipient coronas : 
filii autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta : 
Super quem requiescam? dicit Dominus, nisi * super 


viro furioso : ne forte discas semitas ejus, et sumas 
scandalum anima tuc. Et paulo post : « Sic enim 
verba proximorum audiendo quotidie sumimus in 
mente, sicul flando atque respirando aerem trahi- 
mus corpore ; et sicut malus aer assiduo flatu tractus 
inficit corpus, ita perversa locutio assidue audita 
infirmantium inficit animum, ut tabescat delectatione 
pravi operis assidui iniquitate sermonis. » 

f Qui saepius, etc. Hoc caput non exstat in Reg. 
ms. Serapionis. Paphnutii, Macarii, etc. cod. Flor. 

€ In ordine. Id est, in officio divino, in opere Dei : 


maneat, aUscidatur ut putridum et corruptum mem- (: nam ordo est. officium divinum , cursus, synaxis, 


brum a corpore ; S. Augustino cap. 25 Regul: sus; 
S. Isidoro Pelusiote, libr. I, epist. 318, alteri Fru- 
ctuoso cap. 8 : « Et, si se corripere non permise- 
rint, foras projiciantur. » Lerinensibus ex Eusebio 
Gallicano, Homil. 3 ad monachos : « Illis ipsis qui 
gravius apud nos delinquunt, nulam tristiorem, 
nullam acerbiorem possumns invenire sententiam, 
uam ut a corpore congregationis abscisi sine pace 
iscedant ; » sanctissimo P. N. Urbano VIII, rruper 
de hujus modi incorrigibilium expulsione hulla edi- 
ta. ld. denique placuit Patribus in hae Concordia 
citatis, excepto uno S. Isidoro Hispalensi, qui non 
vult hujusmodi monachos ejici monasterio, ne eis ad 
perditionem licentia pateat. Imo et abbas polest 
ejici monasterio juxta sextam synodum, cap. 12. 

4 Auferte malum ex. vobis. ln communi versione 
additur, ipsis. 

e Ne una ovis morbida, etc. Quod usu venire solet, 
ut testatur Seneca , libr. de Tranquillitate animi, 
cap. 7: « Serpunt enim vitia, et in proximum quem- 
que transiliunt, et contactu nocent. Itaque ut in pe- 
slilentia cavendum est, ne corruptis jam corporibus 
et morbo flagrantihus assideamus : quia pericula 
trahemus ; aíflatuque ipso laborabimus. initium 
morbi est :?grissana miscere. » Et Juvenalis, Sat. 2 : 

... . . Dedit hanc contagio labem 

Ex dabit in plures : sicut geox totus in agris 

Unius scabie cadit, et porrigine porci, 

Uvaque conspecta livoreiui ducit ab uva. 
Et przclare S. Gregorius papa, homilia 9 in Eze- 
chielem : « Unum est pro quo debet vitari societas 
malorum ; ne, si forte corrigi non valent, ad imita- 
tionem sui et alios trahant; et cum ipsi a sua mali- 
tia non mutantur, eos qui sibi conjuncti fuerint per- 
vertant. Unde Paulus ait: Corrumpunt bonos mores 
colloquia mala. Et sicut per Salomonem dicitur : 
Noli esse amicus homini iracundo, nec ambules cum 


opus Dei : hore canonice. Rufinus, cap. 56 de fn- 
stitutis monachorum : « Et non occurrat adesse or- 
dini psallentium. » S. Hieronymus in epist. ad De- 
medriadem de virginitate servanda : « Prz»ter psal- 
morum et orationis ordinem , quod tibi hora tertia, 
etc. » Concilium Narbonense can. 2 : « Hoc quoque 
definitum est, ut in psallendis ordinibus per quem- 
que psalmum gloria dicatur omnipotenti Deo. » S. 

regorius Turonensis de Gloria Coufessorum, c. 51: 
« Qui cum apud alios juxta regulas monasteriorum 
ordini et lectioni insisteret. » 

h Non se emendaverit. Lege : E! non se, etc., ut in 
codic. Vind. 

i Extraneus. Id est, excommunicatus. 

j Sit vobis. In versione communi : Sit tibi , ut in 
textu Grzeco. Sed suo textui accommodat locum Ma- 
carius, quasi suis fratribus loqueretur. 

k Casulum meam. « Casula (inquit S. Isidorus libr. 
xix. Origin. cap. 24), est vestis cueullata, per dimi- 
nutioneu a casa; quod totum hominem tegat. » 
Fuit hxc olim monachorum vestis. Ácta S. Fulgentii 
Ruspensis. « Casulam pretiosam, vel superbi coloris 
ipse non habuit, nec monachos suos habere voluit. » 
Fuit etiam servorum indumentum : Procopius libr. i 
de bello Vandalico : « Vesteui indutus neque impera- 
toriam, neque alii viro militari omnino convenien- 
tem, && oU) 7) Qucm mxvr&ract mpérov, xagouda 
&Ucó cj Auttydy govij x«Aouct 'Poptiot, id est , « Servo 
aut vili person: omnino convenientem casulam La- 
tina voce dicunt Romani. » 

| Nisi in notatissimo vestimento. ]d est , szeculari, 
quo distinguatur transfuga ille a monachis. 

m Super humilem et quietum. lta apud S. Cyprianum 
ep. 18, et Cassianum coll. 12, cap. 3, ex Septuagin- 
ta : tamttyóv xal zmvxyoy, id est, humilem et quietum. 
In ilgata editione : Ad pauperculum et contritum 
corde. 





1083 


(Isai. .xv1). 
$ IV. — Ex RecuLA saxcmI lsiponi episcop (cap. 14). 

Si aliquis excommunicatus in prima interroga- 
tione querelosus vel murmurans apparuerit , et suas 
sententias superbe vel importune vindicaverit, et 
hoc senior manifestum esse cognoverit, usque in 
diem tertium maneat excommunicatus : ita ut nullus 
cum eo loquatur. Cum tertio vero die ita sciscitatus, 
et in superbia quam diximus, fuerit deprehensus , 
.quousque ergastulo coarctatus perseveret, donec 
omnem arrogantiam superbis deneget. Quod si in 
malo perseverans perduraverit ct prona voluntate 
penitentiam agere noluerit, et s:epe ac spe contu- 
max murmurator patule contra seniores vel fratres 
in facie perstiterit, et cum propinquis se vindicare 
maluerit: in collatione deductus exuatur monasterii 
vestibus, et induatur, quas olim adduxerat , szecula- 
ribus, et cum confusionis nota a monasterio expel- 
latur: ut ceteri emendentur, dum fortasse solus 
tali correptione ille delinquens corrigitur. 
$ V. — Ex RecuLA saNcT! BasiLi EPISCOPI (cap.128). 

Interrog. * Erga eum qui pro: peccato non peni- 
tet , qualiter esse debemus? — Resp. Sicut ,Dominus 
przecepit dicens : Sit tibi sicut gentilis. et publicanus 
(Matth. xvi). Sicut Apostolus docuit dicens : Sub- 
trahite vos ab omni fratre b inquiete ambulante et 
non secundum traditionem , « quam tradidimus vobis 
(I1 Thess. 1n). 

8 VI. — Item ejusdem (cap. 7T). 

Interrog. 4 Quod si contristatur ille, qui * excita- 
tur ; aut etiam si irascitur, quid dignus est? — Resp. 
Interim excommunicari debet, et non f manducare, 
si forte compunctus agnoscit quantis et qualibus bo- 
nis semetipsum insipienter defraudet, et ita conver- 
$us recipiat gratiam ejus, qui dixit : Memor fui Dei, 
et delectatus sum. (Psal. L.xxvi). Quod si perman- 
gerit in stultitia non intelligens gratiam , abscidatur 
tanquam putrefactum membrum a corpore. Scriptum 
est enim : Quia expedit ut pereat unum membrum, 
5 et non omne corpus (uum mittatur in. gehennam 
(Matth. v). 


* Erga eum qui, etc. Hzc sunt apud S. Basilium 
interr. 9 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 24. 

b Inquiete. Apud Rufinum , immoderate. In textu 
Grzco : &céxcoc, id est, inordinate, ut habet versio 
communis. 

€ Quam tradidimus. Ita apud Rufinum: aliter in 
textu Grzco : 1» rapíla6ov tap' Sipó , id est, ut ha- 
bet versio communis, quam acceperunt a nobis. 

d (Quod si contristatur, etc. Exstat apud S. Basi- 
lium ier. 44 Regul. brev. et apud Rufinum, 
cap. 43. 

e Excitatur. Ad vigilias. 

f Non manducare. ld est, uno aut altero die in- 
ediam pati, ut supra vidimus in his Patribus a nostro 
auctore citatis. 

€ Et non totum corpus tuum. Ad verbum ex textu 
Greco Evangelii : xal 3 910v càpá cov. Apud Rufi- 
num : Quam totum corpus tuum, ut in versione com- 
m 


ParBoL, CIII, 


CONCORDIA REGULARUM. — (AP. XXXVII. 
humilem et. quielum et. trementem. sermones meos À 


unit. 
h Si auis habet, etc. Reperitur apud S. Basilium 


1034 
8$ VII. — Item ejusdem (cap. 15). 

Interrog. ^ Si quis habet aliquod vitium, qued cor- 
rigere non potest, et frequenter i notatur, et in pe- 
jus proficit, si eum expedit j intermitti? — Resp. 
Et hoc alibi jam diximus, quia oportet peccantem 
corripere patienter secundum eum, quem supra 
ostendimus, nodum a Domino positum (Matth. xvii). 
Quod si non sufficit ei ad emendationem, sicut illi 
Corinthio, objurgatio hec que fit a,pluribus (1I Cor. 
n), sicuti gentilis de reliquo et publicanus haberi 
debet, qui ejusmodi est (Matth. v). Quia ei parcere, 
quem Dominus condemnavit, k velle tuum non est; 
maxime cum Dominus dicat: Quia expedit unicuique 
ut unum oculum, aut unum pedem perdat , et ita. in- 
tret in regnum, quam, dum parcit uni ex his membris, 


B totum corpus mittatur in gehennam ignis : ibi erit fletus 


.et stridor dentium (Matth. xvur). Sed et Apostolus de 
ipsis testatur dicens : Quia modicum fermentum to- 
fam massam corrumpit (Gal. nu). 

$ VIII. — Ex Recura saNcT! Isiponis (cap. 16). 

1 Qui gravi vitio sepe excommunicatus neglexerit 
emendare, tandiu » damnationi subjaceat, » quousque 
vitia inolita deponat : ut quem semel illata animad- 
versio non coercuit, frequens severitas censeat emen- 
dandum. Quamvis frequentium gravissimorumque 
vitiorum voragini sit quisque immersus, ? non estta- 
men a monasterlo projiciendus, sed juxta qualitatem 
delicti coercendus est : ne forte qui poterat per diu- 
turnam peenitudinem emendari, dum projicitur, ore . 
diaboli devoretur. 


C $ IX. — Ex Recura sancri. Faucruost (cap. 15). 


Clamosum in locutione monachum aut iracun- 
dum, ridiculosum, subsannatorem sive detractorem 
esse non decet, etc. P 


$ X. — Ex RecurA OnrenTALI. 


Si fuerit aliquis tam durus, tam alienus a timore 
Domini, ut tot castigationibus, et tot remissionibus 
nen emendet, projiciatur de monasterio, et veluti 
extraneus habeatur : ne vitio illius alii pericliteotur. 

$ XI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 12). 

q [n his omnibus supra dictis si quis frater con- 
tumax aut superbus, aut murmurans, aut inobe- 
diens praepositis suis frequenter exstiterit, et secun- 


interr. 57 : Regul. brev. et apud Rufinum cap. 84. 
i Notatur. ld est. redarguitur, corripitur ; vide 
supra 
) Intermitti. Ita apud. Rufinum. In textu Greco, 
inagtivou, id est , dimitti. Rectius. ' 
k Velle tuum non est. lta apud Smaragdum. Non 
ita recte. Melius apud Rufinum : Nulli tutum est. 
Juxta textum Gre»cum, &egoic o20tyi, quod idem 
sonat. 
l Qui gravi vitio, etc. Hzc habentur in Regula 
excusa S. Isidori, cap. 16. 
m Damnationi. Id est, correptioni. Smaragdus le- 
git, emendationi. 
2 Quousque. In Regula excusa, quisquam. Male. 
» Non est tamen a monasterio projiciendus. Dissen 
tit ab aliorum Patrum sententia, ut supra monui- 


mus. 
P Vide cap. 51, $ 10. 
q Habetur in Reg. ms, eed. eap. 


3 


4055 $. BENEDICTI ABBATIS ARIANERSIS B 1036 


dum divinain preceptionem semdl, et secundo vel A scriptum est, qui abjicit disciplinam , infelim ess 


iertio de quovis vitio monitus et correptus non 
emendaverit, referatur hoc a propositis abbati : et 
qui przeest secundum qualitatem vel meritum culpze 
perpenset, et tali eum excommunicatione condem- 
net, ut sciat qui Deum contemnit quomodo dignus 
est judicari propter contemptum majori exhibitum , 
dicente Domino doctoribus nostris ::Qui vos audit, 
me audit; qui vos spernit, me spernit. 
$ XII. — Ex REcULA CUJUSDAM. 

« Si quis a senioribus et abbatibus iracundus in- 
ventus fuerit, notetur, usquequo corrigatur. 5 Sive 
ab hoc vitio insanabilis fuerit,,^ ab imperio fratrum 
detrudendus est: quoniam sive juste, sive injuste, 
jrasci non oportet. 

& XIII. — Jtem ejusdem. 

d [gitur si szpius correptus emendare noluerit, 
excommunicatione pro modo culpe corrigatur. Si 
nec sic aliquid proficiat increpantis correptio, ver- 
berum vindict» subjacebit. Quod si sic emendare 
nofuerit, sed magis in tumorem superbis ' elatus 
opera, vel actus, de quibus corrigitur, defenderit, 
tunc abbatis * sententiz:: regimine corrigatur : Quia 


& Si quis a senioribus. Lege, si quis ex seniori- 
bus, ut patet ex sequenübus. . 

h Sive. Lege, si vero. 

c Aó imperio fratrum. Id est, non debet ultra fra- 
tribus preefici ob iracundiam, quce maximum est in 
rectore vitium, sive ille sit abbas, sive przepositus, 
sive decanus. Sed abbas abdicari debet ab episcopo. 

d Jgiter si si iei etc. Hie fere sumpta sunt. ex 
Regula S. Benedicti. 

€ Sententig. Apud Smaragdum legitur, scientie. 

! Si lethale vulnus, etc. Recte. Nam, ut preeclare 
monet S. Cyprianus lib. De lapsis, « imperitus est 
medicus, qui tumentes vulnerum sinus manu par- 
cente contrectat, eL in altis recessibus viscerum vi- 
rus inclusum dum servat, exaggerat. Aperiendum 
vulnus est, et secandum, et putraininibus amputatis 
medela fortiore curandum. Vociferetur et clamet li- 
cet aeger impatiens per dolorem, gratias aget post- 
modum cum senserit sanitatem. » 

6 Preter custodibus. Lege, preter quam a custo- 
dibus. Intelligit eos seniores qui excommunicato- 
rum curam habebant. 

h Cagtigetur. diversis increpationibus. Hxc sta- 
tuuntur juxta Regulam alterius Fructuosi, cap. 14: 
« Mittat senior, qui eum excommunicavit, unum de 
majoribus, quem probatum habet, qui eum verbis 
contumeliosis inerepet. » 


(Sap. 11). Moderante ergo scientia saniei medend:ze 
cura adhibeatur. ft Si lethale vulnus per fomenta 
castigationum et pietatis et lenitatis unguenta sos- 
pitati non redditur, saltem incisionibus amputetur. 
Et si sic sanies deseceta tumorem ron amiserit, tunc 
excommunicationis sententiam vel discipline corpo- 
ralis poenam ineurrat. Et si ne€ excommumicationis 
metu, nec flagelli poena. frathgatur, augeatur adhuc 
pietatis fomes : ita at ab omni congregatione pro eo 
communis Dominus orationis officio deprecetur, ut qui 
laqueo diaboli irretitus tenetur, Domini misericordia 
ac pietate caretur, Quod $1 nec sic corripi voluerit 
intra septa fonasterii sub poenitentix tenore ab 
omnibus * przeter costodibrs segrepatus tandiu 5 ca- 


B stigetur diversis Increpátionibus, usque düm ejus 


humilitas omnibus vera credulitate patefiat i, quia 
et invitis sape salus prestatur. ! Nam ideo sepa- 
randus est a congregatione, ut $u0 vitio non ,macu- 
let innocentes. Teneta ztas, qux *€ excommunicata 
vim nescit, non excommunicatiete, 56d fiapello cor- 
rigenda est. 


! (Quia et ineitis spe salns prostatar. Hoc non. ita 
intelligendum est quasi Deus aliquos invitos comver- 
tat juxta errorem Cassiani Coll. 15, cap. 17. Dicitur 
salus praestari invitis, sed s:epius correptis, juxta 
vulgarem loquendi modum : nisf iid. sponte feceris , 
verberibus te cogam. Qua ratione Deud peccatores 
sepe castigat; et rectores discipules perversos, ut 
ad cor redeant. 

j Nem idem seperamdue est a. congregatione, ut 
suo vitio, etc. Vitandum est malorum consortium, 

uia contagiosum est, ut recte monet sanctus Basi- 
lius in. Admonitionibus : « Evita viros, quos erga 
mandata Dei videris negligentcs, qui mortei sunt 
viriutibus, et videntur vivere passionibus, «qui lz- 
tantur in prosperis voluntatibus et gaudió carent 
divino. Cum hujusmodi viris nallà tibi commixtio 
sit, neque velis cum eis sermocinari assidue, nisi 
valeas solummodo ab erroris eos itinere revocáre. 
Cxterum si non vales, devita ut publicum hostem. 
S:epe enim per unam ovem morbidam polluitar totus 
grex, et modica pars fellis magnam dulcedinem in 
amaritudinem vertit, et fermentum modicam totam 
massam corrumpit. 

k Excommunicata. Lege, excommunicats, id est, 
excommunicalionis, ut congregata, id est, congrega- 
tio. Sed de his infra. 


| —————n— ———————————————————————————  ———. 


GAPUT XXXVIII. 
SI DEBEANT FRATRES EXEUNTES DE MONASTERIO ITERUM RECIPI. 





$ I. — Ex RecuLA eANcTI BengpicTI. 
* Frater, qui proprio vitio egreditur, ast projici- 
(sr, de monasterio, si reverti voluerit, spondeat 


* Frater qui proprio vitio egreditur, etc. Hujus 
constitutionis mentionem faciunt S. Bernardus, Pe- 
trus Venerabilis, et Petrus Blesensis in epistolis 
mox citandis. 

b Et sic in ultimo gradu recipiatur. Idem statuit 


D prius omnem emendationem vitii, pro quo egressus 


est : * et sic in ultimo gradu recipiatur; ut ex hoc 
humilitas ejus comprobetut. Quod si denuo exierit, 


Fructuosus alter cap. 20. Nos prima, sed witima 
cathedra recipiantur. Quidam ménachormm Pater : 
Sic iamen in. extremo loco inter pawitentes. rece- 
pius. Sanctus vero Pachomius art. 79, h:ec statuit: 
Non erit in ordine sue ebeque majeris perro. » 


4u5t 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVIiL. 


1038 


usque tertio ita recipiatur, * jam postea sciens A exarserint, in contumeliam eunceti a nostra Ecclesie 


b omneis sibi reversionis aditum denegari. 
8 1I. — Ex Pa&cEPTIS ET lusTITUTIS SANCTI 
ACTOMII. 

c SI quis promiserit 4 observare se Regulas mo- 
nasterli, et facere ceperit, easque dimiserit : post- 
ea autem) reversus egerit poenitentiam, obtendens 
infirmitatem corpusculi, per quam non possit im- 
plere quod dixerat, faciant eum inter languentes 
commorari : et 9 pascetur inler otiosos : donec, 
acta poenitentia, impleat quod promisit. | 

. HI. — Ex Recur& saRcTI FaucTvos: (cap. 20). — 

* Cum aliquis per vitium elapsus fuerit a mona- 
sterio, $ in aliud non recipiatur ccenobium, neque 
in humanitatis charitatem, neque hin pacis osculum : 


expellantur, et nullo nobiscum charitatis foedere eo- 
pulentur : quousque veritatem cognoscant ; et nebis- 
cum stantes injurias Ecclesiz vindicantes pari devo- 
tione consurgant. Si certe ipsi apostatz:! ab omnibus 
fuerint expulsi, et hue illucque vagantes diversis 
locis instabiles atque vacillantes monasterio suo re- 
verti se petierint necessitate compulsi, in conventu 
majorum deducantur, et ut vasa figuli iu fornace 
probentur, et cum probati fuerint, suo monasterio. 
i reformentur : et non prima, sed ultima eathedra 
recipiantur. 
8 IV. — Ex RrccLA Macisa: (cap. 64). 
j Frater si frequenter exierit de tnonasterio, k üs- 
que in tertium reversus resüscipíatut : amplius non 


sed continuó vinctis post tergum manibus abbati B jam : ! quia talis spud Deum ejus agnoscitur divini 


reducatur proprio. (uod si reversus ad sxculum 
fuerit, et a propinquis fretus cum eis ih soperbiain 
surrexerit, et monasterio minas intulerit, pariter et 
ipsi cum eo sint a laicorum concilio publice expulsi, 
et ab omni Christianorum conventu maneant ana- 
thematizati. Quod si et ipsi laici suo eum receperint 
consortio, et pariter eum eo contra monasterium 


* Jam postea sciens. Apud Smaragdum, et in vul- 
gatis editionibus, Jam vero postea sciat. u 

b Omnem sibi reversionis nditum denegari. Petrus 
Veneraábilis lib. 1, epist. 18, censet fugitivum mo- 
nachum toties admittendum in monasterium, quo- 
ties penitens regreditur, juxta Christi preceptum, 
quo párcendum est inimico septuagies septies, hoc 
est, quoties veniam deprecatur. Additque S. Bene- 
dictum non dixisse, denegefur, sed, sciat sibi dene- 
gari : et eum nullum sit ín hujusmodi verbis pre- 
ceptum, ei non esse denegandum introitum. In ea- 
dem est sententia Ruthardus cum ait non fuisse 
abbati prehibitum plusquam ter recipere fugitivum 
1nonachum, sed tantum fugitivum constrictum fuis- 
se, cum dixit S. Pater Benedictus : Jam sciat sibi 
reversionls aditum — denegari. Scd hzc subtiliora 
sunt. Huic sentent adversatur S. Bernardus epist. 
ad ipsum Petrum venerzbilem, Magister c. 64 Re- 
gule sux, ubi hzc statuit explicans mentem S. Pa- 
tris nostri Benedicti. « Frater si exierit frequens 
de monasterio, usque in tertium reversus resusci- 
piator, amplius jain non suscipiatur. » Et causam 
addit : « quia talis apud Deum ejus cognoscitur di- 
vini servitii fides, qualis apud homines pedum sta- 
bilitas : » Et ita explicat Petrus Blesensis epist. 88, 

uam scripsit ad 'Theoderiensem abbatem nomine 

ichardi archiepiscopi Canteariensis : Quod de- 
vote et humiliter misericordiam petit, quod omni sa- 
tisfactioni secundum regulam sancti Benedicti se of- 
fert, quod judicium a misericordia mom excludit . 
Misericordiam, quam monastici ordinis institutor ad 
ternarium numerum coarctiavit, : Evangelice manswe- 
tudo gratie septuagies septies. ampliavit. Nec id 
obstat quod fratri errant! sit septuagies septies, 
hoc est, semper dimittendum. Nam in hac S. Patris 
Nostri Benedicti lege agitur de totius conventus 
conservatione, qui ab uno pestilenti facile funesta- 
tur, maxime cum ejus levitas post trinam remissio- 
nem satis agnoscatur, ut dictum est: non vero de 
private offense remissione, de quo locus sacre 
Scripture agit : neque hzc S. Patris Benedicti 
constitutio cum illo pugnat. Maxime cum possit ab- 
bas post trinam remissionem ejecto fratri charitatis 
officia extra monasterium exhibere. Ne autem ejus- 
modi monachus ejectus pereat, debet manere sub 
cura, ei regimine episcopi, ut statuitur in concilio 


p res Dei servis suis dissimulaverit refermare.» 


servitii fides, qualis apsd homines pedum stabilitas 
constitit. Et ut. quid in monasterio jam opus sit, 
quem Deus non possidet ? ldeeque post tertiam 
» correptionem juste monasteri eii ut ethnicus et 
publicanus. — 


$ V. — Ex RrccotA CUJUSDAM (cap. 91). 
Si ullo tempore (quod absit a Cristiana religione) 


Meldensi, can. 59, in quo tamen astringitur abbas. 
consulere episcopum, aui ejus vicarium, priusquam 
monachum ejiciat. « Ut monachas de monasterio 
sine consultu, et praescientia episcopi, aut vicarii 
ejus ab hoc regulariter deductus non ejiciatur : cu- 
jüs dispositione et auctoritale de cxtero vita et con- 
versatio ejecti, ne perditus perpetuo fla!, si aliquo 
1900do salvari potest, ordinari debet atque decerni. » 

e Si quis promiserit. Exstat in Regula excusa 
Sancti Pachomii, art. 9. 

4 Observare se. «0 se redundat, nec habetur in 
Regula excusa. 

e Pascetur inter otiosos. Ut rubore suffendatur. 

f Cum aliquis, etc. Hxc non exstant in R 
ms. S. Fructuosi episcopi Braearenais, sed videntur 
esse alterius Fructuosi : quamvis a Smaragdo ap- 
pelletur episcopus. 

: | n aliud non recipiatur. De hac re iufra. 

eque ad pacis osculum. Quod juxta Regulam 
S. Benedicti datur hospitibus. Quod ] 

i Reformentur. Id est, restituantur. Reformare 
enim est reddere, restituere. Sidonius, lib. 1v epist. 
94 : « Ob hoc ipsum publica auctoritas male valen- 
tem patremfamilias violentias ad reformandum de- 
bitum arctaret. » Conc. Aurel. i, can. 24 : « Primum 
admoneatur, qui abstulit, civiliter reformmre. » 
Conc. Turon. mn can. 26: « Et veritate corüperta 


Wisigothorum lib. vii, tit. 5, 1. & : Et sic posimo- 
dum, qui plagiatus est, dotnino reformetur; et. lib. 
vi ejusdem egis tit. 5, 1. 15, et legis Burgundio- 
num tit. 29, 8 1 : « Jta ut, 3i ea quo abstulit, nou 
potuerint. inveniri, in simplum de suis facultatibus 
reformentur. inde nomen reformatio, id est, resti- 
tutio. Conc. Paris. 1 can. 5 : Absque prajndicio 
libertatis regie inegra refermatione restituat. 

j Frater si exierit. Hec habentur in Regula ms. 
Magistri cod. Corb. 

k Usque in tertium. In Regula ms. Usque tertio. 

l Quia talis apud Deum, etc. Notanda ratio, cur 
desertor post tertiam receptionem non sit ultra ad« 
mittendus : quia ex tertio lapsu, et fuga facile con- 
jicitur hominis levitas et inconstantia in Dei cultu. 

m Correptionem. ld est, ejectionem, genus prq 
specie. Synecdoche. 


1039 


SANCTI BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4C&0 


frater a septis monasterii discesserit, et foras fugiens A suum : dum recidua animi voluntate mundi vetus 


postea recordatus pristine religionis, et :terni ju- 
dicii perculsus timore reversus fuerit, prius omnium 
morum emendationem polliceatur. Postea * si pro- 
babilis ejus ^ poenitentia agnoscatur, tunc demum 
intra septa monasterii recipiatur. Et si bis aut tertio 
hoc fecerit, simili pietate foveatur ; sic tamen, ut 
in extremo loco inter poenitentes receptus tandiu 
examinetur, usque dum probabilis ejus vita invenia- 
tur. Si vero post tertiam receptionem fuge culpa 
maculatus fuerit, ^ sciat omnem reversionis aditum 
esse postmodum. 


$ VI. — Ex Recura sawcr) PacHoun (cap. 156 4). 


Qui absque commonitione fratrum recesserit, ac 
postea poenitentia venerit, non erit in ordine suo 
[Al. om. suo] absque majoris imperio. 

$ VII. — Ex Recura sawcTi FenREOLI (cap. 20). 


Vagari per loca monachum sicut non decet, ita 
non convenit : ne * in quorumque vitio captus sz- 
culi delectatione elabetür, ut redeat ad vomitum 


& Si probabilis. Id est, si recta, bona, approbata. 
Jta aliquando sumitur hoc vocabulum. Conc. Tolet. 
Iv, can. 4 : « Probabilis vita atque doctrina exstite- 
Yit ; » et can. 25 : « Presbyteros probabiles et dia- 
conos mittat. » Conc. Valent., can. À : « Ejusque pro- 
babilem voluntatem in effectum transmittat. » 

.b Puenitentia. Apud Smaragdum legitur : Pa- 
tientta. 
... € Sciat sibi aditum esse postmodum. Post verbum : 
Sciat, adde, denegandum, ut in cod. Vindocinensi. 

. 4 Art. 79 Regula. 


e In quorumque. In cod. Vind. In quorum, lege : C 


In quocunque. 

1 Abire. Lege : Habere, ut in cod. Vindoci- 
Densi. 

6 Sententia. Lege : Hac sententia, id est, edicto. 

b Aliqua contrarietate. Lege : Sine aliqua contra- 
T*elate. 

i Fugitivum vero monachum, etc. Transfugam seu 
fugitivum monacbum, ab abbate requiri, et suo mo- 
Dasterio restitvi leges ecclesiastic:e sanxerunt , ut 
habetur concilii Aurelianensis 1, can. 19; Toletani 





contemptor, novus quidam amator assurggns a via 
salutis distortus exorbitet. Quapropter id definivi- 
mus observandum, ut preter illos, qui pro utilitate 
monasterii ab abbate huc illucque f abire jubentur 
excursus, nullus egredi monasterium loco alio mo- 
raturus absque voluntate abbatis pro qualibet re 
vel necessitate presumat : ne ad eum respiciat, 
quod Apostolus de adolescentioribus viduis scribens 
dicit : Simul autem et otiose discunt circuire domos, 
non solum otiosm, sed etiam verbosc et curiose, lo- 
quentes qu& non oportet (I Tim. v). EL ideo qui 
pratermissa $ sententia, ^ aliqua contrarietate dis- 
cesserit, intantum, ut ejus inveniatur esse trans- 
gressor, spatio illo temporis, quo monasterio defuit 


B computato, duplici dierum numero jejunet, et. con- 


demnatione mulctetur, cibi modum, vino quotidie 
abnegato, qualem abbas imposuerit, habiturus. 
i Fugiivum vero monachum deserentem discipli- 
nam, et Derdentem se, velut contemplorem placuit 
Tevocare. 


1v, can. 5; synodi Constantinopolitanz 1 et 11, can. 
5. Leges vero imperiales censuerunt hujusmodi re- 
fugam, sicubi apprehensus fuerit, ab episcopo, vel a 
preside provincie nudatum primo in monasterium 
retrudi : si. denuo fugiat, miliia, aut honore quo 
fungebatur, spoliatum inter officiales przsidis pro- 
vinciz servire, ut videre est novella 3. Justiniani, 
cap. 7, el ejusdem novella 195, et lib. 11 Basilico- 
rum. Si autem desertor monachus fuerit servilis 
conditionis in quacunque provincia reperiebatur, 
pristino domino iterum serviturus restituebatur, ut 
statuitur Cod., 1. Servis, de episcopis et clericis, etc. : 
« Alioqui si relicta forte vita solitaria (id est mona- 
chica) ad aliam quamlibet sese condiuonem trans- 
tulerint, certum est eos ad servitutis jugum, quam 
professionis cultu evaserant, reversuros. »'ldem sta- 
tuitur novella 5 citata, cap. 4, ubi hzc verba no- 
tanda veniunt : « Non enim injuriam patietur tan- 
tam ad verum sérvitium tractus, quantum ipse inju- 
riatus est Dei culturam refugiens. » Vide Photium 
jn Nomocanone, tit. 9, cap. 32, text. 1 et 2, et Tbeo- 
dorum Balsamonem ibidem. 





CAPUT XXXIX. 
DE PUERIS MINORE ETATE, QUALITER CORRIPIANTUR. 





$1. — Ex Recura saucrI BrNEpicTI. 


gcentiores state, aut qui minus intelligere possunt, 


D quanta poena sit excommunicationis, hi tales, dum 


2 0mnis ztas 5 vel intellectus proprias debet ha- 
bere mensuras. Ideoque auoties pueri, vel « adole- 


* Omnis etas, etc. /Etas quz excommunicationi" 
subjacere non debet, ea est que nondum attigit 
decimum quintum annum, juxta magistrum hic ci- 
tatum a nostro auctore. 

b Vel intellectus. Distinguitur hic :etas ab intel- 
tectu, id est, a capacitate intelligendi. Nam etsi 
pueris mens immaturior sit, sunt tamen nonnulli 
frandiores aut dure cervicis aut imbecillioris intel- 

ctus, quos virga agere solet, non ratio, nec excom- 
municauonis vis. 

c Adolescentiores etate, Id est, juniores, qui non- 
dum ex ephebis excesserunt. Ubi particule : Vel, 
aut, sumuntur copulative. In hac autem constitu- 


tione 3. Pater Benedictus secutus est S. Orsiesium, : 


delinquunt, aut jejuniis 4 nimiis affligantur, * aut acris 
verberibus coerceantur, ut sanentur. 


seu, ut loquuntur Grxci, Ársesium, qui juniores 
fratres non excommunicabat, ut docet rates lib. 
iv Hist. Eccl., cap. 14, ubi male legitur Arsenius, 
TO Ársesius; nam Arsenius non vivebat tempore 
illorum monachorum, de quibus agit Socrates hoc 
capite. Idem statuit quidam Pater monachorum : 
« Tenera vero.:tas qui» excommunicata vim ne- 
scit, non excommunicatione, sed flagello corrigenda 
est. )» 

d Nimiis. Id est, multis. Ita «ó nimis, in sacra 
Scriptura, est valde multum, ut : Ego auem humilia- 
tus sum nimis. Et tu mandasti mandata (ua custodiri 
nimis. Et anima mea cognoscet nimis. 

e Acris, Pro : Acribus. Ita in multis excusis. Ita in 


t8 M ka I SO Fog Moo UY 


"T" | CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XL. 10ia. 


& H. — Ex RzcutA sancri. Isrponi (cap. 17). 


In minori ztate non sunt. coercendi sententia ex- 
communicationis, sed pro qualitate negligentize con- 
gruis emendandi sunt plagis : ut quos etatis infir- 
mitas a culpa non revocat, flagelli disciplina com- 
pescat. 


$ III. — Ex RecurA saxcTI ÁuncLuiaNI (cap. 40). 


Superbis vero , inobedientibus, et iracundiam 
protrahentibus nunquam parcendum : donec corri- 
gantur 


8 IV. — Item ejusdem ( cap. M *). 


Pro qualibet culpa, si necesse fuerit flagelli acci- 


pere disciplinam , nunquam legitimus excedatur p 


numerus, id est, triginta novem. Et quamlibet juste 
disciplina teneatur, tamen secundum illud: Boni- 
tatem et. disciplinam (Psal. cxvii), paternum | affe- 
etum sanctus abbas circa omnes teneat, secundum 
Apostolum : Tanquam si nutrix foveat parvulos suos 


Vita Alcuini : « Non istum verberibus, quia rudis ad- 
huc, acris, etc., castigemus. » Ita legit S. Fructuosus 
apud Henricum Canisium tom. V, ant. lect. Kero in 
Alamanica expositione vocum Regule S. Benedicti 
habet: Caris; sed puto litteras fuisse transpositas 
ro: Acris. Smaragdus et S. Dunstanus legunt : Acri- 
us; cod. ms. S. Ebrulphi: Acrius. 
& Supra cap. 31. 
b In[antulos. Habetur in Regula ms. Magistri cod. 
Corb. eodem capite. Hic autem nititur eflicere Ma-. 
isier eos non esse verbere coercendos, qui annum 


. decimum quintum atligerint: quia in illa zetate im- - 
perium mentis est, non. corporis: et peccatum im- C 


perantis est, non servientis ; ac proinde mens pec- 
cans excommunieatione ferienda potius, quam cor- 





À (I Thess. 1). Et Omsibus omnia factus sum : ut om- 


nes lucrifacerem (I Cor. 1x). 
$ V. — Ex Recura MacisTh (cap. 14), 
lInfantulos usque ad 15 annos non excommuni- 
eari, sed precipimus vapulare pro culpis. Post 15 
vero annos jam non vapulare, sed excomrounicari 
condecet. Quia jam intelligunt, quomodo poenitere et. 
emendare debeant de matura setate quod male com- 
mittunt. Quia merito corde debet ponitere, qui pec- 
cat, et non pro eo corpus vapulare, * quia animi im- 
perio, corporis servitio magis utimur. Ergo, cum 
anima imperat, et corpus servit, agnoscitur amplior 
esse culpa imperantis, quam servientis. Ideo pro- 
pter intellectus emendationis radix cordis de spinis 
peccatorum excommunicatione 4 debet purgari, quai 
rami corporis, quibus ab invito a jussione cordis 
peccatum impositum est, * injuste pro aliena culpa 
alter debet pomam sentire. llli vero fratres post 
15 annos statis vapulent, qui satis gravem f aut 
furti fugacis, aut criminalem aliquam culpam com- 
miserint.- 
pus verbere. 

€ Quia animi imperio, etc. Sententia est Salustii 
in Catilinario circa initum. Meminit S. Hieronymus 
libr. 1 contra Jovinianum : « Unde et Historicus : 
animi, inquit, imperio, corporis servitio magis uti- 
mur ; alterum nobis cum diis, aiterum cum belluis 
commune est. » , 

d Debet purgari. Legendum videtur : Debet potius 
purgari. : | ! 

e Injuste pro aliena culpa alter debet penam sen- 
tire. Lege: Jnjuste enim pro aliena. culpa alter non 
debet penam sentire. 

f Aut furti fugacis. Ita in cod. Vind. et in Regula 
ms. Apud Smaragdum legitur: Aut fasti fugacis, sed 
ex citatis codicibus est castigandus. : 

R 


CAPUT XL. 
DE CELLARARIO MONASTERII, QUALIS SIT. 





$ I. — Ex RecuLA saNcTI BENEDICTI. 


& Cellararius monasterii eligatur de congregatione 


. & Celiararius.. Tta apud Keronem mox citandum. 
Yulgo cellerarius, a cella, ut notum est : dicitur et 
cellarius. Plautus in Milite glorioso : 


sapiens, maturis moribus, P sobrius, non multum 
edax, * non elatus, 4 non turbulentus, * non injurio- 
sus, f non tardus, 5 non prodigus, à sed timens 


S. Benedicti : quia illi equalis fuit, et in Italia ali- 
quandiu commoratus est. 

b Sobrius, etc. Quia, cum omnia qus ad victum 
fratrum pertinent, in potestate habeat, pronum illi 


Dimisit nardinl vini amphoram cellarios. D est servire gulx illecebris. Sobrius autem hoc loco 


Lampridius in Heliogabalo : « Mittebat parasitis per 
cellarios salaria annua. » Kero in interpretatione 
Alamanica vocabulorum Regul: S. Benedicti : Cella- 
rarius, qui et cellarius : Cyprianus. lib. 1 Vit S. 
Caesarii : « Post breve tempus in congregationis cel- 
larium eligitur. » Grece etiam dicitur, xaptor. 
Constantinus Themate 6 : ke)zproc o gU) &ptov, id 
est, custos panis. Ut in tractatu de Peenis, qui vulgo 
S.: Basilio tribuitur art. 40 : nj» vo0 xiJapiov, 1d 
est, excepto Cellario. Glosswe veteres : ks)Aapuos, 
penuarius. Et xs))aoía, celleraria Hesychio, in voce 
vapan. Dicitur et xe)iapéroc, cellararius apud S. Do- 
rotheum doctrina. ui. Accurate autem hic munus et 
dotes cellerarii describuntur, quia, cum penes eum 
sit totius monasterii substantia, necesse est discipli- 
nam regularem labefactari, si ejus socordia non 
recle administretur. Praterea hoc caput exstat in 
recapitulatione S. Czssarii mutato genere masculino 
in femininum, potuitque videre S. Czsarjus Regulam 


est non temulentus. 

e Non elatus. Ob potestatem. ' 
4 Non turbulentus. Quia sic universam congrega- 
tionem turbaret, et omnia confunderet.. . | 

' e Non injuriosus. Ms. p. Vict. Non jurgiosus. 
Qus quidem lectio haud contemnenda : nam mul- 
tarum rerum administratori non deest jurgiorum oc- 
casio. 

- f Nontardus, ad ea qux sunt suarum partium 
obeunda, et maxime ad suppeditandum [fratribus ne- 
cessaria. Ác proinde huic ninisterio inepti sunLavari 
et quovis polypode tenaciores. 

Ubi si qnid poscas, ad ravim poscas príus 

Quam quidquam detur. 2l 
€ Non prodigus. Quia ex ejus vrodigalitate totius 
.monasterii ruina manaret. 

: à. Sed timens Deum. Hoc est veluti ante dictorum 
corollarium, ad quod illa omnia referri debent. 








4045 


S. BENEPICTI ASEATIS ANIANENSIS 


1044 


Deum, «qui omni congregationi sit sicut pater, b Cu- A ram gerat : sciens, sine dubio, quia pro his omnibus 


ram gerat de omnibus. ^ Sine jussione abbatis nihil 
faciat. 4 (9nze jubentar eustodiat : * fratres non con- 
tristet. * Si quis ab eo forte aliqua irrationabiliter 
postulet, non spernendo eum contristet : sed ratio- 
nabiliter cum humilitate male petenti deneget. 5 Ani- 
mam suam custodiat, ^ memor semper illad aposto- 
licum : ! Quia qui bene ministraverit, gradum bonum 
sibi acquirit (I Tim. ui). 1 Infirmorum , infantium, 
hospitum, pauperumque cum omni sollicitudine cu- 
& (Qui omni copgregolioni sit sicut paler. Ut cum 
charitate cuncta administret, omnes fratres tanquam 
filios diligat, eisque necessaria affatim subministret. 


b Curam gerat de omnibus. Rebus sibi comrmis&is 
videlicet. Ita quidam Pater monachorum hoc capite 


a nostro auctore citatus : « Curam de omnibus sihi B 


commissis rebus habeat. » 
e Sine jussione abbatis nihil faciat. Ne quid plas 
nimio sibi arroget, et potestatem excedat. 

4 Que jubentur custodiat. Quia is bene ministrat, 
qui bene obtemperat. : 
. * Fratres non. contristet. Superbe aut injuriose 
respondendo, aut eis rationabilia denegando. : 

Si quis autem ab eo forte. S. Dunstanus: Si 
uis autem. frater ab. eo forte. Smaragdus : Si quis 
frater ab eo forte. Hic autem clarum est, qualis in 
cellerario inesse debeat huinilítas, qui irrationabilia 
etiam petentibus respondere cum humilitate teneatur. 
& Animani suam custodiat. .A vitiis et peccatis : 
uia, quo magis rebus exterioribus attendit eo cau- 
tius agere debet: ne anima tot negotiis intricata 
aliquid intertrimenti percipiat. 
à Memor semper illud apostolicum. lta in cod. 
Vind., in cod. ina. S. Germ. Ita apud S. Dunstatium, 
eronem et Smaragdum : quia adjectivum, memor, 
perinde ac verbum suum potest cum accusativo con- 
trüi, ut supra cap. De instrumentis nolatum est. 
n vulgatis legitur : Memor semper . illius apostolici, 
Cod. p. S. Germ. addit, precepti. Sed male, nam in 
sententia ex Apostolo citata non preceptum propo- 
nitur, sed premium. 
i Quia, qui bene ministraverit, bonum gradum sibi 
acquirit, Paulo aliter in textu Apostoli I ad Timoth. 
I1 : Qui enim bene ministraverint, bonum gradum sibi 
acquirent. Sed S. Benedictus textum singulari per- 
sonzx adaptavit : qui tamen Verbum, acquirit, ponit 
in presenti juxta Grecum textum : aliai ícvtoig 
xo)y xtpeotUvcat, id est, « gradum sibi bonum ac- 
quirunt. » Sibi autem bonum gradum acquirit bo- 
nus cellerarius, nempe in coelo : ut olim Dietmarus 
monasterii Garstensis in Austria cellerarius, qui etsi . 
jn vita repreheusibilis esset, tamen ob charitatem in 
fratres peenas evasit post mortem. Quod manilfesta- 
tum fuit Adelrammo abbati monasterii Chremb- 


munster a quadam energumena, quz interrogata ab D murium venit. 


ipso abbate de statu praedicti Dietmari ita respondit : 
« Nogtrz sorti deputatus fuit : sed dicente illo mo- 
nacho, dum iste moreretur : Reddat tibi omnipotens 
Deus omnia bona quz mihi fecisti ; et alio : Retri- 
buat tibi Dominus prius bonum quo me frequenter 
sustentasti ; et aliis similia imprecantibus, dum pu- 
taremus eum nostris accessisse partibus, subito ra- 

us est, et noster esse desiit. » Ut habetur in Vita 

tholdi abbatis Garstensis, cap. 25. 

1 Infirmorum, infautium, etc. Quia ii maxime ejus 
ope indigent, qui pro &wa conditione facile spernun- 
tur. Ideoque liec cum interminatione a S. Benedicto 
precipiuntur. 

Quasi altaris vasa sacrata, etc. (Quia menaste- 
rium domus Dei est, et omnia qux illius sunt, Dei 
sunt, et quie Dei sunt, tanquam ei sacrata haud du- 
bie habenda sunt. Hiec gane est sanctorum Patrum 
doctrina, ut vasa monasterii ejusque substantia tan- 


jn die judicii rationem redditurus est. Omnia vasa 
monasterii cunctamque substantiam k quasi altaris 
vasa sacrata conspiciat. ! Nihil ducat negligendum. 
m Neque avaritiz studeat, neque prodigus sit, et ex- 
stirpator substantiz monasterii : sed omnia mensu- 


rate faciat secundum jussionem abbatis. Humilita- 


tem ante omnia habeat. » Et cui substantia non est, 
quod tribuatur, ? sermo responsionis porrigatur bo- 
nus, ut scriptum est : P Sermo beríus super datum 


uam Deo sacrata reputentur. Ita habeturin Regula 

atrum nempe Macarii et aliorum abbatum. « Nosse 
jam debent fratres, quia quidquid in monasterio trà- 
ctatur sive in vasis, sive in ferramentis vel caetera 
(puto deesse vocabulum substantia), omnia esse san- 
clificata. » Idem docet s. Basilius mterr: 445 Regu- 
Jarum brevium, cum ait curam gerendam esse in- 
strumentorum óc6cà éxovoriagÜErvo xal &voriÜévcory, 
id est, « tanquam Deo sacratorum et dedicatorum, » 
et sequenti interr. ait ea esse Kupico érovouagOévca, 
xai tà Üsà &vaxtipsva, id est, « Domino dedicata, et 
Deo consecrata. » Interrog. 155, scribit lanas mona- 
sterii exisümandas esse dc r«paxacofhixm Oron, «ut 
depositum Dei. » 1lzec fuit etiam mens veterum .€gy- 
ptiorum Patrum, ut planum est ex Cassiano lib. 1v 
de Institutis renuntiantium, cap. 92: « Propter 
quod, si quid fuerit in monasterio semel illatum, ut 
Sacrosanctum cum omni decernunt reverentia debere 
tractari. » Idem patet ex Regula Servi Dei, cap. 5: 
« Vasa vel reliqua utensilia, qux ad hospitium baju- 
lont, ac si sacra Deo, gubernent ct eustodiant. » 
Unde prxclare S. Ephrzm in sermone ascetico di- 
cit : « Quod si cenobii librum in tua cella teneas, 
ne projicias eum per negligenüam; sed studiose 
complicatum serva atque custodi, tanquam Dei es- 


C. set. » Qux quidem doctrina confirmatur auctoritate 


concilii Aurelianensis cap. 7 : « Omnia quae Deo ol- 
feruntur, consecrata habentur in vineis, terris, syl- 
vis, utensilibus, vestimentis, pecoribus et reliquis 
possessionibus, et quee eoclesiis sine dubio Chrislo, 
ju sponsus earum est, offeruntur. » Quamobrem 

acarius et alii abbates in sua Regula dicunt : « Si 
quis de fratribus aliquid negligenter traclaverit, par- 
tem se habere noverit cum illo rege, qui in vasis 
domus Dei sanctificatis cum suis bibebat concubinis. » 
Porro hic textus $. Benedicti Regulze citatur a Joan- 
ne monacho lib. i1 Vite S. Odonis abbatis Clun. 

1 Nihil ducat negligendum. Nec etiam minima ; 
quia ex eorum neglectu sensim bona monasterii dis- 
sipantur. 

m Neque avaritic siudeat. Quia avaritia omnium 
malorum radix omnem disciplinam pervertit regula- 
rem. Hzc una est murmuriorum iu monasteriis sca- 
turigo. Vie murmurantibus ; sed vx» per quem mur- 
Quamobrem in concilio Francofor- 
diensi sub Carolo Magno statuitur can. 4: « Ut celle- 
rarii in monasteriis avari non eligantur, sed tales elc- 
cli sint, quales Regula S. Benedicti docet. » 

n Etcui non esi substantia, quod (tribuatur. lia in 
cod. mss. S. Ebrn, S. Germ. p. et Vind. Sed vulgo 
legitur, et cui non est substantia, quo tribuatur. Lege 
tamen, ut in eod. ma. is. S. Germ.: Et cui non 
est ex substantia, quod tribuatur. Ex quo apparet in 
codicibus mss. frustra nom fuisse. scriptum, quod, 
neutro genere. 

9 Sermo responsionis bonus. Hinc patet maximam 
lenitatem in cellerario requiri. Nec immerito : multi 
enim sunt meticulosi, maxime pueri et juniores fra- 
tres, qui ad morosum et iracundum cellerarium vix 
auderent accedere, ac proinde multam rerum né- 
cessariarum penuriam ferre cogarentur. 

P Sermo bonus super daiwm. optimum. In Regula 


Servi Dei, cap. 4, et apud Smaragdum babetur ; Nonne 





bet 7 


| 4045 s CONCORDIA REGULARUM. — CAP. X. - 1046 


optimum | (Eccli. vm). Omnia qua ei injunxerit ab- A sive in ferramentis, vel 5 czefera omnia esse gancti- 


bas, ipsa habeat sub cura eua, a quibus eum prohi- 
buerit, non presumat. Fratibus constitutam anno- 
nam * sine aliqua typho, vel mora offerat : ut noa 
scandalizentur, memor divini eloquii, quid merue- 
rit qui scandalizaverit unum de pusillis (Mat. vus). 
Sj congregatio xejor (wer, b solatia ei dentur, a 
Aquibus adjutus et ipse equo animo impleat officium 
Bibà commissum. Horis competentibus et dentur 


. Quse danda sunt; et'petaptur quz petenda sunt : ut 
. Jerao perturbetur, neque contristetur in. domo Dei. 


$ II. — Ex REcura ParRUM (cap. 12). 
* Si congregatio mulia est, debet is qui preest 
pater disponere hehdomadarios, et 4 ordinem officii, 
quo sibi invicem succedant ad ministrandum : et de- 


ficata. Si quis de fratribus aliquid negligenter tra- 
elaverit, partem se habere noverit cum illo rege, 
Qui in vasis domus Dei sanctificaüs cum suis bibebat 
concubinis (4 Dan. v): et qualem meruit vindictam. 
Custodienda suni ista praecepta, ef per singulos dies 
in aures fratrum recitanda suni: ut nen condem- 
nentur in peccatis suis. 
$1. — Ex Bacura sawcTI Iupon: (cap. 9). 

5 Ad eum qui cellario proponitur, pertinebit sol-- 
licitudo eorum quas in promptuario sunt. Iste przbe- 
bit hebdamadariis quidquid necessarium est victui 
monachorum, hospitum, infirmorum. Isto presente 


. dispensantur ea quz mensis deferenda sunt. Is etíam 


quidquid residuum i sumptui fuerit propauperum usi- 


cermere debet ille, quis debeat esse qui cellarium B bus reservabit. Huie quoque hebdomadarius expleta 


. fratrum contineat. Debet * tantummodo talis eligi, 
Qui possit in omnibus evangelico ordine fratribus 


&uum victum gubernare, qui timeat Judz f senten- 
tiam, qui ab initio fur fuit. Studere debet, qui huic 


. officio deputatur, ut videat : Quia qui bene ministra- 


terit, gradum bonum sibi acquirit (I Tim. m), et ani- 
mae sus lucrum facit. Nosse debent etiam fratres, 


. quia quidquid in monasterio tractatur sive in vasis, 


ecce verbum bonum super datum, Ecclesiastici cap. 


. xv: ubi sic legitur in versione communi. Nonne 
. erdorem refrigerabit |ros ?. sic et verbum melius quam 


datum. Nonne ecce verbum super datum bonum ; qui- 
bus consentit textus Graecus. Sed sanctus Benedictus 
eitans locum ex memoria reddidit sensum, non verba. 


, Nec dubium est, quin in textu Ecclesiastici, in quo 


hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad perspi- 
ciendum utique, si negligenter habita non sunt. Àe 
denuo succedenti hebdomadario coram isto traden- 
tur. Àd hunc quoque pertinent horrea, greges 
ovium et. pecorum, lana, linum, i aviaria sollici- 
tudo cibaria ad ministrandum pistoribus, jumen- 
tis, bobus, et avibus : industria quoque calciamen- 
torum, cura pastorum et piscatorum. 


enim ostensa charitas vera est, si per typum super- 
bis: inter nos schisma non fuerit. » Et recte quidem 
superbie typus opponitur cbaritati. Quia charitas 
alacris est atque hilaris ; et contra superbia morosa 
estetfastidiosa. Typi etiam sunt frigidze febres, 
typi frigoretici passim apud D. Gregorium Turonen 
sem. Et Grece «)xog, 1d est, accessio et remissio 


bis ponitur, verbum, subaudiendum sit, bonum, ut C morbi apud Galenum, qui librum composuit spl 


 gensus hujus loci sit: Quemadmodum ros refrigerat 


ardorem , sic verbum bonum mitigat iracundiam 
illius cui aliquid denegatur. Et locum explicavit S. 
Benedictus cum adjecit adjectivum, bonus, dicens, 
sermo bonus, etc. Ouod sane subaudiendum est in 
loco Ecclesiastici hoc odo : Sic ei eerbum bonum 


melius [uam datum. Nonne ecce verbum bonum super | 


datuin onum. Quod satis liquet ex sententia, quie 
locum citatum przcedit, in qua sic babetur. Et in 
omni dato non des tristitiam verbi mali. Et clarius 


quidem jex textu Grzeco, et accommodatius ad men- 


tem S. Benedicti, iu quo legitur,'$«zcet, id est, inopia, 
quasi dicas, et in omni inopia non des tristitium verbi 
mali, id est, cum nihil habes quod tribuas, ne con- 
tristes potentem verbo malo aut dura responsione, et 


cauga esf, quia verbum bonum super datum optimum. . 


* Sin aliqua typho. In interpetatione Alamanica 
Keronis, sine aliquo typho, id est, sine aliqua super- 


Tur ov, ld est, de accessionibus et remissionibus mor- 
borum. Ex his notandum apud S. Benedictum et 
auctores citatos typum dici ad similitudinem typi fri- 
goretici. Quemadmodum enim hoc morbo laborantes 
sunt t:ediosi, morosi, et fastidiosi, ita et superbi. 

b Solatia. Solatium est auxilium. Regula Tarna- 
tensis : Solatium ei non denegetur. S. Gregorius 
papa lib. x, epist. 25 : «Ut homines, qui sub eis sunt, 
cum bobus suis in ejus transmittere debeant sola- 
tium.» Jornandes de Rebus Gotthicis; « In Mundonis 


.Solatia veniens lllvricianum exercitum demolivit. » 


Marculphus formula. 158 : « Ipsum in suis servitiis 
ac solatiis juxta legis ordinem retineat. » 
€ Si congregatio multa. Hoc caput reperitur in Reg. 


ms. Macáürii, Serapionis, etc., Cod. Flor. 


4 Ordinem officii. Officium hóe loco est officialium 
turba, ut supra notatum est. 
e Tantummodo talis. Apud Smaragdum additur, 


bia, arrogantia : nam rigec, xsvobosia, inquit; Moscho- J) cellarius. 


ulus in schedis, id est, superbia : vel, ut ait Sui- 
aS, vUSoc Aiatoytix, avia, id est, arrogantia, furor. 
ln aliis tamen codicibus tam editis, quam mss. quos 
viderim, legitur, sine aliquo typo. Quam quidem 
lectionem magis probo. Et typus cst fastidium, con- 
temptus, superbja, Quod satis patet ex Regula Pauli 


et Stephani, cap. 26 : « Conveniente devotione et. 


charissima humilitate, qux necessaria sunt sine mora 
et fastidio jubente seniore ministrent. » Sed clarius 
ex D. Augustino qui, epist. 64, typum opponit ala- 
eritati ; « Et oblationes pro spiritibus dormientium, 
quas vere aliquid adjuvare credendum est, super 
ipsas memorias non sint sumptuose: atque omni- 
bus petentibus sine typo, et cum alacritate tribuan- 
tur. » Quas verba mirum in modum illustrant locum 
8. Benedicti. Hinc typus superbie dicitur. S. Va- 
levius supra eap. 5: « Crescunt. typo superbis tur- 
gli. » D. Gregorius Magnus lib. v1, epist. 28 : « Tunc 


f Sententiam. Yd est, judicium, condemnationem. 

€ Vel catera. Ita in cod. Flor., deesse tamen vide- 
tur «ó substantia. 

h. Ad eum,etc. Hxc habentur in Regula edita san- 
cti Isidori, cap. 20. 

i Sumptui. Hoc vocabulum desideratur in Regula 
excusa; nec videtur necessarium. 

j Aviaria sollicitudo, etc. In Reg. excusa, de area 
sollicitudo, cibaria minisitrandi pisloribus. Bed illud 
1à aviaria rectum puto, cui ei apponantur duo - 
puncta, cztera rite procedent hoc pacto : sollicitudo 
cibaria administrandi pistoribus. Aviarium autem est 
:difietum aptum nutriendis avibus villaticis apud 
Varronem lib. mi de Re Rustica cap. $; et Colu- 
mellam lib. v, cap. 8, ópvóva appellant ab opws, 
id est, avis. Hanc voeem Latine usurpat Varro cap. 
citato : « Nunc ornithonas dico omnium alitum, 
quz intra parietes ville solent pasci. » 


*--——af $9 tu m tu P9 


1047 


8$ IV. — Ex Recuta saNcrI Basti (cap. 41). 

Interrog. * Qua mensura debet temperare po- 
testatem dispensationis sue is cui cellarii cura 
commissa est? — Resp. ^ Erga eum quidem, qui ei 
credidit hujuscemodi dispensationem ^ meminisse 
debet Domini dicentis : Non possum ego a me facere 
quidquam (Joan. v). 4 Ad exteros vero sollicite 
scire debet, quid unusquisque opus habeat, ut com- 
pleat quod scriptum est : Dividebatur autem uni- 
cuique, prout opus erat (Act. 1v). Eadem autem ra- 
tio observari debet ab omnibus quibuscunque aliqua 
ministerii vel dispensationis sollicitudo commissa 
est. ) 


$ V. — Item ejusdem ( cap. 112). 


Interrog. * Qus sententia observabitur erga dis- 
pensantem, si aliquid secundum personas acceptio» 
nem vel contentionem faciat? — Resp. Apostolo 
precipiente quidem : f Ne quid facias secundum 
favorem, vel. in alteram partem. declinando (I Tim. 
v); aliquando autem dicente : Quia si quis videtur 
conientiosus esse, nos talem consuetudinem non habe- 
mtus, Reque Ecclesia Dei : si quis hoc facit, 5 note- 
. tur usquequo corrigatur. Verumtamen oportet cum 
suinma diligentia et probatione discutere, et consi- 
derare ad quam partem unusquisque aptus sit vel 
opportunus: et ita ei injungi quodcunque illud operis 
vel oificii, ut neque illi qui injungunt ex hoc ipso 
condemnentur, quod non aptum alicui officium in- 
junxerint, et inveniantur mali esse dispensatores sive 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
À ex ipsius verbis Domini dicentis : Discedite a me, 


3048 


maledicti, in ignem eternum, qui paratus est diabolo 
et angelis ejus; esurivi enim, et non dedistis mihi 
manducare; eitivi, et non dedistis mihi bibere (Matth. 
v); etea que sequuntur : quia. Maledictus omnis, 
qui facit opus Dei negligenter (Jer. 1v). 
$ Vil. — Ex Recua Pauti gv Serum (cap. 25). 

k Hi quoque, quibus in singulis rebus custodia 
commissa, convenienti devotione et charissima hu- 
militate, qua» necessaria sunt sine mora et fastidio, 
jubente seniore, ministrent: nec per superbam in- 
flationem differendo occasiones faciant querelarum, 
per quas murmuratio contra eos justi doloris con- 
surgat. Et e contra injusta murmuratio contra eorum 
laborem, qui nobis in assignatis rebus charitate de- 
servient, non debet excitari. 

$ VIll. — Ex RecurA TanwATENSI (cap. 10). 
" Àd celiarium talis ordinelur abbatis judicio, vel 
concilio seniorum, ! non qui voluntates aliquorum, 
sed necessitates omnium cum timore Domini et fra- 
trurn dilectione consideret. Cui tamen absente pre- 
posito concors obedientia przbeatur ; et ubi utilitas 
poposcerit, * solatiuma non denegetur. 

$ IX. — Ex RecurA OniExTALI. 

Cellararii cura s& ut abstinentiam et sobrietatem 
studens illata in monasterium ad sumptus fratrum 
diligenter et fideliter servet, nihil suscipieus, nec 
quidquam tradens sipe auctoritate vel consilio se- 
niorum. Qui etiam omnia utensilia qu:xe im monaste- 


animarum, sive mandatorum Domini : neque illi ( rio sunt, id est, vestem, vas, ferramentum, et quid- 
ipsi quibus injungitur occasionem peccati ex hoc — quid usibus quotidianis necessarium est, custodiat : 


habere videantur, ^ vel voluntate aliquid agere : 


et unamquamque rem proferens, cum fuerit neces- 


sed ejus qui przest judicio committendum est. sarium, ab eo iterum ad reponendum, cui utendo 


Unicuique, ut res vel necessitas expedit, consu- 
lat : primum omnium in his qux anim: prosunt : 
deinde secundo loco etiam ut corporalibus usibus 
secundum voluntatem Dei moderetur. 
8 VI. — Item ejusdem (cap. 115). 
Interrog. 1 Si autem neglexerit dare fratri quod 
opus est? — Resp. i Manifesta est de hoc sententia 


& (ua mensura , etc. Exstat apud S. Basilium, 
interr. 148 Regul. Brev., et apud Rufinum cap. 58. 

b Erga eum quidem, etc. Hoc nihil aliud dicunt, 
quam quod cellerarius in sua administratione non 
suam, sed abbatis sequi debeat voluntatem. 

* Meminisse debet. To debet supplevi ex Rufino et 
Cod. Vind. 
— * Ad ceteros vero. In textu Graco : ripóc 9à code 
epovrisopévouc , id est; « erga cxteros vero qui ejus 
cure committuntur. » 

e Que sententia, etc. Habetur apud eumdem S. 
Basilium interr. seq. et apud Rufinum cap. eodem. 

f Neque quid facias secundum favorem. Hzc non 
habentur apud Apostolum , neque in textu Graco 
S. Basilii : videntur tamen posita ad alterius partis 
intelligentiam. . 


5 Notetur. In textu. Groco :'AXrpic tfc "Ex 
. precipue vitandam docet S. Basilius, interr. 34 Re- 


xÀnciae coU Oto0 ó TotUtog yvepibíc0o, id est, «si 
quis est ejusmodi, alienus ab Ecclesia Dei declare- 
tur, » id est, excommunícetur. 


à Vel voluntate. Hxc usque ad finem exstant qui- 


dem apud Rufinum, sed non reperiuntur in texta 
rceco Basilii. 


consignaverit, recepturus. Ád victum vero fratrum 
proferat ac 'tradat, septimanariis ad condiendos 
cibos det necessaria secundum quotidianz expense 
censuetudinem, neque profuse, neque avare: ne 
vitio illius vel monasterii substantia gravetur, vel 
fratres patiantur injuriam. Sed et. necessitatem iu- 
firmorum fratrum ac laborem "considerans, nihil 


i Si autem neglexerit, etc. Hzc habentur apud S. 
Basilium, interr. 450, et apud Rufinum, cap. 58. 
j Mani[esta est de hoc sententia. ldem habet S. Ba- 
silius interr. 54 Regularum fusius disputatatum ; 
nec immerito, quia monachi, qui se omnibus facul- 
tatibus propter Christum spoliaverunt, veti sunt 
pauperes, atque etiam vera Christi membra; ac 
roinde avari ac negligentes cellerarii, qui necessaria 
ratribus non suppeditant, eamdem perditionis aleam 
subibunt in die judicii, cum his qui pauperes et 
egenos non paverunt, et czetera misericordis opera 

neglexerunt. 
Hi quoque. In cod. Floriac. ca 


. 96. 
1 Non qui voluntates aliquorum. juxia eam animi . 


 propensionem seu benevolentiam et sympatbiam, 


quam S. Paulus rpócxhew appellat (1 Tim. v), hoc 
est declinationem in alteram partem, et cellerario 
gul. fusius disputatarum, et 150 Regul. Brev. Quod 
ut prestare possit, necessarium est, ut credat se Dex 
non hominibus ministrare. Hxc autem sententia 
Tarnatensium exstat in Regula S. Czesarii, cap. 28. 
m Solatium. ld est, auxilium, ut supra notatum est. 


5x Ie. 


-— 


4049 CONCORDIA BEGULARUM. — CAB, XL, 077 Mo 
segrotantium desideriis neget ex his quie habuerit, A lestis Dominus noster que indigemus, et proparat : 


qnautum illis necesse foerit. Advenientibus fratzfbus 
escas parabit. Hxc erit cura custodis cellarii recur- 


. rens semper ad seniorum consilium, et requirens de 
' emnibus, vel precipue de his que proprio suo in- 


tellecta non poterit adimplere. 
8 X. — Ex RecurA MacisrBi (cap. 16). 

a Fratres, omnis opera pretium habet, quia digno 
mercenario mercedes debentur, et Bowi trituranti 
non alligabitur os (Deut. xur; I Tim. v). Nam labores 
fructuum suorum beatum faciunt manducantem, quia 
Dominus homini creato omnia subjecit sub pedibus 
ejus propter quem creavit cuncta. Ergo si injustis et 
inimicis Dei, id est, non credentibus paganis et hz- 
reticis, vel diversis peccatoribus b diversa victualis 
creatura famulatur subjecta, ut universus mundus 


diversis deseruit, quanto magis credentibus in Deo, 


et bene servientibus ei juste et digne Dominus ad 
vitam diversam creaturam tradidit quam creavit, et 
quasi pignus futur: repromissionis in presenti hoc 
tempore omnia vitx» necessaria ministrando non de- 
relinquet Dominus quzrentes se : quia divites egue- 
runt et esurierunt; inquirentes vero Dominum non 
deficient omni bono, et esurientes implet bonis Domi- 
nus, et divites dimisitinanes : et, tagquam nihil haben 
tes, et omnia possidentes. Ergo cellararius monasterii 


mon aliunde quam * dispensator divinarum rerum; 


intantum divinarum ut Dominus in Evangelio promit- 
tat fidelibus dicens: Nolite cogitare quid manducetis, 
aut quid bibatis, aut quid induamini (Matth. v1). Simul 
et de crastino monet non debere quemquam esse solli- 


' citum: sed hoe admonet dicens : 4 Quaerite regnum 


et justitiam Dei, et hec omnia apponentur vobis : 
scit enim Pater meus, qui est in colis, quia hec om- 
nia indigetis (Ibid.). Ergo si Deo servientibus vite 


' necessaria a Domino apponuntur, et scit Pater coc- 


& Fratres, omnis opera, etc. Hoc caput habetur in 
Reg. ms. cod. Corb. eodem cap. 106. 

b Diversa victualis. H»c usque ad illa verba: 
()nanto magis, desiderantur in Regula ms. 

€ Dispensator. Supp. sit. | 
* d Quaerite regnum, etc. Matth. v1; sed producta 
Sunt ex memoria, non ex codice. 

€ Victualia. Qux» ad victum pertinent S. Ambro- 
sius lib. v Hexameri cap. 24. « Invigilare quzrendo vi- 
etualia.» 

f Alter tamen homo. Ita in Reg. ms. hzc clauden- 
da sunt parenthesi; ut sensus sit : Etsi tamen alter, 
dominus videlicet, .sit homo. 

€ Calciarii. Calcearium est id omne quod homini 
calceando aptum est. S. Gregorius libr. i, epist. 37 : 
«Afferatadcalcearium puerorum solidos quadraginta. » 

b Quasi homo. Lege : Quia si homo, ut est in Reg. 
ms. et cod. Viud. | 

i Idoneus creditur. Lege : Idoneum dominum credit. 

] Junior fui, et senui. Ita in Psalterio Romano. 

k Nec semen ejus egens. Ita in Psalterio Romano. 

1 Stricari. lta Reg. ms. et cod. Vind. ld est, dis- 
perdi, consumi, Glossarium vetus : Instricatum, vul- 
neratum. 

m f)a, ne cui non dederis, etc. Hxc sententia habe- 
tur in libello S. Isidori de Norma vivendi, capite ul- 
timo : « Omnibus da : ne forte cui non dederis ipse sit 
Christus. » Quam doctrinam secutus est S. Joan. pa- 
triarcha Alexandrinus, cum dixit datori : «Da eiduo- 
decim numismata, ne forte Ghristus meus sit, et ten- 


. dum esse. 


vides ergó quia et * victualia nostra, cum ab ipso 
nobis preparantur, Dominica dona sunt. Nam sicut 
carnalis domini servus, f alter tamen homo, de prz- 
bendo servitio suo solummodo est sollicitus ; quia 
de przparandis a domino suo annone, vestiarii, 
8 calciarii usibus est securus : quanto magis Domi- 
nus noster ccelestis necessaria vit: nostra juste nos 
non przcipit cogitare. h Quasi homo homini serviens : 
ad preparandum sibi i idoneus creditur : quanto 
magis credentibus vel servientibus Deo, qui creavit 
ipsa omnia, et cuncta potens est.adimplere, omnia 
poterunt famulari. Qui j junior fui, et senui, et non 
vidi justum derelictum, k nec semen ejus egens. (Psal. 
xxxvi): sed magis tota die miseretur et commodat. 
Ergo cum de solo servitio nostro in inquirendo re- 
gno et justitiam ejus fuerimus solliciti, Deum cre- 
damus omnia nobis ministrare, qui ultro se nobis ne- 
cessaria omnia promitlit apponere. Ergo omnia vi- 
ctualia monasterii, qua in przbenda operariis suis 
Dominus annona distribuit, si male et fraudulenter 
a cellarario distribuantur et pereant, sciat se supra 
dictus cellararius in die judicii divinis ante tribunal 
ratiociniis discuti, cum annonam servorum Dominus 
per negligentiam viderit ! stricari : quia quod juste 


. Dominus dignis tradit, indigne ab eversoribus non 


patitur stricari. Qui cellararius sine precepto abba- 
tis nihil tribuat, aut eroget, aut expendat, nec in- 
firmo in presentia ejus extra jussum aliquid porrigat. 
Cellararius eleemosynam faciat cum jussu abbatis 
in przesentia ejus : in absentia ejus liceat ei petenti 
pauperi eleemosynam exhibere propter preceptum 
Domini, quod dicit: Omni petenti. tribuite (Luc. v1). 
Et item : * « Da : ne cui non dederis ipse sit Chri- 
stus. »? Quotidie cellararius cum septimanariis coram 
abbate in oratorio eum congregatione communicet, 


tet nos.» Et S. Reimbertus archiepiscopus Bremensis, 
ut refert Adam libr. 1 Hist. Eccl. Bremensis : «Non 
est, inquiens (S. Reimbertus), tardandum, ut cunctis 
&ubveniamus pauperibus : quia quis sit Christus, vel 
quando ad nos veniat, ignoramus. » 

2 ()uotidie cellararius. Ex hoc loco inferri potest 
hujus Magistri monacbos quotidie sacram euchari- 
stiam sumere solitos : juxta cujus Regulam, cap. 21, 
cellararius et hebdomadarii post abbatem communi - 
cabant, et facta modica oratione recedebant. Sacra 
eucharisti fuit olim varius apud monachos usus. 
Monachi /Egypti diebus Dominicis et sabbati sacram 
eucharistiam sumebant, ut docet Cassianus lib. rn 
de Diurnis Orationibus, cap. 2: « Quamobrem exce- 
ptis vespertinis nocturnisque congregationibus, nulla 
apud eos per diem publica solemnitas absque die sab- 
bati et Dominica, in quibus hora tenia sacrte com- 
munionis obtentu conveniunt.» ldem testatur de die 
Dominica ejusdem libri, cap. 1. Magister, ut paulo 
antediximus, suos discipulos quotidie sacri hujüs ' 
mysterii participes esse voluit; quem secutus est S. 
Dunstanus, qui capite 1 Concordiz ita statuit: « Post 
pacem fratres quotidie (nisi qui crimine se aliquo, 
vel carnis fragilitate reos cognoverint) regulari stu- 
dio prorsus intenti eucharistiam accipere non re- 
nuant. » Quid de hac re statuerit S. Benedictus, non 
satis constat. Tamen ex his verbis capitis 55 :: In die- 
bus autem solemnibus usque ad missas sustineant, con. 
jici potest diebus Dominicis et festivis connmunican- 





051 | S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 0 4053 
Intrantibus In. hebdomadam septimanariis vasa co- À bibere, ne detur locus diabolo, sicut dicit Scriptura : 


quinz ipse consignet : completa hebdomada ipse 
recipiat aliis intrantibus consignanda. Qux vasa mo- 
nasterii si sub aliquo per negligentiam fracta 
fuerint, non prius qui fregit, accedat ad mensam, 
nisi poenitens. abbati satisfecerit per humilitatem 
ad genua incurvatus. Ejectis vero de cellario omni- 
bus necessariis cum congregatione ad mensam sedeat 
tacitus et manducet. Qui cellararius, si se levaverit 
aliquid adportare, usque dum redeat, omnes de 
mensa, in qua sedebat, ad manducandum exspectent 
eum. Opus aliquod laboris faciendum his horis cel- 
lararius suscipiat, quando aliqua cura et diligentia, 
vel dispensatio cellarii minime exercetur, ut otiosus 
in illis horis non sit. In oratorio absens per occupa- 
tionem dicente abbate pro eo fratribus, * ut habeatur 
in mente, simul et ipse cellararius, si prope orato- 
rium cellarium fuerit, sua voce petat se debere in 
orationibus memorari. ^ Et tamen lentesic occupatus 
in facto opus Dei sibi dicat, et ipse sequendo vocem 
vel versum oratorii. Et merito intus in oratorio de- 
bet ab omnibus memorari, quia pro omnium solli- 
citudine occupatur : et quomodo ab uuo communis 
pro omnibus utilitas procuratur, sic omnium cum 
"uno partiatur oratio. Vitia vero oris et corporis ei 
custodienda ab ipso abbate custodiantur : quia cella- 
rarius sub nullius decad:e numero sub przposifo 
continetur : ne forte, quomodo caro amat qux sua 
Sunt, propter aliquem appetitum vel subministra- 
tionem gulz causa Dei prxttermittatur, et pro cibo 
vel potu * non exacta excommunicaüo carnaliter 
provendatur. Utensilia omnia monasterii ipse recí- 
piat 4 ad numerum, et diversis consignet. De om- 
Dibus vero qux sunt in monasterio, extra abbatem 
nullus sibi aliquid velut suum, sive quod attulit, 
sive quod invenit, sive quod laboravit, vel acquisivit 
[nullus] peculiare vindicet, aut defendat. Quia re- 
gule sententia est; « Res monasterii et. omnium, et 
nullius est, GCellararius vero ipse frater ordinetur, 
qui probatus fuerit ab abbate fidelis et abstinens se : 
quem nunquam vincit aliquando aliqua desiderio- 
rurb gula, vel qui non multum amat manducare aut 

* Ut habeatur in mente. lta in Reg. ms. ; sed «à ut 
videtur redundare. Sensus est : Si cellerarius nonin- 
tersit divinis officiis, ipse abbas eum fratrum oratio- 
nibus commendet. 

b Et tamen lente, ete. Sensus est : Si. cellerarius 
habens cellam juxta oratorium faciat aliquod opus 
quod debitam orationi attentionem minime impe- 

iat, officium divinum per se recitabit sequendo fra- 
trum in choro psallentium vocem. Ex quo liquet pos- 
se horas canonicas persolvi faciendo leve aliquod 
opus, quod debitze attentioni non officiat. Idque vulgo 
docent summiste, Navarrus in Encbiridio de horis 
canonicis, cap. 15. Soto libr. 1v de justitia et jure, 
q- 2,2. 5; et alii multi. [L 

P * Non exacta excommunicatio. lta dicitur, quia eam 
prepositi non exigerent. ut possent inire gratiam 
cellerarii. 

4 Ad numerum. Gallice : Par compte. 

* Fes monasterii et omnium, et nullius est. Omnium 
In communi, nullius in particulari. 


l'Monasterii cetlararius, etc. Maxima pars hujus 
capitis sumpta est ex superiori capite S. Benedicti, 


Nolite dare occasionem  querentibus eam ; et. vi- 
deatur gastrimargie gul vorscibue vel gluttouibus 
fratribus provideri magis quam refrenari. 

$ XL — Ex Rscura cujvspAM (cap. 4). 

! Monasterii cellararius sapiens ef religiosus ex 
omni congregatione eligendus est, qui non sibi, nee 
suis voluntatibus, sed toti congregationi ::quanimiter 
et pie placeat dispensando, nec inde placere studeat 
unde et se in ruinam peccati, et alios per transgres- 

. &ionis noxam consentiendo introducat. jd est, ut 
nihil extra debitam mensuram pro qualibet fami- 
liaritate, 8 pro gratia meriti dispensando distribuat, 
sciens : quia , Justus Deus 5 justitiam 3 9 emculo 
dilexit, equitatem vidit vultus ejus (Psal. 1L). Sit ergo 


B omnibus justa dispensatione gratus, sit moribus 10a- 


turus, sit sobrius, non edax, non elatus, non turbu- 
lentus, non injuriosus, non tardus, non piger, sed ia 
omnibus actibus sit compositus. —Copgregationi 
omni, id est, tam senioribus quam etjam junioribus, 
pro affectu et paterno ordine debet minisprare. Cu- 
ram de omnibus sibi commissis rebus habeat. Nihil 
tamen sine ) commeatu abbatis facere praesumat. 
Fratres tam sepiores ztate quam juniores nullaie- 
nus conturbet. Ej si aliquis fratrum ab eo itrationa- 
biliter aliquid poposcerit, leni responsione cut voce 
humilitatis contra rationem petenti deneget. In inlir- 
mitate positis fratribus diligenti cura et promptis- 
. Simo affectu ministret. Similiter pauperum curam 
gerat in omnibus timorem Domini preponens, et 


C sciens illi inde rationem redditurum, si non pro ejus 


preceptis implendis hec omnia facial, memor sem- 
per illius, qui dixit : Qui mihi ministrat, me sequatur 
(Joan. xui). Omni ergo operi logo quod facimus, 
Domini timorem jungamus. Sic in Qmnibus curam 
agat, ut in nullo negligentizte damna incurrat. * Àva- 
riiv et cupiditatis pestem omnino fugiat. Similiter 
Sicut non avarus, sic non sit. prodigus : id. eet, sicut 
dona omnipotentis Dei sub avaritize vitio occultando 
subtrahere non debet, sic sine justa dispensatione 
nimis ! fenerando communem substantiam mon de- 
bet diripere, sed omnia per discretionem temperan- 


quem fere in omnibus hic Pater sequitur. 

8 Pro gratia meriti. Lege, ut in cod. Vind : Vel pro 
gratia meriti. 

h Justitiam. Ita iu Psal. Rom. , psalm. 1Q. 

i A seculo. Additum ab auctore citans locum 
ex memoria, non ex codice. 

) Sine commeatu. Id. est, sine permissu. Vide su- 
perius annotata. 

k Avaritice et cupiditatis pestem, etc. Praeclare S. 
Basilius in Admonitionibus ; «Cave quoque cupidi- 
tatem, nec amori pecuniarum s&ubjicjas Le, sed ab 
omni avaritia decina, ne condemneris ut adulter et 
idolorum cultor. Noli amare mammona ; ne te sepa- 
ret a Deo. Noli diligere opes terrenas, ne amittas ce- 
lestes. Multi cupientes aliena a suis privali sunt. 
Alien: eunt a nobis hujus sxculi facultates : nostra 
autem possessio m colorum est.» Et paulo 
post: « Cave radicem omnium zalorum cupidila- 
tem pecuniarum : cupidus enim animam suam ve- 
Dalem habet. » 

| Fenerando. ld est. dissipsndo. 


- 


4058 


quod tribuat, sermone leni sine ulla asperitate in 
sermone procedat: ut dulcedo cordis et vocis re- 
sponsione patefiat, juxta quod scriptum est : * Favus 


— mellis sermones boni (Prov. xvi). Et illud : Sermo bo- 


nus super datum optimum (Eccli. xvni). lta sibi com- 
missum opus ad mercedem noverit pertinere, si 


omnia cum humilitate et pietate studuerit agere. 


5. Eguus mellis. Prov. xvi : Favus mellis compo- 


. sito verba. In fexus Graco : 47ot w&)oi, id est, ser- 


mones boni. 





r CONCORDA REGULARUM. — CAP. XLI. 
- do pensare. Efsi non habeat quod ab eo quzritur 4 b Et quamvis quod petitur non sit, unde tribaawr, 


CAPUT XLI. 


1054 


nullatenus respondeat ge non habere, sed dicat fi- 
deli voce : Dominus dabit. Ea vero qu: danda sunt, 
sine mora tribuantur; ne scandali occasio aut of- 
fensionis casus ex ipsa tarditate generetur, memor 
semper praeceptorum Domini, qui ne minimum suo- 
run patur scandalizari (Mauh. xviii). 


b Ef quamvis quod petitur, etc. Ita construe : Et 
quamvis non sit unde. tribuatur id quod petitur. 


DE FERRAMENTIS ET REBUS MONASTKRII. 





oos T. — Ex Recoa. saNcrI. BENEDICTI. 


' *" Bubstantia monasterii in ferramentis vel vesti- 
bus, seu quibuslibet rebas 5 prevideat abbas * Ira- 
tres, de'quorum vita et moribus securus sit, et. eis 
singula, ut utile Jadicaverit, consignet custodienda 


"atque recolligenda. Ex quibus abbas 4 brevem te- 


neat : ut dum sibi * in ipsa assignata fratres vicibus 
succedunt, sciat quid dat, aut quid recipit. f Si 
quis autem sordide aut negligenter res monasteri 


fractaverit, corripiatur : si non emendaverit , disci- 


pline regulari subjaceat. 

"^ $1L— Ex Recura ParRux (cap. 12). 

€ Nosse debent fratres, quia quidquid in mona- 
sterio tractatur sive in ferramentis, vel c:etera om- 


B illo rege, qui in vasis domus .Dei sanctificatis cum 


guis bibebat concubinis, et qualem meruit vindictam 
(Dan. n). - 
$ Ill. — Ex RrcurA eaucri Pacuonni (cap. 65). 
h Quando revertuntur in. monasterium, nemo ex 
ordine remanebit. Cum ad domos suas pervenerint, 
ferramenta quibus opus fecerant et 1 gallicas tradent 


€i! qui secundus est post prepositum domus : et 


ille inferet ea vespere in cellulam separatam, ibique 
concludet. 


$ IV. — Ejusdem (cap. 66). 
Omnia autem ferramenta hebdomade completa re- 
portabuntur in unam domum : ut rursum, qui suc- 
cedunt hebdomade , singulis domibus noverint quid 
distribuant. 


nia sanctificata esse. Si quis de fratribus aliquid ne- ( $ V. — Ex Recura saNcTI Basin (cap. 103). 


gligenter tractaverit, partem se habere noverit cum 


& Substantia. Lege, substantie. 

5 Prevideat. Lege, provideat. 

€ Fratres. Quorum alter ferramentorum , alter 
vestimentorum , alter linteaminum curam gerat. Et 
sic de ceteris monasterii rebus. 

d Brevem. lta omnes mss. nostri cod. cum Sma- 
ragdo, S. Dunstano, Turrecremata et editione Colo- 
Diensi : quxdam tamen vulgatz legunt, breve. Bre- 
vis igitur, seu breve, nam utrumque dicitur, est in- 
dex, inventarium, matricula, scheda, in qua quaedam 
breviter describuntur memori:x juvandae causa. Fla- 
vius Vopiscus in Aureliano : « Breve nominum con- 
scripsit. » Concilium Hispalense can. 4 : « Brevem 
mancipiorum Ecclesi: , etc. » Liber v legis Wisigot- 
thorum , tit. b, lib. r1: « Et brevem det illi. qui 
commendata susceperat. » Cassiodorus lib. 1 Var. , 
epist. 6: « Ut secundum breve subter annexum, 
eic. » Dicitur et breviculus. Nomen in linguam Gra- 
cam transiit. Nam dicitur flpíG:o», id est, breve. By- 
nodus Carthaginensis can. 91 : Ey zoóro tà. fps6ie, 
id est, in hoc brevi; ej can. 97: To fjpéGvv có» 
xtgciaicy , id est, breve capitum. Ád quem locum 


Theodorus Balsamon, 8oí6tov Aytvat Y) x«7à. éxttojorv. 


CUVTOMOC 5». BpiÓle yàp xav& Aarivoug véuyo, x«i 
Bpsbita ( má p«&icac) T ruvroju , id est, breve di- 
cilur compendiosa scriptura. Brevio enim Laüne 
&cindo, et brevitas conscisio. 

e [n assignata. Nempe substantia monasterii. 

f Si quis sordide, etc. Hic locus profertur a 
Joanne monacho lib. 1 Vite S. Oddonis abbatis 
Clun. 

8 Hic textus habetur superiore capite. 
h Quando revertuntur. Hic articulus cum sequente 


Interrog. k Quomodo debent ii qui operantur 


non est in Regula excusa S. Pachomii. In fine tamen 
articuli 55 hzc verba qux hunc spectare videntur , 
reperiuntur : « Omnia autem ferramenta post opera- 
tionem ad domum reportabuntur. ? 

i Gallicas. Gallica est ealceamentum , sole» spe- 
cies, qua preter inflmam pedis partem cztera nuda 
fere patebant teretibus habenis juncta. Id patet ex 
Agellio lib. vir, cap. 20 : « Plerique autem ex jis quze 
audierant, requirebant cur soleatos dixisset. Sed Ca- 
stritius profecto scite et incorrupte locutus est : omnia 
enim ferme id genus, quibus plantarum calces tantum 
in&mz teguntur, csetera prope nuda. teretibus habe- 
nis juncta sunt, soleas dixerunt. Nonnunquam Graeca 
voce crepidulas. Gallicas autem verbum esse omnino 
novum, non ante zetatem Ciceronis usurpari coeptum, 
etc. » Unde Tertullianus adversus senatorem lgia- 
cum: . 


. . . Caligaque remota, 
Gallica fit pedibus molli redimita papyro. 


Bed hxc gallica comptula erat, ez vero cujus me- 
minit S. Pachomius, rustica et militaris, operi apta, 
etlignea. Unde et hujusmodi gallicze dictze sunt ca- 
lones a voce Graeca, x&Xov, id est, lignum. Glossz 
laidori : Calones , Gallice militum. 

) Ei qui secundus est. Id est, qui post prepositum 
domui przsidet. Nam in monasterio S. Pachomii 
plures domus erant, seu classes, singulisque unus 
propositus przeficiebatur , eujus vicarius era: hic se- 
cundus. Ut supra notatum est. 

k Quomodo debent, etc. Exstat apud S. Basiliam 
interrog. 95 Reg. Brev., et apud Rufinum cap. 55 





1055 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4056 


curam gerere ferramentorum., * utensilium eorum À qui ea operantibus distribuat, receptaque custodiat. 


de quibus ? operantur? — Resp. Primum quidem sic- 
ut vasis Dei, vel his qux jam Deo consecrata sunt, uti 
debent: deinde tanquam qui non possint sine ipsis 
devotionis et studii emolumenta consequi: 
8 VI. — Item ejusdem (cap. 104). . 
Interrog. Quod si per negligentiam pereat aliquid 
ex his aut per contemptum dissipetur? — Resp. Is 
quidem, qui contemnit, velut sacrilegus judicandus 
est. Et qui perdidit per negligentiam, et ipse simile 
crimen incurrit: pro eo quod omnia qu: ad usus 
. servorum Dei deputata sunt, Deo sine dubio conse- 
crata sunt. (Vide supra ad Reg. S. Bened. hoc cap.) 
8$ VII. — Item ejusdem (cap. 105). 
Interrog. ^ Quod si a seipso commodare voluerit, 


Et licet specialiter hzec cuncta singulis maneant dis- 
tributa, omnia tamen h a patre monasterii ordi- 


- pata ad curam prepositi pertinebuut. 


$ X. — Ex RecULA saNcTI FnucrUOosi (cap. 7). 

i Ferramenta vel utensilia quilibet artificum sub 
uno recondenda sunt conclavi, et custodia unius 
fratris industrii et providi. Quique segregatim illa 
idoneo collocans loco, prout res expetit, poscenti- 
bus ad operandum fratribus tribuat, atque ad ve- 
Sperum suis ea colligens locis curam habebit ; ne 
quid de his aut pereat, aut per negligentiam i aeru- 
ginet, vel qualibet occasione vilescat. 

$ XI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 17). 
k Ferramenta monasterii in uno contineantur cu- 


aut accipere ab alio? — Resp. Tanquam insolens et B biculo, et uni fratri, cujus diligentiam abbas cogno- 


temerarius habendus est. 4 Hxc enim eorum qui 
presunt et curam dispensationis gerunt, officia pro- 
pria sunt. 
8 VIIl. — IrEM EjuspEM (cap. 106). 

Interrog. * Quod si necessitas poscat ut is qui 
przest requirat ab aliquo eorum vas vel ferramentum, 
et contradixerit ? — Resp. Qui se ipsum et membra 
sua tradidit in alterius potestatem propter man- 
datum Domini , quomodo licebit ei de utensilibus 
contradicere f huic precipue, cui cura commissa 
est ? 

$ IX. — Ex RgcuLA saNcTI Isionr (cap. 20). 

6 Strumentorum custodia , ferramentorum ad 
unum, quem pater monachorum elegerit, pertinebit, 


* Utensilium. Lege, vel utensilium, ut apud Ru- 
finum. 

b Operantur. Ita. apud Rufinum. Aliter in textu 
Grzeco : leri csupévov cXxoig, id est, « qua sibi com- 
Inissa sunt. » 

€ Quod sí a se ipso. Invenire est apud S. Basilium 
interr. seq., et apud Rufinum eod. cap. 

d Hec enim eorum qui praesunt. Hxc nen sunt in 
textu Graco. Mens autem sancti Basilii hzc est : Ut, 
ii soli possint commodato instrumenta seu ferra- 
menta dare aut accipere, qui eorum curam gerunt. 

e Quod si necessitas poscat , etc. Habetur apud 
S. Basilium interr. sequ. Reg. Br. et apud Ruf. cap. 
eodem. 

f! Huic precipue, etc. Paulo aliter in Greco : Tà 
mposacoTt, Q xal t&v gxtuv 9») gpovcle &vüxsv, id est, 
« antistiti, et etiam cui cura commissa est ferra- 
mentorum. » . 

& Sirumentorum custodia, etc. H»c babentur in 
Reg. excusa eod. cap. ubi legitur : Instrumentorum 
et [erramentorum custodia. Strumentorum autem, 
pro instrumentorum. Vide supra. 

h A Patre monasterii. In Regula excusa deest «à 
monasterii. 

i Ferramenta vel utensilia, etc. Hxc reperiuntur 
in Reg. ms. S. Fructuosi archiepiscopi cod. Crass. 
eod. cap. 7. 

| /Eruginet. Id est, sruginem contrahat, ita etiam 
loquitur Magister cap. 17: « Quia exinde :eruginat 
ferramentum. » 

k Ferramenta monasterii. Hec habentur in R. Ms. 
cod. Corh. eodem capite. . 

1 A disjungentibus. Supple se, id est, qui se ab in- 
vicem separant completo opere. E 

m De agro. Sup. reversus. 

3 Revocaverit. ld est, reddiderit. Nam revocare 
aliquando significat reddere. Conc. Agathense can. 


' verit, eorum conservandorum curam committat. 


Qui quotidie fratribus ad facienda opera consignet 
ad numerum, et a ! disjungentibus similiter munda 
jpsa recipiat et reponat, breve de omnibus tenente 
abbate. Qui vero frater non mundum ferramentum 
a terra * de agro ? revocaverit, accusatus ad men- 
sam a custode ferramentorum penz nomine in re- 
fectjone in portione panis sui.-unam ? quadram mi- 
nus accipiat usque ad satisfactionem, vel emenda- 
tionem promissam : quia exinde zruginat ferra- 
mentum, cum mundum non fuerit positum. Simul 
etiam et ipse frater consignatas habeat cotes, et 
spongias calciariorum, P facitergia, mappas vel 4 sa- 
bana : similiter et arcam cum rebus abbatis, vel ar- 


91 de fugitivo monacho : « Sed ubicunque fuerit, ab- 


: bati suo auctoritate canonum revocetur, » id est, 


reddatur. 

9 Quadram. Quadra est frustum panis, quarta 
pars panis. Gloss veteres : Quadra, vins. Veg, 
Tópoc, id est, frustum, ut olim a doctis est emenda- 
tum. Mentio flt apud Juvenalem, Sat. 5: 

Ut bona summa putes aliena vivere quadra. 


Sed proverbialiter dictum. Faciebant Romani panes 
quadratos habentes incisuras; et unaquaque pars 
'*eu incisura dicitar quadra. Athenzus lib. 1: Bie- 
piove «6 &proug üvopatsaUot Mott coo Cx ovrec éytop&c 
eue "Popaitot Kodpatoóe Aéyousi, id est, « buccelaltos 
panes appellari dicit, quos Romani quadratos appel- 
lant, habentes incisuras : » meminit Suidas : xeópiruc 
&ptoc, id est, « quadratus panis: » ita dictus quod 
haberet quatuor incisuras seu quadras, ut videre est 
apud S. Gregorium lib. 1 Dial., c. i, de S. Martyrio 
monacho provinciz Valeriz : « Dum «quadam die fra- 
tres illius panem subcinericium fecissent, eique 
obliti essent siguum crucis imprimere, sicut in hac 
provincia crudi panes signo signari solent, ut per 

uadras partiti videantur.» Idem etiam liquet ex epist. 

heodemari abbatis Casinensis ad Carolum Magnum, 
si modo illius sit. 

P Facitergia. Sunt mappullz, sudaria tergendz fa- 
ciei idonea. S. Isidorus libr. zx Originum cap. 26: 
« Facilergium et manutergium a tergendo faciem e 
manus vocatur. » Glosss-Arabico-Latine dictz: 
« Facitergium et manutergium vel a tergendo fa- 
ciem vel manus vocatum. » 

' «4 Sabana. ldem Isidorus c. 19: « Mappas, sabana 
et facitergia : » Sabanum est linteum. Glossz-Gr»co- 
Latine: Zé6«vov, Lentium ; lege, linteum. S. hsi- 
dorus cap. citato agens de linteis ait: « Sabanum 
nomen Graecum. » Idem planum est ex D. Gregorio 





4057 ' 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIL. 


4058 


cas diversarum decadum cum rébus fratrum , cum A gationis exsolvat. Unde ipsum fra trem fide oportet 


a clusuris prepositorum, simul etiam et arcam cum 
cortinis et velis, vel ornatu monasterii. Simul etiam 
arcam cum diversis codicibus et chartis monasterii. 
Simul namque et arcam cum his rebus fratrum, qui 
noviter ^ ingressi monasterium,.qux propter, quod 
absit, repedationem s:culi jubentur servari, simul et 
universa * expensa artificum , qu:e ad diem de di- 
versis artibus laborantes consignaverint facta, ipse 
frater profecto recipiat et reponat ; imperfecta, alia 
die ipse laborantibus consignet. Simul et diversa- 
rum artium ferramenta ipse a diversis artificibus 
sero recipiat; et mane reconsignet. Nam et arcam 
cum rebus fratrum intrantium noviter in monaste- 
rio per donationem collatis simul vel clusura abbatis 
in cubiculo conservet. Rationes omnes in nummo 
monasterii expensarum ipse abbati 4 suggestu ero- 


libr. rv. Dial. cap. 55 : « Invenit quemdam incogni- 
tum virum ad suum obsequium praeparatum, qui sibi 
de pedibus calceamenta abstraheret, vestimenta sus- 
ciperet, et exeunti de canalibus sabana przbe- 
yet. » 

a Cum clusuris. lta in Reg. ms. 
Libr. vu1 legis Wisigoth., tit. 5, l. £& : « Quod si 
de domo ejus aut clusura involaverit. » Clausura hoc 
locg est aliquod armarium seu arca. Est etiam clau- 
sura munimen, presidium, quod statuitur in trans- 
itu alicujus regionis. Suidas : X)stgobpat ovco) xa- 
ÀooUTw: TÀ óxvpopeta Tév ÓuxÓdatoy cf mavplo coy 


ro, clausuris. . 


divina constringi, ut timore vel testimonio Dei fide- 
liter possit commissa implere, 
& XII. — Ex RecuLA cuJuspaM (cap. 12). 


 Utensilia monasterii et quecunque sunt ad com- 

mune opus necessaria, abbatis cura disponantur. 
Et tales in congregatione quarantur, quorum et 
sollicitudo animi vigeat et conscientis firmitas sit 
probata; et ipsis cura committatur, ut quz cuique 
necessaria fuerint , oportunitate exigente , tribuan- 
tur. Et sic ipsa utensilia , seu quecunque eis ab ab- 
bate commissa fuerint, cum sollicito timoris studio 
gubernent, ut mercedem commissz curz recipiant. 
et non judicium damnationis incurrant , anteponen- 
tes illud mentis oculis : Maledictus, qui facit opus 
Dei negligenter (Jer. xi. viu). 


'"Pepalo» eevi, id est, « Clausure sic appellantur 
manumenta transituum patria Romanorum lingua. » 
Mentio fit Cod. 1. In nomine,Domini. $ 4, de offic. 
pref. pret. Afr. Vide Glossarium c«xcox» eruditis- 
simi viri Nicolai Rigaltii. 

b Ingressi monasterium. Ita in Reg. ms. Subaudi 
verbum. stunt. . 

c Expensa-artificum, ita in Reg. ms. Lege tamen : 
Pensa artificum, ut colligitur ex sequentibus. 

4 Suggestu erogationis. Id est, suggerendo eroga- 
tionem, quam fecit de rebus monasterii. 


rr ——— MÁS QRUMEMEIRIEERELELIILIVELEIIELLLLÍIEELLELCLLUÁVIRVIGLELLLHTISLLNINULLLPÉSIIGIHSLILLULLUULILIULLEALLULELUGLERLLAGIQIÁSLOAáIAILLLLLLLOOOULARSLIILLIILEEQEX1ELIIEEELUCUOÓZ 


CAPUT XLII. 
SI QUID. DEBEANT MONACHI PROPRIUM HABERE. 





$1. — Ex RgcuLA saNcTI BknEDicTI. 
à Preecipue hoc b vitium radicitus * amputandum 
est de monasterio : Ne quis praesumat aliquid dare 


& Precipue. Graphice depingit hoc loco S. P. 
Benedictus peculiaritatis, seu, ut nunc loquuntur, 
proprietatis vitium. | 

b Vitium. Supp. peculiaritatis, et sic cohzerebunt 
priora sequentibus. 

«€ Amputandum est. Ita in cod. ms. S. Far. ut 
apud S. Dunstanum et Trithemium cap. 5 libri 
de proprietate monachorum. Vulgo : Amputetur. 

4 Neque aliquid habere proprium. -Proprietatis in 
monasteriis abdicatio sanctorum conciliorum aucto- 
ritate olim cauta fuit Aurelianensis 1 can. 21; Au- 
tisiodorensis can. 95 ; Lateranensis sub Alexandro 
tertio apud Guillelmum Neubrigensem libr. 11 de 


rebus Angl. can. 5; synodi Constantinopolitanz 
prime et secunda can. 6. oí povayol o)ói» idwy 


'ptÜovst» Ey c», id est « monachi nihil proprium ha- 
bere debent. » 

Nullam omnino rem. Pro : Neque ullam omnino 
rem ; supple, habere presumat. 

f Neque tabulas. Intelligit tabulas cera illitas, in 
quibus olim stylo characteres incidebantur, quarum 
meminit S, Willibaldus episcopus Eistetensis in Vita 
S. Bonifacii Moguntini przesulis : « Ego Willibaldus 
episcopus, eic. Vitam et passionem Bonifacii conscri- 
psi in ceratis tabulis. » 

6 Graphium. S. Benedictus, cap. 55 : Bracile, 
eultellus, graphium. Meminerunt Suidas, auctor ve- 
teris etymologici : jpapeidtov, pagstov. Julius Pol- 
lux lib. x, cap. 44: Tà mo«dl Qíov mpossivot ypaetiov, 


C 


D 


. 


fapeypxgióu, id est, « puero convenit habere gra- 


aut accipere sine jussione sbbatis 4 neque aliquid 
habere proprium, * nullam omnino rem, neque co- 
dicem, f neque tabulas, neque 5 graphium, sed 


phium ; » et Cassianus lib. 1v de Institutis renun- 
tiantium, cap. 13 : « Magnumque sit crimen ex ore 
monachi processisse codicem meum, tabulas meas, 

aphium meum. » Quid sit graphium explicant 

lossz veteres : jpowsiov : hic stylus, quo nimirum 
in ceratis tabulis litteree incidebantur. Primum sty- 
lo seu graphio ferreo usi sunt Graci, Tusci et Ro- 
mani, postea osseo, ut docet S. Isidorus lib. v1 Orig., 
cap. 8 : « Grzci enim et Tusci primum ferro in ceris 
scripserunt. Postea Romani jusserunt, ne graphium 
ferreum quis haberet : unde et apud scribas dici- 
tur : Ceram ferro ne czdito. Postea institutum est, 
ut in cera ossibus scriberent, sicut indicat Atta in 
$alyra dicens : 


Vertiamus vomerem in ceram, mucroneque aremus 


Osseo. 
Graphium autem Grece, Latine Sscriptorium 
dicitur. Nam »e«gà dicitur scriptura. » Postea 


tamen ad Grapbium ferreum rediisse Romanos 
satis indieat locus Suetonii in Julio cap. 82: 
« Csmsar Cassii brachium arreptum graphio tra- 
jecit», id enim osseo graphio fleri non potuisset ; 
et locus Martialis mox citandus. Fuit et graphii ar- 
gentei usus. S. Bonifacius presul Moguntinus epist. 

ad Eadburgam abbatissam : « Parva munuscula 
tue venerande dilectioni transmisi, id est, unum 
graphium argenteum. » Inde hiarium theca cen- 
dendis graphiis apta : Martialis libr. xiv, epigr. 21 : 

Hec tibi erunt armata suo graphisria ferro 
Si puero dones, non leve munus erit 


41050 


5. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1066 


nihil omnino : * quippe quibus ^ nec corpora sua, À palliolum , aut epule lseiores, sut melior lectns, 


nec voluntates licet habere ^ in propria potestate : 
omnia vero necessaria 4 a Patre sperare monasterii. 
Nec quidquam liceat habere, quod abbas non dede- 
rit, aut permiserit. Omniaque omnibus sint com- 
munia : ut, sicut. scriptum est (Act. 1v), * nec quis- 
quam suum aliquid f dicat, vel przssumat. Quod si 
quisquam 5 huic nequissimo vitio deprehensus fue- 
rit delectari, admonitus semel et iterum, si non 
emendaverit, à correptioni subjaceat. 
&1I. — Ex pocrRINA OnsiESn. 

Qus nobis occasio relicta est ut. habearhus quid- 
piam proprium a funiculo usque ab corrigiam cal- 
ceamenti, i cam habeamus préepositos qui pro nobis 
cum timore et tremore solliciti sunt tam in cibo 


eum omnia in commune sint preparata, et cruce 
Chrisii nibil k durius sit? ! [quia] juxta quam viven- 
tes patres nostri zedificaverunt nos supra fundamen- 
tum apostolorum et prophetarum, et évangeltorum 
disciplinam, qux engulari lapide continetur Domino 
Jesu Christo, quem sequeptes de mortifera '* alti- 
tudine ad vitalem descendimus humilitatem, divitias 
paupertate mutantes, et delicias simplici cibo. 
$ Ill. — Ex Reeura samcri Pacaouu (cap. 106): 
Nemo ab altero accipiat quidpiam, nisi- prsqositus 
jusserit. ! | 
$1V. — Ex RectLa sanetr Baserit (rap. 98). 
Interrog. » Si debel habere aliquid proprium, qui 
inter fratres est? — Resp. Huie contrarrum est. illud 


quam in vestitu, et languore corpusculi, si forte ob- B testimonium, quod im Actibus apostelorum de ils, 


venerit. At in nullo timeamus, et per oecasionem 
carnis anims emolumenta perdamus. Liberl sumus, 
jugum de cervicibus nostris mundanz servitutis 
abjecimus, cur rursam volumus reverti ad vomitum 
nostrum, et aliquid habere, unde solliciti simus, ] et 
quod perdere metuamus ? Ad quos usus superfluum 


* (nippe quibus. Ad quod referatur antecedens 
plurale illud ?elativum, obscurum est, cum anleá 
numero sit usus singulari, sed dicendum est in his 
verbis : Ne quis preeswmht, subaudiendum esse «ó 
monachorum, quasi dixisset : Ne quis monachorum 
presumat, etc. Quippe quibus, etc. 

b Nec corpora sua. Nam sunt in przlati potesta- 
te, salvo tamen jure natura. Non potest enim mo- 
nasterii antistes przecipere monacho, ut se mutilet , 

ercutiat, fame enecet, et similia. 
1n opusculis. 

€ In propria potestate. In cod. mss. S, Ebrul. 
S. Far. et Vietoriuo utroque legitur : In propria 
tolnntate. 

à À purre sperare monasterii. Supple, liceat. 

e Nec quisquam ssum aliquid dicat. Juxta instl- 
tutionem primorum Christianorum, quorum imagi- 
nem referunt monachi. Actorum tv : Nec quisquam 
eorum aliquid suum esse dicebat, quam veteres illi 
JEgypti monachi religiosissime observarunt, ut pla- 
&um est ex Cassiano, loco supra citato. Eamdem 
monachis servandam edirit San. Columbanus in 
Porhitentiali ms : « Meum et tuum dixit, vi plagis; » 
supple : emendetur. S. Fructuosus archiprzsul cap. 
&:« Nec quisquam ex monachis suum asserens 
dicat. » S. Aurelianus cap. 25 regula : « Nullus 
presumat quidquam suum dicere. » Quidam Pater 
monachorum in sua Regula : « Qui autem dixerit. 
Meum est et hoc et illud; peccavit coram Deo : 
nisi tantum per subreptionem sermonis » supple : 
dixerit. Memoriale qualiter in monasterio conver- 
sandum sit : « Nullus ex fratribus suum aliquid di- 
cat, aut rem quamlibet, aut. membrum corporis, sed 
semper : nostrum. Hoc solum oportet dicere pro- 
prium, mea culpa. » 

! Dicat vel praesumat. Presumat est. arroget. 

€ Huic nequissimo vitio. Nequissimum sane vitium 
est peculiaritas. llla enim expungit concordiam et 
charitatem ex monasterio, atque etiam mundi €ón- 
templum, ut przclare monet S. Gregorius Magnus 
epist. 22, libr. x : « Quia, si illis peculiaritas mona- 
chis debetur, nec concordia nec charitas in congre- 
galione eadem poterit permanere. Quid est habitus 
mosachi, nisi contemptus mundi? Quomodo ergo 
mundum despiciunt, si qui in monasterio positi au- 
rum quirunt ? » Imo nec monachus esse potest, 
i peculiaritati studet juxta doctrinam S. Fulgentii 
Ruspensis in Africa episcopi, ut in ejus Actis hate- 


qui credebant primitus, scriptum est. ibi enim ita 
dicit: Quia nemo quidquam ex bonis suis proprium 
dicebat esse, ^ sed. illis erant omnia communia (Act. 
1v). Si quis vero proprium sibi esse dicit aliquid, 
sine dubio alienum se facit ab electis Dei, et a cha- 
ritate Domini, ? qui docuit verbo, et opere complevit. 


tur. « Dicebat enim frequenter non debere, nee 
posse monachum judicari, cui voluntas habere pri-- 
vatum peculium perguaserit. Ut enim monachus 
lautioribus forsan cibis utatur interdum eogit inlür- 
Jnitas corporis; ut autem cupiat in quamlibet exi- 
pue rebus juris proprii dominium víridftaté Super- 

w* voluntatis et avarz; cupiditatis evidens testimo- 
nium est, » Preterea peculiaritatis vitium adulterii 
et furti crimen est, ut recte docet S. Leander. libr. 


Vide Cajetanum (c de Institutione Virgiaum cap. 18. « Peculiare quod 


in comobiis pro magno habetur crimipe,-ctu pro 
grandi evita contagione. Adulterium sane-eet, quia ' 
conscientie bons integritatem usurpat ret. pravi- 
tate maculat. Furti crimen est, quoniam, dtm oin- 
nià que habentur in monasterio omnibus sunt eom- 
mubia habere latenter przsumit, quod a czteris 
iguoratur; et aliud publice cum emnibüs utitur, 
aliud furtive abscondit. » Quamobrem, o monacbe, 
(üt paulo post addit S. Leander), « tant: nequitize 
malum velut gehennz evita precipitium, et quasi 
iter conducens ad infernum. ) 

h Correptioni subjaceat. In proprietarios mona- 
chos statuit ita animadvertendum S. Columb. iu Po- 
niténtiali : « Operis peculiaris presumptio,; c plagis. 
Possessio alicujus rej, quam non necessitas geuera- 
liter fratribus concesserit, amissione ejusdem, et 
centum plagis coerceatur. ? 

1 Cum habeamus prepositos. Intelligit przepositos 


D diversarum domorum, qua erant in monasterio S. 


Pachomii. . 

j Et quod perdere. Yta apud Tritbemium cap. 5, de 
Proprietate monachorum. Sed «à. quod abest ab edi- 
tionibus Orsiesii. 

k Durius sit. có sit abest ab editis : exstat tamen 
aptid Trithemiumi capite citato. 

| Quia juxta quam. lta in editis ; «à quia, tamen 
redundat. 

m Altitudine. ld est, superbia, 

2 Si debet. Exstat apud S. Dasilium interr. 35 Re- 
gul. Brev., et apud Rufinum cap. 25. - 

. 9 Sed erant illis omnia communia. Ita apud Ru- 
finum, que tamen in textu Greco Basilii deside- 
rantur. 

P Qui docuit verbo, etc. Apud Trithemium cap. 5 
de Proprietate monachorum : Qui que docuit, etc. 
Sed ista usque ad finem capitis non assequuntur sen- 
sum textus Grzeci, qui est ejusmodi : Tou ói0&sevro: 


. *Q oye val (po. àv oxiv éevroü clivo Urép cin 


" 30O—v?C 9& . oW. 


$obt CONCORDIA REGULARUM. — Cab. YLil. 1008 
Et quia sntmim sum pro smieis dedit, quomodo & — $ VIII. — Ex RecuLA saNCTI Ábcosrist (eap. 1), 


nos, etiam quie ettra animam sunt, propria vit- 
dicamus? 
8 V. — Item ejusdem (cap. 148). 

Interreg. * Pauperes venientes ad óstium et po- 
tentes quomodo dimittemus : et si debet unus- 
quisque porrigere panem , vel quodcunque aliud : 
b aut oportet ad eum, qui preeest, pertinere? — Resp. 
Cum Dominus dixerit : Non est bonum tollete panem 
Biliorum, et mittere canibus (Matth. xv ; Marc. vn), sed 
el eanes manducare de micis, qux» cadunt de mensa 
c paerorurmh, libenter accipiunt : is, cui dispensatio 
injeneta est, cuth cohsideratione debet hoc facere. 
Si quis autem prxter iHius voluntatem facere hoc 
przsumit, tanquam inquietus et indisciplinatus 4 con- 
fundafur ; usquequo discat loci sui ordinem custo- 
dire, secundum quod Apostolus dixit : Unusquisque, 
in quo vocatus est, in eo permaneat. (I Cor. vit). 

8 VI. — Item ejusdem (cap. 109). 

Interrog. * Si licetuuicuique veterem tunicam suam, 
vel calciamenta dare cui voluerit misericordiz causa 
propter mandatum? — fiesp. ! Dare aliquid mandati 
gratia non est omnium, sed eorum, quibus istud of- 
ficium creditum est. Sic ergo ad quern pertinet dis- 
peusatio sive novam, sive vetus, ipse det cui dare 
debet; et ipse suscipiat a quo suscipi debet. 

$ VH. — Item ejusdem (cap. 187). 

Imerrog. 5 Quod si frater nihil habens proprium, 
petatur ab aliquo hoc ipsum, quod vestitus est, quid 
debet facere , maxime si nudus sit ille, qui petit? 
— Resp. Sive nudus; sive malos, id est, sive neces- 
sitatem patiatur, sive fallit, vel si quid aliud est , 
semel dictum est: quia dare vel accipere non est 
omnium, sed solius, cui. commissum est istad. offt- 
cium : qui utique cum omni providentia , et cautela 
hujusmodi dispensationem debe, implere ; ut possit 
in eo unusquisque , in quo vocatus est, permanere 
(I Cor. vn). 


ge», ey itt cà extic, id est, « docentis verbo et 
opere anumam suam ponere pro amicis, multo magis 
Tes externas. » 

*& Pauperes venientes. Exstant. apud S. Basilium 
interr. 100 Regul. brev., et apud Rufinum cap. 59. 

b Aut si oportet ad eum , qui praest , pertinere. Ita 
apud Rufinum , in textu Graco aliter : 2 évi 
€ovco ixttectx0at, id est, « vel uni cuipiam 
jungi oportet. » 

€ Puerorum. ita apod Rufinum juxta Marcum. In 
textu. Graco Basilii est : xegiev, id est, domihoram, 
juxta Matthaeum. 

& 4 Confundatur. Msde npud Rufinum legitur : Con- 
teatur. 

* Si licet «nicuiqua. Kxstatapud Dasilium interrog. 
87, et apud Rufum cap. 55. 

! Dare aliquid. In texta Greco. additur $ 2au64- 
vtt», id est, vel accipere; reete, ut'ex sequentibus cla- 
rum est. 

8 Interr. 91. Si nimirum abbas et ce..erarius rite 
oficio (ungantur. 

h Heec sumet, etc. Sant ultima verba. prsfationis 
Regulee S. Augustini : et referuntur a f'rithemio lib. 


0c in- 


De proprietate menachorum cap. 5, ex cap. 14 ,- 


Regule Tarnatensis , u ad illa verba, st non di- 
calis. Nec mirum, quia Hegula Tarnatensis quedam 
sumit ex Regula S. Augusuni. 


p xal . 


* Hzc sunt, qus ut observefis, precipimus in mo- 
nasterio constitutl. Primum , propter quod in unum 
estis congregati, ut unanimes ! habitetis in domo, 
et non dicalis aliquid proprium ; sed sint vobis omnia 
communia, eti distribuatur unicuique vestrum a 
preposito vestro. 


8$1X. — Ex RecuLA sANCTORUM PauLi gT STEPHANI 
(Cap. 25). 

k Nulli liceat vel. instrumeníum , vel calciamen- 
tum aut tábulas, vel cujusque rei parvissimz tain 
novum quam vetus quidquam quod alio fratri datum 
fuerit, prava prxssumptione contingere ad utendum. 
Nec inter se fratribus liceat [! ut] id quod de com- 
muni quisquam acceperit ; nisi permissu prioris 
cum alio fratre, quasi peculiari amore * mutuare : 
ne hac occasione nascatur amor illicitns : sed unus- 
quisque quod ei eharitatis distributione datur, hoc 
libens, et bona voluntate accipiat, et ad ntendum de- 
lectetar habere. 


$ X. — Ex Recta sancTI Dsiponr (cap. 6). 


» Monachi in commune viventes nibil peculiare. 
sibi facere audeant: neque in suis cellulis quidquam , 
quod ? ad victum vel ad quamlibet rem aliam perti- 
neat , sine regulari dispensatione babere vel pos- 
sidere presumant. In Pentecoste autem , qui est 
dies remissionis , omnes fratres sub divina profes- . 
sione se alligent nihil peculiare apud conscientiam 
suam babere. 07 

 8XI. — Item ejusdem (ex eodem capite). 

P Non est presumendum sine eonscientia. abbatis 
egenis vel quibuslibet conferre de eo quod regulari 
dispensatione noscitur monachus possidere. 4 Cum 
alio quoque fratre quippiam commutare, nisi abbas 
vel prepositus jusserit, nulli licebit. Nec habebit 
quippiam frater preter illa, qu: in communi mo- ' 
nasterii lege concessa sunt. 


i Habitetis in domo. In Regula S. Augustini edita 
et in epist. hzec sequuntur : « Et sit vobis cor unum, 
et anima una in Deo. » 

j Et distribuatur unicuique vestrum. Nempe victus 
et tegumentum, ut habetur in eadem Regula exeusa. 

k Nulli liceat. Habetur in Regula ms. eorumdem 
Pauli et Stephani cod. Flor. cap. 28, et citatur a 
Trithemio cap. 5. de proprietate monachorum. 

| Ut id. lta apud Tritbem. «à ut, tamen redundat. 

m Muiuare. lta in cod. Vind. etin Regula ms. cod. 
Flor. sed apud Trithemium legitur , comseetarc. 
Rectius. Ll 

» Monachi. Hxc reperire est in Regula sancti Isi- 
dori excusa cap. 19. 

9 Vel ad victum. In Regula exc. additur : Vel ad 
habitum. Cautum fuit olim in mopasteriis, ut mona- 
chi nibil in cellis aut lectis cibi absconderent, ut 
videre est in Regula S. Pachomii, cap. 45 : « Nulluc 
in cella sua reponat aliquid ad vescendum. » In Re- 
gula Teridii, cap. 22: « Ad lectum suum nullus 
presumat habere quod manducetur aut bibatur. » 

P Non est presumendum. Subscribit doctrinz Ba- 
silii magni supra. 

4 Cum alio quoque [ratre , etc. Ita ia. cod. ms. 
Vindocinensi, aliter in regula excusa : « Nec cum . 
alio quoque fratre quippiam commutare, nisi abba 
vel przpositus illi jusserit, ulli licebit. » 


Pad 


1005 

$ XII. — Ex FucuLA sANcTI F'aucrUosi (cap. 6). 

" Nec quisquam ex monachis suum asserens dicat, 
b Codex meus, tabulx mex, vel reliqua. Quod verbum 
si de ore ejus effugerit , poenitentiz subjacebit, ne 
velut propria * qualibet in monasterio habere vi- 
deatur, sed sint illis, sicut scriptum est, omnia com- 
munia (Act. 1v). 

$ XIII. — Jtem ejusdem (cap. 6). 

4 Peculiare opus institutum est, * ut nulla his 
exerceat monachus, quasi sibi proprie vindicandum : 
aut cuilibet, cum voluerit, sua przsumptione distri- 
buendum. Nec quodlibet opus sine prxceptione et 
f conhibentia senioris suscipiendum, sive faciendum 
. est : sed in omni re quidquid abbas vel praepositus 
preceperit, hoc agendum. 

8 XIV. — Item ejusdem (cap. 8). 

5 Peculiaritas aut in utensilibus aut in vestimentis 
aut quibuslibet rebus vilissimis 5 saltim et abjectis 
omni modo vitetur : quia abominatio monachis est 
i et infamium quidquam possidere 3 superfluum [au- 
tem] aut reservare proprium, vel occultum: quod non 
longe ab Ananix vel Saphirz exemplo segregatur. 
Munus vero quodlibet sive epistolas nemo monachus 
accipiat : neque uspiam sine benedictione sui senio- 
ris progrediatur, nec cum laico loquatur, nec cum 
monacho non jussus gtet, sive fabuletur, vel alium 
aliquem proximum videat, vel extraneum, regulari 
Sententia przfixum est. 


6$ XV. — Ex RecurLA saNCTI FERREOLI. 
k Illud etiam statui debere perspeximus, ut nullus 


& Nec quisquam. Habentur in Regula ms. S. Fru- 
ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crass. eodem 4 
capite. 

Meus codex, etc. Apud Trithem. cap. citato, et 
in Regula ms. : Meum codicem tabulam esse. Male. 

* Quaelibet. Melius, quilibet, in Regula ms., et 
apud Trithemium capite citato. 

4 Peculiare opus. Exstat in eodem cod. ms. cap. 
eodem sub finem. Sed hzc verba, peculiare opus in- 
stitutum est, (ut mox videbitur) sunt transposita. 

€ Ut nulla his, etc. Locus corruptus, in cod. Vind. 
legitur nullatenus his. Apud Smaragdum, nullus, ex- 
puncto, his. Recte. Et hoc membrum hac verborum 
Serie legendum est : « Institutum est, ut nullus mo- 


nachus exerceat opus peculiare. » Et sic clarus est 


Sensus. 
f Conhibentia. Ita in cod. Vind. Apud Smaragdum 
legitur : conscientia. In Regula ms. conniventia. Recte. 
5 Peculiaritas. Habetur in eodem cap. Regulz ms. 
cod. Crass. et apud Trithemium, cap. 5 de proprie- 
tate monachorum. 


h Saltim. Pro saltem , ut supra notatum est, et - 


Sx:pius occurrit in veteribus codicibus mss. 

t Et infamium. Ita in cod. ms. Vind.-et apud Tri- 
themjum cap. citato, pro infamia. - 

j Superfluum autem. Particula autem redundat, 
nec est in Regula ms. neque in cod. Vind., et ea ex- 
puncta omnia rite procedunt. In Regula ms. legitur: 
superfluum vanum. Male. Apud Trithemium hzc 
verba desunt : « Superfluum aut reservare proprium, 
vel occultum, quod non longe ab Ananixe et Saphirze 
exemplo s tur. » 

k lllud etiam, etc. Hzc referuntnr a Trithemio 
cap. 5 de proprietate monachorum ex 
ejusdem Regule S, F 


erreoli, quem episco 
pnartyrem appellat. qrem epsenpum et 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


capite 40, 


41€64 


À monachorum aliquid sibi proprium absque societate 
fratrum [! aliquid] vindicare : ita ut etiam in his, 
qui sua sunt, nihil amplius credat sibi juris esse, 
quam ceteris. Quia cum seipsum alterius subdidit 
potestati, omnia secum in aliena potestate transmisit. 
Quidquid ergo secum rerum detulerit, expedito con- 
sortio monachorum, * at ubi ? corpori congregatio- 
nis membrum factus adhzeserit, statim cognoscat om- 
nia in communionem transisse : et hoc tantum judi- 
cet proprium quidquid cum fratribus possederit indivi- 
sum. Nam et lectio Actuum apostolorum (Cap. rv) tem- 
pore surgentis Ecclesise taliter fideles Christi vixisse 
commemorat : Nullus (inquit) ^ de bonis suis dicebat 
aliquid suum, sed erant illis omnia communia. 
$ XVI. — Ex REGULA sANCTI, AURELIANI (cap. 95). 

B P Nullus presumat quidquam 'suum dicere, aut 

suum proprium vindicare, sed secundum Actus apo- 

stolorum sint vobis omnia communia, sit vobis anima 
una et cor unum in Domino (Act. 1v). 
$ XVII. — Ex Recura sancti Cassa. 

4 Nec quidquam peculiare licet monacho possi- 
dere. Similiter et illud, qui convertitur pre omni- 
bus erudiri debet, ut nibil ei peculiare liceat possi 
dere : sed ita se nudatum ex omni parie cognoscat, 
ut preter tunicam, pallium, calciarium vel mattulam 
suam, nihil amplius habeat. Et nec verbo quidem 
audeat dicere aliquid suum, quod magnum sit cri- 
men ex ore monachi processisse, tunicam meam, 
codicem meum, tabulas meas, -graphjum meum , et 
cetera his similia. Nam si hujusmodi verbum per 


C Subreptionem vel ignorantiam de ore ejus * effuderit 

| Aliquid vindicare. Locus corruptus. Lege, Aw- 
deat vindicare. Expuncto pronomine, aliquid. Ut in 
cod. Vindocinensi et apud Trithemium. 

m At ubi. Lege, ac ubi : ut apud Trithemium. — 

n Ubi corpori congregationis, etc. ldem statuit S. 
Joannes Gerundensis episcopus in Regula monacho- 
rum apud Trithemium capite citato : « Quicunque in 
monasterium susceptus fuerit, non solum de substan- 
tía, quam intulit, sed nec de semetipso ab illa hora 
judicabit. Nam si aliquid prius intulit fratribus, ipsi 
tamen non est licitum, ut aliquid habeat in sua 
potestate. », 

9 De bonis suis, etc. Ut in textu Greco, «i civ 
)rapxóvróv, In versione communi : Eorum qua pos- 
sidebani, etc. 

P Nullus presumat, etc. Hzc referuntur a Joanne 
Trithemio capite citato, qui etiam infra eodem eapite 
profert alium textum ejusdem S. Aureliani ex Regula 
ad Moniales hoc modo : « Aurelianus episcopus in 
Regula ad Moniales capitulo tertio sic dicit : Nihil 
occulte accipiatis ; sed ai quis propinquus aut ami- 
cus aliquid in vestimento aut in auro, vel aliud quod- 
cunque dederit aut transmiserit, in potestate sit ab 
batisse. Et si illi cui transmittitur necesse fuerit 
tribuatur : sin vero illa non indiget, in commune re- 
ductum cui est necessarium tribuatur. » Quz qui- 
dem habentur in Regula S. Augustini cap. 28, sed 


non iisdem verbis. 
4 Nec quidquam. Hc sumpta sunt ex Cassiano 
renuntiantium cap. 15, et refe- 


D 


— 


lib. iv de Institutis 
runtur a Trithemio, cap. 5, de proprietate mona- 


chorum. 
T Effuderit. Ita apud Trithemium ; sed legendum 
N effugett. ut apud Smaragdum. Cassianum loco ci- 


-s fato, et in Regula S. Fructuosi archiepiscopi cap. 4, 


[1 


* A 
* 


1005 


CONCORDIA REGULARUM. '— CAP. XLh. 


1066 


digna pro hoc penitentia satisfaclens veniam petat A et, omnia istà quae videmus e$ utimur, paucorum in 


in terra prostratus. : 
$ XVII. — Item ejusdem (cap. 34). 

& Summa et illud debet verecundia prwcaveri, 
b pe vel pro vilibus aliquid rebus reponendi peculia- 
rem clavem inonachus sub priore positus portet. 
Multum infimus et inutilis est, * qui quascunque res 
vilissimas ita velut proprias vindicàt, ut nec digito 
eas tangi ab alio patiatur, sed tanta contra eum ira- 
cundia inflammatur, ut furorem cordis sui a convi- 
ciis et injuriis revocare vix possit. 

$ XIX. — Ex Recura OniNTALI. 


à Ínter omnia, fratres, hoc. observabitur, ut obe- 
dientes senibus suis et deferentes sibi invicem ha- 
beant patientiam, moderationem, humilitatem, cha- 
ritatem, pacem sine figmento et mendacio, et male- 
dictione et verbositate et jurandi consuetudine : ita 
ut nemo suum quidquam vindicet, neque ullus ali- 


quid peculiariter usurpet : sed habeant omnia com- 


munia. * Sine seniorum verbo et auctoritate nullus 
frater quidquam agat, neque accipiat aliquid, neque 
det, neque f usquam prorsus procedat. 

$XX. — Ex REGULA CUJUSDAM. 

Nihil possidendum tanquam proprium et specia- 
liter inter monachos : sed sint eis omnia communia. 
Qui autem dixerit meum est hoc, aut illud, peccavit 
coram Deo, nisi tantum per obreptionem sermonis : 
sed pro hoc ipso tamen veniam petat a Dco; et ca- 
veat de reliquo, et ne iterare audeat. Si quis ex hoc 


vitio insanabilis existat, expellendus est ab universis C 


frotribus. 
$ XXI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 82). 

5 Omnis homo in vita sxculi hujus, tribus rebus 
excitatur, laborat et studet : peregrinus in via, mi- 
les in pugna, imperator in palatio, agricola in agro, 
mercenarius in negotio, omnes excitantur, et labo- 


rant ut habeant, dum vivunt, unde vestianuir, cal- 


cientur ^ et vivant. Sed quibus Dominus servitii sui 


contulit donum, et ostendit eis 1 non satis de pre- 


senti s:eculo cogitare, quia haec omnia pertranseunt, 


* Summa et illud, etc. Hac sumpta sunt ex Cas- 
siano, lib. iv de [nstitutis renuntiantium cap. 15. 

b Ne vel pro vilibus aliquid rebus reponendi. Lege: 
Ne vel pro vilibus aliquibus rebus reponendis. : 


nobis dierum sunt usus, el momentanea cum vite 
nosire tempore transeunt: et per corporis mortem 
c:xcata in nobis $zculi luce, clausis vitze oculis, om- 
nia qux habemus sxculo relinquuntur : j sed [de] 
illa semper :terna, qux: cum venerint ulterius trans- 
ire non norunt : sed in bonis vit» zierne justis, 
aut in poenis gehennze peccatoribus perseverant. De 
quibus ergo desideriis bonorum, vel timore malo- 
rum, quasi jam ibi videamur accersiti mentem no- 
stram in hac vita de supernis semper cogitationibus 
occupemus. Unde Dominus przcepil servis suis de 
necessariis vite hujus non debere quemquam esse 
sollicitum ; etiam fideles in se admonet, de crastino 
non cogitandum; sed regnum et justitiam ejus 80» 


B ummodo desiderare, dicens in sancto Evangelio : 


Nolite cogitare quid manducetis aut quid bibatis. aut 
induamini, X sed quaerite regnum et justitiam Dei, et 
hec omnia apponentur vobis (Matth. xvi). Ergo cum 
hzc omnia necessaria nobis a Deo przparantur, et 
de omnibus administrandis cum Deo solus est abbas 
sollicitus, quare discipulus sibi peculiariter aliquid 
audeat facere, aut habere, aut vindicare? Nam ideo 
aliquid peculiare habere denegatur, quia nemo ser- 
viens Deo, implicat se negotiis secularibus, ut ei pla- 
ceat cui se probavit (II Tim. v) : ut, cum omnibus 
rebus suis alieno cum se imperio subdiderit [! ut] 
non sit res, ubi propria ejus voluntas extollatur, 
quae voluntati Dei est inimica. Nam * de peculiari 
Ananias et Saphira fidem ab apostolis non merue- 
runt percipere (Act. v), cum omnia sua ante pedes 
apostolorum assignarent, de peculiaribus fraudulene 
ter subtractis judicio subit: mortis damnati sunt : 
quia fraus Deo fieri non potest; cum nihil! est occul- 
tum, quod ab eo non revelabitur. Ergo cum victum 
et vestitum corpori, calciamenta pedibus unicuique 
. fratri abbas pracogitaverit, ut quid alicui sit aliquid 
peculiare opus habere, aut rem aliquam, aut aurum, 
aut nummos, aut quodvis necessarium, cum omnia 
emenda vel habenda Deus ei per abbatem monesterii 
apparat?? Si quod ergo peculiare, aut aliquid [cum] 
S mnis homo. Hzc reperire est in Regula ms. 
Magistri codicis Corbeiensis eodem capite 82. 


b Et vivant. ld est, comedant. 
i Non satis. lta in Regula,ms. et in cod. Vind.; sed 


€ (ui quascunque res vilissimas , etc. Non minima D subaudi verbum esse. 


hec hominis inlirmitas, ut qui in mundo multas 


opes el pretiosa qu:eque reliquerit, in claustro ad 


nescio quas gerras et quisquilias animum adjungat, 
qui sane nos a Deo separant, cum illis affectu ser- 
viamus, non Deo; nobisque ill» dominentur, non 
Deus. Quamobrei antiqui illi Patres id unum maxi- 
me studebant, ut animum discipulorum ab ejusmodi 
rerum aífectu averterent : quemadmodum fecit S. 
Dorotheus, qui discipulum suum Dositheum elegantis 
cujusdam culteli usu prohibuit, quo.1 animum ejus 
erga ejusmodi reculum propensum videret. Ut ipse 
Dorotheus in ejus Vita refert. ' 
. 4 [nter omnia. Hxc proferuntur a Trithemio capite 

citato. . 

* Sine verbo. Id est, sine mandato, ut supra nota- 
tum est. | 

1 Usquam. Lege, uspiam. [dem autem statuitur in 
Regula secunda Patrvm codicis Floriacensis. 


ParBOL. CIII. 


| Sed de illa semper eterna. ]ta in Regula ms. et 
cod. Vind.; sed particula de redundat. Sapien- 
ter autem hsc dicta sunt a Magistro. Monacho 
enim non de crastino, sed de xternitate cogitar- 
duin est. 

k Sed querite regnum et justitiam Dei. Ita in Re- 
gula ms. eamdein lectionem supra in hoc Magistro 
observavimus. 

| Ut non. sit res. lta. in Regula ms.; particula s 
tamen videtur redundare. 

9 De peculiari. ltà in cod. Vindocin. in Regula 
ms. de peculiare fraudis. Sed lege, de peculiaris 
[raude. Nam ea fuit. fraus Auaniz et Saphir: reti- 
nendo aliquid peculiare de agri veuditione. 

" Si quod ergo peculiare. li? Regula ms. : « Quod 
ergo peculiare aliquid cuim inventum in aliquo fue- 
rit. » Rectius apud Trithemium capite toties citato : 
« Si quid peculiare apud aliquem inventum fuerit. » 

94 


j 





1067 


B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1046 


inventum in aliquo fuerit, grandi eus abbas et diu- À omai monacho : ut aallom pem vel in vestimentis, 


tuena excommunicatione condemnet, ut. exemplo 
& Mies vindirtee nullas hoe sudeat imitari. Hoe 
enim ae sit in aliquo frequenter omnés scrutentur a 
propositis suis; et si in aliqua re visus fuerit sibi 
frater multum b gavisei aut plaudere, tollatur ei et 
alie detur; et alterius Hii, »« quod vieus fuerit : ut 
proprie in ea non extollatur voluntas. 

& XXII. —— Ex RzeuLA eíNCTU CARSARH EPISCOPI 

(cep, 15). 
4 Nemo sibi aliquid * judicet proprium sive in ve- 


stjmento, sive ! in quacunque alia re, 5 Nemo cum - 


murmuratione aliquid faciat, Ne simili judicio mur- 
Imuratorum pereat secundum illud Apostoli : Orania 
[acite sine murmnrationibus (Phil. n). 

$ XXIII. — Ex Recura cuspaa (eap. 17). 

b Proprii aliquid in mopasterio i nihil habendum ; 
eed potius propter nomen Domini omnia contem- 
nenda. Quid enim proprium aliquid suum fidelis 
anima de rebus mundi vindicet, cui mundus cruci- 
fixus est, et ipsa mundo? Qui semel mundo mortuus 


cur per aliquam temporalium rerum cupiditatem, . 


vel desiderium :rumnosum, denuo incipit vivere 
mundo, qui contempto mundo ceperat jam vivere 
Deo? Àmputandum ergo est hoc vitium radicitus al) 


* Jllius vindicte. Apad Trithemium non est «ó 
pgindicte ; est tamen in ela Is. : hz autem penul- 
tima periodus refertur a Trithemio sub nomine Vigi- 
lii abbatis et diaconi, espitulo 33 sux Regul» : ex 
quo efficitar hunc magistrum monachorum non esse 
alium ab hoc Vigilio diagono et abbate, quamvis 
apud Trithemium citetur capitulum 35, hic vero 82, 
nam ipsis arithmeticis notis facile potuit error obre- 
pers. 


b Gavisci. Quidam in nostro ms. Goticordi cor- 
rexit, gaudere; in Regula tamen me. legitur gavisci. 
Id est gaudere, quam lectionem retineo, quemadino- 
dum apud Plautum in Rudente, fruisci pro frui. 

* Quod visus fuerit. Lege, ut in Regula ms., quod- 
vis (uerit. Et subimtelligendum, detur. 


4 Nemo. Exstat in Regnla sanctimenislium eodem 
cap. 15, et refertur a Trithemio capite supra citato. 

* Judice. ta apud Trjthemium in Regula excusa, 
et in cod. Viad. plausibilius tamen est, si legatur : 
Vindicet, ] 

! Inquacunque alia re. Apud Trithemium additur : 
Magna, vel parva. 


velin calciamentis, vel in quibuelibet rebus sibi 
vindicet, vel suum &85e dicat, Bisi quaatut ex ab- 
batis jusesione penes se preecipitur, ác ei emetoé ai- 
terius, non propriz rei dominus. I4 48, que sibi eb 
abbate fuerint eomamendata, id àsi, ad neeceesiteLem 
preseniem, aut in vestimento, aut in qualibet re 
nihi] exinde aut dare ent commodare cuiquam prz- 


. gumaf; nisj tanum si ab abbete illi. foerit. erdina- 


tum. Quid enim de rebus mundi alteri fratri conferat, 
qui suas in omnibus yoluntetes propter Chriséum in 
abbatis tradidit potestatem? j Omnia erge, quz in - 
monasterio habentur, sint omnibus communia, juxta 
quod ín Actibus apostolorum legimus : Et erunt, in- 
quit, eis omnla communia (Cap. iv). Slc tamen com- 


B munia sunt habenda, ut nullus dare aut accipere, 


nisi abbate ordinante, presumat : ne cupiditatis aut 
temeritatis malum incurrens in laqueum Judg pro- - 
ditoris consortio numieretur, qui selus ín numero 
apostolorum leculos habuisse refertur, ubl commu- 
tantium aut vendentium commercia ponebántur. 
k Quod si huic vitio aliquis frater delectari fuerit de- 
prehensus, et post primatn, secuthdam vel tertiam 
correplionem emendare noluerit, diseipliue regulari 
subjaceat, 


5 Nemo eum murmmratione. Hic Incipit cap. 16 in 
Begula excusa. | 

h Proprii aliquid. Hzc prima perjodug usque ed. 
illa verba : Qut semel mundo, profertur a Trithemio . 
capite eitato ex Regula Servi Dei ad sorores, eodem 
capite 17. Ita ut hie Pater monachétutn qui fere ul- 
mus a nosjro citatur auctore, cijpeque Tioguia ad 
S. Benedicti Regulam magis, quam c:eterze bje ci- 
tatzz, accedit, sit hujus Servi Dei ad sanctimoniales, - 
qui regulam 8. Patris Benedleti ad feminarum usum 
accominodaverit, quam tamen munie genere fomi- 
nino in masculinum quemadmodum in Hegula S. Au- 
gustini et S. Cxesarii, et S. Aureliani quasi viris 
priescript:e essent, auctet noster citare solet. 

i Nihil habendum. Apud Trithemiumn : Nihil. est 
habendum. 

) Omnia ergo. Hc contractius ita. proferuntur 3 
Trithemio : Ümnia ergu qti in monasterio habentur 
sin! omnibus communia ; ut. nulla dare aut. accipere 
presumal sine jussione abbgtissa, 

k ()uod si huic vitio, eic. Brevius apud Trithe- 
mium : Si qua secus fecerit, regwlars  diaeiplinuz 
subjaceat. 


CAPUT XLIII. 
SI OMNES JQUALITER DEBENT NECESSARIA ACCIPERE. 





$L --Ex RrcuLA saxctt. B&nEpicr, 
* Sicut scriptum est : Dividebatur singulis, prout 
cuique opus erat (Act. 1v). Ubi non dicimus, ut perso- 


e. Sicut scriptum est, etc. Idque juxta prudentiam 
et discretionem optimi rectoris, ut docet S. Lean- 
der, cap. 15 de Instit. virginum : « Laudanda tamen 
est senior, si discrele cum singulis se gesserit, et 
unicnique, pront opus est, diviserit. Et ista sunt di- 
cta de veste, cibo, potu, vel opere pro invalidis et 
delicatis : ut que durius ferre non potest, tractetur 
lenius. » Quse hunc regule locum mirtim in modum il- 


lustrant, in quo poet sententiam Bcripturz: subaudi 
verbum : Fiat. 


p narum, quod absit, acceptlo slt, sed infirmilatum con- 


sideratio. Ubi, qui minus indiget, agat Doe gratias, ^ et 
non contristetur : * qui vero plus indiget, hutnilie- 


b Et non contristetur, Invidendo aliis, gmibus ob 
necessitatem plura suppeditantur. Oecurrit enim 8. 
Benedictus invidie morho ob ejusmodi indulgen- 
tiam circa infirmos. Cui simile est illud S. Leapdri 
cap. 8 ejusdem lijuri : « Nec debet scandalizarj, qux 
sana est, si remissius et indulgentius, qux infirma 
est, alitur; sed magis eo se meliorem | sapnctjorem- 
que esse cónsideret, quod fragilibus rebus non indi- 
gel, quibus eget infirma. » 

e dui vero blus indiget, humilietur. Slatuit, ne quig 


1069 - — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIII. 1020 
tur pro infirmitate, et non extollatüf pto iisericor- A 5 stramentorum,' operimentorum datur quod alils 


dia : et ita omnia menibra erunt in pace. *'ÀÁnte om- 
nia ne murmurationis malum pro qualicunque causa 
im aliquo qualicunque verbo vel 5 significatione ap- 
pareat. Quod sí * deprehensus fuerit, districtiori dl- 
sciplin:e subdatur. 

' 8I. — Ex Recttàá sacri Bast (cap. 94). 

4 Interrog. Si oportet eum qui plus laborat, requi- 
rere plus aliquid a consuetudine? — Resp. Si pro- 


pter retributionem Dei laborem suscipit, non hic re- - 


quirere debet laboris sui mercedem, vel requiem : 
sed pro his ad promissa Domini festinare, sciens 
quia sicut pro laboribus mercedes paravit Dominus, 
ita etiam pro angustiis consolationes. Verumtamen 
hi qui presunt, observabunt regulam illam qua 
dicit : Dividebatur unicuiqueprout opuserat (Act. 1v). 
Debet enim unumquemque przxevenire, uf secundum 
laborem etiam solatia refectionis inveniat. 


$ 1il. — Ex RacULA SANCTI ÀUGUSTINI (cap. 2) e. 


Victus et tegumentum non zxqualiter omnibus dis- 
tribuatur, quia hod squaliter valetis omnes : sed 
potius unicuique, sieut euique opus fuerit. Sic enim 
legitis in Aetibus apostolorum : (Quia erant eis om- 
nia comtmusia, et disiribuebatur unicuique preut. cui- 
qhe opus erat. 

$ IY. — Item ejusdem (cap. 15). 

f Si eis qui venerunt ex moribus delicatioribus ad 

monasterium, aliquid alimentorum, vestimentorum, 


fortioribus et felicioribus non datur, cogitare debent 
h quantum de sua szculari vita illi ad istam descen- 
derint, 1 [Qui] quamvis usque ad aliorum, qui sunt. . 


. corpore firmiores, Írugalitatem pervenire nequive- 


rint, i Nec debent velle omnes, quod paucos vident 
amplius, nen quia honorantur, eed quia Lolerantur, 


. accipere, ne contingat detestanda perversitas : ut in 


monasterio, ubi quantum possunt, fiunt divites la- 
boriosi, fiant pauperes delicati. 


$ V. — Ex REctLA saNcTI FenBEOLI (cap. 7). 


Ut nullius in congregatione murmur, k aut detra- 
ctio [sit], quod familiarissimum habent monachi, 
contra abbatem, aut quodlibet aliud de íratribus 


B audiatur : ne ira Dei, qux szpe ob hane culpam mi- 


serabilem populum condemnavit, in perditionem si- 
militer murmurantium turbe excitetur, ei terram 
repromissionis, ! quam nos recte accipimus locum 
futura beatitudinis, perdat murmuratio propria, qu: 
debetur sponsione divina. Sic enim damnandos hu- 
jus vitii sectatores Psalmus annuntiat : * Detrahen- 
tem adversus proximum suum occulte, hunc perseque- 
bar (Psal. cx). Et iterum arguens Apostolus dicit : 
Susurrones, detractores, Deo odibiles (Rom. 1). Et 
iterum : Hi sunt murmuratores,? querelosi, secundum 
desideria sua ambulantes, et os. illorum loquitur su- 
perbiam (Jud. 1). 


infirmus ob indulgentiam smimo sit elatior; quasi C Coloniensis et Puacensis. 


remissius et lenius secom agatar ob aliquod sui me- 
ritum. Ita S. Leander cap. citato : « llla autem, que 
infirmitatis obtentu meretur aliquid lenius, sit prz 
c:teris humilis, doleatque se nom posse quz ali: 
possunt : et abstinentiam tempore laxatam non re- 
putet virtuti, sed infirmitati. » Eamdem plane in 
distribuendis necessitatibus rationem et. doctrinam 
secutus est S, Fulgentius episcopus Ruspensis, ut 
in ejus Áctis habetur hoc modo (Aptd Sur., 1 Jan): 
« Distribuebat sane ipse cum summa discretione ser- 
vis Dei necessaria vite subsidia, singulorum vires 
infirmitatemque considerans. Verumtamen quibus- 
cuuque plus cxteris consulebat, eos hurnilitatem 
custodire amplius admonebat dicens eis : De sub- 
stantia communi quisquis aliis plus accipit, omnium 
sit debitor, quorum est illa substantia : debitorem 
porro sola juvat humilitas; sie efficicbat, ne quis 
scandalum pateretur, quando uni propter infirmita- 
tem plus dare videretur. » 

a Ánte omnia ne murmurationis malum. S. Dun- 
stanus legit : Ánte omnia ammonemus , ne marmura- 
tionis malum, recte, nam si non. addatur verbum, 
Ámmonemus, illud saltem subaudiendum est, aut 
aliud simile. 

b Significatione. Apud Smaragdum legitur, consi- 
deratione, non ita recte. | 

c Depreheusus fuerit. 1n mss. S. Germ. et S. Fa- 
ronis, deprehensum [uerit. 

4 [nterrog. 150, Ruin. cap. 50. 

* Epistola 109, et cap. 2 Kegule excuse. 

f Si eis qui venerunt. Hxc habentur in citata epi- 
&tola, et cap. 15 Regul». Quibus in locis legitur, et 
si, quemadmodum in codice Corbeiensi. Intelligit 
divites, qui a delicatiori consuetudine vivendi ad au- 
sterigrem transeunt. . 

Stramentorum. Hoc vocabulum exstat in epistola, 
et in cod. Corbeiensi, non tamen in Regula editionis 


h Quantum de eua scculari vita. Id est, ex quam 
splendida szxculi vita ad humilem monasterii vitam 
descenderint. 

i Qui quamris. Qui, expungendum. Nec teperiter: 
in Regula, nec in epistola citata. 

j Nec debent velle omnes, etc. Ita in Regula S. Au- 
gustini; at in epistola prxfata alíter hoc modo le- 
gitur : Nec debent ille conturbari, quod eas vident 
amplius, etc. Hxc 2utem notanda. saneti. Augustini 
docitina : quia, ut aiurtt. jureconsuiti, privilegium 
paucotum non facit legem communem. 

k Aut detractio sit. Tó sii redundat, nec est apud 
Smaragdum. [n cod. Vind. hzc ita leguntur : Ut 
nttllus in congregatione murmuralor, seu detractor sit, 
quod familiarissimum habent monachi, conira abba- 
tem, aut quodlibet aliud de fratribus audiatur. Hoc 
amtem caput citatur ob illa S. Benedicti : Ne mur- 
mrutionis malum, eic. 

! .Quam nos recte accipimus loeum futura — beati- 
tRdinis. ld est, quam nos recte appellamus loeum 
fotur:z? beatitudinis; et ideo interpuncliones, quas 
hobentur apud Smaragdum, delenda. 

m Detrahentem adversus, etc. lta in Psalterio IVo- 
mano. 

n Querelosi. In cap. 1 Epist. S. Judz legitur, que- 
rulosi, quod perinde est. In textu Graeco, ps:ebinoipot, 
quod idem sonat. M:jjiporpoz, inquit Suidas, gàey- 
xiáue»,id esi, eriminandi studiosus. Ád verbum, 
qui de parte sua, aut portione, quasi cxteris dete- 
riore conqueritur. Et iegiporpta, juxta Theophra- 
stum, Charaetere 49, est dzcripnou Tap tO T p001i- 
xay ós90uiyn, id. est, expostulatio, seu oljurgatio, et 
criminis objectio nullo jure. Latinis querela. Corne- 
lius Fronto in differentiis : « Querimonia certe rei 
est : querela supervacua est. Itaque prior gravitatis 
est, posterior levitatis. » Gloss veleres : (Juerela, 
uid pet«ie, jd est, attusatio vama. 


- 


1071 
$,VI. — Ex Recura TanNATENSI (cap. 9). 


a Hsc sunt que in monasterio constitutis pro Dei . 


amore et timore convenit observare, propter quod 
in unum estis pro timore Domini congregati. Opor- 
tet, ut in domo Domini unanimes habitetis, et sit 
vobis anima una et cor unum » per timorem Domini 
pervigilans, nihilque habere vos proprium repute- 
tis ; sed sint vobis cuncta communia, quz vobis ab- 


batis imperio dispensentur, non-zqualiter omnibus, . 


sed sicut ratio dispensationis, aut causa intfirmita- 
tis exegerit. Unicuique tamen secundum quod opus 
fuerit, tribuatur, sicut in Actibus apostolorum legi- 
mus : Quia erant. illis omnia communia, et distri- 
buebatur unicuique secundum quod cuique opus erat 
(Cap. 1v). * Qui enim aliqua habuerint in szculo, 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS | 
A contulerint ; et inde postmodum cadant, unde prius 


1072 


ascendere cupiebant. f Quid prodest opes dispergere, 
et pauper fieri pauperibus erogando, si anima mi- 
sera superbior efficiatur divitias contemnendo, quam 
fuerat possidendo? Omnes ergo in unanimitate per- 
stantes honorate in vobis Deum, cujus templa effici 
meruistis. In primis diligamus Deum tota virtute ani- 
mi, deinde'proximum. Ista enim vohis sunt przece- 
pta specialiter data : Abbati posunodum impendatur 
honor, et reverentia reservetur; preposito, sicut 
Dei servos decet, plena dilectio et concors obedien- 
tia commodetur. 
$ VII. — Ex eadem Regula (cap. 16). 

Si attenuatus abstinentia frater non valuerit jeju- 

nia suscepta portare, nisi, prandii hora completa, 


quando expetere monasterium meruerint, libenter B aliquid accipere 5judicet indecorum. Illis vero qui 


tradant omnibus profutura, studentes ut cum dimi- 
serint ipsam facultatem, ipsam simul concupiscendi 
exuant voluntatem; et cum dimittitur possessio, 
abjiciatur et. passio. Qui autem non habuerunt, et 


turpe est ut quzrant quz se non recolunt reliquisse. . 


Et non ideo zstiment se felices, quia invenerunt in 
monasterio quod foris invenire non poterant. Nec 
superbiant quia sociantur eis ad quos ante accedere 
pro divitiarum ubertate, aut pro natalium splendore 
non polerant ; sed sursum cor habeant, et quz sunt 
caduca vel cursu celeri peritura non qu:rant. 4 Übi 
. autem divites humiliantur, pauperes non inflentur : 
ne incipiant monasteria utilia plus esse divitibus, 
quam egenis. Nam et illi qui locupletes videbantur 


incommodo detinentur, et designatas horas non pos- 
sunt custodire, licite concedatur ut percipiant quo- 
modo possunt. h Nec debet aliis molestiam generare, 
si largior illis fuerit victus impensus, qui in conver- 
satione sxculari eumptuosius tractabantur. Aique 
ab hoc non beatiores zxstiment se 1 videri, qnos fa- 
cit aut natalium mediocritas, aut consuetudo alia 
fortiores. Nec feliciores i judicent quibus in inür- 
mitate praestatur quod sanis pro observantiz rigore 
subtrahitur; et si eis quos parentes deliciosius alue- 
runt victus aut vestimenta largius tribuuntur, non ob 
hoc commoveri debet fraternitas, quod fortioribus 
corpore pro constitutione regul: denegatur, quod 
illis charitatis ratione tribuitur. Quia debet esse re- 


in s:eculo fratres ad sanctam societatem ex pauper- C spectus quanta amore religionis contempserint, cui 


tate venientes non fostidiose suscipiant ; sed talium 
personarum societate et contubernio gratulentur. 
* Nec ob hoc extollantur, si ad juvandas fraternitatis 
expensas quamcunque facultatum suarum particulam 


"^ Hec sunt. Hoc caput fere totum emendicatum 
est a Regula S. Augustini. Initium sub nomine ejus- 
dem Regul» Tarnatensis profert Trithemius cap. 5 
tractatus de Proprietate monachorum. 


* Per timorem. Apud Trithemium, in timore. 

€ (Qui enim aliqua habuerint. Eadem reperire est 
apud S. Cxsarium Arelatensem in Regul cap. 49. 

4 Ubi autem divites humiliantur. Regula S. Au- 
gustini cap. 4 : « Ne incipiant monasteria divitibus 
utilia, non pauperibus : si divites illic humiliantur 
et pauperes illic inflantnr. » Monasteria ergo flunt 
utilia divitibus, si zuo animo propter Christum 
paupertatis incommoda ferant : at coutra noxia pau- 
peribus, si quas non habebant in sxculo facultates, 
1n monasterio quxrant. 


e Nec ob hoc extollantur. Hxc sane netanda ; non 
leve enim impendet monasterio dispendium, si qui 
erant in s»culo divites, fastum et superbiam non 
exuerint in monasterio. Sape enim sua ambitione 
scandalis et seditionibus monasterium perturbant : 
ut contigit olim in monssterio S. Radegundis, in 
quo Chrodieldis Chariberti, et Basina Chilperici re- 
gum filie sanctimoniales inultas procellas et tempe- 
states excitaverunt, multas strages ediderunt, ipsam- 
que abbatissam leves quasdam culpas ei objiciendo 
multis ignominiis affectam loco submoverunt, ut fuse 
narrat 5. Gregorius Turonensis lib. ix Hist. 


f Quid prodest, etc. Recte S. Cxesarius loco ci- 
tato. « Quid prodest dispergere et dando pauperibus 


se abjectioni divina miseratione summiserint. Nec 
decet supra memorata pr:sumplio paucis impensa 
ab universitate quasi canonica reputari. Aquum 
namque non est, ut in beata habitatione, ubi k incli- 


pauperem fleri, si misera anima diabolica infletur 
superbia. » 

6 Judicet indecorum. Tó indecorum non exstat in 
cod. Vind., quod tamen est necessarium. Eximit a 
jejunio attenuatos nimiis jejuniis : ita tamen ut vi- 

il comedant ante prandium. Nam olim jejunautes 
non prandebant, sed conabant tantum sive hora 
nona, id est, tertia postmeridiana, sive vespere. 

Ll Nec debet aliis molestiam generare, etc. idem 
statuitur in Regula S. Augustini supra hoc capite 
nostro auctord citata. Subscribit S. Leander lib. de 
Institutione virginum et contemptu mundi cap. 15: 


D 4 Qus potuit honorari in. mundo et dives fuit in sc- 


culo, blandius fovenda est in monasterio ; et qui 
reliquit in. seculo. vestem pretiosam, cultiorem ia 
monasterio mereatur. Qu: vero sub penuria visit, 
et tegurvento vietuque eguit, grate ferat si in mona- 
sterio nec algeat, nec esuriat; nec murmuret, si ea 
tractatur. indulgentius, quxe vixit in s:eculo delica- 
tius. Nam si prout cuique opus est non dividitur, 
fit superLa in monasterio, qu:e fuit vilis in muuco ; 
et qux erat potens in seculo, humiliatur in niona- 
sterio. Sic agit qui discrete uon sapit, ul superbire 
faciat ex vili censu conversas, et dolore stimulet 
honesto loco natas. » 

i Videri. suppl., iis. 

j Judicent. Popp. sani, ex Regrla S. Augustini 
cap. 14 : Nec illos feliciores puteni*quia sumunt 
"non sumunt ipsi. 

k Inclinantur. Id est, humiliantur. 





1075 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV. 








- 


1074 


nantur divites, pauperes erigantur. Sane * inzquali- A integram fuerint virtutem corporis assecuti consue- 


tate constricti, ita sunt tractandi, ut vires incom- 


tudinariis habenis abstinentiz tenentur. Quia decet 


moditate confectas velocius prestolatio larga robo- ^ famulos Dei boni operis consuetudinem non minuere, 


ret. Nec in infirmitate manentibus discretionem 
victus afferat distantia personarum. Qui tamen cum 


sed augere. 


* ]nequalitate. ld est, morbo. Vide: superius annotata. | 


LC CC C C C CC MCCC R AO. h 
CAPUT XLIV. 
DE SEPTIMANARIIS COQUINJE. 





£1. — Ex RecuLA saNCTI BENEDICTI, 

s Fratres sibi inv:cem serviant, ut nullos excusetur 
a coquinz officio, 5 nisi aut zegritudine,'c 
gravis nüilitatis quis occupatus fuerit: quia exinde 
" major merces et charitas acquiritur. Imbecillibus 
autem procurentur solatia, ut non cum tristitia hoc 
faciant, sed habeant omnes solatia 4 secundum mo- 
dum congregationis * ac positionem loci. Si major 
fucrit congregatio, cellararius excusetur a coquina, 
f velsi qui, ut diximus, majoribus utilitatibus oc- 
cupantur : c:xeteri sibi sub charitate invicem ser- 
viant. Egressurus de septimana sabbato 5 munditias 
faciat. Linteamina cum quibus sibi fratres ^» manus 
aut pedes tergunt, lavet. Pedes vero tam ipse qui 


& Fratres sibi invicem serviant. lta S. Dunstanus. 
Cod. S. Faronis non habet pronomen, sibi. Vulgo 
autem : Fratres sic sibi invicem serviant. Hujus loci 
mentio fit in Vita S. Sturmii abbatis Fuldensis. 
- Praxis videtur in Vita S. Bathildis, Regin:e Franciz, 
eap. 8: « Ita autem humilitatis magna forti animo 
omnibus ministrabat exemplum, ut ipsa quoque in 
officio coquinzxe ministraret sororibus, ipsa mundiiias 
omnes faceret. » 

h Nisi aut egritudine. Cod. Vict. p. nisi aut egri- 
tudo sit... 

* Aut in causa. Apud sanctum Dunstanum deest 
prapositio, in. 

4 Secundum modum congregationis. 1d est, secun- 
dum numerum fratrum. . 

* Ac positionem loci. Si longius qusrend» sunt 
aqua, herb:e, ligna, et similia. . 

f Vel, si qui, etc. Particula, vel, hoc loco sumitur 
copulative. 

6 Munuditias [aciat. ld est, verrat monasterium. 
Unde Magister cap. 19 Regulz, munditias monasterii 
exerceant. Et paulo post: munditias oratorii exhi- 
rant. Munditias facere est VerTerea Plautus in Sti- 
Cho : 7 


Munditias volo fleri ; afferte scopas. 


Neque hic locus S. P. Benedictus comprehendit vasa 
et lances : nam quotidie tergend: sunt. 

- h Manus, aut pedes tergunt. Va vulgo habetur cum 
Kerone in expositione regule Álamaniea, « tergupt 
swerben, scilicet. manus ac pedes. » Cod. S. Germ. 
ma. fergent. Vict. p. terserint. 


i Vasa ministerii sui, etc. Hujus loci meminit 


Joannes monachus lib. i Vitx€ S. Odonis. abbatis 
Cluniacen:is : « Sic enim alibi septimanariis coquina 
idem ipse (S. Benedictus) przcipit, ut vasa miuiste- 
rii sui munda et sana cellerario reconsignent : qux 
videlicet sunt fictilia atque vilia. » Ex quibus ulti- 
mis verbis notandum est olim vasa, quibus uteban- 
tur mopachi, fuisse fictilia ac proinde vilia. Idem 


autem ac 8. Benedictus precipit S. Isidorus cap. 


C 


D 


egreditur, tam ille qui intraturus est, omnibus la- 
vent. i Vasa ministerii sui mur.da eti sana cella- 


aut in causa p rario reconsignet. Qui cellararius item intranti con- 


signet, ut sciat k quod dat, aut quod recipit. Septima- 
narii autem ! ante unam horam refectionis accipiant 
msuper statutam annonam ? singulas biberes et pa- 
nem, ut hora refectionis sine murmuratione et gravi 
labore serviant fratribus. ^ In diebus autem solem- - 
nibus P usque ad missas sustineant. Intrantes et 
exeuntes hebdomadarii in oratorio mox matutinis 
finitis Dominica omnium genibus provolvantur po- 
stulantes pro se orari. Egrediens autem de septi- 
mana dicat hune versum : 4 Benedictus es, Domine 
Deus, quoniam adjuvisti me, et consolatus es me. Quo 


20 su» Regul» : « Huic (cellerario) hebdomadarius 
expleta hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad per- 
spiciendum utique, si negligentius habita sunt, et 
ad denuo succedentem , hebdomadarium coram isto 
tradentur. » Regula Magistri cap. 16 de cellerario : 
« Intrantibus in hebdomada septimanariis vasa co- 
quinz ipse consignet : completa hebdomada ab exeun- 
tibus munda ipse recipiat, aliis intrantibus consi- 
gnanda. » Per vasa intelligit lances et similia. 

ij Sana. ld est, integra. 

A Quod dat, aut quod recipit. Ms. S. Faronis, quot 
dat, aut quot recipit. Vulgo, quid dat, aut quid. re- 
cipit, rectius. 

l Ante unam horam refectionis. Ms. Cod. S. Faro- 
nis omittit có unam. 

m Super statutam annonam. Ita ut vinum de hemi- 
ne, ponis de librz statuta mensura sumantur. 

n Singulas biberes. Vulgo, singulos. Apud Sosipa- 
trum CGharisium reperitur biber, sed est mivsty, ut 
ipse interpretatur, id est, bibere : ita ut fit apocope 
biber, pro bibere. Biberis hoc loco est vas potorium 
parvulum : cujus mentio fit in Capitulis Hincmari , 
eap. 15 : « Et singulos biberes accipiant. » Hinc 
castiganda Regula TTeridii cap. 22 : « In prandio li- 
beris et in ccena accipiant, in jejunio ternas. » Sed 
locus corruptus ita castigandus est. In prandio bibe- 
res duo, et in coena. accipiant, in. jejunto. ternas; id 
est, cum non jejunatur, accipiant duos biberes in 
prandio et in coena; cum jejunatur, tres nempe in 
cona, quia tunc nullum est prandium. Hic autem 
locus de potu intelligendus est : nam immediate an- 
tea de ferculis egit. 

9 In diebus autem solemnibus. Dies solemnes sunt 
Dominicz et festa de przcepto. 

P Usque ad missas sustineant. Inclusive. ld est, 
usque ad missas completas exspectent, maxime ob 
sacram communionem. Missx hocloco sunt sacrifi- 
cium liturgicum corporis Christi. 

4 Benedicius es. Hic versiculus sumptus est partim 
ex psal. cxvin, par&m ex psalmo Lxxxili« 


. 
* 


3015 


vheum Intende; Domíne, ad adjuvandum me festina. 
Et hoc idem tertio repetatur ab omnibus, * et àcce- 
pta benedictione ingrediatur. 

8$ II. — Ex REcuLA sancrI Iswoni (cap. 11). 
-. d-Mebdomederiue solus * eibes dezustet; neque 
alius id audeat, ne sub occasione degustandi su: 
gulx vel gutturi satisfaciat. 


8$ III. — Item ejusdem (cap. 90). 
f Ad 5 hebdomadarium pertinet cura ferculorum, 
amministratio mensarum. 
$1V,.— Ex Racyra Caseiam (cap. 53) 5. 
. Si quis autem de opere ac sudore proprio plus ab 
aliia reditus conferet monasterio, in nullo in(letur, 


& Accepta benedictione egrediens. lta codex ma. S. 
Germ. eum Smaragdo. At cod. S. Ebrulp. et Victo- 
pini cum S. Dunstano et vulgo editis habent, accipiat 
benedictionem egrediens. Que lectio potior est. Co- 
dex S. Far. accipiant benedictionem egredientes. Unus 
Turreoremata legit : Quo dicto tertio accepta. bene- 
dictione egrediatur. Pra&terea in Victor, ras. cod. p. 
post và egrediens, hxc reperiuntur : Que in hunc 
modum ab abbate vel. quopiam sacerdote tnihi pro- 
sequatur. — Mirifiea misericordias tuas. R. Qui. sai- 
Vos (acis sperantes in ia, a resistentibus dexiere (ue. 
— Mitte ei, Domine, auxilium de sancto. R. Et de Sion 
Miefe eum. — Salvum: fac. servum tuum. R..— Deus 
meus sperantem in le. — Sequitur oratio. Deus, qui 
dixisti ; Venite ad mo amnes qui laboratis et. onerati 
eslia, hunc. famulum tuum  ministrationum suarum 

recmio refice seipiteruo, Per Dominum mesirum 
(um Christum 
regnat, etc. Quamvis autem hxc benedictio seu. col- 
à non sit ex texiu Regnle, est tamen antiquis- 
$ima et olin in monasteriis usitata. Hanc enim 
eamdem profert Sinaragdus hoc loco. « Hano. egre- 
diens, inquit, a sacerdote accipiat benedictjonem : 
Deus qui dixisti, Venite ad me omnes qui laboratis, 
etc. » Sed utitur plarali numero ; Hos famulos luos. 
. b Deus in adjutorium. Praeeipit S. P, Benedictus 
ab ingrediente hebdomadario hunc versum recitari : 
quia olim ab antiquis "Egypti monachis hic versi- 
culus omni operi premiiebatur, ut patet ex. Cag- 
siano, Collat. 10, cap. 9. 

€ Et accepta benedictione ingrediatur. Post h»c 
verba in Cod. p. Vict. hzc habentur : Que sequitur 
in hunc modum : — Faciem tuam, Domine, illumina 
super servum tuum. li. Et doce eum  justificationes 
luas. — Fiant aures tuc intendentes. R. In orationem 
serri. (ui. — Apud Dominum misericordia. R. Et 
copiosa apud eum redemptio, — Adjuva, quesumus, 
omnipotens Deus, famulum tuum ix obsequio mini- 
strantem. fraterno, et sine murmuratione illi. miseri- 
cordiler proprie  mínistrationis mercedem concede 
perpetuam. Per Dominum nostrum. Quz: quidem for- 
mula colleet:e, quamvis uon videatur esse ex Regu- 
la, est etiam antiquissima, ut patet ex Smaragio, 
qui etiam eamdem hoc loco producit, cum ait : Et 
Hanc ingrediens accipiat benedictionem : Adjuva, qua-- 
sumus, Domine, hos famulos tuos in obsequio laboran- 
tes fraterno, et sine murmuratione illis perseverantiam 
et proprii laboris mercedem concede propositam. Per, 
etc. Ubi notandum est in Victorino codice deesse 
illa Yocahula, perseverantiam, etc. 

4 Hebdomadarius. Hec habentur in Regula S. Isi- 
dori typis mandata, capite. 9. 

« Cibos degustet. Contrarium statuit S. Pachomius 
art. 21 sux Regul : Qui pulmentaria coquunt, ipsi 


, Rihil guslantes édentibus ministrabunt. 


f Ad hebdomadarium. Hec reperiuntur in Regula 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS * EMEN 
dicto tertjo, * accepta benedictione egrediens, sub- À nec sibl de tanto operis sui acquisito blandjatur; 
sequatur ingrédiens et dicat : b Deus in adjutorium 


ilium iuum, qui lecum vivit et ( unusquisque. suscipiens 


1076 


nec amplius sibi aut delicatius aliquid solita quoti- 
diani victus parcitate prxsumat, sed tanquam pere- 
grinum se hujus mundi reputans arrepte nuditatis 
virtutem ad finem usque perducat. 

j V.—. Item ojusdem (eap. 81). 

i Quotidiana autem fratrum obsequia in coquina, 
seu in diversis officiis ita reddantur singulis hebdo- 
madis : ?) Alteramenta fratrum secundum ordinem 
ad hzc officia reddenda succedant , ita ut secundum 
multitudinem congregationis ministrorum quoque 
numerus aut minor, aut amplior deputetur, k susci- 
pientes quorum ordo est septimanam diei. Dominici 
minietraturi observost. Peraota autem cona conve- 
mientibus in unum fratribus ad ! hysmnos commen- 
dationis , quos dermituri decantent , emnibus in 


S. Isidori excusa, eodem cap. 90. 

€ Hebdomadarlum. Greci appellant, Ap eSiemdcer 
eum qui uniuscujusque rei operz par hebdoma-ler 
proest, ut planum est ex Penis monachorum delin- 
quentium, qux inter opera S. Basilii exstant, art. 4: 
Wy xtX)xoioo, x«l &pyufouapleo ytvía9o irtuYortac, 
id est, « exceptis eellerario et arcbiebdemarig f3t 
Sine benediclione; » et art, sequenti ; "Ive dxcevas 
iexptpiog &pyuGOopactoe, id est, « ut uniuscujusque 
diurn:e oper.e archiseptimanarius, etc. » 

^ Lib. iv de Inst., cap. 14. 

i Quotidiana euter,. Hec sumpta supt €x eap. 19 
ejusdem lib. 

j Alteramenta. Lege : Ut alternamenta. [n cod. 
Vind. legitur : Alterna tamen. 

k Susctpientes quorum ordo est. Loeus corrdpteus ; 
apud Cassianum ita legitur: Has autem septimanas 
usque ad eenam Dominici 
diei ministraturus observet. Ex quibus ita henc locam 
castigabis: Suscipientes, quorum ordo est, septimanam 
uaque ad eenam Dominici diei minietraiuri ebseroeser. 

Ad hymnos commendationis. Semper hee wa 
viguit in Ecclesia consuetudo, ut sero dermituri se 
Deo hymnis et orationibus commendarent. 8. Atha- 
nasius in tractatu de Virginitate : « Sive cahitum 
vadis ad somnum eapiendum, sive oabitu sargie, ron 
absistat hymnus Dei a labiis tuis. » 9. Ambresias 
lib. 1 de Virginibus : « Certe solemnes orationes 
cum gratiarum aclione sunt deferende, ete., eum 
denique cubitem pergimus. » 9. Fruciuosus episco- 
pus cap. 5 Regule menachorum: « Tam demum 
pergentes ad cubilia, atque ip unam cuncti coemntes 
ad perfectionem pacis et reorum absolutionem €aw- 
tatis tribus psalmis juxta morem eum laude et bene- 
dictione symbolum Christians fidei communi omne» 
recitent voce, ul fidem suara puram coram Domino 
estendentes, sieuj nen dubium est fleri vel accidere, 
ut nocturno quiSquam tempore vocetur a corpore, 
commendatam jam suam fidern et expiatam ab emni 
scandalo conscientiam perferat ante Deum. Post 
deinde adeuntes cobilia summo cum silentio exhibite 
gressuque quieto, nec ullus se vel ultra eubiti spa- 
tium jungens ad alterutrum, vel saltem aliwm respi- 
cere non audens pergat ad lectulem suum : wbi tacite 
orationi insistens psalmosque recensens ultimo ora- 
tionem suam quinquagesimi psalwi recitatione con- 
summet. » Memayiale quomodo it monasterte con- 
versandum sit : « Expleto eodem offieio (Completorii) 
summum silentium custodiatur, et ore et eosde fiant 
orationes secrelte, recordatio paccaterum cum fleta 
et lacrymis et gemitu seu suspirio, ut wwe alium 
non noceat. Tunc iterum aget gratias Deo dieendo : 
Graiias tibi ago, Domine sancta. Pales? emnipo.ens, 
qui me dignatus es in hac die casiodire; per t&awm 
sanctam misericerdiam concede mihi heRc necion 
mundo corde et corpore sic pertransire, qualiter nunc 














aor COMCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV. 1078 


ordinem fravibus pedes lavent, hane ab eis bene- A verit, aut tenuem festucam de cella submoverit , 
dietionem e& retributlomis mereedem pro labore mercedem 4 se Domine recipere tota ecreduljfaée 
tetes septimanmm füdelier expetentes : ut com- confidat. 

plentes eos Christi. mandatum geherMite? ab ómmi- $ VII. — Ex Rzcu1a MacisThi (cap. 17). 

bus fratribae ewhisss péoseqmdtar oratio; que et e Superies diximus decadai frairutti sub sua cura 
eorum consummata ofBicia velut plum sacrificium — duos prwpositos continere. Qui decem fratres in 
Deo commendet , et quidquid per ignorantiam, àut — coquinzx servitio vicibus combipati septenos explesnt 
per humanam fragilitatem peeccaverint, suppficiter — dies. Et cum in vicibus suis enius decade fuerit 


intereedant. adintpletum servitium , consignatis omnibus a cella- 
& VI. — iem ejusdem (cap. 58). . . Fario ulensilibus, sibi alia in exercitatiene decada 


a Àctó. autem Doerinieo ingredienfes secunda fe- succedat. Qua expleta succedant singillatim per 
. zia, salis Herem seceedentibus, hi qul egrediattut — singulas septimanas. f Singuli tamen ambo pripo- 
utensilia in quibus ministravetlnt, et vasa consi- siti coquant cum solatio fratris 5 cujus voluerint sui. 
gnent, qu» tenia sollicitudine curaque cusiodlant, Et ideo quamvis cum solatio cujuslibet fratris sin- 
ne aliquid ex eis imminuatur att pereat, at credant — gulos septimanas singulas diximus przepositog 5 co- 
se eijmm pre iinmimis quibusque vasculis tanqvam B quinare, ut cum non ambo in coquinz simul servitie 
pro sanete eb magnis rebus fatlomem non solum — Occupaütur, unus foris cum decadz sug remaneat 
homini, sed etis Domino reddituros, si forte ex — fratribüs, qui in eis culpas vel vitia diversa custo- 
his hegligenter fuerlt fractum aet perditum. ftaenim — diat, ut et si alii fratres sequestrantur in alio laboris 
septinusnarios obsequinm suum fideliter peragat, Opere, tales sequestrentur qui Dei plus possunt prae- 
b ne umdm (midemt granem leguminis negligenter — sentiam timere, przeoccupato in coquina yraeposito, 
perire de suis mamas patiátar: quiz omnia qux cum negligentiore remanente i vacivo praeposito : 
' in monasterio faerint semel fngressa tanquam sacro- — Ut et vicibus honorem impleant emendandi , et vici- 
saneta, et quasi jam! Deo consecrat cum summa Dus humilitatem exerceant serviendi. Ergo sic omnes 
yeveretitia Patres nostri tractare füsserurt. Tanta explicando decada k recapitent. Nam unaquaque 
ergo üde wnitetea debet monachus agere, ut etiam — decada tali actione septenos expleant dies. ! Bini 
* pro despeetis ?ebus se parvis, NÉ est, si aliquid — fratres a propositis suis in coquine servitio per 
quod nom reete positotn est, competentius colloca- — hebdomadam deputentur ; quibus a cellarario omnia 


surgens gratum tibi servitium exsolvere possim, E& — mis cura, de «quo sit Beo ctiam rafioném redditurus. 
cum magna cautela atübulent in ecclesia et dormi- C Lege autem: Ut& me unum quidem. Cap. sequenti 
terie. Et eum ad proprium stratum venerit frater, rofert exemplum cujusdam fratris, qui propter tria 
dum se collocaverit, dieat psalmum : Dews, in adjw- — lenticule grana qux in terram ceciderant neglecta, 
toriufn meum intende; ei post Glorram dient versus : — ab oratione suepenens est. 
Pone, Domine, ori meo custodiam, etc. Et sicut sibi € Pro despectis rebus. Quia minima actio ad Dei 
mane postulat aperiri a Domino, sic requiescens gloriam facta meritoria est: calix aqu: frigidze ob 
roget poni ori suo custodiam. » Regwia tujusdam hristum datés sva mercede non carebit; nec ullus 
Patris cap. 9: « Ab hora vero convpletiónis, enm — capillus de eapite justi peribit. 
oratio ad somnum eapiendum datur. » Hinc capiendi 4 Se Domino. Lege, se a Domino, ut in cod. 
sunt loci Penarum Brevium apud S. Basiliam, d. 
art. 19: Ext dorépag peti c) metip d$uów e)prÓá e Superius dirimus. Cap. 11 su: Regul, Quae 
óuG», &popijéaÓe , id est, «si quis vesperi post — autem hic tractantur, habentur in eadem Regula 
Pater noster, inveniatur eelloquens, exoommarmice- ms. eéodicis Corbeiensis, codem capite. 
tur; » et art. 26 : Elzw darépac jh gráon 16 Wocáp f Singuli autem prepositi coquant. Non eximit 
YQ (excog airiag, atuxPee S; Kpootuyd» Eoc má&veie— prepositos decadum a coquin: officio : ita tamen ut 
xotuxÜcct, id est, « si quis vesperi nom eceurrerit ad — nunquam duo unius decadis prxpositi simul coquant, 
Pater nosler sine cgusa , stet in ora&eme, donec sed sigiltatim assumendo unum ex sux decadis fra- 
omnes decubuerint; » ex quibus liquet solitam re- — tribes im solatiam, ut uno preposito coquin: mu- 
citari orationem Dominicam ab illis monachis ante — nus obeunte, alter remaneat qui fratrum actiones 
cubitum. Íd etiam notum est ex Constitutionibus ,. observet diligenter; et hic est sensus hujus textus. 
Apostolicis S. Clementis, lib. vn, cap. 49, ubi poni- D: Cujus voluerint. Pro quem voluerint, phrasis 
tur bxc serotine oratioais formula: Abeits moi)ec — groca, ut sópra notatum est. 
KUpi0v, aivtit Gvopuot &upioy, €tc., id est, Laudate, h Coguinare. Id est, coquere. Plautus in Pseu- 
pueri, Dominum, laudate nomen Domini. Laudamwme — delo: 
le, celebramus te, benedicimus le propter magham 
gloriam, Domine rex. Pier Christi oni immaculati An tu coquinatum te ire quoquam pestulag ? 
ui tollit peccuta mundi. Te deeet laus , te decet i Cum negligentiore. Lege: Cum negligentioribus, 
mnus, te decet gloria Deum Patrem per Filium im — ut in Reg. ms. sensus est: Cum alii fratres in aliquo 
piritu sancto in secula seculorum. Amen. Nunc — opere sequestrantar a przpositis, sol? ii sequestren- 
dimiltis servum tuum, Domine, secundum verbum tusms — tur, qui plus possunt Dei praesentiam timere ; ut 
ín pace, elc. cum unus prepositus coquin: officio füngitur, after 
à Ácto a&tem.. Apud Smaragdum legitur, peracto; — qui ab hoc opere vacat, remaneat cum negligentio- 
hzc autem habentur apud Cassianum capite citato. — ribus fratribus cun eis aliquid operans. 
b Ne unum quidem granum legwninis. Vide eum- t Vacivo. ih Reg. Ms. : Vacibo; b pró v, id est, 
dem Cassianum capite 20 ejusdem libri. Hzc autem — vaeante, nempe a culin:e officio. 
attentius consideret monaehus, e$ reeogitet quanto k Recapitent. 14 :5t, itccum | incipiant a prima de- 
numero habenda sit vila monastica, quam sedulo — cade. 
leviores culpz sint declinandz, quanto studio anima Y Bini fratres. Subaudi, deputantur ad coqui- 
custodienda, si tanta esse debet unius grani legami- — nam. 





1079 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS . 


1080 


coquine vasa intrantibus consignentur. Et ideo bini A refectionem parari : ut mox inchoantibus coquinam 


fratres, ut invicem se suis solatiis * jubent. Cujus 
ordinationis in hebdomada talis debet esse in- 
tritus. 

$ VIII. — Item ejusdem (cap. 19). 


b [ntroituri, fratres, in hebdomadam * post Pri- 
mam in oratorio dictam adducantur a praepositis 
suis ante abbatem, 4 et (lat de eis majoris suggestio 
dicens : Jube, domne abba, vocari universam con- 
gregationem et orari pro his fratribus qui ingrediun- 
tur in hebdomadam coquine : ut mereantur com- 
mendati orationibus vestris diaboli impedimenta non 
timere, et congregationi Dei omnia sine culpa per- 


a tertia paratis omnibus, dicta Sexta eant. ad men- 
sas. Si vero hora nona erit refectionis przeparatio, 
exiens abbas interrogetur ab hebdomadariis et cella- 


rario; et statim post Sextam inchoent coquinare: 


ut dicia Nona omnes eant ad mensam. Quod si non 
forte occurrerint hebdomadarii i excommunicationis 
penam suscipiant, quia lassatam congregationem 
utrisque operibus, id est, jejunii et laboris, sua pi- 
gritia cruciaverunt. Excommunicationis vero hzc sit 
sententia. Si sexta, vu; si nona, x; hoc est, si ad 
sextam horam t refectionem tricatam hebdomada- 
rii offenderint, et non occurrerint, singulas quadras 
panis per sequentes septem refectiones perdant ; ! si 


ficere. Post hxc verba prosternant se illi duo fratres , nonam tricaverint, item singulze quadr: per sequen- 
orationi ante abbatem. Quod et retro omnis con- B tes decem refectiones eis subtrahantur. Quz sen- 


gregatio una cum abbate facere debet; et post- 
quam se levaverint omnes, illi duo dicant hunc ver- 
sum : * Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi : sub 
umbra alarum tuarum protege nos. Postquam vero 
oratum pro eis abormnibus fuerit, surgentes supra 
dicti duo fratres osculentur genua abbatis, f et pacem 
suis tradant prepositis, vel omni congregationi. Qui- 
bus post datam pacem prepositi sui dicant : Ite, 
fratres, in nomine Domini Jesu Christi, intrate in 
hehdomadam, * et petita benedictione omnia facite, 
dicentes per exercenda omnia : Benedicite; et cum 
benedictum fuerit quodcunque feceritis, maledi- 
ctus diabolus impediendi ibi non habeat potestatem. 
Mox ab eodem die, si ad sextam ^ habent fratres 


tentia excommunicationis tandiu -in damno annonz 
excommunicatis permaneat, » quandiu satisfactio in 
sequenti die promissa visa fuerit emendasse. Nam 
si grandis fuerit congregatio, vel aliqui extranei 
multi supervenerint, adjunctis in solatio fratribus, 
a Prima dicta interrogando abbatem de refectio- 
ne, incipiant coquinare, ut hora constituta refe- 
ctioni occurrant. In eadem namque hebdomada ser- 
vitium ad mensas omnium ipsi adimpleant. Omnem 
diligentiam monasterii ipsi exerceant. Ipsi omnes 
fratres in hebdomada ipsa discalcient , adjunctis in 
solatio de decada sua fratribus cum quibus et discal- 
cient, et ipsa calciaria faciant, et facto mane seden- 
tibus ad ordinem fratribus ipsi consignent simul ; 


reficere, dicta Tertia exeuntes cum congregatione de (, et in eadem hebdomada munditias monasterii exer- 


oratorio hebdomadarii cum cellarario i oculos ad ab- 
batem ínquirentes eum quid jubeat congregationi ad 


& Jubent. Ita in Reg. ms. pro: Juvent. 

b Introituri fratres. Hxc vidcre est in Regula ms. 
Magistri cod. Corb. eodem cap. 19. 

: * Post Primam. Dissentit a S. Benedicto qui vult 
ejusmodi benedictionem seu orationem dari post 

atulinos. . 

4 Et fiat de eis majoris suggestio. Id est, major 
seu senior duorum horum prapositorum 'suggerat 
abbati, ut ob septimanariorum benedictionem uni- 
versam congregationem arcessst, etc. 

* € Custodi nos, Domine. Dissentit a S. Benedicto. 

f Et pacem suis tradant. prepositis. Id est, suos 
pixpositos osculentur. 

6 Et petita. benedictione. Nihil prisci illi monachi 
faciebant sine majoris benedictione ob rationem a 
Magistro prolatam. Poenze Breves monachorum san- 
cto Basilio vulgo ascriptz», art. 11 : Eitic ox. «"gn 
eXioyíxy sig có» opOc/ov «XroU yrvíaÓm &rtuJojiac , id 
est, « qui non acceperit benedictionem ad ordinem 
ministerii sui, careat benedictione; » opówov, est 
ordo, vocabulum Gr«eco-Barbarum. De quo vide 
Joannem Meursium in Glossario Grz:co-Barbaro. Me- 
meriale uomodo in monasterio conversandum sit : 
« Cum 
alicui ex fratribus aliquod opus facere precipit, 
suscipiat junior cum magua burnilitate jubentis 1m- 
perium : sit auris prompta ad audiendum, ac si di- 


pedite ad faciendum; et humiliatus dicat : Benedi- 
cite. Expleto opere revertens cum humilitate dicat 


similiter : Benedicite. » S. Isidorus cap. 17 Regul» . 


inter delinquentes commemorat, « qui ministerium 
cujuslibet opetis injuhetum sine benedictiode susce- 


omnus abbas aut certe alius ex senioribus - 


ceant, ? refrigeria lavent, ligna concidant, aquam 
faciei tradant, ?^ ad communionem intrantibus fratri- 


perit, aut perfectio opere benedictionem minime 
postulaverit. » Ex quibus ultimis locis patet bene- 
dictionem etiam perfecto opere petitam fuisse. 

h Habent. ld est, debent. 

i Oculos ad abbatem. Lege, ut in Regula ms.: 
Oculos habeant ad Abbatem. Sup. conversos. 

j Excommunicationis penam suscipiant. Hzc non 
est proprie dicta excommunicatio : quia paulo post 
eam declarans jubet reum tantummodo aliquot dies 
una panis quadra multari. 

k Hefectionem tricatam offenderint. Id est, non 
expeditam et non paratam. Nam trics», inquit No- 
nius cap. 4, sunt impedimenta et implicationes ( et 
intricare, impedire, morari) dictz:e quasi terice, 
quod pullos: gallinaceos involvant, et impediant 
capilli pedibus implicati. Unde et tricari in parvo 
morari. Gloss» Isidori : Acinari, tricari, in. parvo 
morari. 

1 Si nonam tricaverint. lta in Reg. ms.; sed legen- 
dum puto, si ad nonam tricaverint, id est, si ad no- 
nam expedite et opporiune refectionem non para- 
verint. 

" Quandiw. Id est, donec S. Ferreolus cap. 29 
Regul» : « Ut, quandiu a proposita intentione revo- 


. centur, et tumorem mentis inanifesta emendatione 


deponant, secundum arbitrium abbatis arduz om- 


« nino subjaceant disciplinz. » 
vinitus dicatur; sint pedes directi, manus vero ex- - 


» Refrigeria. 1d esj Latrinas. Cap. 79 ejusdem Re- 
gui : « Ipse sibi custodes excitet, cum clavem re- 
quirit ; quo praesente incipiat ad ignotum refírige- 
rium foras exire. 

9 Ad communionem intrantibus, Vide 


supra de 
hac re notata capite 53, 6 7. 





4081 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV. 4083 


bus aquam manibus ipsi ministrent. * Mappas P et sa- À Dei :equalem non mereri divin:ze sapientis gratiam 
bana, et facitergia vel res sordidas fratrum ipsi la- — cum k utilibus fratribus invenire. 


vent illis horis in. quibus non coquent. *. Candelas 
monasterii a cellarario factas quotidie ipsi incendant 
et d tutent. Mox enim in hebdomadam, ut diximus, 
prima die post Primam dictam intraverint, primum 
opus servitii sui munditias oratorii exhibeant, et 
e mattas oratorii pavimento f retendant. Quod in 
totis septem diebus hebdomadx sus post maluti- 
nos dictos opus primum servitii sui oratorio exhi- 
beant. Cum astant vero in seplimana, sua, coqui- 
pam € intrantes ad se fratres mox petant eos pro se 
secum orare. | 
$ IX. — Item ejusdem (cap. 25). . 

h Hebdomadarii cum servitium mensarum exer- 
cent, si forte ad ministrandum omnibus ! non oc- 
. eurrerint, insinuent hoc ipsum suis przpositis : a 
quibus ordinatus de eadem decada unus (rater in 
eorum solatio adjungatur. Quotiesque hebdomadarii 
jn servitio mensarui negligenter mensis deserviunt, 
alia die hora refectionis levet se abbas, et cum uno 
de prepositis aut duobus, si grandis fuerit congre- 
gatio, ipsi faciant servitium ad omnes mensas, ut 
et doceat eos quomodo faciant quod non possunt 
implere : et agnoseentes omnes fratres erubescant 
j incommunicatura hominum vel pari servitio 


a Mappa: Mappa est linteum tergendis manibus 
aptum, Gallice serviette. Aimoinus lib. 1v de Gestis 
Francorum, cap. 2 : « Austregesillus quoque Bitu- 
ricensis archiepiscopus sub rege Guntranno diu quo- 
que in palatio commoratus mappam ei ad tergendas 
rebere consueverat manus. » Meminit Martialis 
ib. xit, Epigram. 29 : 
Atuulerat mappam nemo, dom (orta timentur. 
Mantile a metusa surripit Hermogenes. 

Ubi mappa a mantili distinguitur. Nam mappa est 
qua manus terguntur, quam quisque conviva affere- 
bat : at mantile quod mensz sternitur; et Martialis 
quidem tempore. Nam Varronis :ate mantile di- 
cebatur, quo manus terguntur, ut ipse Varro docet 
lib. v de Lingua Latina : Mantelium, quasi manu- 
terim. À mappa mapparius, qui mappam tergendis 
manibus porrigit. Acta S. Austregesilli : « Et erat 
sane regi gratissimus, éique manus abluenti offere- 
bat linteum, quoeas extergeret : quo factum est, 
ut eum mapparium id temporis vocitarent. » Dice- 
batur eiiam mapparius sive paxrmópuc, is qui map- 
pam in circum mittebat signum aurigis, quo viso e 
carceribus erumperent : vide Glossarium Grzco- 
barbarum Joan. Meursii. Mappa vox est Punica a 
Romanis usurpata, ut docct Fabius lib. 1 Instit., 
cap. 5 : « Et mappam quoque usitatum circo nomen 
Poeni sibi vindicant. » 

b Sabana. Vide superius annotata. 

* Candelas. Hoc vocabulo utitur Athenzeus lib. 
xi sub finem. De quo hzc habet Suidas : kavoAx 
f«p& xaisty 9).o, id est, « candela dicta quod clarum 
lumen suppeditat, dum uritur. » Sed merum putum 
Latinum; a candeo deducendum. Candelz sunt lam- : 
pades, ut videre est in Dialogis Zacharix pap:e, ubi 

mpades passim »xavàx)ac vertit. 

d Tutent. 1d est, exstinguant. Vide supra. 

e Maitas. Que substernuntur monachis psallen- 
tibus, de quibus infra.  . 

f Retendant. ld est, iterum tendant, quia abstu- 
lerant eas, ut pavimentum oratorii verrerent. 

8 Intrantes ad se. fratres. In Beg. ms. Hzc voca- 
- bula, ad ee, desiderantor. : Sensus "est : Si qui fra-«- 


C 


$:X. — Ex REcuLA cuJuspAM (cap. 12). 

Coqui vero per hebdomadas ! coquinent. Urb- 
quaque hebdomada tres, vel amplius, si necesse 
fuerit, ad coquinandum deputentur, ne impositus 
sine discretione labor unde mercedem mercari de- 
buit, inde murmurii fructum reportet. Ingredientes 
autem pro se orari rogent omnem coetum fratrum, 
orantes in oratione dicant : *» Adjutorium nostrum 
in nomine Domini, qui fecit. colum et terram (Psal. 
cxxin) ; et adjuva nos, Deus salutaris noster (Psal. 
LXx vui). Exeuntes vero lavent omnium fratrum pedes, 
et omnia va:a qu: ad necessarium usum habuerunt 
lavata ? prepositis reprzesentent : similiter ? pro se 
orari rogent, et hunc versum in oratione dicant : P Quo- 
niam iu, Domine, adjuvisti me, et consolatus es me 
(Psal. .xxxmi). Propter singulas negligentias tam co- 
qui quam cellararii xxv palmarum percussionibus quo- 
tidianis diebus emendentur : ne minimas parvi pen- 
dentes culpas, in majoribus procliviores reperiantur. 
6 XI. — Ex REcULA saNcTI Cuesanm Episcopi(cap. 12). 

q Qui coquunt, 7 singuli illis meri pro labore ad- 
dantur. In omni ministerio corporali tam in coquina, 
vel quidquid quotidianus exigit usus , vicibus sibi, 
excepto Patre, * vel pr:posito, succedere debent. 


tres in coquinam ad hebdomadarios intrent, mox 
hebdomadarii petant ab eis, ut secum pro se orent. 

h Hebdomadarii. Hxc habentur in . ms. Ma- 
gistri cod. Corb. in fine ejusdem capitis 23. 

i Non occurrerint. ld est, non potuerint occur- 
rere. In Reg. ms. legitur, non occurrunt. 

j Incommunicatura. Id est, in. communi natura. 

k Utilibus. IJ est, bonis, piis. S. Benedictus cap. 
7: Dicat semper utilis frater. lta enim legendum 
ibi animadversum est. 

1 Coquinent. Id est, coquant. 

m Adjutorium nostrum. Hac in re noa convenit 
eum S. Benedicto. . 
. 2 Prepositis. Qui tamen , eadem vasa cellerario 
consignent. . 


9 Pro se orari rogent. Completa hebdomada. 

P Quoniam tu, Dómine, adjuvisti me. Videntur 
hxc verba ex Reg. ms. S. Benedicti desid^rari, Be- 
nedictus es, Domine Deus, istis preponenda. 

q Qui coquunt. H:ec videre est in. Regula S. Ce- 
sarii excnsa, qu:x est sanctimonialium eodem capite 
12, uhi legitur, coquent. 

* Singuli illis meri. Ita in cod. Vind. In Regula 


D excusa habetur : Singule illis merito pro labore ad- 


dantur ; sed locus corruptus, nullumque sensum ef- 
ficit. Itaque ex hoc Concordiz codice restituendus. 
Sensus ergo est, ut qui, vel qua coquunt singulos 
meros ad levandum laborem accipiant, nempe an- 
tequam se operi coquine accingant. Merus autem 
hoc loco substantivum est mascul. gen., estque 


: vasculum vini, sive cyathus, sive sevphus. Magister 


in Regula, cap. 27 : « Mox cum sederint ad mensas 
fratres singulos meros accip;ant. Quos meros acei- 
pientes singuli porrigunt abbati. » Ei paulo post : 
« [n suos meros quisque frater de suo pne ternas 
sibi et non amplius buccellas intingant. » Et postea: 
« Post ergo primos meros zsiivo tempore ad refe- 
ctionem tam sexi: quam nonz, caldelli omnibus 
quaterni sufficiant. » 


's Vel preposito. Particula, vel, sumitur hoc loco" 


copulative, non disjunctive. 





I 2 | - &. BENEDICTI ABBATIS ANANENMS. 
CAPUT XLY. 





ÁÀ, DE INFIRMIS FRATRIBUS. 





$ I. — Ex RgcuLa saNcTI. BENEDICTI. 


Infrnidim eurs ante ommia ei süper omnia 
adhiberidd est : ut sieut revera Christo, its eis ser- 
viatur, quia ipse dixit: Infirmus fui, et vieitastis 
me. Et : quod fecistis uni & de his. minimis, mihi fe- 
eistis (Math. xxv). Sed et ipsi inflrni censlderent 
jn honorem Del sibi serviri ; et non b superfluitate 


|: & De his minimis. Ita apud. Smaragdum. In cod. 
S. Germ. cum S. Dunstano, et vulgo editis. De iis 
frinimis mels. In texta. evangelico : Uni de iis fra- 
tribus meis minimis. 

' b Superfluitute sua. Petendo irrationabilia. 

-. € F'ratres suos servientes sibl. Si monachi sanis 
fratribus serviant, zquum est etiam ul :egrotis ; 
ei si mazime eharitas et merces acquiritur ab iis 


A sua coniristent * fratres suos servientes sibl. Qai 


tamen patientet portandi sunt, quia de talibus co- 
piosior merces acquiritur. Ergo cura maxima sit 
abbati, ne aliquam negligentiam patiantur. Qui- 
bus fratribus inflrmis 4 sit cella * super se depu- 
tata, et f servitor $ timens Deum, et diligens ac 
sollicitus. ^ Balnearum usus infirmis, quoties ex- 
pedit, offeratur : 1 sanis autem, et maxime juveni- 


4 Capitul. Lud. imp., tit. 44 : « Ut abbatibeg lieeat 
habere cellas in quibus aut monachi sint aut. cano- 
nici. » Et abbas provideat ne minus de monachis 
ibi habitare permitlat, quam sex. » Hec voesbniom 
Graeci Patres. usurparunt, seactus Basilius, Palla- 
dius, Dorotheus et alii, apud quos legitur : xé2^x et 
xt)3ào. Meminit Moschopolus in schedis KzAXiov 
xotyoe , rapa Artarots Oeuariovy, Id est, « communher, 


qui sanis serviunt, quanta mercede cumulabunlur p apud Atticos domuncula. », 


il, qui :grotos fovent. Quanta sollicitudine et cura 
suam operam circa infirmos fratres contulerit S. 
Dosithens, ejus Acta testantur. Qui toto quiaquen- 
nio, quo in monasterio vixit, infirmis in nosoco- 
mio ministravit. Singulos quosque humili suo obse- 
quio refocillabat, lectos concinne et commode ster- 
nebat, omnia munde pureque agebat. Si casu aliquid 
ex negligentia omisisset, au& subiratus verbum ali- 
qued protulisset, sfatim dimissis omnibus cellulam 
ingressus im laetymas ertmpebat. 

4 Sit celía. Idem instituit S. Eugendus abbas, ut 
in ejus Actis apud Surium habetur : « Verum 
etiam propter laborem intirmitatis, donec sanitas 
suppeteret, prestitit sequestratim reficere vel ma- 
nere. » Cella hoc loco est. eubiculum. Est et cella 
locus i qvo mecessaria reponuntur. Varro lib. iv 
de Lingga Latina : « Ubi eonditum esse volebant, a 
celando cellam appellabant. » Locus in templo, ubi 
sedes Dei erat. Lem Varro eodem libro : « Ei ideo 
nh sdibes saeris ante cellam, ubi sedes Dei sunt, 
Grxci dicunt «pójouov. » EL lib. v : « Hinc etiam 
amplius dicet eloqui et. reloqui in fanis Sabinis, e 
cella Dei qui loquuntur. » Nomen postea ad elau- 
Ssira monaehorum Wanslatum significat angastum 
monaechi cubiculum, &( sape occurrit in hoc libro, 
et apud Cassianum, Dorotheum, Palladium, Mo- 
Schum et exteros, qui de re ascelica scripserunt, 
Diminutivum cellala. Unde et celluluni monachi a 
S. Sidonio Apoelligare appellati sunt lib. 1x, epist. 3, 
uhi celebre monasterium Lerinesuse nominat. « Se- 
natum Lerinensium eellulanorum. » Sumitur etiam 
cella pro monasterio. S. Gregorius lib. 1, epist. 54. 
« Festivitatibus sanetorum desiderabiliter insisten- 
tes priesentis preceptionis nostr» paginam ad ex- 
perientiam tuam necesse duximus dirigendam, indi- 
cantes ei oratorium beate Marie, quod nuper in 
cella fratrum zdi&eatum est, ubi Marinianus abbas 
priesse cognoscitur. » ldem lib. vi, epist. 10 : « Si 
ergo qui vos ex ordige sequilur talis est ut circa 
celle ordinationem fratrumque custodiam, ete. » 
Hinc capiendus locus lib. 11 Dial., cap. 25: « Cui 
ille respondit : Quid est quod loqueris soror ? Ma- 
nere exira cellam amullatenus possum. » Cella enim 
ibi sumitur pro monasterio, alioqui falsum dixisset 
S. Benedictus ; gam poterat in oratorio pernoctare, 
aut in dormitorio fratrum jacere. Sumitur etiam 
pro parvo monasterio, quod subest alicui majori mo- 
nasterio, et vulgo dicitur priorats seu prxpositura. 
Lupus abbas Ferrariensis epist. 14: « Cellam S. 
Judoci, quam Magnus Carolus Alcuino, etc. » Addit. 


* Super se. lia codices S. Germ. S. Faronis et 
Victorini et Vind. cum Kerone, Smaragdo et. edi- 
tione Coloniensi. Sanctus vero Dunstands et val- 

at: editiones legunt : Per se. Unus Turrecremata : 

esuper. Sed sive per se, sive super se legatur, nibil 
aliud est quam seorsum et. separatim : ita ut noa 
jaceant :groti in communi fratram cella, quam dor- 
mitorium appellant, sed in altera. 

f Etsertbitor. Per servitorem fntelligit afiquem 
monachum qui :egrotis serviat. Nam supra dit : 
« Et non superffuitate. Sua. contristent fratres suos 
servientes sibi, » et iü flne capitis : « Cura autem 
maxima sit abbati , ne a cellerariis et servitoribus 
negligantur infirmi : quia ad ipsum respicit, quidquid 
a discipulis delinquitur. » Nam passim in Regula 
monachi discipuli appellantut, cap. 8. « Merhor sit 
semper abbas, «quia doetrins* sm» et &iscipulorum 
ebedientie vtrarumque reram in tremendo jedició 

C Dei facienda erià discussio. » Et pauto post : « Et 
espaeibus discipulis mandeta Domi verbis pro- 
ponat. » 

€ Timens Deum. Idera statuit S. Czesarius im Ke- 
gula sanctimon. eap. 30 : « /Egrotantium cura, sive 
gliqua imbecillitate laborantium uni satis fideli et 
com punct:ze debet injungi, qu:ze de cellario petat quod- 
cunque opus esse prospexerit : et talis eligi debet, 
qua et monasterialem rigorem custodiat, et infirmis 
cum pietate deservial. » 

b Baeinearum wsus. Additio * Capitul. Lud. imp., 
tit. 7: « Balaearum usus in arbitrio Prioris coasi- 
$lat. » Intelligitar autem de balneis tam artifieiosis 
quam naturalibus, tas de publicis quam domesticis, 
qui quidem ad sanitatem conducamt, non ad volu- 
ptatem. 

i Sanis autem , etc. , tardius concedatur. V Tardius, 
id est, rarius. Hanc enims balnearum voluptatem, 
tanquam Veneris irritameatum, carnis titiationem 
aique enervatienem sancti Patres abhorruerupt. S. 
Hieronymus in epistola ad Rusticum : « Balnearem 
fomenta non quzrat qui calorem eorporis jejuniorum 
cupit frigore exstinguere. » Sanctus Athanasius libr. 
de Virginitate; balnearum usum virgini interdicit, dum 
sana erit. Eumdem prohibet S. Florentinz sorori S. 
Leander lib. de Institutione Virginum, eap. 19 : « Bal- 
neo non pro studio vel nitore utaris €orperis, sed 
tantum pro remedio salutis. Utere, inquam , lavacro 
quando poscit infirmitas, non quando sueserit volun- 
tas. Quod enim necesse non est, si egeris , peccabis. 
Scriptum est enim : Etcarnis.curam ne feceritis in de- 
sideriia Cura carnis veniens ex eoncupiscontig habe- 





- 


e CONCORDIA: RECULAROM. — CAP. XL. | tout 


bus tárdius comeedatur, * Sed et carnium eous b in- A tium et comedere quod desiderat, nisi s misto 


"firmis omnino debilibus pro feparatione conceda- 
tur; at tib meliorati fuerint * a carnibiis more so- 


lito ommes abstineant. Curam autem missitam ha- 
beat abbas, 4 ne a celisrariis aut servitoribus negli- 


gantur infirmi : quia ad. ipsum respicit. quidquida. 


discipulis delinquitur. 
& Il. — Es Recota tancTI Pacnoum (cap. 40). 
e Quod si obtenditur infirmitas, ! prepositus 


' domus perget ad ministros xgrotantium , et ab eis 


quz necessaria sunt accipiet. . 
8 Ilf. — Item ejusdem (cap. M) *. 
Si de ipsis ministris aliquis languerit, noh habebit 
licentiam introeandi in coquinam vel cellarium, et 
sibi aliquid auferendi; sed cxeteri miristri id quod 


qui huie rei pr:»positus est ducatur ad vescendum. 

Non ei licebit de his quz acceperit in Joco :grotzh- 

tium i ferre ad cellam suam, nec pemum quidem. 
$ V. — Item ejusdem (cap. 46). 

Si aliquis eorum qui peregre mittantur, in iti- 
rere ! vel in navi zgrotaverit, et habuerit necessi- 
tatetn sive desiderium comedendi ** liquamett de pis- 
eibtts, vel aliarum rerum qui Ín morastetto * eo- 
triedere consueverunt, non manducabit eum fratribus 
€xteris, sed separatim el dabitur a ministris ad 
omnem abundantiam, ne in ullo languidus contri- 
stetar. 

$ VI. — Item ejusdem (cap. 41). 
^ Agrotantem absque concessione Majoris nullus 


"el necessarium viderint , dabunt. Nec permittatur B audeat visitare : nec propinquus quidem atque ger- 


' coquere sibi quod desideraverit; sed prepositi do- 
"morum quz necessaria viderint et àb aliis ministris 


, accipient. 


E IV. — Item ejusdem (cap. &2). 
' b Nee poterit langeidue ingredi i eellam vescen- 


fur in vitlo: non ea, qu: saluti recuperandze convenit. 
' Quamobrert non te illiciat lavare scpitis earnis volu- 
ptas, sed infirmitatis imperet necessitas : caret omni 
culpa, si quod necesse est egeris. » S. Theodericus ab- 
bas monasterii S. Huberti, nunquam balneis uti voluit, 
vel sgrotüs : dicebat enim illam carnem non 'indi- 
gere lavatione, quis putredo et vermibus eibus paulo 
post debebat esse, 8. Epiphanius episcopus Tici- 
. nensis, balneis non utebatur : « Ne nitorem anime 
ét interioris hominis fortitudinem balneà magis sor- 
dibes amica eonfringerent, » inquit 9. Ennodius 
-episcopus Ticinensis in ejus Vita. S. Georgius mo- 


nachus Bethlehemiticus , martyr in Hispania sub C 


persecutione Arabica. « À die qua monasterium pe- 
liit, et cohortibus monachorem ascitus est, usque 
'&d corenam martyrii sui (ut ipse nobis seeretius 
remlin nec lotus aqua, nec balneis usus est, » in- 
quit, S. Eulogius libr. n, cap. 10. 
..8 Sed et curnium eeus. Idem statuit S. Cresarius in 
Recapitulatione, cap. (7 : « Pulli vero pro infirmis 
"prebeantur, nam in congregatione nunquam mini- 
strentur. Carmes vero a nulla unquam penitus in 
cibo sumantur : si forte aliqua in desperata infirmi- 
tate fuerit, jubente providente ab'atissa accipiat. ) 
b fnfirmis omnino debilibus. Codex S. Faronis, 
"Vind. Smaragdus, S. Dunstanus, Turrecremata, 
editio Coloniensis legunt : [nfirmis omnino debilibus- 
que; editio Colinzi : Infirmis omninoque debilibus. 


ptima lectio : nam eap. 39 ait: Preter omnino de- 


biles e1 e grotos. 

€ À carnibus mare solito omnes abstineant. Tam 
quadrupedum qeam volatilium, quia idem prohibet 
sanis qnod indulsil zgrotis, nempe esum carmium, 
nec solum quadrupedum, sed eliam volatilium, quas 
Bunquam prohibuit xgrotis; quia hoc absurdum 
prorsus fuisset. 

4 Ne a eellarariis e& servitoribus, eic. S. Ces. 
€. 40 Reg. sanetimonialium : « Celleraria vero et [a 
qux inürreie servitura est, super omnem sollicitudi- 
Des cera illis et diligeatia ipürmarum coram Deo 
et d ejus denuntietur. à 
. * (ued si obtenditur, etc. Habetur art. 18 Reg. 
sancti Pachomii. 

! Prepositus domus, In. qua residet ile frater 
segrotus : nam, ut sepius dictum est, monachi S. 
Pachomii in plures domos, seu ordines, divisi erant 
sub singulis prz»positis. 

'"5 Aet. 19. Reguli edito, - 

hb Nec poterit languidus. Habetur in Regula S. Pa- 
chomii, art. 20. 


manws sine imperio prepositi domus ministrandi 
habebant potestatem. E 
$ VII. — Item ejusdew (cap. 129). 
? Qui est infirmus 4 in funere, * habebit mini- 
girum ut eum sustentet. Et omnino ad quemcunque 


i Cellam vescentium. Id est, commune refeetorium 
fratrum. 

| Ferre ad cellam. Juxta id quod in eadem Reg- 
cautum est, art. 45 : Nullus in cella sue reponat ali- 
quid ad vescendum, absque his que & dispensatore ae- 
eeperi-. 

k Si aliquis eorum. Reperire est ia Regula S. Pa- 
chomii capite 25. 

1 Vel in navi. Ita im eod. Vind. Male in Regula 
excusa legitur, vel in via ; nam antea dixit, in itinere: 
ac proinde seperfiuum subjungere , el in via. Quod 
autem nostr: Coneordiz lectio recta sit, patet ex ea- 
dem Regula, in qua fit mentio navis et navigationis, 


-ut art. 49 : Si quis ambulaverit in vía, vel navigave- 


rit ; avt. 66 : In navibus similis disciplina est : Nemo 
a terra solvat navigii. funiculum absque jussione Pa- 
tris. 1n interiore parte navis, ceteris fratribus super 
transtra et tabulata quiescentibus, nullus dormiat ; et 
paulo post : Vasa infirmiora cum eis non navigabunt. 
Aecedit quod S. Paehomii monasterium situm erat in 


insula Nili Tabenna, in Thebaide, ut dictum est. 


m Liquamen de piscibus. De hac re infra. . 

» Comedere consueverunt. Lege, ut in Regula B. 
Pachomii : Comedere mom consueverunt. Non enim 
Pachomiani ili monachi eomedebapnt liqnamen, et 
multa alia quie deliciosa erant. Unde art. 52 dicitur : 
Nec vescentur, nisi iis que edere in monasterio con- 
sueverunt. Soli autem :segroti edere liquamen el 
vinum bibere permittebapiur, ut videre est cap. 22 
ejusdem reguke : Vinum et liquamen absque loco 
egrotantium nullus attingat. . 

o /Kgrotantem. Invenitur in Regula 5$. Pachomii, 
art. 24. Optima sane institutio. Nam in cella in(ir- 
morum, dum :groterum recreatio przlexilur, usu 
venire solet mulia otiosa et scurrilia verba insulse 
effatiri. u 

P Qui infrmus est, etc. Hic. articulus non exsíat 
in Reg. exc. S. Pachomii. 00. 

« I» funere. Lege : In itinere, w& sequentia saüe 
indicant. 

r Habebis ministrum. Optima institutio, ut fratri 
laboranti in ipto itinere non desint solatia. Hinc ea- 
pienda suni Hla verba regule 5. Pachomii art. 25: 
« Et dabitur ei a mipistris ad omnem abundantiam ; 
wt in nallo frate? languidus coniristetur. » Ibi enim 
agitur de zgrotantibus in iliuere : ita ut ministri 
hoe loco sint illi hebdospadarii, qni egrolautibus jn 
itinere servire debeant, juxta hune posto Concordiee 
textum. : 











1087 


dariis qui :egrotantibus serviant, si forte, in itinere 
. vel agro languor obrepserit. - 


$ VIII. — Ex Recura saxcri Fnucrvosi (cap. 10) s. 


. AEgroti omni miseratione et compassione fovendi 
sunt; eorum languores congruo revelandi sunt mi- 
nisterio. Tales tamen sunt eis ministri deligendi, qui 
et pulmenta strenue przparent, et devoto eis mini- 
sterio obsecupdent, et de his quz illis residua sunt, 
neque fraudem faciant, neque occulte comestione 
. $e illicita polluant. 


& IX. — Ex Recura saucrI Basitit (cap. 57). 


Interrog. ^ Quali affectu. debemus ^ infirmis fra- 
tribus ministrare? — Resp. Sicut ipsi Domino offe- 
rentes obsequium, qui dixit : d Quia cum fecistis uni 
ez minimis istis. fratribus meis, mihi fecistis (Matth. 
xxv). Expedit autem ad conservandum hujusmodi 
affectum in obsequiis, ut et hiqui obsequia a nobis 
suscipiunt, tales sint * quibus merito deferri obse- 
quium debeat. Et ideo oportet eos qui priesunt cu- 
ram gerere, et ne hi quibus ministratur tales sint 
qui carni indulgeant et ventri, sed potius in amore 
Dei et Christi ejus probabiles inveniantur, et per pa- 
tientiam suam ac vite meritum fratrum mereantur 
obsequia, ut habeantur ad gloriam Christi, et op- 
probrium diaboli, sicut et sanctus Job. 


6 X. — Ex eadem Regula (cap. 51). 
Interrog. Cum quali humilitate. debet -quis susci- 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
locum missi fuerint fratres, habebunt de hebioma- A 


1088 


$ XI. — Ex REGULA SANCTI le1bORI (cap. 92). 

f Cura infirmorum sano sanctzque conversationis 
viro committenda est, qui pro eis sollicitudinem 
ferre possit, magnaque cum industria presto faciat 
quidquid imbecillitas expostulat. Ipse autem: sic 
egrotis deserviat, 5$ ut de sumptibus eorum vesci 
non pr:sumat. AEgrotis delicatiora prebenda sunt 
alimenta, quousque ad incolumitatem perveniant ; 
postquam autem salutem receperint, ad usum pristi- 
num revertantur. Infirmi pro quo delicatius alun- 
tur, fortiores inde nequaquam scandalizentur. Qai 
enim sani sunt infirmos tolerare debent : qui autem 
infirmi sunt sanos et laborantes anteponendos sibi 
non dubitent. Nullam oportet vel veram corporis 
infirmitatem tacere, vel falsam prztendere; sed qui 


B possunt gratias:Deo agant, et operentur : qui vero 


t 


non possunt, manifestent suos languores ei levius 
humaniusque tractentur. Sub pratextu infirmitatis 
nihil peculiare habendum ; ne lateat libido cupidi- 
tatis sub languoris specie. Lavacra nulli monacho 
adeunda studio lavandi corporis, nisi tantummodo 
b pro necessitate languoris. Ne differendum esi pro- 
pter medelam, si expedit; ! nec murmurandum est : 
quia non fil pro appetitu voluptatis, sed pro remedio 
tantum salutis. 

$ XII. — Ex RecuLA eaNcz1 ÁucusrixI (cap. 15). 

j Qui infirmi sunt X ex pristina consuetudine, si 
aliter tractantur in victu, non debet aliis molestam 
esse, nec injustum videri, quos facit ! alia consue- 
tudo fortiores. Nec illos feliciores putent, quia su- 


pere a fratribus obsequium? — Resp. Sicut servus 1€ munt quod non sumunt ipsi; sed sibi potius gratu- 


domino, et sicut ostendit Petrus apostolus cum ei 

Dominus ministraret. In quo simul etiam pericu- 
lum eorum ostendit, qui nolunt recipere obsequia 
fratrum. 


& [n cod. Crass. eod. cap. MN 
' b Quali affectu. Exstat apud S. Basilium interrog. 
160 Regul. Brev., et apud Rufinum, cap. 50. 
€ Infirmis. lta apud Rufinum; non exstat in textu 
"Graco. 

4 Quia cum. Ita apud Rufinum et Smaragdum ; at 
in textu Evangelii : Quandiu. In textu Graco ig' ózov, 
id e.t, quandiu. S. Benedictus habet : (juod. 

* Quibus merito deferri obsequium debeat. Ita apud 
Rufinum et Smaragdum. Quz tamen verba deside- 
rari videntur in textu Greco. 

f Cura infirmorum. Reperitur in Regula S. Isidori 
excusa, cap. 21. 

& Ut de sumptibus eorum. Ita docet S. Fructuosus 
cap. 10 : « Et de his qu: illis residua sunt neque 
fraudem faciant; neque:oeculte se illicita comestione 
polluant; » recie. Cavendum est enim infirmorum 
ministris, ne dum :grotis simul etiam gule illece- 
bris serviant; et dum circa alieni corporis sanita- 
tem occupantur, anim: sus salutem  negligant. 
Quibus S. Dositheum imitandum propono, qu: cum 
infirmis serviret, lautiores cibos eorum ne primo- 
ribus quidem labris degustabat, sed viles tantum re- 
liquias, ut piscicuorum capita, jocinora, et insipida 

uxdam exsta comedebat, quemadmodum in ejus 

etis narrat sanctus Dorotheus. 

à Pro necessitate languoris. 1n Reg. S. Isidori ex- 

: eusa legitur : Propter necessitatem. languoris; ad- 
: diturque, et wocturnam  pollutionem : qux. ultima 
vea hic desiderantur, omissa forsan ex indu- 


lentur, quia valent, quod non valent illi. 
8 XIII. — Item ejusdem (cap. 16). 
m Sane quemadmodum :egrotantes necesse habent 
2 minus accipere, ne graventur, ita ? exposita zegri- 


1 Nec murmurandum. In Regula S. Isidori excusa 


additur : Si fiat. . 


j Qui infirmi. Hxc videre est in Regula S. Augu. 
stini, eodem cap. 14, et in cpist. 109. 

k Kx pristina consuetudine. Delicatius vivendi. 

1 Alia. consuetudo. Duriter et parce vivendi. Apud 
Smaragdum legitur : Aliqua. 

m Sane quemadmodum, etc. Hzc habentur in 
Reg. S. Augustini excusa eodem cap: 16. 

2» Minus accipere. Supp., Cibi. ld docent omnes 
medici. Quod tamen pensandum est juxta morbi 
intensionem et remissionem et vires :egroti. Cum 


. D,morbus in suo vigore consuterit, tenuissina dila, 


seu victu ntendum est, ut docet Hippocrates libr. 
1 aphorismo 8. In morbis etiam peracutis, quz cito 
veniunt ad suum statum, celerrimeque suam absol- 
vunt historiam, quam tenuissima dizta utendum 
est, ut docet Hippocrates ejusdem "libr. aphor. 7. 
Hinc capienda sunt hzc verba Cornelii'Celsi libr. i, 
cap. 16 : « Initia morborum primum famem sitim- 
que desiderant. » Nam in diuturniorivus morbis, si 
sub eorum initium quam tenuissima dizta przscribi- 
tur cum ad suum vigorem eífloruerint, ubi quam 
tenuissimo victu utendum est, vires aegroto ad sa- 
nitatem recuperandam non suppetent, juxta Hippo- 
cratem libr. t aphor. 10: Qua inre consilio peritisst- 
mi medici stare debet wgrotus. « Neque ulla res 


magi ' 
.* Kaposita. ld est, deposita. De quo vocabulo infra. 


1089 


CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XLY. 


1090 


tudine «sic tractandi sunt, ut citius recréentur,etiam A pedit, su:& cupiditati k non obaudiat. Aliquando 


hi qui de humillima sxculi paupertate venerunt :- 

tanquam hoc illis contulerit recentior zegritudo, quod 

divitibus anterior consuetudo. : 
$ XIV. — Idem ipsius (cap. 17). . 

b Sed cum vires pristinas reparaverint, redeant 
ad feliciorem consuetudinem suam, qux famulos 
Dei tanto amplius decet, quanto minus indigent : 
« ne cibi eos teneat voluptas 4 jam vegetos, quos 
necessitas levaverat infirmos. * llli se zstiment 
ditiores, qui-in buperanda parcitate fuerint fortio- 
res. Melius est enim minus egere f quam plus 
agere. - ' 
$ XV. — Item ejusdem (cap. 29). 
€ Lavacrum 5 etiam corporum, i cujus infirmi- 


enim ,: etiam si noceat, prodesse creditur quod 
delectat. Denique si latens est dolor in' corpore, fa- 
mulo Dei dicenti quod sibi doleat, sine dubitatione 
credatur. Sed'tamen utrum. sanando illi dolori 
quod delectat expediat, si non est certum, medicus. 
consulatur. ' ' 

$ XVI. — Item ejusdem (cap. 50). 
. 1 Neque eznt ad balneas, sive quocunque necesse 
ire fuerit, » minus quam duo vel tres. '" Nec ille 
qui babeat aliquo eundi necessitatem, cum quibus 
ipse voluerit, sed cum quibus przpositus jusserit, 
ire debebit. 

8 XVII. — Item ejusdem (cap. 51). 

- * J£grotàntium cura, sive post :egritudinem refi- 


tatis necessitas cogit, minime denegetur; sed fiat B ciendorum, sive aliqua imbecillitate P etiam sine 


sine murmurio i de consilio medicinz : ita ut etiam 
si nolit, jubente preposito faciat quod faciendum 
est pro salute. Si autem ips? velit, et forte non ex- 


magis adjuvat laborantem quam tempestiva absti- 
nentia, » inquit Celsus eodem capite. Et :xgrotus 
sanitatis recuperand:e studiosus non debet animo 
suo obsequi : « Cui vehementer nocet, quoties in 
ejusquod assumitur, vel tempore, vel modo, vel ge- 
nere peccatur, » inquit Celsus capite citato. 

* Sic tractandi sunt, etc. Si modo lente et. pede- 
tentim recreantur, maxime si ex morbo diuturno 
corpus extenuatum sit, juxta illud Cornelii Celsi 
libr. 1, cap. 3: « Neque vero ex multa fame nimia 
satietas, neque ex nimia satietate fames idonea 
est. » Ex doctrina Hippocratis libr. n, aphor. 7 : 
T& iv mo))Q ypówo )entvvoutvyx gopaza ve0po; ima- 
vazpíotv Qs, id est, « longo tempore extenuata cor- 
poralente reficere oportet. » Quo enim diutius va- 
cavit pars nutrition dicata a suo olficio, eo dilfici- 
lius ad illud redit. Qui vero brevi extenuata sunt, 
celeriter refici poterunt, ut docet idem eudem aphori- 
Simo, servata tamen moderatione debita. Nam subita- 
ria cibi satietas admodum periculosa est ab inedia. 

b Sed cum vires pristinas, etc. Hxc reperiuntur 
in epist. S. Augustini 109, eL in Regula excusa, eo- 
dem cap. 17. 

e Ne cibi eos teneat voluptas. Ita in cod. Corb. et 
in Reg. excusa. Smaragdus legit : Nec eos ibi teneat 
voluptas. |n epist., nec eas ibi teneat voluptas. 
Sed prior lectio potior est, quam etiam agnoscit co- 
dex Vind. 

4 Jam vegetos. Ita in cod. Corb. In epistola, jam 
vegetas. In Regula excusa et apud Smaragdum legitur, 
jam vegetatos. Rectius. . : 

NL Illi se existiment.-lta in cod. Corb. recte; nam 
jn epist. ad sanctimoniales legitur, ille. Smaragdus 
legit, illos estiment. In Regula excusa illos existimet, 
Don ita recte. 

.. f. Quam plus agere. Lege, quam plus habere. lta 
In cod. Vind, et Corb. In Regula excusa, in epistola, 
et apud Smaragdum. . 

8 Lavacrum. Habetur in Regula edita S. Augustini 
cap. 91. Apud Sinaragdum legitur, lavacruminfirmis. 

à Etiam corporum. Ha.in cod. ms. Corb. et in 
epistola D. Aug. in. Regula excusa, etiam corpori. 

i Cujus infirmitatis necessitas. lta. in mss. Vind. 
et Corb. Ita etiam in epistola. In qua "tamen post 
10 cujus legitur, autem: quia ibi incipit nova perio- 
dus ob quidam verba, quie «ó cujus przcedant, 
quie neque hic, nequein Regula S. Augustini exstant. 
lo-Regula excusa legitur, cun infirmitatis, etc. Recte. 
Apud Smaragdum, si necessitas. 

| De consilio medicine. Ita in cod. Corb. et in Reg. 
excusa; sedin epistola habetur, De consilio medici. 

k Non obaudiat. In epistola et in Regula edita et 


C 


febribus laborantium, uni alicui debet injungi . ut 
ipse 4 de cellarario petat quod cuique opus esse per- 
spexerit. mE 


apud Smaragdum legitur, non obediatur. In ms. cod. 
Corb. non obediat. 

! Neque. H:ec habentur eodem cap. 50 Regul 
excusm ubi legitur, nec, quemadmodum et in epi- 
stola. ) 

m Minus quam duo vel tres. lta in Reg. ms. et ex- 
cusa. In epistola vero, minus quam tres. Nolanda 
antiqua institutio, ut nunquam monachus sine socio 
foras progrediatur. Regula cujusdam Patris, quee 
S. Augustini nomine circumfertur cap. 5 : « Si opus 
fuerit zJ aliquam necessitatem mitti, duo eant. » S. 
lsidorus cap. 25 Regulz:: « Sed dum pro necessitate 
aliqua nronasterii diriguntur, duo fratres spiritales 
ac probatissimi eliguntur. » Additio 1 Ludovici imp. 
tit. 45 : « Ut soli et sine alio fratre in via non di- 
rigantur. » S. Pachomius in Regula cap. 21 : « Si 
fuerit nuntiatum quod de propinquis quis zgrotet, 
janitor primus nuntiabit Patri monasterii, et 'ille 
acc.tum interrogabit prepositum domus. Videbunt 
virum, cujus fides et disciplina probata sit, et mit- 
tent cum eo, ut visitent :egrotantem. » Recta insti- 
tutio, ut custodiatur qui forte levis esset a sapiente. 
Quamobrem S. Isidorusloco citato non vult juniores 
fratres et recens conversos foras progredi : ne forle 
cilius non satis alte defixa avolet devotio. « Ne 
infirma :elas, inquit, carnis desiderio polluatur, 
aut rudis conversatio ad seculi desiderium rever- 
tatur. » 

n Nec ille qui habet, etc. Praeclara sane institutio 
et tanto Patre digna, qua occurritur peculiari inter 
monachos familiaritati, qua nihil pejus vita unquam 
monastica tulit. Sed de hac re infra. 

^ /Egrotantium cura, etc. Habetur in Regula ex- 
cusa S. Augustini, cap. 35. 

P Etiam sine febribus. Recta lectio. Nam sensus 
est, ut xgrotantium cura, sive eorum qui post zgri- 


tudinem reficiendi sunt, sive eorum qui aliqua im- 


becillitate seu morbo laborant, etsi nullo febris ar- 
dore decoquantur, alicui detur. Et hzc lectio habe- 
tur in cod. Vind. etsi a correctore appareat scriptum, 
sive, eum anlea esset, sine. Àt in Regula excusa 
legitur, sive aliqua imbecillitate," sive etiam — fe- 
bribus laborantium. ln epistola. vero : sive aliqua 
imbecillitate etiam; sive febribus laborantium. Sed 
uterque locus corruptus est, et ex nostris codi- 
cibus niss. castigandus. Nam cuin febris sit imbe- 
cillitas, quorsum repetitur, sive etiam febribus la- 
borantium ? ' 

4 De cellarario. Lege de cellario. Ita in mss. cod. 
Corb. et Vind., in Regula excusa, in epistola, atque 
etiam Regula S. C:»sarii excusa capite 90, et hoc ca- 
pite Concordis citata 


405€ : 


&. BENEBICTI ABBATIS ANIANENSIS — . 


1092 


& XVIII. -— Ex Receta eancti AcngLIANI (cap. 52). A abbati jestam visum fuerit, etiam cellariolum suum 


5 infirmis vero ita obtemperandum est, ut si sah- - 


cto abbati justum visum fuerit, etiam cellariolum 
suum in communi, et eoquiham sequestratam ha- 
beant, et cura illis «el etadium impendatur, donee 
convalescant. 
8$ XIX. — Ex RecurA TangNATENSI (cap, 81). 
Infirmantibus quoque, vel aliqua » inzqualitate 
laborantibus satis fidelis et strenua debet persona 


prepoai, qux et segrotis oum pietate serviat, t et. 


monasterialem disciplinam regulariter custodiat, et 
quz eonveniaht infirmis, ratienabiliter expendat. 


$ XX. — Ex RecurA saNcT! Cuesanm EPISCOPI 
(cap. 28, 

3 Quia solet fieri, ut cella monasterii non semper 
vinum banum habeat, ad sancti abbatis curam per- 
tinet, ut tale vinum provideat, unde aut in(irmi, aut 
iji qui sun, delicatius nugriti, palpentur, — — 

^. S$XXI. — Item ejusdem (cap. 29). 

e Lavacra etiam, ! cujus infirmitas exposcit, mi- 
nime denegentur. Sed flat sine murmuratione de 
consilio 5 medicinz. Ita ut etiam sive lavari nolit 
ille, qui infirmus est, jubente seniore fiat, quod opus 
fuerit pro salute. Si autem nulla infirmitate compel- 
litur cupiditati sux: non pr:ebeatur assensus, 

$ XXII. — Item es eadem Regula (cap. 30). 

JEgrotantium cura, sive aliqua imbecillitate la- 
berantium, uni satis fldeli et compuncto debet in- 
jungi, qui de cellario petat quodcunque opus per- 
spexerlt. Et (alis eligi debeat qui monasterialem 
rigorem custodiat, et infirmis cum pietate deserviat. 
Et si hoc necessitas infirmorum exegerit, et Patri 
monasterii justum visum fuerit, etiam eellariolum et 

uinarn suam infirmi in commune habeant. 


f XXlil. — Ex Recuna saxCH AURELIANI EPISCOPÍ 
cap. 31), 


Inürmis vero ita obtemperandum est, ut si sancto 


2 Infirmis tero, etc. Hxc sumpta videntur ex Re- 
gula S. Cesarii, cap. 50: « Et si hoe. Inflrmarum 
necessitas exegerit, et Matri monasterit justam vi- 
sum fuerit, et cellariolum et coquinam suam infirthze 
communem habeant. 1 Recta institutio , ne cohven- 
tus :egrotatitium multitudine turbetur, et ipsi xgro- 
tànles negligentius habeantur. 

: Inequalitate. ld. est, morbo, ut toties dietum 
est. 

€ Et mohfasterialem disciplinam. quia in cura 
egrotorum multe sunt occasiones disciplinam ftegu- 
larém prxevaricandi. Idem statuit S. C:esarius capite 
citato, cum de infirmis agit : « Et tilis eligi debet, 
qua& et monasterialem rigorem custodiat, el infirmis 
cum pletate deserviàát. » 

: 4 [n Regula excusa, eodem capite. 

* Lavacra etiai. Exstant. in. Regula S. C:esarii 
&odem cap. 29, sumpta quidem ex Regula S. Au- 
gustinl, cap. 51. Juxta hanc constitutionem S. Ra- 

egundis qux? S. C:esatii Regule serviebat, ftnda- 
trix coenobii sancte Crucis in urbe Pictavensi bal- 
Heüm in eodem monasterio construi Jussit ad usum 
&anctimonialium, ut notum est ex S. Gregorio Ta- 
Fonensi, lib. x Hist., cap. 16. 

f Cujus infirmitas exposcit. Ita in reg. exeusa, 
alias, cum infirmitas. 

€ Medicine. lta tu Regula excusa. Alias, medici. 

X. [nfirmi quolibet motbo. Hzc non reperiuntur in 


in commune, et coquinam sequestratam babeant. Et 
curs illis vel studium impendatur, donec convale- 
scant. 


$XXIV. —— Ex Racuza sauer FaucrUGS (cap. 7). 

à Infirmi quolibet morbo defessi * in una jaceant 
demo, et unus qui aptus est deligatur; ei tanto mi- 
nisterio foveantur, ut nec propinquorum aGectus, - 
mee urbium delicias requirant, sed quod necesse 
habuerint, cellararius et prepositus prevideant. 
j jpsi vere infirmi tanta sellicitudine admoneantur, 
ut de ore eorum nec quantuluscunque vel levis ser- 
mo murmuralionis procedat; sed in sua infirmitate 
cum hilari mente sine intermissione et * tulta mur- 
murationie occasione, et vera eordis cempunclione 
gemper Deo gratias agant. Et ! frater qui ei$. mini- 
sirat, nulle pacto offendere * audeat. Qued si ali- 
quis, ut diximus, ex ore eorum murmurationis pro- 
cesserit strupulus, ab abbate increpentur, ei ne 
talia supra dicta facere prxsumant, admoneantur : 
ita ut ille eos accusef, qu! hoc ministerium 1njun- 
etum habet, 


$ XXV. — Ex RecutA coiosbax (cap. 15). 
- ? Horum cura qui infirmitatibus detinentur , qua- 
lis esse debet, ^ pietas auctoris deolarat, eum dicil: 
Quecunque vultis, &t vobis faciant homines, et vos 
facite eis P similiter (Matth. vi). Licet hoc. in omni- 
bus sit agendum, praci»ue tamen in infirmantium 
cura h:ec pr:eceptio est. exhibenda : quia Dominus 
dixit, infirinus fui, et A venistis ad me (Matth. xxv). 
lta ergo eura. infirmis quxrenda ost, ac si prisenti 
Christo ministrare putetü. Re vera elenim quicun- 
que pro Christo infirmis cutam impendit, Christo 
in infirmis ministrat. Sio tamen abbatis cura sit, ut 
separatim cellam haheant eum omnibus opportunita- 
tibus, ut nullum exteriorem laborem senüat, qui 


Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod. Crass., 
sed videntur esse alterius Fructuosi. 

i In una domo jaceant. 1n cella inflrmorwm ut 
loquitur 8. Benedictus. S. Casarius in Regula sanc- 
timonialium, cap. 7 : « Quas vero senes suhi et inür- 
ma, ita His convenit obtemperari vel ordinari, ut 
non singul» singulas eellas habeant, sod in una re- 
cipiantur omnes, ubi et maneant. » 

l Ipsi vero infirmi. Hac statuuntur juxia sancti 
Benedicti mentein. 

k Tuita. ld est, sublata. 'Apxaiepóc. 

l| Frater. Hiec. confirmant superiorem nostram 
opinionem quod monachi debeant ,infrmis monachis 
ministrare. Lege tamen cà fratrem. 

m Audeat. Lege, audeant. 

2? Horum cura, eic. Hoc eaput est. veluti 
prrepbresis superioris capitis S. Benedicti. Ced. 

imd. ita legit: « Horum qui in ia&rmitatibus deti- 
Dent qualis debet esse pietas, auctoritas declarat. » 
ale. 

? Auctoris. Id est, prineipis, capitis, nempe Christi. 

d Similiter. Hoc vocabulum non est in textu Evan- 

ii. 

i 4 Venistis ad me. In texta evangelieo habetur, et 
visitasiis me. Sed ad sequens opus misericordim illa 
verba spectant : In careere eram, et venistis ad me. 
Itaiue videtar hic Pater hunc lecum citasse ex mc- 
moria, non ex e&oedieg. . . . 


quodam 


1095. 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP: XLV. 


1094. . 


infirma carhe poenam portat. Quod si tempus po- A diei dictum surrexerint, excommunicentut. Et ad. 


poscerit, sicut tempus quadragesimz, ut caeteri vi- 
tam mutent, infirmis semper * cedendum est,ut tam 
potus quam cibaria uberius mínistrentur. Balnea- 
rum usus vel cura medendi summo adhibeatur stu- 
dio. Sanis vero przcipue juvenculis tardius conce- 
datur. Abbas talem curam de infirmis babeat, qua- 
lem se recipere a Domino sperat : ut nec a eellara- 
rio Bec a ministro negligentiam infirmi sentiant. 
Decrepita vero xtate fessis talis sit cura , quatenus 
nulla ia eis negligentia, sed juxta arbitrium abbatis, 
proué cuique necessarium esse viderit eonsiderationa 
pia eorgm ijimbecilljfaüi concedatur, Non epim hi 
possupt Regulz subjacere, sed potius pietatis in pis 
impendendus esf affectus, 
$ XXVI. — Ex Recura Macisrn (cap. 28). 

b Infirmis certa jejunia resolvantur, et quando 
fratres ad sextam reficiunt, infirmi tertia recreentur, 
absque illis qui graviter * defessi sunt: quie illis 
nulla hers decernitur, iB quibus tinetur mortis 
eventus, Ideoque quomodo necessitas visa, et pro 
certo probata quosdam permiserit, recreentur. Si 
vero sani fratres nona, infirmi sexta reficiant. Bed 
hoe debet diligenti eariositate probare quibusdam 
signis, vel agnoscere abbas. Ne quis se fingat 4 prop- 
ter refeciionis vitium edacitatisque inürmum. Nam 
ideo infirmis resolvi jejunia diximus, propter fragi- 
litatem corporis, per quam non possunt adimplere 
Quod cupiunt dicente Scriptura, * spiritus promptus, 
raro infirma (Matth. x1vi). 

$ XXVII. — Item ejusdem (cap. 69). 

! Fratres :grotos qui se dixerint esse, el ad opus 
Dei 86 non levaverint, et continuo jaeuerint, ad cul- 
pam not vocentur; sed in refectione solummodo 
5 succus vel ova aut. calidam aquam accipiant , quod 
vix possunt b yiri t»diosi accipere : ut, si se fin- 
gunt, vel. fame eompellantur levari. Si vero post 


* Cedendum. Id est permittendum. 

b InfÁrmis certa jejunia, etc. Hxc habentur in 
Regula nis. Magistri cod. Corb. eodem 928. 

* Defessi. In ms. Concordi:e, prodefessi. Sed, pro, 
apparet oblliteratum, Iti cod. Corb. legitur, perdefessi, 
id est, multum defessi. Recta leetig. 

4 Propter refectionis vitium edacitatisque. Ma in 
cod. Concordie, ubi : Vitium et que, apparent addi- 
ta alia scriptura. Itaque lege, ut in cod. Corb. et 


mensam carnalem non accedant, qui ad spiritalém | 
oratorii non adfuerunt, quia laborem fugerunt, et - 


, opus Dei contempserunt. Nam in his talibus agno- 


scitur diabolus per excusationem tdii i somnique 


. pigritliam ministrare. ideoque talem mercedem re- 


cipiant. Qui vero fratér sine febris membrorumque 
dolore lassatur, si poenam supra dictze [1 lassitudini] - 
excommunicationis sustinere non vult, intret tamen 
in oratorium consueta cum fratribus hora ; et si - 
stare non potest jacens in matta velut im oratione 
psallat. Cui a vicino fratre stante insidietur tanien, 
ne dormiat. Si vero postea ex foto nihi] Jaborave- 


rit, unam quadram panis minus in annona sua acci- 


piat, et potiones duas subducias, Et hec tantum, 


B quia vel ad epus Dei surrexit, k Quia. nec justum : 


est, ut otiosus frater contra laborantem fratrem, cui 
digni Jaborls merces debetur, squaliter judicetur; 
et quia bovi trituranti non alligabitur os (Deut, xxv; - 
I1 Cor. 1x) ; sie et qui non laborat, si. propter justi- - 
tiam. ! Jam si ex toto non manducat, vel pro taedil. 
qualitate tantum manducet quantum laborans aut 
sanus, quia impotens, quia ad laborem proclamat - 
ge non posse, item ad manducandum judicetur mon 


. posse, quia utrumque non posse justitia: convenit, 


et veram nBecessitatem ostendit. Si vero ad laboran- 
dum non possumus, et ad mandueandum juste debe- : 
re non posse. Per pigrijam énim otiosi gluttonis 
talis » agnoscitur egritudo, cum ad laborandum suo 
ore praciamat se non posse, ad manducandum tacet - 
illud non posse. 81 sua non vult dicere, gliena mox 
incipiat lingua audire se ad manducandum * non 
velle nolle non posee: quia justitia hoc ostendit, 
?ut si in uno homine anima, venter, membra mequa- 
liter conveniunt, sic et una necessitas in his iribus 
communiter debe& sentiri; ut quod in sanitale (res 
ist: res supra dict» communiter possunt, in neces- 


morbi , ut paulo ante txdiosi zgrotl. 

j Lassitudini. Hoc vocabulum redundat , rec ha 
betur in codice Corbeiensi. 

k Quia nec justum est , eic. Sensus est, quia in- 
justum est, ut desidiosus frater zequalem portionem 
accipiat, cum eo qui la5oravit. . 

l| Jam si. lta in Reg. ms. ; sed particula si re- 
dundare videtur, ut sit sensus : Sic et qui non labo- 
rai, si propter justitiam ex (oto non manducat, id 


Vind. : Propter refectionis edacitatem. Ita etiam le- [) est, non manducare debet , vel , id est, saltem, pro. 


git Simaragdus, qui hunc locum citat sine auctoris 
nomine. 

e Spiritus promptus , caro infirma. Matth. xxvi in 
Vulgata versione : Spiritus quidem promptus est , ca- 
ro aulem infirma. Ín texiu tamen Grzco non est 
verbum substantivum : Tó péy rvytüua rrpolupov , à OE 
cap; Xc0svác, id est, spiritus quidem promptus, caro 
autem infirma. 

U F'ratres wegrotos. Hxc habentur in Regula ms. 
cod. Cotb. eodem cap. 69. 

8$ Succus. Lege : Succum , ut apud Smaragdum, 
id est, jusculum. 

b Viri teediosi. Lege : Veri tediosi, ut in Reg. ms. 
uediosi, hoc loco, id est, sgroti. 

i Somnique. In Reg. ms. Somnii, tantum ; sed 
lege, somni, et textus hoc modo rite procedet : Nam 
in his talibus agnoscitur diabolus per excusationem te- 
dil somni pigritiam ministrare ; Ledii autem , id est, 


tedii, seu morbi qualitate tantum non manducet , 
quantum laborans , aut sanus. .. uu 
m Ágnoscitur mgritudo. Adde: Meniri, ut in 

Reg. ms. 

2 Non velle nolle non posse. In Reg. ms., velle 
nolle nan posse. Sed lege : Nolle non posse ; tantum 
sensus est , cum est manducandum ejusmodi glutto 
tacet illud non pesse. ld est, non dicit se non posse 
manducare, si non ipse prolitetur sua lingua, aliena 
audiat lingua se ad manducandum nolle non pos- 
Se, id est nolle carere desiderjo et appetitu man- 
ducandi. u 

* Ut si in uno hemine, eto. Hac altima capitis 
parte nihil aliud dicit, quod si in sanitate unum 
trium istorum valet , ita et c:etera ; sic in necessi- 
tate, id est, in morbo, cum unum ietorum nihil 
potest facere, ita et extera. 





1095 


» $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1006 


sitate vero communiter agnoscitur simul non posse. A chus est dignus in omnibus. In his si fuerit aliquis 


Nam quare uni rei non posse permittat necessitas, 
* et alix (non] posse permittat, cum in uno homi- 
nis corpore anima, venter et membra separatim ip- 
sam necessitalem sentire et sufferre non possunt : 
quia adhuc anima in nobis omnes seutit dolores, 
qua abscedente, quid passum fuerit mortuum cor- 
pus nescit sentire. O injustitix: nefas! caput torque- 
tur doloribus propter laborem, et venter non tor- 
quetur 5 propter dilectionem cibi, quasi in alieno 
corpore ipse venter sit positus. 
$ XXVIIIL— Ex RrcuLA ParRUM (cap. 11). 


e Si quis ex fratribus pro jejunio vel operibus 
manuum suarum, qux Apostolus przcepit : Ope- 
rantes manibus nostris , ne quem vesirum gravaremus 
(4 Thess. vi; 1H Thess. 11). Is qui talis est mona- 


& Et alie non posse. Alie pro alii, quemadmo- 
dum et, alio pro alii : ut supra notatun est, Tó non 
redundat, nec liabetur in Codice Corheiensi. 

b Propter dilectionem cibi. Apud Smaragdum le- 
gitur : Propter cibi distentionem. 

€ Si quis, eic. Habetur in Regala Serapionis Ma- 
carii el exterorum abbatum cod. Flor. et cod. Corb. 

d (Quod si infirmitas est ex animo. Maxime ob ace- 
diam , per quam nonnulli opinione et imaginatione 
Bunt :egroli, quemadmodum et ii, qui, plusquam 


arest, sanitatis conservandz studiosi ob nescio quos - 


eves el. pene quotidianos morbos inquietauiur : 
uos eleganter describit Petrus Blesensis cap. 4 
hb. in Job : «lllud pre cxteris multis materiam 
doloris importat, quoJ hodie viri religiosi.et sancti 
Ordinis professores de ferculorum numerositate con- 
tendunt. Si invenerit religiosus circa se pulsum 
velocem , aut urinam inteusam aut hebe.em appeti- 
tum , consulit medicos , examinat species, electuaria 
facit, nullis utitur salsamentis, qux non sint con- 
dita ex ciunamomo garyophyllo et nuce museata.- 0 
quam odiosum est in homine, quod qui semper de 
hierarchia coelesti debuerat loqui, de hiera picra et 
hiera Logadii disputare discit. Religiosus iste disci- 
pulus potius est Epicuri quam Christi. Hoc capiti, 
inquit, hoc oculis, hoc stomacho, hoc hepati nocet. 
Butyrum convertibilis est naturz;, cervisia ventos 
facit, caules melgncholici sunt, porri choleram ac- 
cendunt, pisa guitam generant, faba conslipat, 
lentes exciecant, caseus universahter est pessinius ; 
diu ad orationem stare nervos debilitat, jejunare 
cerebrum turbat, vigilare desiccat. Nunquid inve- 
niuutur istze differenti in Evangelio aut prophetis? 
Certe non babet hoc institutio D. Benedicti ; sed 
miseris hoc revelat caro et sanguis. » Hiec est sane 
doctrina hominum, quibus plus est negotii cum 
/Esculapio quam cum Christo, qui plus versantur 
in no-ocomio quam in oratorio, qii multos annos 
languidi et inertes in monasterio non tam vivunt 


inürmitate obsessus , providendus est ab eo qui 
preest , qualiter ipsa infirmitas sustentetur. 4 Quod 
si infirmus est animo hujuscemodi frater, * oportet 
eum Írequentius operari , considerans Apostolum , 
qualiter corpus suum servituti redegit (I Cor. 1x ). 
Hoc autem observandum est, ut in nullo volunta- 
tem suam faciat ilie. 


8 XXIX. — Item ex alia ( cap. 12 ). 


! 1d etiam pro custodienda fama specialiter sta- 
tuimus , ut nullos monachus in infirmitate positus 
relicto monasterio 5 parentum suorum studio com- 
mendetur. Quia magis eum secularium spectacu- 
lorum visu aut auditu pollui censemus, quam ab 
egritudine posse purgari. 


am cum anima misere colluctantur; Ás» regi 
uda haud dissimiles, qui, ut scribitur Il Paral. 
cap. xvi, cum vehementissimo pedum dolore con- 
flietaretur : Nec in infirmitate sua quesivit Do- 
minum, sed magis in arie medicorum confisus est. 
Itaque ejusmodi quotidiani morbi spernendi sunt, 
qui sepe a demone excitantur, ul fervorem no- 
$trum , si non omnino exstinguere, saltem tepefacere 
possit; quibus si obsequi-volumus, ut prxeclare mo- 
net S. 'leresia a Jesu, vite religios:e nuntium est 
remittendum. Non timendum est corpori, sed auni- 
ms. Nam, ut przeclare monet S. Eucherius epist. 
ad Valerianum : « Major zgritudo est languere ani- 
mam vitiis quam corpus morbis. » 

* Oportet eum frequentius operari. Quia otiositas 
inimica est anim:e, ait S. P. Benedictus ; et e contra 
assiduus labor ad impugnationes diaboli retunden- 


: das plurimum confert ; multumque etiam valet ad 


C 


sanitatem corporis conservandam. « Si quidem igna- 
via corpus hetetat, labor firmat, » inquit Celsus lib. 
1 , cap. 10. Desidem ac torpentém monachum statim 
corporis invadit languor. Quare monasteriorum prze- 
fecus in id maxime incum.endum est, uL monachi, 
quantum vires eorum ferre possunt , sen;per in ali- 
quo occupentur ; credendumque est ejusmo.i laboris 
occupationem plus eis ad sanitatem prode-se quam 
medicos ; nou secus ac militibus, de quibus bxc 
praeclare notat Vegetius lib. u de Re Militari , cap. 
2 : « Rei wililaris periti plus quotidiana armorum 
exercitia ad sanitatem inilitum putaverunt prodesse 
quain medicos. » 

f Id etiam , eic. Hxc habentur in tertia Reg. 
ms. cod. Flor. eodem cap. 12. 

& Parentum suorum studio. ld etiam alterius Fru- 
ctuosj Regula cautum est cap. 7 : « Et tanto mini- 
sterio foveantur, ut nec parentum effectus , nec ur- 
bium delicias requirant. » ld enim monacho pericu- 
losum, ut qui corporis sanitatem qu:zereret, anime 
salutem perderet. 


nn——————————,' ÁO NN NM NN NN RN NR ER ER 


CAPUT XLVI. 
* DE SENIBUS YEL INFANTIBUS. 





$ I. — Ex Rrcura sacri BexepicTI. 
Licet ipsa natura humana trahatur ad misericor- 


* De senibus vel. infantibus. Hoc titulo particula 
vel sumitur copulative, non disjunctive, quia caput 
agit de utrisque. 

b Senum. Eorum :etas, juxta Varronem , anno 
sexagesimo incipit, ut Censorinus refert libro de Na- 
tali Die, cap. 14, aut sexagesimo secundo, quo vires 


- 


D diam in his setatibus,b senum videlicet et * infantum, 


tamen et Regula auctoritas eis prospiciat. Conside- 


minui incipiunt, juxta eorum mentem qu! annorum 
hebdomadas percurrendo singulas hominis ztaies 
numerani , ut videre est apud Macrobium, lib. 1 in 
somnium Soipionis, cap. 6. . 

c Et infantum. Si stricte haec vox , infans , suma- 
tur, ab hac Regul» indulgentia eos qui 





1097 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVI. 


1008 


retur semper in eis imbecillitas, et nullatenus eis A justo judicio infantuli, et senio provecti , et infirmi 


districtio Regule teneatur * in alimentis; sed sit in 
eis pia consideratio,^ et preveniant horas canonicas. 


8 II. — Ex Rrcura MacisThi (cap. 28). 


* [nfantuli 4 quarta, sexta et sabbato, in diebus 
tamen minoribus, hoc est, in hiemis tempore jeju- 
nent : aliis vero diebus ad sextam reficiant horam. 
In setatis vero diebus quarta, sexta et sabbato infan- 
tuli sexta hora reficiant : aliis vero diebus tertia re- 
creentur. Quia in majoribus diebus * minor est ztas 
in viribus, f sicut et sustinendi sensu discreta. Sed 


infantes ad hanc relaxationem tales permittimus, : 


qui 5 intra duodecim annos degunt ctate. Ampliori 
vero qui fuerit, ad (ormam teneatur majorum. Nam 


xtatis annum transgressi sunt , excludi necesse est. 
Nam primam ztatem , quz est infantum , hoc anno- 
rum termino circumscripsit Hippocrates Coua medi- 
cus, quo, ut ait Macrobius capite citato, dentes, qui 
primi emerserant, aliis aptioribus ad cibum solidum 
nascentibus cedunt, et plene absolvitur integritas lo- 
quendi. Idem docet Moscopulus de Schedis ex eodem 
Hippocrate seidiov &xpig imrà ivíov, ódovro»y 
à»6o)5, id est, « infans quidem usque ad septem an- 
nos missis dentibus. » Sed B. Pater Benedictus non 
ita stricte hoc vocabulum sumpsit, secutusque est 
Varronis sententiam, qui pueros ab infantibus non 
distinguit, eorumque ztatem usque ad quintum deci- 
mum annum protrahit, ut refert Censorinus loco ci- 
tato. Quod manifeste patet ex cap. 70 Regulz : « In- 
fantibus vero usque ad quintum decimum annum 
etatis disciplinz diligentia et custodia adhibeatur ab 
omnibus. » Sed si velimus Regulam percurrere , li- 
quido constabit nullum discrimen inter duo h:iec no- 
mina ab eodem Patre Benedicto statui cap. 30, ubi 
pueros excommunicationi subjici vetat : « Ideoque, 
quoties pueri vel adolescentiores setate, aut qui mi- 
nus intelligere possunt quanta poena sit excommu- 
nicationis,hi tales, dum delinquunt,» etc.; quo in loco 
non est dubium quin loquatur etiam de infantibus. 
Idem patet ex capitibus 39, 59, 65. Porro de :tatibus 
qua facilius difficiliusve famem ferunt, h»c docet 
Hippocrates libro 1 Aphor., aphor. 15 : répovtec 
eXpoporvata. vaactigv pípougt , Ótoctpoy ol xaÜsacoxótte, 
Zxtgt« ptpáxtk, Tüvtw» 06 puta motdie. ld est : 
« Senes patienlissime inediam ferunt, secundo ii qui 
sunt constantis :tatis, postea adolescentes, minime 
omnium pueri. » Sed hic locus de his senibus intel- 
ligendus est quibus est cruda viridisque senectus; 
non de iis qui sunt senectute confecti, qui fame 


minime ferunt, ut docet Cornelius Celsus libro 1 de 


Re medica, capite 5 : « Quod ad :eates vero perti- 
net, inediam facillime sustinent mediz :xtates, minus 
juvenes, minime pueri, et senectute confecti, » de 
quibus intelligendus est hic sancti Benedicti locus. 
ltaque senes vegeti, qui patientissime inediam tole- 
rant, non sunt a jejunio eximendi. 

a [n alimentis. Non quoad quantitatem , quia cap. 
59 Regul:e eamdem cibi et potus mensuram pueris 
perinde ac grandioribus distribui vetat : quia angu- 
stior eorum stomachus tot cibos concoquere non vàa- 
lere; sicut nec frigidior senum stomachus , cujus 
calor nativus nimia cibi copia exstingueretur, ut do- 
cet Hippocrates aphorismo seq. ltaque hic de quali- 
tate alimentorum quzstio est : ita ut succulentiores et 
delicatiores cibi eis appenantur, ut stomachus re- 
creetur ; quod viliores cibi minime prestare possent, 
ut S. Fructuosus archiepiscopus Bracarensis, cap. 
24, precipit de senibus : « Cibi tamen quibus re&- 
ciuntur teneri et molles ex industria ab hebdomada- 
riis Coquantur. 

b Et praveniant horas canonicas. Hunc locum ita 


PaTaor. CIIL. 


* t 


:wquali debent refectionum judicio relaxari. 
8$ Ilf. Ex RecuLA sawcrI Caesanin Episcopt (cap. 5). 

h Servum proprium nulli nec abbati liceat in servi- 
tio suo habere : sed, si opus habuerit, in solatium 
suum de junioribus accipiat. Et si potest fieri, aut 
difficile, aut nullus unquam in monasterium infan- 
tulus parvulus, nisi ab annis sex aut septem, qui jam 
et litteras discere, et obedientix possit obtemperare, 
suscipiatur. Nobilium filii , sive ignobilium , ad nu- 
triendum aut iad docendum penitus non accipiantur. 
8$ IV. — Ex REcuLA saNcTI FnmucTUOs! (cap. 8). 

Qualiter debeant senes gubernari in monasterio. 

j Solent plerique novitii senes venire ad monaste- 
rium, et multos ex his cognoscimus k necessitatis 


enarrat Smaragdus : « Preveniant , dicit, horas ca- 
nonicas , id est : Si fratres sexta comedunt, illi hora 
tertia reficiant ; si fratres nona , illi sexta cibum ac- 
cipiant. » Magister bic citatus idem ferme dicit, nec 
ullam terti: saltem refectionis mentionem facit, sed 
tantum preventionis horarum, modo sexte , modo 
nona. Hxc quidem explicatio stricta est, et juxta 
horum Patrum praxim : ita tamen ut bis quotidie re- 
ficiant; alioqui ejusmodi anticipatio eis parum prod- 


esset. Sed S. Fructuosus, cap. 6 Regul, addit ter- 


tiam et quartam refectionem infantibus hoc modo : 
« À sancto Pascha usque ad Kalendas Octobres 


. manducent per singulos dies quatuor vices, ab octavo 


Kalend. Octob. usque ad Kalendas Decembres tres 
vices, a Kalendis Decembribus usque ad sanctum 
Pascha, in potestate sit ipsius cellararii. » 

. * [nfantuli, etc. Hxc habentur in Regula ms. Cod. 
Corb. eodem capite circa mediuin. 

d Quarta seata. Supple feria. 

e Minor est ctas in viribus. Id est, ctas hominis 
minus virium habet. 

f Sicul et sustinendi sensu discreta. Id est, susti- 
nendi facultate distincta, quia omnis :xtas non habet 
easdem sustinendi jejunia vires. 

& Intra duodecim annos. lta in Regula ms. et cod. 
Vind. Apud Smaragdum legitur, Intra quindecim an- 
nos. In margine, al. duodecim. 

h Servum proprium. Hxc reperire est in Regula S. 
Cxsarii excusa in fine capitis quarti, usque ad illa 
verba, Et si potest fieri, a quibus incipit caput quin- 
tum ejusdem Regula : nec a S. Czsarii mente abest 
S. Benedictus, qui nullos ahbati servos assignavit, 
sed in coquina abbatis et hospitum duos monachos 
ad annum ministrare volnit. 

i Ád docendum. Hac institutione monachorum 
tranquillitati consulitur. Idem statuitur Addit. 1 Ca- 
pitularis Ludovici imperatoris , tit. 45 : ut schola in 
monasterio non habeatur, nisi eorum qui oblati sunt. 
Contrarius tamen usus videtur in epistola synodica 
Theodulfi episcopi Aurelianensi$, n. 19 : « Si quis 
ex presbyteris voluerit nepotem suum aut aliquem 
consanguineum ad scholam mittere in ecclesia S. 
Crucis aut in monasterio S. Aniani, aut S. Benedicti, 
aut S. Liphardi, aut in czeteris iis ceenobiis qux no- 
bis ad regendum concessa sunt, ei licentiam conce- 
dimus. » In monasterio Fuldensi scholze fuerunt , ut 
videre est apud Browerum, cap. 9, lib. r, Antiq. 
Foldensium; in monasterio S. Gálli, ut constat ex 
Ekkeardo juniore libro de Casibus monasterii S. . 
Galli , et ex Actis S. Notkeri et S. Udalrici episcopi 
Augustani, et in multis aliis. 

,1 Solent plerique. Hxc habentur quidem in Regula 
ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed cap. 94, 
uod mihi dubitandi locum praebet an sit alterius 
ructuosi. : 

k Necessitatis imbecillitatem. Paulo post legitur $ 

Ob religionis obtentu; sed Woansferendo propositio. 


95 


1099 | ' 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1100 


obtentu. Cum tales reperli fuerint, acrius necesse 
est arguantur : ei Inter czetera ? instrumenta, nisi ad 
interrogata non loquantur. Habent eriim et ipsi con- 
suetudinefa mores pristinos nunquam abhorrere , et 
ut olim fuerunt docti, vanis fabulis evagari. Et cum 
forte ab aliquo fratre spiritali corriguntur, continuo 
in iracundiam prosiliunt, et per diuturnum tempus 
tristitie morbo stimulantur; et a rancore malitize 
penitus non desistunt. Ét cum frequenter et immode- 
rate in tali vitio dilabuntur, tristitia cum deserit, so- 
lita consuetudine in fabulis et risu frena laxantur. 
Proinde cum tali cautione in cenobio introducantur, 


' ut die noctuque non fabulis evagentur, sed singultu 


et lacrymis, cinere et cilicio versentur, et retroacta 


— Wuibecillitaiem polliceri & pactum, non ob religionis À norari mandamus : ita uf a pistrino et cóquíira rura 


vice excusentur, ab agro et duro labore quieti, i va- 
centur, excepto quod aliqua leviora opera eis injun- 
gantur, ne fessa 2btas ahle t&inpus frangatur. Cibi 
tamen quibus reficiuntur, teneri et molles ex indu- 
stria ab hebdomadariis coquantur, et carnes et vi- 
num propter imbecillitatem moderate eis prasbean- 
tur; et omnes ad edendum in una mensa copulentuor, 
zqualiter cibo et potu uno reficiantur. Vestimentum 
vero et calceamentum sic eis przbeatur; ut 1 absque 
foco frigoris ab eis asperitas arceatur. 
8$ V. — Item ez eadem Regala (tap. 6) 

k Eligatur cellararius bonzepatientiz? prebstus,quem 
communis elegerit ! collatio, et ab omrii excusetur 
monasterii servitio et * coquinz officio, ita ut sem- 


peccata cum gemitir cordis poeniteant , et penílendo B per cellarium teriéat propier ipsos parvulos, senes, 


ulterius non committant. Et duantum babuerunt in 
peccando pravam suz mentis intentionem, « duplum 
habeant in lamentando pleuam devotionem. 4 Quia 
per Lxx et eo amplius annos * arrupte peccaverunt, 
et ideo eongruuim est ut arcta poeniténtia coercean- 
tur. Quia et medicus tanto profundius vulnera ab- 
scidit, quantum putridas carnes videt. Tales ergo 
per poenitentiam veram corrigantur ! ut si noluerint, 
excommunicatione continuo emendentur. Quod si bis 
sexies admoniti; ab hoc vitio non fuerint emendati, 
deducantur in conventu majorum, et ibidem denuo 
discutiantur. Et ài se corripere non permiserint; fo- 
ras projiciantur. Eos vero senes , quos quietos , Sini- 
plices et obedientes, 5 in oratiorie frequentes, ét tam 


inürmos vel hospites. Si inajor füerit congregatio, 
junior ei detur pro ipsb servitio discurrendo , quali- 
ter ipsi infantes ab ipsius imperio ad horas congruas 
copulentur, et accipiant alimentum. À sancto Pascha 
usque ad Kalendas Octobres ttiahdütent per singulos 
dies quatuor vices, ? ab [ociávo] Kaleiidis Üciobribus 
usque ad Kal. Decembres tres vices. A Kalendis De- 
cembribus tisque ad sanctum Pasclid in potestate sit 
ipsius céllararil: Ceterum Yer sic insl!iárilür, ut abs- 
que benediciiohe el imperio nihil in ore suo mittere 
debeant. Qui et ipsi infantes suüm li2beant deca- 
num; ? qui plu$ dé Eis ihtelligit », ut Regulam super 
tos bhservel; él áb éo semper admoneantur, ne 
aliquid absque regula faciant aut loquantur, ne ia 


propria quam aliena peccala deplorantes et quotidie C mendacio, furto vel perjurio deépteheuddhttt. a Quod 


de vita periclitantes , e& Christum semper iti ore ha- 
bentes b [si] secundum vire$ otio non vaácinte$, et 
non suo, sed majorum arbitrio pendentes, et propin- 
quitatis affectum perfecte deserentes, et cuneta, qua 
possident non suis, sed Christi pauperibus Etogantes, 
et nihil &ibimet servantes, ef dileclionem Dei et pro- 
ximi tota mente et fortitudine tenentes, et die noctu- 
que in lege Domini meditantes esse cognüsciihüs, pia 
tniseratione sicut ihfantulos l'overi , sicul patres lio- 


nem ob, hic locus ita legendus est : Ex his cognosci- 
mus ob necessitatis imbecillitatem pollicerí pactum, 
non religionis obtenty : necessitas hoc locd est inor- 
bus, senilis videlicet, juxta illud poeta : 


c. 5 Subeunt morbi, tristisque senectus, 


& Pactum. Es monasticá professio, seu voturh. 

b Instrumenta. ld est : instructiones. , 

e Duplumi habent it làmentando plenam devotio- 
nem. Hec |.esutitin Regula ms. 

3 Quia per ixx annos. lta etiam legitur in Regula 
fus. ; sed hoc admiratione gnum. 

e Arrüpte. Ita etíairi in Regula ins. ; ld est, cont- 
nito, sitie interruptione. 

f Ut si. Id est.: Jta ut si..— . , 

5 [n oratione [requentes. Ita jn. Regula ms. Ápud 
Smaragdum legitur : Ift oratione [requenter assi- 
stentes. 

h. Sí secundum. Tà si redundal. 

J Vuceritur, ltà in Regula ms. In cod. Vind., va- 
eent. 

J Ábsque foco. Cum nempe erunt in templo et 
opere quovis. . 


bi in áliquo; qux diximus, deprehensi fuerint, conti- 
nuo ab ipso decano virga emendeniur. Et ipse cella- 
rarius eis pedes et vestimenta lavet. Et quáliter in 
sanctitate proficiant, curh omni intentione edoceat : 
ui a Domino plenam remunerationem accipiat, et 
veritatis precepta dicentis aüdist, qui sit : Sinite 
patvulos vehire üd nib, * ne prohibeatis &os, * ta- 
liurh ést enim fegnum celorum (Matth. 1x5 Marc. x; 
Luc; xvii). 


Ok Eligitur Eellakaríus. Haec non exstant in Regula 

tiis. S. Fructüosi episcopi Bracarensis cod. Crass., 

sed arbitror esse alterius Früctuosl. 
| Collatio. 1 e&t, congregatio. 


2! Coquinte officlo. Excusit tantum eum S. Bene- 


D dictus ab hoc à icio, €i inajor est congregatio. 


*à Ab octavo Kilendis Üttobribus. To octavo redun- 
dat. Lege, a Kalendis Oclobribus. Nam paulo apte 
dizit, usque dd Kalendas Üctoprés. 

9 fid pli de eis inlelligit. Lege, iutelligat, ut in 
cod Virid. ; id est, qui slt mapis sollicitus super eos 
quam ceteri monachi. ., . . 

P Ut regulam. Id esl, disciplitiám, ut paulo post, 
rte ns dbsgue tegula faciart, 1d est, disciplina. 

- 4 Dod kl ín aliquo quà ditiniui. Supple, eorum. 
Ptitáe«l$ Grcà: — — . 

- * Nt ptülilBeaiis eod. Lege, dl in textu Evangelii 
Madrei t, El ne prohibeults eos. 

.*. Taliüfti esl enim. regnufh. &klorüim. Ex Mauh. 
xix , ubi ita legitur. Nam Marci loco citàio et Luce 
xvii habetur, tam itt Latino quam iii Gj:eco, talium 
est enim regnum Dei. lta ut auctor. Videatur iocum 
citasse ex memoria; 8681! et £odfée. 


4104 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVII. 


1102 


8 VI. — heit £x Recdrá SANCTI Ísipont (cap. 45 4). A enim nutriri cum omni pietatis affeeta et diseiplino 


Hi autem, qui vetustate corporis consumpti, aut 
tenera statis ffagilitate detenti sunt, non sunt quo- 
tidianis exercendi jejuniis. Ne aut Senescens :tas, 
antequam moriatur, deficiat, aut crescens priusquam 
proficiat, cadat : et ante intereat, quam bonum fa- 
cere discat. 

9 VH.— Frew ex Recvra MacisrRI 5. 

Infantuli vero íntra düodecim annos non solum 
nulo tempore in via jejunent : sed etiam nullo die 
jejuni de monasterio egrediantur; dühtaxat si itr pro- 


ximo non mittuntu*, ande ante tertiam in zstate, - 


aut anfe sextàm ín hieme exspectentur, in quibus 
horis eonstitutüm est eis debere reficere. 
$ VIII. — Ex HrcerA curospAu (cap. 24). 


lufantes in. monasterio quanta eura et disciplina p 


sint nutriendi, multi$ didicimus doctitrentis. Debent 


^ Cap. 14 Regul» exeuss, 
b Ex cap. 5o 


Quamobrem, 
dun tenera est €'(a$ , ad virtutem flectehida est. 


Ucum ei mólie lutem es : tfán6 nuàe ptoperandus et 
Fingendus sine fine rota..... (acti 


Inquif Persius sat, 3. 
! nunquam sine seniore, S, F ruetaosus , cap. 
4 : «Qui et ipsi infantes suum habeant decafum. » 
* Áb eis disciplines. Lore, ab ejus disciplina. 
! Quod ad perfeclam eductam perficiamt. Loeng 


^ *. .—- 






8 L— Ex fiecotà sacri BewepieTI.: 
^ Mensis fratFum edentium lectio deesse hon de- 
bet. Nec 5 fortuitu easd, qui árripuerit codicem le- 
gere audeat ibí : sed lectürus tota hebdontada, Do- 


^ Mensis fratrum edentiwm. Lectio in mensa statüi- 
tur, ut mens Dei verbo saginetur, et verba fatilia, 
jurgia, rix: et detractiones vitentur, Hac semper 


) m eonsuetüdinem legitm sine 
tumuli et contentionibus andite : nre 80lx vobis fau- 
tes sumant cibuni; sed et sures ercipiánt Dei ver- 
hum. » In Reguía Tetradii; cap. j : 

dum mandweant , nullus loquatur : sed unus legat 
quemcunque librum, ut sicat corpus feficitar t3ntum 
cibo, ita anima reficiatar Det verbo: sic dicit Domi- 
uus : (Non autem solo pane titit lomo, sed ex ómni 
verbo Dei. Qualis est terra. sine pluvia et caro sine 


eX sanctorum eanonum prescripto, ut stataitur in 
soncilie Toletano v, can. 7: « ln omni sacerdotali 


CAPUT 


D Priscianus lib. xv. Vu 


ministerio, ne desidis vel laseivie vitio sub tenera 
tate maculati ^ aut vix aut nullatenus possint po- 
stea corripi. Sit ergo in eis tanta cura, 4 ut nun- 
quam sine seniore huc atque illuc liceat deviare ; 
sed semper * ab eis disciplinze retenti, et timoris 
Dei ac ameris doetrima tinbutf ad cultum ihstruan- 
tur religionis. Habeant lectionis usum, ut sub pue- 
rii tate diseant f quod ad perfectam dedwetam 
profieiant. In Fefeetorio pe? $e mensam habeant 
uita seniorum mensam positam. Seniores tamen 
vel duo, seu amplius, de querum religione nen du- 
bitatur, eum eis sedeant : et settpet timore ahtepo- 
$ito sub metu seniorum nutriantur. Quibus vero ho- 
ris reficiant, vel somnum capiant , abbatis arbitrio 
pensandum est, ut in omtiibus virwtum 5 ewstodia 
diseretie reperiatur. 
corruptas , it tamen coastigamdus, 
ad Jrlectam etatem deductis proficiat. 

Cuslodia. Ita eorrexi ex codice Vind. Custodia 
sane virtutum discretio est, qux» ubi inodum excés- 
seris, illico pereunt. Optima ergo discretio, et nio- 
dus optimus, et monet eleganter Phocytides : 

Mécpo plv 9dzsty val mrüscv, xei p.u0oXeyróty, 

"mu pérpov zpyavov, $ntpÉoalu à dttiys. 
ld est, « Moderate eibuui potumqué sumas et loqua- 
ris. Modos autem optimus, excessus autem vilau- 
dts est. » Et. Hippocrates lib. n Aphor., 4 : « 9À 
ftàno ov. oDpc, 093 3030 090i» &yabov, &rt Kv. uà- 

Tc yjatoc 3. ld est, « Neque satietas, neque ab- 
stinentià cibi, neque aliud quidquam bonum est 
quod suprá naturam fuerit. ; 


8l legas : Quod 





XLVII. 
bE HEBDOMADARIO LEGTORE. 


C miniea ingrediatur. (Jui firghedteria post 1üíssa$, et 


communionem petat ab ominibus pro se erari ; ut 
avertat ab ipso Deus spiritum elstionis, éf dieatar 
hic versus iti orátorio tertio ay omnibus * ipso tà- 


convivio lectio Scripturarum divinarum miseeatur, 
Pert hoc enim anim: zdificantur ad bomm, et f4. 
bul: non necessariz prohibentur. » Fuit et moe ait 
tiquorum paganorum. Sparíianus in Alio Vero : « ih 
convitiis tragaedias, comoedias, Altellanas , sámbud- 
cas, lectores pro re semper exhibuit. » 
oríuitu casu. lia in utroque cod. ms. 8. Getma. 
et S. Victoris atque etiam in cod, S. Eliruiphi eum 
Kerone. Optitna lectio si interposita. éopula, que 
Sané scriptorum ipcuría videtur intercidisse , legas, 
or(uitu et casu, idem quod, cas4 et fortuitu, apud 
ullium lib. r de Divinatione, et Auctorem zd Heren- 
rium. Forluitu, idem quod forte et fortuito; de quo 
go legitur, fortuito casu. Sl 
hac lectio ex deperditze copule eccasione iat est, 
cum pró fortuitu scriptum fuit fo 
* Jpso tamen incipiente. Ruthardus putat prius is- 
esse ab iugrüdiente , 
deinde ter repetendum a choro , quia eap. 35 ita sik 
S. Benedictus : Subsequatur ingredlehs et dicat, Detw 
In adjutorium meum intende; Domine, ad adjwvandum 
t hoc idem tertio repetatur ab ommibus. » 
Non contethnendà expositig. fta ul hoe loeo, inciperà. ' 
idem sit quod prius dicere. 


LO 


4105 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4101 


men incipiente: Domine , labia mea aperies, et os A vicissim ministrent fratres, ut nullus indigeat petere 


* meum * annuntiabit laudem tuam ;*el sic accepta be- 
. nedietione ingrediatur ad legendum. Summumque 
- fiat silentium ad mensam, » ut nullius mussitatio vel 
- vox, nisi solius legentis, ibi audiatur. Qu: vero ne- 
cessaria sunt comedentibus et bibentibus ^ sic sibi 


Annuniiabit laudem tuam. ln parvo codice ms. 
'" Victorino li»c sequuntur : « Hunc versum sequuntur 
: a priore dicendi tres versiculi. Mittat tibi Dominus 
auzilium de sancto. &. Et de Sion tueatur te. Con- 
. vertere, Domine, aliquantulum. WR. Et deprecabilis 
' esto super servum tuum. Dominus custodiat introitum 
tuum. RR. Et exitum tuum, ex hoc nunc et usque in 
-.seculum. Sequitur oratio. Áverte, quaesumus, omni- 
, potens. Deus, ab hoc famulo tuo spiritum elationis , et 
cor ejus divinis instrue lectionibus, quatenus te opitu- 
' lante mereatur perficere officium. » Hanc benedictio- 


nem seu collectam paulo aliter tradit Smaragdus, B 


« Qua collecta, inquit, hoc modo, si placet lectori, 
a sacerdote ante altare detur missa [eraen, dicatur- 
que : Áverte, quesumus, Domine, ab hoc famulo tuo 
spiritum elationis, ut humiliter legens , sensum et in- 
tellectum capiat lectionis. » 
b Ut nullius mussitatio vel vox, etc. Epitome (*) 
' Ludovici imperatoris super Regulam 8. Benedicti : 
. « Et sicut dicit Regula, nullius vox ibi audiatur, nisi 
solius legentis. ». Summum antiqui illi Patres in 
mensa silentium, summam in mensis modestiam re- 
quirebant, ita ut necloqui, nec nugari, nec leve mur- 
mur edere liceret. Peen:e breviores monachorum de- 
linquentium inter scripta sancti Basilii. Art. 47: EC 
" 4t6 iy cperítn la0lov givapti, tytiptícÓo slc rpostvxxv. 
' « Si quis in mensa comedens nugatur, surgat ad ora- 
tionem. '» Regula S. Pachomii ab angelo dictata 
' apud Palladium, cap. de Tabennesiotis : Ox dett Ja- 
' Acer koOiovra, 0908 Ixtüc toU mivaxog, fj cparítne &À- 


. cap. 95: « 


, ardor sstatis. plus po 


aliquid. Si quid tamen opus fuerit 4 sonitu cnjus- 
cunque signi potius petatur quam voce. Nec praesu- 


mat ibi aliquis de ipsa lectione aut * aliunde quid- 


quam f requirere 5 ne detur occasio ; b nisi forte 
prior pro zdificatione voluerit aliquid breviter di- 


cochlearium sibi afferri signo fecit. » 

* Aliunde. ld est, de alia re. Familiare est S. Be- 
nedicli adverbia loco nominum ponere. 

! Requirere. S. Dunstanus legit, referre. 

€ Ne detur occasio. lta Smiaragdus et editio Colo- 
niensis. Cod. vero mss. S. Germ., Far. et Ebrul., 
habent, nec detur occasio, ut sensus sit: nec detur 


occasio inquirendi de ipsa lectione. S. Dunstanus, 


Turrecremata, et vetus editio Colinzi habent, ne de- 
tur occasio maligno, id est, damoni , ut excitet fra- 
tres ad confabulandum in mensa. 

h Nisi forte prior. Prior hoc loco abbatem sigpifi- 
cat, et omnibus Regulz locis, ubi hzec vox singula- 
riter et absolute, non respective ponitur. Qui etiam 
dicitur Pater monasterii, is videlicet, cui ceteri mo- 
nachi subjiciuntur, ipse vero nulli. Cap. 6: « Et 
ideo, si qui requirenda sunt a priore, cum omni 
humilitate et subjectione reverentix requirantur. » 
Quod hic locus sit de abbate intelligendus patel ex 
Omnia vero necessaria a Patre monaste- 
rii sperare, nec quidquam liceat habere quod abbas 


: non dederit aut permiserit. » Cap. 7 : «Et ut ostendat 


sub priore debere nos esse, subsequitur dicens. » 


, Cap. 15: « Oratio Dominica omnibus audientibus 


dicatur a priore propter scandalorum spinas. » Cap. 
20: « Et facto signo a priore omnes pariter surgant. » 
Cap. 4 : « Quod si aut loci necessitas, vel labor, aut 
cerit, in arbitrio prioris 
consistat. » Quod hic locus intelligatur de abbate, 
liquido constat ex cap. 359: « Quod si labor forte fa- 


ja x00 mpocéx ety cà ógÜc)uko* id est, « Non licet loqui (* ctus fuerit major, in arbitrio et potestate abbaüis 


vescentem, uec alio extra discum vel mensam ocu- 
um jactare. » Regula Tetradii, cap. 9: « Ad mensam, 
dum manducant, nullus loquatur. » Regula S. Czsa- 
rii, cap. 16: « Sedentes ad mensam taceant. S. Co- 
lumbanus in Ponitentiali: « Si locutus fuerit come- 
dens, non necessitate alicujus fratris, sex percussio- 
nibus. » Supple, emendetur. Et paulo post: « Qui 
pertunderit cultello mensam , decem percussionibus 
emendetur. » Et infra non procul a fine: « Qui co- 
: medens loquens , sex plagis. Et cujus vox obstrepit 
. de mensa ad men&am , v1 plagis. » Additio 1 Capitu- 
. laris Ludovici imperatoris, tit. 41 : « Ut si quis ne- 
gligenter sonitum fecerit, aut aliud quid excesserit 


in refectorio, mox a priore.veniam petat. » Unde | 


preclare monet Regula Pauli et Stephani, cap. 19: 
.« Non cum contentione, ei murmuratione et indigna- 
. tione, et clamosis vocibus et strepitu pedum et sono 
vasorum donum Dei , sed cum charitate et quiete et 
dulcissimo discipline freno sumamus , metuentes 
Israelitarum exempla carnalium, quibus manducan- 
tibus ad saturitatem angelorum panem et coturnicum 
carnibus, usque ad nauseam ore repleto, murmuran- 
tibus, ira Dei ad exterminandum dirigitur. » 

€ Sic sibi vicissim. lta cod. S. Faronis cum S. 
Dunstano, Smaragdo et editionibus Coloniensi et Co- 
linzi: qui posterior non habet «à sibi. Codex S. 
Germ. ma. cum Victorinis legit, vicibus. Turrecre- 
mata cum aliquot recentioribus excusis habet, in- 
vicem. 
. SSonitu cujuscunque signi. Ita vulgo habetur. Editio 
Colinzi legit, cwjuspiam. Major Codex S. Victoris 
habet, sonitus alicujus signis. Quz quidem lectio non 
est contemnenda. Praxis hujus sanctionis videtur 
apud Ekkeardum juniorem, cap. 2 lib. de casibus 
monasterii S. Galli: « Milo Elewangensis (abbas) 





(*) Hac epitome est media pars Memorialis , quomodo 
in monasterio conversandum sit , in cod, ms. S. Victoris. 


erit, si expediat aliquid augere. » Cap. 45: « Et si 
cui offertur aliquid a priore. » Cap. 55: « Jejunium 
frangatur a priore propter hospites. » Unde posiea 
subjungit: « Aquam in manibus abbas hospitibus 
det. Pedes autem hospitibus tam abbas quam cuncta 
congregatio lavet. » Et in eadem significatione sumit 
Lupus Ferrariensis , epist. 29: « Quod nusquam 
fieri aut tutius aut melius potest quam in monaste- 
rio, ubi sic libertas voluntatis proprix pro Dei amo- 
re , quod est laboriosissimum, reseeatur, ut ex arbi 
trio prioris subjectorum actio cuncta formetur. » 
Joannes monachus, lib. i1 Vits S. Odonis : « Cui e 
contra Odo Pater protulit preceptum Regule, in quo 
continetur quod absque licentia prioris nihil mona- 
. cho liceret facere, » ubi prior appellatur, qui cap. 67 
Regul: abbas dicitur. Sic in Regula S. Cesari pror 
'sumitur pro abbatissa. Cap. 3: « Ei ergo quz» con- 
verlitur non licebit statim habitum religionis assu- 


p Pere, nisi antea in multis experimentis fuerit vo- 


luntas illius approbata: sed uni ex senioribus tra- 
dita annum integrum in eo, quo venit, habitu per- 
severet. De ipso tamen babitu mutando, vel lecto in 
schola habendo sit in potestate prioris, et quomodo 
personam vel compunctionem viderit, ita vel cele- 
rius, vel tardius temperare. » Et sane luce merr- 
diana clarius est hic priorem sumi pro ea monastern 
antistita, quam ipse Czsarius passim in eadem Re- 
gula abbatissam appellat. His accedit quod prior su- 
mitur pro duce, principe, sive eo qui praeest. 

vella 117 Justiniani, cap. 41, IHpiopse &piüpov, id est, 
priores numeri. Et priores loci appellantur alicujus 
terrze domini lib. ix legis Wisigothorum, tit. 1, 1. 8: 
« Àd cujus domum venerit fugitivus, prioris loci i 
lius villicus atque przpositus quibuscunque testatur. / 
Ubi przpositus subjicitur priori. Et in epistola ept- 
scoporum Galli, quz exstat 4& apud Lupum Fer- 
rariensem, Nomenoio priori gentis. Britannica: salu- 
(em, Erat enim ille dux Britonum, et priocipatum ur 


1105 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIL 


1106 . 


cere. * Frater auiem hebdomadarius b accipiat À ut de alia mensa ad aliam * transire debeas, in nullo | 


mixtum , priusquam incipiat legere «^ propter com- ; 


munionem sanctam , 4 et ne forte grave sit ei jeju- 
nium sustinere : postea vero cum coquinz 9 hebdo- 
madariis et servitoribus reficiat. Fratres autem non 
per ordinem legant aut cantent, sed qui zdificent 
audientes. 
8$ II. — Ex Recura PATRUM (cap. 50). 

! Ad mensam autem specialiter nullus loquatur, 
5 nisi qui praeest, ^ vel qui interrogatus fuerit. 

$ Ill. — IrrM saNcTI Pacnoun ( cap. 29i ). 

Cum autem ad vescendum venerint, sedebunt per 

ordinem statutis locis, et operient capita. 
$ IV. — Item ejusdem (cap. 50). 
) Statimque cum tibi a majore fuerit imperatum, 


vaserat. Dicuntur etiam priores regni primates , ma- 
pnates, summates illius. S. Gregorius Turon. Hist. 


Tanc. cap. 9: « Post hzc Rauchingus conjunctus . 


cum prioribus regni Chlotharii filii Chilperici. » 
Hodie tamen prior sumitur pro monasterii przposi- 
to, qui est post abbatem secundus. Et ita sumitur a 
Laníranco, cap. 5 Decretorum : « Servata abbati in 
omnibus reverentia prior, qui Praepositus in Regula 
nominatur, honorabilior est reliquis ministris domus 

i. » 07 

* Frater autem. hebdomadarius. Mss. S. Germ., 
S. Far. et S. Ebrul. cum S. Dunstano et Smaragdole- 
gunt, Frater autem lector hebdomadarius. Ita etiam 
editio Colinzi, qu: tamen particulam autem omittit. 
In vulgatis à lector desideratur. : | 

b Accipiat mixtum. Smaragdus hunc locum ita ex- 
ponit: « Quod dicit accipiat mixtum panis intelligitur 
simul et vinum. [n multis enim provinciis panis tan- 
tum et vinum quod super altare offertur, mixtuu 


penitus contradicens : ! nec audeas ante preposi- 
tum domus tux manum in mensam extendere, » nec 
circumspicias vescentes alios. - 
$ V. — Ireu EuspeM (cap. 51). 
Unusquisque przpositorum docebit in domo sua 
quomodo debeant » cum disciplina, consuetudine 
comedere. Quod si aliquis vel locutus fuerit, vel - 
riserit in vescendo, aget penitentiam, et in eodem 
loco protinus increpabitur, ^ stabitque, donec alius 
surgat de vescentibus. | 
$ VI. — Item ejusdem (cap. 33). 
P Si aliquid necessarium fuerit in mensa, 4 nemo 
audebit loqui, sed ministrantibus * signum sonitu 
dabit. 


Capitularis Ludovici imp., tit. 28 : « Ut servitores ' 
non ad unam mensam sed in propriis locis post refe- 
ctionem fratrum reficiantur: quibus eadem lectio, 
qua fratribus, recitetur. » De lectore vero hzc in 
eadem additione tit. 29 constituuntur : « Ut lectori 
nihil, nisi quod regula jubet, detur. » 

f Ad mensam autem. Hsc reperiuntur in fine 
secundas Regul:e codicis Floriacensis, cujus initium 
est : Cum resideremus ín unum, et tertia Regula 
Jusdem codicis eirca medium , cujus initium est : 

um in nomine Domini ; iisdem plane verbis. - 

5 Nisi qui preest. Ut dicat aliquid ad sedificatio- 
nem. . ) 

h Vel qui ínterrogatus fuerit. Àb eo qui prxest. 

i Art. 4l. 1 

j Statimque. Hoc capitulum, sicut et sequens, in 
Regula S. Pachomii excusa conjungitur cum supe- 
riori, ita ut ex his tribus unum tantum flat. 

k Transire debeas. Hzc sunt corrupta, et ita ex 


vocatur. Ita etiam explicat Ruthardus; Kero aliter : C cod. Vind. et Regula S. Pachomii castiganda : Ut 


mirum merodsc. poculum. Mixtum ad verbum est 

vinum aqua dilutum, quod mero opponitur. Jocus 

Martialis in Ravennam, ubi, ut cum Sidonio Apolli- 

sepu uper, ob aquas paludosas, sitiunt vivi, natant 
l 


Callidus imposuit nuper mihi csupo Ravenns , 
Cum peterem mixtum, vendidit ille merum. 


Grecis xp&cie. Suidas: xp&ste pite otvou xal dator, 
ld est mixtio vini et aqu:e. De mixtione vini et aqua, 
qua primus usus est Amphictyon rex Athenarum a 

ccho edoctus, vide Athen:zum, lib. ii. 

c Propter communionem sanctam. Smaragdus hunc 
locum enarrans ait: « Propter communionem san- 
ctam dicit, ne aliquid inde sumptum excreans proji- 
ciat in. sputo. » Kecte, meo quidem judicio. Quod 
confirinatur ex Regula Magistri, cap. 24: « Et ipse 
(lector) similiter suum merum propter sputum sacra- 
menti accipiat. Sic S. Joannes Chrysostomus, ut 
screatum cohiberet, divinis mysteriis.celebratis, cum 
vestibus sacris exueretur , pastillum comedere: sole- 
bat; et eo nomine accusatus est ab adversariis, ut 
scribit Nicephorus cap. 9, lib. xm, et hoc fuit vige- 
simum octavum caput accusationis ipsius, ut videre 
est in Bibliotheca Photii, n. 59, in synodo ad Quer- 
cum contra eum celebrata, Eixogtó» 04900», Oti iv 
Üpow &modUtrat xal iyOürtat , xxl áo to» «pose id 
est, « Vigesimum octavum, quod in throno exuitur 
et induitur, et pastillum edit. » 

4 Et ne forte grave sit ei jejunium. sustinere. Duas 
affert causas sumendi mixti a lectore. Prima est pro- 
pter sputum, secunda propter jejunium. 

, * Hebdomadariis et servitoribus. Per hebdomada- 
T105, eOS qui coquunt intelligit; per servitores, eos 
qui mensis ministrant. De quibus h:zc verba sunt 
intelligenda , sie sibi invicem ministrent fratres. De 
servitorum refectione hzc statuuntur prima additione 


de wna mensa ad aliam transeas, ire debebis. 

| Nec audeas ante prepositum. In Regula edita 
S. Pachomii legitur : Nec ante prepositutm domus 
tur manum in mensa extendas. - 


m Nec circumspicias vescentes alios. In Regula 
S. Pachomii ab angelo dictata apud Palladium cap. 
de Tabennesiotis : 'Ea0icvcte «dc xtoodkg x«untévocav 
Toig xovxou)Aiorg, tva. p) &0t)90; Hw pao cautvoy 
t$». Id est, « Comedentes capita operiant cucullis, 
ne frater.fratrem comedentem videat. » Sed quid 
sibi velit verbum, xayzríécocav», id est, inclinent, non 
video. Certe legendum, xeivrcértocavw, id est ope- 
riant. Idem statuit B. Isaias abbas orat. 5 : « Inter 
vescendum oculos tuos in proximum ne converterts. » 
ldem servabant monachi JEgyptii, apud Cassianum 
lib. 1v de Instit., cap. 17. Et sano quidem consilio. 
Nam qui alium comedentem respicit, aut invidet 
abstinenti, aut comedentem despicit. 

» Cum disciplina consuetudine. In Regula excusa 
legitur, cum disciplina et consuetudine. In cod. Vind. 
legitur, et mansuetudine. Recta lectio. ' 

9 Stabitque donec alius surgat de vescentibus. Lo- 
cus corruptus, et ita ex Regula edita castigandus : 
et stabit, donec alii surgant de vescendo. Et sensus 
est, qui deliquit in mensa, stet, donec conventus 
surgat. Supra vidimus in Regula S. Pachomii hanc 
mulctam irrogari monachis delinquentibus, ut ipsi 
in refectorio, aliis sedentibus, stent. . 

P Si aliquid. Exstat in Regula S. Pachomii excusa 

art. 12. 
* q Nemo audebit loqui. ldem statuitur in Regula 
S. Pachomii ab Angelo dictata apud Palladium, ca- 
pite de Tabennesiotis, oux £act Ac)üoer kaOioyro, id 
est, « vescenti loqui non licet. » 

r Signum sonitu dabit. Recta lectio. In Regula 
excusa signi sonum dabit. Male. In Regula orienta- 


uo 


$. BENEDICTI! ABBATIS AMIANENSIS 


13108 


€ VI. — Fx Recora siNctI letpont (cap. $5). ^. A dato vel nutibus silenter petat, et indieet ministton- 


a ftefectorium pariter cunctis fratribus unum erit. 
Ad singulas mensas deni conveseentes resideant. 
Reliqua turba parvulorum astent. Tempore coave- 
scentium fratrum omnes disciplinee gerant silentium, 
obtemperantes Apostoli preceptis, qui dieit : Cum 
ailentio operantes, suum panem mandtucent (11 Thess. 
31). Ünus tamen in medio residens, ^ benedictione 
accepta, de Scripturis aliquid legat, eseteri vescentes 
tacebunt lectionem intentissime audientes * ut siout 
corporalis cibus refectionem eorpori prestat, ita 
mentem 2 spiritalis sermo veficiat. Nultus ad men- 
sas clamor excitetur. Soli tantum prsepesite soltici- 
tudo maneat im his, qu:xe sunt vescentibus meeesse- 
ria. * Abbas citra languoris necessitatem cibos ín 


t, quid inferri, vel quid auferri sit a mensa necesse. 
Priusquam ad mensam conveniant, prseeedat oratio. 
Postquam a mensa surrexerint, sequa&ur oratio. 
Nee ante quisquam alicubi presuma£$ progredi, 
quam coram j altario Christe gratiarum reselve- 
rit actiones. 

$ IX. — Ex Rscuta saANCEI ÁUBELH ERNGCQPI 

(cap. 4$ 3). 

Sedentes asd mensam «quotidie ommi tempore, 
dum oibus supaitur, legatur : ut uterque homo, 
erterior cibo, im4erior verbo Dei reficistur : apaia 
scriptum est: Non im «ole pane vivit. homo: sed in 
omni verbo Bei (Luc. 1v). 

S8 X. — Ex Bxcura gsari Casstam (eap. B6 3). 


conspectu pariter oum fratribus sumat; peque aliud B. Reficjentibus autem fratribus sancte lectiones 


quam esieri € neque eultius, quem ea quz ig com- 
mune consistunt, preyarari sibi quippiam expetat. 
Sicque fiat, ut dup. prasens est, omnia diligenter 
administrentur : et dum communia sunt, salubriter 
et cum charitate sumantur. qualia quippe erunt 
€ mensarum omnium fercula, simillimisque alimen- 
tis cuneti reficiendi sunt. fratres. Quidquid przsens 
refectio dederit omnes sine murmuraiiege perci- 
piant: neque id desiderent, quod edenti voluptas 
appetit, sed quod neturz necessitas querit; scriptum 
est enim : Carnis curam ne feceritis in. desideriis 
(11 Cor. vit). 


$ VIII. — Ex fRERvLA síNCTI FRuüCTUOS) EPISOPI 
| (cap. 5$). 


ad mensam legantur propier superuas et otiosas 
fabulas, e£ maxime contendiones, que Írequenter 
solent ad mensam generari. Et nullus vel mutire sit 
ausus, preter illum, qui decanie praeest. Decanus 
autem si quid in mensam inferri, vel de iuensa3 au- 
ferri necesse est, sonitu potius aut aliquo signe, 
quam voce significet. Quantum autem alius reficiat, 
nulle invieem vageGbws coal aurioeius ROfel: 
sed unusquisque ante se aepiciat. 
$ XI. — Ex Recuna TanmATENSI (cap. 8). 

Ad mensam loqui specialiter, » pisi qui interro- 
gatus fuerit, non prxsemat. Quod vero necessarium 
victui fuerit, przposito decet agnoscere : et quod 
secundum consuetudinem deest, secretius jubea£ mi- 


& Cum hora nopa ad vescendum convenitur , C nistrari. » Bedentes ad mensam, lectionem quae le- 


dicto psalmo residentibus aliis ! unus legat in medio, 
in cibo si? strepitus nullus. Nemo comedens loqua- 
tur. Si quid deest in mensa, is qui proest, signo 


linm cap. 454, soni signum dabit. Lege sonitu; nam 
hzc sumpta suntex Hegula 8. Pachomii. 

à Refectorium pariter. Exstat in. Regula &. Ieidori 
excusa, cap. 9. 
. b Benedictione accepta. Hzc benedictio lectoris 
in refectorio , quam ex more lector petit antequam 
legat: de ea haec habet Magister cap. 29 Regulm : 
« Et post omtium sessionem ad mensam petita be- 
nedictione sedeat ín sella. » Memoriale qualiter in 
monasterio conversandum sit : « Antequam incipiant 
cibum sumere, petat lector benedictionem, e£ inci- 
piat legere. » 


gitur, cum silentio audituri. Bi vero defuerit per- 
sona lectoris, ad instar cibi sacrarum Scriplurarum 
meditatio rumàünefur : ne eecwg tanium corpus Ac- 


in medio resideas henedictione accepta de Bcriptu- 
ris aliquid legat; » ex Begula Magisui cap. 29. 
« Deinde in medio omnium mensarum sibi ordinet 
sellam, et post omnium sessionem ad mensas petita 
benedictione sedeat ipse in sella cum codice. » 

i Altario Christo. In Regula ms. legitur : Altario 
Christi, ex hoc loco constat gratias ag! olim solitas 
in Ecclesia a monachis post cibi refectionem, id 
etiam videtur in epitome Ludovici imperatoris super 
regulam S. Benedicti : « Expleto cibo, finiatur et 
lectio. Surgentes a mensa dicto yersu sinister cho- 
rus exeat prior, novissimus dominus abbas psallen- 


* Ut sicut corporalis. cibus. refectionem. corpori | tes psalinum quinquagesimum distincte, et non fe- 


prectat. in Regula S. leideri : « Ut sicut illis corpo- D stinate, cum introlerinl oratorium 


ralis cibus refectionem carnis praestat. » 

4 Spiritalis sermo. ln Regula S. Isidori «o sermo 
desideratur. . 

* Abbas citra languoris necessitatem. Egregia sane 
institutio, qua disciplina regularis custoditur, et 
Antempestivis abbatum commessationibus hospitali 
latis praetextu ac. proipde monasterii dilapidajioni 
oceurritur ; 0d de H alias. ) 

Neque cultius. Maud impar sane ipstitutio, quz 
estillationibus alibatum medetur. d 

€ Mensarum omnium fercula, Recte. Et ex hoc 
loco castiganda est S. Isidori Begula, ip qua cor- 
rupte legitar, mansura omnium fercula. 

Cum hora nona. Habentur in Regula ms. S. Fru- 
ciuosi Dracarensis episcopi cod. Crass. eodem capite b. 

1 Unus legat in medio. Nota morém antiquum de 
loco, ubi legitur in refectorio; quem licet etiam 
quservare ex Regula S. Isidori cap. 9: « Unus tamen 


saHentes, in- 
clinent se, » etc. Videtur etiam in Vita S. Odonis 
abhatis Clun. lib. 1: ubi agitur de micis in mensa 
non comestis: « Clauso vero pugillo dignum esse 
censuit, cum post versum ab Ecclesia essent re- 
gressi, reservandos forte Patri monasterii. Factam- 

ue est, ut ab oratorio sunt regressi, mox se i- 
bus prosiravit Patris. » Et apud Ekehardum lib. ce 
casibus monasterii S. Galli cap. 14: « Milo Elewan- 
gensis (abbas) cochlearium sibi afferri signo fecit ; » 
ei paulo post: « Surgitur a mensa, itur solitis bene- 
dictionum hymnis in ecclesiam. » 

k Cap. 12 Regulze 8. Czsarii. 

l Ex lib. iv de Institutis renuntiantium, cap. 17. 

m Nisi qui interrogatus fuerit. Ma supra jn Regula 
Patrum. Interrogatus, non. a quovis, sed ab abbate 
vel a preposito vel a decano. 

» Sedeutes ad mensam. Videtur (leease yerum, 
taceant, aut certe legendum Audiant pro atdifurt, 


1109 


'CONGORDIA REGULARUM. — CAP. XLVII. 





1010 


cipiat; sed verbo Dei anima pascatur esuriens. ^ Ora- A debet esse introitus dominico die quo hebdomadarii 


tionibus vacate horis et temporibus institutis. 
» Psalmig et hymnis, cum Dominus eyoratur, ea plan- 
tentur in corde, qu: proferuntur in voce. 

& XII. — Ire £x Becura OpigvTALIUM. (cap. 151). 

* Quod si aliqnis locutus fuerit, vel riserit in 
vescendo, increpetyr et agat pqenitentiam. 4 Si quis 
ad mandpcandum 1ardiug venerjt absque majoris 
imperio, similiter agat poenitentiam, aut ad cellam 
suam jejunus revertatur. * Sj aliqnid fuerit neces- 
sarium in mensa, nemo audebit logui: sed mini- 
strantibus 1 soni signum dabit. 5 Ministri vero abs- 
que his, qu» in commune fratribus parata sunt, 
nibil aliud comedant: nec mutatos cibos sibi au- 
deant preparare. h Nemo plus alteri dabit, quam 
alter accepit. Quod si obtenditur infirmitas, prz- 
positus domus perget ad ministros zgrotanBum, i et 
his, qu:xe necessaria sunt, accipiet. mE 

$ XJll. — Ex Rrcora Macisrar (cop. 29). 

j in zstatis vel hiemis utroque tempore , cum ad 
sextam vel nonay horam reficjtur, singuli przepositij 
de singulis decadis vicibus hebdomadas singulas le- 
gendo ad mensas exerceant. Sed tunc de illa decada 
prepositus non legat, de qua alter prepositus in 
coquinz servitio occupatur : ne dum unus legit et 
alter eoquit, vitia suorum fratrum ad mensas non 
sit, qui presens emendet. Qui prepositi singulis vi- 
cibus in legendo ad missas, cum singulas expleverint 
hebdomadas, singulos fratres litteratos per singulas 
vicibus septimanas ad legendum constituant : uf 


omnes possint vicibus de singulis decadis legere lit- *: 


terati. K& postquam omnes fratres in legendo suas 
expleverint septimanas, singuli recapitent ad invi- 
cem ptzepositi : ut nunquam desit carnali refectioni 
esca divina, sicut dicit Scriptura : Ion in solo pane 
vivit homo, sed ig omni verbo Dei (Luc. 1v). Ut du- 


pliciter fratres reficiant, cum ore manducant, et 


auribus saginantur. Cujus ergo in hebdomada talis 


& Orationibus vacate. Hxc sumpta sunt ex Regula 
S. Augustini c. 7: « Orationibus instate horis et 
temporibus constitutis. » 

b Psalmis et hymnis, etc. In eadem S. Aug. Re- 
gu cap. 9: « Psalmis et hymnis cum oralLis Deum, 


Cc vgrgcfíur n. corde, quod versatur in ore. » * 
ud arii À 


His quadrat. ilfud S. s relatensis serm. 12: 


coquina ingrediuntur in septimanam. Tunc et i-te 
frater ad sexte horz refectionem post versum et 
oraüonem mepsz, cum abbas in sua cathedra sede- 
rit, antequam k canister cum consuetis panibus 
troclez:. fune descendat, tunc insinuet voce sua, is 
qui lecturus est dicens : Jubete, domini mei, orare 
pro me, quia ingredior in hebdomada lectionis 
mensalis. Mox surgens abbas cum omni congre- 
gatione fixis in ferra genibus oret cum eo. Et cum 
surrexerint, dicat novus hebdomadarius hunc ver- 
sum : Domine, labia mea aperies, et 0s meum annun- 
tjabit [uudem tuam (Psal. 1). ! Respondentibus se- 
cum cunctis. Post versum vero dictum, mox primo 
abbati, deinde omnibus pacem tradat. Deinde in 


B medio omnium mensarum sibi ordinet sellam ; et 


post omnium sessionum ad mensas petita benedi- 
ctione sedeat ipse in sella cum codice. Et cum pri- 
mum mensa abbas cum omnibus acceperit merum, 
et ipse similiter suum merum 2 propter sputum 8a- 
cramenti accipiat, et sie incipiat legere. Legat 
namque quotidie Regulam hanc posito ad diem 
signo huc usque legerit; ut sequenter quotidie 
tamen omnia perlegantur; ut per vices hebdoma- 
dum et flniri' possit, et recapitari legendo. Qui 
hebdomadarius, cum septimanam suam legendo 
expleverit, signum sequenti successori ostendat, 
unde prosequatur, qui ceperit septimanam. Qui et 
ipse finiendo et recapitando hebdomada sua signum 
successori demonstret. Legat namque disposite, 
non urgendo, ? ut apertius occupati ea auditores 
agnoscant, qu:e eos factis oporteat adimplere. ? Et 
ut si qua sunt ambigua aut obscura, et apertius ea 
non intelligunt fratres, auf interrogatus a fratribus, 
aut ultro aliqua abbas exponat. » Nam si superve- 
nerint forte mense monasterii, laici propter detra- 
ctionem futuram in szculo, cum secreta Dei szcu- 


laris agnoverit, si placuerit abbati, aliam lectionem 


£ap. 14, his simile est, quod precipit S. Isidorus 
cap. 9, ut fratres similibüs ütantur cibis, et huic 
ivstitutioni Pauli et Stephani cap. 20 : « Nulli fra- 
trum liceat, vel pomum Yel quodcunque olerum, vel 
2Jiud aliquid ad usus suos, quasi peculiari apparatu 
in mensa sibi àd mandücahdum deferre. » ^ — - 


h Nemo plus alteri dabit. Jjgc habentur etiam in 


« Orantes autem, fratres charissimi, quaptum pos- T) Regula S. Pachomii cap. 18, ubi male legitur némini 


sumus adjuvante Domino laboremus : ut .nulla nobis 
extranea cogitatio subrepere possit : ne forte aliud 


.habeamus in corde, et aliud proferamus ex ore. 


Ne forte dum lingua Dominum rogat, cogitatio in 
rebus vanis Qccupata ab orationis sensu discedat; 
et inde acquirat peccatum, unde potuit hábere re- 
medium. » Lt meom poto T 

c (uod si aliguis. Hac sanctio sumpta est ex 
Regu a S. Pachomij, art. 11. UT 

Si quis ad manducandum. ltem ista sumpta est 
ex eadem Regula, cap. 12. — ' 

e Si aliquid necessarim fuerit. Hoc habetur in 
eadem Regula S. Pachomil art. 5; necessarium, id 
est, deficiens. mE | 

t Soni. Lege sopitu, ut in Regula Pachomii juxta 
codicem ms. Concordiz hujus, In cod. Vind. legitur 
sonum signi. ' ' 

8 Ministri vero. Hzc reperiuntur in eadem Regula 


^ 


pro nemo. . 

i Et his. Lege et ab eis, ut in Regula S.Pachomit. 

) [n cstatis vel hiemis, etc. Exstat in Regula Mag. 
ms. cod. Corb. cap. 24. 

Canister. Ita in Concordia Vind. et in Regula 

ms. cod. Corb. 

1 "flespondenlibus secum cunctis. Eumdem versum. 

m Propier sputum sacramenti. Vide superius an- 
notata. ' EE 
7'» Ut apertius occupati. Adverbium apertius vide- 
tur transpositum et referendum ad verbuin agno- 
scant. 
'" * Et ut. Particula et pedundaf, nec habetur apud 
Smaragdum. | 207 
" P Nam si. Id est : Verum aj, gy passim occurrit 
in bís Patribus, u& particula nam pro verum po- 
natur. 





1111 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1112 


cujuscunque codicis legat, ut secretum monasterii A mensis, quos voluerit fratres, f quod lectum est 


vel mensura vite sancte constituta in disciplinam 
2b irrisoribus non sciatur. Legat namque aliam 
lectionem, posito tamen in Regula signo. Nam si 
talis laicus ad mensam monasterii detineatur, de 
quo certus * sit abbas, quod non solum admirari 


possit constituta divina, sed etiam hujus religiosi- 


tatis sit [abbas] qui in conversatione possit esse 
pedissequus, et ad mores possit trahi divinos, in 
hujus lector adventum ad mensam Regulam subse- 
quatur. Nam illi debent Regulam audire monasterii, 
qui illam possunt merito observare. Ideo ad men- 
sam hora refectionis debetur Regula legi, quia 
tunc omnis congregatio ad manducandum in unum 
b collecta sine excusatione tunc lectio observantiz 


abbas interroget ; ut cum unusquisque frater recita- 
verit, quod audivit, agnoscatur plus lectioni inten- 
disse illa hora, quam ventri : ut cum surdus negli- 
gens non narraverit, quod audivit, plus carnem ju- 
dicetur amasse, quam animam. Qui mox de negli- 
gentia ab abbate juste corripi debet : ut dum unus- 
quisque frater interrogatus timet erubescere, men- 
tem suam alibi non faciat aberrare : sed in hoc in- 
tendat, quod legitur..5 Qui hebdomadarius tandin 
ad mensam cum fratribus (Locus corruptus) : quibus 
se levantibus, posito in Regula signo, levant se et 
ipse cum codice, versu vel oratione ab omnibus 
adimpleta, respondeat cum omnibus : Deo gratias. 
Et statim residens ad mensam suam ab hebdoina- 


vel emendationis ab omnibus audientibus juste B dariis servatam refectionem vel potionum mensu- 


poterit observari; ut omnia Regulae omnes audiant, 
et nullum pratereat aliquid : ut quod oinnes audie- 
rint, eos factis oporteat adimplere. lpsi vero fratri 
iu septimana sua, cum in hoc opere occupatur, se- 
ptimanarii * de omnibus mensis mense suse illatis 
4 scutellas levent, servante Cellarario panis eis men- 
suram vel consuetum numerum potionum. Et post 
omnium levationem, * petita benedictione, et ipse 
reficiat. Ideo enim diximus Regulam monasterii 
quotidie legi ad mensas, ut nullus frater excuset 
se ignoranti facientis non emendare. Nam cum 
quotidie in usu ipsa Regula mittitur, ex notitia 
melius observatur : ne forte dicat se frater nescire, 
quod possit per obedientiam adimplere. Nam tem- 


pore ipso refectionis cum legitur Regula, ut solliciti C 


omnium fratrum excitentur, auditus, de singulis 


à Sit abbas. «à abbas redundat. 

b Collecta. In Regula ms. redacta. 

€ De omnibus mensis. Lege : De omnibus missibus : 
missus est ferculum, ut vulgo notum est. 

d Scutellas. Scutella est lanx : Patina, discus. 
Corona pretiosa apud Joannem Meursium in lexico 
Grz»co-Barbaro ; 3xovr(a Paropsis, cpd6)«ovy.. Mentio 
fit apud S. Gregorium lib. xii, ep. 50: « Scutellam 
quoque argenteam monasterio cuidam reliquit. » Gal- 
lice, écuelle. 

* Petita benedictione. Quia olim monachi cibum 
sumpturi benedicebantur : de qua re infra. 

f Quod lectum est abbas interroget. Nota antiquum 


ras b signatas aut ab abbate aut a prepositis omnia 
et ipse percipiat. 
.8 XIV. Ex RecurA CUIUSDAM (cap. 9). 

i Ad mensam vero nullus penitus przter abbatem, 
vel cui ipse przceperit pro communi necessitate fra- 
trum loqui presumat : sed omnes 1 intento animo 
gratias reddentes Creatori in cordibus suis cibi ac 
potus solidze mensure largitione fruantur. Portarius 
vero qui pro variis causis eloquium expetieritabba- 
tis, loqui permittatur. Quia forsitan talis superve- 
nit necessitas, que moram habere non debeat. 
k Ántemensam vero semper capitulum Regul: unum, 
aut amplius, si abbati placuerit, legatur : ut cum ci- 
bus carnem reficit, lectio animam satiet. Hzc om- 
nia cum gravitate animi et moderatione leni fiant, 
quatenus in his omnibus Dominus delectetur. 


morem de repetenda lectione mensze. 

6 Qui hebdomadarius. Multa hic desunt verba sup- 
plenda ex Regula ms. cod. Corb. : « Qui hebdoma- 
darius tandem ad mensam legat, quandiu abbas se- 
derit ad mensam cum fratribus, quibus se levanti- 
bus, » etc. 

h Signatas. ld est, benedictas signo crucis. 

i Ad mensam vero, elc. Hoc capitulum cum sex 
Sequentibus desideratur in codice Yindocinensi. 

] Intento. Ma reposui, cum legeretur in tanto. 

k Ante mensam. Lege, ad mensam. Nam frustra 
subjungeret : Ut cum cibus carnem reficit, lectio ani- 
mam satiet. 


CAPUT XLVIII. 
DE MENSURA CIBORUM. 





$ I. — Ex Rrcura sanct! BENEDICTI. 


Sufficere credimus ad refectionem quotidianam 


à Tam sezti&. quam nonc. ld. est, sive non sit je- 
junium, et prandium flat hora sexta, id est, meri- 
die ; sive jejunetur, et ccena fiat hora nona, id est, 
teriia postmeridiana. 


h Omnibus mensibus. Ita legunt mss. codices Vi- . 


ctorini, San. Ebrulphi. S. Faronis, et S. Germ. ma. 
cum Smaragdo, S. Dunstano, et editione Coloniensi. 
Quod confirmatur ex Regula Magistri cap. 26, in utro- 
ue codice Concordiz tam Floriacensi, quam vin- 
:imensi. « Sufflcere namque credimus ad refe- 
ctionem quotidianam, tam sexte, quam nona om- 


D * tam Seit», quam non: 5 omnibus mensibus cocta 


duo pulmentaria propter diversorum inflrmitates, 


nibus mensibus, » etsi in ms. Corb. sit «à mensis. 


Accedit Ruthardi auctoritas : Qui, mensibus, legen- 
dum esse asserit, non : Mensis. Turrecremat:e, cum 


. 8it : « Omnibus mensis, sive, ut alia lectio habet: 


Omuibus mensibus; quod melius videlur, id est, om- 
ni tempore. » Eamdem lectionem agnoscit Guido Ju- 
venalis, abbas sancti Sulpicii, in sua Regule versione 


. Gallica, cum hzc verba ita exponit: Jn towt temps 


de l'an. ld est, omni tempore, quod perinde est, ac: 


omnibus mensibus. Eamdem lectionem illustrat locus 


S. Isidori cap. 9 sue Regule, cum ait: Utrisque 








9a Cup ^ S y 


415 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIII. 





114 


& ut forie qui ex uno non poterit edere, ex alio refi- A nibus sufficiant. « Et si fuerit unde pora 4 aut na- - 


ciatur. Ergo cocta duo 5 pulmentaria fratribus om- 


temporibus refectio mense tribus erit. pulmentis, et 


per utraque tempora intelligit hiemen et zstatem. - 
I 


| p. ms. S. Germani legitur : Omnibus diebus. In 
vulgo editis legitur. Omnibus mensis. Sed male, et 


prior lectio potior est. Nam S. Benedictus et S. Isi- . 


dorus occurrunt prave quorumdam consuetudini, 
qui ob calores plura fercula in sstate, quam in 
hieme quotidie apponi volebant. 

& Ut forte, qui ex uno non poterit edere. Quzritur 
an duopulmentaria monacho edere liceat, cum S. Be- 
nedictus ideo illa apponi jubeat, ut, qui de uno 
edere non possit, edat de altero. Sed puto hxc mo- 
raliter intelligenda: et ex :xquo et bono multorum 
infirmitati tum corporis, tum animi consuli ferculo- 
rum diversitate : ut cum quis de uno plusculum de- 
gustaverit, jam illud fastidiens ad alterum se con- 


vertat : preseruim cum Regula duo fercula come- p 
i 


dere explicite non prohibeat. Quod si ita esset, male 
consultum esset superffuis impensis cum duplicatis 
pulmentariis dapes, que v. g. quinquaginta mona- 
chis suffücerent, pro centum essent apponende, 
maxime cum singule lances id continere deberent, 
od ad unius monachi satietatem sufficeret ; quia 
illi de una tantum edere liceret 
b Pulmentaria. Pulmentarium, quod et pulmentum 
dicitur, est quodlibet obsonium. Cato, de Re rustica, 
cap. 58: « Pulmentarium familiz olexe caduce quam 
plurimum condito » a pulte, qua olim prisci illi Ro- 
mani pro pane vescebantur. Plinius libr. xvi, cap. 
8 :« Pulte autem, non pane vixisse longo tempore 
Romanos manifestum ; quoniam inde pulmentaric 
dicuntur. » Varro lib. 1v de lingua Latina : « Et pla- 
cente, quod edebant cum pulte: ab eo pulmentum, 
ut Plautus : binc pulmentarium. » Valerius Maximus 
lib. 11, cap. 1 : 4 Erant autem adeo continentis at- 
tenti , ut frequenter apud eos (Romanos) pultis usus, 
quam panis esset, » etc. Sosipater Charisius lib. 1: 
« Pulmentum et pulmentarium dicit. Nam Cato ori- 
inum tertio, laserpitium pro pulmentario suo ha- 
t. In eodem : multo pulmento usi. Sed quidam 
punt pulmentum quasi pulumentum melius dici. 
arro autem ad Ciceronem quinto ; pulmentum, aut 
qued idem cum pulte essent, inde pulmentarium. » 
bi verbum, essent, id est, ederent. Ausonius in Te- 
chnopegnia : 
Mox ador atque adoris de polline qututeum far 
Instruxit mensas , quo quondam Romulídum plebs 
Hinc cibus, hipc potus, cum diluerelur aqua puls. 
Hinc prisci illi Romani dicti pultiphagi. Plautus in 
Mostellaria : mE 
Non enim hzc pultiphagus opifex opera fecit Barbarus. 
Ubi, Barbarus, est Romanus, ut vulgo docent Inter- 
pretes. 
c Et, si fuerit unde poma. Sup. haberi possint. 1ta 


habetur in omnibus codicibus nostris mss. cum D 


Smaragdo, S. Dunstano, et editione Colin:ei. Optima 
lectio, qux confirmatur ex. Add. Capitul. Lud. Imp. 
tit. 78 : « Ut volatilia in natali Domini et in Pascha 
tantum octo diebus , si est unde, comedant : si vero 
non fnerit unde, non requiratur per debitum. » Vul- 
gata lectio : Et, si fuerint inde poma. Male. Poma 
hoc loco sunt fructus quislibet, saltem vulgares. 

4 Aut nascentia leguminum. ld est, nascentia le- 
gumina. Ut ardua montium, lubrica vallium et ro- 
scida cespitum, et glebosa camporum. Ita hunc locum 
explicat Ruthardus : « Nascentia leguminum intelli- 
guutur germinantia : quia mos est illius terrx et Ro- 
manz et aliarum provinciarum mittere legumina in 
aquam, et cum germinata fuerint, manducari. ». Ex 
quo loco satis constat horum commentariorum au- 
ctorem non fuisse Paulum Diaconum monachum 
Casinatem ; dixisset enim, hujus terre, non, illius 
terre. Bernardus Casinas, et alii nonnulli locum ex- 


scentia leguminum, addatur et tertium. * Panis libra 


plicant rectius quidem de viridibus leguminibus, 
qux aceto macerata in Italia comedi solent. An au- 
tem tertium illad pulmentarium seu fructuum seu 
leguminum debeat esse crudum, non id explicite de- 
claravit S. Benedictus, itaque juxta Regulam debent 
primo apponi duo pulmentaria cocta, tertium vero 
an coctum vel crudum sit, non refert. Id liberum re- 
liquit S. Benedictus ob multorum infirmitates, quo- 
rum stomacho fructus crudi et legumina cruda no- 
cere possent. . 

* Panis libra propensa. Controversia de hujus librze 
pondere. Casinensis libra est trium et triginta uncia- 
rum et semis, ut habetur in declarationibus Casi- 
nensium ad Regulam S. Benedicti. Burdegala in mo- 
nasterio S. Crucis servatur adhuc libra panis ex ere 
cyprio cum hac inscriptione: 


MENSYRA PANIS 8. CRYCIS BVRDEG. 


Cujus pondus est octo et viginti unciarum. Sed puto : 
ego hanc S. Benedicti libram nullam aliam esse 
quam Romanam seu Latinam. Nam male panis pon- 
us libram appellasset, qu:xe tot unciis, ac Cassinen- 
sis, vulgarem libram excederet. Qui etiam, si per. 
libram non intellexisset eam, qua sua :zetate erat 
usitata per Italiam certum pondus panis non definis-: 
set, et hunc regule locum valde ambiguum reliquis- 
set, cum mensuram sine mensura, et pondus sine 
pondere statuisset. Nec obstat, quod libra pànis olim 
servaretur in: monasterio Casinensi, ut constat ex 
actis S. Mauri et Leone Ostiensi lib. 1. Chr.; nam, 
cum sciret S. Benedictus non eamdem esse libram 
apud omnes nationes, ejusque pondus aliquando pro 
hominum arbitrio mutari, voluit ejusmodt libram in 
suO monasterio servari: qua tamen non amplius 
exstat ob varias monasterii Casinensis direptiones et 
incendia. Et sane monacborum temperantie male 


C consuluisset, quam hic multa districtione precipit, 


si tantumdem panis, quantum libra Casinensis pen- 
Sitat, edendum concessisset: maxime cum hujus- 
modi libra, ut ex prafatis declarationibus constat, 
plus panis pensitet, quam monachus uno die come- 
dere possit. Libra autem Romana seu Latina est 
duodecim unciarum, ut docent. Epiphanius lib. de 
Mensuris et Ponderibus , et S. Isidorus lib. xv: Orig. 
cap. 24: « Uncia dicta, inquit, quod universitatem 
Ininorum ponderum sua unitate vinciat, id est, 
complectatur. Constat autem drachmis octo, id est, 
scrupulis viginti quatuor, quod proinde legitimum 
pondus habet; quia numerus serupulorum ejus ho- 
Tas diei noctisque metitur, vel quia libram efficit, 
duodecies computatus 12 unciis perficitur, et inde 
babetur perfecti ponderis genus: quia tot constat 
unciis, quot mensibus annus. » Post xó. computatus, 
videntur, hzc verba, nam libra, addenda. His sub- 
scribit Fannius Rhemnius poemate de mensuris : 
Uncia fit drachmis bis quatuor : unde putandum 
Grsmmata dicta, quod hzc viginti quatuor in se 
Uncia babet : tot enim formis vox nostra notatur, 
Horis, quod mundus perezgit noctemque diemque. 
Uncisque in libra pars est, quod mensis iu anno. 


Gramma autem seu littera est scrupulus, qui conti- 


.pet duos obolos, ut docet idem Fannius : 


Semioboli duplum est obolus, quem pondere duplo 
Gramma vocant, scrupulum nostri dixere priores. 


Serupulus gramma dicitur, id est, littera, nam 


quemadmodum vox humana quatuor et viginti litte- 


"ris formatur, sic uncia constat quatuor ei viginti 
'scrupulis. Delibra vide Cassiodorum lib. 1 Varia- 


rum, epist. 10. Sed quia panis haec mensura angu- 


' Sta est, addit S. Benedictus propensa, id est, qua 1n- 
' clinata przependeret ; nam, propensus est inclinatus. 
* Etsi Smaragdus et Ruthardus, explicent co propensa, 
"prius pensa, a przepositione Graeca,..mpo, id 
. prius. Sed non puto ejusmodi vocabulum esse Lati- 


est, 








115 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1116 


una propensa sufficiet in die, sive una sit refectio, sive A pula, sicut ait Dorainus noster : Videte, ne graventur 


prandii, et cenze.. Quod si canaturi sunt, * de ea- 
dem libre tertia pars a Cellarario reservetur red- 
denda conaturis. Quod si labor forte factus fuerit 
major, in arbitrio et potestate abbaüs erit, si expe- 
diat, aliquid augere, remota prz omnibus crapula : 
et ut nunquam subripia£ monacho indigeries : b quia 
nihil sit contrarium omni Christiano, ^» quomodo cra- 


num. Itaque juxta nostram explicationem mensura 
panis erit circiter sexdecim unciarum. 
& De eadem libra tertia pars. Ex his verbis satis 
eolligitur cenam debere esse prandio breviorem, 
uod etiam patebit infra ex Regula Magistri. Ru- 


thardus dicit unicum coctum pulmentum ad cenam | 


dandum esse. Sed htc pensanda suni arbitrio supe- 
riorum. 

b Quia nihil sic contrarium. Hic fextus profertur 
a Burchardo lib. xiv, cap. 1, et abluone part. 15 
Decreti, cap. 69. l ' 

€ Quomodo crapula, Yd est, quam crapula. Iyo ad- 
dit; E: ebrietas. Quid sit cràpula docet Suidas: 
xpeura)n 9 iy mo)gc olvogtoc vo.u0;, id est, « Crapula 
ex multa potatione palpitatio. » Sed sumpsit impro- 
prie S. Benedictus. ' 

4 In crapula. ]ta apud Smaragdum et in coq. Vict. 
V Apud S. Dunstanum, Jvoneni, Burchardum, et iu 

ulgatis additur : et ebrietate. Ut est in Evangelio, 


Luc. xxi: Attendite. guteyy. vobis, ne forle. graven-- 


lur corda vestra ig crapula el ebrietate. 

* Puerig mipore cate. Id. est, qui supt infra duo- 
decjmum annum juxta Magistri méntem hoc capite : 
« Minoribus vero duodecim annis minus a libra pa- 
nis ig die sufficiet. » Tamen juxta superiorem no- 
aram explicationem intelligantur ii qui sunt infra 
quinjum decinurm annu. ' 

Cargium vero guadupedum omnino ab omnibus 
abstingatur comeslig. Editio Colineei legit, comesttone. 
Ex hoc S. Benedictus loco quidam censuerunt usum 
volatiliuum olim monachis fuisse permissum. Et ante 
D. Benedictus quidam catillodes, qui tamen relji- 
giosi haberi cupiebapt, ab esu quadrupedum absti- 
Debapt, et volatilia coinedebant, in quo sita invehi- 
lur S. Prosper Áquitanicus lib. j1 de Yita contem- 
plativa, cap. 3: « Caerum si 2 quadrupedibus ab- 
Blinentes pbasianis altilibus yel aliis avibus pretio- 
&is auf piscibus perfruantur, pon mihi videntur re- 
secare delectationes sui corporis, sed mutare, nec pro 
abstinentia, sed yelut pró nescio qua immunditia, 
velcerte, quod verius esl pro stomachi nauseantis 
ieneritudipe delicias illas Communes et viles abji- 
cere, pr possint alis, non solum carnibus, sed 
eliam deligatioribus ac pretiosioribus carnibus suas 
voluptates explere. » Qui ideo se a carpíbus absti- 
nere dicebant , quo eium guadrupedum ignorarent, 
ut planum est ex S. Hieronymo 1n epist: ad Silvi- 


nam de servanda Yiduitate: « Procul $inta conviviis 8 repenüna morte interiisse. 


tuis phasides aves, crassi tyrtures, attagen Jonicus, 
el omnes aves, quibus amplissima patrimonia avos 
lant. Nec ideo te carnilyus vesci nop putes : si suum, 
leporum atque .cervorum et quadrupedum animag- 
tium esculentiag reprobes : non enim hzc pedum nu- 
mero, sed gustus suavitate judicantur. » Eaque ra- 
tione id sibi in animum inducebant, quod una sit 
avium et piscium ex aquis origo. Itaque minimecre- 
dendum est a S. Benedicto tales institui. zyonachos 
qui pedum numero delicias escarum dijudicent : cum 
Ipse cap. 56 Regule carnis esu excepUs sgrotis mo- 
nachos arceat. Nec vero inferri potest. quadrupe- 
dum interdictione volatilium esum esse permissum. 
Nam cum unum prohibetur, non átatim alterum per- 
mitti concludendum est, maxime si jam a legislatore 
prohibitum est.'Ut Levit. 49, cum dicitur: Non male- 
dices furdo, nec coram caco pones offendiculwumn : Male 
quidem inferret aliquis ex ejusmodi legibus permitti 


EL üt. seq-: 
C medere volatilia praecipiat. » 


corda vestra? iy crapula (Lug. xj). * Pueris vero mi- 
nori :tate non eadem servetur quantitas, sed mi- 
nor, quam majoribus, servata in omnibus parcitate. 
f Carnium yero quadrnpedum omnino ab omnibus 
abstineatur comesdio, preter omnino debiles et 
cegrotos. 


- non surdis maledicere, et videnlibus ponere, offen- 


diculum. Quia potest accedere peculiaris ratio ut 
ejusmodi prohibitio fiat, etiam si alterum expresse 
non prohibeatur, ut videre est ip citato loco Levitici, 
et ip bac cautione S. Benedicti. Potest enim esse 
peculiaris ratio, ut quadrupedum esus prohibeatur 
monacbis, quia cum quxdam ex eis viliores sint, quis : 
existimaret earum esum non esse monachis inter- 
diclum. Non jamen ignoro, quin aliquando conces- 
sum fuerit monachis comedere volatilia nempe in so- 
lemnitatibus Pasch:e ; Natalis Domini et earum octa- 
vis, ut. babetur additione. I Capitul. Lud. Imp. tit. 
78 : « Dt volatilia in Natali Dorhini et in pascha tan- 
tum octo diebus, sj est unde,'comedant; si vero non 
faeri unde, non requiralur per debitum. Si autem 
abbas aut monachi abstinere se voluerint, in eorum 
sit arbitrio. » Idem patet ex epistola Theodemari 
abbatis Casinensis ad Carolum Magnum, si tamen 
iliius sit : sunt enim jg ea multa castigatione digna. 
Id confirmatur ex charta Ludovici et Lotharii ad mo- 
nachos S. Germáni a Pratis, quz exstat apud Aimoi- 
nug lib. v de gestis Francor m cap. 40. « Volaüilia 
cum ovis de duobus festis, 3d est, Pascha et Natalis 
Domini. » Quod wero ultra has solemnitates nom 
fuerit licitum mopacbis edere volatilia panum est 
ex eadem additione tit. 8 : Ut volatiliá intus fo- 
risve, nisi pro infirmitate nullo tempure comedant. » 
it. seq. : « Uf nullus episcoporum monachis co- 
Quare, cum Rabanus 

lib. u de Vita clericor. cap. 21 ait : « Avium quo- 
que esum credo iude a patribus permissum esse, eo 
quod ex eodem elemento, de quo et pisces, creatas 
$um£. Nam in Regulà monachorum non invenitur 
aliarpm carpium esum eis interdicjum esse, nisi qua- 
érupedum. Bac non supt ita capienda, ita ut liceat 
monacbis ut plurimum edere volatilia, sed si eis in- 
terdum concedatur, íd non facere contra bunc ex- 
pressum Regulze textum juxta quidem Rabani ex- 
plicationem; qua laxior véjeiur, uj ex supra dictis 
potet Idem dicendum es4 de bac lexiu, qui ha- 
betur apud eumdem Rabanum lib iu de Ágone 
Christiano, cap. de gula : « Hzc tamen pon ita di- 
cimus, quasi shibet, orum Regulam, Jue à quadru- 
pedum-esu prohibet, vituperemus. » Sed vide Joan- 
Dem maopachum lib. M S. Odonis abbatis Clu- 
niacensis, ubi scribit monachum quemdam in zedibus 
parentum diversantem ad primum volatilis rnorsum 
Itaque S.'Odo reforma- 

Aor ordinis przcipuus nunquam ejusmodi esum alti- 
lium suis roonachis permisit, ut constat ex lb. ci- 
4ato. Quod spectat ad pingiedinem, adipem seu $a- 
imep, etiam prisci jllf nibnaohi eo usi sunt : idque 
ipsis indultupi fuit in synodo abbatum Aquisgraneusi 
$ub iLudovico Pio tit. 22 : « Pinguedinem ad esum, 
exceplo vi feria et xx, diebus arte nativitatem Do- 
mini, et septimana illa, qux ante quadragesimam 
vocatur quinquagesima. » Et til. 77. Nec est quod 
quidam recentior per pinguedinem, adipem, et sagi- 
jen oleum interpretetur, cum nulla assertionis suae 
iestimonia proferat. Sed et contrarium constat ex 
Actis S. Meinwerci &iscopi Paderbonensis, ubi agi- 
tur de Monasterio Heéfinwardeshusen : cujus albati 
jussit predictus episcopus dare monachis sagimen : 
« Et data auctorilate (inqyit auotor horum actorum) 
quomodo Dominus Ecclesi claves beato Pelro apo- 
&iolo Lradiderit : El Fcolésia tabtam babens poiesta- 











147 

$ H. — Ex Bacuta eamcyi CotuusAm (cap. 5). 

^ (ibus sit vilig et b vespertinug monachorum, 
satietatem fugiens ; et petus ebrietatem, ut ef susti- 
neat, et nop poceat. Olera, legumina, farina aquis 
mixta cum parvo € panis paximatío : ne venter one- 
retur, et mens suffocetur. Etenim 4 utilitati * et 
usui tantum consulendum est zterna desiderantibus 
przmia. 'Et ideo temperandus est vite usus, sicut 
temperandus est Jabor. Quia hzec vera discretio, ut 
possibilitas spiritalis profectus cum abstinentia car- 
nem macerante * retentetur. 5 Si enim modum ahs- 
tinentia excesserit, vitium, non virtus erit. Virtus 
enim multa sustinet bona et continet. Ergo quoti- 
die jejunandum est, sicut quotidie reficiendum est. 
Et dum quotidie reficiendum est, vilius et parcius 


CONCORDIA REGULABUM. — CAP. XLYHI. 


1118 


À . diebus vero sanctis k iaMerdum eum oleribus - le- 


vissimarum carnium elimenta. Non enim erit ad 
saturitatem reficiendum corpus, ne forte intereat 
animus. *» Nam ex plenitudine ventris cito excitatur 
luxuria carnis. Qui autem appetitum edacitatis rc- 
primit, sine dubio lasciviz motus restringit. Tanta 
cum diseretione reficiendum est corpus, ut nec. ni- 
mia abstinentia debilitetur, nec superflua edacitate 
per lasciviam moveatur. Ín utroque enim temperan- 
tia adhibenda est, scilicet nt et vitia carnis non prge- 
valeant, et » virtus ad ministerium bonzx operatio- 
nis sufficiat. Quicunque ad mensam residens a car- 
nibus et vino se abstinere voluerit, non est prohi- 
bendus. Abstimentia enim nonprobibetur, sed potius 
collaudatur ; tantum ne ex contemptu creatura Dei 


corpori indulgendum. Quia ideo quotidie eden- B humanis concessa usibus exeecretur. 


dum est, ^ quia quotidie reficiendum est. Sicut quo- 

tidie orandum est, quotidie laborandum est, quotidie 

Jegepduz est. . . 

$ Hi. — krew cx Raeura eawcri [smoni (cap. 44). 
'i Per omnem autem hebdomadam fratres vies 

olerum cibos et pallentia i utantur legumina. In 


tem ip generali synode monachis, quopiam olei co- 


piam aon haberent, non carnium quadrapedum esum, 


Sed carnibus agnatum adipem indulserit, advocatis | 


villieis porcos dari mandavit, de quorum adipe et 
ssgimine eibum fratrum parari jusst. » S. Dansta- 
nis àn Cone. Wintoniegsi, seu Cogcordis cap. 2: 

« lo Adventu Domini pinguedo interdicitur scilicet 
lardi, nisi festivis diebus. Sed hxc mera relaxatio 
inducta ob multiplicitatem divinorum officiorum, ut 
satis liquet ex capite citato miraculorum S. Hugo- 
nis, qui ne quidem ad Petri Damiani permit- 
tere volui£, ut saltem bis in hebdomade ab sagimine 
8i monachi abstinerent ob laborem cbori. (Vide 
Concerdiam 8S. Bun-tani, cap. D; Decreta Lontfranci, 
8 5; librum Miraculorum S. Hugonis abbatis Clunia- 
censis, cap. 19; statuta Petri venerabilis, cap. 10; 
Visitatorium monasterii Culturz: Cenoman. ms.) 

- & Cibus sX vilis, etc. Habentur in Regula ze. $. 
Columbani cod. Flor. Vilis debet .esse cibus mona- 
chorum ; quia supervacaneum est laugtias in jejunio 

uxrere : idem docet S. Hieronymus epist. ad Pau- 
Imum : eit. utilis et vespertinus cibus (Ep. ui). Übi sane 
legendum est vilis. 

b Vespertimus. Mon ita stricte sumitur hoc voca- 
bulum. Nam vespertinus cibus est, qui non solum 

re, sed etiam hora nona, id est, tentia post me- 
ridiem , cum eol ad vesperum vergere incipit, sumi- 
tur. Siquidem monachi S. Columbani feria quarja 
et sexta veficiebantihora nona, ut planum est ex ejus 
Ponitentiali ms. : « Si quis ante horam nonam 
quanta -&extaque feria aáaandueet, nisi infiemus, duos 
les in pane et aqua. » 

:* Panis. Lege pane, nt in Regula cod. Flor. et in 
editione Insul», ut sit appositio. 

4 QOsiiitati. Nempe spiritali. 

|. * Et usui. Nite corporalis. Quasi diceret : ita-ci- 
bus temperandus est, ut anime simol et conpori pro- 
sit. — ' : 

f Retentetwr. ita in editione Parisiensi et. ingulz. 
In cod. Flor. sustentetur. 

8 Si enim modum abstinentia excesserit, vitium, non 
virtus erit. Aurea. mediocritas, beata discretio, quie 
virtutes fovet, et auget, virtutum mater, et lux ani- 
mi : eui uni primas dedit magnus Antonius. Mécpov 
&purcov. ld est, modus optimus, inquit -Gleobulus. 

hilosopfierum e sententía est useocatoc &ptcoc, 

Vmep6olào x«xlag ; id est, « igediocritalos esse 


etionis advenerk. in 


$IV. — Item ex eadem | (capite $pso). 

* ln utrisque temporibus refeotio mense tribus 
eri pulmentie, olerug scilice& et leguminum ; et. si 
quid P tertjum (uerit, 4 pomorum. * Ternis quoque 
poculis fraterna zeficienda est sitis. in observatione 
auem Quadragesimae, sicut feri solet, *» post exple- 


vines, excessus vitia. » inquit 8. Mieronymus in 
epist. ad Demetriadem. Unde preclare docet idem 

olumbanus cap. 8. Regule : Discretio monachis 
quam sit necessaria, multorum error ostendit, et 
aliquorum ruine demonstrant, qui sine discretione 
incipientes et absque moderatrice scientia degentes 
vitam finire laudabilem pon potuerunt. Quia sicut 
sine via tendentibus error evenit, ita sine discretione 
viventibus excessus in promptu est, qui semper vir- 


C £&utibus in medio inter utramque nimietatem 


sitis contrarius eat. » Id a Deo edocta per S. Adal- 
ricum didicit B. virgo et martyr Wiborada, quz in 
monasterio S. Galli reclusa carnem jejuniis et vigiliis 
jmmoderatis opprimebat : sed ab Angelo monitug 
B. Adalricus ad eam venit, Deique voluntatem, ut 
aliquid de tum dura, et a vitz ratione remitte- 
ret, aperuit (Acta sancte Viborado). Ergo noscenda 
es mensura sui, quid valeant humeri, quid vires 
ferre recusent. Nam, ut sapienter monet Seneca lib. 
de Tranquiitate apumo, « necesse est opprimant 
onera, quz ferente majora sunt. » 

b uia quotidie reficiendum est. ; proficiendum 
est, v4 Reguia ms. cod Flor. et editione Parisiensi, 
et Insul:e. Sed có quia videtur redundare. 

i Per omnem autem, etc. H»c videre est in Regula 
S. Isidori excusa cap. 9. 

j Utantur. In Regula edita legitur, habeant. 

k Interdum. ln Regula excusa habetur, inducant. 

l Leuissimaram carnium. Quantitatem 4ongit, non 
qualitatem, utex se tibus clarum est. 

m Nam ez plenitudine ventris cito excitatur luxuria 
carnis. Recte. Huc spectat illud Tentultiani lib. ad- 
versus Psychicos : « Per edacitatem transit salaci- 
tas. » Et paulo. ante : « Monstrum scilicet haberetur 
libido sine gula. » 

n Virtus. ld est, vires. ll 

9 In. utrisque temporibus. Videlicet sestatis, hie- 
yais, quibus continenter ver et autumnus. 

P Tertium. Àb oleribus et leguminibus. 

4 Pomorum. ln Regula excusa, id est, pomorum. 


* Vernis quoque poculis. Juxta Ausonium in gri- 


Terbibe. . . . . 
Augustus imperator in castris ed Mutinam ter dun- 
taxet bibebat, ut refert Suetonius cap. 777. 
5 Post expletum. jejunium. d est, oum. hore. refe- 
fog. okouta legitur, exemplum 


1119 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS / 4190 
tini jejunium pane solo *.vel aqua contenti omnes À et altilia cuncta in congregatione non ministrentur, 


erunt. Vino autem et oleo omnes abstinebunt. 
$ V. — Item ex eadem (capite ipso). 
Laici 5 ministri mensis monachorum nullatenus 
intererunt. Neque enim potest illis mens:x commu- , 


nis esse locus, quibus est diversum propositum. Mo- 


nachi autem cum a mensis surrexerint, ad oratio- . 
nem omnes concurrant. * Quod mense redundavc- 
rit, omni cura servatum egentibus dispensabitur. In 
refectione monachorum a diebus Pentecostes usque . 
ad autumni principium tota estas 4 interdiana pran- . 
dia invitat. 


$ VI. — Ex RecULA sANCTI FERREOLI EPISCOPI 
(cap. $4) 


Illud itaque statuimus ut ad mensam fratribuscon- B 


gregatis, de his que apponuntur * nemo alterius aut 
presumat aut rapiat portionem , nec frequentius 


ceteris manum f parapsidi importunus immergat, . 


propter illud Apostoli : Alius quidem esurit, alius au- 
tem ebrius est. (I Cor. xi). Et. iterum : Esca ventri , 
et venter. escis, Deus autem hunc et hcc destruet 
(I Cor. vi). Et iterum : Non est regnum Dei. esca et 
potus; sed justitia, et paz, et gaudium in Spiritu 
sancto (Rom. 1v). Et iterum : Hujusmodi enim Chri- 
sto Domino nostro non. serviunt (Rom. xvi). Et ite- 
rum : 5 Quorum Deus venter, et gloria in confusione. 
ipsorum (Phil. ni). 
$ VII. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI (cap. 50). 
b Carnes in cibo nunquam sumantur. i Pulli vero - 


1 i Vel aqua. Particula vel hoc loco sumitur copu-: 
ative. 

b Ministri. Ita in Regula excusa." Hiec tamen vox 
redundare videtur, ut patet ex sequentibus. 

.* Quod mensa redundaverit, etc. Optima institutio. 
Hinc monachi facile. aliquid ventri subducunt, in 
pauperum usus seponendum. : 

4 Interdiana. prandia. Nempe cum alternis diebus 
fiunt prandia et jejunia; quod clarius ipse Isidorus 
explicat cap. 14 : « Secundum jejunium interdianum 
post Peritecosten alia die inchoatum usque ad :zequi- 
noctium autumnale protenditur, ternis scilicet diebus 
per singulas hebdomadas propter zstivos solis ardo- 
res jejunium celebratur. » | 

* Nemo alterius aut presumat aut. rapiat. portio- 
nem. Frequentius quam alii manum mittendo in ca-. 

inum. 


f Parapsidi. Dicitur et paropsis, de quibus Hesy- 


chius : Hepejióse 1 mepojidec cà peydia cvpuGAia, Id 


est, « Parapsides et paropsides magni catini. » S.: 
Isidorus lib. xx, cap. 4: « Parapsis quadrangulum 
et quadrilaterum vas, id est, paribus apsidis. » 

8 Quorum Deus venter. Deest verbum substanti- 
vum est, juxta textum Grzcum : àv à 0tóc à xoüía, 
xal 065a, x. c. )., id est, quorum Deus venter, et. glo- 
ria, ec., quod tamen habetur in Vulgata versione. 

. ^ "Carnes in cibo , etc. S. Casarius, cap. 17 Reca- 
pitulationis : « Carnes vero a. nulla unquam penitus 
in cibo sumantur. » 

i Pulli vero, etc. Ex eodem capite ejusdem Recapi- 
tulationis : « Pulli vero. infirmis tantummodo prz- 
beantur ; nam 1n congregatione nunquam ministren- 
,í1 Cibaria quotidie ad refectionem tria. Qusedam sit . 
illa refectio, distincta a prandio et cena , obscurum 
est dicere. Nam olim ter in die monacho edere pia- 
culum.erat. Ktaque puto toto hoc capite refectionem 


- 


infirmis tantum przbeantur, et accipere liceat. Pisces 
vero certis festivitatibus, aut quando sanctus abbas 
indulgentias facere voluerit, tunc procurentur. 

8 VIII. — Item ex eadem. 

j Cibaria quotidie ad refectionem tria, k ad pran- 
dium duo, ad cenam duo. ! Bibere ad refectionem, 
id est, in xstate * merum et tres ^ caldellos, ad 
prandium tres tantum: ad conam in zstate mensi- 
bus Junio, Julio et Augusto ternos. Reliquis vero 
diebus ad coenam biuos bibant. In festivitatibus vero 
et quando abbas indulgentias voluerit facere, et ci- 
baria, quantum ipse voluerit, ^ et recentes addantur. 
Quotidiana vero olera caseo et oleo semper condian- 
tur. P Juniores biuos ad prandium, binos ad ceenam 
accipiant ; si jejunaverint, ternos. 

$ IX. — Ex REecura Misisrhi (cap. 26). 


q Sufficere namque credimus ad refectionem quo- 
tidianam, tam sext» quam none, omnibus * men- 
sibus cocta duo pulmentaria, et tertium quodcunque 
fuerit crudum cum pomis. Medius , panis pensans 
libram singulis fratribus in die sufficiat secundum 
formam divinz dispensationis, cum medium panis 
s coelestis corvus Paulo servo Dei quotidie vescen. 
dum paraverit. Quando ergo ad sextam horam tem- 
pore zstivo vel aliis temporibus reficiunt, tertia qua- 
dra ipsius Dominici panis a cellarario subtracta sera 
ante illud crudum pulmentarium inferendum men- 
sis ponatur. Et ideo in cellario diximus eas quadras 


sumi pro unica illa comestione quz fit hora nona, id 
est, tertia postmeridiana, seu vesperi jejuniorum 
diebus : ac proinde S.. Aurelianus auget in ea nume- 
rum ferculorum et potionum, ut S. Caesarius, quem 
Aurelianus sequitur, illis diebus instituit, ut habetur 
cap. 16 Recapitulationis : Cibaria omnibus diebus in 
jejunio tria. . 

k Ad prandium duo, ad cenam duo. Diebus in qui- 
bus non jejunatur. | 

| Bibere. Supple concedatur, aut quid simile. 

m Merum. Vide superiori cap. ad S. Cesarium. 

2 Caldellos. Caldellus est vasculum potorium cer- 
visix, aut zythi; nam distinguit caldellum a mero 
Magister cap. 27: « Post ergo primos meros aestivo 
tempore.ad refectionem tam sextze quam nonz cal- 
delli omnibus quaterni sufüciant extra illum me- 
rum. » Caldelli mentio fit in Recspitulatione Czsarii, 
cap. 16 : « Quotidianis vero diebus ad prandium in 
zstate binos, ad refectionem ternos caldellos acci- 

ient. » : 

ur Et recentes. Videtur deesse vox panes aut [ru- 
cius. . 
P Juniores binos, etc. Ex S. Cesario , capite ci- 
tato : « Juniores vero ad prandium, ad ccenam, ad 
refectionem binos. » Sed puto legendum : Juniores 
vero ad prandium binos, ad cenam binos, ad re[ectio- 
nem Lernos. Nam S. Aurelianus, qui sumpsit ex S. 
Casario, ait: Si jejunaverint , ternos. Et refectio 
hoc loco Czsarii sumitur pro unica comestione qux 
fit jejunii diebus. 

4 Sufficere credimus, etc. Hxec habentur in. Regula 
ms. Magistri cod. Corb. eod. cap. 26. . 

r Mensibus. Ita habetur apud Smaragdum et in 
cod. Vind. Vide superius adnotata ad S. Benedictum 
In cod. Corb. legitur, mensis, male. . . 

* Colestis. Epitheton ad «ó panis, refertur; qui 
oclestis dicitur, quia a.Deo missus. 0. 








iv 





1121 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIIL. 4492 


de omnium annonis * antecessus subtrabi, ne forte A 
. eum integre annone in mensis fuerint posite, et 


forte adveniens frater novitius nesciens adhuc men- 
suram Regulz putet sibi iterato ad cenam reponi , 
ad prandium explicet totum, et sera cum pomis ha- 
beat nihil: aut frater multum edere amans, quam- 
vis mensuram noverit Regul, cum petenti Regulz 


. vult satisfacere, ad horam totum eligat manducare, 


et ad seram putet se esse contemptum. Qux omnes 
quadr: cum fuerint in cellario reservatze, sera 5 eje- 
ciz,et in mensa abbatis, et ab eo signat, sicut 
consuetudo ostendit, prius sibi « vel mensz su:e tol- 
lat, et residuz a cellarario levatze per singulas men- 
sas ponantur d tollentibus : ut ipsz solze partes cum 
crudo quocunque pulmentario mixto cum pomis, vel 


$ X. — Ex REGULA CUJUSDAM. 
. Mens: administratio vel observatio quanta zequa- 
litate vel sobrietate percurri-debeat, abbatis scientia 
est trutinandum, utin omnibus, sicut decet Dei mi- 
nistros, religionis vigeat fomes. Ministrandus est 
namque omnibus zqua libratione tam potus quam 
cibus, prout tempus, sive solemnitates , sive absti- 
nentiz, sive quotidiani usus poposcerint. Quotidianis 
enim diebus h sufficere credimus duo fercula, ex- 
ceptis pomorum donis, leguminibus, vel de oleribus 
i conferta, seu farinz qualibet conspersione. Omni- 
bus etenim xzequa. mensura ministrandum, preter si 


. €etas infirmior, qux sustinere - non valeat, aut aegri- 
. tudo corporis, et i novellz: conversionis novitas im- 


probata sufficere non queat; quod abbatis judicio 


si quid de pulmentariis prandii remanserit, fratrum B pensandum est. k Potus vero. [si] sicere liquoris, 


. ecene sufficiant. Nam die Dominico, vel aliis die- 
. bus festis, * sed et propter extraneas advenientes 


personas quovis die f quidquid abbas in cibo vo- 
luerit, ut pote majori conceditur, 56 vel dulciorum 
aliqua secundum testimonium quod legitur in Vitis 


. Patrum. Ubi pro diebus festis delicatum petierunt a. 


Domino cibum, et apparuit eis cum favo ange- 
lus. Tantum est ut consideret zqualitatem, et fu- 


, giat corruptibilem nimietatem. Minoribus vero duo- 
decim annis minus a libra panis in die sufficiat. 


^ Antecessus. Ita in Regula ms.; lege tamen, ante 
$e55u$, id est, ante sessiones, seu antequam sedeant 
fratres in mensa. 

b Ejecte. ld est, educta e cellario. 

€ Vel mense suc. Particula vel hoc loco est co- 


. pulativa, pro et;' nam sibi et mensz suz, hoc est, iis 


qui una accumbunt, quadras sumit abbas. 

4 Tollentibus. Yd est, sibi accipientibus. 

* Sed et propter exiraneas advenientes personas. 
Monachi olim propter hospites plenius procuraban- 
tur, ut videre est add. 1 Cap. Lud. imp., tit. 29: « Si 
vero propter hospitem voluerit (abbas) ad solitam 
mensuram fratribus, sibique augere aliquid, in ejus 


maneat potestate. » - 


f Quidquid. In Regula ms. sequitur, uddere ; recte. 
. 5 Vel dulciorum aliqua. Qu: vulgo dicuntur dul- 
ciamina, qua subinde recreationis causa dabantur 


monachis, maxime diebus festis, ut statuit Magister, 


sive solemnioribus, ut S. Cxsarius in Recapitula- 
tione, cap. 16 : « In festivitatibus majoribus ad pran- 


. dium et ad cenam fercula addantur, et recedenti- 


bus de ea dulciamina addenda sunt. » Huc spectat 
illud Pachomii art.47 : « Qui ante fores convivii 
egredientibus fratribus erogat dulciamina , in tri- 
buendo meditetur aliquid de Scripturis, » qux verba 
sunt de solemnitatibus intelligenda. 

h Sufficere. Lege, Sufferre, ut in cod. Vind. 

i Conferta. Ita in cod. Vind. pro confertione. Sed 
de ejusmodi vocabulis infra. 

) Novelle conversionis novitas improbata. 1d est , 


. hovitii nondum sufficienter probati. 


k Potus vero si sicere. Particula si redundat. 
Quid sit sicera docet Hesychius : Zixepa olvoc evueyüc 
X60cpg«ct, 3 rà» top« dpmotoU) uiÜnv, ux d &umilov 
$i extuagtó» avyDizo» id est, « Sicera vinum mixtum 


.aromatibus, vel omnis potio gignens ebrietatem, 


qui non sit composita ex fructu vitis. » Suidas : 
Zintpa oxsuaatóv ropa, xal za "EÓpaloq ojcc Myüptvoy 


"Biovcua, olv; cuppryàc dducpaci ix. coU Guyxtxp&- 
'e0oc:, id est, « Sicera potio praeparata confecta, 


apud iMebraos sic dicta potio inebrians : vinum 
aromatibus conditum, ab eo quod commiscetur di- 


e 


. jnebriare. 


, lid est, cervisi:, mensura solita tribuatur. » Si vo- 


luntas fuerit, vel labor, vel festus dies, vel " hospi- 
tis adventus pia precatio exagitaverit, ? vino potio 
augenda est. Et si duabus vicibus reficiendum sit, 
P preter vini potionem 4 similis regula servetur. 
Festis vero diebus, pro reverentia sanct: solemnita- 
tis, pluribus cibis, id est, ternis, vel quaternis sunt 


, corpora reficierida : sic tamen ut, si plura sunt ciba- 
' ria numero, sint minora : ut corpora necessario cibo 
reficiantur, non nimia satietate damnentur. Seden- 


ctum. » Duas hic tangit etymologias, primam, quz 
est Habraica, ab inebriatione : nam "ub, 'schecar, 


- id est sicera a radice "QU, schacar, id est inebriare; 


unde Tertullianus, lib. adversus Psychicos appellat 
ebriamen ; alteram Grecam a commixtione, sed im- 
propriam. S. Methodius lib. de Castitate, apud Pho- 
tium in Bibliotheca, n. 257 : Zbepu T&v «0 pí0ny 

ípoy pt& TOv olyoy. to» l5 Guméiov, Id est, « Sicera 
id omne quod infert ebrietatem, post vinum ex vite 


; factum. » Theodorus Balsamon in eanonem 3 apo- 


stolorum : Zíxspx d' ictt mà» r0 wv otvou pony 


: &urtotoUy, id est, « Sicera est omne id quod.sine vino 


ebrietatem inducit. » S. Isidorus lib. xx. Orig., 
cap. 5 : « Sicera est omnis potio qux» extra vinum 
potést, cujus licet nomen Hebrzum sit, 
tamen latinum sonat, pro. eo quod ex succo .fru- 


menti et pomorum conficiatur : aut palmarum fru- 


cius in liquorem exprimantur, coctisque : frugibus 
aqua pinguior, quasi suécus colatur. » Sed hzc ex 
S. Hieronymo, ep. 2, ad Nepotianum, apud quem 
male legitur : coloratur pro colatur. Ex his sciendum 
est siceram dupliciter sumi, primo pro vino ex aro- 
matibus condito, quod posteriores vocaverunt pi- 
gmentium, secundo pro potione omni quz extra vi- 
num inebriare potest ex variis frugibus confecta, 
idemque est quod cervisia, et ita.hoc loco sumitur. 

1 Jd est, cervisim. Quid sit cervisia satis liquet ex 
Plinio, lib. xxi, cap. ult. : « Ex iisdem (frugibus) 
fiunt et potus zythum, in Egypto coelia, et ceria im 
Hispania, cervisia et plura genera in Gallia. » S. Isi- 


dorus c. citato : « Cervisia a cerere, id est fruge, 


vocata : est enim potio ex seminibus frumenti vario 

modo confecta. » - 
m Si voluntas. Lege : Si vel estas. uU 
» Hospitis adventus. Lege : Hospitis advenientis. 
9 Vino potio. In cod. Vind., vini potio, sed prior 


lectio prestat. Nam hic Pater non quotidie mona- 


chis vinum permittit. E 
P Preter vini potionem. Id est, excepta vini po- 
tione. | 

q Similis regula servetur. De solita mensura cet- 


visi:. 


fas ! 8. HNKbtCTI ABBATIS AMANENSIÓ 


4124 


tes vero ad fféniám fiatiés mellus alteràm comeden: A 6t legomiettiis, r2r0d0e Blsciculs i fuvitibtS, vel 


fem subimatione Oculorurü respiciat, hée alterius 
mensurán eibi vef potüs iniquá& éotriideratióné oéu- 
lorum respiciat. Qaandd fn mensam cibus adiiihis 
$tratur, hullus prius eibun conredsf ; quant signum 
8d benedicendum ihsonet. kbbas vero tigilet ut eon- 
festim, cum cibus ministratus fuerit, signum tangere 
procuret, et ommes, eunt. signum audierint , * una 
vocé benedictionem rogent: quotum vocem abbas 
$ubsequatur diceri$ : Domirus& dignetür benedicere. 
Hoc ad otunia fercula vel pomorum ac potus admihi- 
Stratioriem observandum est. Illud prxecipue decerni- 
mus tt nullüs, alteri daré ex mehsura sua vel acei- 
fere ab altero presumat preter ábbatem, vel prze- 
positum, cüi ab abbate commissum est. Si vero 5 aut 


novitate, aut temeritaté áliqüis hzc quz supra dixi- B 


mis fuerit traimsgressus, disciplita Reguls coórtiga- 
lur pro presumptz teinetitatis audacis. 
$ XI. — Ex Rrcura sancri Fnocrüosi. 


c Carnem cuiquam nec gustandi, nec sumendi est 
concessa licentia. Non quod creaturam Dei judice- 
mus indignam, sed quod carnis abstinentia utilis et 
apta inonachis zstimetur. Servato tamen modera- 
mine pielatis erga zgrotorum necessitudines, vel 
longe proficiscenfium qualitates : ut et volatilium 
esibus 4 infirmi sustententur, * et longinquo itineri 
destinati : f sicut a principe 5 vel episcopo h spe- 
fantüt, pró benedictione, et obedientia degustare 
non metuant, servabtes apud se de reliquo conti- 


marinis; e£ huc ipse, qWofiés oppoóFbiiliad fra- 
trim, ! vel festivitas solemrlitatis dederit alieujas, 
serrita in Imo vet simtiibus diserétione majoris; 
$ XH. — Es RecorA saseT! Bastot (cep. 995. 
Interrog. ^ Qui hon vult his cibis vesci, ex quibus 
fratres reficiuht, sed 4lios requirit, si recte facit? 


— —Rlesp. ? Specialiter hoc ipsum quzrere eibum, con- 


tra maudátum est Dowint dicentis: Nolite querere 
quid manduceris, vel bibatis (Luc. xi). Et ut nragis 
nos ? attentos faceret ad és qwe dicebat, addidit : 
Hec enim gentes inquirunt (Matlih. vi). Sxme debet 
sollicitudo esse e$ qul p?s3696, ut Naples ifiud quod 
scriptum edt : Dieidebatut dutelft vniettiiile; secsin- 
dum quod opas erat (Acl. 1v). 
$ XH. — Ez eadem (cp. 99). 

Interrog. » Qui dicit, quià ledi( fhe hoe, et con- 
tricístor si ei alius. cibus noh faerit datus? -— Resp. 
Apparet qaia hic wem est fixus hi spé Nhà quam 
q Eleazárus habuit. Nec dé charititte ejes qui prxest, 
et soflieitudiaem tam sui. quain ofnniuti gerH, cer- 
tu$ esf. Vetumtsmen absolute neque de fis quz 
làsdünt, neque de his qu$ prosunt, permittitur oni- 
euique suó judieio vel voluntate aliquid agere, sed 
tjus; qui praest, Judicio conimfttendüm est : t uni- 
cuiqué, ptout res vel ecessifas expetit, consulat , 
tunc deinde secundo loco etiam ut in corporalibus 
usibus seeuttdum Dei voluhtateri móftéteey. 


8 XIV. — ltem in eadem Heguia (eap. 95 : ). 


hentiam. (juód 5i quis onsehus voluerit, ét contra Q  Interrog. Si 0portet eum qül ptus labofat, requi- 


sanctiorierit Regülxé usumqué, i veternum vésci car- 
hibus presumpserit, sex mensium spatio retrusioni 
et prenitenti$ subjácebit. i Vivant eim solis oleritius 


. * Una voce benedicliohem  rogent.  Dicentes : 
Benedicite. — 

b Aut novitite; Adventus in religionem, et ideo 
nondum plafíie fegilam rmtonasterii novit. 

€ Carnem cuiquam fec gustandi, etc. Babetar in 
Regula ms; 8; Fruetuosi archiepiscopi Bracat; eap. 
b. Hic locus dé carnibus profertat de Consecrátione, 
distinet: 5, p. 8; sed trimcátus ; extera produeintur 
& gi0o8$3. 

E Infirini. Hoc vocabulum non habetur in. glossa 
citate distinctionis. 

, * Et longinquo itineri destinati. Hoc juxta sequita- 
üs rationem jnstitmit S. Früctuosus ob lotigioris 
itineris fatigationem, debilitatem, et morbos qui in 
ipso possunt oecwrrere. Notent multi hujus :etatis 
 rofiachi, qui, ubi pedem e limine morasterii exttile- 
rint, sibi carnium éstim lieitum arbitraritar; et de- 
dita opera ssepius ad ssécularium zdes convolant, ut 
ibi se carnibus et sagina ingurgitent : quasi vero de 
loco et domesticis pariefibns, awt tton potius de gula 
a Deo judicandi sint. 

f Bicut a principe. Lege, ut in Regla ms., 8i dit, 
etc.; in glossa citate distinctiotüis legitur : $i 
autem. 

€ Vel episcopo. Contra tamen additione : Capfltul. 
Lud. imp., Ut. 9, statuitur, at. nullus episcopotum 
mondchis volatilia comedere precipiat. S. Goswinus 
abbas Aquicinctensis; episcopis éL archiepiscopis, 
cardinalibus, ut carnes ederet przecipientibus, con- 
trarius exatitit, quemádmodum ejus Acta testantur. 

h Sperantur, lta in Regula ms.; in glossa titeta 

Kor, tnittantár. 

* Veternum. Ua in legula ms. et in cod. Vind. id 


fere plus aliquid a consuetudine? — Resp. Si propter 
retributionem Dei laboret suscepit, non hic requi- 
rere debet Jdborid inércedeur vel requíém, sed pro 


est, veterdm, sumiturtué adjeétite. 

] Vivant. Hd e$t; Vestántár. 

k Fluvialibus. In Regula ms.; flemineià.. 

! Vel festlvitaa. $oletirkitatis dederit alienjus. Non 
modo laici Christiani et clerici, sed etiam monachi 
Beminicis et festis diebüs l&ütius epulabantur, ut 
constat et S. Hieromymo, epist. àd Eustochium : 
t Festus est dies, ef riataljs sancti Petri festiviag 
est solito condiendus. » Ex Regula S. Ieidoti, cap. 9; 
B. Aureliani, cap. 50; S. Cesari, th Hecapitala- 
tione, cap. 10; cajusdam Patris monachorum, et 
magistri cip. 26. ld etiám éonstat ez Vita S. Leut- 
fridt abbatis; ctp. 2; ex vita Apollonii, apud Palla- 
dium et Rafirmm; et Vita Candidre, apud eumdem 
PaHadiuth; et ex multis aliis Vitis Patrum. 

" (ui non v&lt, etc. Hs reperiuntur apud S. Ba. 
silium, interr. 151, et aped Rnfinum, cap. 50. 

D Specialifer hoc iptum. Lege, specialiié? querere 
bum, fiot ipsum. cont?a sandatim est Domini. In 
textu Grzco xa602ov, id est, itr tmiversum. 

^ Attentós; V8. aped Rufihur, sed videtur legen- 
dum, attonitos, quia fà texti Graco legitür, xara- 
terarepow Hievtyribvror, id est, et ui magis obstu- 
pefaceret, est, agoftitos faceret. 

P (ui dicit, etc. Habetur apud S. Basitiutti, Interr. 
153 Regul. brev., et apud Ruf., cap. 58. 

4 Eleasarus. Ita in cod. Vind. In fexta Greco et 
apud Rufum legitur, Ldzarss, s&d male; nam 
respicit sd senem illum Eleazarum qui mori maluit 
quam carnes suillas &6deré; ut habetur H Mach. 
cap. 6. 

* Apud sanetum Basiliam, intérrog. 197; Ruf- 


hum, eap. 50. 


T M CONCORDIA RECULARUM. — CAP. XLviil. fág 
his ad promisss "festinare, seieris quia sieut pro 1a- A dignus effectus, eum et ipse sirhili &pallo tértpotum 


boribus mercedes paravit Dominus, etiam pro angu- 
stiis consolationes. Verumtamen hi qui praesunt, 
observabunt regulam illam quz dicit : Dividebatur 
unicuique, prout opus erat (Act. 1v). Debet enim 
unumquemque prevenire; ut secundum laborem 
eliam solatia refectionis inveniat. 
& XV. — Item ejusdem Regulie (cap. 8). 

Interrog. * Si oportet eum qui se ffi» ae re- 
ligios:e vite dederit etiam continentiam observare? 
— Resp. Quia in omnibus necessaria sit continentia, 
manifestum est. Primo omnium et ex eo qudd Apo- 
8tolus Paulus inter fructus Spiritus sancti etiam con- 
tipentiam nominat (Gal. v). Tum deinde etiam im- 
maculatum ministerium per lranc servari posse de- 
signat, cum dicit : In laboribas, invigiliis; in jejuniis, 
in castitate (1I Cor. n). Et iterum : In labore et 
fatigatione, in. vigiliis multis, in fame el siti, in j&- 
juniís (requenter (11 Cor. vi). Et iterum: Omnis qui in 
agone contendit ab omnibus continens est (I Cor. 1x). 
Et iterum : Macero corpus meum, et servituti sub- 
jicio (1 Gor. 1x). Quod utique non aliter quam per 
continentiam videtur impleri. Et juventutis tumor 
ac fervor statis velut frzeno restringi et reprimi per 
solam continenüam poteát. b Non enim expedlunt 
stulto delicie, secundum Salomoneni (Prov. xit). 
Et : Carnis curam, inquit Apostolus , ne feceritis in 
concupiscentiis (Rom. xin). Et iterum : € Vidua, qué 
in deliciis vivit, mortua est (1 Tim. v). Sed etetn- 
plum illud diviti8 in deliciis viventis necessariam 
nobis ostendit esse continéntiam, ne forte ei no$ 
audiamus quod audivit et dives : Quia consetitus à 
bona in vita tua (Luc. x): Quomodo autem incon- 
tinentia periculosa sit, etiam Apostolus docet, eum 
eam proprie illis ascribit; quos recedere a Domino 
4icit ; ait enim : In novissimis diebus instabunt tem- 
pora periculosa : erunt enim homines seipsos amantes 
(1 Tim. 11). Et cum plura. malitixe genera enumeras- 
set, ad ultimum posuit : € Comessores, incontinentes, 
immites. Sed et Esau malorum suorum quasi fomiteth 
habult incontinentiam, qui pro uno cibo tendiJit pri- 
mitiva sua (Gen. xxv).(Sed et illa prima preraricatió 
non aliunde homini: nisl per intontirentlam accidit. 
Omnis sanctorum vita, augue ipsius Domini in cane 
positi, presentia que nobis slia hlsi continenti? 
proponit exempla,? Moyses qubque dufh contiiiuatd 
quadraginta dierum jejunio astitisse indefessus dicitur 
Deo, et meruisse legis aüxiliuin humano gerierl deferre 
(Exod. xxiv). Elias quoque visione Dei tunc dieitur 


* Si oportet eum, Exstat apud S. Basiliutn, interr. 
16 Regul, fusius disputatárum; et spud Rufinum; 


cap. 9. . 

j^ Non expediunt. stulto delicia; In *ersione com- 
muni : Non decent stultum delicia. 

« Vidua que in deliciis vivit; mortua est. Lege; ut 
apud Ruünum: Vidua, que in deliciis est, vivens 
mortua est, ut in Apostolo : Nam qua in deliciis est, 
vivens moriua esl : xai amatológa (Goa cióvmuy. 
Ubi exarxOc« 3 cnata)ó, delicias ago, in glossis 
yeteribus. Apud Hesychium, exatoAz, «pugà, 1d est, 
deliciose vivit. Hine ereruXn, lascivia, delicias. Male 


a cibo se tontinuisse seribitut (11J Reg. riy. Sed et 
Daniel et trium pueroruin itleritum àpud Deum, quo 
de omnibus inimicis suis; et de ipso lyrarmo triüm- 
phum ecperunt (Dan. 1), nón aliuhde nisl pet con- 
tinentiam venit. Josnilis autem] ommis vita conti- 
nentia fuit. Ab hac etiam Doininus trianifestationis 
sus initia prima pstefecit. Coritinentiam autem di- 
cimus, non quod a (ibo penittis abstinendum sit, 
hoc est enim violenter vitam dissolvere, sed eam 
qua vitz astis fibh sbpeérflbus, sed nieéessarius cor- 
síat : ctt! reluyitnid quod sSuavé ést; efplemus$ ea 
quz seh cotporis necessilas exposcil : et, ut breviter 
dicam; omnia quz per passibiletr concupiscentiam 
requiruntüt, ab his abstinete Virtu$ est continentis. 


B Ex ideo ergo non solum in esu cibi et, in libidine 


conlinentiz virtus agnoscitur, Sed cum ab omnibus, 
im quibus * delectamur quidem; sed in ánitma ledi- 
mtr, abstinémus. Verus etgo continens nec gloriam 
humanam desiderat, seda vitils $8 continet, et ab 
ira, et a ttistitia, et oninibus qud occüpatas tenere 
consueverunt inéruditas animaé et incautas. Pene 
autem in omnibus tnandatis Dei hot irivenieinus, quod 
unám alteri coli?tét, et sepáraturi Aliud ab alio 
complerl tnrpossibilé est. Íd tarneri przecipue in hac 
ipsa continentia deprehendiiur, quohlani quidem hu- 
milis ifle deprehenditur, vel Judicatur, qüi se a su- 
perbia coftinet ; et Ill renuritiat 6rritilbus faculta- 
tibus suis; et secundum Évangellain vendit omnia 
sud, et dividit, dui sine dubii &onlinét sé a pecunia 
et desiderio. Sed et imatisuetus ille erit qui iram 
tontinet ét Colüibet furorem. Quid vero jam vagos 
oculi visus, ei auris auditus, et linguz inteinperan- 
tiam, aliud quarn continentia moderatur et cohibet ? 
Sed et intemperatos risu$ continentia Coercet. Et 
f sicut incontihentiz signurti esl, inordinatis et in 
tompositis tioribus agere Itt risu, cum utique subri - 
dendo tantumniódo letitiam ineiitià oporteat indi- 
edrl. Indecorum auteiti est $ic crepitanlem cum s0- 
fitt elevare risum, quod cerlufti est per incontinen- 
tiàám hdehtis accidere. Solet etidm( evenire invitis, 
que res gravitalem et eurislátitiati anifnl. emollire 
ac tesolvete solét. Unde et apud Salomónem, 6 Risui 
inquit, dizi amentiam (Eccli. 11). Et : Sicut voz spi- 


D riarum. stb. olla : ila ribus slultoram (Eccli. vii) El 


Herüm : Stultus ín risu. exáltat vocem suain : vir au- 
tem sapiens viz tacite ridebit. (Eccli. xx). Ostendit 
autem Dominus in semetipso necessarias quidem 
carnis hábuisse passiories lid est, quz viftutis, ferrent 


spud Suidam eémat&s, cpopd. Legendum enim, 
«pugd, id est; deliciz. 

4 Comessores. Ita apud Rufinum. In textu Urzco 
Apostoli, $t£6o)o: id est, criminatores. 7 

e Delectamur quidem hic. Desidérati videtur «à 
corpore. 

Sicut in continentie signuifn, etc. Hác habentur 
apud S. Basilium circa initium capitis sequentis, 
quod integrum non profertur. 2l 

8 Risui, inquit, dixi amentiam. Hzc sententia nori 
reperitir in textu Gr:eco S. Basilii , ut nec él illa z 
Ve vobis, eic. 


1127 


Nusquam autem invenitur risu usus, quantum ad 
historiam pertinet Evangelii, sed et flere magis in- 
venitur eos qui rident, dicens : Ve vobis qui nunc 
ridetis, quia flebitis. (Luc. n). Nec enim seducere 
nos debet similitudo nominis risus. Mos namque est 
Scripture interdum lxtitiam animi affectumque lx- 
Tiorem risum nominare, sicut ibi Sara inquit: 
Risum fecit mihi Dominus (Gen. xxi). Et iterum: 
? Beati qui flent nunc, quia ridebunt (Luc. v1). Et in 
Job quod dictum est : ^ Os autem veracium replebitur 
risu (Job vin). Hec enim omnia nomina pro gaudio 
anim: accipiuntur. Qui ergo liber est ab omni pas- 
sione, et nihil per incitamenta libidinum gerit, sed 
continenter et sobrie adversus omne quod potest 
ledere nititur, hic perfecte continens dicitur ; qui 
et sine dubio per hoc alienus invenitur ab omni ge- 
nere peccati. Libido namque est totius mali musci- 
pula, et per hane omnes decipimur ad peccatum : 
per quam qui non resolvitur, neque inclinatur ab 
ea, omne ex se peccati pessimum germen excidit. 
8$ XVI. — Item ez eadem Regula (cap. 9). 

Interrog. « Quz est mensura continentiz ? Resp. 
Quantum spectat ad vitia et passionem, penitus abs- 
tinere, nec unquam superari ; quantum spectat, ad 
cibos, prout usus deposcit, vel z:itas, vel labor, vel 
robur corporis, vel incommoditas ejus, ita etiam 
modus et vqualitas temperabitur cibi. Neque enim 
possibile est omnes fratres unum ordinem, vel mo 
dum ac Regulam custodire. Hi vero qui sani sunt. 


| S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 0. 
testimonium, velut laborem, fletum et tristitiam. A valde inutile est, etiam corpori ad omne opus. Tunc 


^. 


1128 


deinde quia etgravatur in somno, et quia etiam 
ledi ex his facile potest. Sed nec suavia quxque ad 
finem ciborum aectanda sunt, sed sufficit usum ex- 
plere vivendi refutata luxuria. Si enim libidini ser- 
viamus, nihil aliud est quam Deum facere ventrein 
nostrum. Quoniam quidem corpus humanum semper 
exolescit et defluit, idcirco et repleri indiget ac re- 
formari. Propter quod et naturale est desiderium. 
Id quod secundum rectam rationem, aut asus ipse 
ad reparationem deposcit, eorum qu» exinanita 
fuerint et absumpta, tam aridi quam etiam humidi 
alimenti. Si quid ergo illud est quod potest vel 
brevius , vel facilius explere hanc necessitatem cor- 
poris in cibis, id potius eligendum est. Sed et Do- 


B minus, hoc opinor, ostendit, cum esurientes refecit 


in deserto : qui utique possit majore miraculo co- 
piosiores eis cibos parare, nihil horum fecit, sed 
simplicem eis exhibuit victum ; secundum Joannem 
(cap. vi) quinque panes hordeaceos et * pisciculos 
duos apponit. De potu vero nec mentio qnidem ulla 
fit. Ex quo illud sine dubio designatur quod omnibus 
sufliciens esse possit aqua usus et pernecessarius, 
nisi forte aliquis per infirmitatem corporis ledi ex 
hoe videatur: qui sine dubio seeundum consiliuin 
apostoli Pauli ( 14 Tim. 1i) cavendus est, quia 
noxius : sed et quascunque manifestam inferunt 
noxam corpori, devitanda sunt. Absurdum enim vi- 
detur propter substantiam corporis cibos sumere, et 
rursus per ipsos cibos corpori inferre perniciem et 


possunt eamdem omnes mensuram tenere in absti- C inutile illud reddere ad ministerium mandatorum. 


nentia. Immutari vero oportet per singulos, in qui- 
bus causa aliqua diversitatis existit providentia et 
provisione rerum , quibus dispensandi hzc cura 
commissa est. Nec enim per singula sermonem com- 
plecti possumus; sed tantummodo comprehendimus 
qu:e ad communem et generalem pertinent institu- 
Honem. Solatio vero 4 incommodorum in cibis vel 
eorum qui jam fessi sunt ex opere continentis, sive 
ex aliis quibus libet laboribus quos pro religione 
pertulerunt, hi qui presunt, secundum quod res 
et ratio deposcit, adhibebunt. Neque ergo tempus 
reficiendi omnibus idem statui potest, neque modus 
cibi, neque qualitas ; sed prospectus iste sit omnibus 
unus, ut non usque ad satietatem persistamus in 


Oportet tamen omnimode illis uti cibis qui et facilius 
et vilius comparantur, ut ne occasione abstinentiae 
inveniamur pretiosiora qu:xque et difficiliora sectari, 
dum suavitate condimentorum viles naturz cibos in 
summum ac delicatum saporem extollere conamur. 
Sed si quid est quod in unaquaque provincia facilius 
et vilius comparatur, et quod in usu hominum com- 
muniter habetur, hoc ad usus nostros oportet assumi, 
et ea tantummodo requíri qux ad vitam pernecessa- 
Tia sunt, id est, oleum, ve! alia hujuscemodi, vel 
8i qua etiam ad infirmantium solamen adhibentur. » 
$ XVII. — Ex REGULA CUJUSDAM. 
Caro et vinumsive potus, in qpo sit ebrietas, f re 
futanda sunt monachis, nec suscipienda, quihus pro 


edendo. Repleri enim ,Ventrem , et gravari ex cibis D Christo crucifixus est mundus, et ipsi mundo : 5 et 


& Beati qui flent. 1ta apud Rufinum. Est tamen se- 
cunda persona Luc. vi. 

b Os veracium implebitur risu. Ita apud Rufinum. 
In textu Greco Basilii, ubi locus citatur ex Job, ita 
habetur : à)z8uxàv evópa dpzXiset yéiooc. ld est , os 
veraz implebit risu. Lege tamen Anfván, id est ve- 
racium, juxta septuaginta, quos hic sequitur S. Ba- 
Silius. In versione communi : Donec imvleaiur risu 
05 Iuum, juxta textum Hebraicum. 

* Que est mensura continentie, etc. IIx»c haben- 
tur apud S. Basilium, interr. 19 Regul. fusius disput., 
et apud Rufinum, cap. 10. 

Incommodorum. Id est, morborum; in textu 

CO &ooo cov, id est zegrotorum. 

* Pisciculos duos. Joan. xvi : duos pisces, juxta 
Yersionem communem. fn textu 'Grieco, 5o ójápi«, 


id est duos pisciculos. ójapwv, enim est pisciculus. 
Suidas : éJ&prv, 1x058:v, id est pisciculus. 

f Re[utanda sunt. Id est, recusanda sunt. Refutare 
enim aliquando est recusare. S. Gregor. Turonensis 
de Vita Patrum, cap. 10 : « Romanus vero adhuc 
adolescentior, et ad opus Dei animum extendere ca- 
piens nuptias refutavit. » Glossze anonym: : Renucte, 
qui refutant abbatem habere. 

€ Et ferias monacho non esse super terram. Deest ali- 
quod verbum, nempe sciendum est, vel qd simile. Hic 
autem Pater ab aliorum sententia discrepat, cum 
prohibet in solemnitatibus fratres paulo melius pro- 
curari , quemadmodum et Evagrius in proverbiis : 
« Ne dicas, Hodie festivitas, et bibam vinum; et 
cras Pentecoste, et manducabo carnes : quia non 
est festivitas apud monachos super terram. » 


1129 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIX. 


1190 


ferias monachorum non esse super terram : * nisi A abstinentia tegenda est, ne jactantie vitio decida- 


modicum in adventu fratrum tanquam Christi le- 
ctior fuerit cibus gratia charitatis. Verumtamen 


& Nisi in adventu fratrum. Solebant veteres illi 
monachi fratribus advenientibus paulo lautius epu- 
leri, ut clarum est ex Cassiano, collat. xxiv, cap. 





mus in lapsum ; quod prx omnibus vitiis gravissi- 
mum est. | 


90 et seq.; ex Vitis Patrum et ex nonnullis his 
Patribus hoc capite ab auctore nostro citatis. 


——————————————Ó—À———Ó UE D C C c codecs ccn f 


CAPUT XLIX. 
DE MENSURA POTUS. 





$1. — Ex Recura. sancri BENEDICTI. 
Unusquisque proprium habet donum ex Deo, alius 
sic, alius vero sic. Et ideo cum aliqua scrupulosi- 


a Heminam vini. Quid sit hemina explicant glos- 
se veteres : Imina $uizsacov, id est, semisextarius ; 
ubi legendum, Hemina. ld colligitur ex Gellio, lib. 
ju, cap. 43 : « Contra autem, si ex sextario hemina 
fusa est, dimidium, non dimidiatum sextarium, fu- 
sum dicendum est. » ldem docet Festus : « Hemina 
ex Greco uiv, quod est dimidia pars sextarii. » Ita 
etiam censet S. Isilorus mox citandus et Rhemnius 
Fannius carmine de Ponderibus et mensuris. - 


At cotylas (quas, si placeat, dixisse licebit 
Heminas) recipit geminas sextarius unus. 


Ubi observandum eamdem esse cotylam Griecorum 
cum hemina Latinorum. Quod etiam notat Hesy- 
chius, cum ait, *Hiivye, xoróàng. Accedit quod Cotyla 
Grecis sit semisextarius, ut docent S. Epiphanius, 
lib. de Ponderibus ; Scholiastes Aristophanis in Pli- 
ctum, act. Il, sc. 1v: Koro)n 9€ iac eldoc pícpou ó 
jsyópavov cac» dui5so vov, id est, « Cotyla .est species 
mensurz dieta a nobis semisextarius. » Et Suidas, 


tate a nobis mensura victus aliorum constituitur, 
Tamen infirmorum contuentes imbellicitatem, credi- 
mus * heminam vini per singulos sufficere per diem. 


cap. 24, Priscianum lib. de Ponderibus et Mensuris, 
cap. 5, et Fannium : 


Uncia fit drachmis bis quattuor, 


Itaque cum sex cyathi debeant efficere duodecim un- 
cias juxta Isidorum, necessario cyathus pendet sex- 
decim drachmas, quod est contra ipsum Isidorum et 
omnes auctores, qui scribunt cyathum appendi dun- 
taxat decem drachmis. Nec obstat quod Hesychius 
et Suidas scribant cyathum esse duarum unciarum; 
nam Graci grammatici in rebus Latinorum szpius 
errant. Sed, ut heminze mensura plenius cogno- 
scatar, quanti valeat drachma videndum est. 
Drachma igitur juxta S. Isidorum libri citati ca- 
pite 24; Priscianum, cap. 3$ libri de Ponderibus 
et Mensuris, et Fannium, appenditur argenteis scru- 
pulis tribus. 


In scrüpulis trinis drachma est, quo pondere doctis 
Argeuti facilis signatur pondus Athenis. 


xorjÀn, 0 xoXoUptw vpiZrovov; id est, « Cotyla, quod (; Unde optime Isidorus, cap. citato. « Drachma octava 


vocamus semisextarium. » [ta vulgo usurpatum, 
nam olim, ut planum est ex Áthenzo, cotyla erat 
alterius generis vas, quod multis modis sumitur, 
etiam pro hemina, ut ipse notat. Hiec autem cotyla 
seu hemina capit cyathos sex juxta Fannium : 


At cotyle cyathos bis ternos una receptat. 


et S. Isidorum lib. xvi Originum, cap. 25 : « Cotyla 
hemina est habens cyathos sex. » Cyathi vero pon- 
dus est drachmarum decem, auctore Plinio, lib. xxr, 
cap. ultimo: « Cyathus pendet per sedrachmas de- 
cem ; » Fannio : 


At cotyle cyathos bis ternos una receptat , 
Sed de abaco nobis id pondus s:pe notatur ; 
Bis quinque id faciunt drachmes, si appendere velles; 


et S. Isidoro, cap. 16citato: « Cyathi pondus decem 
drachmis appenditur. » Ex quo sequitur beminam 
sexaginta drachinis appendi. Quod etiam auctoritate 
Plinii capite citato confirmatur : « Cum acetabuli 
mensura dicitur, significat heminx quartam partem, 
id est, drachmas quindecim. » Si enim acetabulum 
seu oxybaphus, ut alii vocant, quarta pars herminz 
quindecim drachmas capit, sequitur heminam sexa- 
ginta drachmarum esse. Quare necesse est S. Isi- 
dorum errasse, cum capite citatoscribit: « Hemina 
autem appendit libram unam, quz geminata sexta- 
rium facit. » Qui in eodem capite sibi manifeste con- 
tradicit, cum ait cyathum decem drachmis appendi, 
ei sex cyathos heminam componere. Quod, si ita 
est, sequitur eyathum appendi duabus unciis, cum 
in libra, ut est in confesso apud omnes, sint tantum 
duodecim uncie; ac proinde cyathi mensuram esse 
drachmas sexdecim, quod est contra ipsum Isidorum 
atque auctores supra citatos. Uncia enim pendet 
Octo drachmas Juxta eumdem Isidorum eodem libro, 


PAThOL, CIII. 


pars unci: est ; et denarii pondus argenti tribus con- 
Stans scrupulis, id est, octodecim siliquis. » Kecte 
sane, et juxta mentem Plinii capite cHato : « Dra- 
chma Attica (fere enim Attica observatione medici 
utuntur), denarii argentei habet pondus : eadem sex 
obolos pondere efficit. » Sex autem oboli tres scru- 
pulos pondere efficiunt ; nam scrupulus constat duo- 

us obolis, ut docet Fannius : . 


Semioboli duplom est obo!us, quem pondere duplo 
Gramma vocant, scrupalum nostri dixere priores. 


Quanquam Priscianus scrupulum confundat cum 
obolo. Quod autem dicat S. Isidorus tres scrupulos 
esse octodecim siliquas, id fit quia scrupulus juxta 
Priscianum constat sex siliquis. Ex his omnibus ef- 
ficies heminam non plus pendere quam septem uncias 
et semis. Nam si ex cyathis sex quos capit hemina, 
tollas duodecim drachmas, remanebunt sex. uncis, 
el ex duodecim drachmis subductis unam unciam et 
semis efficies. Et hxc de hemina : etsi aliter sentiat 
Budous S. Isidorum, qui sibi contradicit, ut ostendi- 
mus, secutus. Át quispiam dicet hanc minorem esse 
mensuram, quam sufficiat monacho per diem : sed 
respondeo primo monachis juxta Apostoli sententiam 
modico vino utendum, eoque multa aqua dilute. 2. 
S. Benedictum de sua patria loqui maxime, hoc est, 
Italia, vinorum generosorum feracissima, qu: mul- 
tam aquam, remanente suficiente sapore, et viri- 
bus, ferre possunt. Unde postea subjunxit : si loci 
necessitas postulet, amplius addendum : si nempe 
illius regionis, in qua situm est monasterium, vina 
debilia sunt, aut certe si est illa siticulosa natio. 
Adde etiam cum officia divina, cantus, cxremonix 
quadruplo fere aucta sint necessario augendam esse 
mensuram, ut S. P. Benedicti ejusque Regube discre- 
tio servetur. 


36 


145 


'& BENEPICTI ARBATIS ANIANENSIS 


11952 


Quod si aut loci necesbitas, vel laber,aut ardor msta- A posita corporis f oónttiüóne dedimet. Attamen quia 


tis amplius poposcerit * im arbitrio prioris consistat. - 
Considerans in omnibus ne subrepat satietas aut 
ebrietas. ^ Licet legamus vinum monachorum omnino 
non e$se. Sed quia nostris temporibus id monachis 
persuaderi non potest, saltem vel hoc consentiamus, 
ut non usque ad satietatem bibamus, sed parcius. 
Quia vinum apostatare faci, etiam sapientes. Ubi 
autem necessitas loci exposcit ut nec supra scripta 
mensura inveniri possit, sed minus, vel ex toto nihil, 
benedicant Deum, qui ibi habitant, et nón murmu- 
rent. Hoc autem ante omnia admonentes ut absque 
wuürmurationibus sint. 
"— 8M. — Ex Recura saNcT! Faucruosi (cap. 5). 


Ne, quod absit, murmurando ea sententia pe- 
reant qua perierunt hi qui ia deserto murmurave- 
runt, etc. 


$ lll. — irEw £x ReeunA avvERrOé FnucrUOos! 


(cap. 5). 

c Per dies singulos vini potionibus sustententur. 
Knxta tamen providentiacn abbatis vel przepositi hzec 
ipsa potionis parcimonià temperetur, ita duntaxat ut 
* inter quatuor fratres sextarius dividatur. * Sabbato 
vero vel Deminicis diebus ad vespera una potió 
edficiatur. 

: $ IV. — Ex Recuna sancrI FennEoLI (cap. 39). 


De eMetate vero superflumm pato fimonachum 
commonerl, cum, vel si patum vini accipiat, a pro- 


à Inarbitrio prioris coneistat. Prior hoc loco ab- 
bas e»t, nop prepositus, ut supra demonstratur. 
Unde prxtermittenda illa quxstio cujusdam recen- 
toris, cür mensura vini sit penes arbitrium prepo- 
sití, et mensura cibi ex judicio abbatis pendeat. Et 
sane 5. Ferreolus vini mensuram permittit judicio 
abbatis: « Quantum eis secundum vires monasterii 
per singulos dies jussu vel dispensatione abbatis vini 
offertur, accipiant. » S. Fructuosus ponit in arbitrio 
abbatis vel praepositi. Nec ratio opposila valel ni- 
mirum, quód is quí vini mensuram assignat debeat 
vires et ingenia nosse singulorum, qui magis per- 
specta sunt praeposito, quam abbati, qui Sepius abest 
a monasterio quam prepositus. Quasi vero now Le- 
neatur abbas, qui pastor est, vultum pecoris sui agio- 
scere perinde ác pr:epositus. 

b Licet legaümtis vinim non esse monachorum. Lo- 
cus habetur in Vitis Patrum, interprete Pelagio, lib. 
1v, n. 94 : « Narraverant quidam Pastori abbati de 
quodam monacho qui vinum non bibebat : et dixit 
eis, quia vinum monachorum omnino non est. » Vi- 
num non esse monachorum docet S. Aubustinus lib. 
de Meribus Ecclesiw, cap. 531. Vino interici! mona- 
chis S. Basilius orat. de exercitatione monastica. 
Monachi £gyptii, exceptis senibus, vini usum ignora- 
bant, docet 5. Hieronymus lib. t, ep.2. Monachorum 
S. Martini vintm temo noverat, nisi quem infirmitas 
coegisset, inquit Severus Sulpitius libro de ejus Vita. 
Vinum prohibetur monachis 3. Pachomii, ut. habe- 
tur in ejus Regula, art. 20. IHlius usum non probat 
in monachis Evagrius in Proverbiis, loco supra ci- 
tato. Nitrienses tamen in Egypto monachi vlno ute- 
bantür, teste Palladio in Lausiaca. S. Ferreolus, 
Magisteret S. Froctuosus hic citati permittunt, quem- 
admodum sshetimonialibus, S. Cxesarius cap. 28 Re- 

le. Sed tantum :egrotis concedit S. Leander, cap. 

libri de Institatione Virg 

* Per díei Mnjulot, etc. Hzc videre est in Regula 
me. S. archiep. Brac. cod. Crass. cap. 3. 


latere TYoonachos nó poterit, qtiod Apostolus "Timo- 
theo serébit dicens * Vino modio tere propter sto- 
machum tuum, el frequentes (uas infirmitates ( I7 
Tim. n), quantum eis eeoumdum vir&& monusteri 
per singulos dies jaesé , wel üfeWentilione abbatis 
vini offertur, accipiant, et amplius penitus men re- 
quirant. Hoc etiam de reliquis stipendiis statuimus 
observandum. Nam ebrietatem illis etiam qui szeculo 
vacant, 5 prophet:x testimoniis ^ approbamus, scri- 
bente Ápostolo Ephesiis : Nolite, inquit, inebriari 
vino, in quo est luxuria (Ephes. v, 18). Et Propheta: 
i Ve qui fortes sunt ad bibendum vinum, et. potemtes 
ad miscendam siceram (Isai. v). Et iterum:) Ve qui 
consurgunt mae, et sectantur siceram, qui exspectant 


B vesperam, ut vino cstuent. Et ideo monachum si 


ebrium (quod dici nefas est) fideri aliquando  com- 
tigerit, zelans illi, plenus ira precipio , wt tri- 
ginta diebus à vind potatióte stispendotur : quatenas 
anima infusione t concessá digestionis hoc spatio 
vacuetur. 


& V. — Ex RkcuLA Macmsra: (cap. 27). 


1 Mox cum sederint ad menasás friltreh, anteiuam 
comedant, Singufos * meros accipiànt. Quos meros 
accipientes * sinpuli porrighnt abbát Sibi signandos, 
et per alias mensas suis fralribus ? suis signent prze- 
posiüi vicibus. In quibus omnibus mensi$ in euos 
meros, quisque frater de suo pane ternas non am- 


d Inter quatuor fratres áexteriui dividatur. Ka ut 
unicuique dimidia duntaxat hemina detir. De Sesta- 
rio vide qua supra. diximus. 

e Dabbato vel. domihicis. TO vel hwc toco samiteir 
copulative, Addit potionem ad sm ssbbati, 
quemadmodum et Dominicz, quia olim in muhis le- 
cis non Jejunabatur die sabbaüi, ethic dies proferíato 
habebatur, atque etiam a monachis, at videre est 
apud Cassianum lib. 111 de diurnis Orationibus, cap. 
9 et 11; in Regula S. Columbani cap. 7; apud Pal- 
ladjum, cap. de Nitriensibus, etin Regula ejasdem 
S. Fructuosi, cap. 5. Et eodem die sicut et Dominico 
monachi sacris. mysteriis communicari in ecde- 
siam conveniebant, ut passim videre eet in vitis Pa- 
turum. 

. f Contritione. ld est, maceratione, mortifica- 
tione. 

$ Prophete. Puto legendum * Seriptwre. Nam 
primo eítàt Apostolum, deitide Prophetain. 

h Approbamus, Reprobamus, apparet eorrectum 
in cod. Vind., sed puto deesse ré fugiendem esse. 

| Ve qui fortes suat, etc. Juxta textum. Hebrai- 
cum. Iu versione communi ita habetur : Ve qui po- 
tentes estis ad bibendum, et viri fortes ad viscemtam 
ebrietatem. Ubi pro «o ebrietatem, S. Fructacsas 
scripsi siceram, sed nomen Hebraicum "xg wtrum- 
que siguificat, el ebrietatein et siceram. 

| Vo qui consurgunt mane, ew. Juxta textum He- 
braicum. 

k Concessa. Lege confecta, ut sensus sit t anima 
infusione vini confecta et aggravata. 

! Moz cum sederint ad menses, eic. Exstat in 
Regulá ms. ejusdem Magistri eodem cap. 17. 

* Meros. Merus substantive significat calicem sive 
cyathum vini, ui supra notalum eat. 

n Singuli porrigant abbati. Qui eunt de ejus nieusa. 

? Suis signent prepósiti. vicibus. Quisque prapo- 
Situs in sua mensa. Erant autem duo in siugulis 
mensis per singulas decadas divisis. 











153 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XHX. 


n5& 


plius * béccelias intingant. doo won ampliws, ne A serio vinó, miseeantur ab hebdomadariis. in con-: 


frater multum ibi panem vxpendons, cum in pul 
mientariis non. habnerít vóracitatiS Sut vausa, im 


fatis coi menburü aliorum fratruM aspectum in se 
provocbt detrahentem. Post ergó primes meros 
feelívo Lemore ad refectionem tài sextie, quam 
wonz b ealdelii euvtibids terni soflicinat extra sium 
merum. in eodém vero tempore, cem ad sextam 
reficitur, tévmce sote omnibus süfficient potíones. 
Quibus completis tam in refeetone sexte, quam 
monde, vel cdense st&ds in wmsedio mensarüám viera 
voce cellararius dieas ; qui sitit, fiducialiter indies. 
Post hànc voceth Wei. foerít siens, respondent, be- 
nedic. Statim * Uxperotà ià uho vabe 4 sescá ea- 
Hiéi, áuL sí vélusris fratres cum *fottà, quie sem- 


sueto vase Wer singulos mensarüm decados ou- 
bium singuite potidnes secundum wumerum congre- 
gationis et sum. Statim surgens ébbas oret cum: 
omnibus; et post orationem, antequam sedeat, 
oblatum sibi vas cum misto signet. Mox secum om- 
nes ad mensas suas jubest, sicut eoneuevertint, se- 
dere, et bibens prius ipse, deinde siagillatias mistum 
per mensas singulas omnibas faciat propiaan. Qui- 
bus surgant, iterato et orent. Et post orationem re- 
deant omnes ad opera, que i dimiserant facientes. 
Ergo quivis sitiens post nonam mox bibat. Jam si . 
introierit decima nemo bibat usque ad vesperam. Si 
vero frater eimplius eitierit in ipsa nona, antequam 
veniat, ut diximus, decima, et bibere €i voluerit 


per amplius preter sitientes, fleri debet f in ipul- B aquam, non ab i orceo, uso hausta, sed ad calicis 


vhentavils fortioribus, 5 aut galleta, «aut cites 
sitientibus Porrigimtar. Nam et his sestoui dífebas 


aut galle&e aut k caucelli bibat zaensuram, quia 
quod extra mensuram est, hoc est nimium et in- 


vmtà kd notam reffeiun, weka anteqwam cópploant, — justum, et desiderii satisfactionem ad corruptelam 
Binz snfficisnt ogmibets poUénes :& tamem ut am» — Videbitur adimplere. Nam secumdwm sententiam 
teqiam bibam, orent, V ost péam febiberimt, ree. — illam que dicit : Ne. quid. nimis , potest et nimia 
rent. Mem ín hi$ zetaís diebus item ad sextam — aqua ! debriare sensum in phantasiis somniorum, et 
veficitar * ipo&t. dietam nomara weotidie extens ebbe) — COrpus ? necessitatibus occupare, ? id est, in venis 
de oratorio in sua sedeat cathedra, et circum astan- — flatus, in medullis frigus, in superciliis gravitas, in 
tibus ente eum in ordine emnibus, ejecto 2 cella- cápite firus, 1n naribus Bternutus aseiduüs. In hie- 


vatus, ut monat ektrà às fejunii post nonam 
Pibereht, maxt?mhe zestatis tefnpore. Ekehardus, ju- 
eror, libro dé casibus mónásterii S. Galli, voip. 11 : 
« Abbas íhvitàt tandeià omnes *&d nonales Tratrom, 
Wuribus censeripti erant, biberes, ibi tantà hilaritate 


& Buccellas. In Regula ms., buccillos, (od peritide 
est. Gloss, veteres : Buccella, (jmuiov, id. est Tru- 


stulum.  . 
» Caidelfi. Caldellus est quoddam rati penus. S. 
Cwsarius in Becapitulatione cap. 16. « Quotidianis 


vero diebus àd prandium in sstaté binos caldellos 
accipient : ad cqepam vero bini caldelli sufficiant. ) 
€ Teimperalà. Td est, fusa. 

4 Pusca cálida. ltà in Regula ms. ; se lege : posca. 
Celsus, fibr. ni, cap. 6: Si ille languet, vel hec pro- 
fuit, ex pósca. Quidam explicant loram, td est vi- 
num Secundum, quod fit ex maceratis aqua vinaceis, 
sed non ita recté; nam posca est, quód Grai vo- 
rant óbáx «so» loss veteres : Posca, óbuxparov. 
Et quod Dióscorides lib. 1, cap. 8, o&óxpacov dicit, 
Plinius, qui sepé loco Dioscoridis interpretatur, 
Iib. xxvi, càp. 4, poscam appellat. Aliter ó2uxpapa. 
Apud Palladiüm cap. 79 Lausiacse, cóv $6 (ov má&vrix 

dvoy OuxrtloUca Üsuxpapatt xal à Enpo &pxovpévh. 
id est, ut reddit vetus interpres | Heraclidis : « Per 
reliquum ivi $&uj tempus posca et sicco pane Con- 
tenta vivebat. » Est àutem o£uxpacbv, Seu óSuxpopa, 
acetum aquà temperatum, ut ex medicis notuin est. 

e Jutta, 1n Regula ms. legitur: Jeita. 1n cod. 
Vind. Juta. In Glossis Arabico-Latinis legitur: Jota, 
causa ; sed quid bxc sibi velint, nescio. In glossis 
Isidori legitur: Jutia lactare. Sed legendum puto : 
Juita, ita ut sit spissa potió ex lacte confecta : àc 
proinde : Laetafe . hec loco sit nomen neutrius 
generis. 

t In guaneniorüs fortieribus. lta correxi ex Re- 
gula ms. et cod. Vin., id est, majoribus, abundan- 
tioribus pulmentaria fortiora sunt prandia, quia liic 
Magister vult cosnas esee leviusculas. 

5 Aut. gdlleta. vta fh. Regula ms. cod. Corb. Est 
poculi genus infra: « Sed ad vcaKcis, att. galetz, 
aut eapcelli bibat mensuram; » et infra: « Cafix 
autem aut galletà, per quem erst in diversis vierbus 
míhistrandum, talis sit qui tertius impleat "mixtam 
': heuinam. » 

. * Post dictam nonam, etc. Mos olim fait in mora- 
' $terii$, et videlur ab hujus Magistri instituto deri- 


gsque ad vesperam jam péne sonatatn tommatént. » 
Petrus venerabitis stattto 27 : « Statutum est vt non 
fà vàsis illis Vnariis, qa jastiti: vocantur, bieut 
olim facere cogebantür, sed propriis ümus- 
risque bibat eo tempore quo póst nonàrá ad potus 
tres pergere solent. » Ágit autem ibi de zesfivo 
Yempore. 8. Donstanus, cap. 5 Conegrdis: t Non 
eró celeb , pocutisque haustis, dicatur Vérsus 
Seus in adjatorrim. y 14 loquitur de astaté, men 
tione prius facta prandii. Sed et in hienke 'Miefn fie. 
instituit, cáp. 2 ejusdem Concordi:x in diebus festis, 
tis hs qui occurrent inter festum S. Martini 
et Purificationis : « À festivitate S. Martini refectis 
fratribus ecclesiam intrantibus àgator stimhura tioni ; 
quod séquatur ipsà Lans. Quam nonam non sequitdr 
potus nsqáe ad tiónem sáncte Marie. Y 
i Dimiserant facientes. Facientes, pró facere. f"hrá- 
Bis Grzca, quia verba cessandi junguntur participio 
Yoco infinitivi. Act. xx : Non cessavi mofiens cum (a- 


D cerymis unumquefnque vestrum ; th. textu Gro»co : Ox 


éravcuqpnw psvk ÓOuxpóev? vovUtcvy fva Exatrcóv, pro 
'on cessavi monere. Dimiserant, hóc loco ést, es- 
saverant. | 

3 Orceo. 1A'est, urceo, 6 pró u, ut szepias notatum 
"bs 


st. 

k Cituceffi. C&xrcelas genus poco diminutivum a 
canco, cujus memimit Spartianus in Péscennio Ni- 
gro: v Et cám milites quosdam'itm. càt&o árgenteo 
expeditionis tempore bibere vidisset. » "T'rebellius 
f*ottio in Claudio: x ftem in càucos et scyphos pondo 
undecim.» Titulus epigrammatis 25, apud Knno- 
«lium : De cauco cilf&sdarh habente Pasiphuen et tau- 
fum, ldem habetur tit. 29. Vide notàs doctissimi 
viri R. P. Jacobi Sirmondi societatis Jesu. 

1 Deébriare. Yd est, offuscare, turbare. 

m Necessitatibus. [d est, morbis, incommiodis.  ' 

n Id est in venis flátus. Deest verbum fit, vel qwid 


bimile. 





H55 


'S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1136 


mis vero tempore in sextz et none refectione om- A mutantur in prandia. Quinta vero feria, et Dominica 


nibus * caldi terni sufficiant, quia xstus non est, 
qui provocet sitim. lllis vero diebus in hieme, in 
quibus sexta reficiunt, sera penitus nihil coenetur: 
nisi singuli caldi omnibus sufficiant : ita tamen, ut 
antequam bibant, orent; et postquam biberint, reo- 
rent. Post nonam vero illa potio, qux» quotidie de 
cellario in zxstate proferebatur sitientibus in hieme 
non detur : quia nec sitis suppeditat : nec longe 
, restat » a refectione in vesperam. Illis vero diebus, 
in quibus in hieme ad nonam reflcitur, post dictam 
vesperam non amplius, quam singuli caldi accipian- 
tur : ita tamen, ut antequam bibant, orent ; et post- 
quam biberint, reorent. In illis vero diebus a Pascha 
usque ad Pentecosten, in quibus ad sextam reficitur 


hoc ccenent ad seram, quod supra de cibis taxavimus: 
addito tamen uno pulmento quotidie in prandio, vel 
si Pascha restiterit merces, 5 potio cujuslibet. Calix 
vero et galleta per quem erit in diversis vicibus mi- 
nistrandum, talis erit, qui tertius impleat mistam 
heminam. hà Sed ejus zxqualitatem mensure, aut 
duo aut tres oportet calices aut galletas mensarum 
ministerio deservire; ut per multa pocula universis 
citius erogetur. Infantuli vero intra duodecim annos 
agentes i in hieme binos caldos accipiant, ad se- 
ram singulos. /Estatis vero tempore ternas ad re- 
fectionem, et sero binas accipiant potiones propter 
etatis qualitatem. Nam sicut superius de cibis con- 
stituimus, ita et de potionibus permittimus. Domi- 


absque quinta feria et Dominica, aliis diebus nihil B nica vero et diebus festis vel propter extraneas ad- 


aliud ad seram nisi bini caldi propter dies accipian- 
tur, 4 absque Pasche octavarum octavis, in quibus 
jugiter coenent. Nam ideo supra dictis diebus absque 
quinta feria, et Dominica usque in Pentecosten cce- 
nas subduximus, ut una refectio in hjs diebus custo- 
diatur : * et quamvis non sua hora, consueti tamen 
jejunii videatur causa servari f cum cens» eorum 


" à Caldis. Caldus est genus poculi, cujus diminu- 
tivum est caldellus. 

b Suppeditat. Neutraliter sumptum, id eet, sup- 
petit, ut Phil. v, Si vita suppeditasset. 

* À refectione. Non intelligit coenam, sed potatio- 
nem, quam paulo ante instituit ad seram in hieme, 
sublata ccena, etiamsi reficiant fratres ad sextam. 

4 Absque Pasche octavarum octavis. Tó octavarum 
videtur redundare ; id est, prxter Pascha octavas. 
Id instituit Magister, propter solemnitatem octa- 
varum Pasch», qux olim feriate erant : et tota illa 
hebdomade populus quotidie conveniebat in eccle- 
siam, ut patet ex codice canonum Ecclesiz Africanz, 
can. 61, ubi statuitur ut in die Dominica et reliquis 
sanctorüm festis non flant spectacula : Máuet« oct 
i» óy$oàlt coU &ylou Tl&cy« ol 0y)ot pàlov sig «à 
"Immodpóutov, vmsp aig ixxÀnciay avvípyovron. 1d est, 
« Maxime quia in octo diebus sancti Paschz potius 
in Hippodromium quam in ecclesiam conveniant. » 
Conc. Trull., can. 66 : Azó cüc &yi«e &vacracipoo 
Xpw0U vo0 O00 üuépag Wéypt vüg xatvüc Kupundig 
Té» OÀn» iCOopáda kv taie &yuuc box)moleg oy oXxCt 
óei &xopadsirrogc vobg Tigcobe dv yojpuoic, xol Ouyotc, 
ual odaig twtupatuaic tóppatvouivoug bv Xpwtd, x«i 
éopzétovtag, x. t. À. ld est, « À sancto Domini nostri 
Jesu Christi resurrectionis die usque ad novam Do- 
minicam, totam hebdomadem in sanctis ecclesiis 
vacare fideles jugiter oportet psalmis, hymnis et 
canticis spiritualibus, Letantes in Christo et ferian- 
tes, » etc. Conc. Matisconensis n, can. 2, ubi de 
Paschatis solemnitate agitur, statuiturque : « Ut illis 
sanctissimis sex diebus nullus servile opus audeat 
facere. » Nominat tantum sex dies, quia de ipso die 
Paschs et sequenti Dominica nihil necesse erat 
statuere. Nicephoro Homologeta in Canonibus : 0$ 
dst. ipti One civ é6douádn Ouxacuiaow id est, 
« Non oportet operari in hebdomade diacznisimi ; » 
ita vocabant hebdomadem Paschz : de quo vocabulo 
infra. Lib. 1, Cap. Caroli et Lud. impp., tit. 164, inter 
festivitates habentur Pasche dies octo. Leges impe- 
riales statuerunt septem dies ante et post Pascha 
omni strepitu forensi vacandum. C. L. Ut in die, de 
feriis, l. omnes, eodem titulo. 1l. Actus omnes, eodem 
titulo. Constantinus imperator cpirov vópov £ypoev, 
&rp&xrouc sivc Tdv t& coU maÜove i6üopada, x«i cà 
toU Üutxetwoipov, inquit Alexander monachus in libro 
de inventione S. Crucis, id est; « Tertiam legem 


venientes personas quidquid sptum duxerit addere 
abbas, ut pote majori; conceditur simul et propter 
charitatem et lztitiam sanctorum dierum, vel ami- 
corum adventum i addat mercis, cujus voluerit, 
potionem. Tantum est, ut memor sit sobrietatis, et 
fugiat vinolentiz ebrietatem. Quia nisi sobrium 
fuerit corpus, ad opus Dei vigilare non potest, k et 


tulit, ut hebdomas passionis et. diacznisimi, hoc est, 
octavarum Pasch» sine opere transmitteretur. » 
Emmanuel Comnenus voluit hanc ab omni opere ces- 
sationem incipere a Lazari resurrectione. Vide Pho- 
tium in Nomocanone, tit. 7, cap. 4, et Theodorum 
Balsamonem ibidem, cujus viate duo tantum dies 
post Pascha celebrabantur, ut ipse testatur in ca- 
nonem citatum concilii Trullensis. 

e Et quamvis non sua hora. ld est nona; supple 
Reficiatur. . 

Cum cene eorum mutantur in prandía. Juxta 
priscorum Patrum institutuin, de quo S. Hieronymus 
in epist ad Eustochium de custodia virginitatis : 
« À Pascha ad Pentecosten cenae mutantur in pran- 
dia. » Sed hic Magister eximit hebdomadem Pasche, 
in qua instituit prandium et cenam. . 

6 Potio cujuslibet. Speciei qua uti solent monachi. 

b Sed ejus equalitatem mensure. Lege, Sed so- 
cundum hujus equalitetem mensure. 

i In hieme binos caldos accipiant. Ita in Regula 
ms. sed videntur deesse isto vocabula, ad refectio- 
nem, id est ad prandium. Nam postea cum ap. t de 
sslate, dicit: « /Estatis vero tempore ternas ad 
refectionem, et sero binas accipiant potiones. » Sen- 
sus est igitur ut infantes hiemis tempore binos cal- 
dos accipiant ad prandium, et sero singulos caldos ; 
quemadmodum in zestate accipiunt tres ad prandium, 
et sero duos. 

1 Addat mercis, cujus voluerit, potionem. lta in 
Regula ms., id est, vasis, seu cadi : merx enim est 
vas apud Juvenalem, sat. 4: 


«c, . Magna qui voce solebat, 
Vendere municipes (racta de merce siluros. 


Ubi vetus scholiastes : Jd est, fracto case sardarum 
ejusdem municipii. 

k Et anima cogitatione libidinis nom carescit. 
Recte, quia vinum est luxurie incentivum : etseg 
(peto; vpogóc. id est vinum est nutritius amoris, 
inquit Achilles Tatius libro 1. Leucippes, Otvoc 'Agpe- 
Sitnc y&À«, id est, « Vinum lac Veneris, » iuquit Ari- 
Sstophanes apud Athenzum, libro x. « Luxuriam 
facit et nutrit vini perceptio nimia, » inquit S. Pros- 


per Aquitanicus libro 11 de Vita contemplativa, cap. 


Vinum spiritalem abigit ketitiam, confusionem 
et incendium gignit in corde, inquit Marcus Eremita. 


4187 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. L. 





1133 


anima cogitatione libidinis non * carescit. Jam si A in uno vase a cellarario hoc ipsum mittatur Deo feli- 


aliquis discipulorum de constituta mensura potus, 
et panis sui remanente fragmento recusare aliquan- 
tulum ad mensam voluerit, spiritum plus agnoscitur 
amare, quam carnem, et frenum castitatis imponit 
luxurix». Nam cum hoc ipsum recusat abstinens fra- 
ter levanti cellarario dieat lente : Suscipe, et hoc 
quod negatum est carni, proficiat Deo. Mox semote 


& Carescit. Pro, caret. 


citer profuturum, et pro aliquo munere adjunctum 
eleemosynz monasterii mendicanti pauperi a cella- 
rario porrigatur in manum. Hzc omnis mensura de 
b indicis monasterii. Nam si quid transmissum foris 
congregationi sux apparaverit Dominus, gratanter 
suscipiatur transmissum Domini donum : et, si pla- 
cuerit abbati. mensis addatur. 


b De indicis. In Regula ms., De inthicis, pro, enthecis, id est promptuariis, de quo vocabulo supra. 


GEM ED EE MMIIMDENE DE ÉEMMMMIMIEIIIDMAMMPUIINUEM MOD EERRRDND 


| CAPUT L. 


. QUIBUS HORIS OPORTET REFICERE. 





$ 1. — Ex RecuLA saNcTI. BENEpICTI. 

& À gancto Pascba usque ad Pentecosten 5 ad sex- 
tam reficiant fratres et sera coenent. * A Pentecoste 
autem tota »state, si labores agrorum non habent 


monachi, aut nimietas zestatis non perturbat, 4 quarta . 


et sexta feria jejunent usque ad nonam. Reliquis 


' & À Pascha usque ad Pentecosten, etc. Servat S. 
Benedictus antiquum Ecclesizxz morem, quo a Pascha 
usque ad .diem Pentecostes ob reverentiam et leti- 
tiam resurrectionis Christi et adventus Spiritus san- 
eti jejunium relaxatur. De quo Tertullianus libr. de 
Corona militis : « Die Dominico jejunium nefas duci- 
mus, vel de genicu'is adorare. Eadem immunitate a 
die Pasch: in Pentecosten usque gaudemus. » Hinc 
eapiendus est ejusucm Tertulliani locus libr. contra 
Psychicos : «Cur Pascha celebramus annuo circulo 


B vero diebus ad sextam prandeant. Qu:e prandii sexta, 


si opera án agris habuerint, aut :estatis fervor ni- 
mius fuerit, continuanda erit, et in abbatis sit pro- 
videntia. Et sic omnia temperet atque disponat , 
qualiter anim: salventur, et quod faciunt fratres, 
* absque justa murmuratione faciant. Ab idibus au- 


$9 : « Hieme plus esse convenit, » et pauio post : « Se- 
mel die cibum capere, etc. ; » et infra : « JEstate vero, 
et potione et cibo corpus &xpius eget. Ideo prandere 
quoque commodum est; » et paulo post: « Ut sz- 

ius autem cibo utendum sic exiguo est. » Idque 
fexta doctrinam Hippocratis libr.,1, aph. 48, qui ait 
zstate cibum difficillime ferri, hieme facilius, quia 
in s»state quasi effetus languescit nativus calor, et 
ideo sxpius edendum, sed minus. In hieme vero ca- 
lor nativus fortior est, et somnus longior; proinde 


in mense primo? Cur quinquaginta exinde diebus (: plus edendum, sed' semel tantum. 


omui exsultatione decurrimus? » Idem docet S. Epi- 
phanius in Synopsi sub finem. S. Augustinus epi- 
stol. 419 ad Januarium. Cassianus lib. i1 de Noctur- 
nis Orationibus, cap. 18 Collat. 21, cap. 11, 12, 19 
et 90. S. Isidorus lihr. 1 de Offic. Eccl. cap. 33 et 
49. In regula monachorum, cap. 10. Beda lib. mm 
Angl., cap. 5. Haymo Halberstattensis libr. 1 de Va- 
rietate, cap. 14: « Porro quinquagesimam ab ipso 
Dominico resurrectionis die inchoare, et gaudiis po- 
tius laudibusque divinis quam jejuniis voluerunt esse 
celebrem , quatenus annuis ejus festis admoneremur 
desiderium nostrum ad obtinenda festa, qux non 
$unt annua, sed continua ; non terrena, sed coelestia, 
semper accendere, fixumque tenere.» Concilium 
Turonense n can. 18. « Ut de Pascha usque ad quin- 
quagesimam, exceptis rogationibus, omni die fra- 
tribus prandium prsparetur. » 

b Ad seztam reficiant. ld est, prandeant. Nam 
cum non jejunabant monachi, sexta hora, id est, 
meridie prandebant. Quod videtur apud S. Grego- 
rium libr. r1 Dial., c. 15 : « Cumque vir Dei jejunare 
volebat ad nouam, precipiebat urso eadem hora 
cum ovibus reverti ; cum vero, noluisset, ad sex- 
tam. » Idque juxta morem laicorum, qui prandebant 
meridie. Festus : « Merendam dicebant pro pftandio, 
quod scilicet medio die caperetur. » Athenzus libr. 
1 enarrans ZEschyli locum : Asirvoy 3d. utampbpróv, à 
Yiptic a pwrrov, idest, : «Acirvoy vero (dicit) relectionem 
meridianam, quod nos «prov, id est, prandium. » 

€ A Pentecoste autem, eic... Binam refectionem in 
wstate indulget S. Benedictus , nec excipit feriam 
quartam et sextam, 8i forte nimius sit calor aut la- 
bor ob regulam discretionis, quam ubique servat. 
Nec id recedit a medicorum regulis, cum S. P. semel 
in hieme, bis in estate cibum sumere precipit, uf 
notum esi ex Cornelio Celso lib. 1 de Re Medica, cap. 


d Quarta et sexta feria jejunent usque ad nonam. 
Juxta antiquum Christianorum morem, «ui quarta 
et sexta feria singularum hebdomadum jejunabant, 
ut videre est in canonibus S. Petri patriarche Ale- 
xandrini et martyris, can. 15 : OOx éyx«Most vig dipiv 
ma perpou pnávore ctcpáda xal rapaaxeviv iv eic vua vtusc 
Xni» xac map&óogtw £Xlymee Tpoctrítaxro, id est, 
« Nemo reprehendet nos observantes quartam feriam 
et parasceven, in quibus jejunare *uxta traditionem 
rationabiliter nobis prescriptum est. » Apud san- 
ctum Epiphanium in synopsi : Ttcoáót 0 xe vpoaa- 
Ó&ro à» vocttiet; (oc Opagc tvvktne, elc., id est, 
« Quarta et sexta feria in jejuniis usque ad nonam 
manere ab apostolis institutum est. » Hinc capien- 
dus est Tertullianus libr. adversus Psychicos : « Cu 
stationibus quartam et sextam sabbati dicamus? » 
nam stationes sunt jejunia : Glossz Arabico- Latinze 
dict: : Statio, jejunium. Id etiam notum est ex Beda 
libr. ny Hist. Angl., cap. 5: «Religiosi quoque viri 
et femine consuetudinem fecerunt excepta remisg- 
Bione quinquagesimz Paschalis quarta et sexta. sab- 
bati jejunium ad nonam usque horam protelare. » 
Hinc decretum S. Columbani in Ponitentiali ms : 
« Si quis ante horam nonam quarta sextaque feria 
manducat, nisi infirmus, duos dies in pane et aqua 
vivat. » | 

e Absque justa murmuratione. Ita legit Ruthardus, 
lectionemque probat ex loco Cassiodori, in quo illud 
Psalmiste : Et, si non. fuerint. saturati, murmura- 
bunt, explicat de apostolis, qui juste in Judaeos Evan- 
gem respuentes murmuraverunt: rursus ex loco 

. Gregorii illud Job enarrantis: Si adversum me 
terra mea clamat, cuin ait: « Terra etenim contra 
possessorem suum clamat, quando contra pastorem 
suum juste Ecclesia murmurat. » Sed hec non est 
proprie murmuratio, sed justa querimonia subdite« 





115) 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1110 


tem Sepjemhris ^ usque 3d caput quadragesimz ad A-Natalis Bomini usque ad circumcisionem solemne 


nogam semper reficiant. In quadragesima usque ad 
Pascha ad vesperam reflciant. 5 Ipsa tamen vespera 
sic agatur, ut lumine lucerng non indigeant refi-- 
cientes, * sed lgce adhuc diei omnia consummentur. 
Sed et omni tempore 4 sive ceenz, * sive refectionis, 
t hora sic temperetur, 5 ut cum luce fiant omnia. 

$ II. — Ex REcuL« savcrI Isiponi (cap. 11). 

h In refectione monachorum a diebus Penteco- 
stes 1 usque ad autaujni principium, tota cstás ! in- 
terdiana prandia invitat : reliquum tempus suspen- 
dit, prandia cenam tantum apponit. 

8 IIl. — Jtem. ejusdem (cap. 12). 

k Hxc sunt feri monachorum in quibus jejunia 

conquiescunt : inprimis ! venerabilis dies Dominicus 


nomini .Christi dicatus, qui sicut propter mysterium B 


resurrectionis ejus solemnis est, ita et apud omnes 
Servos ejus celebritatem convivii votivo gaudio reti- 
nebit. Item a primo die Pasch: usque ad Penteco- 
sten quinquaginta scilicet continuis diebus jejunium 
à sanc(is Patribus dissolutum est propter resurre- 
ctionem vi.lelicet Christi et adventum Spiritus san- 
cti * ut hi dies non in figura laboris, quod quadrage- 
sima tempus significat, sed in quiete Letitiz laxatis 
jejuniis celebrentur. Plaeuit etiam Patribus 3 die 


rum in malos pastores. Ipse tameo Ruthardus notat 
in quibusdam aliis exemplarihus legi : Absque uila 
murmuratione, quemadmodum in. altis cod. nostrig 
In8S., atque etiam editis. 

a Usque ad caput quadragesimae. Idest, usque ad se- 
cundam feriam post Domipicam primam quadrage- 
Bing : ita ut quadragesima hoc loco sumatur pro je 
junio quadragesimali. 

b Ipsa tamen vespera sic agatur. Tempore qua- 
dragesim:e. 

c Sed luce diei omnia consummentur. (us ad 
refectionem speciant. Ratio est, quia cum lucerne 
lux sit subobscurior, daretur occasio maligno, pr:- 
cipue in amplo refectorio Instigandi fratres ad egn- 
fabulationem, et uxdam blia illicita. 

4 Sive cene. Cum non jejunatur : quia bis vef- 
ciunt. monachi. tn 

e Slve refectionis. Cum jejunatur. 

€ Sic hora temperetur. Cibi sumendi in diebns 
brevioribus, Tamen.notandum est S. P. Benedicium 
maxime huic cgnstitutioni astringere eos qui in IHta- 
lia similibusque religionibus habitant, ubi cirea sol- 
stitium bruinale dies non sunt ita breves ac in re- 
gionibus Borealibus, ut in Anglia, Scotia, Dania, ex- 


tempus efficere, licentiamque vescendi habere. Nee 
aliter et dies Epiphanis ex veteri regula reficiend- 
licentiam consecutus est. Si quidem et dum quisque 
fratrum convertitur , aut ex alis monasteriis fratres 
visitandi gratia concurrunt, pro charitate adimplenda 
interrumpuntur jejunia * si tamen non fuerint gene- 
ralia. Przeter h:zc aha tempera libere licenterque 
cultui Jejuniorum inserviunt. » Si qui autem mona- 
Chorum predicte temporibus jejunare disponunt , 
nequaquam prohibendi sunt. Nam et multi sancio- 
rum Patrum his diebus in eremo abstinuisse, nec 
aliquando jejunia solvisse leguntur, 9? nisi diebus 
Dominicis propter resurrectionis Christi ketitiam. 
$ IV. — Item ez ejusdem Regula (cap. 45). 

P Jejuniorum autem hos dies potissimum veteres 
elegerunt. Primum jejunium quadragesimae quoti- 
díanum , in qua major abstinentiz observantia ma- 
nebit in monachis , quando non solum a pranciis, 
sed etiam a vino et ab oleo abstinetur. Secundum 
jejunium « interdianum post Pentecosten ala die 
inchoatum usque ad tequinoctium agtimnale proteu- 
ditur: 7 ternis scilicet diebus per singnlas hebdo- 
madas propter sstivum calorem. Tertium sequitnr 
quotidianum jejunium * ab octavo [decimo] Kal. Octo- 


l| Venerabilis dies Dominicus. Iuxta antiquam Ec- 
clesie, morem. Tertullianus lib. de Corona milis : 
« Die Dominice jejunase nefas ducimus. a 

ti Si tamen non [uerint generalia. ld est, ecclesia- 
$tiea el communia oxnibus Christianis. Hac verba 


C non sunt in Regula excusa. 


3 Si qui aulem monachorum predictis temporibus, 
ete. ldem docet idem Isidorus lib. 1 de Offic. Eccl., 
cap. 4d: « Post Pascha autem usque ad Pentecoste, 
licet traditio Ecclesiarum abstinentia vigorem pran- 
diis relaxaverit, tamen qui mopachorum vel eleri- 
corum jejunare cupiunt non sun prohibendi, quia 
Antonius et Paulus et cgiteri Patres antiqui eliam his 
diebus in eremo leguntur ahstinuigse , nisi tantum 
die Dominico. » 

^ Nisi diebus Dominicis. Monachi licet valde au- 
steri, nunquam tameu jejunabant diebus Bomibicis. 
Id statuitur in Regula Macarii et aliorum Pauum ; 
« Bebet ergo ille ordo teneri, fraures , ut nulla dic, 
nisi nona reficiantur fratres, excepta Dominico die. 1 
Idque faciebant ex prescripto concilii Gangrensis , 
quod ean. 18 prahi:et monachis jejugare die Doiuti- 
WiCO: ET cu Oi& vepalopávg» Gaxqqua i» vj Kupraxi 
ynavtócn, &voOsua £cco, id est, « si quis propter eau, 


trema Belgia, et similibus, in quibus ob brevitatem p qu existimatur, exercitatjonem (boc est, vitam mo- 


dierum hxc observari non potest institutio. 

5 Ut cum luce fant omnia. Qu:e spectant ad refe- 
ctionem ; nam própter hospites, infirmos, et multa 
alia, necesse est ]ucernz lumen adhiberi. 

h [n refectione monachorum, etc. Exstant in Rey. 
exc. S. Isidori cap. 9. ubi hzc omnia efferuntur im- 
perandi modo. ^ 

i Usque ad autumni principium. Quod cadit octavo 
Kal. Octohris, quo inclpit :quinoctium autumnale 
uxta eumdem Isidorum, ut supra notatum est, qui 
infra hoc jejunium producit usque ad requinoctium 
autumnale. ' 

j| Interdiana prandia. Yd est, alterna, nempe Do- 
minica, feria tertia, quinta et septima. Nam juxta 
hanc regulam illo tempore ter jejunandum est in heb- 
domada, feria secunda, quarta et sexta. 

k He sunt ferie monachorum , etc. Hxec habenter 
in Regula extus S. Isidori, eap. 40. 


nasticam) die Dominico jejunavevit, anathe.:3 ^it. » 
Unde in Reguja Tetradii sea Teridii cap. 23 dicitur: 
« 8i quis dia Dorinico jejunaverit, peccat. » Et 
quamvis multi /Egyptiorum monachi die Dogiiico 
40n conarent, e4 tanum pranderent, ut notat Caos- 
sianus lib. in de Diurn. Orat., cap. 12, quia tinc 
prandebant hora sexta, non jejunare cepscebantu,. 

P Jejuniorum eutem, eic. Hac videre est jn Regula 
excusa, cap. 11. 

q Interdianum. ld est, aMernig diebus, 

t fernis acilieet dicus. Neapa feria secunda, 
quarta et sexta. 

* Áb octavo decimo Kal. Octobris. Tó Desimo, vide- 
tar redundare, nec habetur in Regula ex recie, 
quia jejunium Peniecosies preducit usque ad a'qui- 
nootium autumnpale, (uod juxta eumdeya lib. v Orig., 
€. 34, ei 1. de Natura Rerum, €. 8, incipit ab vui 
Kal. Octob. 


ust 


CÓNCORDIA REGUEARUM. — CAP. L. 


nai» 


bris usque ad Natale Domini, i quo quofdiana A est: in qua usque ad nonam quotidie jejunandum 


jejunia nequaqwam soivunter. Quartum item jeju- 
niu * post. diea Cárcwgacisionis exoritur, peragi- 
turque usqua 3d solemnitate Pasoba. 

$ Y. — Ex RacuyLa sancr: Faucroos (cap. 18). 

b Jejunii ista oportet tempora observare. A Pascha 
usque ad Pentecosten refücieadum ad sextam est, 
o et monofogia, id est, conservanda per diem. A 
Benteaoeta uaque ad octavum deeimwm Kaoleadas 
Octobris 4 interdiana jejunia retinepda, * excepto 
quod una quadragesima, í quie festivit3tem sancto- 
rum justi et Pastoria precedit, solliaite cunsepvanda 


e Post circunicisionere. Lege, « Circumcisione, 
quia ilüs temporibus, et anterigribus tenebantur 
jejunare Pea Kal. Januarii, ut notum est ex 
coucilio Toletapo 1v can. 10; S. hidoro, lib. 1 de 
Oflic. Eccl., cap. 40 : « Jejunium.Kalendarum Jauua- 
riarum propter errorem gentilitatis instituit. Eccle- 
Sia, » &. Ambrosio serm. 17: « Unde qui Kalendas 
Jangarij colit, peccat; quoniam hou rporiuo de- 
fert divipitalis uium; ubi, hogini sorta , id 
est, Jano. Ei paulo post : « Obsegvavit eum diem ef 
ensem, qui bis diebus pon jejunavit, aut ad Eccle- 
siam nop processi; » ubi particula au£ sumitur co- 

ulative, Ex quo loeo. plures dies quax unum alicubi 
jejunatum fuisse copstat. Conc. Turoueuge secundum, 
tres dies jejunii statui can. 17 ; « Et quia inter Ia- 
tale Domini ey Epiphaniam ommi die festivitates 
sunt, itemque prandebunt. Excipitur (ciduum illud, 
quo ad calcapdam gentilium causuetudinem Patres 
nostri statuerunt, privatas in Kalendis Januariis fieri 
Litanias. » Error ille gentilis erat, ut homines etiam 


Christiani feminea veste induti paganis permixui P ) 


petulantius gererent, ut videre est ip sermone 9. 
Asterii Amase: episcopi de Kalendis Januarii : Puygs- 
xibetta, &purctóg , 9 vou Üupv Jevcod2e, 0 L£t& CUR 
0.) ut Ücupaa cóc, og ivat toig olxoiotg, xal vüv y rrava 
p4x gl và» 69upav &gioqt lc. id es, « mües uulie- 
ris tórmam àssumit, 4nipoo leeninyus, et cuim armis 
aspectu admirabilis, el tunicam ad talos demittit, 
. pectus zona circumcingit, indumento quliebri uti- 
tur, et crobylum capiti imponit. 1 Apud S. Isidorum 
€. citato : « Alii femine gest demiutati virilem vul- 
tum effeminant. 4 Alii idolorum formas assumebapt; 

uos redarguit S. Petrus Chrysologus serur. 193 de. 

3l. Jamais : « Simililudiuem perdiderupt Christ, 
exuti sunt jn. umentum, qui se simulacroruim formis 
sacrilegis formaverunt. 1 Alii ferarum et. bellugsum 
formis assumptis veluti insani per campos et pla- 
teas paltabàpi $. Maximus Taurinensis homil. de 
Kal. Japu. « Nunquid non universa ibi falsa sunt el 
insana; cum se a Deo forjati homines aut in. pe- 
cudes , aut in feras, a in potenta transformant, 
eíc. » Idem testantur S. Isidorus, cap. citato, et Al- 
cuinus de Offic. Eccl. cap. 4. Quo 
conc. Áutisiodorepgl, cau. 1 : « Non licet Kalendis 
Januagli vetula et ceryolo facere. » Ubi lege, vetu- 
las, et cervolos. Ut iu sermone S. Eligii episcopi 
NoYiomensis apud Surium in ejus Vita. Tàó vetulas 
est xà. vitulas, ut notat vir doctissimus Jac. Sirinon- 
dus in notis ad prafatum concilium. Hxc supersti- 
tio manat a Persis. Nam apud eos Mitlr (qucm 
solem esse credunt) initiati in ejus spelunca orgia 
sua celebrantes varias ferarum lormas ut leonum , 
hitparum, corvgrum, etc., assumebant, ut notat 
Porphyrius lib. de AbStinentia ab animalibus : « In 
Mithrz mysterijs significantes communionem quam 
in brutis anlmantibus habemus , iios per animantes 
significare solent, ita ut corumdém orgiorum parti- 
cipes leones appellent, feminas vero hizpas, et mi- 
nistros corvos. » Ilspi rqrípov 0, &«col y&p xal üpa- 
xt; 09t0t TwpogayontÜovtut : Ocs v& tovtizá T&piups- 
Cw» mepirÓtten maycolosag doov poppás, id est, 


C 


prohibetur in D tuit S. 
i 


est, et a vino penitus abstinendum. Servanda tamen 
abbati diseretio est, ut. cum hos gravi labere per- 
spexerit onerari ad refectionem 5 singulas potiones 
tribuat. Áb oetavo dectmo Kalendas Octobris usque 
ad Pascha sollicite jejunandum est : et in quadrage- 
sima ^ vino et oleo penitus abstinendum. ' 


$ VI. — Ex REcuLA sancT1 ÁURELLANI. (cap. 6). 


i Jejunium vero i a Kal. Septembris usque ad 
Kalendas Novembris secunda, quarta, et sexta feria 
jejunandum est. x A Káleadis Nevembris usque ad 


« de patribus vero, aquile eoim et accipitres ipel 
appellantur, cum quis leontica assumens induit om- 
nigenas epimalium formas. » Hinc capiendus est 
Tertulliani locus lib. 1 contra Marcionem : « Sicut 
arid: et ardentis patur? sacramenta Mitbrze leones 
philosophantur. » | 

b Jejunii eni ista aportet tempora , eto. Hxc ba- 
bentur in Reg. ma $. Fructuosi archiepiscopi Bra- 
car. cod. Crass. 

« Et meonofagia id es& conservanda per. diem. Ma in 
Reg. ma. sed lege, et t0ouafagia, id est, unica refectio 
conservanda , eic. Nam monofagia Grecum eat quod 
unicam relectiopem significat. Lec autem institutio 
est juxta meptem priscorum Patrum, qui a Pascha 
usque ad Pentecosten ccn3s vertebant in prandia , 
unica refectione contenti, ut superiori capite ad Re- 
gulam Magistri notatum est. 

d [nterdiana jejunia. Id est, alternis diebua, nempe 
secunda, quarta, et sexta feria, juxta mentem 8. Isi- 
dori, a quo nonnulla $. Fruetuosuas emendicavit. 

e Excepto quod ung. Reposui particulas, quod , 
qus hic desiderabatur, ut ia Regula ms 

f Qua festivitatem sanctorum Justi et Pastoris. In- 
cipiendo à 17 Junii. Nam horum dies festus sexto 
Augusti die notatur. Fuerunt Justus et Pastor fratres 
pueri, qui Complati, in Tarraconensi regione , passi 
sunt, de quibus Usuardus in Martyrol. Chron. Dextri 
Flavii (si modo illius sit) 296 » Sancti Christi martg- 
rea Justus et. Pastor. Prudentius in Peristephano 
hymno 6 : 


Saoguiuem Justi, eui Pastor dL 
erculum duplex, geminumque donum 
Ferre Comylutum gremio javablt 
Membra duorum. 


Horum mentio fit in. Vita 8. Theodardi 
Narbonensis, Eorum reliquias divina revelatione ad- 
monitus S. Astyrius popufex Toletanus invenit; et 
eorum amore ductus, relicta sede, Complti mapsit, 
ubi primus fuit episcopus, nt refer S. Hiklephon- 
sus, cap. 2 lih. de Viris lllustribus. Hano autem 
quadragesimam ip hoxum mortyrum benorem inéti- 
ructuosus, quia suum monasterjum sub illo- 

rum patcocinia dedicaverat : quod quidem sium est 
in digecesi ASUNFICRUSL ad radices montis lragi , ad 
ripam rivuli Moliuz, in finibus Vergidi oppidi, in qua 
ipse patus est, ut constat ex priyilegio Chindaswindi 
regis, quod refertur a doctissimo viro dom. Antonio 
d'Yepez in appendice centurize 2 Chron. ord. 8. Be- 
nedicti ex chartulari ecclesie As(pricenais. 

8 Singulas potiones. Nempe vini. 

h Vino et oleo penitus abstinendum. Sumpsit ex 
S. Isidoro supra. 

i Jejunium. Hoc vocabulum videtur redundare et 
legendum, a Kal. vero. 

| A Kalendis septembri, 
idem statuit in Recapitulatione ; « A Kalendis 
ptembris usque a^ K»lezZas l.oabrig secyuda, 
quarta, el sexta feria jejunandum est. ; 

k A Kal. Norembris. Ex eodem Capsario ibidem : 


Sumpsit ex C:esario, qui 


.'« A Kalendis vero Novembris usque ad Natalem Da: . 


1145 


et Dominica. Ab Epiphania vero usque ad Pascha 
quotidie jejunandum est absque majoribus festivita- 


tibus sabbato et Dominica. Post Pascha vero usque . 


Pentecosten sexta feria tantum jejunandum est. 
b Post Pentecosten mense Junio, Julio, et Augusto 
in potestate abbatis sit de jejunio, et prandio, » ut 
sicut viderit possibilitatem fratrum, ita studeat tem- 
perare. 


mini, exceptis festivitatibus et sabbato omnibus die- 
bus jejunari oportet. 

* Absque sabbato et Dominico. Eximit a jejunio 
diem Sabbati perinde ac. Dominicum juxta morem 
Orientalium non solum monachorum, sed etiam re- 
liquorum Christianorum, qui hos dies feriatos habe- 
bant; ac proinde sabbato, x*que ac Dominica non 
jejunabant. Id moris etiam fuit apud quosdam Occi- 
dentales et maxime Gothos, quippe qui fldem ab 
Orientalibus acceperunt. Id patet ex Recapitulatione 
S. C:esarii cap. 15. « A Kalendis vero Novembris 
usque ad Natalem Domini exceptis festivitatibus, 
vel sabbato, omnibus diebus jejunari oportet. » 
S, Fructuosi Regula cap. 5 ubi die sabbati jejunium 
relaxat: « Sabbatorum vero vel Dominicorum die- 
bus ad vesperam una potio adjiciatur. » Ex conc. 
Agatheusi, can. 12, ubi, cum przcipiat jejunium 
sabbati in quadragesima, signum est hunc diem non 
ejunari solitum aliis temporibus a quadragesima. 
am si extra quadragesimam illarum partium jeju- 
nassent Christiani die Sabbati, multo magis in qua- 
dragesima; ac proinde non opus fuisset ejusmodi 
constitutione. Imo sabbatum ne quidem jejunabatur 
ab omnibus qui erant sub ditione Caroli Magni, ut 
patet ex lib. vi Capitul. , tit. 484 : « Pro»ter haec 
omnia tempora jejuniorum omni sexta feria. propter 
passionem Domini jejunetur : sed et sabbati dies a 
plerisque propter quod in eo Christus jacuit in se- 
pulcro, jejunio consecratus habetur. » Ubi vides 
statui jelunium ferie sexte, non vero sabbati, quod 
non ab omnibus, sed a plerisque jejunabatur. Et 
ratio hzc est, cur S. Benedictus tempore zstivo ni- 
hil statuerit de sabbati jejunio : tempore vero hie- 
mali generaliter loquens nihil de eo def(inierit, sicut 
nec de die Dominico et festis, ista, ut arbitror, per- 
mittens Ecclesi: consuetudini. Sed de his consule 
epistolas S. Augustini 86 ad Casulanum , et 119 ad 
Januarium, et acta S. Nili abbatis Crypta ferratz. 

b Post Pentecosten mense Junio, etc. Ex S. Czesa- 
rio in Recapitulatione : Jejunium a Pentecoste usque 
ad Kal. Septembris, quomodo virtutem et possibili- 
tatém viderit mater monasterii , sic studeat tempe- 
rare. » 

* Ut sicut. Addidi particulam ut, qux desideraba- 
tur ad sensum. 

d Similiter etiam, etc. Hxc sumpta suntex Cassiano, 
lib. n de Orat. Noctur., cap. 18. 

e Vespera sabbati, que lucescit in die Dominico. 
Apud Cassianum, in diem Dominicum. Prior lectio 
plausibilior est. Nam vespera Sabbati quz lucescit 
' jn die Dominico, est qua incipit dies Dominicus. Nam 
vespera Sabbati erat initium ipsius diei Dominici 
juxta morem Judsorum et Atheniensium, qui initium 
diei ducebant a solis occubitu, ut notat Theodorus 
Gaza libello de Mensibus; quos postea imitata est 
Ecclesia, ut notum est ex cap. 91 sext synodi, ubi 
circumscribitur dies Dominicus, et cessatio a genu- 
flexione a synaxi vespertina sabbati ad sequentem 
synaxin vesperlinam Doniinicz. Locum vide supra, 
ubi egimus de /wcernario. Idem de cessatione ab 
opere servili, et aliis operibus prohibitis statutum 
fuit : ita ut ejusmodi opera cessarent a vespera sab- 
bati, et Dominic: vespera resumerentur : quod satis 
p»let ex lib. vi Capitul. Car. et Lud., tit. 186 : 
4 Diem Dominieum seeutdum reverentiam colita, 


S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
Natale quotidie jejunandum 'est * absque sabbato A, 


1444 
8 VII. — Ex Recura Cassnm (cap. 9). 
4 Similiter a * vespera sabbati, quz lucescit in 


die Dominico usque ad vesperam ipsius Dominici, 


et totis quinquagesim:ze diebus * nec genua curvari, 
nec jejuniorum regulas custodiri Patrum constituta 
sanxerunt. 
&$ VIll. — Ex Recura MacisTRI. .cap. $8). 
€$ Omni tempore in septimana duobus diebus ad 
sextam reficere debent, hoc est, h quinta feria et 


Opus servile, id est, agrum, pratum, vineam, vel 
si qua graviora sunt, in eo non faciatis; nec cau- 
83s, nec calumnias inter vos dicatis, sed tantum 
divinis cultibus serviatis. Et a vespera usque ad 
vesperam dies Dominicus servetur. » Et. ex synodo 
anuqua, quz tribuitar S. Udalrico Augustano epi 
« Diem Dominicum et alias festi- 


scopo, can. 53 : 


D vitates absque opere servili a vespera usque ad ve- 


peram celebrare docete. » Ubi idem nota de festis 
lebus. 

f Nec genua curvari. Olimex antiqua Ecclesiz in- 
stitutione et ab ipsis apostolis manante, die Dominico, 
et quinquaginta illis diebus a sancto Pascha usque 
ad Spiritus sancti adventum Christiani in ecclesia 
non genu flectebant. Ita docet S. Basilius lib. de Spi- 
ritu sancto cap. 27 agens de apostolicis tradition:bus, 
xai ópÜol piv mYnpo)pty tà; sU óc lv» pi Za66rov, id 
est, « in prima sabbati erecti complemus preces. » 
Et infra agens de quinquagesima : 'Evy $ rà 6pÓw» 
CX fpe cüc rr poctuy c mpotisey oi Ócmpol cà; "Exx)xzaiac 
Ypác iGeraidotusev, id est, « in qua (qui quagesima) 

tius erecto co:poris hahitu precari nos Ecclesi:e 

eges edocuerunt. » S. Peirus Alexandrinus patriar- 
€ha et martyr, can. 15 : XogpocpUvng óuipav ayej- 
pt» 9i& cà» &vaacáyta ly auti. lv f ov8l óveta xavees 
ta«ptifZy«psv, id. est, « lxtitite diem (Dominicum) 
agimus, in quo propter Christi in eo resurrectio- 
nem neque genua Jlectere traditione accepimus. » 
S. Dorotheus doctr. 15 : IIevcnxoat? yàp occ &vaaca - 
ei Yvy fic, ec Mytc vic" roorov y&p vai cuyColos late, cà 
p3 xAMytty 0uac yóvo lv &yio. ixx)nsia ràce» ti» Vv- 
tnxoctjv, id est, « Est enim Pentecoste, ut. quidam 
ait, animae resurrectio : cujus quidem signum est, 
quod per totam Pentecosten (hoc est quinquagesi- 
mam) genua in ecclesia non flectimus. » Idem scri- 
bunt S. Epiphanius in Synopsi. Tertullianus lib. de 
Corona militis loco supra citato; S. Augustinus 
epist. 149 ad Januarium; Photius in Nomocanone, 
tit. 7, cap. 4; S. Germanus patriarcha Constanti- 
nopolitanus in mystica Theoria : Tó px xAvet» 6vv 
lv» «i &v«cvaciso cpípa ve &ylac Kupvoxic, elc., id 
est, « Non genu flectere in die resurrectionis sanctae 
Dominicz significat casus nostri erectionem factam 
er Christi resurrectionem die tertia. Üsque ad 

entecosten vero, et septem dies post Pascha $ju- 
xatvipov, id est, renovationis, septies multiplicatos 
continere quadraginta novem dies, et Dominica Pen- 
tecostes addita, quinquaginta. » Ubi vides Swsern- 
cipe esse primam paschzx septimanam, quam Theo- 
dorus Balsamon in can. 16 Apostolorum, in supple- 
mento appellat £6dop&ó« $axecwipouv. Idem statuunt 
conc. Nicznum can. 20, et sexta synodus loco su. 
pra citato, et S. Columbanus in Penitentiali mss. : 
« Exceptis diebus Dominicis, et a die primo Paschz 
usque ad quinquagesimum diem, in quibus moderate 
se in tempore psalmodix humiliantes, genua non 
flectentes sedule Dominum orent. » Vide statuta Pe- 
tri Venerabilis. 

8 Omni tempote ín septimana, etc. Hzc babentur 
in Reg. mss. Eedem cap. excipienda tamen est qua- 
dragesima. Nam infra excipit a jejunio quadrage- 
sime solam Dominicam. 

h Quinta feria. Jejunium relaxat quinta feria juxta 
constitutionem Melchiadis pap:. De qua Anastasius 
Bibliothécorius in. Meiciilade, Alcuinus cap. 8 de 


1448 


- CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LI. 





1146 


Dominica; cxteris aliis in septimana diebus ad no- A decim apostolis et ceenantibus illis dizit (Matth. xxvi). 


nam horam reficere oportet. Nam erubescamus nos, 
qui sumus spiritales, fugere hora nona jejunium, 
cum velusta consuetudo antiquitus agnoscitur ^ pran- 
dia ignorasse; b sed semper vesperam, hoc est, co- 
nam suis refectionibus ordinavit; intantum, ut an- 
nouam qua erogabatur aut laborantibus , aut militi- 
bus, * ideo annona usque bodie dicitur, quia ad 
horam nonam diei erogatur, et ideo usque hodie an- 
nona nomen remansit. Nam ipsius Domini testimo- 
nium proferam , quem coenasse cognovimus, 4d non 
legimus prandisse, cum dicit sancti Evangelii scri- 
ptura : * Vespere autem facto recubuit Jesus cum duo- 


Off. Eccl. Carolus Magnus epist. ad Alcuinum, et 
anonymus in epist. qua exstat 109, inter Alcuini 
epistolas. 

& Prandia ignorasse. Veteres Romani primis reip. 
temporibus non prandebant, sed ccenabant tantum. 
S. Isidorus lib. xx Orig., cap. 2 : « In usu enim non 
erant prandia. » S. Salvianus libr. 1. de Providen- 
tia : « Nunquid parcam illam tunc agrestemque vi- 
tam cum gemitu et dolore tolerabant, cum viles et 
rusticos cibos ante ipsos quibus exercebantur, focos 
sumerent, eosque ipsos capere nisi ad vesperam li- 
ceret? » 

b Sed vesperam, hoc est, cenam. Lege : Vespernam. 
Festus : « Vesperna, quam nunc comam appella- 
mus. » ldem. « Vesperna apud Plautum cona intel- 
ligitur. » Hinc castigandus locus S. Isidori cap. 
citato : « Est autem cena vespertinus cibus, quam 
vespertinam antiqui dicebant ; » legendum enim, ve- 

nam. 

* ]deo annona tsque hodie dicitur. Iia. censet Isi- 
dorus cap. citato : « Ánnona tractum est a tempore 


Nam ideo ad nonam horam universis diebus consti- 
tuta sunt solvi jejunia : ut sit aliquid prolixius, 
quod quadragesime diebus addatur, id est, usque 
ad vesperam, id. est, post lucernariam. f A sexage- 
sima vero quarta, sexta, et sabbato post lucerna- 
riam semper reficiant; 5 aliis vero diebus usque ad 
quadragesimam ad nonam reflciant, ut quod Doni- 
nic:e quadragesim: de quadraginta jejuniis subtra- 
hunt, 5 quarta sexta, et sabbato a sexagesima jeju- 
nia usque ad vesperam continuaía restituant, ut 
quadraginta jejunia in numero compleantur. 


disse satis colligitur ex Joan. cap. 1v, ubi dieuntur 
discipuli intrasse in civitatem Sichar, et emisse ci- 
bos, cum esset hora quasi sexta, qu: est prandii; 
et invenisse Dominum cum muliere colloquentem, 
eumque rogasse ut manducaret, quod non fecissent, 
si nunquam prandere statuisset. 

e Vespere autem. facto, etc. Matth. xxvi, ubi sic 
versio communis : Vespere autem facto discumbebat 
cum duodecim discipulis suis : et edentibus illis dizit. 

f À sexagesima vero quarta, sexta, et sabbato. lta 
in Reg. ms. videtur tamen deesse «à secunda. Nam 
hic Magister in hebdomade sexagesims instituit 
jejunium quatuor dierum ad instar iejunii quadrage- 
simalis, ita ut monachi reficiant tantum ad vespe- 
ram, ad supplementum sex Dominicarum, in quilius 
ex more antiquo Ecclesix non jejunatur. Cum igitur 
a prima Dominica quadragesimz: usque ad Pascha 
sint duo et qnadraginta dies, ut numerus quadra- 
ginta dierum servetur, addit Magister quatuor in 
sexagesima, ut cum illis duobus qui quadragenarium 
numerum excedunt, suppleantur sex Dominicz, in 


quo Romani veteres ad cibos advocabantur, sicut C quibus non jejunatur. Lege ergo secunda, quarta, etc. 


Martialis : » 
Imperat excelsos franyere nona toros. 
Quod adusque hodie lersse faciuut. 


4d Non legimus prandisse. Hxc dicuntur juxta prze- 
cisa Evangelii verba, in. quo nulla prandii mentio, 
cuu de Christo agitur. llium tamen aliquando pran- 


8 Aliis vero diebus usque ud Quadragesimam ad 
nonam reficiant. Juxta morem solitum jejuniorum 
regularium, in quibus reficiunt fratres ad nouam 
secundum instituta Magistri, non vero quadragesi- 
malium. 

h Quarta sexta et sabbato, Deest «à secunda, juxta 
iuperiorem rationem, 


p—————————————————————————————————MÁ—— T 


CAPUT LI. 
UT POST COMPLETORIUM NEMO LOQUATUR, 





$1. — Ex Rrcura sacr! BevEpicCTI. 
Omni tempore silentio debent studere monachi, 
: * maxime tamen nocturnis horis. b Et ideo omni 
tempore sive jejunii, sive prandii, * si tempus fue- 


* Mazime nocturnis horis. Hac lege multis malis, 
nz tenebrarum subsidio perpetrantur, occurrit S. 
enedictus. 

b Et ideo. Hxc verba sunt centinuationis, non 

consequentize. 

e Si tempus fnerit prandii. Id est, si non fuerit 
ejunii tempus; quia non jejunantes prandebant, je- 
unantes vero minime, unde prandia et jejunia op- 

nuntur. Sidonius lib. v1, epist. 12 : « Ut constet 
indesinenter regem prssentem prandia tua; reginam 
laudare jejunia. : 

4 Et leqat unus collationes. Fuit olim hzc consue- 
" tudo monachorum, nt post coenam aut vespertinam 
'synaxim simul congregati, uno legente, audirent 
sacram Scripturam, vitas aut collationes Patrum. 
]ta statuit S. Isidorus cap. 6 Regul : « Post vesper- 
tinum autem congregatis fratribus oportet vel all- 


rit prandii, mox ut surrexerint a cona, sedeant 
omnes in unum, 4 et legat unus Collationes vel Vi- 
tas Patrum, aut certe aliquid quod zedificet audien- 


p tes; non autem * Eptaticum, aut ! Regum 5 quia 


quid meditri, vel de aliquibus divinse lectionis 
quzstionibus disputare. » Ubi meditari est legere. 
Beda lib. ni Hist. Augl., cap. 5 : « Meditari deberent, 
id est, aut legendis Scripturis, aut psalmis discen- 
dis operam dare. » Idem statuit S. Fructuosus cap. 
9 Regulz, sed tantum zstatis tempore : « Quod qui- 
dem sstate conservatur; ut priusquam compleant, 
liber legatur. » 

* Eptaticum. Ita in aliis mss. nostris; et apud 
Ruthardum, pro Heptateucho. Vide superius anno- 
tata. Eptaticum seu  Heptateuchum complectitur 

uinque libros Moysis, Josue et Judicum. Nonnulli 
Judicum libro annectant librum Ruth. 

f Regum. Supp. libros. 2l 

5 Quia infirmis. intellectibus non. erit. utile, eic. 
H:ec non dicuntur propter obscuritatem librorum 
] 


illorum, quia Prophete, Eplstola Pauli, Kvangelia, 


RII 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


itus 


infiezois intéllectibus nen erit ute Hia hora hane A que ad inferiora depressis stabit ante altare, et ^ 
spripWram audire : aliig voro horis legantur. Sí principe wmaonasterii ierepabitur. Hoc idem faciet, 


autem jejunil dies faerit, dicta vespera, parve inter- 
valle mox aecedaM ad ljectienem Collationum, ut 
diximus, et lactis quatuor ao$ quinque foliis, * vel 
quagtn bera permittit, P omnibus in unum eccur- 
ventibus per hanc. meramyJlectionis. Si qms forte in 
assignato sibi copimisso fuerit. occupatus, occurrat. 
Omnes ergo i upum positi * eompleant. ELexeuntea 
a completaris 4 gulla si liceptia denuo cuiquam 
loqui aliquid. Quod si inventus fuerit quisquam 
przvaricari hane tacijumnitatis Regulam, graviori 
vindictze subjaceat : excepto si necessitas hospitum 
supervenerit, aut forte abbas alicui aliquid jusserit 
quod tamen et ipsum cum summa gravitate et rode- 
ratione bonestissune fiat. 
$ Il. — Ex Recura saxcTI Pacnoun (cap. 8). 

* Hzc enim przecepta vitalia nobis a majoribus tra- 
dita. Si acciderit, ut psallendi tempore, vel orandi, 
au& in medio lectionis aliquis loquatur, aut rideat, 
illico solvat cingulum, et inclinata cervice, manibus- 


ete., sunt x»que obscura : sed quia in Héptateucho, 
et Regum libris describuntur qu:sdam historiz, qua 

osseht imperfectis mopachis obscenas quasdam 
Imaginationes secandum quietem offerre, maxime si 
sero legantur paulo antequam eant cubitum. 

a vd quantum hora permittit. Subaudi vocabulum : 
Tot, hoc mo:lo, vel tot, quantum hora permittit. 
Hora hoc loco est tempus. 

b Omnibus in unum occurrentibus per hanc moram 
lectionis. Si quis forte, etc. Locus obscurus : primo, 
quia quo tendant illa verba : Et lectis quatuor qut 
quinque foliis, non video ; secundo quid sibi velint 
haec verba : Omnióus in unum occurrentibus per hanc 
morem lectionis, obscurum est. Non enim per illa 
intelligi potest, quod fratres non debeant adesse ini- 


tio lectionis, sed tantam dum legitur; quia antea - 


dixit : Mor accedant. Et sane cuv non debeant ad- 
esse iritio, nulla ratio est? Sed esto, cur potius 
tempore jejunii quam altero? In cod. ma. ms. S. 
Germani deest verbum : Occurrat, sed tantum addi- 
tur in margine alia scriptura el recentiore ; et re- 
cte ad nostrum propositum; deinde in his verbis : 
Omnes ergo in unum positi, particulam, ergo, expun- 
geudam puto, quz? non exstat apud Rutbardum : ut 
bac tota periodus sic a nobis interpuncta legatur, 
adjecta particula, etiam, qux» habetur in editione Co- 
lguei : Et lectis quatuor aut quinque foliis, vel quan- 
(up. lora permittis (omnibus in unum occurrentibus, 
eliam, per hanc moram lectionis, si quis forte in assi- 
gnato sibi commisso [uerit occupatus) omnes in unum 
pesità compleant. Et sengus est : Ut lectis quatuor vel 
uinque foliis, etc., omnes in unum positi dicant 
mpletorium, omnibus in unum oceurrentibus ad 
hanc lectionem, etiam per moram illius, si quis forte 
in aliquo opere sibi commisso est occupatus : qui, 
cum breve &it spatiunvinter vesperiinam synaxim et 
hanc leetionem, :gre adesse posset illius initio ob 
opus sibi injunctuim. 

* Cotmpleant. id est, Completorium dicant. S. 
Fructuosus cap. 5 Regulz : Ut priusquam compleant, 
liber legatur. 

4 Nulla sit licentia denuo loqui aliquid. Hunc lo- 
cum tangit Amalarius Fortunatus lib. 11 de Ollic. 
Eecl. cap. 8 : « Unde et apud monachos teneiur usus 
ex Regula saneti Benedicti, ut ab eo oflicio (com- 
pletorio) claustra oris muniant. » Nocturnum sane 
silentium omnibus expletis horis canonicis in üsu 

d vetetes monachos. Cassianus lib. 


r5 fuit a 
14 dé Noctusni$ Orationibus cap. 18 | « Finitis itaque 


et in conventu fratrum, eum ad vescendem pariter 
eonvenerint. 

$ HH. — Ex Racer sancer Issponi (cap. 45). 

* Nocte dum ad Jormiendum itur, seu postquam 
quiescitur, alteri nemo loquatur. Duebus jn lecto 
uno jacere non liceat. In noeturnis tenebris nemo 
loquatur fratri, cui obviat. Lux awtem nocte der- 
mientium locum illustret » ut depulsis tenebris 5 te- 
Stimonium pateat singularis quieus. im nulla turpi 
cogMalione versetur, sed h in sola eontemplatione 
Dei aecubaas et requiem eerperis, et quietem ha- 
beat cordis, cogitationesque pravas a se repellat, 
bonisque objectis Wirpes a $$ rejiciat. Nam amimaà 


B motus imaginibus suis agitur; et qualis vigilanti co- 


gitatio fuerit, talis et imago per soporem occurrit. 
$ IV. — Ex Recta sascT! FaucrUosi (cap. 16). 
iln tenebris nemo loquatur akeri : neo accodat 
ullo modo junior quilibet ad lectum alterius i post 
Completam. ' 


psalmis et quotidiana congregatione, sicut supra 
diximus, absoluta, nullus eorum vel ad modicum 
subsistere, aut sermocinari audetcum altero. » Poenze 
breviores qua tribuuntur S. Basilio, n. 1& : E: va 
íczípag par llactp xp» süpsÜg Op.óv, üpopiujiate, 
id est, « si quis vespere post Pater yoster jnvenius 
fuerit cum aliquo colloqueus, excowumunicelur. » 
Hoc silentium observabatur etiam extra claustra mo- 
nasterii, e& cum vite discrimine. S. 8ueplyanue Oba- 
zinx: abbas, cum mocte $e ad Dolonepse monaste- 
rium conferret, interceptus 3 latronibus pullis ginis 
adduci potuit ut loqueretur, etiam librate im ejus 
cervice ferro, a quo divinitus liberatus est, latronibus 
terrore panico pereulsis. Eadem fuit constantia duo- 
rum discipulorum S. Odonis abbatis Chuiniacensis, 
qui a barbaris ligati, diuque lacessifi eientium no- 
clurnum neutiquam violaverunt, etiain barbarorum 
duce, ut eorum constantiam tentaret, irruente in 
eos, et lancea mortis metum incutiente, ut refert 
inonachus lib. n Vitze S. i 

e Hec sunt precepta, etc. Hxc habentur in Regula 
S. Pachomii excusa art. 1. Sed quorsum ista huc 
referantur, non video. Nam in hoc capite S. Benedicti 
agir de lectione post. coenam et. vesperas, et de 
silentio post Completorium. At in hoc sancti. Pacho- 
mii capitulo agitur de culpis in ecclesia copumnissis, 
de earum correptione et satisfactione. Itaque exi- 
siio non hunc esse locum hujus articuli, $ed eum 
esse transferendum 3d sequens caput, in quo qacta- 
tur de culpis in oratorio commissis. 

f Nocte dum ad dormiendum itur, ete. Hxc videre 
est in Regula excusa S. Isidori, cap. 3. 

8 Testimonium pateat singularis quietis. Ut cogno- 
scatur an fratres soli in lectis suis decumbant. 

h [n sola contemplatione Deitaccubuns. Prieclara 
admonitio. Nam multum confert adversus carnis ct 
d:emonis tentationes in lecto oratio, aut pia aliqua 
meditatio. Quod etiam monet S. Fructuosus episcop. 
cap. 17 Regul» : « Nocturnum tempus peculiazibis 
orationibus, et sacris vigiliis ducendum est propter 
lucifugas d:emonas servorum Dei deceptores. » Et 
S. Pachomius art. 50 Regul» : « Postquam obdor- 
mierit, si post somnum vigilaverit, oret. » 

| [n tenebris nemo loquatur alteri, etc, H:ec ha- 
bentur in Reg. ms. S. Fructuosi episc. Brac., cap. 
17 cod. Cr»ss. Hzc constitutio sumpta. est ex. 5. 
Isidoro supra. ' 

*ó Post completam. Conipleta est completorium. 





49. 


ul (v. — Ex RecuLA OniENTALIUM, 


cum altero dormiat : manus alterus nego teneat, 
sed sive steterit, sive ambulaverit, sive sederit, ^ uno 
cubito distet. 
$ VI. — Item ex eadem Regula 2. 

Ad'collectam et ad psallendum nullus sibi occasio- 
nes inveniat, quibus se dicat occupatum, quasi ire 
. non possit. Etsi in monasterio , vel in agro, aut in 
itinere, aut in quolibet ministerio fuerit, orandi et 
psallendi tempus non prztermittat. 

8 Vll. — Ex RaeeuuA Magrirai (cap. 30). 


* Übi omnia, cum adhuc loquendi et aliquid impe-- 


randi licentia tribuitur, fuerint adimpleta , factis 
Completoriis , in ultimo dieant hunc versum : Pone, 


Domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantie B 


labiis meis. Mox ingrediantur silentium , et suis se 
colloeent lectis; et tanto silentio redigantur, ut us- 
que ad Noctarnos putetur , nullus ibi esse de fratri- 
bus. Ideo enim post Completorios tacere debemus, 
ut merito in Nocturnis f primo dicamus Domino: 
Domine, labia mea aperies, et o8 meum annuntiabit 
laudem tuam. Hoc est, petamus Domtinum debere in 
Nocturnis aperire labia nostra, quz sua custodia in 
Completoriis clauserat. Vides ergo, quia quidquid 
aperitur, agnoscitur prius fuisse clausum. Sed ne 
forte, cum silengjum custoditur, aliqua necessitas 
utilitatis ad loquendum fratrem perurgeat, et frater 
fratri vult loqui, si lumen € .cicendeli aut lucerna 
fuevit, vel manu, vel nutu capitis, vel natu oculo- 
Tum, aut certe, si deest lumen, frater eum fratre 
^ ad necessarium vadat, et quod opus fuerit, tamen 
ad aurem lente loquatur, ut alter tertius eum non 
audtat. Simul ei si frater aliqua neceseiiate post 


* Nemo al(eré loguaiur in tenebris, etc, Dac lia- 
bentur etiam in Regula S. Pachomii, cap. 53. 

b In psiatho. Psiathus, :íi«doc, et 0v. Greece, 
matta Latine est storea, ia qu2 quis sedet aut cubat. 
(Cassianus lib. v, cap. 28 : « Et incubantem psiatio 
reperisset. » Collat. 1, cap. 25 : « Adhuc nos avi- 
dos, et de suo ore pendentes degustare somnum 
paucls perhortatus est iisdem ipsis, quibus insideba- 
mus, psiathiis admonens incubare. » Hesychius ll- 
lustris in Menedemo : Toi pév 0£pouc *biaDoz él t&v 
xiva», id est, « et in :xstate psiarhus in lectis. Jg- 
lius Pollux lih. x, cap. 6, inter illa, quz lectis ne- 
cessaria sunt, yiaxfov recenset. Hesychius lexicogra- 
phus : Yíafog €» zausovo, xal t gorov iE o0 miixttoa 
y iaooc, id est, « Ésiathus est humile stratum seu id 
quod suhsternitur in terra decumbenti, et virgultum 
ex quo psiathus contexitur.» Psiathia etiam sterna- 
bantur cathedris judicum teste eodem Hesychio, et 
Julio Polluce lib. vri, cap. 10, substernebantur 
etiam orantibus. Ut liquet ex sancto Gregorio lib. tí, 
Dial. cap. 10 : « Precepitque vir Dei in cella sua, 
in psiathio, in quo orare consueverat, projici. » Et 
ex S. Eulogio, lib. i1 Memorialis, eap. 10 : « Adeo 
ut subtus matta, in. qua illa prostrato corpore exo- 
rabat, humectum lacrymis pàvimentum ostendere- 
tur. » Substernabantur etiam psallentibus in chore, 
ul notum est ex. Regula Magistri, cap. 18 et 68 
Fiebant autem ex scirpo, aliquando ex ramis palma. 
rum. 

' € É/no cubito distet ab altero. S. Fructuosus episc. 
Drac. cap. 2 Regule : « Nec ullus se vel ultra cu- 
biti spatium jungens ad aKefum, etc. » 


CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LI. 


A507 


2 : À somnum ante Nocturnos compellatur loqui aliquid ; 
« Nemo alteri loquatur in tenebris; ^ in psiatho- 


prius versum consuetum Nocturni dicat sibi lente, id 
est : Domine, labia mea aperies, ei os meum annun 
tiabit laudem tuam ; et loquatur quod opus est. Nam - 
manducandi aliquid, aut bibendi, i vel aliquam rem 
operandi nullam fratri post Completorios permissio- 
nem concedimus. Si qui vero de extraneis post Com- 
pletorios perfectos monasterium advenerint, a do- 
mesticis fratribus tacito ministerio recreentur, et 
lente eis responsum reddatur propter Regulzx con- 
stitutum, et lotis eorum pedibus 1 complentes post- 
modur sibi lente et ipsi peregrinorum lectis dele- 
gentar dormire : mox clausis ab ostiariie k regiis, in 
Suis et ipsi jacentes stratis per horarum silentium 
et noctis appetant somnum. Si quis vero frater post 
Completorios aut mandueare, aut aliquid bibere de- 
prehensus fuerit, hanc excommunicationis penam 
suscipiat ; alia die accusatus, ! [ in] jejunio continua- 
to, tertia. die reficiat qui praesumpsit illicita. Qux 
excommunicationis pena taudiu in continuatione 
permaneat, quandiu per humilitatis satisfactionem de 
emendatione promissa ab eo, abbate presente, aut a 
preepositis venia fuerit postulata. 
& VIII. — Ex REcuLA cu;uspA (cap. 9). 

m Regulam silentii omni tempore servandam Seri- 
piugarum series declaravit, dum per Prophetam di- 
citur : Cultus justitie silentium et. pax (Isa. xxxn). 


" Tacendum namque est ab otiosis et frivolis, et scur- 


rilibus, et pravis et malitiosis fabulis: de quibus. 
Propheta orabat dicens : Pone, Domine, custodiam ori 
meo, et ostium circumstantig labiis meis. Non declines 
cor meum in verba malitia. Cessandun, quippe est a 
fabulis superfluis, ne damnationis per ineffrenatze 
rQutis ignaviam anima fructum capiat. Qui pon. so- 


à Art. 81 Regule S. Pachomii, sed referendus est 
ad eap. 50 Regule S. Benedicti. mE 
. 9 Usi omnia, etc. Hoc capitulum est pars capitis 
vrigesimi, ut videre est in Reg. ms. Mag. 

Primo dicamus : Domine, Inbia, ete. Wamdem 
rationem incipiendi Noctuznos ah hec versiculo pro- 
fert Amalariug Fortunatus lib. 1i de Offic. Eccl., 
cap. 9 : « In nocternali officio dicimur primo : Do- 
mine, labia mea aperies, etc. Deinde sequitur Glo- 
ria. Quando pridem in nocte conventi fuimus, com- 
mendavimus nos Deo, et conclusimu& ora; aique 
post singuli quasi quodammodo in singulis sepulcris 
quievimus, e& soli Domino mente astitimus : Cui nou 


D sunt verba necessaria, quia cogitationes novit. Àt 


nune, quia iterum convénimus ad confitendum Do- 
mino, precamur eum, ul sua directione labia nostra 
aperiat. » Hinc capiendus locus. Regul Magistri , 
eap. 44 : « Oportet in Nocturnis ab &bhbate dici ver- 
&uiR apertionis. » Ubi ld versum. apertignis intelli- 
git versum : Domine, iobta, eic. 

€ Cicendeli. Vide supra. 

h Ad necessarium. kd est, ad secessum. 

i Vel aliquam rem operandi. ly& restitui hunc lo- 
cum ex cod. Vind. 

i Complentes. ld est, orationem seu collectam lau- 
tionis pedum dicentes. 

k Regiis. Id est, ostiis. 

1 ]n jejunio «à in, redundat 

m Silentii regulam, etc. 1tà S. Columbanus cap. 2 
Regul : « Silentli regula diligenter custodienda de- 
cernatur; quia scriptum est : Cultus justitia silen- 
Sup ot pax. à 


15 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


lum de scurrili et injurioso sermone, sed etiam de A poscerit. Cui ab abbate fuerit ordinatum, loqui sta- 


otioso juxta Domini prz:ceptum rationem sumus red- 
dituri. Quid aliud debet monachus studere , quam 
soli Deo, in. quo semel desiderium fixit, et oris ser- 
mone, et animx desiderio vacare? Omnibus ergo 
horis diurnis praeterquam ad mensam * ab hora se- 
cunda usque ad Completam quidquid utilitas sacrze 
Regul» poposcerit, per abbatis P commeatum lo- 
quendum est. Ab hora vero ^ Completionis, cum ora- 
tio ad somnum capiendum datur, nullus omnino lo- 
qui przssumat, nisi grandis necessitas monasterii po- 


& Ab hora secunda. Matutina videlicet post Pri- 
mam recitatam juxta antiquum morem numerandi 

oras. 

b Commeatum. Id est, permissum, licentiam, ut 
supra notatum est. : 


€ Completionis. Id est, Complet:» , ut paulo ante B 


dixit, vel, ut vulgo loquuntur, Completorii. 

& Ut nulli liceat cum alio secretius loqui. Optima 
sanctio, qu:ze peculiares monachorum familiaritates 
przscindit, per quas erga cxteros fratres charitas 
alget, secreta murmurationes aluntur, ex quibus 
paulatim clandestina peccata, eaque tandem exitialia 
nascuntur, ac denique universa regularis observatio 
periclitatur. Ex iisque oriuntur divisiones et schis- 
mata in congregatione, suntque improbitatis eorum 
qui coeunt, argumentum, inquit S. Basilius in Con- 


deat, vel etíam a preposito, qui curam aliorum 
portat. 

$ IX. — Ex REcULA sANCTI ÁURELIAMI EPISCOPI 

(cap. $5). 

Hoc specialius coram Deo monemus custodiri, 4 ut 
nulli liceat cum alio secretius loqui aut sedere, prze- 
cipue vespertinis ac nocturnis horis. Si secrete in- 
venü fuerint, tanquam si crimen admiserint, severis- 
sime distringantur, absque illis qui probati sunt 
vetate et sanctilate. 


stitutionibus Monasticis, cap. 29, ac proinde hanc 
secretioris locutionis familiaritatem omnino proscri- 
bit S. Leander cap. 2 de Institutione virginum : 
« Noli assumere unam ad loquendi familiaritatem, 
et declinare alias; sed quod scire uni utile est, scia- 
tur ab omnibus. » Et paulo post : « Si bonum est 
quod loqueris, cur una tantum et non potius omnes 
informentur? Si turpe est, nec cogitare, nec loqui 
debes, quod alias erubescis scire. » Quapropter pu- 
blicum sit apud religiosos (inquit Ennodius, Para. 1), 
omne quod geritur, clandestina repudietur obscuritas : 
multos habeat. actuum conscios , qui Dco debet inno- 
centiam ; audiant eemuli, quia qui testes adhibet vult 
probari : male deprehensa judicetur conversatio, qua 
non optat agnosci 





CAPUT Lil. 
DE HIS QUI AD OPUS DEI, VEL AD MENSAM TARDE OCCURRUNT, 





$T. — Ex Recura sancrI BENEDICTI. 

Ad horam divini officii * mox, ut auditum fuerit 
» gjgnum, relictis. omnibus, (quilibet fuerint) in 
manibus, « summa cum festinatione curratur : cum 
gravitate tamen; ut non scurrilitas inveniat fomi- 
tem. Ergo nihil operi Dei przponatur. Quod si quis 
in nocturnis post gloriam 4 psalmi nonagesimi quarti 
(quem propter hoc omnino * subtrahendo, et mo- 
rose volumus dici) occurrerit, non stet in ordine suo 
in choro, sed ultimus omnium stet; aut in loco, 
quem talibus negligentibus seorsum constituerit ab- 
bas; ut videantur ab ipso f vel ab omnibus; usque 


* Moz ut auditum, ete. Hujus institutionis memi- 
nit Joannes monachus lib. m Vitz:: S. Odonis, et S. 


Fructuosus apud Henricum Canisium tom. V anti- D 


qua lectionis. 

b Signum. Est campana seu nola, lib. v1 Capitul. 
Caroli et Ludovici, tit. 168 : Sacerdotes signa tan- 
gant horis canonicis. S. Eulogius martyr in Apolo- 
getico. Et excelsa pinnaculorum prosterneret , que 
signorum géstamina erant ad conventum canonicum 
quotidie Christicolis innuendum. Gallice, sein : un- 
de, toc-sein. 

c Summa cum festinatione curratur. Ita monet S. 
Isidorus cap. 6. Regul» : Dato enim legitimis tem- 
poribus siyno ad horas canonicas festina cum prope- 
ratione omnes ad chorum occurrant. Hic autem S. 
Benedictus potius animi fervorem indicat, quam cor- 
poris impetum; nam sequentia illa verba : Cum 
gravitute tamen, temperant quodammodo przce- 

entia. 

4 Psalmi nonagesimi quarti. In Vict. p. additur, ve- 
nite exultemus. 

*« Subtrahendo, Jta. vulgo in. excusle legitur, ut. 


C dum completo opere Dei, 5 publica satisfactione pos- 


niteat. Ideo autem eos in ultimo, aut seorsum judica- 
vimus debere stare, ut visi ab omnibus, vel pro ipsa 
verecundia sua emendentur. Nam si foris oratorio 
remaneant, erit forte talis, qui se aut ^ recollocet 
et dormiat, aut certe sedeat sibi foris, vel fabulig 
vacet : 1 et datur occasio maligno. Sed ingrediatur 
intus : ut nec totum perdat, et de reliquo emen- 
detur. 1 Diurnis autem horis qui ad opus Dei post 
versum et gloriain primi psalmi, k qui post versnm 
dicitur, occurrerit, ! lege qua supra diximus in ul- 
timo stet, nec presumat sociari choro psallentium 


apud Smaragdum. Eamdem lectionem agnoscit co4. 
iet. p.; sed codices Vict. ma. , S. Germ. ina : S. 
Ebrulphi et S. Faronis cum S. Dunstano legunt, pro- 
trahendo. Qu:e est vera et germana lectio: et. supra 
in hac Concordia ita legitur. 

f Vel ab omnibus. Particula, vel, hocloco est co- 
pulativa, Nam paulo post subjungit ; Ut nisi ab om- 
nibus. 

8 Pub'ica satisfactione. Se prosternendo coram 
omnibus. 

h Se recollocet. Id est, iterum se collocet in lecto. 

1 Et datur. lta. apud Smaragdum, in codicibus S. 
Germ. utroque, Vind. Vict. ma. et in editione Colo- 
niensi. Recte satis, ut sensus sit, et sic datur, etc. 
Vulgo legitur, et detur. In eJitione Colinzei : Et sic 
detur, Optime. 

] Diurnis autem horis. lontelligit czeteras horas & 
nocturnis viyiliis. 

k Qui post versum dicitur. Mediate, vel immediate; 
hsec tamen verba non exstant in cod. mss. S. 
Ebrul. et S. Faronis. 

, 3 Lege qua, Phrasis Greco, quapro quam, — . 





15 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LII. 





né 


usque ad satisfactionem : nisi forte abbas licentiam A cusavit, aut aliud omnino nihil accipiat usque ad 


dederit permissione sua : * ita tamen, ut satisfaciat 
reus ex hoc. Ad mensam autem *^ qui ante versum 
non accurrerit- (ut simul omnes dicant versum et 
orent, et * sub uno omnes accedant ad mensam 4 qui 
per negligentiam suam aut vitium non occurrerit, 
usque secundam vicem pro boc titio corripiatur : si 
denuo non emendaverit, non permittatur ad mens» 
* communionis f participationem : sed sequestratus 
a consortio omnium reficiat solus, sublata ei por- 
tione sua 5 de vino usque ad satisfactionem et 
emendationem. Similiter autem patiatur, qui ad il- 
lum versum non fuerit presens, qui post cibum di- 
citur. Nec quisquam presumat ante statutam horam, 
vel postea quidquam cibi, aut potus 5 presumere. 


emendationem congruam. 
8 1f. — Ex Recura ParnUx (cap. 6). 

i Ad horam vero orationis dato signo si quis non 
Statim pretermisso opere quod agit (quia nihil ora- 
tioni preponendum est) paratus fuerit, foras exclu- 
datur confundendus. Operam vero dabunt singuli 
fratres, ut tempore quo k miss: flunt sive die, sive 
nocte, quando diutius ad orationem standum est, 
non deüciant, vel superfluo foras recedant; quia 
scriptum est in Evangelio : Oportet autem semper 
orare, et non deficere (Luc. xvii). Et alio loco: Non 
impediaris orare semper. Si quis autem non neces. 
sitate, sed magis vitio ! procedendum putaverit, 
sciat se cum deprehensus fuerit, culpabilem judican- 


i Sed et si cui offertur aliquid a priore, et accipere p dum : quia per suam negligentiam, et alios in vi- 


renuerit, hora, qua desideravit hoc, quod prius re- 


à Jta tamen ut satisfaciat reus ex hoc. Se nimirum 
in ipso choro prosternens in fine officii. S. Colum- 
banus vult. hujusmodi negligentes prosterni tempore 
officii, donec ab abbate jubeantur surgere, ut babe- 
tur in ejus Ponitentiali ms: « Si non contem- 
ptu, etc. Cunctis in synaxi fratribus congregatis 
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec 
orationum  consumetur solemnitas, impetraturus 
eam cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur- 
gere. Eodem modo satisfaciat, quisquis ad oratio- 
nem vel opus aliquod accersitus tardius occurrerit. » 
Et supra in eodem Poenitentiali idem Columbanus 
pro eadem culpa mulctat suos monachos : « Si quis 
non audierit sonitus orationis, xu psalmos. » Et 
postea. Si tardius veniat orationi L, supple psalmos, 
recitet 

b Qui ante versum. Fuit illa pia semper in Eccle- 
sia consuetudo orare ante cibum et post cibum Deo 
gratias agere ; lib. vi1 constitutionum  Apostolica- 
rum, cap. 50, exstat oratio ad sumendum cibum : 
apud Prudentium in Cathemerino duo sunt hymni, 
unus ante cibum, et alter post cibum. Luculentum 
est hujus rei testimonium apud S. Athanasium tra- 
ctatu de virginitate. Id patet etiam ex S. Basilio in 
epist. ad S. Gregorium Theologum; S. Ambrosio 
lib. m de Virginibus; S. Hieronymo, epist. ad Eu. 
stochium de custodia virginitatis; ex S. Joanne 
Chrysostomo homil. de precatione ; sancto Martino 
Bracarensi episcopo in Collectione canonum Orien- 
talium, can. 65; Cassiano, lib. 111 de Orat. diurn., 
cap. 12; Palladio in Lausiaca cap. 28; S. Gregorio 
papa lib. 1 Dial., cap. 9; S. Columbano in Peniten- 
tíali mss. ; S. Isidoro cap. 9 Regul ; Beda lib. ut 
Hist. Angl., cap. 6; S. Fructuoso episcopo, cap. 6 
Regule; Magistro, cap. 58 Regule; Additione 1v 
Capitul. Lud. imp., tit. 48; Epitome Ludovici imp. 
super Regulam S. Benedicti ; S. Gregorio Turo- 
nensi mox citando, et Grimoldo abbate libro Sacra- 
mentorum, ubi Ronuntur orationes ante, ei post ci- 
bum dicendz. Nec solum cibi benedicebantur, sed 
etiam comedentes. S. Gregorius Turon. lib. viit 
Hist. cap. 2: « Ablutis rex inanibus, accepta a sa- 
cerdotibus henedictione, ad mensam resedit; » et 
cap. 7: « Tunc conturbati sacerdotes de fratris 
(Palladii episcopi Sanctonum) humilitate dixerunt 
regi : vidimus enim eum convivio tuo adesse, et de 
ejus manu te benedictionem accipere. » Joan. Mo- 
schus cap. 57, ubi quidam monachus missus, cum 
panibus comedere noluit, quia non fuerat benedictus 
ab abbate. S. Basilius in peeuis brevioribus : Et «t; 
pà XkGot suloylxy, xul ia0ut vsu. TteuÓsiag ow, &gopt- 
€ío0o, id eet, « Si quis non accipit benedictionem, 
et comedit sine disciplina, excommunicetur. » S. 


tium mittit. In vigiliis observandum est, quando 


Columbanus in Peenitentiali ms : « Si quis comede- 
rit sine benediclione, xi percussionibus. » SupP. 
mulctetur. Eraique peenz genus comedere sine be- 
nedictione accepta. S. Basilius interr. 422 Regul. 
brev. in titulo : 'E&v ttc éncriuxÓslg cooyiov p Ya6si» 
)éytt ott. k&v 3x. 2&60 «D)oyisv, px do0io, id est, « si 
quis animadversionis nomine benedictionem non ac- 
cipiens dicit ; non comedam, nisi prius benedictio- 
nem accepero. » Magister cap. 75. Regul : « ad 
mense vero antiphonam, vel versum priorem qui 
non adfuerint, semote, e£ non signatum, sine data 
et accepta benedictione manducent et bibant. » 

e Sub uno. Sup. momento temporis. 

3 Qui per negligentiam suam et vitium non occurre- 
rit. Subaudi, tnquam. 

* Communionis. Ita in Concordia Vindocinensi. 
Vulgo, communis, rectius. 

f Participationem. Sup. accedere. — 

€ De vino. Ita in codicibus mss. Victorinis, Vind. 
S. Germ. ma. et S. Far. cum Smaragdo, S. Dun- 
$tano, et editione Colinzi. In Vulgatis legitur, vini. 

h Presumere. lta in cod. mss. Victorinis et Vind. 
Codices S. Faronis et S. Ebrulphi legunt percipere. 
Sed legendum est sumere, cum S. Dunstano, Turre- 
cremata, Smaragdo, editione, Coloniensi, vetusta 
Parisiensi, Colinzi, et Vulgatis. 

i Sed et si cui o[fertur, etc. Ita hunc locum ex- 
ponit Smaragdus : Hyperbaton, hoc est, quod aliter 
ordinatum intelligitur ita : « Cui aliquid a priore of- 
fertur, et renuerit accipere, hora, qua desideraverit 
subauditur, accipere, aut hoc percipiat, quod prius 
recusavit, aut aliud omnino nihil. » Tamen propter 
illa verba : usque ad emendationem congruam, vide- 
tur esse sensus quod nihil omnino dandum sit hu- 
jusmodi recusanti hora qua desideraverit aliquid, 
sive illud sit, quod antea recusavit sive aliud, nisi 
prius satisfecerit : et ita apud S. Basilium iufra hoc 
capite, unde sumpsit S. Benedictus. 

] Ad horam vero orationis, etc. Hxc habentur in 
secunda Regula éodicis Floriacensis, cujus initium 
est : Cum resideremus. Et in veteri cod. ms. abbatis 
Corbeiensis. 

k Misse. Miss» hoc loco sunt hore canonica, seu 
cursus divini officii, quemadmodum in.conc. Ága- 
thensi can. 30 : « Et hymni matutini vel vespertini 
diebus omnibus decantentur : et in conclusione ma- 
tutinarum vel vespertinarum missarum post hymnos 
capitella de psalmis dicantur. » Ibi enim intelligun-  . 
tur matutini et vespere. 

1! Procedendum. lta in cod. mss. Vind. et Flor. 
lege tamen secedere, ut in cod. Corbeiensi mss.j 
nempe a coinmuni oratione, eeu oflicjo divino... 


ub 


»mnes conveniunt, quicunque gravatur somno, et À 
exiit foras, non se fabulis occupet, sed statim redeat - 


ad opus ad quod convenitur. * In congregatione au- 
tem ipsa, ubi legitur, aurem semper ad Scripturas 
habeant, et silentium observent omnes. 

$ HI. — Item ez. Regula aliorum. Patrum (cup. 9). 

b Ad horam orationis dato signo, qui non statim 
prztermisso omni opere, quod agit (quia nihil ora- 
toni * preponendum est) ab ábbate vel preposito 
corripiatur : et nisi prostratus veniam petierit, ex- 
communicelur. 

&IV. — Ex BkcuLA sawcri Pacmoun (cap. 5). 

. 4 Sin autem nocte signum insonuerit, ne steteris 
ad focum, qui propter calefacienda corpora, et re- 
pellendum frigus ex móre succenditur : nec otio- 
sus * in collecta sedebis, f sed funiculos in matta- 
rum stamina manu celeri przeparabis, ábsque infir- 
mitate düntaxat corpusculi, cui cessandi tribuitur 
venia. 
& V. — ftem ek eue Reguln (cap. 9). 

* Quando ad collectam ^ clangor tubz increpuerit 
per diem, qui i &d unam orationem tardius venerit, 
| supertori3 fnerepàtionis ordité fncrepabitur et sta- 
bit in loco vescendi. 

$ Vl. — Item ex eadem Regula (cap. 10). 

k Nocte Vero, quia corporís infrmitad ples 


& [n congregatione. ld est, collatione, seu con- 
ventu, in quo &anct» Scripture leguntur, de quo 


Supra. 

E Ad horam, etc. Habetur in tertia Regula, cod. 
Flor. cujus initium est : Cum in nomine Domini una 
eum [rarri us. 

c Preponendum est. Adde, paratus fuerit, ut ha- 
betur in capite superiori e£ alia Regula Patrum, ex 
qua initium hujus capituli sumptum cst. Quz qui- 

em verba desunt etiam in cod. Flor. et Vind. 

à Sin autem, etc. Hoc capitulum non exstat in 
Begula S. Pachomii excusa. — . 

€ In collecta. Per collectàm intellige officium di- 
vinum. Nam hoc vocabulum |a usurpatur in Re- 
gula S. Pachomii, ut supra nolatum. Et intelligen- 

um est hos funiculos, esse nectendos dum recitan- 
tur lectiones in nocturni$, ne somnus obrepat, ut 
supra videre est. 

! Sed [uniculos, etc. Hic desideraulur in cod. 
Vindocinensi : funiculi ex junco, vel palmarum ra- 
mis sunl quas Grazcí vocant zAexczg in Vitis Patrum. 

& Quando ad. collectam. Woc capitulum reperitur 
in Regulà S. Pachomii excusa art. 2. Collecta est 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
aliquid conceditur, qui ! post tres orationes venerit, 


1156 


codem, et in collecla, et ? in vescendo, ordine cor- 
ripietur. 
6 Vil. — Jtem ex eadem Regula (cap. 11). 

* Quando in collecta orant fratres, nenyo egre- 
diétur absque jussione majorum, nisi ? interrogave- 
"t concessumque ei faerit exire pro ní&tere neces- 
sitate. 

& VM. — Item ex ende Ropgula (ctp. 1). 

? Qui «na orátiohe € de sek orationibus vesperti- 
ffs tardius venerit; vel qui rhussitaverit, ei focnitus 
füerit ad alteram, Vel subriserit Th. reliquis Oratto- 
liibus, constitüto ordime aget pienitentidm. 

3 IX.— Ttem ex eadem Regula (cap. 91). 

r Si quis ad comedendum tardiws venerit, exce- 
pto majoris imperio, * similiter aget poenitentiam, 
aut ad domum jejunus revertetur. 

6$ X. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI EPISCOPI 

(tap. 90). 

L Signo tacto omne opus pretermittitur : e£ v sic- 
ut apes prudentissims ad eivéariewm, $t veleci 
festimatione properare contendite. 81 qt tardius 


- vénerit, districtioni subjaceat. 


& Xl. — Jtem ex endem Regula (cap. 51). 
Y ExWwa mensem cowunerh "bc Wweiqeee cibi 


l Post tres orationes. Quse olim Óicebantur in in- 
tergtitiis psalmorum. 

. ^ In vescendo, Ita in cod. Vindocinensi; lege ta- 
men, ut in Regula excusa : in vescendi [oco, M est, 
in refectorio. 

n Quando in collecta, eto. Habetur in feegula 
edita S. Pachomii, art. 4. 

? Interrogarerit. Id est, commeatum seu licenüam 
petierit. Et. interrogatio est licentia quz petitur a 
superiore. S. Columbanus im penitentie ms. : 
« Àut extra vallum, id est, extra septem monasterii 
sine interrogatione exicrít. » 

— P Qui una oratione, etc. Hac habentur in Regula 
$. Pachomii excusa art. 68. Una, id est, prima, ut 
paulg ante observatum est. 

q De sex orattonibus vespertinis. Hec verhà non 
sunt ia Regula excusa ; non sunt tamen aliena a mente 
S.Pachomii, qui art. 107 sex orationes vesperlinas fa- 
ciendas instituit. 

r Si quis ad comedendum, elc. Reperitur ín Re- 
gula S. Pachomii éxcusa, art. 12. . 

s Similiter aget penitentiam. Id est, increpabitur 
in refeciorio, stabitque, donec fratres surgant a 


opus Dei, seu officium divinum passim in Regulà D mensa, ut statuitur art. 11 ejusdem Regulz. 


S. Pachomii. 

* Clangor fube. More Judworüm, qui tubis ad 
synaxim populum cogebant, Syri monachi uteban- 
tur cujusdam ligni crepitu. Joan. Moschus cap. 35. 
Aéyov ott 0v. pax voxcl Syy&pUnv ig' Q xcoucut 10 $uiov, 
Tiny js sapone id est, « unà nocte surretki ad 
pulsatdum signum : eram enim pülsatór.» In Regüla 
excusa legitur, tuba insonuerit. 

i Ád una ovationéfth. Lege : atà oratiohe, ut in 
Regula excusa : tna, id est, prima, ut in Evangelio : 
Una sabbatorut, phrasis febrzea. Intelligit primam 
orationem, quz dicitur post primum psàlmum. De 

| bmjutrodi oratiócfbüs Nide Superius ádnotata. 
Superioris incrépationlis ordine. De quo agit 9. 
Pachomius art. 1, citato superiori capite hujus Con- 
cordite sub titulo capitis octavi. —— 
*— À Nocte vero, etc. Hic articulus ià. Regula S. Pa- 
chornii exeusà jthgitur articulo secimdo. 


degit 
prosunt. » S. Isidoros, cap. 9 Regal? : € Nel- 


t Signo tacto. Ad opus Dei, vel ad refectionem. 

u Sicut apes prudentissime. Elegans comparatio 
ab apibus sumpta, qnarum una cum temrpüs esl ad 
quietem proficisci, a rege jubetur 5ómni significa- 
tionem dare, quà áàudita statim , órhheS accipere 
somnum pergunt, scribit Alianus lib. v (e ànimali- 


Dus, cap. 11. 


Y Extta mensam. cómfninem, ete. Neun sti- 


tutio omnino necessaria ad servan(dtàs abstinentiz ct 


jejunii leges. De qua Cássianus Tib. v dé Imstit. re- 


nunt., cap. 16, ubi inter gravià delicta récensel ex- 
traordinariam et furtivam cibi refectionéth, cap. 18, 
et aliis locis hic a hostró àüctore citátis. S. FYe- 
etuosus episc., cap. 8 Reg. : « Nec jejunium solvat 
quilibet ex monachis, ec priusquam in commrurte 
reficiant czteri, vel postquam refecerint cur aliis, 
quidquam quod ad edendum pettinét, tare 





91 


CONCORDIA REGULARUM. —— CAP. Lil. 


458 


pottsque gustare licbit, absque inürmis et ilis :íà- A primum psalaaum nom accurrérit, ia oraterio pr:ze- 


uibus quie s$ühuc peretuiriri indigent. 
$ XH. — Ex Reevuta Macisrhi (cep. 54). 

* Cum advenisse divinam heram $eroussus in 
erstorie ^ index monstraverít , mox laborantes opus 
prajiciamt, artices ferramenta dimittant, scriptores 
litteram non integrent, omnis fratrum reenus dose- 
rat quod agebet, festinet statim [mor] cum gravi- 
tate pes ad oretorium, sensus ad Deum : ut mox ad 
primam oretionem occurrant, tanquam apes ad mel, 
inwantium ad oratorium ^ fratrum examen ebul- 
liat ; ut qui tacitus erat sancti oratorii locus, $ta- 
tim psalsorum clamaoribs impleatur, et silentium 
sancti loci d relictas migret officmas et opera. Cum 
vero index in oratorio semper percussus fuerit, mox 


semübus omnibus acerbe corrpiatur; post se- 
cundam vero orationem , vel secundum pealmum 
qui occurrerit, jam sic excommunicatus cum suis 
exeat prepositis foras. Ád mense veroa antipho- 
nam, vel vereum priorem, qui non adfuerint, se- 
mote, et non signatum, et sine data et accopta 
benedictione manducent eli bibant i sine alicujus 
heminis eloquio, usque dum se elevent. Et merito 
Sige alicujus eloquio bominis debet reficere, quia 
ante refectionem cum Deo non est locutus. Qui 
posteriori vero versu mensz non adfuerit Deo gra- 
tias redbibere, in sequenti refectione talem ponam 
in sequestrato suscipiat, quam ille qui ante refectio- 
nem non est locutus cum Deo. Hz vero correptio- 


omnes audientes antequam currant, 4 faciant sibi Bj nes vel excommunicaliones duntaxat his constitutz 


crucem in fronte * respondentes, Deo gratias. 

& XI. — ftem ez ejusdem Regula (cap. 15). 

! Frater qui in Rhoctornis, Matütinis et 'ücer- 
narifs primam orationem aot psalmum perdiderit, 
ejectum eum $ ab oratorió cu. terrore in capite 
foris [eum] apud semetipsum de emendatione abbas 
wioneát. Si secundam ofatióhem vel psalmum. per- 
dWiderit, ibi i& oratorio presente cóngregatione post 
psalmum expletum corripfatàr ácerbe. 8i vero post 
tertiam orationem vel psalmum intravérit, mox una 
cum prédpositis suis foris de oratorio excommuni- 
catus jactetur : et. non prius ad veniam revertatur, 
nisi humilitatis satisfactio ab eo equaliter aate li- 
men oratorii fuerit operata. Sed hoc, ut superiori 
titulo diximus, de intra quinquaginta passus latitu- 
dine. In prima vero, tertia, sexta et nón*, qui post 
signum indicis percussi ad primam orationem et 


C 


jum esus orti. ebntaminatio polluát; excommuni- 


cationis enim $ententiz subjacebit, qui vel occul- 
te, vel ektra ordiháriam wensám aliquid gustave- 
rit;» elc. ; et e^p. 17 intet praviora peccata connu- 
merat : « Si (iínonachus) extra commuhem mensam 
privatim. Vel furtim. quippiam &umpscrit. » Quod 
olim sumrha districtione obsérvabatur. Nam $. Àm- 
nichadus, eo quód frálribirs advenientibus, et post 
coenam se catefáceltitibus ab eis rogatus potüm non 
permissus a &eníóre dedisset, ejusdem senioris sen- 
tendà jussus est flibernia excedete* qui inde Ful- 
dam veniens ih magnum virum evatit, ut refert Flo- 
rentius Wigornfensis ad annum 1043. 

? Cum advenisse, eic. Habentur in. Regula. mis. 
Magistri cod. Corbeiensis eodem cap. 51. 

b Indez. ld est, signuimn, ut infra hoc capite, quo 
vocabulo supra usus est. . 

€ Fretrum examen ebulliat. Ehullire hoc Ioco est 
cum abundantia et copia erumpere, proserpere, ut 
apud Tertulfianum, lib. de Idololatria : « Priusquam 
hujas monstt$ artifices ebullissent, sola templa et 
vacuie zdes erant. » In Scorpiaco : « Tunc Gnosticl 
erumpunt, tunc Valentiniani proserpunt, tunc om- 
nes martyrioram refragatores ebulliunt. » Et àpud 


eumdem libro ad Scapulam ebwilire verinibus est: 


scatere pediculis : Solusque in prstorio suo vastatus 
peste cum vermibus ebullisset. ) 

4 Faciant sibi ettcem. Górippus, libro xx1 de taudi- 
bus Justini minoris : 


Alque crucis signum faciens venerabile sedit. 


h Respondentes. Id est, dicentes ; de quo vocabulo 
infra 0L - 


D 


sunt qui sunt voluntatis negligentia tardi, et nullis 
neoessitatibus occupantur. i Qui etiamsi propria 
voce ad oratorium debere se ut absentes procla- 
mant in orationibus memorari, pretermittantur a 
fratribus : et socient excommunicatis, quos non 
utilitas monasterii, sed negligentia occupavit. k Nam 
pro utilitate monasterii occupati digne absentes & 
praesentibus in oratorio memorantur : sic tamen oc- 
cupati in eodem loco dicentes sibi opus Dei et 
ipsi. Nam frater qui correptus in oraterio fue- 
rit, etsi non oratorio jubeatur exire, tamen 
psalmum et responsorium aut leetionem aut ver» 
sum tandiu non imponat, usque dum in ipso ora- 
torio pro culpa aatisfeceritad genua incurvatus, et 
in voce humili petierit pro se orari. Frater, qui pro 
u&litate mónasterli occupatur, sbsehs ih óratorio 
habeatur in meale : qui per negligentiam aut tardi- 


U Frater qui in nocttrnfs, etc. Hzc reperire estin 
Regula ms. Magistri. 


.5 Ab oratorio cum terrore iq capite. Ita in cod. 
Vind. At in Regula ms. cod. Corb. : Agitato ci 
in oratorio in terrore capite. Lege , agiiato in terrore 
capite. 

à De intra. quisiquaginta passus lutitudine. Horum 
verborum explicatio emendicanda est ex cap. 55 
ejusdem Regul», ubi statuitur quod si frater au- 
dito signo operis Dei quinquaginta passus abest ab 
oratorio laboratis, noh debet se ad ormorium con- 
ferre, sed posito ferramente, flexa cervice, in loco 
operis pensum divinum solvere. 


i Sine alicujus hominis eloqttio. 8i hefnpe ei ne- 
cessarimm esset loqui, vel aliquid petere. Nam aliis 
fratribus juxta hanc Regulam, sí necessitas id po- 
stulat, loqui conceditur in mensáà ; huic antem ne- 
gligenti, etiam necessitate postnlante, minime. 


i Qui etiamsi, etc. H:ec transposita &unt, quze hac 
serie clariora apparebunt : Qui etiamsi propria voce 
ad oratorium proclamant debere se, wt absentes , in 
orationibus memorari, pratermittantur. 


k Nam pro utilitate monasterii. Absentes ah ora- 
torio pro utilitate monasterii adt alia causa legitima 
non minus merili consequuntur quae pmresestee 
ut olim Patri Horatico monstravit angelus quidam, 
qui splendida veste indutus te:ipore officii divini 
ecelesti quodam thymiapate perfundebat non solum 
prasentes, sed etiara locum legitime absentium, ut 
scribit S. Dorotheus doctr. 11. 


nb B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1400 
tatem occupantur, tacite preetermittantur, * quia po- A vel filii Ecclesie occursione sibi non aspexerit ob- 


tius peccatum acquiritur, nolentes Deum in orationi- 
bts memorare. 

6 XIV. — Item ex ejusdem Regula (cap. 23). 

b Qui vero frater ad versum primum mens: di- 
cendum non adfuerit, non sedeat ad mensam cum 
fratribus; sed semote in scutella sine data bene- 
dictione imanducet non signatum, et potio ei/non si- 
gnata tradatur semote mixta. Et usquedum se le- 
vent, nullus cum eo loquatur. Jam si spiritalis est, 
doleat ei sine Deo reficere. Qui vero ad versum 
posteriorem mensz finite non adfuerit, in sequenti 
Tefectione, et ipse a mensa sequestratus non signa- 
tum manducet et bibat. Que excommunicationes 
tandiu in eis permaneant, * quandiu in satisfactione 


viare. Abbas vel prepositus fratres in furtiva pas- 
sim, prout voluerint, comesione non inquinent : ni 
fortasse patula unumquemque aut :egritudo aut de- 
fectionis instantia defatigat. Cui quidem aperte cam 
consensu reliquorum congruam ordinabit anmo- 
nam k ziati su:e valetudine competente. 
$ XVII. — Item ejusdem (cap. 5). 

' ! Quilibet ex monachis jejunium solvere non ptz- 
sumat, nec priusquam in commune reficiant cum 
cxteris vel postquam refecerint, quidquam, quod 
ad potandum vel edendum pertinet gustare vel con- 
tingere audeat, » vel occulte. quodlibet peculiariter 
recondere, vel habere presumat. In. pfecipuis so- 
lemnitatibus tria pulmentaria, et totidem potiones 


humiliati ad genua capitis emendatio fuerit majori B fratribus prabeantur. 


reproimissa. 
8 XV. — Ex Rrcuta sawcrI FnocTUost.| (cap. 18). 
4d Ad mensam qui tardius venerit * prohibeatur a 
cibo. Ad orationes diurnas, qui ad primum psalmum 
non occurrerit, introire in oratorium cum cseteris 
non audeat, f sed poenitentie delegabitur. Hoc 
idem sustinebit qui nocturnis orationibus usque 
ad tertium psalmum tardius venerit, 5 aut post tres 
psaluios dictos in choro, se miscere conatus fuerit. 
8 XVI. — Item ejusdem (cap. 19). 
" b Ministri sive prepositus cum fratribus reficiant, 
1 et mutatos sibi cibos preparare non audeant , nec 
extra communem refectionem quidpiam edant. Hoc 
etiam studeat abbas agere, ) quoties advenientes 


* Quia potius, etc. Ita correxi ex Regula ms. 
b Qui vero frater, etc. Hzec habentur in Regula ms. 


- eod. Corb. sub finem ejusdem capitis 23. 


€ Quandiu in satisfactione humiliati usque ad ge- 
n«wa capiiis. Est quod ait cap. 75 : « Usque dum 
in ipso oratorio pro culpa satisfecerit ad genua in- 
curvatus. » 

d Ad mensam, etc. Exstat in Regula S. Fructuosi 
episc. Bracar. cod. Crass. sub finem ejusdem capitis. 

e Prohibeatur a cibo. Juxta Regulam S. Pacho- 
mii, art. 2: « Ad domum jejunus revertetur. » 

f Sed penitentie delegabitur. Juxta Cassianum, 
lib. ur de diurn. Orat, cap. 7, et Magistrum, 
cap. 75 : « Foris de oratorio excommunicatus ja- 
ectetur. » 

5 Aut post tres psalmos. Juxta S. Pachomium, 
art. 2 : « Qui post tres orationes venerit. » 

b Ministri sive prepositus, etc. Hxc habentur in 
regula ms. S. Fructfuosi eodem cap. 19. 

t Et mutatos sibi cibos. In Regula ms. legitur, in- 
usitatos, id est, diversos ab iis quos fratres edere 
solent. ldem sancitur in Regula Pauli et Stephani, 
cap. 90 : « Nulli fratrum liceat vel pomum vel quod- 
cunque olerum, aut condimentorum, vel aliud ali- 
quid ad usum suum quasi peculiari apparatu in 
mensa sibi ad manducandum deferre. » 

3 Quoties advenientes vel. filii Dei , etc. lta in cod. 
Vind. etin Regula ms. Locus corruptus atque ita 
castigandus videtur. Hoc etiam abbas studeat agere, 
s quoties advenient [ratres vel filii Ecclesie, occur- 
sione ipsa non despiciat obviare. 

k /Etati sue valetudine competente. Hxc. corrupta 
sunt. In Regula ms. legitur : /Etatis suc valetudini 
competentem. Sed lege, «tati sive valetudini com- 
petentem , ut in cod. Vind. ; nam hic agitur de zta- 
tis debilitate e& de morbo. 

| Quilibet ex monachis, etc. Exstat in Regula ms. 


$ XVIil. — Ex RecuLa PauLi Ev SrePuAN (cap. 4). 


n Nulli liceat absque prioris permissu de opere Dei 
discedere, sed quem causa manifesta compulerit, 
oratione a priore ^ sperata et concessa discedat. 

$ XIX. — Item ejusdem (cap. 5). 

P Nec bini, nec terni, sed singillatim 4 exeuntes 
r orationem sperent * ita ut qui sani sunt, protinus 
s revertantur, qui vero infirmi, * ex permissu re- 
deant ad cubile. 

$ XX. — Item ejusdem (ex cap. 17). 

v Nulli liceat supra statutam Y consuetudinem sive 
in potu, sive in cibo przsumere, nisi Prioris, x cui 
ordinandi 7 facullas est : ita ut in gravi operatione 


S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod. Crass. in fine 
ejusdem capitis 5. 

m Vel occulte quodlibet recondere, e. Ad eden- 
dum vel bibendum videlicet. Idem statuit S. Pacho- 
mius art. 63 ; « Nih.l in cella sua absque jussione 
przepositi quidpiam condet, nec poma quidem. » 
Tetradius seu leridius cap. 22 Regule : « Ad lectum 
suum nemo presumat habere, quod manducetur, 
aut bibatur. » 

2 Nulli liceat, ete. Hzc habentur in Regula ms. 
Pauli et Stephani cod. Flor.; hxc autem statuuntur 
juxta Regulam S. Pachomii artic. 5. 

* Sperata. ld est, petita; sperare aliquando idem 
est quod petere. Epistola Leonis episcopi Senonensis 
ad Childebertum regem : « Liueras celsitudinis ve- 
strz: honore, quo dignum est, me indico suscepisse : 
ubi sperare dignamini, ut ad ordinandum Mecledo- 
nensem episcopum aut przsentia nostra adesse de- 


D beat, aut consensus. » ldem videtur cap. seq. 


P Nec bini, etc. Reperitur in eadem Regula ms. 
cod. Flor. eodem cap. à. 

N Exeuntes. Oratorio videlicet, pro necessitate 
aliqua. 

* Ürationem sperent. 13 est, licentiam petant , ut 
supra : Oratione a priore sperata, quia licentia daba- 
tur oratione seu benedictione prioris. 

s Reveriantur. Ad oratorium. 

1 Ex permissu redeant ad cubile. Si nimirum li- 
centiam pelierint exeundi inürmitatis causa. 

u Nulli liceat, etc. Habetur in Regula ms. Pauli et 
Stephani cod. Flor. cap. 18. 

Y Coneuetudinem. Id est, annonam solitam. Sed 
de hoc vocabulo infra. 

X Cui ordinandi. Iu Regula ms. sequitur : Et con- 
siderandi. 

Y Facultas est. Ita in Regula ms.; videtur tamen 

«o permissu. 


4161 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Lil. 


fatigatis fratribus supra consuetud'nem oportet quid- A cupdia et mansuetudine. Si vero pro ahjectiori vel 


quam adjungi, annuente et permittente Patre, et non 
quolibet prz:sumente, hoc ipsum fleri liceat. 


$ XXI. — Ex RecurA saxcr: lsiponi (cap. 11). 


4 Tempore, quo refectionis debitum solvitur, clau- 
stra monasterii obserentur, nec ullus extraneus in- 
teresse presumat : ne quietem fraternam b prxesen- 
tja impediat. Refectionis tempore dato siguo pariter 
omnes concurrant. Qui autem ad mensam tardius 
venerit, ^ agat poenitentiam , aut jejunus ad suum 
opus 3 vel cubile recurrat. Nemo autem ad vescen- 
dum ibit, antequam ad vocandum omnes vox sigui 
— $olita sonuerit. 


$ XXII. — Item ez eodem capitulo. 


Nullum esus furtivi contaminatio polluat, aut im- B 


pudens vel privatus extra communem mensam ap- 
petitus. Excommunicationis enim sententiam sub- 
ibit, qui vel occulte vel extra ordinarium mensam 
aliquid degustaverit. Ante refectionis tempus nullus 
comedere audeat przter eum, qui z:grotat : qui enim 
edendi tempus antecesserit, subsequen.ibus poenis 
abstinentiz subjacebit. Sitienti cuipiam vel defectum 
patienti ante edendi tempus consulendum est ab ab- 
bate, vel preposito ordinante : non tamen palam : 
ne forte sitire vel esurire videntes alios cogat. Heb- 
domadarius solus cibos degustet, neque iJ alius au- 
deat : ne sub occasione degustandi sux guke vel 
gutturi satisfaciat. 
$ XXIII. — Ex RecutA saNcTI BasiLit (cap. 97). 


In'errog. * Si necesse est omnes convenire ad ho- C 


ram prandii, et eum, qui remanet, quomodo transigi- 
mus? — Resp. Si quidem necessitate vel loci vel operis 
remansit a communi ordine, qui preest, f probavit, 
et ignoscit. Si vero cum possit, non $ satis egit ac- 
currere, fateatur culpam negl;gentix su:e, et b sine 
cibo maneat usque ad illam horam qua convenitur 
ad cibum in posterum dier. 
&$ XXIV. — Item ez ejusdem Regula (cap. 95). 


Interrog. 1 Quali affectu oportet accipere vesti- - 


mentum vel calciamentum qualecunque fuerit? — 
Resp. Si quidem breve aut grande est ad iensuram 
staturz sux, hoc indicare debet, sed cum omni vere- 


e Tempore quo, etc. Exstat in Regula S. Isidori 
excusa vap. 9. 

b Presentia. In Regula exc. additur sua. 

€ Agat pgruitentiam, etc. Juxta instituta S. Pacho- 
mii, art. 12 : « Similiter aget poenitentiam aut ad 
domum jejunus revertetur. » 

d Vel cubile. Ut ihi legat. 

e Si necesse est, etc. Habetur apud S. Basilium in- 
terr. 156 Rgulie l'rev., et apud Raf. cap. 59. 

f. Probavit et ignoscit. Apud Rutinum : Probabit et 
ignosce. , recte. 

8 Satis egit. Apud Ruflnum : Satisfecit. 

h Sine cibo muneat. Hec suppievi ex textu Grzeco, 
et Rufino. 

i Quali affectu, etc. Exstat apud Basilium inter. 
468 R guke brev., et apu: Rulinum cap. 51. llec 
autem interrogatio videtur hic ci'ata 0» illa verba 
S. Benedicti : « Sed et si cui offertur a priore, » etc., 
ut sequens. 

| Mercede sua. Ita apud Rufinum, quemadmodum 


ParRoL. CIII. 


viliori movetur, aut quia est novum, meminerit man- 
dati Doinini dicentis : Quia dignus est, non quicunque, 
sed operarius 1 mercede sua (J.uc. x). Disculiat se- 
ipsum, si digne operatus est opera Dei, et implevit 
omnia quscuuque przcepta sunt : et tunc non aliud 
requiret, sed de eo ipso, quod ei datur, erit sollici- 
tus, quia supra meritum suum excipit. k Huc enim 
quod de esca diclum, etiam de omni re, quz ad usus 
corporis pertinet , eadem forma servari potest. 
$ XXV. — Item (cap. 116 !). 

Si quis iratus nolit suscipere aliquid eorum , que 
probentur? — Resp. lste talis dignus est, ut, etiamsi 
quaerat, non accipiat, usquequo probet is qui pra- 
est: et eum viderit vitium animi curatum, tunc 
etiam quod corporis usibus necessarium fuerit, pra- 
bebit. 

$ XXVI. — Ex Recuta Cassium (cap. 16). 

m Ad has ergo orationes cum fuerit signi sonitus 
auditus, tanta celeritate de* et monachus exsilire, ut 
non dicam alia artificia, sed is qui opus scripture 
exercet in. eodem puncto, quo ad aures ejus sonus 
pulsantis advenerit, ? ccptam litteram non audeat - 
consummare. 

$ XXVII.— Item (cap. 17 ?). 

Si quis autem antequam finitur psalmus incce- 
ptus, non occurrerit, ulterius in oratorium inter 
psallentes fratres introire non audeat. Stans foris 
ad januam sustineat, donec finitis psalmis congre- 
gatio relaxetur : e£ tunc subm'ssa in terra poni- 
tentia negligentize sue, vel tarditatis coram omuibus 
ab abbate impetret veniam. Quod si contempserit 
salisfacere, nullo modo inter fratres socictatem 
psallendi hahebit. In. nocturnis autem orationibus 
usque ad secundum psalmum datur tardan.i dilaiio.* 
At'amea antequam finito eodem psalmo fratres in 
oratjones procumbant, congregationi se inserere 
atque inuniscere festinet. Q:iod si amplius vel modi- 
eunf retardaverit, finitis vigiliis vero humilitate sub- 
missus veniam negligenti:e, s:cut superius diximus, 
expetere non omittat. 

8$ XXVIII. — Item (cap. 18 »). 
Dominico autem, vel sabbato, seu feriatis diebus 


habetur in Evangelio Luc. x, uu7003 a^rou. In Greco 


D S. Basilii legitur zc cpovüc «vtou. I1 est, ci o suo, 


q"0J miror : it3 ut loc"s citatus sit ex memoria, non 
ex codice, aut certe corruptus. 


k Hoc enim quod de esca dictum est. Ita in textu 
Gr:eco, c2 yàp imi cüe vpopüs sipnuévos, qv01 idem 
sonat. Apud Rufinum : « iloc enim quod de vesti- 
merito dicium est. » Recte. Nam hic agitur de vesti- 
mento, non de «ibo; et videtur hoc loco usus cor- 
rectione exemplari Rufinus. 

! [nter. 134, et cap. cit. Ruf. 


m Ad has erqo, eic. I:ec sumpta sunt ex Cassiano 
libr. 1v de Instit. cap. 12. 


2» Crptam litteram non audeat consummare. ldem 
$tatuit Magister c»p. 54 Regul» sie. Srriptores lit- 
teram. non integrent, Exempla vide in Vitis Patrum. 

9 Lib. ii de diurn. Orat., cap. 7. 

P Lib. m de diurn. Orat., cap. 12. 


LI 


1105 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4165 


pro vigiliarum Tessitadine prandium et coena frajri- À temperandam est : nec ante, sive post mensam, 


bus exhibeatur. Sed cum ad coenam acceditor, 
psalmus nor dicitar, sicut ad prandium solet fieri, 
att cum post jejunium sero reficitar : sed tantum- 
modo sive cum ad ípsam aceeditat, sive cum ab 
ea consurgitur, sine psalmis, sed simplex tantem 
completur oratio. Pro hac ratione, quia intet mó- 
nachos extraordinaria est ista refectio, et non ont- 
nes xd eam venire coguntur, misi aat peregrini fra- 
tres, qut supervenerint, aut hi quos infirmitas cor- 
poris, aut quos propria voluntas invitat. 
8 XXIX. — Jtem ex eadem Regula (cap. 55 *). 
Omnimodis autem et hoc caveri debet, me ante 
illam vel post lam horam, qua ommes fratres in 
commune reflciunt, extra mensam quodcünque vel 
modicum aliquis manducare presumat : ut etiam 
poma, que tempore suo sub arboribus jacent, non 
tantum degustare, sed etiam tangere absque his 
quie in commane comeduntur, sacrilegium sit. 


$ XXX. — Ex REGULA TARNATENSI (cap. 5). 
Qui signo dato ad opus Dei, vel ad qucecunque 
opera tardius venerit, exclusus pro realu tanti facino- 


ris confundatur. 
$ XXXI. — Ex REGULA CUJUSDAM PATRIS. 


In absünentia ciborum unam regulam servari 
oportet ab omnibus fratribus pr:eter senes el infir- 
mos, sive infantes : et una mensura sit [ab] omnibus, 
id est, ab hora nona usque ad alteram a cibis 


e Lib. 1v de Instit. renunt., &áp. 18. 

b Usque ad alteram. Nonas positmetidianam. se 
quentis diei. Hic enim Paler quetidiamum | instituit 
jejunium, ac proinde unicam refectionem in die, 
qu: fiat hora nona post meridiem jutt4 priscorum 
Christianorum consuetudinem, qus satis nota est 
ex his Patribus im hac Concordia citatis, Tertuliano 
libr. de jejuniis. contra Psychicos, Prudentio in Pe- 
ristephano de SS. Fructuoso et Augurio : 

jejunamus, ait, recu«o potum. 
Nondum noua diem fesignat hofa, 

e Communiter. ld. ést, simul, ut supra nota- 
tum est. 

à [ndulgendum est. Ita reposui, ex cod. Vind. cum 
legeretur : Indigendum est. 

e Nisi infirmitas, sive. differentia. «tatis sive cor- 
poris. Lege : Nisi infirmitas corporis, sive differentia 
etatis. 

t Aliquid coegerit. Suppl. : indulgere ante, vel post 
mensam. 

5 Quisignotacto, etc. Habetur in Regula sanctimo- 
nialium ejusdem Ciesarii, cap. 10. 

h Vel .ad opera. Manuum videlicet. 

1 [ncrepationi, ut dignum est, subjacebit. 1ta Magi- 
&ter supra. Teridius cap. 14 Regulie ejusmodi desides 
feruke subjicit : « Qui in remoto loco est, ^j signo 
tacto ad omne opus Dei nullus tardius veniat: si 
tardius venerit, de ferula in. manus accipiat. » Sed 
locus corruptus, et ita castigandus : « Preeter eum, 

ui in remoto loco est, signo tacto ad omne opus 

i nullus tardias veniat. » 

1 A communione vel convivio. ld est, a communione 
seu participatione mense communis juxta S, Bene- 
dictum supra. 

k Eztra mensam communem. Supra hoc capite 
eadem ex ipso auctore proferuntur, paucis mutatis, 


ex cup. 91. 
| frillis qui minoris. catis sunt, Supra dixit : 


que * communiter fratribus apponitur, aliquid ori 
4 indulgemdum est : * nisi infirmitas, sive differentia 
sale sive corporis f aliquid coegerit. Sed neque 
ad saturitatem edendum est. 

8 XXXII. — Ex figcuuA sacr! Csanr (cap. 10). 

8 Qui signo tacto tardius ad opus Dei, b vel ad 
opera venerit, i increpationi, ut dignum est, subja- 
ceLit. Quod si secundo ac tertio admonitus emen- 
dare noluerit, i a communione, *el convivio sepa- 
retur. 
$ XXXIII. — Ex REGULA SANCTI ÁCBELIAMI EPISCOPÉ 

(cap. 55). 

k Extra mensam communem nihil sibi potusve 
gustare liceat absque infirmis, ! et illis "qui minoris 
*Etatis Sunt. 

& XXXIV. — Ex Recura cosa (cap. 8). 

m (uandoeunque vel diurnis vel nocturnis horis 
ad opus divinum signum insonuerit, mox cum sum- 
ma festmatione surge&dum esi, ac si praeco regis 
insonet, omni opere quod in manibus habebatur 
postposito, w& nihil operi Dei przponatur, sed mens 
ac sonitum preconis intenta, et operi Dei innixa, 
eum orni gravitate et ? mansuetudime ad intonan- 
dam gloriam majestatis ejus et pietati ejus gratias 
referendus fesina currat. Quod si morose et segni- 
ter veniat post primi psalmi. ? qui in cursa canitur, 
finem, noverit se a 8uo ordine, dum cursus expletur, 


« Et illis ietatibus, que pernutriri indigent, » ubi 
senilem , et minorem complectitu& ziatem. Hic 
vero senilém omitit. liaqque 1 gendum pato: « Et 
illis, qui semilis et snitioris aetatis sunt. » 
Quandocunque vel diurnis, etc. Hec fere nihil 
aliud continent quam superius caput S. Benedicti. 
n Mansueiudine. Id est, modestia. 
o Qui in curé&t canitur. Carsus est id quod vulge 
dicitar divinum oflicinm, horz canopicz, epus Dei, 
sum divini oflicii, quod a monachis quotidie ex- 
curritur eà. persolvitur. (Juod vocabulum sepe in 
Patribus hic citatis reperite est, &. Colombano, he- 
guke cap. 7; Macsirio, cap. 6, et aliis. ld etiam vi- 
dere est in actis mss. S. Sigelenz abbatisse : « Jugi- 
ter cursum decantans discalciala peragebat vig lias,» 
eL in Actis mss. S. Cereuivi abbatis : « In orationis 
autem siwdie tantas illum fervor accenderat, uL abs- 
que peculiari supplicatione Romanum seu Galiica- 
num, et sanctorum Patrum BeneJictt seu Colum- 
bani curSunt horis singulis Domino decantaret. » n 


D chron. ms. bi,liothecie regis : « Ànno tertio Lu.io- 


vici regis facium est. concilium maguum in Aquis- 
grani, in mense Augusto ; el pracceptam est ul imo- 
nachi omnes cürsum S. Benedicti. cantarent ordine 
regulari. » ln Pocai-entiali ms. S. Columbani : « Et 
quis subridens in syuaxi, id est t cursit, Sex pcr 
cussionibus. » Apud S. Gregorium Turonens m, 
lib. v Hist., cap. 20, cum agit de Sagittario et Salo- 
nio episcopis : « Nulla prorsus de Deo erat mentio, 
nulla omnino cursus memoria habebatur, » et ita 
hic locus legendus est; et lib. 1x, cap. 6:« Sic ir- 

ressi sumus explere. cursum, nunquam am:n 
psallentibus nobis potuit excitari. » Apud Fortuna- 


tm lib. n1, epigr. 10: 


Celsa Parisiaci cleri reverentia pollens 
Ecelesi2: genius, ggloria, munus, houoR 
Caruine Davidico divina poemata pangens 
Cursibus assiduis dulce revolvit opus. " 











1165 CONCORDIA REGULARUM. —— CAP. LHI. 1166 


revocari, et in loco. nitimo positam, id est, in eo A rat; et verecundia et metu frangitar, dum ab omni- 
loco qui talibus megligentibus fuerit deputatus — bos videtur. Et quando ceteri expleto eíflcio foras 
astare, et. ibi cum verecandise metu exspectare, et — egrediuntur, llle in ecclesia pro ipsa tarditate posi- 
post expletum curse prolixa venia ante ectum fra-— tus duodecim psalmos supra cursus seriem cantet. 
rum egredientium satisfacere. Nam foris omnino — Si vero ex 1010 cursum suum perdiderit, precipue 
nen segregelur, ne a somno detentus dormiat, aut — nocturnis horis, in quibus nullum aliud opus impe- 
m s»iquo maligno host * adeundi detur occasio. dit, * superpositione damnetur. 

Intus etenim positas nee totum perdit ^» quod ccpe- 


* Ádeundi. Ejusmodi fratrem, ut eum tentet. e Superpositione. Supple, jejunii, de quo voca- 
5 (Quod ceperat. Hec verba redundant, aut certe — bulo infra eap. 54, $ ult. 
legendum : Quod non incoperat. 


"CNN MN MAL nnn 
o CAPUT Liil. 
DE HIS QUI FALLUNTUR IN ORATORIO, 





$ 1. — Ex Recura sacri BENEDICTI. B majori emendationi subjaceat: quippe qui noluit 
« Si quis dum pronuntiat psalmum, responso- humilitate corrigere quod negligentia deliquit. » In- 
rium, antiphonam vel lectionem, fallitur, » nisi sa- —fantes pro tali culpa vapulent. 
tisfaetione ibi coram omnibus humiliatus fuerit, 


& Si quis dum pronuntiat psalmum, etc. Hic nulla — coercendo; quo inemendato, ab omnibus orando, 
fit mentio versuum, litanize et col'ectarum. Sed di- — usque ad ultimum de monasterio expellendo. 


cendum ista aliorum  commeiroratione brevitatis « Tertius de rebus exterioribus, hoc est, si quis 

causa co» pretienili. damnum per negligentiam aliquod intulerit moga- 
b Nisi satis[actione ibi coram omnibus, etc. Hxc — sterio. 

prescribuntur juxta. antiquorum monachorum sta- « Quartus de rebus criminalibus. ) 

tutà, ut videre est apud Cassianum, lib. 1v de Insti- « Denique per ordinem eosdem repetentes : de 


tutis renuntiantium, cap. 16. S. Pachomias vult (rim? sciendum quod mullatenus aliter, nisi quod 
ejusmodi delinquentes ante altare inerepari, art... 5. egula jubet, fri debet, hoc est, non aliud, sed 
os S. Columbanus in Poenitentiali ms. plagis sub- — proprium est judicium ponendum. 


Jicit : « Qui ob tussim in exordio psalmi non hene « De secundo considerandum quia non omnibus 
cantaverit, Sex percussionibus emendare statua- personis supra dicti gradus convenire poterunt, quia 
tur. » aliter sunt corrigendi honesti, aliter improbi. Nam 


e Infantes pro tali culpa vapulent. Duplex hic C Regula pricipit de contumaci, ut secrete semel aut 
culpa : una pronuntiationis, allera superbi». Sma- '^ bis admoneatur ; et alibi dicit : Si contumaz fuerit, 
ragdus et Bernardus Cassinas de posteriori locum — de monasterio expellatur. Necesse est ergo ut justo 
interpretantur, Videtur tamen de priori intelligen- — moderamine utrumque decernatur, qualiter secun* 
dus, !ta ut b:ec verba sint altera hujus capituli pars, — dum Regulam et contumax secrete moneri possit ef 
in qua specialiter agatur de infantibus qui in ejus- — de monas:erio expelli. llle namque secre:e est ad- 
modi pronuntiatione erraverint, maxime cum puer? monendus, qui licet aliquid a priore imperatum re- 
plus ducantur seusu quam humiliatione, et ita ex- — futans, mox tamen increpatus emendationem pro- 
plicat Ruth. ms. cum ait: « Notandum est. enim — mittens, qui et honestas jure dici poterit; et ille de 
quia infantes debent petere veniam, si fefellerint; — monasterio expellendus, qui et contumax existit, 
et postsi viderit major quia digni sunt flagellari, — et nullo unquam pacto acquiescit suscipere discipli- 
tunc. flagellandi sunt. » Porro quia multis capitibus nam, quem omnimodo contumacem Regula vocat. 
S. P. Benedictus agit de penis delinquentium, ad — Unde et merito improbus est dicendus : quanquam 
eorum intelligentiam quzdam ex S. Fructuoso pro- — et improbum etiam vocet, qui, licet frequenter cor- 
feram qua haientuür apud Henricum Canisium, vi- — ripiatur, disciplinze tamen regulari non contradicit : 
rum de re litteraria bene meritum, tom. Y Antiquae — qui honestatem quam prius, dum se emendare profi- 
Lectionis. teus, habere videbatur, relinquens, ad improbam 

c Plurimi (inquit Fructuosus), nequaquam pleni- — duramque mentem transit; ut, unde unus medetur, 
ter intelligentes judiciorum sententias in Regula S. — inde aller perimitur. Quapropter quormmdam verbe- 
P. Beuedicti, aliter quam praecipit judicare solent. — ribus eoercend» suni persone, quorundam vero 
Sciendum itaque est quatuor ibi contineri modos D minime, de quo:um qualitatibus Regula dicit : Se- 
qui»us delinquentium error corrigitur. cundum uniuscujusque, inquit, qualitatem vel. intel- 

« Primus uaique est, quem idem Pater Benedi- figenriam ommibus se con[ormet et aptet. ltemque 
cius proprio ju:icio determinavit : ut est, qui per. alibi : Ut viderit cuique expedire, prudenter et cum 
negligentiam tempore constituto ad nocturnos non — charitate studeat ampulare vitia. Et notandum tria 
pulsaverit signu.n, unde in oratorio satisfieri jubet ; ^ inspicienda esse semper, personam vid: licet, inten- 
eL qui ad officium divinum tarle occurrerit; et qui — torem atque modum delicti : personam, utrum in- 
per negligeniiam hora refectionis a4 mensam: et si tellectu et modestia vigeat, vel duritia et inquietu- 
quis dum pronuntiat psalmum aut lectionem fefelle- — dine mentis coniradictor existat : intentionem, 
rit; et qui pro aliqua arte extollitur. utrum studio, an infirmitate deliquerit; modum, 

« Secundus est de spiritualibus rebus, unde ipse — utrum graviter, vel certe leviter, erraverit. Unde 
dicii: Si quis [uerit contumax, aut inobediens, au — Regula dicit : Secundum modum culpe, excommu- 
superbus, vel in aliquo (id est spiritali) tantum contra- — nicationis vel discipline debet extendi mensura. Igitur 
rius existens sancte Regula. Qui proticien:o ad sep- — omais spiritaliter delinquens tandiu secrete moneri 
tem gradus extenditur : occulta videlicet castigatio, — debel, donec seipsum et improbum re(deudo ab 
publice corripiendo in levioribus culpis; excomunus- — occulto transeat ad publicum. In qua publica corre- 
nicando, in jejuniis nimis affligendo, verberibus ^ pUüone, 8i non emendaverit, ad excommunicationem 








61 


. * Juniores, et maxime qui adhuc psalmos discere 
meditantur, per choros ex ordine et s.ne negligentia 
b dictent : ita ut ab eo loco quo minores ignorant hi 
juniores, qui jam Psalterium finierint, per ordinem 
sibi in dictando succedant, ut omni tempore pro- 
nuntian4Ji usus non desit. « Psallendi quoque modus, 
si possibile est, omni tempore cum temperamento 
nobis tenendus, ut nec nimium protracte, nec supra 
mo.ium correcte, sed, ut diclum est, temperata sem- 
per modulatione dicatur. 4 Servate tamen, ut secun- 
dum voluntatem et arbitrium prioris (cui semper 
considerandi et perpendendi tempus, horam, * causam 


leviorum culparum transibit. Ubi cum diu nequive- 
rit corrigi, nimirum jejuniorum maceratione aífliga- 
tur; per quam non correptus, si p:»rsona fuerit tatis, 
flagellorum coerceatur acre.line; sim vero persons 
non auiniserit consideratio, communiter ab omni- 
bus imploretur misericordia Omnipoten!is; quod si 
nec isto modo fuerit sanatus, projiciatur a corpore 
monasteri. Et si contigeril ut per rmegligentiam, 
dum aut in'occulto, aut in publico admeuetur, ali- 
quil damni monasterio intulerit, excommunicetur in 
levioribus culpis secundum modum culpa : et per- 
acia poenitentia, iterum revertatur ad 1J uli prius 
tenebatur : et non solum dum verbis monetur, ve- 
rum etiam si aliquo ex supra dictis gradu depri- 
matur. 

« Capitula quoque istius modi noscenda sunt, qui- 
bus ordinate intelligi valeant. Primuin capitulum est 
vigesimum terltiuin; ibi omnes gradus inveniri va- 
lent. Secundum capitulum est de pueris minore «tate, 
gualiter corripiantur (cap. 50) ; ubi patet facile quod 

n vigesimo tertio capite scriptum est: Sin autem 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
8$. — Ex REcuLA PavLt gT SvEpR Nr (cap. T). — A per omaia imminet, sive protrahi, sive accelerare 


1168 


justo considerationis judicio jusserit, ad ejus nutum 
sive etiam elevatius, sive humilius voluerit), consona 
tamen, quasi uno ore, voce dicatur. Nec quisquam 
presumat absque prioris permissu, vel elata vocis 
extollentia, qux& szepius inflationis jactantiam et ar- 
roganliam elationis minus cautis generat. aut tur- 
bulenta festinatione temperamenti modum excedere 
vel mutare. Nec prior concessam considerationis li- 
centiam f in usu absque certa necessitate audeat 
usurpare, sciens se Domino redditurum ratjonem, qui 
dixit : Psallite sapienter. 


tentionem levioris culpe judicio subjacebit. In 

modo continetur quidquid in Regula lavenitur, sive 
gravissime vindictae subjaceat. Pr:eter hoc quod. in 
quibusdam locis invenitur, districtiori discipline sub- 
jaceat , quod quidam ita intelligi volunt ut. si oc- 


€ulte aut publice verbis monebatur, in eodem gradu 


acrius corripiatur. 

« Quartus quoque modus, ut prz/ictum est, de 
capi:alitb'as eriminihus constat, fornicatione videlicet, 
adulterio atque e.rietate assidua, cx:erisque quz 
nullo modo, nisi penitentia corporali, secupdum 
auctoritatem canonicam purgantur. lu quibus et 
modus, nec non el persona atque intentio. semper 
inspicienda sunt: u.i pariter quoque sanctorum Pa- 
trum institutio sollicite est perpendenda. » 

Hinc autem textus in quibusdam corruptus est. 

à Juniores et maxime, etc. Hxc habentur in capi- 
tibus 7 et 8 Reg Lx» ms. P.uli et Stephani cod. Flor. 
Statuitur autem hic ut quotidie Psalierium a junio- 
ribus per ordinem semp r recitetur et pronuntietur 
per choros. Quod quidem extra divinum officium in- 


improbus est, vindicte corporali subdatur. In fine C telligen lum est. 


videlicet capituli trigesimi, u$i dicit: Hi tales dum 
delinquunt, aut jejuniis nimis affigantur, aut acribus 
verberibus coerceantur, ui saneutur. Hinc sequitur ca- 
put vigesiinum ociavum , De his qui sepius correpti 
emendare noluerint, ubi siniliter. septein predicti 
gradus inserti sunt. 

.4 De tertio autem. modo judiciorum, sicut. supra 
diclum est, de damno cujuslibet rei exteriori est 
iütelligendum ; ubi solummodo animadvertenduin, si 
negligeutia interveniente daumum exstiterit fratrum, 
tuuc secundum moJum uelicti e& personam et ig- 





^ Dictent. là in. Regula ms. cod. Flor.; id est, 
prsauntient, quia postea saljungit, ut omni tempore 
pronunti .ndi usus non desit. 

€ Psullendi quoque modus. Hic inciyit caput octa- 
vum «jas lem [Btegule in citato cod. Floriacensi. 

4 Serva e Lege, servato, ut in eod. Flor., quod sum- 
ptu adverbiali.er idem est ac ercepto. 

e Cuusam imminet. Ia in cod. Flor. Lege tamen, 
causa imminel, u.i causa est potestas, ul sup,a no- 
tatuin est. 

f ]n usu. Psallendi videlicet. 


CAPUT LIV. 
DE SIGNIFICANDA HORA OPERIS DEI. 





$ 1. — £x REcuLA saNcTI BENEDICTI. 
.. aNuntianda hora operis Dei die noctuque sit cura 
abbatis aut ipse nuntiare, aut tali sollicito fratri 


s Nuntianda hora operis Dei, etc. Varie sunt hu- 
jus 1o.i lectiones. Alii legunt nuniiare; alii, aut ipse 
nuntiet ; alii, ut ipse nuuttet. legendum puto, aut ipse 
nun.iet, ut in inss. S. Ebrulphi, et Vict. p., hoc 
mo.:o : Nuntianda hora. operis Dei die n»ciuque sit 
cura abbatis. Aut ipse nuntiet, aut. tali sollicito fratri 
injungat hanc curam. Wa. ut primo ponatur propo- 
sitio generalis, ut. nimirum uuntianj. hor ope- 
ris Dei cura penes abbatem sit; deinde specialis, 
nempe, aut ut ipse abbas horam divini officii signi- 
ficet, aut ut hanc provinciam diligenti fratri com- 
mittat. 

b Quibus jussum fuit. Sive permissum : nam 
uli sunt qui prohibentur hoc facere, ut desides 


D injungat hanc curam, ut omnia horis competentibus 


compleantur. Psalmos autem, vel antiphonas post 
abbatem ordine suo, 5 quibus jussum fuerit, * im- 


qui tarde occurrunt ad opus Dei, excommunicati 
a mensa, cantus ignari, et qui recte legere ne- 
queunt. 

* ]mponant. Imponere hoc loco, et aliis est cam- 
tare, dicere, pronun iare, sive i4 flat cantu, seu. re- 
citatione, non vero incipere, ut vulgo putuur | ut et 
usurpatam a qui^us lam, qui post S. P. Beuedi tum 
vixeruut, auctoribus, Sangcll.nsi, et nonnullis aliis. 
Q 10! satis liqnet ex Regula cujusiain Patris in bac 
Concordia citata, que est veluti quidam paraphra- 
sis Regul S. P. Benedicti, qux ubi dixit S. Pater 
imponere, canere posuit, ut videre est cap. 23 ejus- 
dem Regule : « In cursu vero positi, prout ab ab- 
bate fuerint ordinati, ad psalmum canendum, vel ad 





4109 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LIV. 1170 
ponant. * Cantare autem et legere non presumat, A cium vespertinum. (Psal. cxt). Medium noctis, quia 


nisi qui potest officium implere, ut zedificentur au- 
dientes. Quod cum gravitate, humilitate et tremore 
fiat, et cui jusserit abbas. 
& I]. — Ex Recura saNcTI Ísipont Episcopi (cap. 20). 
- b Ad custodem sacrarii pertinet cura et custodia 
templi, signum quoque dandi in vespertinis noctur- 
nisque officiis; vela vestesque sacrz, codices quo- 
que, * instrumenta cuncla, oleum in usus sanctuarii, 
cera et luminaria. 
$1. — Ex RecurA Faucruost. (cap. 10). Quid de- 
beant observare abbates. 

d Primum horas canonicas, id est, primam, mis- 
sis operariis in vineam; tertia sanctum Spiritum in 
apostolos descendisse; sexta Dominum in crucem 


ea hora clamor factus est, Ecce sponsus venit, exite 
obviam ei (Matth. xxv); ut ea hora cum ad judicium 
venerit, non nos dormientes, sed vigilantes inveniat. 
e Gallicinium, Christum a mortuis resurrexisse. Has 
horas canonicas ab Oriente usque ad Occidentem 
catholica, id est universalis, indesinenter celebrat 
Ecclesia. 
$8 IV. — Ex Recura Cassenavi (cap. 11). 

f [s autem cui: nocturnarum orationum solliei- 
tudo committitar, non qua hora illi libitum fuerit, 
fratres ad vigilias suscitare presumat, ut secun-um 
opportunitatem somnii et insomnii :etatis sue ho- 
ras noctis temperet. Nam quamvis eum consuetudo 
diurna hora solita vigilare compellit, tamen sollicite 


ascendisse; nona spiritum emisisse; vespera David B et frequenter € stellarum constituta. signa exploret, 


cecinisse dicens : Elevatio manuum mearum sacrifi- 


lectiones recitandas, vel etiam ad communicandum 
euntes suum ordinem servent. » Uhi vides locum 
cap. 63 S. Bened cti exponi : « Ergo secundum or- 
dines, quos constituerit (abbas) vel quos habuerint 
ipsi fratres, acce.iant ad pacem, ad communionein, 
àd psalmum imponendum. » Et cap. 19 ejusdem Re- 
uke bic Pater sic loquitur : « Sicut a mensa suo 
oco privatur, ita et in ecclesia segregetur, ut in 
loco in quo antea fuit nec psalmum cantet, nec nl- 
lum ordiaem teneat, usquedum satisfactione humili 
cum cordis contritione ab a^bate, vel a senioribus 
ve iam mereatur. » S. Benedictus cap. 24 sic loqui- 
tur: « Privati autem a meass consortio ista erit 
Taiio, ut in oratorio psalinum non imponat, neque 
lectionem recitet, usque ad satisfactionem. » ld 
eliam notum est ex auc.oribus infra hoc cap. ad 


S. Aurelianum citandis, ubi agetur de or?ine psal- (C 


lendi, qui dicunt canere, aut cantare, dicere psalmum, 
ubi S. Benedictus dixit imponere. llem conlirmatur 
ex Regula S. P. Benedicti, cap. 44 : « lta sane ut 
psalinum, aut lectionem, aut aliud. quid non przsu- 
mat in oratorio imponere. » Ubi «o imponere, non 
significat incipere. Nam lectio non incipitur a le- 
ctore, ut eam chorus persequatur. Imponere ergo 
hoc loco est dicere, pronuntiare, sive id fiat cantu, 
sive recitatione. Id etiam manifestum est ex S. 
Gregorio Turonensi in Vitis Patrum, cap. 4, de S. 
Quintiano : « Suggesserunt ei, ut ipse antiphonam 
dignaretur imponere, dicentes : Si, Leate Pater, de- 
vole antiphonam imposueris, confi:imus de sancti- 
tate tua quod protinus nobis Dominus pluviam di- 
gnahitur pietate divina elargiri. » Ubi non est quz- 
stio de inceptione antiphon, sed de modulatione. 
Unde subjungitur : « Cumque psallere devo:iss.me 
coepisset, penetravit excelsz potentix aures humilis 
oratio confessoris. » Et ex epistola Gogi ad Petrum 
episcopum, ubi impositio sumitur pro cantu: « Sa- 
luto Sinderocum psalmorum carmina impositionis 
oràine modulantem. » Dixit imposilionis ordine, quia 
cantores singuli per ordinem singulos psalmos ca- 
nebant, ut infra hoc capite videbitur. 

* Cantare autem, etc. liem statuitur cap. 58 : 
c Fratres autem non per ordinem legant, aut can- 
tent, sed qui zdiflcent audientes. » Ühi illa verba, 
non per ordinem, minime adversantur his quz dixit 
hoc capite S. Benedictus cum jubet ut post abbatem 
ordiue suo fratres psalmos imponant et antiphonas, 
nam hoc preceptum non precise intelligitur de or- 
dine continuo, sed de interrupto, si nimirum qui- 
dam reperiantur cantui minime idonei; tunc enim 
sequentes suo ordine cantare debent, minime aptis 
ad canendum prztermissis. 
: b Ad custodem sacrarii, etc. Hxc reperire est in 
Regula S. Isidori excusa, cap. 20. Custos sacrarii est 


et sic totam congregationem ad officium orationis 


qui vulgo sacrista. Lanfranco, cap. 6 Constitutionum, 
secretarius, unde vox Gallica secretuin. Groeis z:c- 
px)ikpxxnc, thesaurarius vasorum sacrorum custos, 
el xtun/«pztiovw, Sacristia, locus in quo pretiosa 
quique templi reconduntur, ut vasa sacra, vestes 
sacr:e, et simil a, apud Joannem Moschum, cap. 195, 
S. Gregorium lib. i, epist. 49 : « Res autem qux 


apud eum invent: suut, in cimiliarchio servari mo- 


dis omnibus studebis. » :-- - 

€ Instrumentaque cuncta. Eadem custodiendo a se- 
cretario. instituit Lanfrancus cap. citato. lustru- 
menta sunt chartze fundationum, contractuum, etc., 
ut videre est lib. 1 Legum Ne.politanarum, tit. 73 
et 783. Tertullianns pro libris usurpavit lib. de Spe- 
ctaculis: « Nec. aliunde investigandum est quam de 
instrumentis ethnicalium litterarum. » 

d Prinum horas canonicas, etc. Non exstat in Re- 
gula ims. S. Fructaosi episc. Bracar. Sej videtur 
esse alterius Fructuosi, quamvis quindecim horas 
canonicas instituerit, ut supra diximus, hic vero 


tantum septem recenseantur. Si haberemus integrum. 


hoc caput, de hac re aliquid certi statuere possemus. 
Dici tamen potest eum hoc capite loqui de eo ho- 
rarim numero qui communi.er suo tempore ab Ec- 
clesia receptus erat, non vero de aliis horis quas tum 
ipse, tum nonnulli alii addiderant. : 

* Ga.licinium. Gallicinium, juxta Censorinum, lib. 
de Natali Die, cap. 24, et Macro^ium lib. 1 Saturn., 
cap. 5, est tempus illud noctis quod sequitur illud 
quod dicitur de media nocte, hoc est, jam nocte in- 
clinante ad diem, prxcedit vero conticinium, id est, 
cum galli tacent : ita ut. gallicinium sit nona noctis 
hora ci:citer. 

f [s autem cui nocturnarum orationum sollicitudo 
committitur. Hec. sumpta sunt ex lib. 11 Cassiani de 
nocturn. Orat., c. 17. Porro is cui cura significandi 
operis Dei committitur, a Cassiano lib. ui de diurn. 
Orat., cap. 2, appellatur compulsor ; a S. Fructuoso 
episcopo, cap. 3 Regul:e, vigilucius; a Magistro, ca 
50 Regule et alibi, vigigallus et vigiligallus ; a Grzecis 
xxvoy&prne, id est, qui pr:eest canoni seu operi Dei ; 
apud Joaunem  Moschum, cap. 11 : Ke. xpovocavcoc 
TOU ravov&kpy ou ig' c mávcag xOsÀpoUg cuvay nya , id 
est, « pulsante compulsore ad omnes fratres con- 
gregandos, » et cap. 50. Apud S. Dorotheum, do- 
cirina 11: "1ào) à xavovapynse dbomwet ps; id est, 
« Ecce. excitavit me compulsor, » et supra, eadem. 
doctrina, idem vocabulum repetit. Quare male ex- 
ponitur ab interprete ceremoniarum magister. | 

€ Steliarum. constituta. signa, etc. ld juxta morem 
veterum, qui cum non haberent horologia, nocte, 
certa quadam sce'entia, observato stellarum cursu, 
horas distinguebant. Quod faciebat quidam Drogo 
monachus Floriacensis et postea eremita, ut narrat 


311 


&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1173 


juvitet; precavens ne in utroque inveniatur in- A Dei, et delectatus sum (Psal. 1xxvi). Quod si per- 


cautus, id est, ne velut oppressus somno statutam 
noctis transeat horam, vel eamdem festipus anticipet. 


$ V. — Ex RecurA sancmi. BasiLu (cap. 15). 
Interrog. ^ Quomodo delet quis habere eum qui 
ad orationem suscitat frates ? — Resp. Si quis co- 
gnoscit damnum quod de somno patitur : ^ cum ne- 
que sui ipsius sensum habet, et intelligit quantum 
sit lucrum vigiliarum, et precipue cum vigilatur 
ad glorificandum Deum in oraüonibus : ila. deb.t 
habere eum qui ad hoc se invitat et suscital dor- 
mientem, tanquam eum per quem divina lucra et 
ceclestia dona consequitur, sive isad orationem, 
8ive ad aliud quodcunque mandatum Dei invitat. 
8 VI. — Item ex eudem Regula (cap. 11 €). 
Interrog. Quo si contristatur iile qui excitatur, 
aut eliam si irascitur, quid dignius est ? — Resp. 
Interim excommunicari delet, et non. manducare, 
Si forte compunctus agnoscat quantis et qualibus 
bonis semetipsum insipienter defriudet ; et ita con- 
versus recipiat gratiam ejus qui dixit : Memor fui 


Aimoinus lib. 1 de Miraculis S. Benedicti, cap. 4 : 
« Quadam namque nocte quse unam festivitatem 
excellentissimi legislatoris antecedebat Benedicti, 
maturius pervisil surgens eremita explorabat sub dio 
progressu stellarum in ortu coupeteniis horz ad- 
ventum, in qua Domino protectori £uo lauduia prz- 
conia sancto solveret. » Hanc veteribus artem fuisse 
satis indicat machina illa quam describit Varro, li5. 
ni de Re rustica, cap. 5: «Intriusecus sub tholo 
stella lucifer interdiu, noctu Hesperus ita circuin- 
eunt ad infimur, hemisphzrium, ac moventur, ut 
indicent quot sint horz. » 

" Quoniodo debet, elc. Habetur apud S. Basilium, 
interrog. 45 Regul. brev. Non tameu exstat apud 
Rutinum. 

b Cum neque sui ipsius sensum habel. Hinc fit quod 
somnus appelletur imago mortis, juxta illud Ovidii : 


Stulte, quid est sonmus, gelidz nisi mortis imsgo? 


Et germanus mortis esse videatur juxta illud Vir- 
gilii v1 ZEn., 


Et consanguineus lethi sopor..... 


Quod satis indicavit Gorgias Leontinus, apud AElia- 
num lib. 11 de varia Hist., cap. 35 ; uam adversa 
valetudine correptus cum paulatim in somnum pro- 
laberetur, et vitz: exitum sibi impendere prespiceret, 
interroganti amico ut se h.:berel, respondit : Jam 
me somuus incipit fratri suo reddere. 


* Interr. 56 ; apud Ruf., c. 45. 

4 Astantibus ergo, etc. Hec habentur in Regula 
1ns. Macarii et aliorum cod. Flor. 

« Sine precepto, qui proeest, Patris." In eod. Corh. 
Ts. legitur, sine precepto prepositi. Idem statuitur 
ju Regula S. Pachonii, art. 75 : « Nullus ante psal- 
]nt, nisi ei jussum fuerit. » 

t Adstandum vel psallendi ordinem. lta in cod. Vind. 
]n coJ. Corbeiensi : Ad standum, vel psallendum, 
tantum. Lege tamen, ad standi vel psallendi ordinem. 

€ Dicente Salomone. Ya in Regula ms. co '. Flor. 
et Corb., sed puto legendum, dicente Salvatore. Lo- 
eus exstat Lue. xiv, qui hic citatur ex memoria, 
non ex codice ; neque usquam in libris Salomonis 
repereris. 

h Oportet. primum in notitiam ejus deferre. Sen- 
sus cst quod si rector monasterii a;est a choro, 
non psallendum est, sed monendus est, ut quid facio 
opus sil, ipse diciet. 


B 


manserit in stultitia non intelligens gratiam, absci- 
datur tanquam putrefactum membrum a corpore. 
Scriptum est eniu : Quia expedit, ut pereat. unum 
meinbrorum tuorum, et non omne corpus tuum mit- 
talur in gehennam (Matth. v). 
$ VII. — Ex REcuta Macanir (cap. 6). 

4 Astantibus ergo ad orationem nullus przesumat 
e sine przcepto, qui przest, Patris psalmi laudem 
emittere. Ordo iste teneatur, ut nullus priorem in 
mouasterio f ad standum, vel psallendi ordinem 
presumat przcedere, € dicente Salomone : fili, 
primatum concupiscere noli : neque accubueris prior 
ín convivio, ne veniat melior te, et dicat tibi Surge, 
tL confusionem patiaris in. die illa. EV iterum dicit : 
No'i altum sapere, sed time (Rom. x1). Quod si tar- 
dat is qui priest, b. oportet primum in not:tiam 
ejus deferre, et. secundum imperium ejus obe.ire 
convenit fratres. 


$ Vill. — Ex RecutA AvnELIANI. EPrsCOPI (eap. 93). 
In oinni ministerio, 3 sive in ordine psallendi aut 


1 Sive in ordine psallendi. lta loquitar S. Aure- 
lianus, quia olim monachi seu clerici non simul 
canebant psalinum, sed. unus stan« psallebat, aliis 
atientius. auscultantibus, justa. ritum Zgyptiorum 
monachorum, quem videre est apud Cassianum lib. 
Hu de nocturnis Orationibus, cap. 5 : « Quotidianos 
orationum ritus volentibus celebrare, unus in me- 
dium psalmos cantaturus exsurgit: cumque seden- 
tibus cunctis (ut est. moris nuuc. usque in ZEgvpti 
partibus) et in psallentis ver:.a omni cordis iuteu- 
tione defixis, » etc. Et cap. 10: « Tantum a cunctis 
silentium prxbetur, ut cum in unum tam numerosa 
frairuim multitudo conveniat, pr:eler illum qui con- 
surgens psaluium decantat in medio, nullus hoi.i- 
num prorsus adesse credatur. » Et cap. 12: « Hunc 
sane canonicum, quem prieciximus, duodenarium 
pialinorum numerum, tali corporum quiete. revol- 
vunt, ut bas eastem €ongregationum solemnitates 
ex more celebrantes, absque eo qui dicturus in me- 
dium psalmos surrexerit, cuncti sedilibus humiili- 
mis insidentes ad vocem psallentis omni cordis iu- 
tentione dependeant. » Et cap. 11 : « Pre.-ictum 
vero duodenarium psalmorum numerum ita divi- 
duut, ut si duo fuerint fratres, senos psallant ; si 
tres, quaternos ; si quatuor, ternos. Quo numero 
nunquam minus jn congregatione decantant. Ác 
proin.le quantalibet mu:titudo coiveniat, nunquam 
ainplius psallunt in synaxi quam quatuor fratres. » 
Locus sane obscurus, et ita exponendus : Si fuerint 
duo fratres, ncmpe, qui stantes canunt in synaxi 


D csitceris atientis. senos psalmos expediunt ; si Lres, 


singuli quaternos; si quatuor, singuli ternos ; do- 
nec compleatur duodenarius psalmorum numerus. 
Nec hic locus Cassiani ex lib. ni de diurnis Orat., 
capite 8, nostrx asserüioni adversatur, cum dicil: 
« Nam humi post h:ec vel sedilibus humillimis insi- 
dentes tres psaliuos, uno modulante, respondent. ? 
Nain «ó respondent hoc loco est expediunt, persol- 
tunt, non quidem ore, sed animi altentioue. Une 
non dixit, uni incipienli, sed, uno modulanie, respon- 
dent. Hec. disciplina monachorum Egyptiorum in 
persolvendo servitutis sua» penso, quam alii secuti 
Sunt; el si plures quam quatuor, juxta numerum 
psalmorum suo ordine siuguli siugulos psalmos ca- 
nereni, exceptis his, ul diximus, qui ob aliquam 
causam caniarc prohiLebantur. Ita observabant Ta- 
lennesiote, ut liquet. ex. praefatioge S. Hieronymi 
aj Rey lam S. Paebomii : « Quicunque auteu mo- 
nas;erium primus ingreditur, primus sedet, primus 


M'7$ 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LiV. 


un 


legendi, vel operandi vicibus sibi succedant, absque À $ X. — Ex Recura Pag ET SrEPHAM» (rap. 6). 


sancto abbate, et nimis senibus, et parvulis infan- 
tibus, aut certe ita infirmis, * ut surgere quid non 
prevaleant. 


& IX. — Ex Recura PavRuM (cap. 4). 


» Illud quoque observandum est ut presente se- 
niore, quocunque * vel praecedente in ordine psal- 
lendi, sequens non habeat facultatem loquendi vel 
aliquid presumendi, nisi tantum is qui in ordine, 
ut dietum est, precedere videtur. Hoc usque ad 
imum ante omnia in oratione, seu in opere, sive in 
responso dando erit servandum. Si vero simpli- 
cior fuerit, vel  impedltior sermone, et dederit lo- 
cum, ita demum sequens lequatur. Oronia tamen in 


* Jnitium psallentium in. choro priores qui in eig 
stant, incipiant. Áut si eis adversatur infirmitas, 
incipiant, quibus jusserit Pater. Quibus incipienti- 
bus, mox empes,ai üeri potest, ip prisa aut $e 
eunda syllaba pariter unanimiter et uno ore subjua- 
gant : ut non sit dissonantia cantant-um, qua IooXi- 
me ab inordinato initio, et quodammodo contentiosa 
varietate solet accidere. 

$ XI. — Ex REcuLA cujespAx (cap. 9). 

Horas vero f ad cursum procurare juxta dispo- 
sitionem abbatis debet, cuicunque ordinatum fuerit, 
id cst, qui mente sollicita et impigra fuerit ad loc 
opus idoneus inventus, ut opus Dei non tardetur. 
Si vero qualibet occasiene a justo ordine deviatum 


charitate fiapt, non per contentionem et aliquam B foerit, ut non secundum ordinem suum horg cu- 


presumptionem. 


ambulat, primus psalmum dicit. » Ex Regula Maca- 
rii et aliorum esp. 6: « Ordo iste teneatur, nullus 
priorem in monasterio adstandi vel psallendi ordi- 
nem presumat prvcedere. » Ex S. Hieronymo, 
epist. ad Rusticum : « Dicas psalmum in ordiue tuo 
Tn quo non dulcedo vocis, sed mentis affectus qu:ie- 
rilur. » Ex Regula S. Fructuosi episcopi Brac., 
cap. 25 : Qui prius in monasterio conversus fuerit, 
eic., prior dieat psalmum in choro, prior constet. » 
Ex Regula cujusdam Patris, cap. 22 : « In cursu 
vero positi prout ab abbate fuerint ordinati, vel ad 
psalmum canendum, vel ad lectiones recitandas, 
vel etiam ad communicandum euntes suum ordinem 
servent. » Et ita capiendi hi loci Regulze S. P. Be- 
medicti cap. 54 * « Psalmos autem, vel antiphonas 
post abbatem ordine suo, quilius jussum fuerit, im- 
ponant. » Et. cap. 63: « Ergo secunduin ordines, 
"os constituerit. (abbas) vel quos habuerint ipsi 
rares, sic accedant ad pacem, ad communionem, 
ad psalmum imponendum. » Idem patet ex loco 
epistole Gogi supra citato. In quibusdam tamen 
Ecclesiis aliter res se habebat, nam, uno incipiente, 
exteri canebant, maxime in Ecclesia Cesariensi, ut 
planum est ex epistola 64 S. Basilii : ^Ertca muy 
Eric pbbavcse évl vxxépy tr) v0 péloc, o! Dotzol Urmy026t. 
ld est, « Deinde uni provinciam incipiendi conce- 
dentes, esteri succinunt. » Idem fiebat in mona- 
sterio Pauli et Stephaifi, ut clarum est ex eorum 
Regula ms.: « luitium versuum per psallentium 
choros, priores qui in eis stant incipiant, etc. Qui- 
bus inciprentibus maxime omnes, si polest. fleri, in 
prima aut secunda syllaba pariter, unanimiter uno 
ore subjungant. » 
*. Ut surgere quid non preealeant. In. cod. Vind. : 
« Ut surgere omnino non possint, non compellantur 


Stodjantur, 5 superpositione damnetur, 


versuum per psallentiung choros. Et notandum quoq 
non dixit, psalmorum, ' scd versuum ; quia loquitur 
eneraliter tam de primis psalmorum versibus quam 
e intermediis, cum majores psalmi iutersecabantur 
aliqua pausatione, aut oratione, ut supra notavimus, 
qua absoluta cantor sequentem versum incipiebat. 

f Ad cursum. Cursus est opus Dei, officium divi- 
num, ut supra notatum est. 

& Superpositione damnetur. Non semel in hac 
Concordia, sed s:epe ssepius nomen superpositio re- 
peritur. Poenitentiale ms. S. Columbani superposi- 
tionibus plenum est. Vocabulum habetur in conc. 
Eliberitano, can. 96 : « Errorem placuit corrigi, ut 
omni sabbati die jejuniorum superpositionem cele- 
bremus. » Et can. 35 editionis noy:e : « Jejuniorum 
superpositiones per síngulos menses placuit cele- 


C brari. » Grxcis onépfeot. Dicitur etiam superpo- 


nere, Grecis onepvdivo«. Quidam. putant superposi- 
tionem esse jejunjum, et superponere, jejunare. 


- Quod quidem concedi posset si hiec vocabula sim- 


pliciter et sine adjuncto ponerentur; sed quia in 
citatis canonibus et in hae Concordia non semcel re- 
peritur superpositio jejunii, et superponere jejunium, 
ut in Regula Magistri, cap. 15, superponutur ju- 
nium, et in Ponitentiali gis. S. Columbani multe 
reperiuntur superpositiones si(entii, horum vocabu- 
lorum alia est. investiganda significatio. Superposi- 
lio igitur et superponere duo signilicant : 1. dilatio 
procrastinatio, differre et procrastinare ; ità ut $ 
diceretur superpositio cibi, superponere cibum, non 
vero superpositio jejunii, aut silentii, superponere je- 
junium, etc., superior explicatio plausibilis esset, 2. 
superpositio est superadditio, adjectio, superadjectio. 
Ita accipit Stephanus Parisiensis in. commentariis 
Ip85. in Regulau S. Benedicti, ad cap. 19: « De di- 


facere pro eo quod non przvalent.» Optime, si le- D vinis officiis non est mei propositi tractare. Hoc so- 


gs, ^ non compellantur, etc. 

b filud quoque, etc. Hac exstant in Regula se- 
cunda ms. cod. Flor., cujus initum est : Cum resi- 
deremus in unum. in nomine Domini. Et in cod. ms. 

Corbeiensi. 
|. * Vel precedente. in ordine. psallendi. Distinguit 
seniorem àb eo qui prwcedit in. ordine psallen.ti, 
quia vel propter dignitatem, vel propter vit:c meri- 
tum, aut aliam rationabilem causam, potest abbas 
juniorem in altiori gradu vel loco constituere, qui 
tunc precedet seniores suos iu ordine psallendi, 
Juxta illam psallendi rationem supra a nobis obser- 
valaimn. 

4 Impeditior. 1ta in. cod. Flor. In. Corb., impe- 
ritior. 

e Initium psallentium, etc. Hxc habentur in Re- 

ila ms. eorumdem Patrum cod. Floriacensis. Hic 

Ocus correptus est. Lege, ut in cod. Flor., initium 


e lum dicam, utinam fiant, secundum quod discretis- 


simus Benedictus divino spiritu dignatus est ordi- 
nare. "lamen monasteria quedam quadam utuntur 
psalmorum et officiorum superpositione. » lta et su- 
perponere est addere, superaddere, adjicere. lta 
utitur Tertullianus lib. de Oratione : « Exinde aperte 
Dominus amplians legem iram in fratrem homicidio 
superponit. » ld est, addit, superaddit. EL sensus 
est : cum lex tantum prohiberet homicidium, Chri- 
stus in Evangelio iram in proximum superadjecit. 
Itaque in hoc Concordiz Jibro superpositio jejunii est 
superadditio jejunii, et cum non additur có jejunii, 
subaudiendum est: el superponere jejunium est su- 
peraddere jejunium : quia cum monachi certis diebus 
Jejunare soleantex instituto, si accedente culpa jejunii 
multa irrogaretur, Cicebatur superpositwo. jejunti, id 
est, multiplicatio et superadjeclio jejunii ad solita Je- 
junia. Sic1n cjtalis canonibus concilji Eliberilani poxae 


1175 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


11:16 


institutiones jejuniorum cicuntur superpositiones, id A mca; Jrtprifiact dottot Ouxcülotvrtc, ot 8i O20, oi SE 


est, superadjectiones. Et ita accipienda sunt illa vo- 
cabula o-ipÓscu, id est, superposi'io, et. vrepci- 
Ónu:, id est, s. perpono, in epist. Dioi.ysii Alexan- 


drini, can. 1, quia ibi agitur de multiplicatione et. 


superadjectione dierum quos transmittebant Chri- 
$üani sine cibo in hebdomade sancta. 'A4)' oi piv xol 


tpric, o! dé. céecatac* id est, « Alii quidem omnes 

dies sine cibo scperponunt, alii duo, alii tres, alii 

qualuor. » Et paulo. post: &al voip uiv m&vv 

moy Üsiary 6v «aic untp^éatcos, id est, « Et nonnullis 

quidem multum laborantibus in superpositioui- 
US. ) 


| CAPUT LV. 
DE OPERE MANUUM QUOTIDIANO. 





$ I. — Ex Recura saNcTI BewepicTI. 
a Otiositas inimica est anima. Et ideo certis temá 


a Ütiositas inimica est amme. Eamdem senten- 
tiam producit Theodulphus episcopus Aurelianensis, 
cap. 9, Capitularis : « Sed et, si quando a lectione 
cessatur, debet manuum opera subsequi; quia otio- 
sitas inimica est anims. » Et Rabanus libr. 11: de 
Agone Christiano, cap. de AÁcedia : « Unde scri- 
ptum es!, Otiositas i imica est anim:e. » Vera qui- 
dem sententia, nam otium omnibus bonis animam 
spoliat : Qui sectatur. otium implebitur paupertate, 
inquit Sapiens Prov. cap. 28. I. cultus ager vepres 
et tribulos parit; anima nullo exculta labore vitia, 
mentem otiosam mal: cogi'ationes. «ireumcingnnt, 
dilacerant atque divexant, et, ut uno verbum dica, 
mens otiosa tota diaholi est. « Exercitus labore pro- 
ficit, otio consenescit, » inquit Vegetius, s.c el mo- 
nasierium. 

b Occupari debent fratres in labore manuum. Eccle- 
sia exemplum apostolorum secuta (qui, et si. quo- 
tidie concionando terras et maria obirent, taoien 
opere manuum victum sibi qu:erebant) laborem ina- 
nuum magno numero semper habuit, et eos, qui il- 


lum tanquam homine Christiano indignum repuJia- C 


rent, ut hereticos conlemnavit, quales maxime 
fuerunt Massaliani, qui se Euchitas, id est, preca- 
tores appellahart, quod soli orationi, exploso lah«re 
manuum, vacan'lum esse crederent, quorum h:ere- 
sim refuta: S. Epiphanius libr. t1 contra h:ereses, 
tom. Il, her. 80; damnat synodus Siletana apud 
Photium in Bibliotheca, num. 52. Quihus accedit 
auctoritas S. Augustini. Cum enim Carthagine coe- 
pissent esse monasteria, orta inter monachos con- 
tentione, an e re monastica magis esset, aut animum 
duntaxat ad orationem et. contemplationem appel- 
lere, et piorum Christianorum oblationibus vitam 
sustentare, juxta illud Evangelii : Nolite solliciti esse 
quid manducetis aut. bibatis; aut juxta Aposiolum : 
Qui non laborat, non manducet, labore manuum vi- 
ctum si^i comparare : Aurelius Carthaginensis an- 
tistes totam litem S. Augustini arbitrio permisit, 
qui obteinperans librum illum przstantissimum de 


opere monachorum composuit : a:que ila, qui labo- p 


rem manuum a monachorum disciplina removendum 
esse contendebant, lite ceciderunt, ut ipse testatur 
cap. 1 ejusdem libri et libr. u Retractationum, 
cap. 21. Sed non est, quod de hac re pluribus dispu- 
tem; cum nihil notius sit apud S. Basilium, Cassia- 
num, Theodoretum, Severum Sulpitium, Joannem 
Moschum, Palladium, Ruflnum, et caeteros, qui de 
Re ascetica, Regulis monachorum et Vitis Patrum 
scripserunt. Veruni non modo monachis, sed etiam 
clericis labor manuum olim ivjunctus est, ut. pla- 
nuni est ex Concilio Carthagin. iv, can. 51: « Cleri- 
cus quantumlibet Dei vero eru itus artificio vicum 
quarat. » lium non refugiebat oli: S. Nicetius 
episcopus Lug-iunensis, de quo S. Gregorius Turo- 
nensis in. Vitis Patrum, cap. 8 : « Jam cleric's in 
domo psateria residens cum reli.juis fainulis inanu 
propría laborabat : intelligens commotiones corpo- 
reas non aliter, nisi laboribus et eerumnis comprimi 


B 


poribus ^ occupari debent fratres in labore ma- 
nuum, ^ certis iterum horis in lectione divina. Ideo- 


posse; » et paulo post : « /Etate quoque jam trice- 
naria presbyterii honore prwditus neqnaquam se a 
lahore operis, quoi prius gessit, abstinebat, sed 
semper manihus propriis operabatur cum famulis. * 
Neque S. Severus presbyter, qui accersitas ad 
,egroti visitationem in putanda vine» occnpatus re- 
pertus est, ut refert S. Gregorius in lib. 1 Dial., cap. 
12. Neque etiam Theodosius Junior imperator. (ut 
de clericis et monachis taceam) a labore manuwum 
abhorrebat : nam scribendis libris sibi victum quo- 
tidianum comparabat ut cuidam monacho, cui divi- 
nitus revelatum fuerat eum non aliam mercedem in 
celis quam imperatoris habiturum, fateri coactus 
est, quemadm um refert Glycas parte iv Hist. 

€ Certis iterum horis in divina lectione. Iterum, hoc 
loco est vicissim. Hic pulehro ordine distinguuntur 
inonachorum exercitia, quo tzedium fllatur. Quan- 
tin autem obstring:ntur monachi lectioni divin:e, 
salis declarat S. Gregorius papa cum lih. 11 Regesti, 
cap. 42, his vehementer ol'ijurgat abbatem Joannem, 
eo quo.i ejus monachi huic pio exercitio minime va- 
carent. « In. ipsis autem fratribus monasterii tui, 
quos video, non invenio:eos ad lectionem vacare, 
unde considerare necesse est, quantum catum 
est, ut ex aliena oblatione Deus alimomaw vobis. 
transmiserit, et vos manilata Dei di-cere negliga- 
tis.» Jure quidem : nam sine leciione divina. inquit 
S. Athanasius in exhortatione ad monachos, nemo 
ad Deum esse valeiit intentis. Illius beneficio mens 
a Spiriiu sancto illustratur. Nam spiritus sanctus 
cum legente colloquitur, eumque scientiam sancto- 
rum docet. In oratione quidem howo cuin Deo. in 
lectione divina Deus cum homine loquitur : « Cum 
oramus, inquit Smaragdus cap. 5 Diadematis, cnm 
Deo loquitur; cum vero legimus, Deus nobiscum 
loquitur. » Oratione quidem petimus, lectione di- 
vina quid petendum sit, edocemur. Unde S. Leander 
lib. de lustitutione Virginum, cap. 6: « Lectio te do- 
ceat quid orando petas, postquam vero oraveris, 
iterum legendo inquire quid postules. » llla denique 
ad meditationem confert plurimum. Mens enim per 
ejusmodi lectionem piis cogitationibus veluti sagi- 
nata statim, in ipsa oratione invenit quid cogitet, 
quid sapiat et gustet : nec variis cogitationibus cir- 
cumagitur, quia cito reperit in quo consistat. Hsec au- 
tem lectio aivina, in qua monachos S. Benedictus ver- 
Sari cupit, est sacra utriusque Testamenti scriptura, 
nec non sanctorum Patrum orthodoxorum scripta, ut 
liquido constat ex capite ultimo Reguls : « Ca'terum 
ad perfectionem qui tendit, sunt doctrinz: sanctorum 
Patrum, quarum observatio perducit. hominem ad 
celsitudinein perfectionis. Quz? enim pagina aut quis 
sermo diviuz auctoritaiis, Veteris ac Novi Testamenti 
non est reclissima norma vitz: humanz ? aut quis 
liber sanctorum Catholicorum Patrum hoc non re- 
Sonat, ut recto cursu perveniamus ad Creatorem 
nostrum? » Si igitur sacre Scripture et Catholico- 
rum Patrum docirin:ze beneficio cecta ad perfectio- 
nem et ad Deum tenditur, monachus procul 


- 








u71 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LY. 4178 
que hac dispositione credimus utraque tempora A Octobris usque ad caput quadragesimz * usque ad 


ordinari : id est, ut a Pascha usque * ad Kal. Octo- 
bris a mane exeuntes a prima usque ad horam pene 
qvartam laborent, quod necessarium fuerit. Ab hora 
a: tei» quarta usque aid boram quasi sextam lectioni 
vacent. b Post sextam autem surgentes a mensa 
pauseut in lectis suis cum silentio : aut forte qui 
voluerit legere * sic legat, ut alium non inquietet : 
Agatur nona temperius mediante octava hora, et 
iterum quod faciendum est, operentur, usque ad 
vesperam, si autem necessitas loci, aut paupertas 
exegerit, ut ad fruges colligendas per se occupen- 
tur, non contristentur, quia tunc vere monachi 
sunt, si lahore manuum suarum vivunt, sicut et 
patres nostri et apostoli. Omnia tamen mensurate 


: horam secundam f plenam lectioni vacent : hora 


secunda agatur tertia, et usque ad nonam omnes in 
opus suum laborent, quod eis injungitur. Facto au- 
tem primo signo horzx nonzx disjungant se ab opere 
$uo singuli, et sint parati dum secundum signum 
pulsaverit. Post refectionem autem vacent lectioni- 


bus suis aut psalmis. In quadragesime vero diebus, 


mane usque ad tertiam plenam vacent lectionibus 
Suis : et usque $ ad undecimam plenam operentur, 
quod eis injungitur. In quibus diebus quadragesi- 
ma b accipiant omnes singulos codices de bi:..lothe- 
ca, quos per ordinem et integros legant. Qui codices 
in capite quadragesimz dandi sunt.. Ante omnia 
sane ! deputentur unus aut duo seniores, j qui cir- 


fiant propter pusillani:unes. 4 A Kalendis autem B cumeant monasterium horis, quibus vacant fratres 


a perfectione, qui in his assi?^ue non versatur. Quod 
spectat ad paganorum libros emm de his taceat 
S. Pater Benecictus, signum est hanc lectionem ab 
&0 minime probari. Eam monachis prohibet S. Isi- 
dorus cap. va suze. regule, et episcopis concilium 
Carthaginense iv. can 10 : « Ut episcopus libros 
gentilium non legat. 1 


Qui corda fa!sis atque. vanis imbount , 
Tautumqie linguas Ins!ri.unt, 
Nihil adferentes, u! ssiutem conferant , 
Quod veritavem deteg: t. 
Quid enim Ienere vel honum ant verum queant, 
.... Qui non tenent. sur inum caput , 
Veri bonique fomitem et foniem ad Deum ? 
Quem uemo, n:si io Chris:o, Videt. 


Inquit S. Paulinus epist. ad Ausonium. Sed, qmod. 


pejus est, hac lectione obductze vitiorum cicatrices 


Tecrudescunt, et spiritus improbus  vehementiori C 


impetu revertitur, et priore ignorantia cladem eflicit 
deteriorem, ut rec e monet S. Isidor s P«lusiota 
lib. 1 epistol. 65. Me s enim his adeicta quo am 
vanitatis el snperbixe tumore inflatur, et dzemonum 
patet illusioni. Itaque hujusmodi lil rornm lectio, 
quantum fieri potest, mouachis est vitanda, et tan- 
tum ecapacioribus ingeniis, idque raro, permittenda 
est. 
» Ad Kalendas Octobris. Kalendz Octohris non 
sunt hic primus dies Octobris, sed posiridianus 
Tiduum Septemliris : quia postridie Iduum dies a Ka- 
lendie sequentis mensis denominantur. Kalend;e igi- 
tur Octobris hoc loco sunt dies decimus octavus 
ante Kalendas Octobris : et ita hoc caput cum ca- 

ite 4] conciliatur, in quo hzc habentur : « Ab ldi- 

us Septembris usque ad caput Quadragesimz ad 
nonam semper reficiant. » ' 

b Dust seam surgentes a. mensa, etc. Permitiitur 


Moschaum eap. 77, et alios. 

c Sic legai ut. alium non inquietet. Quia olim hac 
lectio flebat in lecto, ut clarum est, ex Epitome Lu- 
dovici imperatoris super Regulam S. Benedicti : 
« /Estivo omni tempore post prandium unusquisque 


ad proprium eat lectum cum summa cautela, et sine ' 


alterius Püiorbatione aut legal, aut dormiat, » et 
ex add. 1 Capitul. Lud. imp, tit. 58 : « Ut quando 
fratres post sextam dormiunt, si quis eorum voluerit 
legere, in ecclesia aut in lecto suo legat. » 

d A Kalendis Octobris. ld est a decimo octavo Kal; 
Octobr. inclusive. 

* Usque ad horam secundam. Subaudiendum est : 
À mane. 

f Plenam. Id est, consummatam, nam opponitur 
particulis, pene, quasi. 

€ Ad undecimam. Apud. S. Dunstanum, Smara- 
gdum, Turrecrematam, et in omuibus codicibus «quos 


viderim, tam editis quam mss., legitur : Ad decimam, : 


quam lectionem libenter amplector, ut dictis vespe- 


ris circa undecimam ecnare incipiant monachi, ut 


lumine lucernz non indigeant in refeciione. 

b Accipiunt omnes singulos codices de biblotheca. 
Circa hos codices liec decernuntur in add. 1 C^pitul, 
Lud. imp., tii. 19: « In quadragesima libris de Bi- 
bliotheca secundum prioris di positio. em acceptis, 
alios, nisi prior decreverit expedire, non acci- 
piant. » 

i Deputentur unus aut duo seniores , etc. Circuitor 
monasterii , qui fratres desidiosos ohservat, appel- 
latur : Circa, ut videre est in Concordia S. Dunstani, 
cap. 7 : « Jam et secundum Regulz preceptum con- 
st,tuj debet al.quis frater , qui ab officio circuitus 
sui Circa vocatur : est enim ejus oflicium circuire 
claustrum, nc forte inveniatur frater aced osus, 
aut alicui vanitati deditus. » Et apud Lantfrancum 


qnonachis is zslate somnus meridianus ob nimios D c. 4 Decretorum, « Circumitores monasterii , quos 


calores. kd vi jetur apud S. Gregorium cap. vi, lib. 1, 
Dial. « Cumque meridiano tempore cuncti fratres 
quiescerent more solito fur advenit. » [ta statuit 

. Frnetuosus episc. cap. 6 Regulie : « Peraeto offi- 
cio sextze ab oratione pergant ad mensem refectique 
congrue quiescant, et fiat silentium usque ad horam 
nonam. » Et S. Isidorus cap. 5 Regulz : « A tertia 
autem usque ad sextam lectioni vacare : dehinc 
usque ad nonam requiescere, » iisque locis agitur 
de :estivo tempore, in quo fratres ad sextam refi- 
civnt. De somno meridiano cum fratres ad nonam 
reficiunt, nihil à S. Benedicto decernitur, qui ta- 
men indulgeiur. mona.his add. 1 Cap. Lud. imp., 
tit. 71 : « Ut quanlo fratres :estivo. tempore jeja- 
nant, post sextam cormiant. » Eratque ante refectio- 
meni. Fuit etiam somnus meridcianus post civm's:e- 
cularilus familisris, ut vicere est. apud Suetonium 
in Augusto cap. 78; Sidonium lib. 1, ep. 2; Joannem 


alio nomine circas vocant juxia S. Benedicti prz- 
ceptum cerus boris circumire debent monasterii of- 
ficinas observantes incurias et negligentias fratrum, 
el statuti ordinis prxvaricationes. » À verbo circare, 
id est, cireumire. Glosse veteres. Circitat et circat, 
xvxisutt, id est, circumit. Hinc castigandz Glossze lsi- 
dori : Circat, circumvenit, legendum enim, circumit. 
Unce paulo post sequitur in iisdem Glossis : Cfrci- 
lorum, circantium. A1 certiores in castris non erant 
cireumventores, sed vigilias circumibant, ut renun- 
tiarent, si qua emersissel culpa, ut scribit Vegetius 
libr. ut, cap. 8. Circitores etiam sunt quidam insti- 
tores : « Qvi^us vestiarii , vel li;.tearii dant vestem 
cirenmfer. t.dam ae distrahendam , » inquit. Ulpia- 
nus, fl., l. Cuicunque igitur , de ins*itoria actione. 

ji Qui circeume«ni monasterium. Ex his liquido con- 
etat fratres non simul in certo quodam loco legere 
solitos, sed habuisse cellas per monasterium spar« 





1179 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1180 


Jectioni : et videant ne forte inveniatur frater * acci- À czteri timeant. 4 Neque frater ad fratem jungatur 


diosus, qui vacat otio, aut fabulis, et non est inten- 
tus lectioni : et. non solum sibi inutilis est, sed et 
jam » alios extollit. Hic talis si, quod absit, repertus 
fuerit corripiatur semel et secun'lo : si non enmen- 
daverit, correptioni regulari subjaceat taliter * ut 


sas in quibus lectioni vacarent, operi , orationi pe- 
culiari. Quod satis liquet ex Bela libr. 1v. Hist. 
Angl., cap. 25, ubi agit de monasterii Coludiani in- 
cendio. « Nam et douuacule qux: ad. orandum, vel 
legendum facte erant, nunc in comessationum , po- 
tationuin , fabulationum et ceterarum | illecebrarum 
cubicula conversx. » Ex S. Isidoro , qui quamvis 
eap. 12 Regulae statuit , ut o.snes fratres in. uuo 
conclavi dormiant , tamen cap. 1 cellulas fratribus 
assignat : « Cellulze, inquit, fratribusjusta ecclesiam 
const.£uantur , ut possit. properare quantocius ad 
oflicium. » Et S. Fruotuoso episcopo Bracarensi, qui 
cap. vi Regulie. su: stabuit ut. perfecte. zetatis mo- 
nachi habeant celas junioribus cum suis decanis 
lectioni et vecitaoui vacantibus, elsi. velit. omnes 
in uno loco pausare : ipse etiain S. Benedictus cel- 
lam habebat in qua orabat, ut. videtur lib. t Dial. 
S. Greg. cap. 114 : « Preceyitque vir Dei etatim eum 
in cella sua, in psiallio, quo orare solebat, projici. » 
Tamen postea usu receptum est, ut hac lectio fle- 
ret in uno loco, nempe iu, illo peristylio, quod vulgo 
claustrum appellatur. Epitome Ludovici iipevatoris 
in Regulam S. Benedicti : « Certis iterum horis le- 
ctioni pleniter vacent ; et, si fieri potest, in uuo clau- 
stro sedeant. » Concordia S. Dunstani : cap. 5, 
« Tertia vero peracta, et miss: subsequente celebra- 
ta, uti Hegula. priecipit, sedentes in claustro vacent 
lectioni. Petrus Blzsensis serm. 25 : « lu:eest, quod 
in claustro conventuum quatuor. loca. eum propriis 
deputantur officiis, iu latere claustri occidentali est 


scholaris subjectio : in eo quod co.tingit ecclesiam C 


lectio moralis : ac orientalem in capitulo correctio 
materialis. » Ubi noia ha .c lectionein fieri in eo la- 
tere, quod ecclesiam contingit. Cujus rei signum ad- 
huc super est in monasterio S. Dionysii prope Lute- 
tiam, Nam in vitreis claustri ejusdem partis visun- 
tur depicLe artes liberales. Per scholareu subjectio- 
nem intelligit novitios , qui oliu sedebant in parte 
Occidentali, cujas 0.servauti: quondam vestigium 
vidi in eodem S. Dionysii mouost.crio in diebus cuenae 
Domini et parasceves. Clerici etiam. regulares, quos 
canonicos vocant, iu claustro legentes sedeant : 
ut videre est in Actis S. Wolphaugi, c. 7 : « Elfecit 
autem apud. illos (clericos) tum minis , unn suasio- 
Dibus, ut, quod prius nou feceraul, communi mensa 
et dorinitorio uterentur , in claustro sederent, et 
lectioni incumberent. » Sed in hieme, propter nimios 
imbres et frigus, uon fiebat iu claustro ejusmodi le- 
£lio, sed in alio couelavi, ut ex eadein 5S, Dunstani 
Concordia, cap. 2, manifestum est. In eo eerüs lio- 
ris dabatur copia fratribus con'abulandi, alias silen- 
tium observabatur. Lautírancus in Constitutionibus, 
$5: « Post sextam revertantur in. claustrum locu- 
turi : cum tempus fuerit , pulsetur nnum de inedio- 
cribus signis, quo pulsaio, statim eilentium fiat in 
claustro. » Constituliones comitiorum generalium 
provincie Canujariensis anni 1223, eap. 7: « Ut 
permissis colloquiis io claustro et alibi a tirpiloquiis, 
et vaniloquiis ei scurrilitatibus abst.neatur. Nam lan- 
ta eral in servandi oruipis continua jugitate prolixi- 
ias, tanta praesertim ia ecclesiasticis ofliciis prete- 
Jabatur instantia, ut in ipso caucri sive leonis :estu, 
cum longiores sunt dies, vix per totum diein unius 
saltem vacaret hore dinudium, quo fratribus in clau- 
stro licuisset miscere colloquium, » Peurus Venera- 


bilis statuto 20 : « Statutum. est, ut in quadragesi- . 


pali tempore , additis aJ silentium tribus diebus, 
dw esi tertia feria , et quinta et. subbato, quious in 


horis incompetentibus. Dominico die lectioni vacent 
omnes, exceptis his, qui variis officiis deputati sunt. 
Si quis vero ita negligens aut desidiosus fuerit, ut 
non velit, aut non possit meditari, aut legere, * in- 
jungatur ei opus. Fratribus inflrmis, f aut delicatis 


claustro jnxta morem pristinum locutio esse solebat, 
continuum per totam quadragesimam silentium te- 
neatur. » [taque in inonasteriis creatus est prior 
claustri, qui (ratres aut legentes aut colloqnentes 
Oobservaret, ut habetur ru retorum Lanuranci : 
« Prior claustri quocunque major prior eat, si fieri 
potest in claustro, vel eirca claustrum debet semper 
esse , et ordinem claustri in omni sollicitudine ser- 
vare. » Et ne fratres intcriurbarentur, non dabatw 
copia extraneis seu clericis &eu laicis ingre liendi 
elaustrum, nisi certis de causis, ut. videre est sta- 
tuto 25. Petri Venerabilis : « Statutum. est , ut in 
claustrum , vel in reliquas regulares demos ntis 
clericorum aut laicorum ingrediatur , nisi aut causa 
operis alicujus, aut videndi domos ut. honesti hospi- 
tes facere solent, » etc. Claustri usus antiquus e-t : 
nam illius mentio fit in Vita S. Guil. Gellonensis, 
qui claruit tempore Caroli Magni : « Quamprimum 
condecens metitur oratorium, metitur eliam totius 
claustris patium, domum etiam infirmorum, et do- 
mum refectionis atque dormitorium , cellam novi- 
tiorum, aulam hospitum. » 

& ÁAccidiosus. lta in cod. ma. S. Germ. pro : Ace- 
diosus, ut vulgo habetur, id est, piger, aique etian 
qui acedi:e morbo laborat. Is enim vix. potest ani- 
mum lectioni applicare. 

b Alios extollit. Id est, aufert, amovet, subiucit 
ab opere, Exiollere vi.lelicet hoc loco est auferre, 
amovere. ld clarum est ex Plauto ín Mercalore. 


Hunc hodie postremum extollo mea domo patria pedem. 


* Ut ceteri timeant. Ita apud Smaragdum, et in 
€od. S. Ebrul. eL S. Germ. ma. vulgo : Ut ceteri 
enetum habeant. 

4 Neque frater ad fratrem. jungatus horis incompe- 
tenitbus. Jjuugitur (rater alteri horis incompeienubus, 
qui tempore operis Dei laboris mauuum, lectionis, 
refectionis , aut alicujus. exercitii regularis cum  ai- 
tero confahulatur injussus. Quod satis patet ex textu 
ftezule. Nam cum S. Benedictus jussit. acrius ani- 
madverti ineum qui dum fratres lectioni incumbuat, 
nugis et fabulis vacat, statim suhjungit : « Ne frater 
ad fraireu juigatur horis incompetentibus. » Ubi 
recte Smarag lus ait : « Illae enim sunt hor» incom- 
petentes fabulis vanis, quz sunt competentes lectio- 
Divus sacris. » liem videre estapud Ruthar.lum. Sed 
cum S. Benedictus ita distribuat quid singulis horis 
faciendum sit, ut vix extra regularia exercitia ali- 
quic temporis restet, nulle erunt horse compeientes ; 
quibus aliquando fratres se possint invicem de ne- 
cessariis interrogare. ltaque non puto eam fuisse S. 
Benedicti mentem, ut monachi tot lioras in opere 
manuum ad rigorem ohservent , sed instituisse tan- 
tuni horas in quibus laborandum sit, et posse mona- 
Chos absoluto opere quod ipsis injunctum fuit non 
exspeciato hore przstitut$ termino , se ab opere 
disjunge:e, ut aut lectioni . aut orationi, aut aliis 
$uis necessitatibus vacare possint. 

e Injungatur ei opus. Quod nos sit servile, nec sit 
ejusmodi diebus probibitum : aut si servile, quod sit 
licitum , ut ininisterium aliquod in culina, vel in 
dono iufirmorum. 

f Aut delicatis talis opera, etc. Delicatas est in de- 
licis pastus, inquit Smarag lus. Vide superius anno- 
tala. Circa delicatos et debiles ilem statuit 8. Lean- 
der li?. de insiitutione Virginum, cap. 15 - « Et ista 
sint dicta de veste et cjuo el potu vel opere pro in- 
validis : ut quxe durius ferre non. potest , £ractetur 











1181 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV. 


11932 


talis opera aut ars injungatur, ut nec otiosi sint, À observandum est, ut in nullo voluntaiem suam Ía- 


nec violentia laboris opprimantur, ut effugentur : 
quorum imbecillitas ab abbate consideranda est. 
8 II. — Ex Recura saNcTI Macanui (cap. 10). 

* De! ent ergo fratres istum ordiuem tenere. À prima 
usque ad horam tertiam Deo vacent fratres. A tertia 
vero usque ad horam nopam qui:lquid injunctum fuerit 
a Patre, 5 sine aliqua murmuratione faciant. Mewi- 
nere dehent c in quihus injungitur, dictum Aposto- 
li : 3 Omnia que facitis , sine murmuratione facite 
(Phil. n). Timere debent illud dictum terribile : 
Nolite murmurare; sicut quidam eorum murmurave- 
runt, et ab exierminatore perierunt (H Cor. x). Debet 
etiam, qui prxest, pater, opus, quo ! faciendum est, 
uni injungere, ut. cxteri ejus. prazcepto , cui injun- 
cium fuerit, fratres obediant sine querela. 

S Ill. — Item ejusdem (cap. 11). 

e Si quis ex. fratribus pro jejunie , vel operibus 
manuum suarum, qux: Apostolus przcipit : Operan- 
tes ! manibus nostris, ne quem ves!rum gravaremus 
(I Thess. n1 et V, 10), is qui talis est monachus, di- 
gnus est iu omnibus. In his si fuerit aliquis iufirmi- 
tate 8 oLsessus , providendum est ab eo, qui przest, 
qualiter ipsa infirmitas sustentetur. Quod si infir- 
mus est animo hujusmodi frater , oportet eum fre- 
quentius operari , considerans Apostolum , qualiter 
corpus suum servituli re .igit (4 Cor. 1x). Hoc autem 


levius. » Et hzec est discretionis Regula. Hine notan- 
dum noviter venientes , qui non sunt assueti Jabori 
m^nuum , non statim oneranios, sed paulatim as- 
suefacien 'os. « Neque ex nimio ot'o subitus labor 
Sine gravi noxa est, » inquit Celsus , lib. 1, c. 5. De 
opere manuum plura vide apud Rupertum lib. 1n in 
Regulam sancti Benedicti, cap. 5 et seq. 

? Debent ergo, ctc. Exstat in Regula ms. Macarii, 
et aliorum abbatum co. Flor. et Corb.; sel codex 
Cor! eiensis multum differt in verbis quidem ab hac 
Concordia, et a cud. Flor., se! non in sensu. 

b Sine uliqua murmuratione faciant. Monasteriorum 

est pernicies murmuratio. Estque illortm precipue 
qui corpore, non animo iu claustris habitant, quorum 
no.: est cor unum, nec anima vna. Ut preclare docet 
.S. Augustinus enarratione in psalmum cxxxr : Nam 
surmuratores omnes magnifice descripti sunt quodam 
loco Scripturarum : pra cordia faiui sicut rola carri 
(Eccli. xxxn). Fenum portat et murmurat. Non enim 
potest rota carri quiescere a murmure. Sic sunt multi 
[rures, 5on habitant. in unum , nisi corpore. Simi- 
ia sane sunt pra:cordia murumratorum rote carri, 
qui se» per cum murmuratione opus injunctum fa- 
ciunt, quemadu.odum rota carri quie fert.cum mur- 
muratione fenum. Multum laborant et. nihil profi- 
ciunt. Unde prxclare S. Joannes Chrysosiomus 
serm. 8 in cap. u, ad Philippenses : B.zzov. xdv 
£p'j staat, $ psv "joy genpoU" &ro.vcet y*o x«i «oró 
quóusvoy * id e»t, « melius est uiliil facere quam cum 
murmuratione. Perit enim illud quod fit. ». I'que 
juxta. mentem. S. Patris. Benedicti cap. 5 : « Etsi 
impleat jussionem ; tamen acceptum jam non erit 
Deo, qui cor respicit murmurantis. » 

€ In quibus injungitur, ]ta in cod Flo. Lece ii, 
quibus injungitur. 

4 Omnia quod facitis, sine murmuratione facite. In 
cod. Corb. additur, et h.vsitatione. In versione com- 
muni : « Omnia autem facite sine murmurationibus 
et hiesitationibus. » 

e Si quis ez fratribus, etc. Habetur capite sequen- 
ti sepius citati codicis Floriacensis. Exstat etiam in 


C 


ciat ille. 
$1IV. — Ex ReccLA Paru (eap. 5). 


h Cursus vero orationum vel psalmorum , sicut 
dudum statutum est, vel tempus istud ! meditandi, 
operandique servabitur. lta meditem habeant fra- 
tres, ut usque ad horam secun.lam legant ; si tamen 
nulla causa exstiterit , qua necesse sit etiam k pra- 
termisso ! meditem, aliquid fleri in eommune. Post 
horam vero secundam unusquisque ad opus suum 
paratus sit, et usque ad horam nonam quidquid 
iojunctum fuerit, sine murmuratione et haesitatione 
perficiant , sicut docet sanctus Apostolus (Phil. 11). 


$ V. — Jtem ex Regula Patrum (cap. 5). 


» Matutino dicto fratres lectioni vacent usque ad 
horam secundam : sí tamen nulla causa exstiterit, 
qua necesse sit, etiam » pretermissa lectione, ali- 
quid fieri in commune. Post horam seeandam unus- 
quisque ad epus seum paratus sit. Usque ad horam 
nonam quod injunctum fuerit, sine murmuratione 
perficiat. 


8 VI. — Item ex Regula. Patrum (cap: 9). 
? Die autem Dominico nihil aliud agant, nisi Deo 
vacent : nec pro aliqua occasione se velint, aut alios 
excusare. Tamen contestor, fratres, P nulla operatio 


cod. Corb. Proferter supra cap. 45, sub nomine Be- 
gulae Patrum. Hic autem citatur ob illa verba S. Pa- 
tris Benedicti Fratribus infirmis aut delicatis. 

t Manibus nostris. !ta in cod. Flor. et Corb. Hxc 
tamen verba non habentur in locis citatis Apostoli. 
In versioue tainen. Syral ad Thess. u. habetur : Jn 
opere manuum nostrarum. 

8 Obsessus. In cod. Corb. oppressus. . 

h Cursus vero, etc. Hoc capitulum reperitur in 
&ecuida R gula ms. eod. Flor. cujus inilium est : 
Cum resideremus iu unum ; Habetur etiam in cod. 


"ms. Corb. 


i Meditandi. Id est, legenti. Meditari enim all- 
quando legere est. Utide postea euljungitur : « Ut 
usque ad horam secundam legant. » 

] Ut usque ad horam secundam legant. ldem sta- 
tuit S. Ca'sarius cap. .7 R«guli suz : « Omnj tem- 
pore duabus lioris, hoc est a mane usque ad horam 
secuniam lectioni vacent. » 

k Pretermisso meditein. Ita in Regula ms. cod. 
Flor. [n cod. Corb. Pratermisso medite. 1n Vind. 
Pretermisso meditentur. Legendum puto, pra'termis- 


D sa meditatione, id est, lectione. 


| Meditem. lta in Regula ms. cod. Flor. et Corb. 
et alibi in eadem Regula cod. Flor. « Sed unusquis- 
bue opus suum et meditem custodiat. » In Cod. 
Vind. legitur ita tamen  medttationís: causam. Quid 
sibi veli có meditem, non satis video. ltaque legen- 
dum puto meditationem, id est lectionem. 

m fretutino dicto, etc. Hoc capitulum habetur in 
tertia Regula toties citati cod. Flor. eujus initium 
est, Cum in nomine Domini. Nihilque aliud comole- 
ctitur, quam przcedeis capitulum. ———— . 

2 Pratermissa lectione. In superiori capitulo juxta 
nostram emendationem : Pritermissa meditatione, 
ex quo confirmatur meditationem esse lectionem. 

9 f)Jie auiem Domirica. Hoc. capitulum habeiur in 
Regul: Serapionis, Macarii. et aliorum cod. Corb. ei 
Flor. 

P Nulla operatio. Ita. in cod. Flor. Smaragdus fe- 
git quod nulla operatio. | 





1185 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1184 


in die illa sancta comperiatur, nisi tantum hymnis A suo lecto dormire: nisi forte jubente Priore * ad 


et canticis spiritualibus ^ dies illa transeatur. 
$ VII. — Ex Recura Pacuoun (cap. 58). 

b Si signum datum fuerit ut egrediatur ad opus, 
c Praepositus. domus antecelet eos; et nullus in 
monasterio remanebit, nisi is cui 4 Pater prxcepe- 
rit; et hi qui pergunt * non iuterrogabunt quo 
vadant. 

$ VIII. — Item (cap. 59). 

! Cumque universe domus in unum fuerint con- 
gregate , prioris domus Praepositus antecedet ; et 
pergenut juxta ordinem domorum et hominum singu- 
lorum, nec loquentur mutuo; sed unusquisquis de 
Scripturis meditabitur. Si forte eis aliquis occur- 
reri!, et voluerit cum aliquo eorum loqui , 5 janitor 
monasterii, qui huic operi fuerit delegatus, occurret, 
et respondebit ei, eoque utentur nuntio. ^ Si janitor 
coram non fuerit, 1 Pr: positus domus, vel alius, cui 
hoc fuerit injunctum, occurrentibus respondebit. 

8 IX. — Item (cap. 60). 

| Operantes nihil loquantur ssculare; sed aut 
k meditabuntur ea que sancta sunt, aut certe 
silebunt, 

6 X. — Item (cap. 692 !). 

Operans non sedebit sine majoris imperio, 

8 XI. — Item (cap. 62). 

m Nec plus operis fratres compellantur facere, sed 
moderatus Jabor omnes ad opus provocet. Sitque 
inter eos pax et concordia, et libenter majoribus 
subjiciantur sedentes, et ambulantes, ac stantes in 


nubila pro custodia * are: extra lectum suum dor- 
miat. In campo vero quando messis colligitur, si 
meridie dormire licuerit, non divisi, sed in uno loca, 
aut duobus locis dormient : quia non est incogni- 
tum, quantum mali ex occasione diabolus fecerit. 
Tempora vero in quibus, si vacaverit, meridie dor- 
miendum nobis est, a die Iduum Maiarum usque in 
diem IJuum Septembrium observemus. 
$ XIV. — Jtem (cap. 55 *). 

" Mognopere autem ab omnibus cavendum est, ne 
aut in pistrino, aut iu quacunque manuum opera- 
tione aliquis fratrum pigre, et non inter primos oc- 
currat. 

$ XV. — Item (cap. 53). 

" Nam adhortatio laborandi que hactenus cnm 
tanto temperamento a nobis charitati vestrse insi- 
nuata est, * ah illa apostolica beati Pauli instantia 
tantum tejida est et remissa, quantum est differentia 
personarum ; cum ille nos jubeat hactenus manibus 
laborare, ut habeamus unde tribuere possimus ne- 
cessitatem patientibus (Eph. 1v) : nos diximus. wt, 
vel quod nobis sufficiat, laboremus. Ille dicit seipsum 
in fame et siti, in frigore et nuditate, nocte et die, 
suis manibus laborasse, ut sibi, et qui cum eo erant 
necessaria non deessent (1I Cor. xi; Act. xx). Nos 
e contra duplicia habentes in nostris usibus vesti- 
menta, et calciamen!a, et quoti iiam victus de donis 
Dei ad saturitatem plenissimum apparat"m, horta- 
mur ut otium non ametis, sed per sincerum unani- 


ordine suo, et invicem de humilitate certantes. C mitatis consensum unusquisque, ut prevalet, sic 


? Si quid peccatum fuerit, Patres monasterii emen- 
dare poterunt, et constituere quid sequi ^ debeant. 

$ XII. — Ex RecuLA saNCTI BasrLo (cap. 54 P). 

Interrog. Unde ergo vagatur mens nostra, et co- 
gitatiónes diverse ascendunt in corda nostra , et 
quomodo hoc possumus emendare, etc. 

$ XIII. — Ex Recuta SrEpBANI (cap. 11). - 
4 /Estatis tempore nulli liceat meridie, pr:eter in 


a Dies illa transeatur. In cod. Corb. et apud Sma- 
ragdum, dies memorata (ransigatur. 

b Si signum datum fwerit, etc. Exstat in Regula 
excusa S. Pachomii, art. 355. 

€ Praepositus domus. In Regula excusa deest vo- 
cabulum domus. Sed recte positum, et. legendum 
Prioris domus, ut ex sequenti articulo patet. 

4 Pater. ld est abbas. 

e Non interrogabunt quo vadant. Recta institutio, 
ut discipuli suis praepositis dempta omni curiositate 
obtemperent. 

f Cumque universe domus. Wc verba et sequentia 
usque ad illa, non loquentur, non exstant in Regula 
excusa S. Pachomii, art. 25, licet. quzedam sint im- 
inutata. 

€ Janitor. In. Regula S. Pachomii excusa legitur, 
pra positus; male. " 

h Si janitor coram non fuerit. Hzc usque ad finem 
articuli nun exstant in Regula excusa. 

i Prepositus domus. De qua est ille quem extra- 
neus alloqui cupit. 

j] Operantes nihil loquantur, etc. IH ec vilere est in 
Regula S, Pacliomii excusa, eo Jem can. 55. 

Meditabuntur. L1 est, loquentur. lta sensus po- 
$tulat, quia sequitur : Aut cerie silebunt. 


laboret. llle praecepit : Qui non laborat, non man- 
ducet (14 Thess. m). Et nos fragilitatem nostram in 
vobis pensantes nulli vestrum, qui hactenus sub.'ola 
et lubrica voluntate laborare feliciter distulistis, de 
necessariis reus a filelium fratrum x ordiae quiJ- 
quam subtraximus, patienter hactenus tolerantes, ut 
non vinceremur a malo, sed ut vinceremus malum 
in bono. 


! Eodem articulo. 

m Nec plus operis fratres. compellantur facere. 
Supp. quam vires eorum ferre possint. Hoc capitulum 
exstat In regula excusa, partim art. 100, partim. 101. 

n Si quid peccaium fuerit. Hic incipit. art. 101 in 
Regula S. Pachomii excusa : ubi legitur : Si quis peo 
catum fecerit. 

? Debeant. 1n eadem Regula excusa legitur, debeat 
juxta superiorem lectionem. 

P Vide supra cap. 25, $ 4. 

q /Estatis tempore, etc. Hsec habentur in 
ms. Pauli et Stephani, eap. 20. 

 Ád nubila. Id est, sub dio, sub axe. 

* Area. Área est locus agricole arte factus ad pro- 
terendum triticum. Vide Virgilium lib. primo Georg.; 


neguh 


. Columellam lib. 1, cap. 90, et S. Isidorum lib. xv, 


cap. 15, Orig. 

* Cap. 35 ejusdem Regulz cod. Flor. 

" Nam adhortatio laborandi, etc. Exstat in Reg. 
ms. Pauli et Stephani cod. Flor., cap. 34. 

Y Áb illa apostolica beati Pauli instantia. Id est, 
pre illa Pauli instania, seu vebementi adhortatione 
qua nos hortatur et urget ad laborem manuum. 

x Ab ordine. ÜrJo hoc loco est quod ordinarie da- 
tur $eu ad victun, seu ad. vestitum, 


4185 
$ XVI. — [tem ejusdem (cap. 38). 

a Hoc scientes fratres, b quia otiosus corpore mo- 
ra^hrs mente a sordidis cogitationibus nunquam 
poterit esse otiosus, * dicente Salomone : In deside- 
riis est omnis otiosus; et iterum : 4 Multa mala ez- 
cogitat otiositas : abjecto ergo & se qui hucusque 
talis fuit hoc vitio, promptus ad omne opus occurrat, 
quia scriptum est : Non oderis opera laboriosa et 
rusticationem ab Altissimo creatam (Eccli. vit). Ut 
donante Domino de propriis laboribus et rebus quo- 
ticianis et necessariis abundemus ; et his quos amor 
spiritalis ad visitandos nos invitat, possimus conve- 
nienti me:liocritate ocenrrere, aut quos gravis urget 
necessi!as de'ito ministerio valeamus de proprio la- 
bore servire : quia Dominum Redemptorem nostrum 


beatius esse dare quam accipere (Acl. x) certum est B 


* pra'cepisse. 

8 XVII. — Ex Recura saNcri Isipont (cap. 7). 

f Monachus semper operetur manibus suis; ita 
ut qui uslibet variis opificum artibus laboribusque 
studium suum impendat, sequens loquentem Ápo- 
stolum, qui dicit: Negue panem gratis manducati- 
mus : sed in labore, et fatigatione nocte et die labo- 
rantes (I1 Thess. wi). Et iterum : Qui non vult ope- 
rari, non manducet (Ibid.). Per otium enim libidinis 
ei noxiarum cogitationum nutrimenta concrescunt ; 
per laboris vero exercitium vitia nibilominus ela- 
buntur. Nequaquam debet dedignari monachus ver- 
sari in opere aliquo monasterii usibus necessario. 
& Nam et patriarchze greges paverunt ; ^ philosophi 
gentiles sutores et sartores fuerunt; Joseph justus , 
cui Virgo Maria desponsata exstitit, 1 faber ferra- 


* [loc scientes fratres, etc. Hec habentur in eadem 
Reg. nw. cod. Flor., cap. 55. 
. P Quia otiosus corpore monachus, etc. D. Hierony- 
mus in epist. au R isiieum de vivendi forma : « Texau- 
tur et lina capien is piscibus; scr.bantur libri, ut et 
manus operetur ci! um, et aninius lectione saturetur. 
In desideriis est omnis otiosus. /Egypliorum inonaste- 
ria hune. morem tenent, ut nullum a! sque operis la- 
Lore suscipiant, non tam propter victus necessita- 
tem, quam propter aninxe salutem : ne vagelur per- 
niciosis cogitationibus mess, et instar lorn.cantis 

ierusalem omni transeunti divar'cet pedes suos. » 

€ Dicente Salomone : In desideriis est omais otiosus. 
Loco citato hanc sententiam. proferl S. hieronymus 
auctoris nomine suppresso, quam neque ji Salomone, 
neque in tota Scriptura repereris: est tamen Prov. 
xxi, 25, quid simile : Desideria occidunt pigrum, etc. 

4 Multa mala excogitat oii0si^as. Ecclesiasti. c. 
xxx, ubi in cómmuni versione sic habetur : Mu'tam 
enim malitiam docuit otiositas. Cui respondet textus 
Grzcus. 

e Precepisse. ld est, premoruisse. 

f Monachus semper opereuir, eic. Exstat in Regula 
excusa S. Isidori, cap. 5. 

5$ Nam et patriarche, etc. Hanc totam periodvm 
usque ad illa verba: Qui viribus corporis, etc. Pro- 
fert Hayuo Haiberstatensis li». n de Varietate, 
b Et gentiles philosophi. Qualis (uit Hippias sophi- 
sta, qui Pisam ve,iens certamen Olyupicum specla- 
turus, omnia sua vestimenta quibus tum indutus erat 
sihi consuerat, ut scribit Apuleius lib. rt Floridorum. 
Sunon Atheniensis philosophus coriarius fuit; Mene- 
demus Eretriensis tabernacuja faciebat, ut docet 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV. 


1186 


À rius fut. Siquidem et Petrus princeps apostolorum 


C 


piscatoris gessit officium , et omnes apostoli corpo- 
rale opus faciebant, unde vitam corporis sustenta- 
bant. Si igitur tantz? auctoritatis homines la; oribus 
et operibus, etiam rusticanís inservierunt, quanto 
magis monachi, quibus oportet non solum vitze suse 
necessaria propriis manibus exhibere , sed etiam 
indigentiam aliorum laboribus suis reficere. Qui vi- 
ribus corporis et integritate salutis consistunt , si in 
opere ostiosi sunt , dupliciter peccare noscuntur: 
quia non solum non laborant, sed etiam alios vi- 
tiant, eL ad imitationem suam invitant. Propterea 
enim quisque j ad Deum convertitur, ut ei deser- 
viens laboris habeat curam, non ut otio deditus iner- 
tia p.gritiaque pascatur. Qui sic volunt vacare lectioni, 
ut non operentur, ipsi lectioni contumaces existunt, 
quia non faciunt quod ili legunt. Ibi enim scriptum 
est : Operantes suum panem manducent. Et iterum: 
Ipsi enim scitis, quomodo oporteat imitari nos : quia 
non inquieli fuimus apud vos, neque panem gra- 
tis ab aliquo manducavimus , sed in labore et fa- 
tigatione die et mocte operantes , ne quem vestrum 
gravaremus (11 Thess. in). Qui per infirmitatem cor- 
poris operari non possunt, humanius clementiusque 
tractandi sunt ; k nec contra eos murmurandum est 
ab eis qui vires laborandi babent, sed magis consu- 
lendum est eis quos sciunt corpore infirmos. Ipsi au- 
tem qui non possunt, eos qui laborant et possunt 
meliores sibi felicioresque fateantur. Qui vero lan- 
gidus est, et laborem operum corporalium sustinere 
non potest, consulen:um est illi, et ejus infirmitas 
temperanda est. Qui vero sani sunt, et fallunt, procul 


Diogenes Laertius lib. 11, et Hesychius Illustris in 
Mene 'emo. 

i Faber ferrarius. Controvertitur inter coctores 
de arte S. Josephi beatze Virginis sponsi, aliis emn 
fuis e fabium ferrarium, aliis fabrum lignarium as- 
sen ntibus. Hiymo Hal erstatensis cap. citato S. Isi- 
dori sententiam scquitur, ejisdein verba, ut supra 
notavimus, proferens. In Evangelio communi et ge- 
nerali vocab: lo dicitur cíxrov, id est, f-ber. Hesy- 
chius: réxtev rác ctzvvre, 1d est, cmnis artifex ; 
sive, ut loquitur Sui:.as, véxtev xonóc tty vire, id est, 
comunis artifex. Tamen proprie tri.uttur hoc no- 
men fairo lignario, ut oce Moschopulus cap. 4 de 
Schedis : Té«te» xác t vine. "IÓ oc 06 ríxcoveg AMov- 
tat oL bvJovpsi, ld est, tàxcwv, oninis artifex. Preprie 
vero réxrvowg Cicuntur fabri liguarii. ldem do:ent 
Gloss veteres : víéxrov, faber ttgnarius, fuber ligna- 
rius. Ex quo non immerito comniuni ser.tentia fertur 
S. J«sepham fnisse fabrum lignarium, cui astipula- 
laur S. Le.nder cap. 44 ce Instituiore. virginnm 
hac in re fratri l:idoro auversatus : « Sed et Joseph, 
cui f :erat desponsata, cam esset j'stus, erat tan.en 
ei pauper, ita ut vitam et vesiit»m artificio quiere- 
ret, certe faber lig»arius fuisse legitur. 

j Ad Deum com vertitur. Hec verba, ad Dettm, re- 
dun.ant, nec suit in Regula excusa. N«m qui ve- 
niebaut ad inonachatum, dicebantur sinpliciter con- 
vei Li, 

k Nec contra murmurandum est. Vi!e S. Basilium 
cap. 32 Monas'icarui last.tutionum. *ed in Regula 
excusa hxc verba usque ad ista : Qui vero sani sunt 
et faílunt, non exstant, sed ex hoc codice supplenda 
sunt. 





4187 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1188 


dubio dolendi atque lugendi sunt : quia non corpore, A borantes Patri sine murmuratiope obtemperabunt, 


sed (quod pejus est) rhente :groti sunt, quique, etsi 
hufnanis oculis convinci non possunt, Deum tamem 
non falfunt. Tales igitur fereudi sunt, si :egritudo 
latet; aut distringendi, si sanitas patet. Monachi 
operantes, ^ meditari aut psallere delent, ut carmi- 
nis verbique Dei delectatione consolentur ipsum la- 
borem. b Si enim seculares opifices inter ipsos la- 
bores suorum operum amatoria turpiaque cantare 
non desinunt, atque ita horam suam in cantibus et 
fabulis implicant, ut ab opere manus non substrahant 
quanto magis servus Christi sic manibus operari de- 
bet, ut semper laudem Dei in ore habeat, et lingea 
ejus psalinis atque hymnis inserviat. Laborandum 
est érgo corpore, animi fixa in Deum intentione; sic- 
que manus in opere implieanda est, ut. mens hon 
avertatur a Deo. Propriis autem temporibus oportet 
operari monachum, 'et propriis orationi lectionique 
incumbere. Horas enim debet habere monachus con- 
gruas, et ad singula officia deputatas. Partes 3utem 
temporum suis quibusque operibus taliter deputan- 
(ur. Estate enim a mane usque ad horam tertiam 
Jaborare oportet; a tertia vero usque ad sextam le- 
ctioni vacare; dehine usque ad nonam requiescere; 
post nomam autent usque ad tempus vespertinum 
Rerum operari. Alio autem tempore, id est, hieme, 
$utumno, sive verno a mane usque ad tertiam legen- 
dum ; post celebrationem Tertiz usque ad nonam 
Tiborandanm est; post refectionem none adt operart 
oportet aut legere aut sono vocis aliquid meditari. 
€ (ycecunque atitem operantar monachi manibus suis 
Piseposifo deferant: Przepositns autem principi mo- 
mráchotrwm, nihifque operis apud fratres remaneat, 
ne sollicitudinis cura mentem ab intentione contem- 
piationis avertat. Hortos olerum, vel apparatus ci- 
borum propriis sibi manibus fratres exerceant. /Edi- 
ficiorum autem construetio et cultus agrorum ad 
opus sefvoram pertinebunt. Nullus monachus amore 
. privati operis illigetur ; sed omnes in commune la- 


a Meditari et psallere debent. Ut labor sit rerum 
divinarum me:litalione levior, nec mens, dum corpus 
operatur, maneat otiosa. Quod sane contingit, eum 
tota operi immergitur, aut aliud agens, vanisque co- 
fitationibus indetgens a Deo distracta lozgits avolat. 

m de antiquis monachis refert ipse Isidorus lib. t 
de Off. Eccl., cap. 15: « €anunt autem psalmos nma- 
nibus operantes, et ipsum laborem divino eelenmate 
consolautur. » Locus sumptus est ex D. Augustini 
libre de Opere Monachorum, cap. 17: « Cantica vero 
divina cantare etiam manibus operantes facile pos- 
sunt, et ipsum laborem divino celeumate consolari. » 
Celeuma est vox nautarum se imsos ad opus nauticum 
adhortantium. Idem locus profertur ab Haymone Hal- 
berstateuei lib. n de Varietate, cap. 50. 

b Si enim seculares epifices, etc. Locus sumptus 
ex D. Augustino lib. de Opere Monachorum, cap. 17: 
« Àn igneramus opifices quibus cantibus et plerum- 
que euam turpitudinibus theairicarum fabularum 
'donent corda et linguas suas, cum manus ab opere 
non recedant. » Refertur etiam ab Haymone "loco 
eitato. 

e Üwecu autem operantur, etc. Idem Isidorus 
lib. u de Offic. eccl. cap. 15. Quid simile habet S. 
Augustinus lib. n de Moribus Ecclesi. 


Monachi pr:epositis suis sine ulla murmuratione ob- 
temperare debent, ne forte ea sententia pereant, qua 
perierunt hi qui in deserto murmuraverunt. Si enim 
illis parvulis adhuc in lege et rudibus nequaquam 
indultum est, quanto magis his qui perfectionis le- 
gem perceperünt non parcet, si talia gesserint. 

$XVIII. — Ex RecutA sacri FnuCTUOSI EPISCOM 

' (cap. 6). 

4 [n operando hzc ratio conservetur. ^ Verno vel 
&estate, dicta Prima commoneantur decani a pr.'po- 
sito suo quale opus debeant exercere: atque illi re- 
liquos fratres. Tum demum dato signo, sump;is fer- 
ramentis congregentur in unum, factaque oratione 
pergent ! reeilantes ad opus usque ad horam diei 


B tertiam : revertentesque ad ecclesiam, Tertiaque ce- 


lebrata, residentes suis locis studeant lectioni vel 
oralioni. Verum si opus tale est, quod non intermit- 
tatur, in opere ipse Tertia dieatur, et sic 5 recitando 
revertantur 5 ad cellam, et * consummata oraiione, 
) ablutisque manibus k confestim ad ecclesiam con- 
veniant, Et si reficiendam &d sextam est, peracto 
offieio Sextz , ab oratione pergant ad mensas ; refe- 
ctique congrue, iterum facta oratione, quiescant. 
Deinde celebrata Nona, si necesse est revertantur ad 
epus, quousque ! ad duodecim officinm conveniant. 
m Sin autem, residentes taeiti per cellulas suas, hi 
quorum jam tas perfecta est, et conscientia pura, 
medentur eloquia Domini, ve! opas quodlibet intra 
cellulam injunctum exercentes nasquam prorsus, ex- 


C cepta eausa necessitatis, audeant progredi, nisi fnc- 


rint a seniore precepti. Juniores vero coram suis 
residentes decanis, lectioni, vel recitationi vacent ; 
nec se inconsultb senio:e junior a sua auferat ses- 
sione, aut ad alterius decani locum audeat pergere: 
sed tam in sessione quam etiam in operatione sem- 
per detani a decania segreg:ta consistant. Juniores 
quippe suos jugiter decanus ille commoneat, ne in 
aliquam negligentiam decidant ; sed viros spiritales 


d [n operando, etc. Hxc reperire est in Reg. ms. 
S, Fructuosi episcopi cod. Crass., eod. c. 6. 

e Verno vel a'stc te. Partieula vel hie sumitur copu- 
lative, sicut infra hoc capitulo. 

f fiecitentes. Psalmos videlicet in ipso itinere , ut 
ex infra «iclis clarum est: Ad opera cum egressnri 


D sunt, orationem facturi tneicem conveniant ; qua com- 


pleta incipiat pra postius psalmum, ei sic recitantes 
pergant ud. operationem. 

& fiecitando. Psalmos. 

hà Ad cellam. Id est, ad monasterium : quia egre- 
diebantur foras ad opus. Vide superius annota'a. 

i Consummata oratione. Id est, absoluto psaliuo'et 
collecta ad finem operis. 

) Ablutisque munibus. Qus sordidatz erant propter 
opus. . 

r Confestim ud ecclesiath conveniant. Sextam cele- 
braturi, quia cum non intermiltebatur opus, dicebant 
Tert am in ipso operis loco ; et consummato opere 
redibant Sext:e cursum acturi. 

| Ad. duodecime officium. ld est, ad synaxim ve- 
spertinam, qu: hora duodecima, cadente sole age- 
batur antiquitus, ut supra notatum est. 

m Sin autem. Nempe nihil superest, quoJ necesse 
sit agere. 


e 


1189 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV. 





1190 


ct sanetos illis semper in exemplo proferat ; vt illo- A reactam in manipulos segetem igne jubaris flammas 


rum) contemplatione assidua ad meliora profic:a:.t. 
Autunini vel hiemis tempore usque ad icriiam legant, 
usque ad nonam operentur, si tamen est quodlibet 
opus, quod fiat. Post nonam iterum usque ad duo- 
decimam legant ; a duodecima melitentur ^ usque ad 
vesperam. Ád opera cum egressuri sunt orationem 
facturi invicem conveniant : qua completa, incipiat 
propositus psalmum, et sic recitantes pergant ad 
operationem. Cum operantur, non inter se fabulas 
vel cachinnos conserant, sive luxurientur; sed ope- 
rantes intra se recitent taciti, aut psallant aliquid, 
aut recitent pariter, aut certe sileant. 

8 XIX. — Ex RzcuLA saxcr! FrnnEoLt (cap. 26). 

b Dt usque ad horam diei tertiam omni tempore 


lectioni monachus tam senior quam extremus vacare B 


procuret. Et sic demum in reliqua parte diei depu- 
tati operis cura succedat pr:eter xgrotos tantum, 
quibus imponi hoc supra propriam voluntatem vel 
potius virtutem communis infirmitas non permittit. 
Nam el bi quibus fructuum colligendorum tempore 
fuerit ab abbate imperatum, ut matutinis horis ali- 
quid vel laboris exerceant, hac lege non tenebuntur ; 
neqge huic definitioni putábuntur exstitisse contra- 
Yii, cum irhpetata sibi utilitatis causa cornpleverint. 
Etenim morís est agricolis, ut vix reddito adhue mane 
arida frumenta nen nisi deciduo madida facta rore 
succidant, tt leta rnirtus segetem facilius fervori- 
bus insecutortbus eripiant, dum in exordio diei blandi 
&eris tempeéramenta custodiunt. * Sepe enim ex in- 


dustriá factum scio, ut « dubia adhuc luce prius- C 


quam, ut dicere possumus, orbe solis ardorem biberit 


* Usque ad vesperam. Hoc loco sumitur latius ve- 
spera pro ipso noctis initio: cum alias idem sit ve- 
spera ac duodecima, nt snpra dictis patet. 

b Ut usque ad horam diei tertiam, etc. Regula Te- 
tradii, seu Teridii, cap. 4: « Omni tempore usque ad 
tertiam legant: post tertiam unusquisque si.i in- 
juncta opera facia. » 

c Sepe etenim ex industria, etc. Locus corruptus 
et ita emendandus : Sepe etenim ex industria factum 
scio, ul dubia achec [uce, prinsquam, ut dicere pos- 
sumus , erbis solis ardorem biberit, redacta in mani- 
pulos segete igneas jubaris flammas cum fructibus ejus 
messura evaserit , ubi to orbis , est terra, et «à juba- 
ris, solis ; non enim jubar hoc loco sumitur pro au- 
Tora, sed pro sole. ' 

d Dubia adhuc ltice,. Duhia lux est diluculum , ita 
apud tragicum in Hippolyto, act. 1: 

Dum duhia lux esi...... 
Sic dubius dies in OE !ipo : 

Dum nocte pulsa dubins cffulsit dies. 
Grzce, Yuxó- oc. Homero Iliade vi1: &gpihóxn vo3. To 
prTÉgow GqxOrtoug x&i geróg km) utTa.0pXQ TOY TDtyÓW 
tÀy )Uxov, id est, phrüceps tenebrarum et lucis, 
trauslatione sumpta a piis luporum, inquit. auctor 
veteris Ety 1:ologici ; quia, ut scribit Dea.etrits Trí- 
clinius in Electram Sophoclis, ux circa initium habet 
lupi colorem : vel quia intempesta rocre nunquam 
lupus oculorum usura caret. Hem scribit /lianus 
li». x de animalibus, cap. 20, dicitur et 32x». Macro- 
bius lib. 1 Saturnal., cap. 17: « Prisci Grecorum 
primam lucem quie praecedit prios exortus. Jdzxy 
appellaverunt £ró «o9 Aóxov, id est tempore hodieque 
lycophos nominant : sed locus corrupius, et pro, id 


cum fructibus messuram ejus evaserit. Hoc ergo si 
etiam a monachis, qui operi insistunt , ut superius 
diximus, fuerit observatum, non erunt pronuntiandi 
pro * compendio operis Regul:e transgressores. 

8 XX. — Item (cap. 928). 

Monachum absque certis solemnitatibus, vel ma- 
nifesta zgritudine diem sine operatione trans'gentem 
a convivio decernimus excludendam jahente beato 
Apostolo : f Qui son laborat, non manducet (11 Thess. 
n». Secuturas tamen excusationes inutilium przevi- 
demus, et propterea modum ponimus otiosis. Dictu- 
yus est enim unus ex talibus : Ego non possum ope- 
rari, quia amisso robore juventutis sum ad omnia 
senex invalidus. Alius: Neque ego possum, quia sum 
infirmitate jam fractus. Dicturus eiiam tertius (si 
potuerit inveniri): Non possum etiam ego, quia la- 


borum me assiduitas contrhit, itinerum longitude 


quassavit, fortitudinem mihi abstulit sollicitudo eom- 
missa, virtutem. meam actie exspoliavit. imposita ? 
Sed.his quasi contrarius sermo rationis occurrat 
revincens eos et dicat: Ut quis nen valet insistere 
operi, det promptius operam lectioni: quieunque 
agram non excolit, Deum dupliciter colat ; et inter 
teliqvas e'iam hanc quxrat artem, ut paginam pin- 
gst digito, qui terram non prescribit aratro; quia 
qui, ot supra dixingus, agriculturam exercere non 
valet, legere, 8 scribere, quod est precipuum opus, 
piscium etiam providere capturam, ^ retcxere , cal- 
eeatmenta fratribus przparare, vel reliqua, quz si- 
milia saut, facere atque implere potest. Quisquis 
ergo ex his omnibus non elegerit, quo occupetur 


est tempore, lege, id temporis hodieque, etc. 

* Compendio, id est, utilitate. S. Cyprianus lib. de 
Zelo et Livore : Ut animam pecunia cp at, ingerit 
perniciosa compeniia. Contrarium est dispendium. 

T (Qui non laboraf, tion manducet, lta etiam ci- 
tatar locus in Regula Pauli et St. phai cap. 54, sed 
potius ex memoria, quam ex co ice : nam in ver- 
sione coumeani, qux textui Grxco omnino respon- 
det, ita habetur: Si quis non vut operari, non man- 
ducet. 

8 Scribere, quod est precipuum opus. Antiquum et 
usitatissimu:n monachorum opus foit Hibros scribere. 
Monachi Sancti Martini Junior:s librorum scriptioni 
operam dahant, gran: ioribtas contemplationi rerum 
divittarum ireumhentibus, ut refert Severus Sulpi- 
tius in ejus Vita. S. Ephr»m Par:uesi 47 recensens 
opera monachorum h;vc ait : « Palchie et eleganter 
scribis. » S. Hi ronytims in eyist. ad Rusticum mo- 
nachum de vivendi forma ei suadet, utlibros scri- 
bát : « Scrihantur libri, ut et manus operentur ci- 
bum, et animus lectione satiretur. » Evagrius libros 
scerihehat, ut refert Palladius in Lausiaca cap. 86. 
S. Theo 'oricns ahhas S. Martini Sagiensis eam- 
dem operam navabat, ut a nobis notatum fuit in 
observationihus ad nostrum Martyrologium. Sed id 
testsntar veteres bibliothecze monasteriorum multis 
codieihus mss. adhuc refert: in. quihus scribendis 
monachi desu?antes doctrinam posteritati con-erva- 
verunt. Sed de his vide Trithenium libr. de Laude 
Scriptorum Manualium, cap. 5. 

h Reterere. Lege: Pete texere, ut in cod. Vind. 
quod opus etiam injungit monacho Rustico S. 
Hieronytuus epistola citata : « Texantur et lina ca- 
piendis piscibus. » 


1191 


'S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1192 


opere , famem cum improperio sustinere conten- A multoties quos per totum noctis spatium sau- 


tus sit. 
$ XXI. — Ex REcuta. Cassiaxt (cap. 8). 

* lllud quoque apud Patres omni observantia cu- 
stoditum est, ut 5 in responsione Alleluiz nullus 
dicatur psalmus, nisi ille, qui in titulo sub * Alleluize 
ingrriptione praenoletur. 

$ XXII. — Item ex eadem Regula (cap. 9). 


4 Cum autem fuerint orationes canonicsx ex more 
flnáite, unusquisque ad suum recurrens locum, aut 
&olus, * aut cum alio pro societate operis, vel disci- 
plinatus sedere permittitur, f idem iterum orationum 
officimn velut peculiare sacrificium studiosius cele- 
brare non cesset. 

& XXIII. — Item ex eadem Regula (cap. 510). 

Nec ulterius quisquam post purifcationem noctur- 
narum vigiliarum in requiem somni iterum resol- 
vatur, donec superveniente die nocturne medita- 
tioni operatio diurna succedat : ne forte puritatem 
nostram psalmis, orationibus acquisitam inwidus 
diabolus quadam somni illusione contaminet. Quia 
post illam satisfactionem confessionis, quam Deo 
pro negligentiis, sive ignorationibus nostris, obtu- 
limus, invilus inimicus, si tempus quietis invenerit, 
maculare festinat, et tunc fiduciam nostram przci- 
pue dejicere, atque enervare ,f^ontendit, cum fre- 
quentius et purius nos orare previderit. Nam 


& lllud quoque apud Patres, eic. Mic textus 
sumptus est ex libpr. n Cassiani de Nocturn. 


Orat. cap. 141. Sed quorsum huc referaiur, non C 


V) 100. 

b [n responsione. Responsio hoc loco cantus est, 
et respondere est cantare. Grezorius Turon. libr. 
vi Hist, cap. 4 : « Quis, inquit, Gloriam non 
recte responudetis : nos dicimus : Gloria Patri per 
Filium. » 

« Sub Alleluie inscriptione. l'salmi quibus inscri- 
tio est Alleluia, suat viginti quos solos cum Alle- 
uia monachi A zyptii cavere solebant. 

d Cum autem, etc. Hic textus liabetur cap. se- 
quenti ejusdem libri. 

€ Aut cum alio pro societate operis. Leg., Aut cum 
alio cum quo pro societate operis : uam duo iii cella 
habit bant, ut supra notatum est. 

f Idem iterum  officiun. là. est, duodenarium 
psalmorum numerunt, jam antea in vigiliis noctur- 
nis persolutum, ut ex capite Cassiani citato mani- 
festum est. 

5 Ex eodem libro, cap. 4. 

h Completis autem vigiiiis, etc. H:ec sumpta sunt 
ex en 15 ejusdem liori. 

|. Ut psalmum. Olim fuit monachis usitatum sem- 
per u^ique psalmos Davi licos meJitari, aliisque vi- 
ris sanctis; nec immerito: nau, uj ait S. Ephrem 
in Tractatu, quod Indicris est abstinen ium :. « Psal- 
mus d:einonas propellit, psalmus telum in. nocturnis 
timoribus, psalmus durnorum requies laborum, 
p hnes wfas tibus t*tela, psalmus. senibus coaso- 
atio, mulieribus ornamentum decentissimum. Hic 
festa collustrat, hic eum qii se. undum Doum est, 
dolorem | procreat. Psal:nus siquidem ex ! pideo li- 
cet corde lacrymas excitat. Psilmus angelorum opus, 
coelestis vite ratio et ins.itutum, spiritalis est. qui- 
dam suflitus. Hic mentem illuminat, hie in ccelum 
reducit, hie homines D.o familiares colloquio reddit, 
animam lztificat, utiosas collocutiones removet, ri- 
. sumque exterminat, de judicio nos admonet, dissi- 


ciare non poiuit, post completas v gilias sub unius 
hor brevissimo tempore quiesceutes dehonestare 
conatur. 


6$ XXIV. — .tem ex eadem Regula (cap. 19). 


h Completis autem vigiliis, et absoluta congrega- 
tione, nullus, vel ad modicum, stare cum al.e:o, 
aut sermocinari praesumat, uisi forte necessitas ali- 
cujus operis opportuni aliquid ante deliberare com- 
pellit. Cum vero in opere fuerint fratres, nulla inter 
eos sermocinatio penitus conferatur; sed sic unus- 
quisque opus exsequatur injune:um, i nt psalinum 
aut Seripturain quamlibet memioriter recenseat, et 
non solum conspirationi noxi;e, vel consiliis pravis, 


B se. nec otiosis quidem fabulis aliquam unius bore 


partem impertiat; sed in spiritali melitatione et 
lingue et cordis sit jugiter occupatus. Summa 
nanique observautia custodiri debet, ne quis cum 
alio precipue vel ad punctum temporis pariter 
stet, aut alicubi in partes ceuat, vel manus suas in- 
vicem teneant. 

$ XXV. — Ex RrcuLA TaRNATENSI (cap. 10). 


Omni tempore duabus horis die spiritali i medi 
tationi vacabunt. /Estatis vero tempore k matutinis 
ex more: completis, et prima dicta, omnes opera 
qu:e jubentur assumant. Deinde tertia celebrata, ad 


' dentes reconciliat. Ubi psa'mus cnm compunctiope, 


ibi et cum angelis suis Deus adest. » Hzc ille. 
Se praeclare etiam Cassiodorus lib. de [ns :tutione 
Divinarum Seriptur.ram, cap. 4 : « Psal'eriu:w. est 
q"2damn coelestis sphiera, stellis de $1 micuntibus, 
et, ut ita dixerim, qui .am pavo pulcherrimus, qni 
velut oculorum orbibus et colorum mu.tiplici et de- 
cora varietate depingitur. Paralis's anim rum po- 
ina continens innuzer.:, quib is suaviter mens hu- 
mana sagi ata p.nguescit. » Quam formi alilis sit 
d:imoni psalmus, pra clare docet M.rcellus alibas in 
Scithi, apud Joannem Moschum, cap. 152 : « Cre- 
dite mihi, filioli, nihil ita periurbat, et concitat, et 
irritat, el vulnerat, et perit, et coutristat, et contra 
nos commovet dainones ipsumque perditionis a3 
ctorem, sicut. perpetua. psalmorum .veditatio. » Ei 
paulo post. « Naim cum psalinos weJita.nur, partim 
quidem nobis ipsis Deum laudan:o oramus, partim 
vero male ictis insequimur damones, ut cum dici- 
mus : Miserere mei, Deus, etc. Tunc vero persequi- 
mir czmones, cum dicimus : Exsurgat. Deus, et dis- 


D sipentur inimici ejus, et. rursus, Vidi impium stper- 


exultatum, etc. S. Athanasius in episi. ad Marcelli- 
num psalnorum volumen appellat paradisum, in 
quo sunt omnia geneia lignorum  plant41a, de- 
monstratque ceteros Scripturz li »ros hoc uno psal- 
moruin volumine coniineri. Quam prasians sit el 
excellens , salmorum iateria fuse 'eclarat. S. Ana- 
siasius Si.iaila in oratione Cesacra synaxi z*H roles 
f«6Xoc Ütoccbtuxy moidtUtt, mapi mutsoQ — s 6joosz d 
G^XypoO uvnv otd«g7tt, ele., d; esi: « Liuer Ps iao;um 
pievatem 600.cL, de iiee iust. tuit, temperantiam  tra- 
dit, a4 morem Dei ducit, de punitione cisserit, ce 
coinpunctione, de continentia, de pouiientia, de 
coinpassione, ie chariLite D-i, ce pati uta, de ca- 
stitate, de longanimitate, oe jejunio, ue bene£- 
centia. » 

) Meditationi. Id est lectioni, ut postea dixit. 

k Malutinis. Intell.git audes matutinas, qus dici 


. debent sub auroram. 


4195 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV. 


1194 


expedienda qu: euscepta fuerant revertantur. * Nec A operi manuum insistendum est, ut lectionis fructus 


collocutione quarumcunque fabularum $zeularioin 
occupentur, nisi forlasse hxc proferat sermo relato- 
ris, quod animam zediflcet audientis. À sexta quoque 
hora usque ad nonam vacent quieti vel etiam le- 
ctioni. Post horam vero nonam usque ad horam lu- 
cernarii ^b omnes in unum solatium commodabunt. 
Hiemis vero tempore, matutinis vel prima trans- 
actis, omnibus usque ad tertiam vacare conceditur le- 
etioni. Qua consummata , gratanter quod eis injun- 
ctum fuerit implere festinent, ut jam dictum est, 
usque ad horam lucernarii. * fli vero qui deputati 
esse videntur culture, hac observatione constringi 
pro operis assiduitate non possunt ; sed, ut tempus 
exegerit, aut labor eorum opera injuncta monstrave- 


non omiltatur, sed statuto tempore operi detur in- 
tentio, ac deinceps lectioni divinz vacetur. Operatio 
manuum ab hora secunda sumat exordium, et in 
horam nonam finem accipiat : ab hora vero nona 
lectio usitetur. Et si aliquando proprium aliquod. 
opus faciendum aut vestimenti consuendi vel lavandi, 
aut quodlibet aliud opus, per abbatis, vel przpositi 
commeatum faciant. Et si forte opus * fortius super- 
venerit, ut maturius arripiant operari, vel propter 
ferventem :stum, hoc abbatis arbitrio consideran- 
dum est, ut secundum quod tempus exigit, aut for- 
tioris laboris pondus, vel ad sextam, ut juste judica- 
verit, ab opere sit quiescendum, et post quietem vel 
refectionem usque ad vesperam sit operandum. lllud 


rit, sic consideratione przpositi gubernentur; binis B inter omnia vel abbas, si presens fuerit, coerceat, 


el ipsi horis lectioni nihilominus vacaturi. Quando 
messes e&, vindemiz colliguntur, bis in die, id est, 
hora sexta et duodecima , refectionem accipiant. 
Quarta vero et sexta feria ita moderari opera debet, 
ut, si fieri potest, statuta Jejunia non amittant, sed 
universa, prout utilitas aut labor exegerit, ita senio- 
ris judicio disponantur. Nemo tamen extra monaste- 
rium manducet aut bibat; hoc enim Regulz non re- 
cipit disciplina, ut vel poma vilia sumantur. Aquam 
ipsam ante refectionem legitimam bibere non pre- 
sumant. 

€ XXVI. — Ex RecuLA cojuspau Partus (cap. 12). 

Operandum namque est omni tempore preter 
dies festos, ut habeatur vel propric necessitatis 


aut prepositus, qui ejus vice relinquitur, ut nullus 
penitus monachus fabulis otiosis pr:eter necessariam 
interrogationem vacare permittatur, sed in ipso 
opere manuum operis Dei recordatio teneatur. Id est, 
ut dum exterius per temporalem opportunitatem 
manus operibus occupantur, interius mens cum lin- 
gu: meditatione psalmorum ac scripturarum recor- 
datione dulcescat. Nam si violator hujus regulz fa- 
bulatione delectetur, silentii poena castigetur. Focos 
vero f in schola penitentes (si fuerint) bini et bini 
per hebdomadas -faciant. Similiter € ad caput fra- 
trum lavandum per singula sabbata, ^ vel balnea- 
rum usus per festas solemnitates proparent; i aut 
si sunt alia extrema, poenitentes faciant, ut. dum 


usus, vel egenis unde detur 4 suffragium. Sic tamen (; mente humili et contrito corde hxc propter timorem, 


* Nec collocutione quarumcunque fabularum secu 
larium occupentur. Idem precipit S. Pachomius, art. 
95 : « Operantes nihil loquantur gculare. » 

b Omnes in unum solatium commodabunt. Id est, 
simul laborabunt se mutuo adjuvando. Solatium hot 
loco est auxilium. 

c Hi vero qui deputati esse videntur culture. Agro- 
rum. [dem statuit S. Ferreolus, cap. 26 Regulz suae. 

4 Suffragiwn. Suffragium hoc loco est alimonia, 
sustentatio. lta in concilio Toletano my, cap. 3: 
« LHxec sancta synodus nulli episcoporum licentiam 
tribuit res alienare ecclesi: quoniam et antiquis ca- 
nonibus boc prohibetur. Si quid vero quod utilitatem 
non gravel ecclesixz pro suffragio monachorum vel 
ecclesiarum ad suam parochiam pertinentium dede- 
rmt, firmum maneat. » 

e Fortius. Id est, majus, difficilius. 

f In schola. 1d est, in dormitorio, ut supra nota- 
tum est. 

€ Ad caput fratrum lavandum. Olim monachi 
caput lavabant , quod apparet ex ms. S. Columkani 
Ponitentiali : « Peenitentes fratres , quamvis opera 
difficilia et sor3jda efficiant , non lavent capita , nisi 
in die Dominico, id est, octavo. Sin autem, nisi in 
quinto decimo die, aut certe propter fluentium ca- 
pillorum incrementum. » 

à Velbalnearum ususper [estas solemnitates. In ms. 
Concordix legitur per fectas, reposui per [estas, aut 
sane fegendum per certas. Olim monachi et moniales 
quibusdam solemnitatibus instantibus, maxime Pas- 
chz et natalis Domini, balneis utebantur. Concordia 
S. Dunstani, cap. 5 : « Crucis vero veneratione per- 
acta (loquitur de die Parasceves), quibus vacuum 
fuerit, ministri vel pueri se radant, et balneent, si 
tanta fuerit cohors societatis , ut sabbati crastini ad 


PaTRoL. Cli. 


hoc non sufficiat dies. » Lantfrancus in Decretis, 
c. 1, $6 2: « Vigilia tamen apostoli (Thoma) si dies 
Dominicus non fuerit, radantur fratres, ut duobus 
diebus ante Dominicam Nativitatis sint omnes bal- 
neati. Si necesse sit, ipso apostolic:e festivitatis die 
balneari possunt. » Postea describitur modus in ipsis 
balneis tenendus; et $ 4, de tempore passionis Domi- 
niez. « Feria tertia radendi sunt fratres in claustro 
simul ipsa die, et in crastina debent esse balnea 
preparata. » Ritusle ms. nronasterii Culurze Ceno- 
manensis, quod usitatorium vocant : « Balnetia 
uinta vel quarta die peragantur omnia lucente die. » 
eda libr. iv Hist. Angl., c. 19, de sancta Edildrida 
abbatissa : i Raroque in calidis balneis , przeter im- 
minentibus solemniis majoribus, verbi gratia, Pas- - 
ch», Pentecostes , Epiphanie , lavari voluerit. » - 
S. Wiborada martyr inclusa in monasterio S. Galli 
ter quotannis, de licentia abbatis sui, balneis uteba- 
tar, ut in ejus Actis habetur : forsitan istis diebus 
Pasche, Pentecostes et Epiphanie instantibus, ut 
probabile est. Neque h»c Regule S. Benedicti ad- 
versantur, qui non omnino 'a sanis balneum remo- 
vit, sed tardius concedendum edixit. Nec immerito, 
quia ad pellendum ex animo moerorem conducit, ut 
notum est ex S. Augustino lib. 1x Confes., cap. 12 : 
« Visum est etiam mihi, ut irem lavatum, quod au- 
dieram inde balneis nomen inditum : quia Graci 
BoX«wvsiov dixerint, quod anxietatem pellat ex animo. ». 
| Aut si sunt alia extrema facienda, poenitentes fa- 
ciant. Idem prostabant peenitentes in monasterio 
S. Columbani, ut satis liquet ex cjus Pornitentiali : 
«Poenitentes fratres, quamvis opera difficilia et sor- 
dida efficiant , » eic. ; exirema hoc loco, id cst, 
vilia. 


4 


4195 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1196 
Domini faciunt, ab omnipotentis Dei misericordia A dens 5 operi. manuum, sive lectioni intentus, . aut in 


celerius a suis delictis laventur. * Quando ad opera 
eundum est, istud capitulum psallatur : b Sit splen- 
dor Domini Dei nostri super nos , et opera manuum 
nostrarum dirige. * Quando vero (nitur opus, istud 
dicatur capitulum : Benedicat nos Dominus Deus 
noster, et benedicat nos Deus , et metuant eum omnes 
fines terree. 
$8 XXVH. — Ex Recura FnocrUOst. 

. 4 Cum vacant * ab operatione fratres, f nullus se 
proprio citra permissionem decani vel prepositi mo- 
vere audeat loco, neque conferre fabulas, deamba- 
lationesque peragere inquietas et otiosas ; sed resi- 


& (Quando ad opera eundum est, etc. Monachis usi- 
tata fuit oratio ante opus manuum, ad poscendum 
Dei auxilium. S, Fructuosus, cap. 6: « Ad opera 
cum cgressuri sunt, orationem facturi invicem con- 
veniant. » S, Columbanus in Peenitentiali ms. : 
« Ingredi vel egredi domum , ant. opas facere sine 
oratione el signo crucis, duodecim plagis. » Supple 
emendetur. lbid. supra : « Similiter qui orationem 
anle opus aut post opus oblitus. fuerit, duodecim 
pereussionibus. » Hujusmodi orationis formula ha- 
jetur in Memoriali, quomodo ii monasterio conversari 
debemus. 

b Sit splendor, etc. Nota antiquum morem ca- 
nendi hunc versum pro opere manuum , qui adhuc 
perseverat, dicta prima. ) 

€ Quando vero finitur opus, etc. Sic etiam fiebat 


[aac OC EC E c ccecr and 


orationis contemplatione defixus, signo universali 
monitus eurgat coneitus, communi oratione vel ope- 
ratione detinendus. Alias neque respicere, neque 
appellare alium citra permissionem sui senioris est 
quisquam e fratribus permittendus. In habitu quo- 
que et gressu monachi ita definitum est, ut nulla di- 
versitas esset, sed omnes cultu vestimentorum, nog 
vario, sed uno et sincero manerent. 
$8 XXVIIL— Ex REGULA s«xcTI AuguszINI (cap. 15) 5. 
Qui infirmi sunt ex: pristina consuetudine aliter 
traetantur.in victu, ete... eV 


. oratio completo opere. Et paiet ex loco ci!ato S. 


Columbani, et ex Regula S. Fruetmosi archiepi 
scopi, cap. 6 : « In ipso opere tertia dicatnr, et sic 
recitando revertantur ad cellam, et consummata 
oratione ablutisque manibus confestim ad ecclesiam 
conveniant. » Hujus orationis formula habetur in ci- 


tato Memorial. 


.. 4 Cum vacant, etc. IEwc habentur in Regula ms. 
S. Fruc. Brac., cap. 8 co1. Crass. 

e Ab operatione. Communi videlicet. 

f Nullus se proprio, etc. Idem statuit cap. Re- 
gule sum. 

8 Operi manuum. Particulari videlicet, quia paulo 
ante locutus est de communi. 

h Vide supra, eap. 45, 6.12. 





CAPUT LVI. 


DE QUADRAGESIMJE OBSERVYATIONE. 





8 1. — Ex Regcura saucrI DEuEpiCTI. 

Licet omni tempore vita monachi (uadragesimx 
debeat observationem habere , tamen, quia pauco- 
rum est ista virtus, ideo suademus istis diebus 
Quadragesim:e omni puritate vitam suam custodire, 


omnes pariter et negligentias aliorum temporum bis 


diebus diluere. Quod tunc digne fit, si ab omnibus 
vitiis temperamus, orationi, fletibus, lectioni et com- 
punclioni cordis, atque abstinenti:& operam damus. 


* Licet omni tempore vita monachi, etc. Quia mo- 
nachi vita penitentia perpetua est. Hanc Quadrage- 
sim:e vitam duxerunt prisci illi monacbi qui, excepta 
Dominica et aliquando sabbato, quotidie usque ad 
vesperam jejunabant, duobus parvis paximatiis et 
aqua contenti : ad qu:x& leviuscula quadam olera 
vel legumina nonnulli adhibebant, ut taceam de his 


C ^ Ergo his diebus augeamus nobis aliquid ad soli- 


tum pensum servitutis nostra orationes peculiares, 
ciborum et potus abstinentiam : unusquisque super 
mensuram sibi * indictam aliquid 4 propria voluntzte 
* cum gaudio sancti Spiritus offerat Deo. Id est, 
f subtrahat corpori suo de cibo, de potu, de somno, 
* de loquacitate, de scurrilitate : et 5 cum spiritalis 
desiderii gaudio ! sanctum Pascha exspectet. Hoc 
ipsum tamen quod unusquisque offert, abbati suo 
sium loco supra citato, cum agens de hoc augmento 
subjungit : « Sed ita ut nihil ostentationis causa fiat, 
sed religionis. » 

, 1! Subtrahat corpori suo de cibo, de potu. Id statuit 
juxta morem priscorum monachorum, qui in Qua- 


dragesima austerius et districtius vivebant, ut no- 
tum est ex Palladio in Macario Alexandrino, et ex 


qui tres aut quatuor dies, aliquando hebdomadem T) Vitis Patrum. 


integram, sine cibo et potu Lransmittebant, ut videre 
est apud Cassianum passim, maxime lib. iv de [nsti- 
tutis renuntiantium ; Severum Sulpitium in Dialogis, 
Palladium, Joannem Moschum et in Vitis Patrum. 

b Ergo his diebus augeamus, etc. ldem monet S. 
Ambrosius , lib. ni de Virginibus : « Debet esse ali- 
quid, quod quadragesimze diebus addatur. » ld videre 
est etiam passim in Vitis Patrum. 

* Indictam. Est quod cap. 35 dixit, statutam. In- 
dicere enim aliquando est statuere. Verrina V : « Le- 
gem enim sibi indicunt innocentia. » 

4 Propria voluntate. Id est spontanea ; quze, ut po- 
$tea precipit, subjicienda est abbatis judicio. 

* Cum gaudio sancti Spiritus. id est, cum gaudio 
vere spiritali, quod procedat a Spiritu sancto, non a 
spiritu superbi et van:x glorie, juxta S. Ambro- 


8 De loquacitate, de scurrilitate. Non hic ita prz- 
cipitur aliquid de loquacitate et scurrilitate sub- 
trahere, quasi ejusmodi vitia monachis permittan- 
tur , quemadmodum potus et cibus; sed hasc addi- 
dit S. Benedictus propter infirmos, qui, si non pos- 
sint lequacitatem et scurrilitatem ex toto amputare, 
saltem ex parte minuere conentur. 

h Cum spiritalis desiderii gaudio ,.etc. Ille sanctum 
Pascha cum spiritalis desiderii gaudio exspectat, 
qui toiam Quadragesimem in punitentize actibus 
traducens cum Christo in Pascliate spiritaliter resur- 
gere peroptat, in poenilenüie prismium hoc sacro 
die ejus gratia affatim cumulandus. 

i Sanctum Pascha. Vocat sanctum Pascha ob hu- 
jus diei reverentiam. Ita huic sacrum diem sexta 
synodus, can. 68, &yiav &vaectzatasv Yisí2av appellat, 





1191 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LYI. 


4 


, 1198 


suggerat, et cum cjus fiat? oratione et voluptate. A potest communem cibum cum omnibus sumere, 


b Quia quod sine permissione Patris spiritalis flt, 
presumptioni deputabitur, non mercedi. Ergo cum 
voluntate abbatis omnia agenda sunt. 
$1I. — Ex Recura saxcrI Basin (cap. 88). 

Interrog. * Si quis supra vires vult abstinere , ita 
etiamut in epere mandatorum impediatur per nimiam 
abstinentiam, si oportet ei concedi ? Resp. Interrogatio 
vestra non mibi videtur competenter adhibita. 4 Non 
enim continentiam in cibis solum esse diximus : 
e nam hxc ab apostolo Paulo etiam culpabilis inve- 
nitur, si noun cum fide et ratione fiat, f cum dicit : 
Abstinentes se a cibis quos Deus creavit (Col. 1). Sed 
illam diximus esse perfectam continentiam, qua se 
quis a prioribus suis voluptatibus continet. Quantum 


quid magis eligere debet, jejunare cum fratribus et 
cum ipsis reficere, aut propter majora jejunia alios 
cibos requirere? Resp. Jejunii mensura non debet 
ex uniuscujusque voluntate pendere, sed ^ ex jussu 
et institutione i eorum qui communiter Deo serviunt : 
| sicut et illorum in omnibus unanimitas et conso- 
nantia refertur : quia in Actibus apostolorum (Cap 1v) 
k cor et animam unam ! habuisse signantur. x Si 
quis ergo rationabiliter jejunat, etiam virtutem, ut 
sustinere possit, a Domino consequitur : Fidelis enim 
est qui repromisit (Hebr. x). 


$ IV. — Ex REcura Macisrhi (cap. 43). 
? Unum coctum omnibus pulmentum sufficiat ; et 


autem babeat periculi, qui voluntatem propriam fa» B ? in secundum, quodcunque fuerit crudum cum po- 


cere vult, et non Domini, certum est ex his qux 
Apostolus dicit : Facientes voluntatem cazgis et cogi- 
£alionum , eramus natura. filii ire, sicut et ceteri 
(Eph. 11). 
8 Ill. — Item (cap. 89). 
Interrog. 8 Qui satis jejunat et in refectione non 


id est, sanctum resurrectionis diem ; et Joan. Mo- 
schus, cap. 165, Canon. 61 Ecclesi: Africans, dyey 
Hláe ys. Quemadmodum et Constitutio Emmanuelis 
Comneni imperatoris. Conc. Carthag. v, venerabilem 
Pasche diem. Sidonius, lib. 1v, epist. 14, sacrum 
Pascha. Concilium Matisconense t1, sanctum Pascha. 
Codicis lex, wu in die, de feriis, sanctum diem Pa- 
sche. Lex, provinciarum prasides, eodem titulo, ve- 
nerabilem Pasche diem. 


mis : panis hordeacei quadre dux. Ab ipso die 
Quadragesimz P usque in tricesimam propter labo- 
rem binas ad diem fratres non amplius accipiant 
potiones, id est, unum merum, et unum caldum. 
À tricesima vero usque in vicesimam Singulos meros 
accipiant. À vicesima vero usque ad Pascha vinuia 


i Eorum qui communiter Deo serviunt. Id est, 
monachorum qui communiter, id est, simul Deo 
serviunt. In textu Grzco, «àv eig 0soníGtty YYOVtO9, 
jd:est, eorum qui ad Dei cultum accedunt, » quod 
perinde estin recentiori versione, « eorum quze perti- 
nent ad cultum Dei, » non ita recte. 

* 1 Sicut et illorum in omnibus unanimitas et conso- 
nantia refertur. Hec desunt in textu Grzco, qua 
tamen ab hujus capitis intelligentiam non parum fa- 


& Oratione. ld est, permissione, ut supra notatum €. ciunt. 


est, et sequentia indicant. EE 

b (Quia quod sine permissione Patris spiritalis fit, etc. 
Aurea prorsus ac divina sententia , sanctoque Bene- 
dicto digna ; quam si in animo alte defixam habet 
monachus, facili negotio poterit diaboli strophas et 
prastigias eludere, ac superbiz fastum calcare. 

e Si quis supra vires. Exstat apud S. Basilium, 
interr. 128, et apud Rufinum, cap. 50. 

4 Non enim continentiam in. cibis. Ita apud Rufi- 
num. ln textu Greco additur à&2óyov, id est ratione 
carentibus. Sed hoc vocabulum non videtur esse ad 
mentem S. Basilii. Hic enim agitur tantum de 
abstinentia a cibis. , 

e Nam hec etiam ab apostolo Paulo culpabilis in- 
venitur. Rectius in textu Grzeco : Zvp6aive Xj mà 
toU 'AmomtOlou xeczyopoupívn &geidix, Id est, ex qua 
conligit immoderata corporis afflictatio, » qux a 
divo Paulo damnatur. Respicit enim ad verba Apo- 


stoli cap. 1 ad Coloss. : Et non ad parcendum corpori. ]) 


In textu Graco, xai &gtióla aoparoc, id estin afflicta- 
Gone corporis. 'Agrdia, aprípux, id est, tolerantia, pa- 
tientia, apud Hesychium, rigor ille quo quis non sibi 
parcens se nimio labore aut abstinentia et similibus 
macerat, qualis ille Menedemus apud Terentium, 
qui filii fugam iniquius ferens, manum a rastris 
non removebat, cui proinde dicebat amicus Chremes : 

e... . (Qui&&so Landem aliquantulum 

Tibi parce...... 

f Qum dicit, abstinentes:se a cibis, etc. Ita apud 
Rufinum. Sed hzc non exstant in textu Grieco, et 
recte quidem. 

£ Qui satis jejunat , ete. Exstat apud S. Basilium 
interr. seq. et apud Rufinum capite eodem. In textu 
Grzco legitur, moX& vnactóov, ld est, qui multum je- 
junat, rectius. 

hb Ez jussu. lta apud Rufinum. Sed lege, ez usu. 
Nam in textu Greco est. 4j xptía , id est, usus. 


k Cor et. Ita apud: Ruf. Lege, cor unum et. In textu 
Gr:zeco generaliter Actus apostolorum citantur nullo 
certo loco designato. Sed bujus interrogationis sen- 
sus satis manifestat bunc locum citatum ex Cap. iv 
eorumdem Actuum esse juxta mentem S. Basilii, 
non vero illum ex cap. xii eorumdem Actuum : Je- 
junantes et orantes et imponentes manus. Saulo et 
Barnabe, etc., ut quidam putant. Non enim agitur 
hic de jejunio simpliciter, sed de conformitate jejunii 
inter monachos. 

l Habuisse signantur. In textu Grx;co sequitur : 
K«l Tap& toU bO:xroU An6id pavÜkvopsv, id est, « et 
ex electo David discimus. » Nullo tamen certo loco 
citato; sedeputo S. Basilium respicere ad locum 
psalmi XLVII : Qui inhabitare facit untus moris in domo. 

ropter eamdem rationem ; non vero ad illum psalmi 
xxiv : Humiliabam in jejunio animam meam, ut qui- 
dam putant. | 

m 5i quis ergo rationabiliter et fideliter jejunat. In 
textu Graeco : 'E&y ovv vig xatà Aóyov cotovroy v&attUn, 
i est, si quis igitur juxta bane rationem jejunet. » 
Rectius. 

» Ünum coctum omnibus, etc. Exstat in leg. ms. 
Magistri cod. Corb., cap. 53. 

, .? [n secundum. Lege, in secundis, ut in Reg. ms., 
id est, secundo loco. | 

P Usque in tricesimam. Tricesima est hebdomada 
secunda Quadragesimz : ea ratione qua ante Qua- 
dragesimam dicuntur Quinquagesima, Sexagesima 
et Septuagesima. Nam hz tres hebdomade non a 
numero dierum nomen habent, sed quia a Quadra- 
gesima, quam przecedunt, gradatim numerantur, ut 
recte docet Carolus Magnus in epist. ad Alcuinum ; 
sic hoc loco illa hebdomada, qux primam Quadrage- 
sima: hebdomadam sequitur, appellatur tricesima ; 
et qu hanc hebdomadam subsequitur, vicesima, qua 
est tertia Quadragesima; cujus etiam fit hic mentio. 


1199 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1200 


omnibus subtrahatur, absque infirmis, et infantibus A mini debent in Pascha Lmtari cum Christo, qui cor- 


intra duodecim annos, et senio jam defessis. Sed 
hoc de infirmis consideret abbas, ne aliquis mentia- 
tur et fingat infirmum. Firmis vero vel suo voto abs- 
tinentibus mista salibus * cum cimino vel apii se- 
inine calida aqua misceatur. Oleum nonin cacabis, sed 
in ferculis propter abstinentes mittatur. Qui absti- 
nentes in ipsis tamen mensis decadum suarum [^ quod 
in mensa qu:e in suo numero fuerunt] ordinatione Ma - 
joris juxta jubeantur sedere : ut abstinentes de una 
mensa in una comedant scutella. Ideo enim diximus 
inter alios fratres * communiter abstinentes sedere : ut 
erubescant voraces 4 in communi natura non posse 
paritergule desideria refrenare, et in eligendis bo- 
mis divinam cum abstinentibus non posse gratiam 


pus suum per abstinentiam cum eo crucifixerunt in 
Quadragesima , dicente de tristitia Scriptura : Qwsi 
seminant in lacrymis , in gaudio metent (Psal. cxxv). 
Et : [n paucis vexati, in multis bene dispenentur 
(Sap. 11). Nam Quadragesima hujus presentis parvi 
s&:wculi obtinet typum, Pascha vero futurze vit:e zeter- 
nam lxtitiam bonis indicat : in tantum, * ut quod in 
sexaginta diebus abstinetur, * manducare liceat toto 
anno. Sic qui in przsenti vita sxculi hujus aliquid 
desideriis suis vel carni subduxerit, in loco sancto 
abundanter licet animx de melioribus divinis deli- 
ciis in perpetuo saginari ; quia in hoc parvo teimn- 
pore pro Domino voluit contristari, cum eo meiebi- 
tur in futuro letari. 5 Jejunia vero Quadragesimze 


promereri. Nam ipso die Quadragesimz» cum com- B protrahentur in vesperam; id est, post lucernaria 


municant, prime jejunio, antequam communicent, 
detur licentia ab abbate in oratorio talis. Dicat ab- 
bas omnibus fratribus : Qui vult pro anima sua spi- 
ritaliter laborare et aliquid abstinere, ad bonum hoc 
opus liberam ei voluntatem concedimus. Qui vero 
noluerit, regulze de hoc titulo censtituta accipiet, et 
quadragesim:e contentus erit mensura. Jam qui de 
fratribus voluennt aliquid absünere, ibi in oratorio 
vadant, et humilient se ad genua abbatis agentes 
gratias de boni actus voluntate concessa : et post 
impensam humilitatem simul et ore suo abbati indi- 
cent, quis quid voluerit abstinere. Nam ideo ix ora- 
torio abstinentes diximus designari, ut ad mensas 
cum hoc ipsum continent ad escam in Quadragesima 
corpori perdendam, a tepidis vel gulosis fratribus 
non jam hoc ipsum reprxsumere, vel secum come- 
dere suadeantur, cum non vult, quis videre a se 
alium meliorem. Sed sint ergo hi tales testimonio 
oratorii de omnibus apud Deum electi etiam absti- 
nentes designati. Merito enim de resurrectione Do- 


& Cum cimino. Lege, cymino, vel cumino. Cuminum 
herba est, de qua Pliniuslib. xix, cap. 5 : « Conki- 
mentorum tamen omnium fastidiis cuminum ami- 
eissimum, elc., » duplex sativum et agreste. Cumi- 
num sativum ori gratum est, sed multo magis 
JEthiopicum, quod Hippocrates regiun) appellavit ; 
secundum iocum tenet /Egyptium. Excalfacit, ex- 
siccat, astringit, etc. ; colorem bibentium, aut per- 
unctorum mutat in pallorem, ut docet Dioscorides 
lib. ui, cap. 57. Unde Persius sat. 5 : 


2. 5. , Pallentis grana cymini, 


rsce &opow, à qUO Kupcyorpiarne, id est, cumim 
secter, apud Aristotelem lib. 1v Ethic. Sumitur pro 
avaro et sordido homine, ut notat Scholiastes Aristo- 
phanis in Vespas. Et Hesychius : Kuptwonrpiacot 
tido)ol* üpoieg KapdaupoyAogot, id est, avari; simili- 
eer nasturtii sectores. Cardamus herba est, qux La- 
tine nasturtium dicitur. 

b (uod in mensa qua in suo numero fuerunt. Uxc 
verba redundare videntur. 

€ Communiter abstinentes sedere. Lege, abstinentes 
communiter sedere. Ubi, communiter est simul. 

d [n communi natura. Id est, qux similis sit et ea- 
rumdem virium. 

* Ui quod in sexaginta diebus abstinetur. Alibi in 
hoc cap. legitur, sexaginta. At in cod. ms. Corb. 
ubique legitur, gwadraginta. Recte. Nam cum Ma- 
gister hoc capite eximat tantum diem Dominicum a 


reficiatur omnibus ipsis sexaginta diebus. b Quia 
quinta feria jsjunatur, absque Dominica. Ia qua Do- 
minica sero penitus nihil coenent, ut una sit in ipsis 
diebus a die refectio. Jejunium vero in Quadragesima 
propter supervenientes non frangatur a domesticis 
fratribus. Qui vero voluerint fratres i jejunium su- 
perponere, in ipso superposito die, in labore cum 
fratribus non spectentur, solummodo laborantibus 
fratril;us legant : ut otiosi non sint, et pro pane ver- 
bo Dei reficiantur. Ideo enim in spi:itu legendo la- 
borent, ut, sicut scriptum est, qui non manducat, 
nos laboret : nisi in illa refectione, in qua sine pane 
reficitur , hoc est in eloquio Dei, dicente Scriptura : 
Non in pane solo vivi. homo, sed in omni verbo Dei 
(Luc.iv). In ipsis vero sexaginta diel.us, in monasterio 
fratribus ab hebdomadariis pedes non lavantur, so— 
lummodo discalciantur. Supervenientibus quibusvis 
laventur, propter illius mulieris testimonium, quae 
lavit, et de ialabastro unxit pedes Salvatori ceenanti 
(Joan. xii). In ccena vero Domini mittant manus pro 


jejunio quadragesimali, signum est non observasse 
Septuagesiinam, qux» servabaiur ab iis qui preter 
inicam in Quadragesima non jejunabant feria 
quinta et. sabbato : ita ut escis quadragesimalibus 
sexaginta dies vescerentur, ut clarum est ex epistola 
citata Caroli Magni ad Alcuinum, et ex ipso Alcuino 
cap. 8 de Offic. Eccl. 
f Manducare liceat toto anno. Hxc dicuntur con- 
fuse et generaliter : nam excipienda sunt qu:edam 
jejunia, preter quadragesimale, per annum occur- 


D rentia. 


8 Jejunia vero quadragesime, etc. Ita statuit Sil- 
verius papa apud Burchardum lib. xri, cap. 12. 
h (uta (:ria quinta jejunatur. Olim feria quinta 
non jejunabatur ex institutione Melchiadis papz, quia 
agant hac die jejunabant, ut habetur in Pontificali 
amasi ; et quia eodem die Christus corporis et san- 
guinis sui sacramentum instituit, ut docet Alcuinus 
capite citato : quod etiam a multis ip Quadragesima 
observabatur ; ita ut hi qui in Quadragesima non je- 
junabant Dominica, sabbato, et feria quinta, in sup- 
plementum Septuagesimam servarent, ut supra do- 
cuimus. Hic tamen Magister, qui supra jejunium 
feri: quinte prohibuit, illud in Quadragesima obser- 
vari jubet. 
i Jejunium superponerz. ld est, aliquot dies sine 
cibo ducere. 
i De alabastro. Alabastrum est vas condendis un- 
guentis aptum. Hesychius : 'AA&Gezrpov pvpofixo, id 





1201 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVI. 


1202 


benedictione ad lavandos pedes abbatis; et postea À ctos ulterius * usque ad missas sabbati non psallent. 


omnibus prepositis cum solatio fratrum. * Inchoando 
tamen abbas lavet simul et ostiariis. Ipse major lavet 
pedes, cum et ipse humilem se in hoc obsequio prz- 
bet, digne omnibus in honorem exaltatior judieetur. 
Deinde Praepositi omnibus in deeada sua lavent pe- 
des et tergant. Sexta vero feria lucescente, quz est 
ante sabbatum sancitum, nocturnos solummodo fa- 
ciant : 5 quia adhuc Nocturni ante pullorum cantum 
dicti de quinta adhuc feria sunt; * etiam Matutinos, 
ve! ezeteras horas vel constituta officia Dei usque ad 
missas Sabbati : ubi tam prolixum psalmorum si- 
lentium in ore psalleatium resurrectionis Alleluia 
aperiat. 4 Ergo cum ad nocturnos quintz feriz di- 


est, « theca unguentaria. » Moschopulus in schedis : 
AixvÜoc, xal 2nxóÜtv c0 paprvóy. &yysiev, 6 GuaOoctrov 
)jéystat, xal &)á6aotoy xoplc p 'Avtuxéx, id est, « lecy- 
thus vas unguentarium, quod alabastrum dicitur. 
Attice alabastum sine r.» Suidas : 'AA&?aerpov &yy-e 
popou uà Ey ov Ya6aq Ji0suoy, 3 Otvoc uupoUixn, id est, 
« alabastrum vas unguenti lapideum non habens 
ansas vel reconditorium unguenti lapideum : » vel 

uod pre levitate teneri non possit, inquit Erymol. 

etus ex Methodio. Juxta alios, et rectius, dicitur 
alabastrum alapide alabastrite, ex quo fiunt vascula 
unguentaria, Lapis candidus est, et interstinctus 
coloribus, et conservandis unguentis aptus, ut docet 
Plinius lib. xxxvi, cap. 8; et post eum S. Isidorus 
lib. xvi Orig., cap. 5. Sed et alabastruin est etiam 
vitreum vas, ut docet S. Epiphanius lib. de Mensuris 
et Ponderibus : quia cum multi non possent habere 
ex lapide alabastrite ejusmodi vascula, habebant 
vitrea, qua nihilominus ex usu loquendi alabastra 
appellabant. Idem docet auctor Etymologici Veteris 
agens de alabastro : Xxsjoc ct i£ fiov, 3 popoUiim, id 
est, « vas quoddam ex vitro, theca unguentaria. » 
Hinc fit quod mulier qux unxit pedes Christi, frege- 
rit alabastrum (Marc. xiv). 

& Inchoando tamen abbas lavet. Ut przbeat huroi- 
litatis exemplum. ldem statuitur 4 Add. Capitul. 
Lud., tit. 25 : «In Cena vero Domini pedes fratrum, 
si valet abbas, lavet et osculetur. » 

b Quia adhuc Nocturni ante pullorum cantus, etc. 
Lege, qui, ut in Reg. ms. cod. Corb., et «à adhuc, 
redundat, et sensus est : Qui Nocturni ante pullorum 
cantum dicti, id est, ante mediam noctem, de feria 
quinta sunt, id est, feria quinta dicuntur post Com- 
pletorium jam secundum morem Ecclesix lucente, 
id est, exorta feria sexta, et juxta morem seculi 
noadum finita feria quinta. Atque ita licet ejusmodi 
Nocturni incipiant post exortum ferio sext», sunt 
tamen adhuc de feria quinta, quz» juxta morem s- 
culi absolvitur tantum media nocte. Et hoc loco pul- 


f Orationes tamen illas Quadragesimx puras com- 
pleant, et ipso sextz ferix die lente sibi loquantur 
de tristitia Dominic: passionis; nee se superve- 
nientes salutent. Nam extra infirmos, et infantes et 
senio pervinetos, 5 quicunque de sanis reficere volue- 
rit, sine aecepta benedictione et non signata refe- 
ctione refleiat : ut a gula sua, vel a semetipsis 
bcommunicati erubescant cum aliis isuperponentibus 
pro Dei speranda mercede unum diem non posse je- 
junum voluntarie pertransire, cum aliis ab invito 
interdum triduana transire jejunia indigentiz im- 
ponat necessitas. Et tum qua fronte futura octava 
Pasehz in Dominiez resurrectionis victoria desi- 


noctem, et in ipsa nocte matutina luce erumpente 
redeundum esse in ecclesiam ad nocturnas vigilius 
Pasche celebrandas. Eadem de missa hujus Sabbati 
sancti docet Alcuinus lib. de Offic. Eccl., cap. 18 et 
19. Id etiam patet ex Collecta missze: Deus, qui hanc 
sacratissimam noctem, etc. ; ex benedictione Cerei 
Paschalis, que fit paulo ante missam sabbati, ubi 
dicitur : Hec est noz, que hodie per universum mun 
dum ; eL infra : O vere beata noz; et in benedictione 
etiam Cerei Paschalis apud Ennodium : Ut principe 
loco fores beate noctis; et infta : In hujus ergo susci- 
pienda noctis officio. 

f Orationes tamen illas quadragesime puras. In- 
telliguntur orationes ille, quas ipse Magister institait 
in Quadragesima dicendas, ut aliquid monachi ad- 
derent supra pensum servitutis sus, quas horis, 
Primz, Terti», etc., interserebant, quas et nocte 
faciebant ante lectos suos post primum accubitum 
abbate orationem complente, post Nocturnos in ipso 
gallicinio, atque inter Matutinos et Primam, ut est 
in Regula ejusdem Magistri, cap. 51 et 52, in quibus 
hzc oratio etiam pura appellatur, quia sine psalimo- 
dia fiebat. 

8 Quicunque de sanis reficere voluerit, etc. Przci- 
pit hoc loco Parasceven sanctam ob Christi passio- 
nem sine ciho et potu traduci. Quod quidem veteres 
non modo observabant, sed étiam sequentem diem, 
hoc est sabbatum magnum sine potu et cibo transmit- 
tebant : ita ut ante horam Christi resurrectionis ne 
tantillum quidem gustarent, aliis usque ad mediam 
noctem, aliis usque ad gallicinium seu tertiam noctis 
horam circiter jejunium protrahentibus juxta diver- 
sas opiniones de hora resurrectionis Christi, ut vi- 
dere est in epistola Dionysii Alexandrini ad Basili- 
dem, apud Cassianum Collat. 21, cap. 25, qui 
ejusmodi jejunium sabbati affirmat produci usque ad 
galticinium, et S. Dorotheum Doctr. 15 qui protendit 

oc sabbati jejunium usque ad mediam noctem. 

b Communicati. In Reg. ms., Scommunicati. Lege, 


lorum cantus ille est, qui media nocte auditur, non D excommunicati. 


vero ille de quo supra dictura est. 

c Etiam matutinos, vel ceteras horas, vel constituta 
officia. lta in Reg. ms.; sed videtur deesse aliquid, 
nempe ista : Non faciant, vel quid simile. Nam ex 
gequentibus satis manifestum est finitis Nocturnis 
ferixe sext caeteras horasesse przetermit:endas usque 
ad missas Sabbati magni. 

4 Ergo ad Nocturnos. Lege * Ergo a Nocturnis, ut 
habetur in Reg. ms. 

* Usque ad missas sabbati. nchusive; quz dieeban- 
tur Sabbato sancto circa mediam noctem, ut docet 

heodorus Balsamon in ean. 90 sext» synodi, ubi 
ait religiosiores Christianos toto illo sabbato in ec- 
clesia manere solitos et sexta noctis hora, id est, 
media nocte divinis saeramentis communicare, et 
hora septima ejusdem noetis psalmodias matutinas 
audire. Id videtur etiam in antiquo ordine, ubi etiam 
jubetur non dimittendum populum ante mediam 


i Superponentibus. Hoc loco superponere est diem 
integrum sine cibo et potu transmittere. Nam paulo 
ante precipit, ut Parasceve sine cibo ducatur; unde 
recte subjungit, ut hi qui nolunt hanc diem sine cibo 
transmittere, manducent sine henedictione, et non 
signata refectione, ut erubescant non potuisse unum 
diem sine cibo ducere cum superponentibus ; et supra 
hoc eapite Magistri, superponere jejunium est aliquot 
dies transmittere sine cibo, ut satis ex antecedenti- 
bus et consequentibus manifestum est. ldem est 
onípUscu, id est, superpositio, et jrtpriitvoc, id est, 
superponere in ep. Dion. Alexandrini ad Basilidem. 
Nam ibi agitur de diebus quos. olim Christiani in 
hebdomade sancta sine cibo transinittebant. Itaque 
superponere, preterquam quod significa. addere, et 
superadjicere jejunium, ut supra c. 54 notavimus, 
est etiam aliquando diem integrum vel plures sine 
cibo ducere. . 


1905 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


41904 


deret epulari, qui in * tristiti:; causam ipsius A orpatum et mundum debet esse monasterium, ut 


passionis uma die noluit cum Christo crucifigere 
carnem. Sacramenta vero altaris in 5 patena majore 
vitrea üniantur : ut cum sexta feria Judzi ad pas- 
sionem Christum qusesierint, sit ipso die mentibus 
nosiris reclusus, ut sabbato nobis per resurrectio- 
nem in novo sacramento appareat. Jam qui sexta 
feria refecturi sunt, sine communione reficiant : ut 
agnoscatur jamque sexta feria injuste refici sine 
Christo. * Lotio vero rerum, vel apparatus Pa- 
Schalis ipso die procuretur. In qua sexta feria 4 alta- 
yis velamen, vel universus oratorii subtrahatur 
ornatus; simul et lucerns et cicendeli"totum intra 
monasterium negetur aspectus. In nobis tristitia ha- 
beatur ipso die, cum mundo verum Domini lumen 
per passionem abscedit. Et 'in sequenti lumen lu- 
cescente sabbato per totum mundum pro lztitia re- 
ponatur, quando per resurrectionem Christi Letitiz 
&d nos lumen revertetur. Nam omni tempore sic 


& Jn tristitie causam. Id est, ob tristitiam. 

b In patena. In Reg. ms., in patina. Dixit, finian- 
fur; quia vult illo die omnes hostias sumi a fratribus 
ob rationem allatam. Et notandus est antiquus ritus 
communicandi ipso die sanctz: Parasceves. Qui etiain 
notatur ab Alcuino cap. 18 de Offic. Eccl., cum agens 
de hac sexta feria scribit: « Tunc communicant om- 
nes cum silentio. » 

€ Lotio vero rerum, etc. Res qux lavantur sunt 
altaria, templi parietes, et. pavimenta. lpsa etiam 
vasa sacra purificantur, juxta Magistrum quidem 
feria sexta; at juxta veterem Ord. Rom. et Isidorum, 
in Cena Domini, l. 1 de Officiis Eccl., cap. 28, cum 


agit de feria quinta Majoris Hebdomad:e : « Hinc est (1 communi : Peccatorum. 


quod eodem die altaria, templique parietes et pavi- 


per omnia introitorum loca munda ornata velis vi- 
deatur ubique quasi una ecclesia : ut ubique ad se 
invicem occurrentes deceat, libeat, et delectentur 
orare. 

$8 V. — Ire» Bep. 

* Ecce jejunium quadragesimale, Domino auxi- 
liante, jam plurima ex parte complevimus. Testis est 
unicuique conscientia sua, quia quanto districtius 
se sanctis his diebus Domino mancipasse meminit, 
tanto amplius gaudens sanctum Dominice resur- 
rectionis tempus exspeclet. At si quem forte adhuc 
conscientia minus perfecle castigata accusat, nulli 
dubium, quin pavidus et tremens tantz solemnitatis 
prastolatur adventum. Nec tamen hic talis de salute 
diffidat, neque aliqua suorum numerositate vel enor- 
mitate scelerum confusus barathrum desperationis 
incidat, juxta illud Salomonis : Impiws cum venerit 
in profundum f malorum, contemnit (Prov. xvin). 


menta lavantur, vasaque purificantur, qux: sunt Do- 
mino günsecrata, » et juxta Alcuinum de Offic. Eccl. 

H Altaris velamen, etc. Tec altaris nudatio fit hodie 
in Cena Domini, quemadmodum olim tempore Al- 
cuini, ut ex capite citato constat : « llis finitis, nu- 
dantur altaria jain circa noctem. » 

e Ecce jejunium, etc. Exstat apud Bedam homilia 
quadragesimali in Dominicam Palinarum ; profertur- 
que a nostro auctore ob hx S; Benedicti verba : Et 
cum spirilualis desiderii gau.io sanctum Pascha 
exspeetet. 

Malorum. Ut in textu Graco xaxov. [n versione 





CAPUT LVII. 
DE FRATRIBUS QUI LONGE AB ORATORIO LABORANT, AUT IN VIA SUNT. 





& I. — Ex Recura saNctI BENEnicTI. 

a Fratres, qui omnino longe sunt in labore, et non 
possunt occurrere hora competenti ad oratorium, et 
abbas hoc perpendit quia ita est, agant ibidem opus 
Dei ubi operantur, cum tremore divino b flecten:es 


* Fratres qui omnino, etc. Non vult omitti opus 
Dei ab his, qui procul ab oratorio laborant, aut in 
via diriguntur. Idem sanxit Regula Orientalis : « Et 
si in monasterio, vel in agro, aut in itinere, aut in 
quolibet ministerio fuerit, orandi aut psallendi tem- 
pus non praetermittat. » 

b Flectentes genua. Nempe in orationibus qus fiunt 
in psalmorum intervallis, de qnibus supra; in pre- 
catione Litanie, oratione Dominica, et collectis : si 
tamen non sit dies Dominicus, aut przcipua aliqua 
solemnitas. Nec video rationem cur przeciperet totum 
opus Dei in agro genibus flexis persolvere, cum in 
oratorio velit illud stando duntaxat fleri : alioqui 

lus reverentiz in agro quam in oratorio requireret. 

dde quod moris erat apud veteres psallere stando 
vel sedendo, orare vero genua flectendo, ut supra 
diximus. 

c Sed ut possunt. Agens hoc loco S. P. Benedictus 
de fratribus in via directis nullam facit mentionem 
genuflexionis; sed dicit : Sed ut possunt. Quia aut 
Fratres suut in navi aut in curru, aut si pedes iter 


genua. Similiter qui in itinere directi sunt, nen 
eos pretereant horzx constitute; * sed ut pos- 
sunt d agant sibi, et servitulis pensum non negligant 
reddere. 


agunt, aut si equitant, forte non licet eis per itineris 


D prolixitatem in: aliquo loco consistere, de eque desi- 
i 


re, ut possint genua fleclere : ac proinde noa 
astringuntur ejusmodi genuflexionibus, nisi ubi est 
opportunum. 

Agant sibi. Variant editiones et codices inss. , 
aliis, sibi, aliis ibi, legentibus. Legendum tamen ibi, 
id est, in itinere. Nihil autem statuit S. Benedictus 
de his qui sunt in monasterio et non intersunt 
choro. Nam juxta praescriptum Regulz  hí qui in ali- 
quo opere occupantur, simul atque signum insonat, 
debent omnia relinquere, et ad officium convolare 
nisi forte aliquando cellerarius rationabili causa 
dispensetur, aut hi qui coquunt, qui vix possunt 
interesse Sextz:e, aut Non:z, aut Vesperis, quia tune 
maxime detinentur escis parandis juxta rationem 
temporis sive prandii, sive jejunii ; aut nosocomii 
ministri, et si qui sint rebus necessariis quze vix differr1 
possint, intenti : qui sane omnes possunt servare 
normam eorum qui in agro laborant. 


1305 
$ IL —Ex Reeutra sascri Pacgoun (cap. 112). 
^ Et si bin navi fuerit, et in monasterio, et in agro, 
et 1n itinere, et in quolibet ministerio, * orandi et 
psallendi tempora non pretermittet. 


& Hl. — Ex RzctLA saxcri Basin (cap. 107). 


Interrog. 4 Si quis circa cellarium, vel coquinam, 
vel alia hujuscemodi opera occupatus est, et non 
occurrat adesse * ordini psallentium, vel ad oratio- 
nem, nihil damni patitur in anima ? — esp. Unus- 
quisque in opere suo observare debet propriam re- 
gulam. Sicut membrum in corpore et damnum ha- 
bebit, si neglexerit in eo quod injunctum est ei : et 
de communi fratrum utilitate negligens amplius pe- 
riclitabitur. Et mente et devotione complere debet 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVII. 


1206 


A patus. Quod qui tacit, et offendiculum exteris pra- 


Slat, et ipse negligentis crimen incurrit. 
.$ IV. — Ex Recura MacisTha (cap. 6). 

! Cum fratres spiritales sine laico ambulant juncti 
ad se, et 5 cantantes modice de via flectant genua, 
et post orationem redeant in viam ; mox ab omni 
verbo alieno a Deo tacentes propter reverentiam 
operis Dei, et sic ambulando petita prius benedi- 
€lione impositum prorumpant in psalmum ; quem 
cum .expleverint, ^ stent modicum, et inclinato 
capite modice i orent; qua oratione expleta, mox 
inchoent viam ambulare cum psalmo ; quo expleto, 
stantes orent equa item expleta oratione, psalmum 
simul ambulando inchoent ; quo expleto, iterato cur- 
vati in humilitate orent. Ergo cum omnem ipsius 


id quod scriptam.est : Cantantes, et psallentes. in B hore consuetudinem expleverint, modicum 1 sece- 


cordibus vestris Domino (Eph. Li). Si enim corpora- 
liter non occurrerit adesse eum ceteris ad orationis 
locum, in quoconque loco inventus fuerit, quod 
devotionis est, expleat. Oportet tamen observare, 
ne forte quis possit complere in tempore suo, quod 
complendum est, et occurrere ; sed dum loqui vult, 
occasiones nectit, tanquam in ministerii opere occu- 


& Et si in navi fuerit, etc. Hoc caput desideratur 
In Regula S. Pachomii excusa. 

b In navi. Hic mentio fit navis : quia S. Pachomii 
discipuli habitabant in insula Nili ; ac proinde szepe 
na igabant, ut supra notatum est. 

c ÜOrandi et psullendi. Non solum dixit : Psal- 
lendi, sed etiam, Orandi, ob orationes illas qus 
psalmorum intervallis interserebantur : de quibus 
Supra. 

H Si quis circa cellarium, etc. Exstat apud S. Ba- 
silium inter. 147 Regul. Brev., et apud Rufinum 
cap. 56. 

e Ordini psallentium. Ita apud Rufinum. Ordo 
psallentium, seu ordo psalmorum, atque etiam ordo 
sine adjuncto est officium divinum, opus Dei, hor: 
canonice ; de quo vocabulo supra. In textu Gr:»co 
S. Basilii est, «à xewów.cüc qeuo0wg" ubi versio 
recentior : Statuto tempore modulandorum psalmo- 
rum; non ita recte. Nam xxv5» apud Grazcos est cur- 
sus, officium divinum, opus Dei, hore canonice; 
Joan. Mosehus cap. 27 : Msc& yàp wavove vuxttpoóv 
Tüg &yiac Kupixüe, id est, post canonem, seu oflicium 
nocturnum sancte Dominice ; » cap. 147 : "Ec» tic 
xayóya yov AcÀév, Éíe0ty dà roO xavóvog Guróv, id 
est, « loqueris tantum in officio divino, extra oflicium 
divinum mutus eris.» Theodorus Balsamon in can. 52 
sexix synodi: Ipó vA; Tupogdyov jáXovet xoci &va- 
Twooxove toUc xavovag xal và pxotupux cov xarà ty 
Gig» Tta cGpexog Tí» mpog6arovucéy étopróv* id est, 
«ante hebdomadem Tyrophagi psallunt et legunt offi- 
cja et martyria festorum, quie tota quadragesima 
cadunt. » S. Antiochus in epist. ad Eustachium : 
'Exrt)écag ix' aXtoig 10» cuv xavov«. id est, « cum 
persolvisset pro ipsis solitum oflicium, » defuncto- 
rum videlicet. Rationem appellationis reddit idem 
Antiochus, homil. 105: we)p.odix cpóv xcov Mystoa* 
GcTtp "tope, £v ux Oobo mnn xal xo) tóv xevóva 
aurou tig quiexiy» ip6d)atat, elc.; idest, « Psalmodia 
nostra canon appellatur : quemadmodum colonus, 
nisi dederit plenam et bonam mensuram suam, in 
vineula conjicitur, et cruciatur : sic monachus, qui 
negligit suum canonem, seu mensuram, cui astrictus 
est, quotidie persolvere, a Dei gratia excidit, 
et traditur inimicis suis, hoc est, diabolis. » Keyvov 
ergo proprie est mensura quam colonus domino suo 
solvere tenetur. Quod vocabulum Latini in eadem 


dentes in partem flexis genibus orent, et k complen- 
tes vicibus sibi, tune demum revertantur ad viam :et 
sic se ! communibus fabulis, si voluerint, misceant. 
Tamen illis horis quibus opus Dei ambulando perfi- 
ciunt, caveant, ne divino occupati opere in aliud inter 
ge verbum immisceant. Si vero misti cum laicis am- 
bulant, sequestrantes se ab eis in partes stirpium,. 


significatione usurpant. Cassiodorus lib. v Var., 
epist. 59, ubi agitur de his qui agros domus regiz con- 
ducunt : « Transmarinorum igitur canonem, ubi non 
parva fraus fieri utilitatibus publicis intimatur, vos 
atlente jubemus inquirere, atque statutum numerum 
pro virium qualitate deünire. » Et per similitudinem 
officium divinum dicitur canon et mensura : quia 
monachi et clerici in sacris constituti tanquam Dei 


C coloni hanc ei quotidianam mensuram solvere tenen- 


tur. [ta etiam divinum officium appellaruut Latini 
Patres. Cassianus lib. 11 de Orat. noctur., cap. 6: 
( Ex hinc venerabilis Patrum senatus intelligens an- 
geli magisterio congregationibus fratrum generalem 
canonem non sine dispensatione Doinini constitutum, 
decrevit hunc numerum tam in vespertinis quam in 
nocturnis conventiculis custodiri. » S. Columbanus 
cap. 7 Regul : « Sed per quaternas in nocte vices 
hunc canonem reddunt. » Conc. Turonense n, can. 
25: « Licet hymnos Ambrosianos habeamus im ca- 
none, id est, Jn ordine seu cursu divini officii. Et 
hinc hors canonice appellatz. 

f Cum fratres spiritales, etc. Hxc videre est in. 
Reg. ms. cod. Corb., eod. cap. 56. 

6 Cantantes. Locus corruptus. In Reg. ms. legitur, 
camsantes, pro campsantes, id esL flectentes; nam 
campsare est flectere. Gloss: Isidori : campsat, fle- 
clit ; legendum ergo, campsantes. Et sensus est : Ut 


p fratres direeti in via, si ambulent sine laicorum co- 


mitatu, de via modice flectentes, seu declinantes si- 
mul juncti genua flectant, et orent, et post orationes 
redeant in viam, et ambulando psalmos recitent. 

h Sient. [d est, consistant, subsistant. 

i Orent. Beg. ms. reorent. Recte, juxta rationem 
loquendi Magistri. 

| Secedentes in partem. Est, quod Gallice dicimus, 
se retirant à part, 1d est, secedentes seorsim ab aliisin 
locum aliquem ; nam pars locum significat. Marcul- 
phus formula 96 : Civis Romanus, portis apertis, eam 
pergat partem, quam voluerit ambulare. Et formula 


Beq. 
1 Complentes vicibus sibi. Lege, complentes vicibus 
ibi, id est, in eodem loco dicentes collectas alterni. 
| Communibus [abults. Id est, consuetis sermo- 
nibus, de sacra Scriptura et rebus piis videlicet. 
Nam cap. 5 Regul? Magister tantum de rebus sain- 
ctis. colloqui fratribus permittit. 





4207 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1208 


& aut, $i immundus fuerit locus et latebras non prz- A pretereat,f sed agatur; quia obscuritas nubium cito 


buerit 5 eis, retro se aliquantulum faciant, et flexis 
genibus trium psalmorum oapita dieentes mox una 
gloria explicent; deinde dicentes versum, et post 
versum' modicam orationem facientes, complentes 
exsurgant et sequantur vize collegas. Ideo enim plus 
ad singula capita trium psalmorum cum una gloria 
a fratribus non diximus dici, ne perambulante solatio 
laico, cui de causa Dei cura non fuit, « derelicto forte 


fratribus spiritalibus trivio, nescientes forte fratres . 


viam in multifariam separentur semitam per errorem, 
et postea amara in anima tristitia occupentur, et pe- 
niteat forte eos in lucris animzse remérasse. Sed hoc 
ut sio compleant, exeuntes de monasterio fratres ab 
abbate aut przpositis suis debent moneri. In nubilo 
vero die, cum radios suos sol mundo absconderit, 
slve in monasterio, sive in via, sive in agre, 
d horarum transacta perpensatione fratres :Psti- 
ment, et quzvis hora sit, consuetum tamen 
compleatur officium ; et sive ante, sive retro, a certa 
hora dictum sit, consuetum hor: opus tamen Dei non 

* Aut si immundus. Lege, aut si mundus, nempe 
A stirpibus, ut in Reg. ms. et cod. Vind. 


is, retro se aliquantulum faciant. 1d est, dent 
operam, ut aliquantulum ab ejusmodi laicis przece- 


absente sole hos religio excusat, quos culpa agentes 
non invenit. 
^ $ V. — Ex Recura SrEPnaNMi (cap. 19). 

$ Opus Dei quod per diem in quocunque loco 
operantes fratres per horas insüitutas dicent, cum 
disciplina et timore Dei consona voce dicatur : non 
prout unusquisque operis excusatione, aut occupa- 
tione voluerit ^ obrute; nec presumendo junior 
ante seniorem prosiliat, et immatura festinatione 
precedat; et divinum opus, quod cum timore agen- 
dum est, per inordinatam audaciam insipienter et 
non sapienter psallatur. Tali enim consuetudine jam 
infecte mentes et fauces aliquorum fratrum a4 


B consonantiam intra oratorium , nisi cum magno 


dantur. "7 


* Derelicto forte fratribus spiritalibus trivio. Lege, 
derelictis forte fratribus spiritalibus in trivio. "m 

4 Horarum transacta. perpensatione. ld est, per- 
pensatione horarum apud se tractata , zstiment, id 
est, judicent, quando videlicet officium divinum per- 
solvi debeat. 


e Consuetum. hora epus tamen Dei non pretereat, C 


Lege : Consuetum hore tempus tamen opus Dei non 
preatereat. | 

( Sed agatur; quia obscuritas nubium cito. Lege : 
| 4 agatur cito, quia est obscuritas nubium, absente 
sole. 

5 Opus Dei, etc. Exstat in Reg. ms. Pauli et Ste- 
phani cod. Flor., cap. 17. 

h Obrute. In Reg. mss. cod. Flor., abrupte. 

i Ipse enim misit. angelum suum, etc. Probat 
exemptum Davidis Deum esse simplicium exaudito- 
rem. Per angelum intelligit Samuelem. Hxc autem 
verba sumpta sunt ex psalmo cL: qui vulgo inter 
Davidicos non collocatur. Reperitur tamen apud Se- 
ptuaginta in quibusdam codicibus, complectens ver- 
sus septem. lllius initium est. Mixpóc px» dv coig 
&dt)poig pov, etc., id est, parvus eram inter fratres 
meos. Habetur etiam in Metaphrasi Apollinarii, in 
fine, sieque incipit : 


commotiopis freno non queunt retineri. Ut ergo 
hoc usurpationis vitium abjiciatis a vobis, charitatis 
simplicitatem hortamur. Talium enim Deus omnium 
exauditor est. ! Ipse enim misit apgelum suum, et 
tulit me de ovibus Patris mei. 


Id est, « inter fratres meos valde à eram.» 
De hoc Psalmo hzc babet S. Athanasius in synopsi 
gaerae Scripture Veteris Instrumenu, lib. x11 : Hsc 
tóvy l'oua0,0 p v « iBioypagoc oUcoc à ya)póc toU Ax£id, 
xxi Keoltv coU &piuoo, ors ipovop&y uot tv Tola. 
id est, « Contra Goliath CcLI psalmus peculiariter 
David, et extra numerum aliorum inscriptus est, 
cum singulari certamine Goliath stravisset. » Et su- 
ra inter psalmos qui babent iuscriptionem, psalmus 
avidis, recenset psalmum cLi. Idem innuit in parva 
synopsi, cum alt : Wo)miptoy Aa6iBuxov £y ev beluose 
p » «,idest, « psalterium Davidicum habens mos 
CLI. Locus citatus a Stephano et Paulo ita habetur in 
dicto psalmo : Obcoc dZarícteDs tv "Ayyilov «)rov, 
xal 5pé pt ix vüv mpoÜacevw ToU maTpo; pov. Et in 
Metaphrasi Apollinarii, hoc modo: 
Ajtüg iroupaviou erpacu;c cayo» AyyDo» Tets 
'Ex. OE pas matpómg irn: üEcOutto. poo. 

Id est. « ipse coelestis militie celerem angelum 
misil, me vero ex paterno grege assumpsit ovium. » 
Hic videtur Apollinarius intelligere verum angelum; 
sed sequentia satis indicant per angelum intelligen- 
dum esse Samuelem, cum dicitur : &al &ypuwás us «& 
Daie Tic xpicsec avrov, id est, eL unxit me oleo 
unclonis 8u2; » et apud eumdem Apollinarium 
ibidem : - 

Kai uou Tto Oípae «cóc Cy purev Quat. 


Id est, « et. meum corpus pingui unxit olee. » Sa- 
muel autem unxit David in regem, non angelus, ut 


'Apsi quyytvárou t ipae uox vurüóc ir3x0ox, etc, D videre est, lib. | Reg., cap. xvi. 








V 


1209 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVIII. 


1210 





CAPUT LVILI. 
DE FRATRIBUS QUI LONGE SATIS PROFICISCUNTUR. 





8 I. — Ex Recurna saxcr1 BENEDICTI. 
Fratres qui * pro quovis responso diriguntur, et 
eodem die 5 sperantur reverti ad monasterium, 


& Pro quovis responso. Responsum est negotium, 
quod quis tractat foris. S. Gregorius n Dial. cap. 12: 
« Quoties ad responsum egrediebantur fratres. » 
ldem epist. 47, lib. x1:« Ad urbem regiam pro fa- 
ciendis responsis transmittimus. » Inde Responsales 
dicti, qui mittuntur ad negotia tractanda. ldem Gre- 
gorius lib. rv Regesti , cap. 54. « Nisi quia multi 
apud civitatem fraternitatis vestrae Responsales sx- 
pius fuerunt. » Lib. x1, cap. 47: « Ante hoc enim 
temporis Bonifacii Chartularii Responsalis mei, qui 
in urbe regia demoratur, vehementer me scripta 
turbarunt. Grace. 'Amoxptetpioz est. Responsalis, 
a verbo &roxpivouot. Id est, respondeo, qui negotia 
sanctarum Ecclesiarum tractat, ut habetur Novella 
1v Justiniani. Gloss: Isidori : Apocrisiarius minister 
Ecclesie Romane, Nuntius, sive legatus apostolicus. 
Est etiam procurator monasterii apud Joan. Mos- 
chum in Prato, cap.88. ov "Amenpugtáptoc xocvoÓiou 
tGy pípem 'Ameuiac, id est, « quod Apocrisiarius 
ccenobii partium Apamiz; » et Cod. 1. 29, de Episc. 
et Cler., etc. : « Qui in monasteriis degunt, potesta- 
tein inde exeundi non habeant, vel in civitate Antio- 
chensi, seu in aliis quibuslibet civitatibus conver- 
sandi, jreEotpovpévo» povoy T&v x2Xoup£yay 'Aroxpi- 
ewplov, id est, « exceptis bis solis, qui Apocrisiarii 
appellantur. ) 

Sperantur. In. Vulgatis cum mss. S. Ebr. et 
S. Far. sperant. Apud S. Dunstanum, se sperant. 

c Non presumant foris manducare. Egregia sane 
institutio, qux» fuit et quorumdam aliorum Patrum, 
ut Tarnatensium cap. 9:« Nemo tamen extra mona- 
sterium manducet, aut bibat. Hoc enim Regulz non 
recipit disciplina. » S. Augustini, sive alterius cap. 
$5 : « Nemo extra monasterium sine precepto man- 


À * non presumant foris manducare : nisi forte ab 


B 


ducet, neque bibat. Non enim hoc ad disciplinam C 


ertinet monasterii. » Hzc est antiqua monachorum 
disciplina nobis sane imitanda, ut mensas laicorum, 


presertim nobilium et divitum, quantum in nobis . 


situm erit, declinemus. Sunt enim ille monachis 
perniciose admodum, tum propter luxum profusio- 
rem, tum propter apparatum curiosum nimis et 
exquisitum, tum propter archimagirorum et dulcia- 
riorum condimenta varia, gulz et Veneris languen- 
tis irritamenta. Noluit Daniel pollui dapibus regiis, 
nec Tobias gentilium escis. Catillationibus anima 
polluitur; et qui ejusmodi cupediis inonachus dele- 
ctatur, sine dubio contaminatur. Qui multa sagina 
suffertus, cibis et vino ingurgitatus, nocte itportu- 
nis tentationibus undique impugnatur. Hiuc carnis 
titillatio pungit miserum, lancinat infelicem. Hinc 
puellarum imagines, quibuscum inter hesterna 

cula confabulatus est, ejus phantasie importunius 
obversantur, acrius insultant, etiam nullo premente 


dzmone, quia jam de pr:zda securus ad sobrios rp) 


oppugnandos alio se confert. Prxterea quis potest 
esse devotionis sensus in epulone? Qus cogitatio 
sana, qux pia meditatio in nidore crapule? Quod 
celi lumen in mente ganearum tenebris offuscata ? 
Quod przeclare monet Evagrius in proverbiis : Inve- 
stiganti convivia exstinguitur (umen » anima autem 
ejus videbit tenebras. Quamobrem prisci illi monachi 
exira monasterium peregre profecturi secum fere- 
bant viaticum, panes et que in monasterio fas ipsis 
erat comedere, ne cibos laicorum gustare cogeren- 
tur, ut manifestum est ex Joannis Moschi Prati spi- 


abbate suo eis precipiatur. Quod si aliter fecerint, 
4 excommunicentur. 


ritalis, cap. 57, et ex Regula S. Pachomii, art. 38: 
« Quod si eis cognati vel propinqui przparaverint 
cibos, nec accipient omnino, nec vescentur, nisi iis 

ux in monasterio edere consueverunt. Non gusta- 

unt liquamen, nec vinum bibent, nec aliud quid- 

iam, quorum edendi non habent censuetudinem. » 

j tamen officium aut necessitas aliqua monachum 
cogit divitum interesse conviviis, sibi sobrietate con- 
sulere, vilioresque dapes appetere meminerit, imi- 
teturque magnum illum monachum Dionysium Exi- 
guum, qui, ut refert Cassiodorus lib. de divinis Le- 
€tionibus, cap. 25 : « Jejunabat sine exprobratione 
prandentium ; et ideo conviviis gratanter intererat, 
ut inter corporales epulas inquisitus spiritales copias 
semper exhiberet. Quod si tamen aliquando com- 
ederet, parvo quidem cibo, sed tamen escis commu- 
nibus utebatur. Unde sumrhum genus :estimo pa- 
Lientize inter humanas esse delicias, et abstinentise 
custodire mensuram.» Et S: Aidanum Scotorum epi- 
scopum, qui, ut ait Beda lib. 1 Hist. Angl., cap. 5: 
« Si forte evenisset (quod tamen raro evenit) ut ad 
regis convivium vocaretur, intrabat cum uno clerico 
aut duobus ; et ubi paululum reflciebatur, accelerabat 


ocius ad legendum cum suis, sive ad orandum egre-  . 


diens. » Si igitur aliquis est in monacho vite re- 
gularis sensus, laicorum mensas et convivia, pre- 
serüimque magnatum cane ges et angue, ut aiunt, 
oderit; citius enim ejusmodi conviviis monachi fer- 
vor remittitur , &epe violatur regulare jejunium, 
sensim obrepit lautitiarum cupiditas, et vilium ci- 
borum nausea : durum est enim a rhombis et mullis 
ad caules redire. 


Si pranderet olus patienter, regibus uti 
Nollet Aristippus , 


inquit Horatius (Lib. 1 epist. ad Scevam). Hinc fa- 
miliaritas cum mulierculis, solitudinis taedium, tan- 
demque vite religipsz fastidium. Sed quam gra- 
phice depingat erfonem monachum szcularium 
epulas appetentem Petrus Blesensis (Serm. 50), vi- 
deamus : « Quandoque enim sub obtentu sanitatis 
egreditur monachus ad propinquos, ad natale solum 
redit, ut ibi liberum et consuetum aera bibat ali- 
uot dies, vel forte aliquam refectionem referat a 
ratribus, ab amicis. Quaudoque sub obtentu utili- 
tatis fratrum egreditur monachus ad principes terrze, 
rogatur importunus, quxstum quocunque modo fa- 
ctum pietatem appellat. Cum redierit, horam ingres- 
sus sui diligenter explorat; ne oporteat eum ingredi 
ad communem ífratrum mensam, vel ad orationem 
communem. Et cum obtentu boni hoc se facere 
proponat, verior tamen causa, quoniam olera clau- 
stri semicocta fastidit et inuncta, et vinum aqua 
mistum, silentium, sessionem in claustro carcerem 
reputans. Appetit enim edere lautius, bibere sapi- 
dius, loqui licentius, cubare mollius, vigilare par- 
cius, orare tenuius. » Hxc est vita ardelionum mona- 
cborum, qui non monasticam, sed parasiticam vitam 
ducunt, aliena vivere quadra appetunt, et veluti 
mures semper alienum rodunt panem .: qui quovis 
bamaxobio instabiliores nil tam oderunt quam cel- 
lam; quibus solitudo carcer, oppidum paradisus. 
d Eizcommunicentur. Hxc excommunicatio est 
tantum comminatoria : nempe a mensa; Dam si 
major, durum esset 








1911 


$ ll. — Ex Rscuta ParRUu (cap. 9 &). 

Si quis vero extra conscientiam abbatis, vel 
Preposii qualemcunque locum egressus gul:z, vel 
ebrietati se sociaverit; aut si in proximo trans- 
missus pro sua levitate vel gülze, non statim expe- 
dita necessitate ad cellulam redierit, ut canones 
docent, aut triginta diebus a communione separetur, 
aut virgis cx:sus emendetur. 

8 ll. — Ex Recuta MacisTR (cap. 61). - 

b Exiens frater de monasterio interroget : Quid 
tu jubes, domine Pater; si pro charitate ab eo ad 
quem mittor, aut ab alio aliquo retentus fuero ad 
nuensam et cum juramento suasum mihi fuerit ad 
manducandum, * quid frangendum erit, aut non, 
jejunium ? Respondeat abbas dicens : Si spiritalis 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 4913 
À nolendo, consentis. Si vero in his tribus feriis sine 


adjuramento divini nominis 4 apud te erit persnasio 
frangendi jejunium, * excommunicare apud laicos 
nor. permittimus fratres ; sed ad suam f excommo- 
nicationem 8 exspectet oratorium revertentes. b Si 
vero prolixitate itineris sero erit frater reversurus, 
si tamen ab aliquo, ut diximus, laieo in his tribus 
feriis sine juramento suadeatur jejunium frangere, 
non famen ei se promittat reficere. Si vero ad 
hunc secularem frater mittitur, i qui in omnibus 
jam conversum similantem religiosis actibus sola 
adhuc videatur tonsura dissimilis, hujus suasioni in 
tribus feriis pro jam conversi forina vel charitate 
post primam, ut diximus, pelitionem refectionis 
concedatur effectus. Aliis vero feriis si apud sua- 


frater pro adventus tui letitia secum tamen ad B dentem de refectione a transmisso fratre iadhuc tarda 


manducandum te per charitatem petat, primam 
quidem ejus petitionem, si quarta, aut sexta feria, 
aut sabbatum fuerit, nega; secundx vero iterat» 
ejus petitioni pro charitate jam consenti : aliis 
vero diebus extra istas ferias prim:e petitioni spi- 
ritalis ad manducandum effectum concede. Si vero 
$:xcularis erit apud se reficiendi petitio, quarta, 
Sexta feria et sabbato non permittimus te jejunium 
frangere; quantisvis petitionibus nega usque tamen 
ad juramentum. Nam forte cum per aliqua divina 
et sancta fueris adjuratus, jam consenti in his tri- 


bus feriis : ut agnoscaris Dominum amare, cum 


per eum conjuratus consentis. Et quod secundz 
petitioni spiritali fratri pro charitate volendo con- 


celis, juste laico divino te nomine conjuranti, licet C 


* Regula 5 ms. cod. Flor. 

b Eztens frater, etc. Hc reperire est in Reg. ms. 
Magistri cod. Corb., eodem cap. 61. 

€ (Quid frangendum erit, aut non, jejunium? lta 
reposui ex leg. ms. cod. Corb. 

4 Apud te erit persuasio frangendi jejunii. ld est, 
suadeat tibi, vel roget te frangere jejunium. 

* Excommunicare. Lege, communicare, ut in Reg. 
ms. id est, non permittimus communicare, hoc est, 
participes esse mense laicorum fratres. Nam com- 
municare juxta hunc Magistrum est in communi 
mensa cum aliis reficere, ut cap. 72 : Fracto jejunio 
omnes fratres monasterii cum eis ad Sextam commu- 
ntcent. 

f Excommunicationem. Lege , communicationem , 
ut in Heg. ms., hoc est, mens: communis participa- 
tionem. 


. 8 Oratorium ezxspectet revertentes. lta loquitur, quia D 


fuerit agenda mora, aut sexta, aut nona aut vespera 
fratri manducare permittatur : ne extra boras refe- 
ctionum constitutas consuelus modus sancti propo- 
siti excedatur. Jam si nulla est mora et via a fratre 
repedari sub die necesse est, quaqua hora feslinan- 
tibus fratribus fuerit persuasum, mox cousentiat, 
ne non sumptus monasterii habeat fràter k et con- 
suetam refectionis horam ! longínquz occurrere viz, 
et tarde fratri per lassitudinem revertenti in prz- 
parata diversorum refectione mensa monasterii jam 
explicita levetur, * et utrumque decipiatar adve- 
niens, Et item ideo a festinante fratre extra horam 
consuetam refectioni consensus conceditur, ut non 
petentis pro charitate hospitis animus contristetur. 


monachi revers: ex itinere debent accipere benedi- 
ctionem in ecclesia. 

h Si vero prolixitate itineris. Lege : Si vero a pro- 
lixitate, etc.; id est, si emensis aliquot diebus iti- 
neris. 

i Qui in omnibus jam conversum similantem , etc. 
Hxc sunt transposita. Lege : Si vero ad hunc sacu- 
larem frater mittatur. jam. conversum , in omnibus 
actibus similantem religiosis, qui sola adhuc videatur 
tonsura dissimilis. 

i Si adhuc tarda fuerit agendi mora. Id est, si non 
est eodem die in monasterium reversurus. 

k Et consuetam refectionis horam. Lege : et ad con- 
suetam refectionis horam. 

1 Longinqua occurrere vie. Lege : longinquitate vic 
occurrere non possit. 

*» Et uirumque. Tó utrumque videtur redundare. 





1215 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LIX. 


1214 


———————————— ———————Ó——— MM € € IURE EROR ca — 
CAPUT LIX. 
DE ORATORIO MONASTERII. 


$1. — Ex RgcuLA saNcTI BeNEDiCTI. 

a Oratorium hoc sit, quod dicitur : nec ibi quid- 
quam aliud geratur et 5 contendatur. Expleto opere 
Dei, omnes eum summo silentio exeant, et habeatur 
reverentia Deo : ut frater, qui forte sibi peculiariter 
vult orare, non impediatur alterius improbitate. 
€ Sed et si alter vult sibi forte secretius orare, 4 sim- 
pliciter intret et oret * non in clamosa voce , sed in 
lacrymis f et intentione cordis. Ergo qui simile opus 
non facit , non permittatur explicito opere Dei re- 
morari in oratorio /sicut dietum est) ne alius impe- 
dimentum patiatur. 

& IIl. — Ex RecuraA saNcTI ÁucusTINI (cap. 8). 

8 [n oratorio nemo * aliquid agat, nisi ad quod est 


À factum , ! fiat. ) Aut si forte etiam aliqui prxter 


horas constitutas, si eis vacat, k et orare voluerint, 
non eis sint impedimento, qui ibi aliquid ! agendum 
putaverint. 
$ III. — Item (cap. 9). 
? Psalmis et hymnis cum oratis Deum, hoc ver- 
setur in corde, quod ? profertur in voce. 


3 IV. — Ex Recura. TanvaTENsI. (cap. 45). 


* In oratorio prster orandi et psallendi cultum 
penitus nihil agatur, ut nomini huic et opera jugi- 
ter impensa concordent : üt si aliquis pr:eter con- 
stitutas horas Domino supplicaturus ingreditur, vo- 
tum suum occupatio aliena non tardet. » Nolite 


* Oratorium. Grace sixrápwv apud Photium in B preclare monet S. Basilius in Admonitionibus ; 


nomocanone, tit. 14, cap. 14, et alios? Ab riy opa, 
id est, oro; eYxxüpirog otixoc, id est, domus oratoria in 
eoncilio Laodiceno, can. 6, et Trullensi can. 59. Di- 
citur et ofxoc 0so0 in conc. Gangrensi, can. 5, id est 
domus Dei. Kupraxov, id est, Dominicum apud S. 
Athanasium in Vita S. Antonii. 'Ec00v t007c dx coU 
xupuxxou, ld est egressus statim e templo, in conc. 
Laodiceno, can. 28; Neocxsariensi, can. 14; Ancyra- 
no, can. 15; et sexta synodo, can. 74, et in Regula 
S. Pachomii, art. 52. Mapriptov, id est, memoria 
martyris, in concilio Chalcedonensi can. 6 et8, et apud 
Palladium in Lausiaca, cap. 1035. Dicitur et tem- 
plum, basilica, memoria, et ecclesia. Sunt qui sta- 
tuunt discrimen inter ecclesiam et oratorium : dicunt 
enim eeclesiam esse clericorum, oratorium mona- 
chorum. Hujus autem capitis prior pars refertur di- 
stinct. 42, cap. 6, a Burchardo , lib. m, cap. 81, et 
ab Ivone Carnotensi ni parte, cap. 71, quibus locis, 
post verbum, condatur, hzc sequuntur : quam. quod 
divinis ministeriis conveniat. Qu:e quidem verba, etsi 
in nullo codice seu excuso seu ms. reperire unquam 
potui, certum est tamen hanc regul:e sententiam esse 
mutilam, et h:ec citata verba ei restituenda; cum a 
tantis viris Gratiano, Burchardo, et Ivone ei attri- 
buantur; et ratio manifesta * nam in oratorio aliud 
geri necessarium est, quam id quod dicitur, id est, 
orationem, ut parare quz ad sacrificium et laudes 
divinas spectant, ornare altaria, et porietes templi 
lapetibus, verrere pavimentum, etc. 

Contendatur. Lege, condatur, ut habetur in aliis 
omnibus mss. nostris et editis, et etiam apud prz- 
fatos auctores. Condatur autem hoc loco est: recon- 
datur, reponatur. ld patet ex his verbis concilii Tu- 
roneusis cap. 5. « Si enim domus Dei domus oratio- 
nis vocatur, hoc debet esse quod dicitur : nec ibi 
aliud debet geri, aut recondi. » Qu: quidem ex Re- 
gula S. Benedicti sumpta sunt. Et recte sane sta- 
tuitur nihil esse in oratorio reponendum, quod non 


« Nen in clamore vocis oraveris Deum, sed clamor 
cordis tuj pulset aures ejus. » Vide superius anno- 
tata. 

f Et intentione cordis. Id est, fervore animi : ita ut 
cor tanquam arcus intentus fortius ac velocius ora- 
tionibus veluti jaculis Deum feriat. Vel intentione 
cordis, id est, directione affectus ad Deum. 

8 ]n oratorio. Hiec reperire est in Regula S. Au- 
gustini, cap. 8, et in ejusdem epist. 109. 

5 Aliquid. Apud S. Isidorum, lib. v Orig., cap. 4 : 
aliud. 

i Fiat. Hoc verbum videtur redundare. Nam ne- 
que est in ep. citata, neque in Regula excusa, neque 
apud S. Isidorum, qui hanc eamdem S. Augustini 
sententíam refert, cum ait: « Oratorium tantum est 
orationi consecratum, in quo nemo aliud agere debet, 
nisi ad quod est factum, unde nomen accepit. » 

j Aut si. Lege, ut si, ut in epist. Reg. ms. et ex- 
cusa, et in Regula Tarnatensi. 

k Etorare. Ita in Reg. ms. cod. Corb.; sed parti- 
cula et, neque in Regula excusa, neque in epistola 
reperitur. 

|! Agendum. Prater opus Dei, vel id, quod ad aliud 
pertineat. . 

m Psalmis. Hxc sunt in citata S. Augustini epi- 
stola, et in ejusdem Regula eodem capite 9, et in 
Regula S. Cesarii Arelatensis cap. 20, hoc modo : 
Cum vero psalmis et hymnis oratis Deum, etc. 

2» Profertur. In cod. Corb., profitetur, prior lectio 
tamen potior videtur. 

9 [n oratorio. Prima hujus capituli pars usque ad 
h:ec verba, ut si aliquis, citatur distinct. 42, c. 7, ex 
D. Augustini epist. 109; sed nec in hac epistola, neque 
in toto Augustino habentur. Etsi Smaragdus in hoc 
caput Regule, Burchardus p. mr, cap. 80, et Ivo, 
etiam parte m1, cap. 72, eadem ex ilo referant, 
nullo certo capite citato; sed ex hac Concordia di- 
scimus clare hzec verba non esse S. Augustini, sed 


spectet ad divinum ministerium ) ne detur occasio D Regulx Tarnatensis; et citationem in his auctoribus 


agendi in eo s:ecularia ob res szeulares illic recon- 
itas. 

€ Sed si alter vult. sibi secretius orare. Hxc verba 
intelliguntur de iis qui post laborem manuum aut 
lectionem , aut sí quoquo modo vacat, secretioris 
orationis gratia se ad oratorium conferunt ; non de 
lis, qui, expleto Dei opere, in oratorio secretius ora- 
turi remanent. 

4 Simpliciter. Id est, sine fastu et ostentatione. 

* Non in clamosa voce. Ut fluat nostra oratio, sic- 
ut aqux Siloe, qux» currunt cum silentio; quod 


fuisse a quibusdam corruptam, qui nescientes quid 
sit Regula Tarnatensis, videntesque quid simile ha- 
beri in Regula sancti Augustini, hec verba S. Au- 
gustino attribueruut. Sed cum viderent quidam juris 
canonici expositores non reperiri apud S. Augusti- 
num, dixerunt urolatum fuisse a Gratiano sensum, 
non verba. 

P Nolite cantare, nisi quod legitis esse cantandum. 
Ex Regula S. Augustini, cap. 10. His autem verbis 
videtur arcere a cantu ecclesiastico psalmos et hym- 
nos apocryphos, de quibus supra. 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1216 


cantare, nisi quod ^ legitis eese cantandum. 5» Car- A etiam psalmos d meditando exeant : ne quod in tem- 


nem vestram mortificate per abstinentiam , domate . 


jejuniis et vigiliis. Animam vero vestram nitore bonz 
conscientizx abluite. 
$ V. — Ex Recuia MacisrRi (cap. 68). 
e Exeuntes de oratorio fratres mox taceant; nec 


gitis. Ita in W^ ms. S, Augustini cod. Corb. 
et in ejusdem epist. 109; at in Regula excusa habe- 
tur, legistis. 

b Carnem vestram. martificate, per. abstinentiam, 
domate jejuniis. In Regula excusa S. Augustini cap. 
seq., carnem vestram domate jejuniis et abstinentia 
esce, elc. 

c Exeuntes de oratorio fratres. Hxc habentur in 
Regula Magistri cod. Corb., eodem cap. 68 , spe- 
ctantque ad illa verba S. Benedicti : Expleto opere 





pore suo cum reverentia dictum est, extra teupus 
foris per extallentiam decantetur. Ergo exeuntes de 
oratorio taceant statim : quia psalmorum explicatem 
est tempus, et taciturnitatis inceeptum est, sicut di- 
cit Scriptura : e Omni rei tempus (Eccl. n1). 


Dei omnes cum silentio exeant. 
4 Meditando. ld est, canendo, meditari enim est 
canere, ut Ecloga 1 Virgilii : 


Sylvestrem tenui musam meditaris avena. 


E1 spe in sacra Seriptura. IN 
e Omni rei tempus. Ecclesiaste 1 in Vulgata ver- 
sione : Omnia tempus ljabent. In Septua. «otc xac 


B ó xpóvoc, id est, omnibus rebus tempus. 


pA om CD CD C pc CE m 


CAPUT LX. 
DE HOSPITIBUS SUSCIPIENDIS. 





& IL — Ex hEcULA saNcTI BeNEbiCTI. 


« Omnes supervenientes hospites, P tanquam Chri- 
stus, suscipiantur. Quia ipse dicturus est : Hospes 
fui , et * suscepistis me (Matth. xxv). Et omnibus 
congruus honor exhibeatur, maxime domesticis fidei 
et peregrinis. Ut nuntiatus fuerit hospes, occurratur 
ei a Priore 4 vel a fratribus cum omni officio chari- 
tatis; * et primitus orent , et sic sibi socientur in 


^ Omnes supervenientes hospites. Quanti ducenda sit 
monachis  hospitalitas, docet Petrus Blesensis 
epist. 29. 

b Tanquam Christus. suscipiantur. Praeclara. hec 
est admonitio S Gregorii pap:e hom. 25 in Evange- 
lia : « Peusate, fratres, quanta hospitalitatis virtus 
sit : Ad mensas vestras Christum suscipite, ut vos 
ab eo suscipi ad convivia zterna valeatis. Praebete 
modo peregrino hospitium, ut vos in judicio non 
quasi peregrinos nesciat, sed ut proprios recipiat in 
regnum. » [ta se olim ferebant circa hospites mo- 
nachi Legerenses, ut re 
Willesindum Pompelonensem episcopum : « Exer- 


cebant alii peregrinorum et hospitum diligentius ' 


curam, et quasi declinanti Christo ad hospitia eorum 
omnibus adventantibus obsecundabant. » 

€ Suscepistis me. In versione communi : Collegisiis 
me, juxta textum Grecum. 

d Vel a fratribus. Non addidit, omuibus ; quod non 


ert S. Eulogius iu epist. sd. 


pace. Quod pacis osculum non prius offeratur, nisi 
oratione prxemissa, propter illusiones diabolicas. In 
ipsa autem salutatiene emnis exhibeatur humilitas. 
Omnibus venientibus, sive discedentibus hospitibus 
f inclinato capite vel prostrato omni corpore Christus 
in eis adoretur, qui et suscipitur. Suscepti auiem 
hospites 5 ducantur ad orationem ; et postea sedeat 
cum eis Prior, ^ aut cui jusserit ipsc. ! Legatur co- 
ram hospite lex divina, ut zdificetur; i et post h»c 


Deodati Nivcrnensis episcopi : « Eumque manu ap- 
rehensum ducebat ad orationem more antiquorum 
atrum, ct ut babet institutió beatissimi Benedicti 

abbatis. » 

h Aut cui jusserit ipse. Is frater qui cum bospiti- 
bus sedere*jubetur, debet esse litteratus, ut sanci- 
tur additione 1 Capit. Lud. imp., tit. 65 : « Ut docti 
fratres eligantur, qui cum superveuientibus loquan- 
tur. » 

i Legatur coram hospite lex divina. Haec non sunt 
ita stricte sumenda pro solo Decalogo, aut Levitico, 
aut aliis Moysis legibus. Nam hoc vocabulum lex 
alicuaudo sumitur pro omnibus Veteris Instrumenti 
codicibus indifferenter. Unde Clirisius sumpsit proLi- 
bro Psalmorum : Ut adimpleretur sermo, qui in lege 
eorum scriptus est: Quia odio habuerunt me gratis (Joan. 
xv); qui textus habetur Ps. xxxiv : Qui ederunt me gra- 
tis. Hic tamen lex divina sumi'ut precipue pro 
utroque Testamento Novo et Vetere. Quod etiam 


omisisset, si ab omnibus fratribus hospiti advenien- [) planum est ex cop. 64 Regule, cum de abbate di- 


ti occurrendum voluisset ; quemadmodum postea 
declaravit de lotione pedum : Pedes cutem  hospiti- 
bus omnibus tam abbas quam cuncta congregatio la- 
tet. 

e Et primitus orent. 'Tam susceptor quam hospes 
eodem vestigio loci et temporis orent ob diabolicas 
illusiones, ut postea dicit, qua in ipsa oratione re- 
teguntur. Vide Joan. Moschum, cap. 119. 

Inclinato capite, vel prostrato omni corpore. 
Juxta personz qualitatem. 1 

€ Ducantur ad orationem. Nempe ad oratorium. 
Duplex ergo hic oratio: prima in ipsis foribus mo- 
nasterii propter illusiones diabolicas ; altera. cum 
salutatus hospes et susceptus ducitur ad oratorium 
gratias acturus Deo de prospero adventu, et errato- 
rum in vja veniam deprecaturus. Hujus orationis 
inentio fit in Actis S. Galli : « Igitur illi recto itine- 
re, cum ad viri Dei cellam pervenissent, nuntiati ad- 
venisse ducti sunt ad orationem.» lta et in Actis S. 


citur : Oportet. eun esse doctum lege divina. Qus 
vezoa non possunt intelligi de solo Decalogo, aut 
legibus Moysis, vel Instrumento Vetere, sed sane de 
utroque. 

i Et post hec omnis ei exhibeatur humanitas. 11 
est, perhumaniter accipiatur pro ejus condiUone, 
merito et dignitate; atque illi necessaria affaum 
&uppeditentur, omni luxu remoto przsertim circa 
obsonia. Hospites enim non causa uationis, sed 
sedificationis in monasteriis diversam squum esi, et 
a sobriis monachis sobrietatem discere. ut. praeclare 
moiel S. Basilius in Regulis fusius disputatis, in- 
terr. 20 : « Alius venit ex seculari vita, discat ope- 
ribus quod ei ratio non persuasit ; formam et exem- 
plar vite frugalioris accipiat; recordetur mense 
Christianorum, et non pudendz propter Christum 
paupertatis. » Turpe est monachis, si in eorum mo- 
nasteriis Apicii et Paxami a laicis inveniantur , quo- 
rum cupediis illecti iade ebrii discedant, ubi sobrie 


1211 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LX. 


1218 


omnis ei exhibeatur humanitas. ^ Jejunium a Priore A coquinam ad annum ingrediantur. duo fratres , qui 


frangatur propter hospitem : b nisi forte przcipuus 
sit dies jejunii, qui non possit violari. Fratres autem 
cousuetudinem jejuniorum prosequantur. Aquam in 
manibus abbas hospitibus det. Pedes hospitibus tam 
abbas quam cuncta congregatio lavet. Quibus lotis, 
hunc versum dicant : Suscepimus , Deus, misericor- 
diam tuam ^ in medio templi tui. Pauperum et pere- 
grinorum maxime 4 susceptioni cura sollicite exhi- 
beatur. * Nam divitum terror ipse sibi exigit hono- 
rem. Coquina abbatis et hospitum super se sit : ut 
incertis horis supervenientes hospites, qui nunquam 
desunt monasterio, non inquietent fratres. In quam 


tatem discere debebant. Timotheus dux Athenien- 
sis, rei militaris gloria prestantissimus , aliquando 
a Platone frugali cena acceptus postridie bene ha- 
bens splendidos caenze apparatus vituperavit, quod 
die sequenti nihil voluptatis afferrent (/Elian. Var. 
Mist. lib. n, cap. 18). iiiquum est et nullatenus fe- 
rendum, si in monasteriis hospites ita laute et pro- 
fuse epulentur, ut vix tota nox ad crapulam exha- 
landam sufficiat. Quare olim pontificibus, regibus, 
eL c:eleris magnatibus pisces, olera, legumina, et si- 
milia monachorum edulia in monasteriis apponeban- 
tur, ut patet ex his versibus Caroli Magni ad Pau- 
lum Diaconum (Leo Ostiensis, l. 1, cap. 17): 


Alma Deo chari Benedicti te«ta require : 
Est nam certa quies fessis veuientibus illuc. 
Hic olus hospitibus, panis, hic piscis abundat. 


S. Joannes Gualbertus auctor congregationis Vallis 
Umbrosz Leonem papam cum universa curia Ro- 
mana hospitio excepit, eisque tantum pisces appo- 
suit, ut in ejus Actis habetur. Parcius S. Bernardus 
Claravallensis abbas, qui pontifici maximo Innocen- 
tio pisciculum apposuit, cum cardinales vix habe- 
rent legumina, ut in ejus Actis fertur. Anglorum rex 
interdum in monasterium Lindisfarnense sub S. 
Colmanno veniebat et communibus fratrum cibis 
cum eis in refectorio vescebatur, ut scribit Beda lib. 
1 Hist. Angl., cap. 26. Hex Castelle Fernandus 
cum veniret ad monasterium S. Facundi cibis fra- 
trum regularibus tantum utebatur, ut refert Rode- 
ricus libr. v1 de Rebus lispanix, cap. 14. Conradus 
rex Romanorum in die lhunocentum cum «duobus 
episcopis comedit in refectorio monasterii S. Galli 
una cum monachis, vilibus eorum cibis contentus : 
sicut et postridie fecit, solo pane et fabis crudis 
saliatus, ut lautius quam pridie exciperetur, ut ha- 
betur in Vita S. Notkeri, cap. 16 (Apud Henr. Canis., 
t. VI, Ant. Lec.). 

a Jejunium a Priore frangatur. A Priore, id est, 
ab abbate (Prior est abbas, ut supra dictum est), 
non a Przposito, ut quidam recentior putat. Nam: 
Mena. abbatis cum hospitibus et peregrinis sit sem- 
per, ut est in cap. 56 Regul, non Prz»positi. Co- 
quina abbatis et hospitum per se sit, ut hic babetur, 
non vero Pr:epositi ; et infra : Abbas aquam in mani- 
bus hospitibus det, non Prapositus. Propter hospites 

. jejunium frangitur, ut charitatis officium impleatur : 
quemadmodum praeclare monet S. Prosper libr. n 
e Vila contemplativa, cap. 24 : « Si enim quoslibet 
advenientes, jejunio intermisso, reffcio, non solvo 
jejunium, sed fmpleo charitatis officium. » Vide 
exenipla in Vitis Patrum. 

b Nisi forte preciputs dies sit jejunii. Nempe ec- 
clesiastici, quo:| ex Ecclesi€ pr:zcepto sit inviola- 
biliter servandum ; ita S. Isidorus cap. x Regule: 
« Pro charitate adimplenda interrumpuntur jejunia, 
si tamen non fuerint generalia. » Eadem ratione 
Magister cap. 55 Reguli» non vult solvi jejunium 
Quadragesimz propter hospitem : « Jejunium vero, 
inquit, in Quadragesima propter supervenientem 


ipsum officium bene impleant. Quibus, 5 ut indigent, 
solatia administrentur ; ut absque murmuratione 
serviant; et iterum, quando occupationem minorem 
habent, exeant, ubi eis imperatur, in opera. Et non 
solum ipsis, sed et omnibus à officiis monasterii, sit 
ista consideratio, ut, quando indigent, solatia ac- 
commodentur eis; et iterum , quando vacant, obe- 
diant imperdnti. Item et cellam hospitum habeat 
assignatam frater, eujus animam timor Dei possi- 
deat : i ubi sint lecti strati. sufficienter; i et domus 
Dei a sapientibus sapienter adminisiretur. k Hospi-- 
tibus autem, cui non przcipitur, nullatenus societur, 


non frangatur a domesticis fratribus. » 
€ In medio templi twi. In cod. Vict. p. hzc se- 


B quuntur : Sequitur. oratio : Adesto, Domine, officiis 


nostre servitutis, qui pedes tuorum dignatus es luvare 
discipulorum ; ne despicias opera manuum | nostra- 
rum, que nobis retinenda mandasti ; et sicut hic exte- 
riora abluuntur inquinamenta, sic a te omnium no- 
strum laventur peccata. Hxc autem verba : In medio 
templi tui, id est, in medio cordis nostri (inquit 
Smaragdus), quod tuum dicit Apostolus esse templum, 
suscipimus istius. hospitis cum charitatis dulcedine 
adventum. 

d Susceptioni cura. sollicite exhibeatur. ta in mss. 
8. Germ. Ebrul, et apud Smaragdum, recte. ln 
vulgatis : Susceptio omni cura sollicite exhibeatur. 

e Nam divitum terror ipse sibi exigit honorem. 
Hunc locum Reguke producit Radulphus addens 
serm. de Dominica 21 post Trinitatem : « Sed quia 
divites facilius scandalizautur quam pauperes ; et ut. 
ait S. Benedictus : Ipse timor potentum sibi ex:git 
honorem. Sed locum citat ex memoria, non ex co- 

ice. 

f In quam coquinam ad annum ingrediantur duo. 
fratres. Non per singulas hebdomadas, ut supra sta- 
tuit de hebdomadariis, etc. Nam si singulis septi- 
manis coqui hospitum mutarentur per oruinem, cum 
multi occurrerent artis culimariw non adeo periti, 
non satis honeste et bumaniter cum hospitibus age- 
retur. 

5 Ut indigent. Id est, quando indigent; «( pro 
quando. Apud Virgilium : Ut ventum est. Unde pau- 
o post dicitur : Ut. ouando. indigent, solatia accom- 
modentur. 

h Officiis. Id est, officialibus. 

i Ubi sint lecti strati. Hic loquitur de. lectis, non 
de mensa, scyphis et patinis : quod signum est 
ejusmodi cellam non ad eJeudum, sed ad cubandum 
assignari. 

j Ut domus Dei a sapientibus, etc. Est hyperba- 
ton : nam hzc verba referenda sunt ad ista : Cujus 
animam timor Dei possidet. Sed ob sequelam textus, 
sunt postposita his verbis : Ubi sint lecti. 

k Hospitibus cui non praecipitur, nullatenus socie- 
tur. ldem statuitur in Poenis Brevibus S. Basilii, 
art. 39 : Et ct; ovvru y &y üpnOxjtt t&v. Unogcptgóvcov 
Biyev, m)Xv ToU Oo0vat tíy Sipávav , ixróc ivrtrumopi- 
yov, *tvíaÜn &n' toloyac* id est, si quis advenienti- 
bus peregrinis colloquatur prater pacis osculum, 
exceptis his ad hoc deputatis, careat benedictione. 
IHem instituit S. Eugendus, ut habetur in ejus Ac- 
tis (Apud Surium Jun. 1) : « Omni cautela. juxta 
Patrum Regulam servans, ne se conspectui adven- 
tantium laicorum, vel propinquorum saltem injussus 
monachus pr:esentaret. » [ta S. Fructuosus archi- 
episcopus cap. 8 Regul: su: : « Ne cum laico lo- 

"atur, nec cum monacho non jussus stet, sive 
abuletur, nec alium proximum videat , vel extra- 
neum, regulari sententia prefixum est. » Sinilite: 
S. Isidorus cap. 17 Regul, et S. Columbanus in 
Poenitentiali ms. Idque ex monachorum ZEgyptic- 


1219 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1323 


* ' . 
neque colloquatur. Sed si obviaverit, aut viderit, À ne avertas oculum, aut inanem dimittas pauperem : 


salutaris bumiliter, ut diximus , et petita ^ benedi- 
€tione, pertranseat dicens, sibi non licere colloqui 
cum hospite, | 

$ II..—- Ex Recuta Macam (cap. 8). 

b Venientibus eis nullus, nisi unus, cui cura circa 
hospitale fuerit injuncta, responsum det. * Venienti- 
bus orare, vel pacem offerre nulli liceat, nisi prius 
jubeatur al eo qui przest Patre : et oratione simul 
peracta sequatur ordinem suum pacis osculum. Nec 
licebit alicui fratri cum superveniente sermocinari, 
nisi Boli qui preest, Patri, aut quibus ipse jusserit. 

Ill. — Ex Reccra PaTRUM (cap. 4). 

4 Advenienti peregrino * nihil plus exhibeat f quam 
pacem : reliquum non sit illi cura unde venerit, pro 
quo venerit, vel quando ambolaturus sit; nec se 
jungat ad fabulas cum illo. 

$ IV.—Ex RecULA saNcTI PAcROMU (cap. 51). 

5 Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, si 
clerici fuerint, aut monachi, majori honore susci- 
piantur ;. lavabuntque pedes eorum 5 juxta Evangelii 
preceptum (Joan. xu1); et delacent ad locum xeno- 
dochii, prabebuntque omnia, qu: apta sunt usui 
monachorum. Quod si voluerint orationis tempore 
atque i eullecte. venire ad conventum íratrum et 
ejusdem fidei fuerint, janitor vel minister xenodo- 
chii nupntiabit Patri monasterii; et sic deducentur 
ad orandum. 

$ V. — ,TEM Ex RecorA MACARIL. 
Ilospitalitatem sectantes per omnia (Bom. xn), et 


rum instituto, ut videre est apud Cassianum libr. 
jv de Institut. Renunt., cap. 16; nec sine justa ra- 
tione : quia forsan inlirmus frater cum seculari 
szecularia loqueretur non sine magno anime sua 
detrimento. 

& Benedictione. 1d est, oratione. 

b Venientibus eis. Hospitibus, hoc capitulum ha- 
betur in Reg. ms. Macarii, Serapionis et aliorum 
cod. Flor. et Corb., sed fusius et veluti periphra- 
stice. 

€ Venientibus orare. Prxposui punctum, qui de- 
erat in nostris codicibus. Sed tamen legendum 
puto : Cum venientibus orare, ec. Et h:ec est oratio, 
quz lit ad introitum hospitis, de qua supra. 

d Advenienti peregrino, ctc. Hoc capitulum habe- 
nr 1n Regula 2 cod. Flor., et in vetusto cod. ms. 

orb. 

1 * Nihil plus exhibeat. Privatus monachus vide- 
icel. 

! Quam pacem. ld est, osculum pacis. In Poenis 
Brevibus $. Basilii, art. 59 : mv «o0 SoUvot cuv 
dipivo», id est, prxter pacis exhibitionem. In codici- 
bus Flor. et Corb. legitur : Quam occursum humilem 
el pacem. 

E Quando ad ostium monasterii, etc. Exstat in Re- 
pula S. Pachomii excusa, art. 28. Apud Smaragdum 
egitur : Quando ad hospitium monasterii; non ita 
recte, 

h Juxta Evangelii preceptum. Ita apud. Smara- 
gum. In Regula excusa legitur : Servabuni Evangelii 
preceptum. 

i Collecte. Collecta hoc loco est synaxis officii di- 
vini, ut passim in hac Regula. 

] Hospitibus et peregrinis. H:ec habentur in Reg: 
ms. S. Fructuosi archiepiscopi cod. Crass. , eodein 


eap. 10. 
t Et oleo perungendi. Ad tollendam lassitudinem. 


ne forte Dominus 1n hospite aut. paupere adveniat, 
et videat te haesitantem, et contemneris; sed omni- 
bus te hilarem ostende et fideliter age. 
$ VI. — Ex Recura Fnocrvosi (cap. 10). 

: j Hospitibus et peregrinis fratribus cum summa 
reverentia charitatis et ministrationis obsequia sunt 
prabenda; et ad vesperum lavandi pedes. Et si er 
itinere sunt confecti, X oleo perungendi sunt. ! Lec- 
tuaría, lucerna, et stramina mollia exhibenda : ac 
proficiscentibus juxta posse cenobii * viaticum im- 
ponendum. /Egroti omni miseratione fovendi sant, 
eorumque languores congruo relevandi suut minis- 
terio. Tales tamen sunt efs ministri deligendi qui et 
pulmentaria strenue przeparent, et devoto eis mi- 


B nisterio obsecundent; et de his quie illis residua sunt 


neque fraudem faciant, neque occulte comestione se 
illicita polluaut. 
8 VII. — Ex Recuta saxcTt Istpom (cap. 25). 

» Ádvenientibus hospitibus prompta et alacris sns- 
ceptio adhibenda est, scientes ob hec novissimam 
consequi retributionem, sicut Dominus dicit : Qui ros 
recipit , me recipit ; qui me recipit , recipit eum qui me 
misit. Qui recipit prophetam in nomine prophete, mer- 
cedem prophete accipiet ; et qui potum dederit um ez 
minimis istis calicem aque [rigide tantum in nomine 
discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem sxum 
( Matth. x ). Et licet omnibus hospitalitatis bonum 
cum gratia oporteat referri, * uberior tamen cle- 
ricis et monachis deferenda honorificentia bospitali- 


Idem faciendum statuit B. Isaias abbas oratione 3: 
« Si ad te in cella tiia commorantem frater pere- 
grinus accesserit , idem illi officium exhibeto , oleo- 
que pedes ejus inungito. » 
| Lectuaria, Vcl lectualia, qu: lectis insternun- 
tur, stragula. Cxsarius cap. 42 Regula : « Lectualia 
vero simplicia sint : nam satis indecorum est, si in 
lecto religioso stragula szccularia, aut etiam tapetia 
picta resplendeant. » 
^ Viaticum imponendum. Mos fuit olim ut rece- 
denti hospiti daretur viaticum , ut essent hospitium 
fortasse uon invenienti in via suppelix. Magister 
cap. 1 Regulz : « Mox et ipse recon-ignare bisacias 
cogitur, quas diversorum hospitum n» panes iosli 
impleverant , » etc. Palladius cap. 64 Lausiacz, ubi 
Protocomes S. Paphnutio sic loquitur : Ooz  Zz25t 
Ttévne 1) b£vog xsvaig xspoi viv ipuiv «OX px mpoctper 
igodwxcÜii; xarà Aóyov* id est, « non egressus est 
omo mea pauper vel hospes manibus vacuis, cui 


.non prius congruum viaticum imposuerim. » lta verti 


clarius ad sensum. Nam igódux sunl mpóc wav 6dev 
éricxótie &o)opate , id est, « sumptus ad viam ne- 
cessarii, ut docent scholiastes Aristophanis ad Plu- 
tum, et Suidas. » Unde verbum ig. Síatseo , id est, 
viaticum alicui dare. ( Deut. xv) x«i igobuxatag xcàv, 
id est, et dabis ei viaticum. 

» AÁdvenienlibus hospitibus, etc. Habetur in Regula 
S. Isidori excuaa cap. 22. 

9 Uberior clericis et monachis deferenda honorif- 
centia hospitalitatis. Tanquam Dei servis et ministris 
pracipuis. Idem jubet S. Pachomius art. 28:« Si 
clerici fuerint aut monachi, majori honore susci- 
piantur. » ldem clericis faciendum instituit Regula 

acarii et aliorum : « [demque qualiter clerici ho- 
Spites suscipiendi sunt.in monasterio, ut ministri 
altaris , non licebit nisi ipsis complere : siv& ostia- 
Tius, sive minister templi Dei. » lta etiam Magister 


1221 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LX. 





1222 


tais. Prebeantur eis habitacula , laventur eorum A prepositis fratres peregrinos ex improviso custo- 


pedes, ut- preceptum Dominicum. impleatur. Con- 
gruis etiam sumptibus eisdem humanitaüs gratia 
prebeatur. 

8$ VIII. — Item ejusdem (cap. 24). 

Nullus propinquum vel extraneum hospitem vel 
monacbum familiarem, seu parentem, videre absque 
imperio audeat senioris 

8 IX. — Ex RecotLA TanNaTENSI (cap. 7). 

Advenientibus quoque nihil preter humilitatis 
affectum et debitum famulatum junior exhibebit ; 
et curam habere de causa qua venerit, quandoque 
reversurus sit, non praesumat: quia hoc seniorum 
sollicitudo, non juniorum presumptio, debet re- 
quirere. 

$ X. — Ex RrEcura Macisrni (cap. 72). 

^ Cum fratres monasterio extranei supervenerint, 
si quarla, sexta feria, et sabbatum fuerit, voce prx- 
senlis abbatis aut cellerarii , si absens fuerit abbas, 
rogentur ad refectionem remorari ad ponam. Si 
autem usque ad tertiam admonitionem non usque 
ad nonam consenserint remorari, sed pro certo se 
urserint ambulare, propter charitatem adventus eo- 
rum, fracto jejunio, omnes fratres monasterii cum 
eis ad sextam ^ communicent. Si autem ante sextam 
se urserint ambulare, quavis hora fuerit festinatio- 
nis inventa, jam sine domesticis fratribus ipsi soli 
reficiant, et jejuni de monasterio non permittantur 
abscedere propter viam, quia * in panis fractione 
cognita est charitas Christi : sicut d in Actibus 
apostolorum legitur fracta Eucharistia et sumpta, a 
se apostolos discessisse Ándream et Joannem. 

XI. — Item ex eadem (cap. 'i9). 

* Cella autem peregrinorum semote in monaste- 
rio constituatar , cum lectis stratis ubi supervenien- 
tes fratres maxime ignoli dormiant, f et bisacias 
suas ponant : in qua res monasterii, aut ferramenta, 
aut utensilia non sint posita : ne forte cum putan- 
tur hospites spiritales, subito in damno fures inve- 
niantur. Nam et propter cautelam custodiendi, duo 
fratres de quorum decada et alii coquinam exer- 
cent, tandiu ex ipsa decada deputati vicibus a suis 


cap. T] Reguli : « Sacerdotes vero cum monasterio 
ad refectionem tenti fuerint, ipsi omnes cibos et po- 
cula mista signent, vel primos in mensa sua meros, 
et benedictionem petentibus ipsi suo responso tra- 
dant. » Et paulo post: « Clerici vero si servorum 
Dei mensis interfuerint, et ipsis detur locus com- 
plendi. » Recte : nam benedicere et complere ora- 
tionem honorificum est. . 

* Cum fratres, etc. Hxc habentur in Regula ms. 
Magistri cod. Corb., eodem cap. 72. 

b Communicent. ld est, communi in mensa cum 
fratribus reliciant, ut loquitur idem Mag. c. 71, ut 
supra c. 58 observatum est. 

* [n panis fractione cognita est charitas Christi. 
Cum pavit multitudinem, Joan. v1 et Marc. vii, no- 
lens dimittere jejunam, ne deficeret in via. 

d [n Actibus apostolorum, etc. Qux hie dicuntur 
de Andrea et Joanne ex Actibus apostolorum, non 
sunt in Actibus apostolorum a S. Luca conscriptis, 
sed videntur sumpta ex quodam libro apocrypho, 
aut ex illis Actibus qux duodecim apostolorum no- 


diant, quandiu omnes de eadem decada suis vicibus 
explicent septimanas; et cum de alia decada in- 
choaverint coquere, ct in diebus septimanarum 
suarum si supervenerint peregrini, tandiu et de ea- 
dem decada deputati a suis prepositis supervenien- 
tes ex improviso custodiant, quandiu et ipsis alia 
decada succedat. Ergo sic omnes decade expli- 
cando et recapitulando omnes peregrinos advenien- 
tes semper custodiant. Ergo ipsi duo fratres quo- 
rum ad custodiam fuerint vices, cum peregrini ad- 
venerint, in eadem cella simul sibi faciant lectos, ut, 
$i forte.unus de hospitibus ad oratorium nocte vo- 
luerit ire, et alius noluerit propter lassitudinem se 
levare, aut forte voluerint vicibus foras exire, utri- 


B que babeant singulos ex improviso custodes ; ut et 


ille qui aut ad oratorium aut egreditur foras per in- 
certos monasterii exitus nocte, et ingressus per oc- 
casionem custoditus a domestico fratre ducatur, et 
cum remanente alter remaneat custos : ut et chari- 
tatem solatii videantur hospitibus adimplere, et res 
monasterii ab incertis ex improviso custodiant. Nam 
et in die ipsi sibi sollicitudinem faciant eos intra 
wionasterium de 5 nihil facto oculo custodire. Nam 
ideo duobus hxc cura committitur, ut et in nocte 
vicibus sint cirea peregrinos solliciti, et in die, si - 
forte ex eis unus defuerit oceupatus, alter peregri- 
num a longe custodiens respiciat. Cella ipsa habeat 
clusuram talem ab intus, qualem a foris : ut nocte 
ab eis, inclusis secum hospitibus, ab intus missis 
clusuris clavis tollatur : quam, ubi norunt, abscon- . 
dant: ut cum foras forte voluerit hospes exire, 
ipse sibi custodes excitet, cum clavem requirit, quo 
presente incipiat ad ignotum 1! refrigerium foras 
exire. Ipsi enim fratres bisacias eorum et virgas 
suscipiant in cella eadem servaturi j clave forensi 
fideliler conservaudas. Jam si forte tales inventi 
fuerint hospites qui diu persistendo fideliter et 
animo laborando indicaverint k se monasterio per- 
firmare, suggerant eorum custodes abbali, et lecta 
eis Regula, videant quot dies jam habeant in mona- 
sterio, et residui dies de induciis ei$ ad tractandum 


mine vocantur, et Andrez: maxime, quibus utebatur 
impostor quidam Agipius, ut scribit Photius in Bi- 


D bliotheca, n. 179, seu Andres, Joannis et aliorum 


apostolorum, de quibus Eusebius l. 11, c. 19, Hist. ; 
aut certe ex Actibus Andrez et Joannis, quibus ute- 
bantur Encratite , quorum meminit S. Epiphanius 
lib. n, tom. 1, hzeresi 47. 

e Cella peregrinorum, etc. Hxc videre est in Re- 
gula ms. Magistri cod. Corb., cap. 79. 

f Et bisacias suas. Vide supra, cap. de generibus 
monachorum 

8 Recapitulando. Alias, Recapitando. ld est, a qa- 
pite iterum, incipiendo quo vocabulo usus est supra. 

h Nihil facto. ld est, male facto. 

i Refrigerium. 1d est, latrinas; ejusdem Begul 
eap. 14 : Hefrigeria lavent, et cap. ultimo, machina, 
refrigerium. 

i Clave forensi. Id est, qux foris ostium claudat. 

k Se. in monasterio firmare. ld est, stabililatem in 
monasterio promittere. Quod dicit S. Benedictus, 
cap. 61, Stabilitatem suam firmare. 








1925 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1224 


secum cedantur. Et cum exp.eti fuerint constituta- A nos suos vel indumenta in alieno opere * stricare, 


rum induciarum dies, et tunc demum si placent eis. 
probate vite vel Regulm discipline, sicut de fir- 
mandis monasterio fratribus posteriori titulo con- 
stitutum est, se monasterio usque ad mortem perse- 
verando contradant. Quod si non se voluerint fir- 
mare, sed sic laborando quotidie cum fratribus 
monasterio voluerint remorari, si contenti sunt pan- 

a Stricare. Id est, consumere, de quo vocabulo 


supra. 
y. irmis. Id est, qui stabilitatem in monasterio 


ugue -dsuncunt pngpERS, ARR a ——————— 


sola tamen communis mensa vel vite mensura eis 
de monasterio przbeatur, de czteris necessariis 
preparatio denegetur. Quia b firmis debent omnia 
praparari, talibus vero de* firmitate dubiis sola mo- 
nasterii mensa sufficiat : et hoc tantum quod vel la- 
borare cum fratribus volunt remorando, a ftatribus 
illis custoditi duntaxat die noctuque. 


promiserunt. MM ] 
e Firnilate. Id est, stabilitate in monasterio. 





CAPUT LXI. 
SI DEBEAT MONACHUS LITTERAS, EULOGIAS, VEL ALIQUID SUSCIPERE. 





8I. —Ex RecuLa sancrI BENEpiCTI. 

» Nullatenus liceat monacho neque a parentibus 
suis, neque a quoquam hominum, nec sibi invicem, 
b litteras, * eulogias, 4 vel quzlibet munuscula ac- 
cipere aut dare sine precepto abbatis, e Quod si 


a Nullatenus, etc. Prima pars hujus capitis citatur 
in concilio Duaiacensi n, cap. 2. n 

b Litteras. Olim prohibitum fuit monachis litteras 
accipere, aut. transmittere injussu abbatis. Ita cau- 
. tum est in Poenis brevibus, qu» vulgo S. Basilio 
tribuuntur. Art. 49: EC ci süpeÜi ixcóc &pytpovopitov 

épery rtyl , à dex óusvog yp&ppata, tavo. &pepuapévog" 
ü est, « Si quis iuventus fuerit scribere aut acci- 
pere litteras sine arehimandritze scientia, sit excom- 
municatus. » [n Regula Teridii , cap. 15 : « Przci- 
pue epistolas sine scientia abbatis nec accipiat, nec 
transmittat. *» In Peenitentiali ms. S. Columbani: 
« Si epistolam cujuscunque susceperit, si tribuere 
presumpserit sine abbate, superpositione.» Supple, 
emendetur. 1n Regula S. Cesarii, cap. 25, et in ejus 
Ttecapitulatione, cap. 6, in Regula S. Isidori, cap. 17. 
dein videre est apud Cassianum lib. rv de Institutis 
renuntiantium, c. 46. Nec immerito. Nam ejusmodi 
litteris sepe utitur diabolus tanquam proxenetis ad 
animam perdendam. 


€ « Eulogias. Recta lectio, qux habetur in cxteris 


codd. nostris mss. , quemadmodum apud Sma- 
ragdum, Donatum c. 5, Turrecrematam , in edi- 
tione Coloniensi et in concilio Duziacensi supra 
citato. At in vulgatis et in editione Colin»i le- 
gitur, eulogia, in plurali, male. Nam eulogium 
non dicitur in neutro, etsi reperiatur in Vita S. 
Ludgeri, et fortasse alibi, sed corrupte. Eulogia 
autem est munus ex charitate datum generaliter lo- 
quendo, Latine benedictio, loquendi formula ab He- 
brxis deducta, qui munus benedictionem appellant. 


B etiam a parentibus suis ei quidquam directum fue- 


rit, non presumat suscipere illud, nisi prius indica- 
tum fuerit abbati : quod si jusserit suscipi, in abba- 
tis sit potestate, cui illud jubeat, dari. Et non con- 
tristetur frater, cui forte directum fuerat, ut non 


bus festis et Dominicis non eumebant Eucharistiam, 
ex decreto Pii pape, apud Burchardum lib. v, 
cap. 27. Et habetur in concilio Nannetensi, can. 9, 
et in Capitulis Hincmari archiepiscopi Rhemensis, 
cap. 7. Mittebantur etiam fidelibus in signum bene- 
volenti2 et communicationis in eadem fide. Unde in 
concilio Laodiceno, can. 52, statuitur, "Ore ev der 
vy alpscix&y s0ioylag AapGew, id est, « Quod non 
oportet hereticorum eulogias accipere. » Aliquando 
etiam trageinata, beilaria, ut fructus, nuces, arid 


' ficus, etc., a presbytero benedicta pro eulogiis da- 


bantur, ut patet ex Palladio in Lausiaca, cap. de 
Valente. Nec dabantur excommunicatis. Unde S. Ar- 
senius cam non accepisset aliquando eulogiam fra - 
trum, gessit se pro excommunicato, ut habetur in 
Vitis Patrum interprete Pelagio, lib. xv, 2. 8; et qui 
ab excommunicatione absolvebantur eulogias acci- 
piebant, ut videre est apud Gregorium Turonen- 
sem, lib. v Hist, cap. 14; et excommunicati epi- 
scopi eulogias aliis dare prohibebantur, ut videtur 
apud eumdem Gregorium, lib. vir Hist., cap. 20, de 

rsicino Cadurceusi episcopo excommunicato. Et 
de his eulogiis panis intelligendus est hic S. Bene- 
dicti locus, quas antiqui Patres sine superioris li- 
centia dare prohibuerunt. S. Cxsarius cap. 25 Re- 
gule: « Si aliqua voluerit transmittere eulogiam 
panis, Matri suggerat. Et Donatus, cap. 55 Regul: 
« Si aliquis voluerit transmittere literas, aut eulo- 

ias panis, Patri suggerat. » lta. capiendus est locus 
in Penis brevi;us S. Basilii, art. 50 : Ei rte *ápxe 
toi sX)oyixv, id est, « Si quis miserit eulogiam ali- 


. I Regum, cap. xxv : Quapropter accipe benedictio- ]) cui. » 


nem hanc, quam atiulit ancilla tua. In textu Hebraico 
est r3 beracah, id est benedictio, apud Septua- 
ginta sUAeyix. Sumitur etiam eulogia pro pane illo 
qui ad eucbaristiam consecrandam destinatur, ut 
videre est apud Joannem Moschum, cap. 25. Sunt et 
munera quz ex reliquiis sanctorum mittuntur, apud 
S, Gregorium , lib. x1 Regesti, cap. 47 : « Eulogias 
vero S. Marci a beatissima fraternitate vestra trsns- 
missas, cum ea charitate qua transmiss:x sunt, secun- 
dum notitiam earum suscepimus. » Quas interdum, 
benedictionem appellare solet, ut in eadem epist. : 
« Praterea transmisimus crucem parvulam, in qua 
de catenis amalorum vestrorum inserta est bene. 
dictio. » Sed communiter eulogix panes sunt qui in 
ecclesia a sacerdote benedicuntur, olimque distri- 
buebantur iis qui ob quoddam impedimentum die- 


4 Vel quelibet munuscula. liem statuit S. Pacho- 
mius art. 58 : « Nemo ab altero accipiat quidquam. » 
n Basilius in conis brevibus, art. 28 : Et «wg dide 

e Tl, » Gt, Trap [:g9 TOU & xia tTOv, 
sepitloda: id est « Si quit dederit forás a iquid aut 
acceperit praiter voluntatem abbatis, excommuni- 
cetur. » Et S. Isidorus, cap. 17 Regulze : « Qui oc- 
culte ab aliquo litteras vel aliquod munus acce- 
perit, » etc. 

* (Quod si etiam a parentibus suis ei quidquam di- 
rectum fuerit, etc. ld olim servabatur in. monaste- 
rio S. Eugendi abbatis , ut videre est in ejus Actis : 
« Si quid vero cuicunque fuit a proximis fortassis 
oblatum, confestim hoc abbati vel ceconomo defe- 
rens, nihil exinde absque paterno praesumpsit 1mpe- 

. 9 





CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXI. 


12260 


detur occasio diabolo. Qui autem aliter prsumpse- A $ IV. — Ex Recora sancrI ÁucusTIM (cap. 25). 


rit, discipline regulari subjaceat. m 
8$ 1I. — Ex DocrRixa sancri Onsresu. 

2 Si quis in domo monasterii sub praeposito ma- 
nens, nulla re indigens quam in monasterio habere 
permissum est, et habet patrem fratremque et ami- 
cum cbarissimum, nibil ab eis penitus accipiat, 
non tunicam, non palliolum, non aliam quamlibet 
rem. Si autem fuerit comprobatum 5 quod minus 


habeat de his qua przcepta sunt, * culpa omnis at- 


que correptio ad prepositum convertetur. 
$ III. — Ex Recura sanct Basinit (cap. 81). 

Interrog. 4 Si quis debet a carnalibus propinquis 
accipere aliquid? — Resp. Propinquos quidem red- 
dere qui sua sunt iis qui a servitium Dei accedunt, 
necessarium est, et.nihil subtrahere, ut non crimen 
sacrilegii incurrant. Verumtamen hzc * prerogari 
in conspectu eorum, ad quod visa sunt pertinere, 
et illis ipsis prestat occasionem elationis el superbia, 
et aliis fratribus ejusdem propositi pauperioribus 
tristitiam generat, ita ut accidat illud in quo Co- 
rinthii increpantur ab Apostolo dicente : Quia con- 
funditis non habentes ( 1 Cor. xn ). Et ideo et his 
qui per loca singula ecclesiis presunt, si sunt lide- 
les et prudentes dispensatores, offerre debent, se- 
cundum imitationem eorum qui in Actibus aposto- 
lorum (Cap. 1v) id fecisse prxscribuntur, de quibus 
dicitur : Qui offerentes pretia prediorum suorum po- 
nebant ante pedes apostolorum. Ceterum, quoniam 
non est omnium bujusmodi dispensationes explere 
fideliter, illis offerre convenit qui apud omnes in 
hoc officio probati habentur. Verumtamen de his 
probabit ille qui proest, f per quem debeant dis- 
penéari. 


& Si quis, etc. Hxc habentur in libro excuso S. Or- 

siesii ultra medium. 
d Quod minus habeat. Reposui cà habeat ex lib. 

edito. 

€ Culpa omnis atque correptio ad prepositum con- 
vertetur. Is est prpositus domus de qua est ille fra- 
ter qui tanquam culpzx reus ab abbate corripietur, 
Si non suppeditaverit illi fratri quzcunque .ei ex 
prescripto Regul: necessaria sunt. 

4 Si debet quis, etc. Apud S. Basilium, interr. 187 
Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 26. 

e Prerogari. Iu textu Grzco, &vooioxta9a:, id est, 
consumi. 


! Per quem debeat dispensari. In textu Greco ad- D 


ditur, zal «à rxp& càv cotoutov Otüoutvov, id est, « et 
illud etiam quod ab hujusmodi hominibus datum 
est. » 

6 Quicunque autem, etc. Hzc videre est in Re- 
gula excusa S. Augustini eod. cap. 25, et in epist. 
ejusdem 4109. Exstant etiam in Regula S. Caesarii, 
cap. 25, et in Regula Donati, cap. 53. 

h Vel quelibet munuscula. lta in cod. Corb. ms. 
et in epist. At in Regula excusa, vel quodlibet mu- 
nus. Ila Regulis C:wsarii et Donati, Aut quelibet 
mandata, aut munuscula. Sed Donatus sumpsit ex 
Czsario, non ex Áugustino, nam fere eadem C:esarii 
verba profert. 

i Consequens ergo est, etc. Exstat in Regula S. 
Augustini edita, cap. 28, et in ejusdem epist. 109. 

| Qui suis, etc. Ita in Regula excusa. Male, quem- 
admodum et in Corb, ms., ubi «ó qui deest. Lege: 
ergo ut in epist.: « Illud quod suis, vel filiis, vel 

PATROL. CIIL 


5 Quicunque autem in tantum progreseusa fuerit 
malum, ut occulte ab aliquo litteras, h vel qualibet 
munuscula accipiat, si hoc ultra confitetur, illi par- 
catur et oretur pro illo; si autem deprehenditur 
atque convincitur, secundum arbitrium prepositi 
vel presbyteri gravius emendetur. 

|... 8 V. — Item (cap. 96). 

i Consequens ergo est ut etiam 1 qui suis filiis, 
vel aliqua necessitudine ad se pertinentibus in mo- 
nasteriis constitutis aliquis vel aliqua contulerit 
vestimenta, sive quodlibet aliud, inter necessaria 
monasterii k deputandum est. Non accipiatur, sed 
sit in potestate praepositi, ut in rem communein re- 
dactum, cui necessarium fuerit, praebeatur. ! Quod 


B si aliquis rem sibi collatam celaverit,, furti judicio 


condemnetur. 
8 VI. — Ex Recura sancri lsipont (cap. 6). 

m Sí quid a parentibus vel extraneis cuilibet mo- 
nacho collatum fuerit, non erit sub jure private rei 
habendum, sed in potestate abbatis in commune 
redactum, ? cum necesse est, pr:beatur. Monachus 
enim quidquid quoquo modo acquirit, non sibi, sed 
monasterio acquirit. Nullus peculiariter separatam 
Sibi ad habitandum cellolam expetat, in qua priva- 
tim a coetu remotus vivat , preter eum qui fortasse 
morbo vel state defessus, hoc ex consulto Patris 
monasterii, promeruerit. Ceteri tamen quibus nec 
languor, nec senectus inest, in sancta societate com- 
munem vitam conversationemque retinebunt. 

$ VII. — Jtem. 

^ Non est presumendum sine conscientia abbatis 
P egenis vel quibuslibet conferre de eo quod regu- 
lari dispensatione noscitur monachus possidere : 


aliqua necessitudine ad se pertinentibus in mona- 
sterio constitutis aliquis vel aliqua contulerit, sive 
vestem, sive quodlibet aliud, » etc. In epistola legi- 
tur, filiabus, quia scribitur ad sanctimoniales. Locum 
contraxit S. Casarius, cap. 44 hoc modo: « Ante 
omnia observandum est, ut si fllie sux aliquis vel 
aliqua necessitudine ad se pertinenti vestimenta, vel 
aliquid aliud dederit, vel transmiserit, non occulte 
accipiatur. » Sed lege, ut si aliquis filie sue, vel ali- 
qua, etc. . 

k Deputandum est. Recta lectio, si post co est scri- 
batur punctum. Nam parens, qui dat fili: suze vel 
alteri, non dat eo nomine ut inter res monasterii 
deputetur, sed saucius Augustinus jubet depu- 
tari. . 

! Quod si aliquis, etc. Hac habentur cap. se- 
quenti ejusdem Regula. 

m Si quid a parentibus, etc. Habentur in Regula 
excusa, cap. 9, ubi primum membrum hujus capitis 
iia legitur : « Si quod a parentibus vel extraneis 
munus cuilibet monacho fuerit directum, in con- 
ventum fratrum redactum sit, et cui necesse erit, 
pr:ebeatur. » . 

2 Cum necesse est. Lege cui, etc. 

9 Non est presumendum, eic. Hac videre est in 
Regula S. Isidori excusa, cap- 19. 

P Egenis. Non vult dari eleemosynam a monachis 
inconsulto abbate : si tamen urgeat necessitas, 
posse dari a monacho eleemosynam docent S. Tho- 
mas 9-2, qu. 32, art. 8, et alii. « Et dat. nomine 
couventus non suo » docet gloss. 16 , qu. 1, cap. 5. 


99 


« cua alio quoque fratre quippiow eómnmuotare, nisi À 


abbas vel prsypesitus jusserit, melli licóbit : met ha- 
bebit quidquam, prier illa qus im commweni lege 
monasterii e0ncéssa sunt. 

6 VIH. — Item ex eadem Regula (cap. 24 ?). 

Neque sine abbatis jussu quisque aceipere epi- 
stolam, vel dare cuiquam presumat. 
$ IX. — Ex RécuLA sANCTI FRUCfUOSI EPISCOPI 

(cap. 8). 

e Munus denique quodlibet sive épistolàás nemo 
monachus accipiat, 4 neque uspiam sine benedictione 
sui senioris progrediatur; nec cum; monacho non 
jussus stet, sive fabuletur; vel alium proximam vi- 
deat, vel eríraneum, regulari sententia preíixum 
est. 

$ X. — Ex Rrcuta saWCTI ÁCRELIAMÉ EPISCOPI 

(cap. 5). ' 

Nihfl oeculte aceipiatis. Sed si quis propinquus 
aut atuicas aliquid ín vestimento aut auro, vel aliud 
quodcunque dederit aut transmiserit, in. potestate 
sit abbatis. Et si cui transmiserif, necesse fuerit, 
tribuatur ; sin verc ille nihif indiget, in commune 
redactum, cui est necessarium, tribuatur. 


« Cam alio quoque fratre quippiam commutare. 
"Quia hoc assidet peculiaritati. Quse dantar monacho, 
in suum usum, non in alienum ei dantur. Idem pro- 
hibuit S. Pachomius , art. 55 : « Mutare de his qua 
4 preposito acceperit neinó audebit.» S. Basilius 
in Peenis brevibus, srt, 14 : E? «e &)accn vc utt 
vtyoc Tra. p& Trepnv coU. &pyjpieüpirev, yryíaUm &n' so- 
)eyiag, id. est, « Si | 
aliquo, et dederit prztet mentem abbatis, sit sine 
bettedieti 


b ln la excuea, cap. 15. 
c Munus denique, eic. Hxc babentur in Regula 
ms. S. Früctaosi archiepiscopi cod. Crass., tap. eo- 


Lj 


m. 

& Neq wspiám &ine benedictione sui senioris pro- 
rediatur. Antiquus et laudabilis in monasteriis mos 
invaluit, ut nunquam monachus sine benedictione 
vel oratione sul fectoris foras progrediatur, ut hac 
velati cireumvallatus mundi pericula et demonum 
tela declinare possit. Id apparet ex Poenis brevihus 
toties citatis : EC cic de000t 100 uova tup ov. gà Xaov 
eUAoyly, fj &tolu0sic or6 kpytpuevlpivoo uttà toy üc, 
décor Axotwérynroc: id est, « Si quis egressus faerit 
inonasterio non accepta benedictione, vel nom di- 
missus ab abbate cttrh oratione, excommunicetar. » 
Ex sexta synedo, can. 46 : « Sed et viri qui perse- 


quuntur vitam monaslicam ürgente necessitate xal p 


«Utol pstà e))oyiac toU civ Tryspuoviay dprttrwtEUpEvov 
rpoirócey, id est, el ipsi cuin benedictione illius qui 
pfzeest, procedant. » ldem paulo ahte eodem can. de 
sanctimonialibus praecipitur. Ex Actis sancti Co- 
jumb:e, lib. 1t, cap. 8: « Vir sanctus Columbanus, 
cui emigrarniti benediximus, nusquam in hoe szculo 
faciem videbit meam. » Ex S. Gregorio, lib. 1, Dial., 
cap. 2: « Etat pro utilitate monasterii causa consti- 
tatd, Expletis igitar hymnis matatinalihus Libertinus 
ad lectum abbatis venit, orationem sibi humiliter 
petiit. » Ex Poenitentiali ms. S. Columbani : « Qui 
ministrat in die Dominico, aut in alio solemni ad 
lavacrum, aut quamieunque necessitatem una ora- 
tione ante exitamt et. introitum eget, interroget ta- 
men. 8i non procul eteat, signo crucis indiget, » etc. 
Cum autem plures essent doinus in monasterio S. Co- 
lumbani ad instar monesterii 8. Pachomii, in qui- 
Dus monachi velati por clasees divisi habitabant, 


& BEREDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


uis permutaverit aliqui] cum C 


149928 
$ XI. — Jtem (cay. 6). 
Epistolas precipimus nec dandas, nec accipiendas 
sine scientia et permissu abbatis. 


$ XII. — Ex Recura TagwATENsI (cap. 18). 


Qui vero litteras vel mupuscale eujuseumque ac- 
cipere pr:sumpserit , si nont statim a quo accepit et 
qui accepit publicaverit, districtioni severisaümmae 
subjacebit. lla vero qua transmissa sumé, * pere- 
grinis et ignotis deputabuntur , aut eerte incemdiio 
cremabuntur. f Sane si quis suis filiis vel aliqua ad 
se necessitudine pertineptibus aliquid centularit, in 
re communi redactum cuj mecessarium fuerit, Mi- 
buatur. Si vero cui transmisemm est abbss jusseri 
dare, tanquam reliqua fidelium munera cum gratia- 


B rum actione percipiet. 


$ Xil. -- En Raevza Oumryvart. 


8 Mutare de his qus» a prssposito accepentt. éum 
altero non. audebit. Nec ^ acciprat. melius, et dabit 
deterius : at. &ontrario datis melioribus et deterius 
i aeciplens. ! Nemo ab altero aocipíat quippiam, 
k nisi prepositus jusserit. 


nulli licebat domo sua egredi sine benedictione et 
oratione senioris sui seu praepositi, sive ille inona- 
Sterio egrederetur, sive iu eo remaneret, 6t videre 
est in Vita S. Eustasii abbetis Luxoviensis, ubi ha- 
jusmodi benedictionem redargoit in synodo ejusdem 
monasterii monachus ét desertor Agrestinus : « Ait 
superflua quedam et canonierm institetioni contraria 
in eorum studiis teneri, ceehlesni scilitet, quam 
lamberent, crucis sigRo crebro signari, ei in 
cujasílbet domus intra cenobium tam ihtroeuntem 
quam egredientem bénedieflottem postatare. » Qr 
locus mire illustratur ex citato Poenitentiali. « Qui 
egrediens domum ad orationem poscendam non se 
humiliaverit, et poet eaptam b ielionero nom se 
signaverit, crucem non audierit [Lege, adierit], xu 
percussionibus emendare statuitur. » Et paulo pest : 
« Et qui egrediens domum, orationem petens non 
se curvaverit intra domum, xii percussionibus einen- 
detur. » Quod spectat ad alterum crimen ab Agre- 
silio objectum de cochleari siguando, li:ec babeutur 
in eodem Poenitentiuli eirca initium, « et qui nou 
signaverit cochlezxte quod Lunbit, sex petcussioni- 
bus. » Ex quibus dóctorum virorum tollitur scrwpu- 
lus, qui 4b Agrestino objecta in Regula S. Colum. 
bani hactenus qusesiverunt; non sunt enim in Re- 
gula, sed ih citato Peenitentiali ms. 

e Peregrinis aut ignibus deputabuntur. Nota pri- 
scorum observahtiam, qui ipsas res peculiaritatis 
vitio possessas nolebaht ih morasterio remanere, 
sed eas statim extraneis donábant, aut ignipus tra- 
debant. 

! Sane si quis, etc. Hoc membrüm sumpturn est 
ex Regula S. Augustini, cap. 8. 

& Mutare de his, etc. Prima pars hujus capituli 
sumpta est ex tegula S. Pachomii, art. 55. 

à. Accipiut. Lege dcciplet. | 

| Accipiens. Lege accipial, tt in. Regula S. Pa- 
AIT Ncmo ab altero, V d 

-) Nemo ab alteto, Hxc secunda pars sumpía est 
ex art. 54 Regulx S. Pachomil. P va 

k Nisi prepositus jusserit. Intelligit prxpositum 
dómus, ndn motrasterii. Num in nionasterio S. Pa- 
chomii ptzepositus cujusque dotius administrabat 
necessaria tnonachis qi sux domus erant, ut cla- 
rum est et ibultis ejusdent Regula logis. 





1929 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXH. 


1230 


& XIV. — Ex RrcvLA 4 DoxaTO cóLLECTA (cap. 85). A oretur pr eo. Si auteni celàns proditur, vel convin- 


* Nullatenus liceat fratri à parentibus suis neque 
& quoquam hominum, nec sibi invicem litteras, eu- 
logias, vel quaelibet munuscula accipere aut dare 
sine praecepto abbatis. Quód si etiam a parentibus 
uis ej quidquam directum fuerit, non przsumat il- 
lud suscipere, misi prius indicatum fuerit Patri. 
Quod si. jusserit suscipi, in ipsius sit potestate, aut 
el (si necesse est) aut cui illud Jubeat, dáre.  Qui- 
cunque autem (quod Deus non patiatur) in tantum 
progressus fuetit, ut oeculte litteras ab aliquo aut 
quilibét mandata àut munuscula accipiat, si lioc 
uluro confessus fuerit, indulgentiam mereatur, ei 


& Nullatenus liceat. Hc usque ad illa, quicungue, 
elc., sumpta sunt ex cap. 54 Regul» S. Benedicti. 
uicunque autem, eic. Hzc sumpta sunt ex Re- 
ula S. Caesarii, cap. 25, exstantque in Regula S. 
uguslini, cap. 8. . 
€ Simili etiam districtioni subjaceat, ete. Hxc etiam 
exprumpta sunt ex Regula S. Cxsarii, cap. eodem. 
. 4 Per posticiarios. Posticiarius est qui curam ha- 
bet recipiendi ea qux in monasterium deportantur, 
et trausmittendi ea. qux transmittuntur. Et posti- 
ciaria in ccenobiis sa&ciimonialium, quz idem opus 
éxercet, ut notum esl ex Regula S. Lesarii, cap. 23. 
Gallice: la (euriéré, a nomine posticium ; de quo 


citur, secünddm instituta monasterii Rege gravius 
emendetur. ^ Simili etiam districtioni subjaceat, si 
vel ipse cuieunque litteres aut manuseula. transmit- 
tere sacrilego ausu presumpserit. Pro affecta pa- 
rentum aut cujuscunque notitia si aliquis transmit- 
tere voluerit litteras aut eulogias panis, Patri sug- 
gerat. Et si. ipsé permiserit, 4 per postielarios det, 
et ipsi de nomine ejus tránsmittant, cul voluerít 
ipse. Sine praeposito aut posticiario per se nullus 
praesumat nec dare, nec accipere à quoquam. Quod 
8i presumpserit, saperpositionibus poeniteat. 


Papias in vocabulario : « Posticlum est látens oslium, 
dictum quod remotum sit a publico. à Repéritur in 


B Regula S. Crsarii, cap. 50 : 4 Aut posticlo aut 


lanipendio przponuntur. » Alias posticutn, apud Ho- 
ratium lib. 1, epist. 5. 


Atria servantem postico (alle clióntem. 


Et in Regula S. Ísidori, cap. 4: « Monasterli autem 
inunitio tantum Januam extrinsecus habeat, unuin- 
que posticum, per quod eatur ad hortum. » Dicitur 
et pseudothyrum apud Severum Sulpiiium Dial. ni, 
cop. 16:4 Vidi preterea ad pseudothyrum mona- 
&teril. » | 





CAPUT LXIL ——— 
« DE VESTIARIIS ET CALCEARNS FRATRUM. 





b 1. — Ex fizcora saxcri BeugpicmI. 


Vestimentà fratribus secundum locórumi quali- 
tatem ubi babitant, b vel aerum temperiem dentur : 


a De vestiariis et calceariis. Ita legit S. Dunstanus, 
cum editione Colinzi. Vulgo legitur : De vestimentis 
et calceamentis fratrum. 

Vel aerum. temperiem. Ita omnes mss. nostri 
codices, cum Smaragdo et S. Dunstano. Vulgo le- 
gitur: Vel aeris temperiem. . 

e Penes abbatem est. lta legunt codices mss. Vi- 
ctorini, S. Ebrulphi, et Faronis cum Smaragdo, S. 

uostano, et editione Coloniensi. Vulgo legitur: 
Penes abbatetn sit. 

à Mediocribus locis. 1d est, temperatis : qui paulo 
ante. dixit : In frigidis regionibus amplius indigettr, 
in calidis eero minus. Alias mediocrl4 loca dicuntur 
ea, qu: sunt mediocris census, ut est in toncHio 
Aquisgranensi sub Ludovico Pio, cap. 122. 

e Cucullam. Cuculla est quoldam capitis operi- 
mentum. Grece xozod)Xuoy. Sozomenus libr. m Hist. 
Eccl, cap. lá Z»xézacua xigoalüc, 0 xovxovJov 
xau, id est, « tegumentum capitis, quod eucullam 
vocant.» Dicitur et cucullio, Julius Capitolinus in 
Vero: « Objecto capiti cucullione. veteri. » Lampri- 
dius in Heliogabalo : « Tectus cucullione mulionico. » 
Etiam cucullus apud Sidonium infra citanduin. linc 
bardocucullus apud Martialem libr. 1v, epigr. 198 : 


Gal'la Santonico vestit te bardocuctillo , 
Cercopithecorum peunula nuper efat. 


Quos versus quidam vir doctus enarraus dicit esse 
pallium viaticum ; quia, ut ille arbitratur, Pápdoc 
est vía Gallorum lingua. Sed tota via aberrat loco 
Hesycbii corrupto deceptus, ubi sic legitur: Bépóoi 
ei ihi sra p& T'odécoug, id est, « bardi vi&: apud. Gal- 
los. » Sed legendum : BápSo &eidol. mapa T'oQacouc, 


G quia in frigidis regionibus amplius indigetur ; irl ca- 


lidis vero minus. Hzc érgo consideratio « penes ab- 
batem est. Nos tamen 4 mediocribus loeis sufficere 
credimus monachis per singulos * caewlia:ti et. tu- 


id est, « bardi vates apud Gallos. » Nam bardi olim 
in Gallia vates erant, qui preclara illusitiudf viro- 
rum facinora versu celebrabant, &t clarum est ex 
Lucano libr. 1 de Bello Civili: 


Vos quoque qui fortes animas belloqud péretnptas 
Laudibus ih longum, vates, diitiittltiS zevutti, 
Pluritua seeur! ludislis cetmimna bsrdi. 


Et ex Festo, Strabone libr, 1v. Geographi:x, Diedero 
Siculo libr. v. Bibliothecze, et aliis. Est ergo bardo- 
cucullus genus quoddam cuculli, quo utebantur bardi 
illi Gallorum, de quibus hic lecus Martialis intelli- 
endus est: quod etiam suadet mentio Gallice et 
antonum ; nou de bardzis llyricis militibus. Mo- 
nachi utuntur cucullis, quod mundus ipsis crueifixus 
sit, et illi mundo, inquit S. Germanus patriarcha 
Constantinopolitanus in Theoria mystica, et qued 
simplicitatem et vit: innocentiam puerorum habere 
ebeant : quia olim pueri cucullis utebantur, ut. do- 
cet Palladius in Lausiaea eap. de Tabennesiotis, So- 
zomenus supra citátus, Cassianus infra citandus, 
S. Dorotheus Doctr. 4 : Tà xovxov $í £at« cuustov 
vig &x«xiauc, xal vüe v XpwrrO wnmiétovos, id est, 
« cueulla vero signum est inuocentix et puerilis sim- 
licitatis in Clirisio; » et. Eucholegium Grazcorum 
1n sequentia inagni seliemalis 2 '"EvóUsrau. xovxouA40v 
te &x«xiag, ld est, « induitur cucullam iunocentix. » 
Sa:ctimoniales etiam cucullis utebantur, maxime in 
Orientalà Ecclesia, üt notum est ex S. Áthanasio 
wactatu de Virginitate, S. Hieronymo in epist. a 
Eustochium de Custodia virginitatis, et, Palladio in 
Lausiaca cap. citato. Forma autem cuculle antiquo - 
rum monachorum Egypti ita describitur a Cassiano 


1334 — .$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1252 
nicam: cucullam * in hieme villosam, in sstate A opera. Indumenta pedum * pedules et f caligas. 


b puram et vetustam ; et * scapulare 4 propter 


libr. 1 de Habitu Monachi, cap. 4. « Cucullis nam- 
que perparvis usque ad cervicis humerorumque de- 
missis confinia, quibus tantum capita contegant, in- 
desinenter diebus utuntur et noctibus : scilicet ut 
innocentiam et simplicitatem parvulorum jugiter 
custodire letiam institutione ipsius velaminis com- 
moneantur. » De longitudine cuculle nihil statuit 
S. Benedictus; ac proinde Beuedictinis monachis 
varia fuit olim cuculle mensura, quibusdam etiam 
usque ad talos pendentibus, ut habetur in Vita S. De- 
nedicti hujus Concordizx auctoris. Sed tandem sta- 
tutum est : « Ut. mensura cucullz duobus consistat 
cubitis, » ut habetur 1. Add. Capitul. Lud. imp., 
tit. 21. Hic Benedictus noster abbas Anians, idem 
iastituit vel saltem, ut usque ad genua pertingeret, 
ut in ejus Vita habetur : « Quamobrem vir Dei 
monachis instituit modum, ut non amplius a duobus 
. cubitis excederet mensura, vel usque ad genua per- 
tingere posset. » 

& [n hieme villosam. S. Sidonius libr. vir, epist. 
16, agens de cuculla quam mittit Chariabaudi ab- 
bati : « Quanquam non opportune species villosa mit- 
tatur hieme finita. » Cuculla villosa hoc loco est 
grossioris panni, cujus adhuc villi, id est, filamenta, 
seu veluti flocci quemadmodum in rudiori panno, 
non adeo arte fullonis polito, seu €oacto, et conci- 
liato exstant, et prominent. Nam villus non solum 
dicitur de setis et pilis brutorum animalium, nec 
villosus de eorum pellibus, quze non sunt adhuc pi- 
lis suis spoliatz, sed etiam de [annorum filis, et de 
ipsis pannis, qui suis pilis et flocculis nondum nu- 

ali sunt, ut videre est apud Martialem libr. xiv, 
ep. 147 : 
Stragula purpureis lucent villosa tapetis. 
Et epigr. 156 ejusdem libri. 
Tempore brumali non multum levia prosunt, 
Caifaciunt villi pallia vestra mei. 
Qus etiam vocabula de linteis dicuntur; apud Mar- 
tialem ejusdem libri epigr. 138 : 
Nobilius villosa tegunt tibi lintea citrum. 
Ubi citrum est mensa citrea, apud Virgilium. 
... 5. tonsis mantlia villis. 


Et Sidonium libr. v, epist. 17, dicitur : « Linteum 
villis onustum. » Unde villosa dicitur mantile a 
S. Bonifacio Moguntino epist. 8: « Et villosam 
unam ad tergendos pedes. cum laveris, servorum 
Dei ; et epist. 11. 

b Puram. Pura est tenuis, levis; opponitur enim 
villos:. Glossz:e veteres : Purus, »x«9«po;, dc, id 
est, purus, tenuis. Exzdem Gloss, Pura : &yv&, xa- 
0cp&, O3, id est, casta, pura, tenuis. 

€ Scapulare propter opera. Scapulare est genus 
: vestis monacbalis. Graecis x«revértov. Ita. apud san- 
ctum Ephrzem de colenda Humilitate, cap. 88. « Ar- 
bitror conducere monacho, maxime juniori, non 
exire &rep x«ravwerios. » Hinc castigandus locus 
Joannis Moschi, cap. 154, ubi male legitur x«vavóy tov 
pro xe«revottoy. Dicitur et. éxópov apud S. ÁAthana- 
sium tract. de Virginitate. Hesychio érou&$toy dn 
op, id est, quod super humeros ponitur, ut in Vita 
S. Arsenii, et apud Macarium Chrysoceph ilum | in- 
fra citandum. Dicitur etiam &»o2.a60;. Michael Psellus 
libr. de Operatione demonum : 'Yré4pag pov xai cà 
eXünux, x«l cóv &wéa6ov, id est, « subindicabat et 
meum habitum et analabum;» etsi quidain vir doctus 
legat &va6oXiv, sed perperam : nam. &va6o»3) est re- 
brachiatorium, succinctorium quod duobus resticu- 
lis constat ad succingendas vestes, ut notum est ex 
Cassiano lib. 1, cap. 6. At &v&Qa6oc est genus vestis, 
et verbum &wap6kvro, unde &vA«6oc deducitur, ad 
rem vestiariam spectat : nam xocuiíee &velapOcvtty 
Ti» ía ^ 4c« apud Suidam est vestem ornate et decen- 


5 De quarum rerum omnium colore et grossitudine 


ter componere. Analabi mentio fit in auctoribus 
mox citandis. Epomadium autem, seu scapulare, 
sive analabus, erat in modum crucis, ut monachus 
instar Christi crucem humeris gestaret. S. Doro- 
theus doctrina 4 : 'AyZa6oc ríÓtrat evxvpotidioc  Esr& 
toig Opiotg VieO)y, TOUT. latc, toU ct«vpo) oou 5olo» Éa- 
ctáboutw dv «oig Opuow Yu&v», xxÜdgc iéyt "Apov và» 
et«vpóv cov, idest, « analabus ponitur in formam 
crucis super humeros nostros, hoc est, crucis sym- 
bolum gestamus super humeros nostros, juxta id 
quod dicit : Tolle crucem tuam. » Yita S. Arsenii : 
Movoreroe xal Ggxtvoc émwp&üiv Tw» ToU Xpurrou 
GTXvpOy cpm id est, « solus sine vasis scapulare 
crucem Christi ferens. » S. Ephr»m in Vita S. Ju- 
liani anachorete : « Cum eni n deduxisset eum mi- 
ser et ignavus homo in quemdam subterraneum 1o- 
B cum, ubi multum auri puta"atar reconditum ab eis 
qui sacra sepulcra reparabant, Dxmon conspecto 
crucis signo, quo puer amictus et consignatus erat, 
non est ausus ei nocere : nam eum analabo adduxe- 
rat eum vir ille. Macarius Chrysocephalus de Exal- 
talione Crucis : Tóv ecavpóv óc éropàdu» Cyev ixou- 
Ci»c vréccn Ot pc Ókvavovs, id est, « crucem tan- 
quam scapulare habens sponte propter nos mortem 
subiit. » Euchologium Grzcorum in sequentia ma- 
gni schematis : Aap6&vst cóv. &véla6oy, eic., id est, 
« Ássumit analabum in nomine Patris et Filii et Spi- 
ritus sancti, assumens crucem suam super humeros, 
el sequens Dominum Christum. » Hinc capiendus 
est locus Vite S. Guillelmi Gellonensis : « Veste 
apostolica instar erucis induitur. » Scapulare autem 
formam erucis refert, cum duobus pannis hinc inde- 
pendentibus, latius exspatiatur per humeros. 

4 Propter opera. Id videtur in citata Vita S. Guil- 
lelmi : « Sicque propriis manibus extra factis carbo- 

C nibus, et scapulari ilkeso expositis ci,eribus lares 
aptat et temperat intromittendis panibus. » 

e Pedules. Hoc vocabulum reperitur in Regulis 
S. Isidori, S. Fructuosi, et Magistri hic citaiis. Pe- 
dules per ellipsin, subintelligitur «à fasci v, factum 
que est substantivum, ut «à mortales. Dicuntur et 
pedulia, de quibus Festus : « Pedulia qu: dicimus, 
TídO« Graecos appellare manifestum est, » Dese xe- 
putsis0ot voic moaiv, id est, « quod circumvolvautur 
pedibus, » inquit Etymol. vetus; et Gloss Benedi- 
Cli : IlsBoUux. odór» xo)oppata, vwic ápr&pux üppávtu- 
«v, id est, « pedulia peuum operimenta, quidam ar- 

taria 


f Caligas. Caliga est calceamentum cx pellibus, 
quod ad mediam suram surgebat, de quo Hioraius 
libr. 1, sat. 6 : 

Nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus 
Pelibus. . . . . 

D Locus intelligitur deeo qui ex humili loco ad sena:o- 

rium 


5 De quarum. rerum omnium colore. Nempe vili : 
nam statim subjungit : et grossitudine, qu:xe non po- 
test esse non vilis. Quamvis nihil de colore vestium 
S. P. Benedictus expresse et explicite constituerit, 
tamen ejus Regul:e addicti nigris vestibus usi sunt. 
ld docet Petrus Blasensis epist. 97 : « Inter album 
et nigrum habitum non distinguit ille, apad quem 
non est distinctio Judzi et Graci. Attendit, Dominus 
mentem, non vestem ; merita, non colorem. In monte 
Cassino schema monasticum, quo beatus Benedictus 
est usus, usque hodie, sicut dicitur, perseverat. Qvis 
audeat tanti Patris habitum blasphemare in filiis? » 
Ibi autem purgat se, quia videbatur monachos albos 
Cistercienses et Carthusienses przttulisse monachis 
nigris. Petrus Casinas in appendice ad Leonem O- 

stionsem, 





1933 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LII. 





1254 


& non causentur monachi, sed quales inveniri pos- A sunt in provincia qua habitant, » aut quod vilius 


taria interpretati sunt. » Artaria juxta Suidam sunt 
T&v vodív vict. loc vero pedum sunt quzdam tex- 
tilia, qnibus pedes involvuntur, inqnit Joannes Tzet- 
zes illud Operum et Dierum Hesiodi enarrans : 
eoe n n S TOt éyrogÓt muxacac, 

id est, « tegumentis intus condensans. » Auctor Ety- 
mologici veteris eumdem locum enarrans : Zupatvet, 
inquit, x«i cà &oréoux x«i mocw&.. Tlavi« autem fascias 
et lacinias ex ve.tibus rescisas appellant Grzci re- 
centiores ( Vide Joan. Meursium in Lexico Greco-bar- 
baro). Dicitur et pedule. Gloss veteres : Pecdule, vó- 
tov, ita legendum, non pedale. Quid sit xóówv expli- 
cat Hesychius : rlódt dvsQxipuata vo0ív, 170v», g«c- 
xi«c, id est, « involucra pedum, hoc est, fascias. » 
Qui quidem correctio satis patet ex Cornelio Fron- 
tone : Pedale, inquit, mensura est pedis, pedule vero 
sub pedibus przstat utilitatem ; » ubi «ó sub. redun- 


dat: nam pedule est singulare vou pedulia, supra. B 


Hinc « fascia? crurales pedulesque » Ulpiano ff. 1, 
Árgumento sunt, de auro et. argento legato, et sub- 
Slantivum pedules, ut supra diximus. Nostram ex- 
pliestionem conürmat mos antiquus involvendi pedes 
asciis, qui satis patet ex Apollinari Sidonio libr. vui, 
epist. 11. 

Si vestigia fasceata nudi 

Per summom digiti regant citatis 

Firmi ingressibus. . « . 
Et carmine 92. 

Perpetuo stat planta solo, sed fascia primos 

,  Sistituraddigitos. . . . 

His utebatur S. Eugendus abbas, ut ex ejus Actis 
elarum est : « Habebat namque Eugendus beatissi- 
mus calciamenta fortia rusticaque in modum prisco- 
rum patrum, constrictus ocreis crura, fasciolisque 
plantas, » qui locus mirum in modum illustrat ex- 
plicationem prxsentem. 


rium ordinem assurgit. Unde exprobrat Isiaco sena- 
tori Tertullianus in poemate sive quis alius, quod, 
abjecta caliga, gallica uteretur. 
. ». . Caligaque remota 
Callica flt p. dibus molli redimita papyro. 

Caliga multis ligulis seu corrigiis constringebatur, ut 
ex Juvenali, sat. 5 planum : 

. . babet Trebius quod rumpere somnum 

Debest, et ligmlas dimittere, sollicitus ne 

Tota saluGtrix jam tirba peregerit urbem. 
Àd quem locum vetus Scholiastes : « Calciarii (Lege, 
calcearii) cum festinant, ansas caligarum preéetereunt 
nonnullas. » ld patet etiam ex S. Gregorio, libr. ui 
Dial., cap. 20, de quodam Stephano Valeriz provin- 
ci» .presbytero. « Qui quodam die mancipio suo 
negligenter loquens praecepit dicens : Veni, diabole, 
discalcea me. Mox co perunt se caligarum corrigi: 
in summa velocitate dissolvere. » Et paulo post : 
« lta ut invente sint magna ex parte dissolutze cor- 
rigiz. » Imo jactanti: gratia multiplicabantur cor- 
ngie. Unde S. Ferreolus cap. 22 Regulz dicit : 
« Sed et hoc curandum est, ut pes sit ligamentis tem- 
peratius cumulatus, ut von in Jaclantiz signum mul- 
tos astrictus habeat. » Calige pedem tegebant ; illum 
enim muniebant a frigore et :estu, ut Ijquet ex Cas- 
siani libr. i, cap. 10. « Caleeamenta vero velut in- 
terdicta Dominico precepto recusantes cum infirmi- 
tas corporis, vel matutinus biemis rigor, seu meri- 
diani zestus fervor exegerit, tantummodo caligis suos 
muniunt pedes. » Monachos olim usos caligis fuisse 
prater citatum Cassiaui locum notum est ex S. Gre- 
gorio lib. 1. Dial., cap. 2: « Pro amore vero ejus- 
dem venerabilis Honorati quocunque Libertinus ibat, 
cjus semper caligulam in sinu portare consueverat. » 

t cap. 4 ejusdem libri, cum agit de S. Equitio ab- 

bate : « Tunc ecce vir Dei clavatis calceatus caligis. » 
Nec dicendum est caligas nihil aliud esse quam san- 
dalia illa, qux» vulgo solee appellantur. Nam ex 


gupra dictis satis constat caligas distingui ab ejus- 
modi soleis rudioribus et vilioribus, quibus modo 
quidam monachi calceantur. Et i agister, ut 
infra videbitur, distinguit caligas ab ejusmodi san- 
daliis seu soleis. Nec nos moratur illud quod pro- 
fertur ex cap. 129 Actuum apostolorum : Calíceate 
caligas tuas, ubi in textu Graco habetur, cey3aiua. 
Cum enim calige non sint sandalia, non est dubium 
quin nomen calig:x hoc loco improprie sumptum fue- 
rit ab interprete, quemadmodum etiam a Papia et 
Glossis veteribus. Nec ullus potest cogi ita interpre- 
tari locum sancti Benedicti. Nam si proprio voca- 
bulo non usus fuisset, reliquisset institutionem ob- 
scuram. Imo nec sandalium in textu Greco Actuum 
citato proprie sumitur. Nam proprie sandalium est 
concinnum mulierum calceamentum, ut videre est 
apud Julium Pollucem lib. vi! Onomastic., cap. 922, 
habenis tenuiter sectis, insuperque aureis floribus 
concinnatum, qualiter describit Cephisodorus ibi- 
dem, qui illud opponit zp:&epice ancillarum, quod 
erat vile calceamentum. Unde cap. x Judith dici- 
tur : Kai 86s cavocQue eig T60ag eocze, id. est : In- 
duitque sandalia pedibus suis. Qux» quidem sandalia 
non erant apostolorum, qui abhorrebant ej i 
ornatum. 


stiensem, c. 115, in disputatione adversus mona- 
chum Cistellensem coram imperatore : « Cur nigris 
vestuimenus semper utimini ? Quia talibus Benedictus 
Pater usus est, ut habitu quoque mundo renuntiasse 
videretur. » Rupertus abbas Tuitiensis exponens 
cap. vir Zacharie propbetz : « Quadriga secunda, 
in qua erant equi nigri, poenitentium est, qui ab apo- 
stolorum temporibus incipientes, in his, qui sangui- 
nem Christi fuderant, vitam nobis coenobialem sanxe- 
runt, usque hodie per orbem niger tam professione 
quam halitu perseverat ordo monachorum. » Hinc 
monachi sub regula S. Benedicti militantes nigri 
appellati sunt, ut videre est in charta Ethelbaldi re- 
Eis Merciorum pro fundatione monasterii Croilan- 

ensis, quam refert Ingulphus abbas in historia 
fundationis ejusdem monasterii : » Trado et concedo 
omnipotenti Deo, beat:» Marie et S. Bartholomeo 
de dominiis meis ad fundationem nigrorum mona- 
chorum sub norma S. Benedicti Deo famulantium 
totam insulam Croilandis. » Vide epist. 17, libr. iv, 
Petri Venerabilis. Idque ex consuetudine priscorum 
monachorum, qui nigro colore usi sunt, üt planum 
ex S. Athanasio, tractatu de Virginilate : *O 2xty3Utnc 
pac, ux, De6upuivoz & fagi àQU' «)toguic lix cec 
2 óyuxltwv, id est, « amictus tuus niger nulla tin- 
ctura infectus, sed nativi coloris, et fuscus. » Syne- 
sio epist. 146 ad Joannem, qui institutum mona- 
chum arripuerat : « xai oety cpi6oytoy kt y saÜai as 
qnciv, » id est, « et pallium pullum te induisse di- 
cit. » Et paulo post : El 94 xai tó uÓav émüveaoc, etc., 


D id est, « Quod si nigrum colorem probasti, quod id 


aliorum, qui ante te sumpserunt, imitatione feceris, 
laudo quidquid fit Dei causa. » Eodem colore usus 
est S. Martinus, ut constat ex Severo Sulpitio, Dial. 2 : 
« Sed ubi Martinum in veste hispida, nigro pendu- 
loque pallio cireumtectum contingua de latere ju- 
menta viderunt. » Vide sextam synodum, can. 42 
et 45. Causam reddit Gregorius Pacbymeres in cap. 6. 
Eccl. Hierarchize S. Dionysii Areopagit:e : « Mona- 
sticus ordo maxime solitarie et unice, non duplici- 
ter, vel tripliciter, vel multipliciter conversatur. 
ToUro yap Ónoi v0 &pguvrüptyov nélcv, elc. id est : 
« Hoc enim ostendit nigra vestis, quae amicitur ; alii 
enim colores facile in alios transeunt, et omnes 
in nigrum, niger vero in alium colorem nunquam 
mutatur. » 
. * Non causentur. Causari est murmurare hoc loco. 
b Aut quod vilius comparari potest. Subaudi ver- 
bum, acctpiant. 








' 


1233 


$. BENEDICTI ABBATIS ANÍANENGIS 


1256 


eomparari potest. Abbas autem. de mensura provi- Á cutie et tunicz sint aliquanto s solito quas. habent 


deat, ut nen sint curta ipsa vestimenta * utentibus 
ea, sed meusurata. Aceipientes nova, vetera sem- 
pev reddant in pr:esenti reponenda in vestiario pro- 
piter pauperes. Sufficit enim monacho duas tunicas 
et duas cuculias habere 5 propter noctes et propter 
lavare ipsas res. I quod supra fuerit, superfluum 
est : amputari debet, Et pedules, et quodcunque est 
vetustum reddant, dum aocipiunt novem. * Femo- 
ralia hi qui in vi& dériguntur, de vestiario acci- 
piant : quie reverteptes lota ihi restituant. Et cu- 


8 Utentibus ea. Ita t6. cod. mss. S. Germ. Ebrul. 
Far. et Vind. nam verbo, utór, veteres accusativum 
dederunt. Plautus in Sticho, 


Postieas pastom magis araatur sdium. 


b Propter noctes. Ex his verbis manifestum est 
quod, elsi vestiti dormirent monachi, tamen positis 
iurnis vestibus, nocturnas assumebant, cum qui- 
bus dormiebant, et nocturnas vigilias celebrabant; 
Bam surgentes a lecto eas minime deponebant. Quia 
S. Benedictus ideo przcipit, ut monachi vestiti dor- 
miant, utsint parati atque expediti,cum ad nocturnum 
cursum excitantur; quod fleri non posset, si, exutis 
nocturnis vestibus, diurnas induere tenegentur, cum 
&d vigilias properant. Et ita capiendus locus Sidonii 
libr. vu, epist. 16, cum dat cucullam Chariabaudi 
abbati, qua utatur inter orandum et cubandum: 
« Per quos nocturnalem cucullum, quo membra con- 
fecta jejuniis inter orandum cubandumque dignanter 
tegare , transmisi. » 

€ Femoralia. Qux et feminalia dicuntur et fpaxia, 
vt apud Hesychium et Suidam; vulgo bracc:e, lta 
Jescribit S, Hieronymus in epist. ad Fabiolam de 
veste sacerdotali : « Lineis feminalibus, qux usque ad 
£c:ua el poplites veniunt, vérenda celantur, et suje- 
rior pats sub umlilico vehementer astringitur. » Sub- 
scribit S. Isidorus libr. xix Orig., cap. 22. Grecis 
&vaSupidec, apud Suidam, Hesychium citatos et Ju- 
lium Pollucem libr. vii. Onomast., cap. 22; qu:e ta- 
men aliquando a summis plantis ad nates pertinge- 
bant, quales gerebat Abaris Athenas veniens, ut de- 
Scribit Himerius sophista ad Urbicium comitem : 
"AveSupodtc Ex «par éxpóv x pl vy yXovrüv ivatti- 
voua«t, id est, « 4 summis plantis ad nates extens:e.» 
Unde auctor veteris Etymolagici eas. appellat Soa 
vtod4naca, id cst, profunda ealceamenta ; et Julius 
Pollux cap. cltato cxoXéac, ld. est, tihialia, seu ti' ia- 
rim operimenta. Porro S. P. Benedictus femoralia 
vlatoribus solum concedit, S. vero Fruct. episcopus 
cap. 4 Regulx permittit etiam his qui. implicantur 
ministerio altaris. « Femoralium usus cuiquam est 
permittendus, maxime his, qui ministerio implican- 
tur altaris. » De femoralibus vide Rupertum libr. 1i 
in Regul. S. Benedicti, cap. 17. 

4 Modice.lta omues me.ihbranz nostr» cum S. Dun- 
stano, Smaragdo, Turrecrementa , editione Colo- 
niensi, et Colinzi, quod in vulgatis non habetur. 

e Et revertentes restituant. lta in mss. cod. S. Ger. 
et S, Faronis cum S. Dunstano, Smarago, et e.li- 
tlone Coloniensi. Turrecremata legit : Et reverten- 
fes ibi restituant ; vulgo : Et. revertentes ibi lotas re- 
gtituant. 

!* Matta. Est. stratum durum, mortificationi car- 
hls aptum, et mattarii, qui ejusmodi strato uteban- 
tur, ut clarum est ex S. Augustino l. v coatra Fau- 
$tum Manich:zeum, cap. 5. « Et quía in mattis dor- 
miunt, mauarii appellantur, a quorum stratis longe 
dissimiles fuerunt plumz Fausti, et caprinz lo:li- 
ces, qua deliciarum affluentia non solum mattarios 
fastidiebat. » Mattze it. mentlo. apud S. Eulogium 
lib. nr Memorialis Sanctorum, cap.10. Consule Joan- 
nem Savaronem in epist. 24, libr. tv Sidonii, et 


4 modice meliores: quas exeuntes in via accipiant 
de vestiario, * et revertentes restituant. Stramemta 


autem lectorum sufficiant, !* matta, 5 sagnm, 5 na 


et ! capilale. i Qu:& tamen lecta frequenter ab ab- 
bate serutanda sunt propter opus peculiare, ne im- 
veniatur. Et, si cui inventum fuerit, quad ab abbate 
non acceperit, gravissimse discipline sabjaceat. Et 
ut hoc vitium peculiaris radicitus amputetur, dentur 
ab abbate emnia qus sunt necessaria, id est, tunica, 
cuculla, pedules, caligee, à braeile, cultellum, gra- 


Onomssticon Heriberti Rosweidi. 

8 Sagum. Usitatiori significatione est pailium mai- 
Btare quadrum de que Nonius Mar cap. 3. 
Hoc loco est stragulum. Papias : Sagum, straguiwms, 


p *el coopertorium. Glossz veteres acyw», lodiz, lege, 


e«c;ov, e& mayn apud Hesychium est oxmacpa, id 
est, operimentunt. - 

h Lene. Varre libr. :w de Lingua Laj. ; « Lama 
quod de muka lana. » Est. pallium erassum, menmi- 
nit Persius, aat. 1 : 

Cui circa humeros hyacinthina lsena. 
Et Juvenalis, sat, 5 ; 


o... plurima sunt qus 
Non audent homines pertusa dicere sna 


A Greco xJ)«iv« per aphsresin liters, y, potius 
quam a lana ; de quo vocabulo Hesychius : » roa ; 


x)eu)c, 0) ipdttov Xetrprvin áxà «o0 yXuivtts, d. lect 
Óspueivei», id. est, « chlamys vel hiemale vestimen- 
tum a xXui»scev, id. est, calefacere. » idem docent 
Suidas et auctor veteris Etymologici. Lema boc 
loco est stragulum seu tegmen crassum in que quis 
dormit ; que quidem significatio satis patei ex S. 
Gregorio libr. xi, epist. 16, ubi lena interstramenta 
lectorum connumeratur : « Filio postro Simplieio re- 
nuntiante cognovimus lectos vel lectisteroia in ge- 
rontocomio, quod illic ab Isauro constructum est, 
deesse, propterea misimus kenas quindecim, raca- 
nas triginta, ete. » Et ex Ennodio libr. 1x, epist. 17: 
« Lzenam et racanas, cujus volueritis coloris, rubei, 
vel fusci, mihi sub celeritate dirigite. » Quid sit ra- 
cana, infra dicetur. Ha etiam xyJaia a Grecis usur- 
patur. Julius Pollux de lectis agens libr. x, eap. 8, 
3il: Tà 06 avpéuato, Gi Ékdneca, mepióbta, kgracpi- 
dte, yAatvat. 

i Capilale. Est pulvinum, cervical. Qued satis 
conjicitur ex Glossis veteribus. v)oxpoaxspdieuev, 
Capitale, pilentun ; et. alibl, pulvinum, vporzspá 
À«tov. lta Pelagius. in. Vitis Patrum libr. v, n. 78: 
; Et modicum eapitale de cartica sub capot 
ejus. » 

| Que lecta frequenter. ab abbate serutanda suni. 
Regula cujusdam Patris : « Omnibus sabbatis post 
horam orationis nonàm tam Senior quam juniores 
Pr:epositi lectos omnium fratrum visitent, et fa- 
clant propter eorem  negligentias inquirendas, aut 
Si aliquid inveniatur illicite, et sine oommesatu re- 
tentum. » 

k Dracile. Ita passim legitur tam in editis quam 
in aliis mss. S. Dunstanus, Papias infra citandus 
et lex Salica. titel. 29, 8 57, legunt, Brachile. Vict. 
p. Bracille. (uid sit bracile, docet S. Isidorus libr. 
Xix Orlg., cap. 83 : «Redimioulum est, quod suc- 
cinctorium, sive bracile nuncupamus, quod divi- 
dens per cervicem, et a lateribue colli divisum 
(Lege, demissum) utrarimnque alarum sinam ambit, 
atque hinc inde succingit, ut constringens latitudi- 
nem vesti«L corpus, atque oonjongendo compenat, 
Hoc vulgo braeile, quasi brachiale voeant, quamvis 
junc non brachiorum, sed remum sit eingulum, » 
Hc fere ox Cassiuno exscripta eunt libe. 1 de Veste 
monschi, eap, 6. Subeeribit 9. Isidepo Papias : 


1931 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXII. 1958 
phiam, * acus, 5 mappula, tabule, ut omnis aufe- À comparantur, si fuerint nigrze, uti eas debere cen- 


ratur meoessitatis excusatio. À quo tamen abbale 
semper consideretur ifla sententia Actuum aposto- 
lorum : Quia dabatur singulis, prout cuique opus erat 
(Cop. v). fta ergo abbas consideret infirmitates in- 
digentium, non malam voluntatem invidentium. In 
emnibus tamen judiciis suis Dei retributionem 
cogitet. 
& H. — Ex Rrcoca PATRUM (cap. $ c). 

Vestimenta vero fratribus necessaría ita abbas om- 
nibes ordinare debet, qux monachos deceant, non 
diversis coloribus tincta, exceptis cucullis, quie 
« Bracbile, quod sgccinctorium, sjve redimiculum di- 


cimus, quod nunc non brachiorum, sed reaum sit 
cinguwiwm. » Ubi bracile in secunda significatione 


esi 2953, seu nenum cingulum. in qua etiam mani- B 


feso sumiura Megistro cap. 14 Begulet« Cum 
dormiunt, vestiti dormient, etcjnc£j, aut cingulis, 
2ut restibus, aui corrigia. Bracili fratrem in nocte 
nti ideo probibemus ; ne. dum se Tegírat per som- 
num oppressus, exiens per fheesm mucro eulteili 
carni ejus figatur. Jn die vero cingantur bracilibuse, 
dicente de sancto Joanne Scriptura : Et circa lum- 
bos erai cinelus zona pellicea. » Ex quo Magistri 
Joco satis paiei quid S. Benedictus per bracile intel- 
ligat; maxime cum nullam zogg» mepiiogerm fece- 
rit, quxe tamen necessaria. 

& Áens. Praxis videtur in. Vita S. Eugendi ab- 
bafis : « Nam usque ad acum ipsam, lanasque netas 
etiam suendj eonsuendique cugcta prsebebantur in 
medium. 

» Mappula. Mappula sudarium est, seu linteum 
tergend:é pituitss aptum. Alcuinus de Offic. Ecc]. 
cap. 99 : : Meppula, que in einietra parte gestatur, 
qua pipsiam Oculorygs et narum  deigrgimus. Me- 
minit S. Gregorius lib. n Dial, cap. 19 : « Qui fue- 


rat missus monachus post admonitionem factam a- 


seuciiamohBinlibus rogatus mappulas eccepit, » ubi 
in lexig Graco Zacharie mappule exponuntur ij- 
xiipia. Quid sit 4 gctiptav, explicat San, Germanus 
archiepiscopus  Constantinopolitanus in  Mystica 
Theoria : Tó. 9i iyysiprov cà. inl «c Covwt. faci xà 
&mogakoct TGg XSipxs «viou Avciov, id esi, « manuale 
vero est linleum de zopa pendens ad ejus magus 
tergendas. » 

* Exstat ía Regula Patrum tertia cod. Flor. 

4 Nemo in domo, ete. In Regula 8. Pachomii ex- 
cus3, ark. 4], hec valde mulilata et contracta ha- 
bentur. 

* Jd est, armatura. Àrmatura hoc loco est id omne 
quod vestitul alienjus necessarium est. 

Í Levitonariis duobus et wno attrito. Eadem trí- 
buit monachis Pachomiapis 8. Hieronymus in pre- 
fatione ad Regulam S. Pachomii : « Et duo lebito- 
naria (quod "Byptiis monachis genus vestimenti est 
sine manicis), el unum jam attritum ad dormien- 
duin yel operandum. » Levitonarium autem, seu le- 
bitonarium, apud S. Ephrzm de eomparanda humi- 
litate, cap. 88, et apud Palladium in Lausiaca, cap. 
de Tabennesiotis, )s6vcóv, est vestis quadain sitie 
manicis, qua olim utebantur mopachi, alias colo- 
bium, vel ut ait D. Hieronymus, /Egyptiis monachis 
genus vestimenti sine manicis, et quia /Egyptii mo- 
nachi lebitonarjo utebantur lineo, ita auctores le- 
bitonarium definire solicit. Gloss» Isidori : Leri- 
tonarium, colobarium lineum sine manicis. Glosse 
Arabico-Latine ,  Levitongrium est colobium li- 
neum sine tunicis l Lege, manicis]. Papias : Levi- 
torium | Lege, levitonarium | colobium lineum sine 
manicis, qualibus monachi /Egyptii utuntur. Qiiare 
castigandus est loeus S. Isid., 1. xix Orig., c. 22: 
Lebütonari est colobium sine manicis, qualibus mona- 


semus. 

$ IIl. — Ex RecuraA sascT! Paonoun (cap. 81). 

4 Nemo in domo ef cella sua habeat preter ea 
que in commune lege monasterii preeepta sunt : 
non tunicam laneam, nog pallium, non pellem in- 
tonsis arietum lanis molljorem, nop paucos RüImr 
mos, non pulvillium quidem ad caput, aut aliud va- 
rie supellectilis : exceptis his que a Patre monaste- 
rii per domorum przpositos divideptur, * id esi, 
armatura sua, f levitonariis duobus, et uno arido 
ex usu, 5sabano longiori, quo collum humerique 


chi /Equptii utantur; legendum est enim : Lebitona- 
rium est colobium lineum, eic. Non dubium est enim 
quin Papias ex S. Isidoro sumpserit, ut multa alia, 
ususque fuerit exemplari correctiore. Colobia mona- 
ehorusa AEgyptiorum fuisse linea etiam testator Cas- 
sianus loco mox citagdo, Quare nescio quid sibi ve- 
lit Suidas cuin. ait : AcGvtovapro» xtv poycxoc dx 
«pig bv evvviDupaévog, id est, « Lebitonarjum est fu- 
náta snonaehica:ex pilis contexta: » et, quod magis 
miror, Cau addidit xac riv éyy dpi» yMtrav Wicov- 
caiov, id est, « juxta paujam linguam Prugeen- 
sium, « cum hoc vocabulum sit potius JEgyptiacum. 
Perro osiobia een levitenaria monachorum JEgy- 
puorum ifa describit Cassianus lib. 1 de hahitu mo- 
nachi, cap. 5: « Colobiis quoque lineis induji qus 
vix ad cubitorum ima pertingunt nudas de reliquo 
cireumferunt manus. » Et recte colobium describi- 
Ux, Erat enim tunica eine manicis, ut satis liquet 
ex Servio, cum enarraj illud jx Aneidos : 


Et 1unicz manicus, et babent redímienla mitra. 
« Tunica vestris habené manicas. Quod etiam Cicero 


C vituperat dicens : Manicatis et talaribus funicis. Nam 


colobiis utebantur antiqui. » Et olim probrosum 
erat apud Romanos habere tunicas ysipidorobe, id 
est, manicatas : quippe qu:xe solis feminis et effemi- 
naUs convenirent, ul docet Agellius lib. xvi1, eap. 12. 
Quare monachi ab iis abstinebant. Colobiis autem 
monachoram Syrorum assutum erat signum ex pur- 
pura instar militum, ut innnerent se Christo mili- 
tare, ut docet S. Dorothege docirina prima : "Exe 
Gà và xoloÓtov X4&v cpaioy Türot& voppupouy, elc. jd 
est, « Habet vero colobium nostrum signum quod- 
dam purpureum, » eic. 

E Sabano longiori. Sabanum est linteum, et supra 
notatum est. Hoc loco est quod dicit S. Hieroaymus 
prafatione citata amictum lineum. Sed vox longiori 
mihi suepecta est. Nam Pachomiani monachi bre. 
viore pallio amiciebantur, .sicut et alii /yEgyptil. 
Quod satis manifestat S. Orsiesius, discipulus 8. 
Pachomii, cum assignat monachis lineum palliolum. 
Quod satis confirmatur his $. Pachomii verbis : Quo 
collum humerique circumdantur. lHaque crediderim 
omissam esse particulam non, et legendum ease sa- 
bano non longiori, Hoc palliolum appellatur tuafor- 
tes, ut videre est apud Cassianum, lib. 1 de Habilu 
monachi, cap. 7, et mafortium. Glossae Arabico-La- 
tius Mofortium fascialis, id est, angustum pallium, 
quo utuntur monachi collum pariter et humeros te- 
gens. (srsei yegópsov dicunt, S. Áthapesius in tra- 
c(atu de Virgiuilate, xai «0 papópioy à , id est, 
«et mafortes sine fimbriis. » Mentio flt in Poenis 
brevibus S. Basilii, art. 7, et apud S. Dorotheum, 
doctrina 1, dicitur mavortes eà mayvorte, Eo etam 
mulieres caput tegebant. Gloss lsidori : Mafortes 
operimentum. capitis mulierum. Cousule leidornm, 
lib. xix, cap. 25. Baronius a4 2naum Christi 195, - 
ex Gregorio Turonensi, cap. 16, colligit mafortem 
fuisse etiam amplam mulierum vestem. Cui favent 
Glossz Arabico-Latinz : Peplum, mavorte. Nam pe- 
plum ampluni erat, quippe vestimentum 1nuliebre. 


1259 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1940 


circumdantur, pellicula qu:e pendet ex latere, galli- A bis sint vestimenta ad procedendum preparata et 


cis et cucullis duobus, zona * et bacillo. Przter haec 
quidquid inveneris, absque contradictione auferes. 
81V. — Ex RecuLA saxcmi. BasiLit (cap. 11). 

Interrog. » Quis est dignus, vel decens habitus 
Christiani ? — Resp. Quoniam sermo in superiori- 
bus humilitatem necessariam docuit ; ita ut qui vult 
religiose et pie vivere, in omnibus et sinplicitatem 
et huniilitatem requirat, id est, ea qux» parvo sum- 
ptu acquiruntur, id observandum puto in corporali- 
bus usibus, per quod occasiones nobis majorum oc- 
cupationum minime flant. Hoc ergo etiam in obser- 
vatione indumentorum custodiendum puto. Si enim 
studium nobis habendum est omnium esse minimos 
et omnium nos novissimos, certum est quia et indu- 


alia ad usum domesticum, et rursus alia ad aliad 
tempus, velin nocte, et alia et in die : sed oportet 


illud ipsum tale esse indumentum, quod nobis suf- 


ficere possit ad omnia : ut eL in die honestum videa- 
tur indumentum, et in nocte expleat necessitatem. 
Ex hoc enim fiet ut et habitus noster communis et 
similis atque unius forma sit omnium, et Christia- 
num etiam visio ipsa designet. Ea enim quz uno 
prospectu ac proposito geruntur, similia, imo eadem 
in omnibus esse debent. Utile autem est etiam ex 
ipsa proprietate vestis et habitus intelligere unum- 
quemque et professionein suam agnoscere in ea viia, 
qua secundum Deum vivit, ut sciat sibi eliam actus 
consimiles esse debere; et ad eos qui nos videnL se- 


mentis omnium nos novissimos deputare debemus. D cundum habitum nostrum equales etiam in actibus 


Nam si hi qui gloriam ex indumentorum splendore 
conquirunt, * satis agunt quomodo pretiosis et ma- 
gnificis vestibus videantur induti, ita consequens 
est eum qui de ultimis et novissimis, id est, per ni- 
miam humilitatem, placere studet, eligere debere 
hoc in quo omnium et ultimus et novissimus appa- 
reat : d sicut ille e contrario, id est, de summis et 
pretiosis, videri clarior et nobilior vult. Si enim in 
publica ccena arguuntur Corinthii (/ Cor. xi) quod 
per suam abundantiam confundant eos qui non ha- 
bent, certum est quia et in hoc communi et simplici 
indumento, quod ad communem habitum vel usum 
pertinet, et *si alter altero differat babitus, vel 
pretiosior inveniatur, confundimus non habentes. 
Sufficienter quoque etíam Apostolus hujuscemodi 
usibus brevi sermone regulam posuit dicens : Haben- 
tes victum et vestitum, his contenti sumus (I Tim. v1). 
Osiendens indumento solo quo contegamur indigere 
nos, eL non varietate aliqua vestis, et ornamento 
ejus et decore jactari. Qu:e utraque postmodum in- 
troducta sunt, human: vitxe artificiis et luxuriz in- 
genio conquisita. Sed et primus ille indumenti usus 
hxc eadem indicat, cum dicitur Dominum fecisse 
primis hominibus pellicias tunicas (Gen. m). Suf- 
ficiebat enim ad confusionem contegendam hujusce- 
modi indumenti usus. Verum quoniam nobis prospe- 
ctum est indumentis etiam et calefieri et foveri, ne« 
cessarium videtur ut ad utrumque usus ipse tempe- 
retur, quo et operiri nuditas videatur et vel vis 
frigoris, vel omne quod extrinsecus ledit, arceri. 
Sed quoniam in his ipsis alia quidem sunt meliora, 


alia infériora, consequens est ea eligere qua: usum. 


exhibeant longiorem : ita tamen ut in nullo lzedatur 
regula voluntarie paupertatis, id est, ne eadem no- 


& Et Bacillo. S. Orsiesius dat monachis caligas, 
pellem et virgam. Hoc utebantur ad imitationem Pa- 
trum Veteris Testamenti, ut notat Cassianus lib. 1 
de Habitu monachi, cap. 8 : « Et baculus, quem ge- 
$tat ad imitationem horum qi professionis ejus pro- 
figuravere lineas in Veteri Testamento. » 


b Quis est dignus, etc. Exstat apud S. Basilium, - 


interr. 22 et 2, Regul. fusius disputatarum, et apud 
Rufinum cap. 12, contractius tamen. 
€ Satis agunt. Lege, satagunt, ut apud Rufinum. 
4 Sicut ille e contrario, etc. Hzc corrupta sunt, et 


apparere debemus. Non enim similiter turpe est in 
quolibet alio, si inhoneste quid agat, sicut in his 
qui vitam sobriam eliam in ipso habitu profitentur. 
Si enim quis videat de trivio aliquem homiuem czx- 
dentem alium aut vapulantem publice, vel turpiter 
proclamantem, aut in tabernis aliisque locis vitam 
cum dedecore ducentem, nec observabit quidem fa- 
cile hujuscemodi hominem, vel notabit, sciens eum 
consequenter ad reliquam vitam suam gerere. Si 
vero eum qui religiosam vitam profitetur, viderit 
quis vel parum aliquid contra quam decet facere, 
observant omnes et increpant et ad religionis oppro- 
brium ducunt. Itaque velut pzedagogus est infirmio- 
ribus habitus iste religiosior, ut etiam invitos eos 
ab opere inhonesto indecentique custodiat. Denique 
et Apostolus f ordinatum episcopum designat, quse 
res ad habitum magis revocatur. Sed et de mulieri- 
bus dicit 5 in habitu ordinato esse debere. ^ Ordina- 
tus autem esse habitus Christiani dicitur is qui se- 
cundum propositum et professionem ejus aptus in- 
telligitur. Sicut enim proprium est aliquid militi in 
habitu [vestimenti], et alius est habitus senatoris, 
ex quo precipue intelligitur, vel iste quod senator 
est, velille quod miles est; ita etiam Christianus 
habere aliquid proprium etiam ex ordinatione indu- 
menti ipsius debet. Sed et de calceamentis eadem 
ratio observabitur, ut quod simplicius est, et para- 
tius, et aptum proposito, et usibus sufficiens, id as- 
sumatur. Zone quoque usum ostendunt necessa- 
vjum esse etiam qui pracesserunt nos sancti. Nam 
oannes zona pellicea constringere lumbos suos di- 
citur (Matth. 11); et Elie antea. tanquam proprius 
habitus ipsius designatur, cum dicitur : Vir hirsu- 
(us, et zonam pelliceam habens circa (umbos suos 


non exstant in textu Greco : qux» tamen ita legun- 
tur apud Rufinum : Sicut ille qui e contrario est, de 
summis et pretiosis videri clarius et nobilius gestit. 

e Si alter altero. differat. Apud Rufinum, si. alter 
alteri pre[eratur ; vectius et clarius. 

f Ordinatum. Ita apud Rufinum. In textu Graco, 
xócpuev, id est ornatum. lta legendum, cum sic ha- 
beatur apud Apostolum I ad Tim. i. 

8 In habitu ord nato. Lege, in habitu ornato, ut est 
in Apostolo I ad Timoth. i. 

b Ordinatus. Lege, ornatus. 











4194 





12i1à 


(111 Reg. 1). Sed zona usus Petrus ostenditur, sicut A personam. Non idem usus esse hominis potestin tem- 


ex verbis angeli, que ad eum dicta sunt, recogno- 
scimus : Accingere, inquit, et calceare caligas tuas 
(Act. xii). Sed et beatus Paulus zona usus ostendi- 
tur per Agabum prophetam dicentem : Utrum enim, 
cujus est zona hec, ita illigabunt in. Hierusalem 
(Act. xxi). Sed et Job audit a Deo : Accinge sicut vir 
lumbos 1wos (Job xxxvin). Virtutis namque cujus- 
dam et prompti ad opera animi signum videlur esse 
usus cinguli. Sed et discipulis Demini zona usus 
fuisse videtur, ex more, quibus prohibeatur ^ ne 
pecrniam haberent in zonis suis. Revera enim ne- 
cessarium videtur eum ex more, qui manuum opere 
uti in aliquo deberet, succinctum esse, et in omni- 
bus preparatum : ac sine ullo impedimento inveniri 
ad omne boni operis ministerium. Unde et cingulo 
indiget, ut vel colligata circa corpus tunica, ex qua 
et magis confoveri possit, si undique constrictus 
sit, vel non impediri ad omnem rem quam agere pa- 
rat. De numero autem indumentorum nihil possu- 
mus dicere, cum 1nanifesta definitione perscriptum 
sit, in quo dicit : Qui habet duas tunicas, det. non 
habenti unam (Luc. ni). Ex quo sine dubio duas ba- 
bere illicitum est. Quibus ergo habere duas tunicas 
non licet, his quomodo aliquid de diversitate indu- 
mentorum pr:ecipi potest? 
$ V. — Item (cap. 142). 

Interrog. ^ Quid est perperam agere? — Resp. 

* Quod non propter usus necessarios, sed vel maxime 


ornatus causa vel decoris alicujus fit, boc est perpe- C 


ram agere. 
$ VI. — Item (cap. 145 3). 

Interrog. Quis est qui ab Apostolo dicitur habitus 
ordinatus (/ Tim. u)* — Resp.ls qui secundum pro- 
positum uniuscujusque honestus est, usus vel secun- 
dum locum, vel secundum tempus, vel secundum 


* Ne pecuniam haberent in zonis 'suis. Zon:» olim 
ita erant compositze, ut in illis pecunia recondi pos- 
set, ut clarum est ex illo dicto Alexandri Severi 
apud Lampridium : « Miles non timet nisi vestitus, 
armatus, calciatus, et satur, et habens aliquid in 
zonula. » Oratione Gracchi apud Gellium, lib. xv, 
cap. 19: « Zonas quas plenas argenti extuli, eas ex 
provincia vacuas retuli. » Et ex edicto Pescennii Ni- 
m apud Spartianum : « Idemfjussil ne in zonis mi- 
ites ad bellum aureos vel argenteos nummos porla- 
rent, sed publice commen .larent. » Hinc prover- 
bium, zonam perdere, apud Horatium lib. u, ep. 2. 


Ibit eo quo vis, qui 20nam perdidit, inquit. 


Dicitur de homine omni censu et pecunia exhausto. 
Unde et decoctores et similes qui non sunt solvendo 
z0nam ponere coguntur. 

b Quid est perperam agere, etc. Habetur apud S. 
Basilium interr. 49 Regul. brev., et apud Rufinum, 
ca . . 

t Quod non propter usus necessarios, etc. Ad hunc 
locum S. Basilii respexit Suidas cui scripsit : Ilp- 
r&pta 0 ux Qi xy ptlav, GOD Dui sX oru pv ma pea 
C&vtca xal xj [Doxeix xal mponéctis. ld. est, « id 
quod non propier necessitatem, sed propter orna- 
ium assumitur. Quod et mollities, et. przcipitatio, 
et temeritas. » Et apud eumdem et Hesychium : Dép- 
mspog O0 patà [Azxsimg imupptvog, x. v. À., ld est, 
« perperam agens, qui cum mollitie inflatus est, u£ 


pore hiemis et in tempore :estatis. Non idem habitus 
est operantis et quiescentis : nec militis idem est et 
privati, neque viri idem qui mulieris. 

8 VII. — Item (cap. 144 *). 

Interrog. Si quis pretiosas vestes abjiciat, ipsa au- 
tem indumenta viliora quibus utitur, vel calcea- 
menta ita composite utatur, nt studeat decorem 
inde aliquem capere, si peccat aut vitio aliquo id fa- 
cere putandus est? — Resp. Qui vult per decorem 
habitus placere hominibus, manifestum est bujus ip- 
sius vitii wgritudine laborare, id est, hominibus 
placendi : et certum est mentem ejus a Deo longius 
evagari; sed et hoc ipsum est vitium perperam 
agere, cum indumentis vel calceamentis non usus 
causa utitur. 

8$ VIII. — Item (cap. 45 t). 


Interrog. Quali affectu oportet accipere vel vesti- 
mentum vel calciamentum qualecunque fuent? — 
Resp. Siquidem breve aut grande est. ad mensuram 
stature sue, etc. ; 

$ IX. — Ex REGULA SANCTI . AUGUSTINI (cap. 54). 

8 Vestes vestras h in uno habete sub uno custode, 
vel duobus, vel quot sufficere potuerint ad eas excu- 
tiendas, ne a tinea ledantur. Et sicut pascimini ab 
uno cellario, sic induimini ex uno vestiario. Et, si 
fleri potest, i non ad vos pertineat i quid vobis in- 
duendum pro temporis congruentia proferatur : 
utrum hoc recipiat unusquisque vestrum quod de- 
posuerat, an aliud quod alter habuerat, dum tamen 
unicuique quod cuique opus est non negetur. k Si 
autem hinc inter vos contentiones et murmuratio- 
nes oriuntur, ! cum queritur aliquis deterius se ac- 
cepisse quam prius habuerat, '*» et indignum se esse 
2 qui ita vestiatur sicut alius frater ejus vestitur, hinc 
vos probate quantum vobis desit in illo interiore 


loquax, praeceps, nihil cum ratione agens. » Ápud 
auctorem veteris Etymologici : Iléprepoc, gAUapoc, id 
est, nugator; et ibidem : 'O0tv xat v&preptuttos &vel 
toU: uat«i00tat, kcaxni, xartttaiptcot park DAaxtiag. 
Jd est, « Inde et perperam agit, pro eo, qui frustra 
aliquid et petulanter agit, qui cum mollitie extol- 
itur. » 
. € ]nterr. 210, et cap. 73 Rufini. 
. * [nterr, 50 Regul:e brev. et Rufini cap. 73. 

f Vide supra cap. 72, 8$ 22. 

5 Vestes vestras, etc. Hxc videre est in Regula 
S. Augustini excusa, cap. 26, et. in ejusdem epist. 
109 7 


h In uno habete. lta in cod. ms. Corb. ; in Regula 
excusa, in unum habeatis. lu epistola, in. uno loco 
habete, recie, ut in fine capituli hujus. 

t Non ad vos pertineat. 1d est, ne solliciti sitis. 

j Quid vobis induendum. lta. in cod. Corb. et in 
epist. Recte. At in Regula excusa, quod vobis indu- 
mentum. | 

k Si autem hinc inter vos, eic. Hzc habentur in 
Regula S. Caesarii, cap. 26, sed quodammodo im- 
mutata. 

1 Cum queritur. In epist., et conqueritur. 

m ]ndignum se esse. ld est, vilem et abjectum ha- 


ri. 

n (jui ita vestiatur. Ita in cod. Corb. et Vind. Ad- 
denda tamen particula son, ut in Regula excusa et 
in epistola. 





125 


&. BENEDICTI ABBATIS AMIANENSIS ^ 


382í14 


habitu » ebrgis, qui pro habitur corporis litigatis. Ta- À monasteria abutuntur. Ternis autem Cunicis et binis 


qnen si sie vestra toleratur infirmitas, ut hoc  reci- 
piatis quod posueritis, in uno famen loco sub P com- 
munibus habete quod ponitis. 

8 X. — Ek Recura saNcmt Isrpom (cap. 14). 

* ígltus vestium et indumentorum insignes mona- 
4ho deponendi. Munitus enim debet esse monachus, 
non delicatus. Sicut autem non oportet in monacho 
esse nofabilis habitus, ita nec satis abjectus. Nam 
pretiosa vestis animam ad lasciviam protrahit, nimís 
vilis aut dolorem cordis parit, aut morbum vans 
glorie contrahit. Vestimenia non ergnt mqualiter 
gdistribnenda omnibus, sed eum diseretione, ut eu« 
jusque atas gradusque expogtulat. Ita enim et. apo- 
stolos fecisse legimus, sicut scriptum est : Erant il- 
lis. omnia communia, et distribuebatur unicuique , 
prout opus erat (Act. 1v). Uniuscujusque autem fra- 
tris 4 supplementum vel indigentia inspiciatur, ut 
qui babent contenti sint, et qui non babent acci- 
piant. Porro linteo pon oportet inonachum indui: 
e orarium, f birros, 5 planetas non est fas indui, 
neque illa indumenta ve] eglceamenta qux cetera 


* Cordis. 1n Begula me. cod Corb. additur, orna- 
tus. Recte, nt sepsus sib ; Hinc probate quantum YO» 
bis desit ornatus in illo interiore habitu cordjs, etsi 
hoc vocabulum desideretur in Regula excusa etin 
epistola, 

b Gomwmunibus. Adde, custodibus, ut in Regula 
excusa, epis. et cod. Cory. in Regula S. Gisarii 
legitur, sub communi custode. 

€ Culius vestium, ete. Exstat in Regula excusa 8. 
]sidori, cap. 12. 

4 Supplementum. Id. est, abundantia. 

€ Orarium. Orarium prohibet monachis S. Isido- 
rus, juxta decretum eoncilii Aurelianensis primi, can. 

: « Mouachum erarium jq monasterie vel izan- 
gas habere npp líceat. » Orarium dup significat, 
primo est linteum seu textile oblongum ad muco- 
sem oxcipiendum, aut su-lorem ex f:cie tergendum. 
Giosen liasilicorum : 'OSovapix, x«i 00ovix. Óp&kouuta 
énueixm, x«l ópápux map tut) Meran, cuürx OE ol 
slg roe cioy sicdocte ev'yx)urixol Eresepóptvot, ev ax- 
toi; xe«i &zspéctoveo xal &xíntuovy. ld est, « odonaria 
ei odonia Lexülia oblonga, que et oraría a. quibus- 
dgim dicuntur. Hae in palatium intrantes senatores 
ferenles in his mungebantur et spuebant. » De quo 
et Suidas, atque auctor veteris Etymologici in voce 
qccew 5 mpocómou ct ivpaytiow (tut Ob oUto 
xai 0 rapz 'Popaiot xaJaitet dpáptos, id est, « vel fa- 
ciei sudarium seu tersorium. Dicitur autem eio, et 
quod apu Romanos appellauir orarium. « Hinc ca- 
piend:? Glossz Isidori : Manuale, orarium. Ad cujus 
similitudinem secundo orarium appellatur textile il- 
lud oblongum sericum pretiosum quo ex aniiquo Ec. 
clesie usu utuntur pontifices, presbyteri et diaconi, 
quod postea stola dictum est, de quo Papias et Alcui- 
nus de Offic. Eecl., cap. 39 ; concilium Toletanum iv, 
can. 27 ; concilium Laudicenum, can. 22 : "Orc o9 àei 
)m.pérnv ópápiw gopstv. ld est, « Quod non oportet 
subJiaconum orarjum ferre, » et Liturgia S. Chryso- 
Stomi, xoi 1ó àpápiov &crracagtvog Exicióngt TÓ &purce- 

& cp. id est, « et or;rium osculatus. imponit illud 

umero sinistro. » Ibi autem agilur de diacono. Pu- 
fat Theodorus Balsamon in citatum canonem conci- 
lii Laodiceni orarium dici a verbo &pé, idest, custo- 
die, quod diaconus observare debeat quando fit pro- 
latio petitionis catechumenorum. Sed vocabulum 
Latinum est, ut volunt Suidas et auctor veteris Ety- 
mologici, et ab ore tergeudo dictum, quia ad bune 
usum orarium primo inventum est. Locus autem 


palliis, singulisque eueullís ^ contenti erumt, nibil 
preter hec in habitu przsumentes. Podules autem 
gutentur, quandiu hiemis coegerit violentia, sive dum 


fraíres gradiuntur in itinere, vel proficiscunter ad 
urbem. Monachi autem in snonasterio palliis segaper 


operiantuz, ut el pre bonestat: tecti semper iacedaat, 
el in ministerio operis expediti discurrant. Sane & 


forte quis pallingg nea habet, humeris eappuloam 
superpona£. Nuls monachorum wwitus cmram ge- 
rat, per quod laseivis et pettdanti» crimen iacurrat. 
Nen est. egisa mente castus, cajus sut corporis cul- 
$us, aut impudieus incesaus. Nalius moenachoram co- 
iuam nutrire debet, Nam qsi boe imiteptur, etsi 
ipsi hoc 34 deeipiendos homines per speciem eima- 


B lationis uon faciant, alàos tamen scapdalizant penen- 


jes offendiculun) ieGrmie, c£ e&aetum propositom 
usque ad blasphemians producentes. i Tondere erge 
debent jsii, et omnes, imo eimuol, ae pariter omnes. 
Nam reprehensibile eet diversnm babere cnltum, 
pbi npn est diversuga propositum. 


Isi leri de orario in secunda significatione intelligen- 
dus est. 

f pirros. Birrus plura significat. Primo est color 
rufus seu flavus. Glosse veteres: Dugpó», Zav6ov, 
xai r'vppóv, id est, byrrum, flavum, ei rum. Festus: 
« Burrum antiqui quod nunc dicimus rufum. ) 
Seboliastes velus Juvenalis ip sat. 5 : « Quod Grseci 
coccum, Lajini teres | £, veleres] hirruam appel- 
lant. » Gloss Isidori, Birrus, rufus. 9. vestimen- 
tum. Buidas, fiéóv ptu 'Popatxóv, id est, « Bir- 
rum vestimentum Romanum, » illudque ersj cras- 
sum. Papias : « Birrus a Grseco fit, vestis, amphi- 
ballus villosus, » eoque utebantur Romani instar pae- 
nula et lacernz. Aliquando servi usi. sunt. Codicis 
Theodosiani lib. xiv, 1. fine exceptione, tit. 40, de 
habitu quo. uti oportet intra arbem. & Servos eane 
omnium (quorum tamen dominos solljcijudine con- 
&tat militie non. teneri) aut birris uti permittimus, 
auj cucullis. » Hoc autem loco S. Isidorj birrus est 
vestis pretiosa ac proiu:e monachis prohibitus, Cas- 
sianus de habitu monachi lib. 1, cap. 7 : « Atque 
ita planeticarum atque birrorum pretia simul am- 
Vitionemque declinant. » Eratque episcoporum. S. 
Augustinus, serm. 2, de Vita clericorum: « Offeratur 
mihi verbi gratia birrum pretiosum, forte decet epi- 
scopum, quamvís non deceat Augustinum ,. íd est, 
hominem pauperem de pauperibus natum. » Palla- 
dius, cap. 55, de S. Athanasio fugiente : 3u6o» ía- 
ToU tà Gctyaptov, xal và Bigptov, x. «. 2, Id est, cum 
accepisset suam Lunicellam et birrum. S. Gregorius 
Turonensis lib. n Hist. cap. 4, de $. Bricio epi- 
scopo : llle autem ad satisfaciendum adhuc populo 
prunas ardentes in birru.n suum posuit. » 

5 Planetas. Cassianus loco citato appellat plageii- 
cas. Planete sunt vestes pretios:e, de quibus S. si- 
dorus libr. xix. Orig., 24 : « Sic et Grece planetas 
dictas, quia oris errantibus evaganiur. » Idem docct 
Papias, in Voeabulario. 

h Contenti erunt. In. Regula excusa additur : Serri 
Christi, quibus. adjicietur melotes pellicea, mappula, 
manice quoque, pedules, et calige. 

& Tondere ergo debent isti et omnes. Olim. mona- 
chis totum eaput tondebatur, ut videre est in Theo- 
ria B. Germani episcopi Constantinopolitani, u^i 
agit de monachis: Tà 84$ xeiptefot civ xipuy Q)nti- 
se, ». v. À. ld 8st, « tonderi vero caputeg toto. » Cum 
facli sumt oleriei, in. modum corone. attonsi fuerc. 
Unde S. Fruotuosus pontifex Bracarensis, cap. 16 


1945 
8 XI. — Item (cap. 15). 

& Speciosam vel variam supellectilem monacho ha- 
bere non licet : cojus stratus erit historia ef stragu- 
Jum, * pellesque lanat:e, * galnabis quoque geminus- 
que ad caput pulvillos. Per singulas hebdomadas 
abbas sive prxpositus lectulos cunctorum prospiciat, 
ne quid indigeat frater seu superfuum habeat. 

8 XII. — Jtem (cap. 20). 

4 Qui vestiaria monasterii suscipit, * quique etlam 
fila diversa pro consuendis vestibus fratrum habebit, 
et quibuscunque, ut necesse est, ministrabit. Ad 
hunc quoque pertinebit aurum et argentum, cxtera- 
que ! facia infectaque xris ferrique metalla : ordi- 
natio quoque linteariorym, fullonum, 8 cerariorum, 
atque sartorum. 

8 XIl[. — Ex BoprRiNA saNcTI Ossresin. 

h Nolite, obsecro vos, oblivisci semel arrepti pro- 
pesiti, et traditiones ! Patris nostri $calas putemus 
ad eclorum regna tenden(es. Ne desideretis qux 
ante calcastis. Sufficit nobis habere quod homini sa- 
tia, 1 duo levitonaria, et aliud atiritum, et  pallio- 
lum lineum, ! duos cultellos, zonam lineam, » gal- 
lioa8, pellem, eg virgam, Cuj ministerium aliquod et 


Reguls : « Coronam capitis quam gestabat amittat. » 
Postea Graci monachi ationsisunt in modum crucis, 
ut liquet ex Grecorum Euchologio, ubi in sequentia 
Novitii, parvi et magni schematis h:oc verba ter ha- 
bentur : àiepsüg xouptót, aüróv Gtavpotqdoc, id est, 
*« sacerdos tondet eum in formam crucis. » Qui vero 
inter nos choro deputati sunt, toto capite tonden- 
ur, excepto inferiori capillorum circulo, juxta anti- 


CONCORDIA AEGULARUM. — CAP. LXII. 


1246 


À dispensatio monasterii ereditur, etsi ex ea lucrum 


faciat, $celus putetur etsacrilegium quidquam ex ea 
contingere, et in propriam vertere * requiem quasi 
despiciens eos qui non habent et felici paupertate 
sunt divites, ut non solum ipse perierit, sed et czete- 
ros provocet ad pereundum. Ft illi quidem qui in- 
curvaverunt cervicem suam, et cam omni humilitate 
et alfictione lugentes, &tque plangentes inprasentia- 
ram plaeuerunt Deo, cum de eorpusculo isto exie- 
rint ducentur, et. aceumbent eum sanctiís Patribus 
ominibus. 


8 XJIV. —— Ex REcuLA saNCTI FERBREOLI EPISCOPI 
(cap. $1). 


Ut monachus, quamlibet delicati corporis, linea 


p ad nuda corporis non utatur, quia incongruum est 


Ut caro, qux semper vitio nature superbit, mollibus 
foveatur indumentis, et ei quasi minus validz blan- 
diatur, qu? quotidie ad expugnationem anima no» 
vus quidam preliator et fortjssimus commovetur. 
Etenim toties reparat yires contra animam bella- 
tura, quoties aliquid velut rehelle mancipium remis- 
ajonis acceperit. 


ig est, pallidus, non viridis. Nom xJepéc e&[ etiam 
palljdus, ut manifestum est ex Hesychio : xXwepog 
& x pos, id est, pallidus, et paulo ante, epis dio. T 
xAepotoloy , x. t. 3., ld. est, pallidus timer pallidum 
elliciens : ita sane esplicandus hic locus, cun ti- 
mor viridem hominem non elliciat. Galhana ergo 
sunt ve«timenta subalba cum pallore in citato Juve- 
nalis loco ; estque substantivum, non adjectivum. 


qum formam clericorum, qua statuitur in concilio C Nec legendum galbina, nec galbanatus in loco Mar- 


oletano iv, can. 46, et in concilio Aquisgranensi 
sub Ludovico Pio; cap. 1, ex S. Isidoro libr. n de 
Offic. Eccl., cap. 4, quz etiam videtur apud S. Gre- 
gorium Turoneusem in VitisPatrum, cap. 57 : « Nam 
cum partu fuisset eiffusus, omne caput ejus, ut est 
consuetudo nascentium infantium, capillis nudum 
quidem servabatur, in circuitu vero modicorum pi- 
lorum ordo apparuit, ut putares ab eisdem coronam 
clerici esse signatam. » Pontifices Grxci medium 
duntaxat capul attondebant, ut. docet S. Germanus 
patriarcha Constantinopolitanus in mystica Theoria : 
T6 9i E- pupa vüc xepy)ue t00 Uptog , xal 1 yupotidic 
«UroU tudju« tO pica» «Ov tpryoy , id est, « tonsura 
capitis pontiflcis, et rotunda ipsius sectio media ca- 
pillorum. » De tonsura vile Bedam, lib. v. Hist. 
Angl. cap. 22. 

a Speciosam vel variam supellectilem. Hxc videre 
est in Regula excusa S. Isidori, cap. 19. 


b Pellesque lanate duce. In Regula 8. Fructuosi p 


archiepiscopi : duabus lanatis pellibus arietum. 

€ Galnabis. Lege, ut in. Concordia ms. Vindoci- 
nensi, galbanis, ln Regula S. Fructuosi episcopi Con- 
cor;ie Floriacensis legitur. cilbanemque villatam, c 
pro g, ut alibi occurrit in eodem cod., eastrimargia 
pro g:strimargia. Galnahis ergo seu potius galbanis 
est lena, stragulum villosum. Ita Smaragdus, apud 
quem tamen male legitur. gaínapem, ut apud Isido- 
rum libr. xix. Orig., cap. 26, galnapes. Hinc gal- 
banatus galbane involutus apnd. Martialem lib. 11, 
epigr. 40 : 

8 jacet oecupato galbanatus 19 lecto. 
Apud Papiam : « Galbana genera vestium a galbaneo 
cnlore, qni est sublucidus et subalbus eun pallore. » 
Hiuc capiendus Juvenalis sat. 9 : 

Cerulea iuduius seutulata et gallina rasa, - 

galüus. Gloss:e veteres : Galvus xJo»óc, pro galbus 

im in ejusmodi glossis Sepe scribitur v pro b), 


tialis, sed retinenda utrobique antiqua lectio. Quam- 
vis in vetere scholiaste Juvenalis legatur gaíbina. 

d (ui vestiaria monasterii. Hzc habentur in Re- 
uli excusa S. Isidori eodem cap., sed aliter legun- 
Ur : [ste a vestiariis (monasterii suscipiet acus, eiiam 

el fila diversa pro consuendis vestibus fraternis habe- 
bit. Intelligiturque custos sacrarii, ut clarum est ex 
eadem Regula excusa, qux tamen ibi videtur cor- 
rupta, et ex hoc codice emendania. 

e Quique e'ium fila. Lege, acus etiam et fila. 

f! Facta infectaque ceris. In Regula excusa, fracta- 
que eris. 

€ Cerariorum. In Regula excusa legitur : calciario- 
Tum, reclius. 

h Nolite, obsecro tos, etc. Hxc liabentar in Regu- 
lis S. Orsiesii cirea medium, tom. IV Bib'iortheee 
Patrum editionis Coloniensis. 

i Patrís nostri. ld est, Pachomii. 

i Duo levitonaria,et aliud attritum. 8. Pachomius 
supra hoc capite citatus : Levitonariís duobus et uno 
attrito ex usu. 

k Palliolum lineum. Quod supra in Regula 8. Pa- 
chomii dicitur sabanum. 

i Duos cultellos. Quorsum duo eultelli monachis 
conceduntur, cum unus sufficiat? sed lege, ut. in li- 
bro edito Orsiesii : duos cucullos, quos etiam con- 
cedit suis monachis S. Pachomius supra hoc ca- 


ite. 
» 9 (;allicas, pellem. In libro edito S. Orsiesii malc 
legitur : Gallicam pellem ; quid sint Gallieze, supra 
explicatum est. Pellis eet melotes, qiie olim. érat 
usui monachis Agypti, ut notat Cassianus lih. 1 de 
habitu monachi, cop. 8 : « Ultimus est hahitus 
eorum fellis caprina, qux melotes et pera appella- 


r. » 
» Requiem. Id est, utilitatem, commoditatem, re- 
focillattonem. 


1g41 
& XV. — Item ejusdem (cap. 14). 


a Vestimenta supersufficientia monachus non re- 
quirat, quia non amplius quam ad quotidianum usum 
abbas necessarium viderit, consequatur, dicente Do- 
mino ad discipulos : Neque duas tunicas habeatis 
(Luc. v1), quas duas tunicas intelligere debemus non 
numero, sed propter hiemes necessarias, b et supra 
usum, si reservatz: fuerint, computari. Super ergo 
si quid fuerit, putabitur alienum : dum quid * pos- 
sessor avarus includit, magis utitur area quam do- 
minus. Quod ut vitetur, maximus nobis beatus Apo- 


stolus testis assurgit qui dicit : 4 Habentes victum: 


et vestitum his contenti sumus. Nam qui volunt divites 
fieri, incidunt. in tentationem et. laqueum diaboli, et 


desideria multa, et inutilia, et nociva, qu& mergunt B 


hominem in interitum et perditionem. Radix omnium 
malorum. est. cupiditas, quam appetentes erraverunt a 
fide et inseruerunt se doloribus multis. Tu autem, o 
homo Dei, hec fuge, sectare vero justitiam , pietatem, 
fidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem. Certa 
bonum certamen fidei, apprehende vitam eternam, in 
qua vocatus et. confessus bonam confessionem coram 
multis testibus, precipio tibi coram Deo, * qui vivifi- 
cat omnia, et Christo Jesu qui testimonium reddidit sub 
Pontio Pilato, bonam confessionem, ut serves manda- 
ium sine macula. irreprehensibile usque. in adventum 
Domini nostri Jesu Christi (I Tim. vi). Studete ergo, 
fratres, ut quod ad unum hominem, id est ad Timo- 


à Vestimenta, etc. Hunc locum ita contraetum pro- C 


fert Smaragdus : « Vestimenta superflua monachi 
non requirant. » 

b Et supra usum, si reservat fuerint, computari. 
]ta hunc locum emendavi ex Smaragdo. 

€ Possessor avarus. Apud Smaragdum, possessor 
alienus, non ita recte. 

d Habentes victum et vestitum. In textu Grxco, 
exixàcpaca, idest, operimenta; etita legendum con- 
tendit Cassianus lib. 1 de Habitu monachi, cap. 5 : 
« Habentes autem. alimenta et operimenta. Üperi- 
menta, iuquit, non vestimenta, ut in quibusdam La- 
tinis exemplaribus non proprie continetur : quas 
corpus operiant tantum, non qux: amictus gloria blan- 
diantur. » 

e Qui vivificat omnia. [ta in textu Gr»co, «o0 
Üeorouwbvyrog «X m&vta. In versione communi, qui 
justificat omnia. 

f Temperatius. Id est, elegantius, cultius. 

8 Ut non in jactantie signum multos astrictus ha- 
beat. Diximus supra in caligis multas fuisse ligulas 
seu corrigias, quod etiam ex hoc loco S. Ferreoli 
confirmatur : qui tamen hanc corrigiarum muliipli- 
citatem iaiprobat tanquam jactantie signum, quod 
proprium erat laicorum, qui cultum in calceamentis 
quierebant, non vero monachorum, qui simplicita- 
tem qu:erentes paucas ligulas adhibebant, ita ut 
laxior caliga follicaret. Quem simplicem cultum suis 
monachis precipit S. Ferreolus. Àt contra damnat 
S. Hieronymus in epist. ad Eustochium de cus:odia 
virgini:atis : « Apud quos affectata sunt omnia, laxze 
naanic p, caligz follicantes , vestis crassior. » Sed ibi 
arguit quosdam pseudo -monachos, qui follicationem, 
hoc egt, laxitatem caligarum, plusquam par erat, 
affectabant, ut inde aliquam sanctimonis:? famam 
sibi conciliarent, et inulierculas affectata cultus stin- 
plicitate deciperent. Et ita uterque sanctus concilia- 
tur, cum alter fullicationem calceamenti commendat, 
alter vero reprobat. 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


A theum, scribitur, ad unam congregationem serm- 
vetur. 


1348 


$ XVI. — Item ejusdem (cap. 52) 


Vestimentorum Íragrantiam vel nimium propter 
elationem nitorem, monachus non studeat habere, 
sed sequens melius Apostolum dicentem : Bonus odor 
sumus Christi Jesu (II Cor. 1). Colorem etiam in 
his album, vel niinis rufum , per quem szepe species 
corporis ad perniciem suam videntibus commends- 
tur, vitet ac habere non ambiat : nc et jactantiz 
sus secum testimonium ferat, et (quod absit) dum 
corpus vestimentis cito consumendis adornare tem- 
poraliter elaborat, de anim: sux, qua zeterna csse 
póterant, ornamentis non curet. Etenim ista facien- 
tes taliter Scriptura castigat : In amictu vestimento- 
rum ne glorieris, et in die glorie noli eztol[s (Eccl. 
xi) De calceamentis vero reliquorum vos tenere 
statuimus consuetudinem monachorum. Sed et hoc 
curandum est, ne pes ita sit ligamentis f tempera- 
tius vinculatus, 5 ut non jactantiz signum multos 
astrictus habeat, sed sanctius vinculo laxiori folle- 
scat, ut in omnibus simplicitas commendet Deo, 
quem ejus amore possessum, probatum sxculi vide- 
rit contemptorem. 


8 XVII. — Ex RecurA saxcri Faocrvost (cap. 4). 


h Vestimenta non multa nec superflua sint. Dua- 
bus tantum cucullis, * villata, et 1 simplici, et uno 
palliolo, € ternisque tunicis, et ! staminiis duabus 


h Vestimenta, etc. Hxc habentur in Regula ms. 
S. Fructuosi Bracarensis archiepiscopi cod. Crass. 
eodem capite. 

i Villata. In hieme, id est, villosa. 

j Simplici. [n :state, id est, pura et tenui. 

k Ternisque tunicis. Sumpsit ex Regula S. Isidori 
supra. ] 

Staminiis. Ex his patet quam sit antiquus sta- 
minearum usus in monasteriis. Staminex» sunt ca- 
misix seu interule lanez, quibus utebantur monachi 
pro lineis sibi interdictis, de quibus Magister cap. 80 

egulz : « Habere debent fratres in hieme parata- 
ram grossam, slaminiam et tunicam aliam noctur- 
nam. » S. Ardo in Vita S. Benedicti abbatis Inden- 
sis : « Concessit etiam necessitatis causa, praeter 
quam regula jubet, duas scilicet stamineas et femo- 
ralia- » Guillelmus Gemmeticensis lib. 1n Hist., 
cap. 8: « Verumtamen cucullam et staminiam ab 
eo extorquens secum asportavit; » et cap. 12 ejusdem 
libri. Sigebertus in Chron. agens de exordio ordinis 
Cisterciensis : « Rejicientes quidquid Regul:xe refra- 
gatur, foricas videlicet pelliceas, estamina Cv , et 
Btamineas), caputia quoque et femoralia. » Et de hts 
intelligendus est Arnoldus lib. n de S. Emmerano : 
« Lineis camisiis utebantur seniores, qui habere 
terant, czeteri laneis induebantur ob penuriam scili- 
cet cilicinarum vestium. » Et add. 1 Capitul. Lud., 
tit. 22 : « Alioquin hxc omnino provideat et cami- 
sias duas, et tunicas duas; » nam locus intelligen- 
dus de laneis camisiis, seu staminiis. Camisia autem 
est interula, in qu dormire solent, a camis, id est, 
lectis appellata. S. Isidorus libr. xix, cap. 22 : « 
misias vocamus, quod in his dormimus in camis, id 
est, stratis. » Hinc castigand:e Gloss: Basilicorum, 
Kapiciov 0. irl xap&tov yivóv, lege, 0 ixi xausy, id 
est, « Camisia tunica est qua in lectis utimur. » 
Quod cama lectus sit, prxter S. Isidorum docent 
gloss Arabico-Latinz : Camis, id eet, lectis. Papias 
ait esae lectum brevem : Cama lecius brevis. 


4249 


CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LXII. 








cujusque necessitatis querimonia sufficienda est. In A abbati refundant, » incipientibus aut pauperibus ero- 


ipsis quoque calciariis hoc videndum est, ut hieme . 


pedules calcient, qui voluerint a die Kalendarum 
Novembrium ad Kalendas Maias. Reliquis :wstivis 
mensibus caligarum tantum solatiis muniendi sunt. 
Feinoralium usus cuiquam permittendus est, * ma- 
xime bis qui ministerio implicantur altaris. b Sed 
hoc qui studere noluerit, reprehendendus non erit, 
* cum nunc usque constet pleraque bunc usum mo- 
nasteria etiam 4 in his regionibus non habere. In 
stramentis competens adhibenda est disciplina, nec 
amplius quidquam ab aliquo requirendum est, quam 
unum stragulum * calbanemque, villatam f mattu- 
lam, et duas lanatas pelles arietum. Quidquid in 
veste vel cultu est monachorum, non peculiariter 


apud unumquemque habendum est, sed 5 sub manu B 


unius fratris spiritalis in una cella recondendum est : 
quique, cum necessitas poposcerit, petenti cuique 
congrua staturx mutatoria tribuet. Unde et studere 
idem custos debet, ut summam in his vestibus deli- 


gendis habeat solertiam, et cuique, ut dictum est, 
apta distribuat. Nec quisquam hoc murmurare pre- 


sumat, cum sibi distributa aliorum conspicit indu- 
menta vestiri. Subulze sane, acus et fila diversa pro 
consuendis, ^ emendandis, sarcijendis vestibus ipsi 
tribuenda sunt ab abbate; et cum necessitas po- 
poscerit, lavandi atque emendandi habeat potesta- 
tem. Quidquid in vestimentis, calciamentis vel ! le- 
ctariis monachorum vetustum fuit, dum nova perci- 
piunt, totum ab abbate detur pauperibus. 


$ XVIII. — Item ejusdem (cap. 18). 
Lectula singnlorum abbas et przepositus bis in 
hebdomada revolvant et perscrutentur, ut videant 
ne quis superfluum aliquid illic vel occultum habeat. 
8 XIX. — Ex REGULA SANCT! ÁURELIANI EPISCOPI 
(cap. 42). 
j Si quid vero superfuerit expensis aut usibus 


fratrum in auro aut vestibus, vel cellario, sanctus : 


abbas per manus k provisoris, aut per quamlibet 
fidelem personam pauperibus, peregrinis aut captivis 
faciat dispensari. 
8$ XX. — Item (cap. 44). 
l Vestimenta etiam , cum nova accipiunt, vetera 


à Maxime his qui ministerio implicantur altaris. 
Juxta id quod prxcipitur Exodi xxvm. 


b Sed hoc qui noluerit studere. ld est : Sed et D 


hoc qui noluerit observare. 

e Cum nunc usque constet ' pleraque monasteria. 
Qu:e tunc erant ordinis S. Benedicti in Hispania. 

d [n his regionibus. Hispanicis. 

* Calbanemque. Lege, galbanemque. 

f Maitulam. 13 est, parvam mattam. 

6 Sub manu unius fratris spiritalis. Juxta Regulas 
SS. Augustini et Czsarii supra. 

à Emendandis. Apud Smaragdum, tantum, dan- 
dis, male. 

| Lectariis. Apud Smaragdum, electariis, male. 
Lege, lectuariis. 

Si quid vero super(uerit expensis aut usibus. Apud 
Smaragdum : Si quid super[uerit ex usibus. Lego : Si 
quid super[uerit ex impensis aut usibus. 

k Provisoris. Sepius in Regula S. Cxsarii, unde 
suam sumpeit S. Aurelianus, mentio fit provisoris. 


ganda. 
$ XXI. — Ex Recura Cassium (cap. 50). 


2 Primum de habitu monachorum donante Deo 
sumimus exordium. Oportet ergo primum ut talis sit 
vestis monachi, qux: corpus contegens tantum vere-- 


, eundiam nuditaüis repellat, et frigoris retundat in- 


juriam, non qu: occasionem vanitatis nutriat; quae 
ita vilis sit, ut nulla coloris vel compositionis novi- 
tate 1nter czteros fratres spiritales habeatur insi- 
gnis : et ita ab studiosis superflnisque accurationi- - 
bus aliena, ut nullus iterum per incuriam collectis 
aut affectatis sordibus sit deformis. Postremo sic 
ista vestis ab hujus mundi separetur ornatu, ut in 
omnium servorum Dei cultum communis sit, Nam 
quidquid inter famulos Dei non ab omnibus tenetur, 
sed ab uno vel paucis presumitur, aut superfluum 
aut elatum est, et propter hoc noxium judicandum 
est, quod magis vero non virtutis speciem, sed vani- 
tatis ostendit. Quamobrem ^? cilicinpam quoque ve- 
stem vel circeumspectam omnibus atque notabilem 
Patres nostri omnimodis refutaverunt, quia non so- 
lum nulla spiritui emolumenta confert, sed etiam 
elationis concipit vanitatem, et qux» ad necessarii 
operis exercitium quasi inhabilis pigrum semper im- 
peditumque monachum reddat. Quod si aliquos hac 
veste aut quibusdam damnosis cultibus usos fuisse 
aut audivimus aut vidimus, non ideo antiqua Pa- 
trum decreta sunt relinquenda, quia generali om- 
nium constitutioni paucorum non debet przeponi nec 
projudicare sententia. Illas enim regulas indubitanter 
et indiscusse per omnia servare debemus, quas nonu 
paucorum voluntas intulit, sed quas antiquitas, tan- 
torum temporum et numerus sanctorum concordi 
institutione definivit. Oportet quoque monachum, 
quasi militem Christi in apparatione pugnz:: semper 
positum cingulum habentem accinctis lumbis die 
noctuque jugiter permanere, sicut Eliam, Eliseum, 
Joannem quoque et Paulum legimus zonis semper 
fuisse accinctos : » quia lumborum accinctio castita- 
tis indicat continentiam, qux nihil resolutum in se 
habere permittitur. 


Ille erat qui necessaria emebat, inferebat , exporta- 
bat, lites et c:etera negotia procurabat. 

l Vestimenta etiam, etc. Hzc sumpta sunt ex Re- 
gula S. Casarii, cap. 41 : « Indumenta vero ipsa, 
cun noya accipiunt, si vetera necessaria non ha- 
buerint, abbatissa refundat pauperibus, aut inci- 
pientibus vel junioribus dispensanda. » Sed lege : 
abbaiisse re(undant. 

m [ncipientibus. Hzc vox non exstat apud Sma- 
ragdum, sed restituenda ex his locis SS. Aureliani 
et Cesarii. Incipientes sunt novitii, quos Groci 
&pxvpieug vocant, id est, incipientes, ab &gyx, id 
est , initium. De qua voce infra. 

2» Primum de habitu, etc. Hxc sumpta sunt ex 
libr. 1, cap. 5, de habitu monachi. ' 

9 Cilicinam quoque vestem, etc. Idem censet. S. 
Epiphanius iu Synopsi. ) 0l 

P Quia lumborum accinctio castitatis, indicat. conti- 
nentiam. S. Augustinus, serm. 39, de verbis Do- 
mini: « Ad continentiam pertinet. sint lumbi vestri 








abi 

$ XXI, — Ex Reovua Tansaexsi (cap. 19). 

Observandum est etiam ne interioris anima: &or-- 
des contrahat vestis mund: nimius appetitus. Qua- 
propter secundum prepositi sunt. ordinationem la- 
vandz. Qu:e tam simplici erunt et nativo colore pro- 
curande, ne disparilitas vestium nutriat arrogantize 
vitium ; et ita sunt indigentibus tribuendze, ne * per 
vitium avaritize reservate, providendi singulis detur 
audacia. Si quis vero his negligenter 5 expetenda 
putaverit , prepositi sit cura, ut * interversor rerum 
monasterialium corrigatur. Ánte omnia procurantes, 
4 ut lites nullas habeatis. Si autem diabolo instigante 
facte fuerint, celeri satisfactione sanentur : et inde 
proferantur remedia, unde facta sunt vulnera : nec 
occidat sol super iracundiam vestram. Consuetudinem 
jurandi abjicite. Sit sermo vester, est, est; non, non; 
quía sicut Dominus ait : Quod his abundantius est, a 
malo est (Matth. «). 


$ XXIII. — Ex RecuLA saNcrI Pacuourn (cap. 67). 

e Levitonarium, et quidquid in veste est, mona- 
chorum nemo lavet, f [nisi] die Dominica, 8 preter 
. nautas et ^ pristinarios N 


$ XXIV. — Item ejusdem (cap. 68). 


| Non vadant ad levandum, nisi omnibus signum 
unum iosoguerit : gequenturque praypositum suum, 
et lavabunt taciti eum disciplina, ' 


accincti. » Diana virgo dicitur a Pindaro. Bafuzovoc, 
ld est, alte cincta. Olim virgines zona cirigebántur, 
quam solvebant in nuptiis virginitatem amissuree, 

ocet scboliastes Callimachi in hymnum ad Dianam. 
Hinc lascivi discincti appellati Persius, sat. 2 : 


Non pudet in morem discincti vivere Nattz. 


Discinetus Mzecenas a Seneca dicitur epist. 444 : 
« Non oratio ejus zque soluta est, quam ille discin- 
ctus. » Et Cxsar, quod laxiori veste delicate utere- 
wir, à Sylla pet joeutti male cinctus appellatus est, 
apud Dionem, libr. xri, 

: Pér vitium. Adjeci particulam per, qua deside- 
ratur. 

b Expeténda. Lege, utendum. 

* [nterveraor. ld est, dissipdior. 

4 Ut nullas lites habeatis, ctc. Hec sumpta sunt 
ex Regula S. Augustini, cap. 27; habentur eliam in 
Regula S. Cxsarit Arelatensis, cap. 51. 

* Levitonarium , etc. Hic articulus non exstat in 
Regula S. Pachomii excusa. 

f Nisi. ll:ec particula videtur redundare. 

E Proter tioutas. 
Pachomii, quia situm erat in Tal: 
de quibus vide articulum 

h Pristinarios. Lege, pistrinarios, a pistrfno, de 
quibus vide art. 65 ejusdem Heguke. Permittitur 
autem nauti$ ei pistrinariis die Dominico lavare 
Vestes, quod aliis diebus non vacaret. 

i Non vadant, eic. Hic quoque articulas non éx- 
stat in Regula S. Pachorhil etcusa. In qud tamen 
sunt constitationes de privata vestimentorum lau- 
tione, nempe art. 57 et 77. Hic aütem de lautione 
communi intelligitur, cum fratres exeunt ad lautio- 
neni vestimentorum ure. tum suis przepositis. 

] Nemo leet, etc. Neque hic articulus exstat in 
Regula excusa S. Pachomli. 

, Gommonebit prepositum suum. — Hoc est, pre- 
positum domus suz, cum videlicet postea seorsim ab 
aliis lavare vestimentum suam cupiet, sicut statui- 
tur art. 57 de eo quivull lavare vestimentum suum : 


.Aatenna, iusula Nili, 
65 ejusdem Regul;e. 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
À 


G 


Nautz erant in monasterio S. D 


1252 
8$ XXV. — ltem (cap. 69). 

j Nemo lavet retractis in altuin plusquam stata- 
tum est vestibus, cumque laverint, ómnes pariter re- 
verlentur. Si quis remanserit eó tempore quo 
ibunt ad lavandum , vel in presenti non fuerit, 
k commonebit pr:positum suum, et ille mittet eum 
eo alterum : et sic loto vestimento ! revertentur do- 


mum. 
6 XXVI. — ltem (cap. 93). 


Nemo lavare alterum poterit aut ubgere, misl ei 
fuerit Iriperaturn. 
& XXVII. — Ex Recura Sreriakt (eap. 18). 
m Vestimenta vel lectuarià nullus lavare audest 
2 absque oratione premissa * prioris. 


$ XXVIII. — Ex REcura Macisrn! (cap. 81). 

P Habere debent [fratres in hieme 4 paraturam 
grossam quotidianam stamineam et tunicam aliam 
nocturnam, quam post nocturnos * puducleni, quia 
in die diversis occupantur laboribus. $ Habeant 
enim in hieme et pallium stamincum, braccas lineas, 
et !* fasciolas aut pedules. Ín :state vero habeant 
" paraturam línostimam non satis grossam propter 
laborem : et habeani pallios linostimos Y subtiles 
non salis propter sstus sudoris, et braccas líneas, 
el x fasciolas lineas vero uti Dei homines prohibe- 


mur, ut aliquid distet a clerico monachus. £t ha- 


beant singulas paraturas linostimas subtiliores, quas 


« Bi quis voluerit lavare vestimentum suum, commo- 
nebit prapositum suum, et ille mittet cum eo alium, 
et, lota veste, revertentur domum. » 

| Revertentur domum. lta loquitur, quia Iavabant 
extra domos suas, non exira monasterium, 

m Vestimenta, etc. Exstat in. Regula ms. Pauli et 
Stephani cod. Flor., cap. 99. 

2 Ábsque oratione premissa. juxta antiquam mo- 
Tem, de que supra, 

? Prioris. ld est, abbatis. Nam spe in hac Re- 
gula prior usurpatur pro Patre seu principe mona- 
sterii; de quo vocabulo supra. 

P Habere debent fratres, etc. In Regula. Magistri 
hoc caput est 81. 

q Paraturam.  Paratura et vestimentum, ornatus. 
Sangallensis in Vita Caroli Madri: « Erat amtiquo- 
Tum ornatus vel paratura, » etc, Tertullianus (c 
Pallio, cap. 5 : « Tantam igitur paraturam materia- 
rum ingenia quoque vesliliciud prosecuta primum 
tegendo homini, qua necessitas pr:cessit, dehinc et 
ornanco, imo et inflando, qua atribitio successit, in- 
duinentorum formas promulgavere. » 

* Puduclent. lia in Regula ms. cod. Corb. ; pa 
duclo hoc loco videtur idem esse quod exuo. 

* Jlabeant enim. Particula enim hoc luco est rero, 
quemadmodum particula nam, ut sxpe occurrit in 
hac Magistri Regula. 

* Fasciolas aut p.dules.. Particula aut exposititie 
sumitur, nam hoc loco fasciolzx ct pedules idem sunt. 
Nec nos moratur quod in add. 1 Capitul. Ludovici 
imp., tit. 22, fasciol;e dislinguantur a peduliLus, uam 
ibi fasciol:e sunt crurales fascize, non pedules. 

u Paraturam linostimam. S. [sidorus lib. xix Orig., 
cap. 22 : « Linostimd vestis est ex lana liuoque con- 
texta : et linestiuia, quia in stamine linum, in trama 
lanam abet. » . 

v Subtiles non satis. 1ta in Regula ms., sed vi-e- 
tur addendum «à grossos, nam paulo ante dixit, nom 
satis grossam. 

x Ei Fasciolas. Tó et expungendum, 6i leg. fa- 
sciolas vero lineas. 








1956 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXil. 


- 


1254 


in diebus festis solum * in processionibus utantur. A non debet, quia contra desideria carnis spiritus sen—- 


Et ín :estate habeant singula b mannariora inea pro- 
pter sudores, eí singula facitergia per decadam. 
Quas omnes res per singulas decadas singule arcs 
contineant, tenentibus ex eis clavem przpositis suis, 
* qua posit: sunt : de cujus celle custode jam 4 sü- 
pra diximus. Ideo enim diximus in una arca unius 
decade sub clave przpositorum emnes * mutandas 
consistere, * ut cum. unusquisque frater in potestate 
peculiare aliquid abscondat, quem ordinem, omnes 
decads observant. Si quis vero frater 5 in specie 
sua Sibi visus fuerit h scemari, vel satis gavisci, mox 
a przposius$ süis ei tollatur et alio detur, et alteritis 
illi. Hec ideo ut non extollatur propria ie fratre vo- 
luntas, quia quidquid ejus anima petit, ei magis dari 


& Inprocessionibus. Id est, quando conveniunt et 
ut in ecclesiam officii divini eelebrandi causa. 
ta sumitur precessio a Sidonio lib. v, epist. 17 : 
« Conveneramus ad S. Justi sepulcrum, sed tibi in- 
firmitas impedimento, ne tunc adesses. Processio 
fuerat antelucaDa, solemnitas anniversaria. » et 8. 
Gregorio lib. 1 Dial., c. 10 : « Proces:ionem vero 
imperaret verecundia. Nempe ad dedicationem ora- 
tori S. Sebastiani, ut ibi habetur, Bic procedere 
apud Tertullianum est infirinum visitare, ct ecele- 
siam adire lib. 11 de Cultu feminarum : « Vobis au- 
tenr mulla ? eausa non tetriea; aut imbecil- 
lus aliquis ex fratribus visitatur, aut sacrificium 
offertur, aut sermo Dei administratur. » Et Jib. 11 ad 
Uxorem : « Si procedendum erit, nunquam magis 
familie occupatio obvenial. » ld est, si. cotivenion- 
dum est in ecclesiam. Idem patet ex S. Gregorio 
lib. 1 Dial., cap. 10: « Ad dedicationem predicti 
oratorii fuerat ptoeessura; » et paulo post: « Ad de- 
dicalionetn oratori processil. » 

b Mannariora. In Reg. ms. cod. Corb., Manna- 
riola; lege Manuariola. Manuariolutn est sudarium, 
mappula, alias manuale. Grece, éyxysiptov. 

c Que posite sunt. Hic locus inutilus est, sed ex 
Regula ms. ita sux integritati restituendus: « Quse 
arc in vestario (Lege, vestiarie| ponantur, tbi fer- 
ramenta monasterii, ei omnes posila sint, » nempe 
arc:, 

4 Supra diximus. Cap. 17 ejusdem Regul. 

e Mutandas. Mutanuz sunt mutatoria S. Fru- 
ciuoso episeopo : vesümenta ei similia, quae repo- 
nuntur ad mutandum. 

f Ut cum. unusquisque frater, ew. Locus mancus 
est, et iia ex Regula ins. legendus : Ut. cum unus- 
quisque fraler in potestate arcam non habuetil, non 
tbeat ubi peculiare uliquid abscondat. 

* In. specie suu. Species sunt vestimenta, orna- 
menta varia, supell x, ita hoc vocabulum spe usur- 
pat S. Gregorius Turonensis in llist. Frane. 

h Scemari. ha in Regula ms. scenare est sibi pla- 
cere, quasi schemate, seu gesliculatione  l:etitiam 
praselerre, quod verbum explicare videiur Magister, 
cui addit, vel gavisci, id est gaudere. Scemato lib. 
it legis Longobardorum, tit. 15, l. 16, est eorporis 
deliguralio : « Verumtamen non occidatur, sed ei 
scematio corporis fiat. » Et infra : « Non in ocei- 
sione et scematione corporis. » 

i Sacci sint tenica, Phrasis Graea, pro, tunicce 
sint ex sacco. Sacci tunics, id est, eilieinge. Sac- 
cus, Grece caáxxoz, passim apud Septuagiuta Inter- 
preles est eilieium. ln cod. Vind. le. itur : Ses sint 
tunice. Male. 

| Cucullg segesire. in eod. Vind., cueulle sege- 
strai&, satis recle. In legula ms. Magistri, cucullee 
segesiri, lege, ex segestri. Begesire a segete esL te- 
gumentum. Varro lib. iv de Lingua Latina : « Nisi 
quod Graeci dieunt ?e»vgóv lectum potius quam lccti- 


tt. Ideo spiritalis home Dei est, noti catrialis. Heb- 
domadarlis coquinam intrantibus 1 saccl sünt tonicse 
et? cuculle segestr:. Qu: tales fés, miàxiine intra 
monasterium, sine verecundia k Otiífie sordicium in- 
juriamque sital * caccavorum, & cücum:e et ? hie- 
maruni, nec non et foci caloreni vé coquinz sordes 
diversas sustineant. Qu:e ergo reg expleta hebdo- 
mada ultimo die sero lotzx hebdorhadariis aliis in- 
trantibus consignantur. De calcearils vero, oportet 
fratres caligas habere ? ferratas P viclinas non ad lu- 
sum, sed ad usum, quas debent tempore hiemis uti, 
wstatis vero tempore unctas reponi. Et 4 ealigas 
omnes oportet babere t clavatas tam in monasterio 
quam in via, ut diu reposite ealige conserventur - 


B cam, quod involvebant, quod fere stramenta erant 


a segete segeslria appellant, ut etiam nume in ca- 
stris : nisi a Graecis. Nam céyeccpov, ubi lectus mor- 
tui fertur. » Idem lib. 1de Vita populi Romani, apud 
Nonnium cap. 4 : « Quod frontem lectice struebant, 
ex ea berba torta torum ppellatum, hoc quod isjici- 
tur, eiiam toral dicitur. Lecticam quz iuvolvebant, 
segesiria dicebant. » Meminit Lucilius lib. xv, apud 
eumdem Nonnium, cap. 14. 


Pssoulo, si queris, oánterius, servus, segestre. 
Uulior mili, quam sapiens, 


]n glossis Isidori, Segestre, teges, Dicitur et Sege- 
sirum. Gloss Benedicti : Segestrum acéyaccpov, 
Íd est pellis, seu operimentum pelliceum. Ali: Gios- 
&e, Segesirum rvecáótpuoy, acéyactpo», id. est, pellis. 
Nam créyactpov Grxcis pellis est, et tunica pellicea. 
Vide Julium Pollucem, lib. x, cap. 46. Cuculle ergo 
segesiratz: vel ek segestri suntfere stramihes vel 


[ESSERE J 


C pellicez. 


D 


k Omne sordicium injuriamque. Lege utin Regula 
rh$., omnem sordiitu injuriam. 

| Caccavorum. Pro cacaborum, de quo vocabulo 
supra. 

m Cucumce. Cucuma est vas coquinarium, olla. 
S. Isidorus, lib. xx Orig., cap. 8: « Cacabus et cu- 
cuma a sono fervoris cognoniinantur. Hzc in Grz- 
cis et Latinis communia. Sed utruin Launi a Grzcis, 
an Graci a Latinis hzc. vocabula sunipserunt. iu- 
certum est. » Cucuma Grace xovxouptov. 

n fliemarum, 1n Regula ms., gemarum. "Videtur 
legendum, heminarum. 

^ Ferratas. Propter glaciem. 

N Viclinas. lta in Regula ms. In cod. Vind., bi- 
clinas. 

4 Caligas. 1n Regula ms, legitur, gallicas, rectius. 
Nam su: Juugit, ut diu. (nempe Loto statis temporc) 
calige teposilm (id est recondite) conservetur. kl 
Gallica aptjor in zstale, quie fere totum superio- 
rem pedis partem nudam relinquat, ut supra obser- 
vatum est. 

r Clávatas. Clavis suffixas. S'c S. Equitius alibas 
ulehatur caligis clavatis, uL notum est ex S. Grezo- 
río p..pa, lib. 1 Dial., cap. 4: « Tunc vir Dei clava- 
tis caleeatus caligis falcem fenariam in collo deferetis 
venieoat. » Idque militum more, qui caligis caleca- 
bantur clavatis ad opera diversa, ei me pes iu acie 
titubaret. Leo, constitutione vt, 8 26, agens de cal- 
ceis militaribus : 'Aveyxetov dé óMyow paxpoig xotg 
xaÜünloucÜa. «otà, id est, « Necessurium est ipsos 
paucis parvis clavis suffigi. » Einc capiendus Juve- 
nalis sat. 5 : 

eS. planta mox undique magna 
Calcor et in digito clavus mibi militjs haeret. 
Et sat. 16, si modo illius sit : 


offendere Lot caligatol 
Millia elavorum. 








1255 


S. BENEDICTI ABBATIS ANJIANENSIS 


1256 


et pes vratris in caliga refrigeretur. Ad nocturnos A tas, et * sagos tumentatitios singulos, et Izenas ; 
vero in sestate 5 ligneos cuspus putantur * pelliciis,, in sstate vero pro Lenis f rachinis propter aestus 
utantur? et ante ipsos lectos singulas pelles , ubi 
'tergant a sordibus pedes, et sic in suos lectos ascen- 
dant. 


ne inquinatis pedibus ad süum revertentes stratum. 


lectorum sagos coinquinent. In hieme vero ad no- 
cturnos? pedulibus utantur pelliciis :propter frigus 
pedum. In lectis habeant in hieme singulas mat- 


erantque hi clavi przeacuti, ut clarum est ex Plinio, 
lib. 1x, cap. 48: « Squamis conspicui crebris et prze- 
acutis clavorum, caligarium elligie. » 

8 [n calida. Lege, ut in Regula wns., 7n gallicla, id 
est, gollicula, juxta prefatam rationein. 

b Ligneos cuspus putantur. Lege, ut in Regula 
ms., ligneos cuspos utantur. Quid sit cuspus docent 
glossze veteres ; Cuspus, EU)tyov a«vücXuoy, id est, li- 
gneum sandalium. 

c Pelliciis. Hoc vocabulum redundat, nec habetur 
in Regula ms. 


4 Pedulibus utantur pelliciis. Przter caligas qux» B simplex et tenuis propter 


superponantur. 

e 5Sagos. lta in Regula ms. Recte : nam hoc vo- 
cabulum dicitur masculine et neutraliter. Nonnius, 
Cap. $ : « Sagum generis neutri et plerumque mascu- 
lini, » etc. Arrianus in Periplo maris Erythrzi posuit 
. masculine : c&yot &potyotttixol yeypaupévor , xal Be- 
GAupryoc, id est, sagi ad usum virorum arte fullonis 
proparati et tincti. 

.f Rachinis. In Regula ms., rachenis. Rachina, ra- 


cana, seu rachana cum aspiratione, et racbanella est 
siragulum, seu lectorum operimentum. Papias: Ha- 
china, strata lectorum. 
parii : 
ut tegantur centum potius quadraginta quaivor fra- 


ita S. Juannis. Eleemosv- 
m et bene acceptum Dco, 


« Justum est eni 


tres et domini tui, quam tu infelix. VYenunzantur 


enim quatuor racbanelle numismate uno. » Et in 
eadem Vila : «llic enim fieri fecerat, quasi tholos 
quosdam prolixos ligneis tabulis pavimento strate ad 
requiescendos eos, et simul cum storeis et raeanis 
per totam hiemem. » Racana tamen seu racanella est 


hiemem, ut evidenter pa- 
tet ex hoc loco Magistri, et satis colligitur ex Gre- 
gorio papa, lib. xn. Regesti, epist. 16, ubi agens de 
lectis quos mittit'ad monasterium montis Sinai, dis- 
tinguit lenas a racanis: « Misimus kenas quinde- 
cim, rachanas triginta, lectos quindecim. » Et ex 
Ennodio, lib. ix, epist. 17: « Lienam et racanas, cem 
volueritis, coloris rubei aut fusci mihi cum celeritate 
mittite. » Et hic locus sanus est, nec ullo medicamine 
indiget. | 


mec" '"1—————^———^——A4A ————————Ó— Ó———————ÓM a] 


CAPUT LXIII. 
DE MENSA ABBATIS. 


$1. — Ex RecurA saxcrI BeNbicTI, 


vult de fratribus vocare in ipsius sit potestate. d Se- 


* Mensa abbatis cum hospitibus et peregrinis sit C niores tamen unum aut duos semper cum fratribus 


semper. ^ Quoties tamen minus sunt hospites, « quos 


.* Mensa abbatis cum hospitibus et. peregrinis sit 
semper. Arnolphus lib. 1 de S. Enimerano liunc Re- 
. gulelocumtangit, agens de S. Romualdo abbate mo- 
nasterii S. Emmerani : « Mensa illius secundum 
Regulam sancti Benedicti erat cum hospitibus et pe- 
regrinis. » Hospites -unt cjusdem nationis, peregrini 
alterius ; non sunt hi hospites, qui in eadem civitate 
el oppido in: quo situm est monasterium residentes, 
ultro convivium emendicant, aut ab ab*5ate invitan- 
tur : sunt enim potius conviv:e quam hospites. Hic 
autem sola mentio fiL mens:x, non celle, aut. came- 
r$ ,aut palatii abbatis in quo seorsum a sua con- 
gregatione reficiat cum hospitibus et peregrinis. Ex 
quo efficitur ipsi abbati reficiendum esse cum pere- 
grinis et hospitibus in ipso conventu fratrum, maxi- 
ime in refectorio, vel certe alibi, si commodum. Non 
crit refectorium fratrum juxta rationem a nobis 
explicandam. Is fuit usus antiquorum Patrum quibus 
S. Benedictum in re tanti momenti contrarium fuisse 
minime credendum est. Id. przecipit Regula Patrum 
m$. : « Illud quoque statuimus, ut abbates omni 
tempore cum fratribus reficiant. » S. Isidori, cap. 9 : 
« Abbas citra languoris necessitatem cibos in conspe- 
ctu pariter cum fratribus sumat. » S. Aureliani, cap. 
49: «Abbas, nisi inzequalitate faciente, extra congrega- 
üonem non reficiat. » S.Cresarii, cap. 59 : « Abbatissa 
msi i:equalitate aut infirmitate aut occupatione im- 
pellente extra congregationem penitus non reficiat. » 
Ubi vides solum inzqualitatis, id est, morbi, vel 
occupationis casum excipi. Id etiam videtur ex S. 
C:esario, epist. ad Orariam : « Et in quotidiano cor- 
poris alimento atque communi cibo par sie his, cum 
quibus pari in mensa uteris consensu, ut qui ad 
unam sedetis mensam , unum vos parque reficiat ali- 


D 


dimittendum propter disciplinam. 


b Quoties tamen minus sunt. hospites. (nam vide- 
licet sufficiat ad explendam abbatis mensam. 

c Quos vult de [ratribus vocare in ipsius sit po- 
testate. Vocaniur fratres ad mensam abbatis, ut ipse 
abbas humilitatis recordetur : ne vel tanqu:un prin- 
ceps, aut inonarcha solus in mensa sed at; vel, si 
habeat aliquot hospites, extollatur, fratresque sper- 
nat, quod solus cum hospitibus separatus a grege 
accumbere possit. Unde S. Eugendu. abb s (ut in cjus 
Actis habetur) nunquam mensam separatam a (ra- 
tribus habuit. Nec dicendum est fratres vocari ad 
mensam abbatis, ut lautius epulentor. Nam si v.lent, 
non indigent lautioribus epulis; si infirmi sunt, aut 
omnino debiles, babent cellam infirmorum, in qua 
melius accipiantur, et procurentur, et opus est, car- 
nes comedant, quas in refectorio. comedere nefas 
Nec dixit S. Beneuictus debileset infirmos, sed quos vo 
let. Nec, cum separavit coquinam abbatis et hospitum 
a coquina fratrum, hoc ideo instituit ut abbatis olla 
ferveret, fratrum vero cacabus algeret, sed, uf incertis 
horis supervenientes hospites , qui nunquam | desunt 
monasierio, non inquielent fratres (Cup. 53. Reguliz). 
Etsi aliquid addendum est in gratiam hospitum, 
illud etiam fratribus indulgendum, ut supra nota- 
tum est. . 

4 Seniores tamen unum aut duos semper cum [ra- 
tribus dimittendum. Optima lectio, si verbum sub- 
Stantivum , est, subintelligitur. Nam gerundium 
aliquando accusativum regit. In. Concordia Vindo- 
cinensi legitur : Seniores tamen unas, aut duo cum 
fratribus dimittendi. Vulgo additur «à procuret. In 
cod. p. ms. Victorino additur, mandamus. Sed cum 
hucusque rite cuncta procedant, in his verbis totius 
diflicultatis cardo versatur. Nam si unus aut duo 


mentum. » seniores dimittendi sunt propter disciplinam, acta 








. 4351 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXI. 


& I. — Ex Rzcevta. Macisrat (cap. 82). 


- 4958 
AÀ quos voluerit abbas prseter Prepositos, qui in deca- 


& Ad mensam abbatis sedeant seniores, extranei 
supervenientes , b vel vicibus * fratres psalterati , 


mentum. » Idem faciebat S. Eugendus abbas, ut 
habetur in ejus Actis apud Surium : « lile, inquam, 
abbas sanctus nec mensulam suam (ut facere quos- 
dam nuper audivi), nec victum unquam exceptavit 
a fratribus. » His accedat constitutio abbatum in 
synodo Aquisgranensi sub Ludovico Pio imperatore, 
tit. 27 : « Ut abbas vel quispiam fratrum ad portam 
monasterii cum hospitibus non reflciatur. In refe- 
ciorio autem omnem eis humanitatem manducandi 
et bibendi exhibeat. Ipse tamen ea cibi potusque 
mensura contentus sit, quam reliqui fratres acci- 
piunt. » Neque huic titulo adversatur sexagesimus 
secundus, in quo statuitur, « ut laicus causa man- 
ducandi et bibendi in refectorium non ducatur. » 
Nam hie titulus ad hospites nor spectat. Nostra 


dis suis ideo ad suas mensas jubentur esse przsen- 
tes, ut causam Dei, idest, taciturnitatis et gravitatis 


si additum fuisset, in refectorio, vel quid simile. 
)taque primo respondemus juxta superiorem re- 
sponsionem ex Ruthardo allatam. Quz clara est ex 
verbis Magistri , qui, cap. 82 ut sxpe alibi, optime 
S. Benedicti mentem interpretatur, cum ait : 
« Ád mensam abbatis sedeant seniores, extranei 
supervenientes, vel vicibus fratres psalterati quos 
voluerit abbas, poter Prepositos, quin in de- 
cadis suis ideo ad suas mensas jubentur esse prz- 
sentes, ut causam Dei, id est, taciturnitatis el 
gravitatis in susceptis suis custodiant. » Hzc clara 
sunt, et nullis ambagibus involuta : maxime cum 
extranei supervenientes juxta Magistri Regulam 
debeant in refectorio cum fratribus reficere, ut su- 
pra notatum est. Respondeo secundo locum esse in- 


sententie favet Magister, qui, etsi statuat mensam B telligendum de illis diebus in quibus abbas frangit 


abbatis ut sanctus Benedictus, tamen cap. 24, ubi 
ayit de lectore hebdomadario, statuit quid legendum 
sit in refectorio, cum superveniunt extranei. Ne 
autem quis putet hanc novam esse interpretationem, 
Ruthardus antiquus scriptor hoc caput Regule ex- 

ens ait quosdam in ea esse opinione : Quzritur, 
inquit, in hoc loco ubi debet abbas manducare, 
utrum in refectorio, an foris. Sunt alii, qui dicunt 
foris, alii vero intus. Quomodo ergo dimittere debet 
seniores duos, vel tres cum fratribus, si illic in 
refectorio debet manducare? Qui respondentes di- 
cunt : Propterea dixit S. Benedictus seniores dimit- 
tere, quia sunt talia refectoria, in quibus sedent 
fratres, ut. propter multitudinem fratrum ab abbate 
non possint videri, veluti in sancto Gallo. » Hzc 
sententia confirmatur ex regula S. Benedicti, cap. 
98 : « Nec presumat ibi aliquis de ipsa lectione, aut 
aliud quidquam requirere, ne detur occasio maligno: 
nisi forte 
breviter dicere. » Ubi Prior pro abbate usurpatur, 
ut supra declaratum est. Sed si abbas nunquam re- 
ficiat in conventu fratrum, quia cap. 53 dicitur nun- 
quam hospites deesse monasterio, aut saltem raro, 
si locus sumatur hyperbolice, absurdum esset per- 
mittere ipsi abbati aliquid in refectorio de lectione 
dicere, qui nunquam, aut raro debeat interesse. 
Przterea si contraria sententia valet, nescio quid 
deterius monasterio contingere possit, cum ipsi ab- 
bati fenestram ad omnem licentiam ejusmodi insti- 
tutio patefaciat : datur enim ei occasio quotidie co- 
messandi cum szcularibus, decoquendi , obligu- 
riendi, et dilapidandi bona monasterii, ut quoti- 
diana patet experientia : quod etiam preclare no- 
tat Petrus Venerabilis lib. 1, epist. 18. Hinc orta 
est omnis monastice vitz corruptela, divisio illa 
bonorum monasterii inter abbatem et monachos, 
cum. sibi abbates opimiorem et meliorem partem, 


quam occasione hujus capituli mensam abbatialem y) 


appellant, seposuerunt. Nec id me movet, quod in 
constitutionibus, ne in agro Dominico, cum ad mo- 
nasterium, et in Benedictina flat mentio camere 
abbatis, in qua it, quos velit ex fratribus me- 
lius procurare. Non enim interpretantur Regulam 
summi pontifices, sed id quod dudum introductum 
fuerat, et :egre avelli poterat, tolerant. Czteris diffi- 
cultatibus mox satistiet. Et hzec sententia vindicat 
S. Benedictum a multorum injuria, qui dicunt pas- 
sim ex loc Regule capite ruinam monasteriorum 
natam esse, cum data sit libertas abbatibus quoti- 
die epulandi. Sed cum hzc libertas non clare pateat 
in hoc capite, sed tantum ex quibusdam verbis col- 
ligatur, satius est sequi nostram sententiam, quam 
tantam injuriam S. Benedicto facere. 


res est (ut aiunt. adversarii); nam inde clarum est 


abbati non reficiendum esse in eodem cum fÍfra- 
tribus Joco; sed clarior esset hac consequentia, 


PATROL. CIII. 


rior voluerit pro :edificatione aliquid (; 


jejunium propter hospites; cum nimirum fratres re- 
ficiunt hora nona, et abbas cum hospitibus hora 
sexta. Tunc enim dimittet unum aut duos ex senio- 
ribus, qui hora nona reficiant cum fratribus propter 
disciplinam : quia tunc abbas jam refectione sumpta 
cum hospitibus non intererit refectorio. Neque his 
obstat quod cap. 535 fratres jejuniorum consuetudi- 
nem prosequi debeant. Nam hzc ita intelligenda 
Sunt, $i non vocentur ad mensam abbatis, cul po- 
testas absoluta hoc capite conceditur quemlibet o 
fratribus vocandi ad mensam suam sine ullo dierum 
discrimine. Quidam objiciunt, quod S. Maurus T heo- 
debertum regein convivio excepit in domo hospitum. 
Verum quidem est, sed non inde concluditur S. Mau- 
rum a sua congregatione separatum cum rege epu- 
latum fuisse. Si vero non duxit regem in refecto- 
rium, id contingere potuit, quia locus minime aptus 
erat ad regem accipiendum cum suo comitatu. Op- 
ponunt etiam quod S Columbanus non intromitte- 

at hospites sxculares in interiora monasterii. Con- 
cedo quidem, sed non inde efficies S. Columbanum 
Seorsum a sua congregatione cum ejusmodi hospiti- 
bus semper, aut plerumque comedisse. Opponunt 
etiam id valde incommodum esse fratribus, si szx- 
pius hospites cum eis comedant. Sed contrarium 
quotidiana patet experientia. Et si quid incommodi 
inde emergit, illud 1ninus est, quam si abbati nun- 
quam aut rarius cum sua congregatione relicienti 
detur occasio dilapidandi bona monasterii cum 
laicis; fratribus vero murmurandi , et remissius in 
sancto proposito agendi? Qux facile inter vescen- 
dum obrepunt, maxime si illi prelatum nunquam 
aut raro in refectorio videant : cum etiam ejusmodi 
seniores ob disciplinam relicti nunquam satis aucto- 
ritatis ad eos compescendos habituri sint. 


& Ád mensam abbatis , etc. Hxc habentur in Reg. 
ms. Magistri, cod Corb. eodem capite. 


b Vel vicibus. In cod. Vind. additur, alienis. 


€ Fratres psalterati. In cod. Vind. deest, «à psal- 
terati. Psalterati sunt ii, qui psalterium memoria 
tenent, ut satis liquet ex eadem Regula Magistri, 
cap. 57 : « Si vero in viam longiorem dirigatur, co- 
diculum ;aodicum cum aliquibus lectionibus de 
monasterio secum portet, ut quavis hora in via 
repausaverit, aliquantulum tamen legat : ita ta- 
men, si fuerit psalteratus. Si vero non fuerit, tabu- 
las a majore superpositas psalmis (Lege, cum ali- 
quibus psalmis ) secum portet, ut ad refectionem 
prandii aut ad mansionem quando applicuerit, ali- 
quantulum, quantum occurrerit, tamen meditetur, 
ut quotidie Kegul:e reddat quod suum est. » Psalte- 
rati ergo sunt, qui psalterium callent ; non psaiterati 
vero, qui illud nondum plene didicerunt : qui non 
admittuntur ad mensam abbatis, quia ut plurimum 
juniores sunt, 


- h0 


4280. 


in susceptis snis custodiant. Ideo enim ambos dixi- A 


ions jn mensa decadie sux praeesse, ut decem fratres 
sibi commissos * yiegria sollicitudine 3] upivereis 
vitiis certatim custodiant. 


$ Ill. — Ex RecuLA PaTRUM (cap. 8 5). 


Venientibus vero fratribus ad horam refectionis, 
non licebit peregrino fratri cum fratribas manda- 


a Vicaria sollicitudine. Si forte alter in coquina, 
aut in aliquo negotio occupatus est, vel morbo deti- 
netur. 

" b [n Regula ms. Serapionis, et aliorum cod. Flor. 
€ Cum fratribus, etc. Hec non babentur in Reg. 
ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed videntur 


3. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIA 


care ; pisi eum eo. qui proest Baste, ut pqssit. zedi- 
ficare. Nulli licebit cum ee loqui. 

$ IV. — Ex Recon sasctt FnocrUOS EPUCOP! 

(cap. 10). 

« Cum fratribus advenientibus hospitibus et pe- 
regrinis in una mensa 4 communiter * vivant : quia 
de ipsis Dominus ait : Hospes fui, et collegistás me 
(Matth. x1v). 


esse alterios Fructuosi, capite 10, quod supra ci- 
tatur capite, qualis debet esse abbas. 

à Communiter. Id est, simul, ut toties explicatum 
est. 
e Vivant. ld est, veseantur, nempe abbates, de 
quibus hoc capite agitur. 





CAPUT 'LXIV. 
DE ARTH'ICIBUS. MONASTERH. 





$ L.—Ex Recura sancti BewzpicTI. 

Artifices si sunt in monasterio, * cum omnl hu- 
.militate faciant ipsas artes, b si permiserit abbas. 
€ Quod si aliquis ex eis extoBitur pro scientia artis 
sux, eo quod videatur aliquid conferre monasterio, 
4 hic talis evellatur ab ipsa arte, et denuo per eam 
non transeat, pisi forte humiliate ei iterum abbas 
jubeat. Si quid vero ex operibus artificum venundan- 
dum est, videant ipsi per quorum manus traasi- 
genda sunt, ne aliquam fraudem presumant inferre. 
Memorentur semper Ánanis et Saphirz : * ne for- 
fe mortem, quam illi in corpore pertulerunt, hanc 
isti, vel omnes qui aliquam fraudem de rebus mo- 
nasterii fecerint, in anima patiantur. In ipsis autem 
pretiis non subripiat avaritie malum, sed semper 


aliquantulum vilius detur quam ! ab aliis exculari- C 


bus 8 dari potest, ut in omnibus glorificetur Deus. 


* Cum omni humilitate. Ita in cod. ma. S. Germ. 
Vulgo tamen additur, ef reverentia. 

b Si permiserit abbas. Ita Smaragdus, Turrecre- 
mata, et cod. ms. S. Fat. , qui addunt particulam 
tamen. Vulgo legitur : Si tamen 'jusserit abbas. 

c (Quod. si aliquis ex eis extollitur, etc. Longe sane 
a Christi precepto, quo jubetur ut in omnibus ope- 
ribus nostris nos servos inutiles reputemus ; longe 
eliam a perfectione monachorum yptiorum, de 
quibus Cassianus lib. iv de Instittis tenuntiantium, 
^ eap. 14 : c Et cum tantos ünusquisque eorum  quo- 
tidie de opere et sudore proprie redditus conferat 


$ IL. —Ex Recrra Macagp 5. 
. Hlud etiam tenendum fuit ut extra monasterium 
artificium non faciat ullus, nisi ille cujus fides pro- 
bata fuerit, qui ad utilitatem et neeessitetem mona- 
sterii poterit quid facere. 


8 IIl. —Ex ReovtLA Casert (cap. $4). 


i Si quis autem de opere et sudore proprio plas ab 
allis reditus confert monasterio, in nullo infletur nec 
sibi de tanto operis sui acquisito blandiatur nec am- 
plius sibi aut delicatius aliquid solita quotidiani vi- 
etus parcitate presumat; sed tanquam peregrinum 
8e hujusce mundi reputans arrepte i nuditalis vir- 
tutem ad ünem usque perdueat. 
$IV. — Ex RzcuLa MactsTht (cap. 85). 


- k Cum unaquzque ars aliquid perfectum superva- 


tulit; comsidera «quapte periculo in divino judicio 
dignaberis, qui non mumrzos, sed teipsum Deo 
omnipotenti, cui te sub monachali habitu devoveras, 
subtraxisti. » Ex quibus colligitur Ananiam et Saphi- 
ram juxta mentem sanctorum Benedicti et Gregorii 
non esse damnatos, sed eorum mortem duntaxat 
fuisse temporalem, non zeternam. [n qua opinione est 
etiam Cassianus Coll. vt, cap. 14, qui scribit. eorum 
culpam levem fuisse, « qui parum quid clam de sub- 
stantia sua infidelitatis errore servaverant; » inquit 
ille. 
1 Ab aliis seeularibus. lta in cod. S. Germ., Ebr., 


monasterio, ut ex eis sustentare non solum suam  Far., cum Sinaragdo, S. Dunstano, Turrecremata et 
valeat parcitatem, verum etiam usibus possit exube- — editione Coloniensi. In vulgatis «& aliis desideratur. 
rare multorum . in nullo tamen inflatur, nec sibi de 5 Dari potest. [ta spud Smaragdüm et Turreerema- 
tanto operis sui qux:estu ac sudore blanditur ; sed prze- p m. lo editione Coloniensi et quibusdam vulgatis, 


ter duo paxamatia, qua tribus vix denariis ibidem 
distrabuntur, nihil sibi amplius unusquisque pra- 
£ümit. 

4 Hic talis evellatur ab ipsa arte. Hoc sspienter 
3 S. Benedicto institutum est. Nihil enim iniquius 
ferre potest guperbus, quam si videat se.ab omnibus 
tanquam aliis inutilem despici, et monasterium sua 
industria et labore minime indigere. Quapropter 
S. Columbanus circa finem sui Poenitentialis dicit 
superbum puniendum esse despectu. 

e Ne mortem quam illi in corpore pertulerunt, etc. 
Ita S. Gregorius lib. 1, epist. 36, agens de Venantio 
vite monastic:ze desertore : « Si ergo mortis periculo 
diguus fuit, qui eos, quos dederat nummos, Deo abs- 


datur. In codicibus S. Germ. et Victorinis, detur. In 
cod. S, Ebr. , S. Far. , editione Colinzi, et apud S. 
Dunstanum nibil borum habetur, sed verbum sub- 
intelligitur. 

h [n Regula ms. Serapionis, etc. , cod. Flor. 

|. Si quis autem, etc. Hzc sumpta sunt ex lib. iv de 
Institutus Renuntiantium, cap. 14. . 

| Nuditatis. ld est, paupertatis, quam S. Basilius, 
et nonnulli Patres Graci &xroposove» appellant, id 
est, possessionis carentiam. Apud Hesychium &xrs, 
Tívne, ivütrg, id est pauper, indigens, axtapecv»a, 
£v8t««, id est, indigentia. 

k Cum unaquaque ars, etc. Hiec habentur in. Reg. 
ms. co. Corb. cap. eodem. 


1261 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 1202 
canemm usibus monasterii ^ habuerit, vel mitteu- A — $ V. — Ex RecuLA sasCTI Hrznowvut (cap. 6). 


derum ? Eulogiarum abundaverit, interrogata qua- 
litate pretii quantum a gxcularibus * distrahi potest, 
tantum infra nummorum minori semper distrahatur 
pretio : ut agnoscantur in hac parte spiritales a s:xe- 
cularibus 4 actorum distantia separari : cum non 
* negotii causa, qu est inimica anime, lucrum su- 
prajustitiam qusramt f ped etiam ab ipsa justitia 
minus accipiendi pretii humanitate consentiant :*ut 
Bon propter cupiditatem et avaritiam artes operari 
credantur, sed ne olio possit pascenda dignis sumpti- 
bus manus vacare, et horas operosi diei gratis trang- 
jre. Pretium vero acceptum abbati debet ab ipsis 
artificibus fideliter consignari. Qua dimiputio pretii 
estimatione abbatis arti&cibus debet constitui ut 


sciant item quanta ementibus summa respondeat, et P 


accepti pretii fraudem mon possint facera de ipea 
quantitale jam scienti abbati. 
h H abueri. &dieci hee verbum, quod deesse 
videtur. 
b Eulogiarum. Hoc vocsbulum hic iriproprle su- 
ag 


mitur. Nam turpe esset vendere eulogi 


istrahi. ld est, yandi. Distrahere, vendere. Ul 


pianus. IT. ], Precipiant. De zdilitio edicto, «ut eece. 


plerique solent mancipia, que novitia non sunt, quasi 
novitia distrahere. » Cassianus lib. rv de Institutis 
Renuntiantium, eap. 14: « Sed preter duo paxama- 
tia, quie (ribus vix deneriis ibidem distrabuntar, ni- 
bil sibi amplius unusquisque przesumit. » S. Leander 
de Institutjone Virginum, cap. 1. «Viris se distrahunt, 
simulque eum pudicitia libertatem perdupt.» Nonius 
c. 4: « Distrahere esi vendere. » 
. 4 Actorum distagtia. Ma reposui ex Reg. , me. cum 
in Concordia legeretur, actibus distantiaque. 
* Negotii. ld. est, negotiationis. 

f Sed etiam ab ipsa justitia tinus. aceiplendi pre- 
tii, elc. Ka in Reg. , m&. ; sed h:ec corrupta sunt, et 
videtur se verbut, discedere. Ktaque legendum 
puto : Sed etiam qb ipsa justitia minus. actipiendo 
prerium discedere humanitate consentiant, Quasi hic 
Magister imperaret discipulis, ut a justitia. commuta- 


€ Fratres ejusdem artis in unam domum sub uno 
Praposito congregentur, verbi gratia, ut qui lina 
texunt, sin pariter; qui matis, in unam reputentur 
familiam; h sareinatores, carpentarii, 1 fulloneg, 
j galligarii seorsum a suis Prepositis gubernentur. 
Et per singulas hebdomadas ratiocinia operum suo- 
rum ad Patrem monasterij referant. 

$ VI. — Ex Bscvra sancyi Basuzu (cap. 102). 

Interrog. k Si oportet eos. quj noverunt artiflcia 
suscipere aliquod opue absque onpscientia, vel jus- 
sione ejus qui przeest et operum sollicitudinem gerit? 
— Resp. Furti reus erit! ejusinodi, velsimilis cis qui 
furibus concurrunt. 


VIL, — Item (cap. 104). 


(uod si per negligentiam pereat aliquid ex his, 
aut per contemptum dissipetur? etc. 


tiva discedant minus pretium accipiendo humanita- 
tis gratia. | 

8 Fratres ejusdem artis. Hoc videntur essc ex prze- 
fatione D. Hieronymi ad Regulam S. Pachomii ; etsi 
in codicibus excusis non habeantur. Nam infra cap. 
79, quedam proferuntur ex D. Hieronymo, qu:e ha- 
bentur in eadem pro»fatione. Et qu: hic cítantur, in- 
stitutis S. Pachomii similia sunt, de quibus S. Hie- 
ronymus disserit in citata przfatione. 

à Sarcinatores. Horum mentio fit in Vita S. Pa- 
chomii apud Palladium, cap. de Tabennesiotis. 

i Fullones. Horum etiam mentio fit in Vita 8. 
Paehorhii ibidem. 

j Galligarii. Lege, Gallicarii, Sunt Gallicarum 
sutores. 207 
^k Si oportet eo3, etc. Exstat apud S. Basilium, in- 
terr. 142 Regul. Brev. ; et apud Rufinum, cap. 54. , 

| Ejusmodi. Pro hoc vocabulo in textu. Grzco 
est i;&tsooc, id est, uterque; et additur à. «« 3idooc, 
x«i 0 Ótxoptyoc, id est, qui dat, et qui accipit ; opus 
yjdelicet. ; 

m Vide supra cap. 91, £ 8. 





CAPUT LXV. 
"E DISCIPLINA. SUSCIPIENDORUM FRATRUM. 





$ E. — Ex Rrcuta sanctI BENEDICTI. 
a Noviter veniens quis ad conversionem,jnon ei fa- 
eilis tribuatur ingressus, sed, sicut ait Apostolus, 


& Noviter ueyiens quis, etc. Id est, noviter venienti 
ad conversionem non facile tribuatur ingregsus. 
Hec phrasis sapit Hebraismum. 

: b Post quatuor att quinque dies, etc. Sic S. An- 
tonius mehásties vit» princeps Paulum Simplicem 


quatuor dies ànte fores suas perseverantem vix tan- 


m intromisit, ut docet Palladius, cap. de Paulo 
Simplice. 

e Kt sit in cella hospitum paucis diebus. Quid fa- 
ciat in cella hospitum noviter veniens, non declarat 
8. Benedictus; $ed hoc ex aliis Patribus discendum 
est, qui statuunt ut ejugmodi novitius serviat hospi- 
tibus. Itá statiüit auctor Regule TTarnatensis : « Uni 
de senioribus deputatus tandiu jubeatur advenienti- 
bus deservire, quousque devotio ejus fuerit patien- 
tia teste monstrata, » S. Isidorus cap. 4 Regul»: 
€ Vitam enim uniuscujusque in hospitalitatis servi- 


si veniens perseveraverit pulsans, 'et illatas síbi iu- 
jurías et difficultatem ingressus » post quatuor aut 


p quinque dies visus fuerit patienter portare et per- 
Probate spiritus, si ez. Deo sunt (1 Joan. 1v). Ergo - 


sistere petitioni sue, annuatur ej ingressus; et sit 


tio tribus mensibus considerari oportet. » S. Fru- 
ctuosus archiepiscopus cap. 21 Reguli agens de vita 
mon3stice candidato : « Hospitibus, sive peregri- 
nis stramina comporiabit qquam calefaciens pedi- 
bus. » lta statuitur additione prima Capitularis Lu- 
dovici imperatoris tit. 64 : « Ut novitio non facilis 
in monasterium tribuatur ingressus : et yt in cella 
hospitum probationis causa hospitibus serviat pau- 
cis diebus. » Idque juxta institutum AEgyptiorum 
monachorum ; ita tamen ut prius noviter yenienteg 
veste monachica induerent, et aliquaiidiu probarent, 
quam hospitii ministerium eis imponerent, ui pla- 
num est ex Cassiano, lib. iv de Institutis Renuntiag- 
tium, cap. 7; sed S. Benedictus quxdam cirea pri- 
scorum institutionem immutavit, hospitii etiam sep- 
vitio ad pa';cos dies redacto; ne a spiritalibys axe 
ciliis nuvitii retzr. larentur. 


"4eos 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1261 


in cella hospitum paucis diebus. * Postea autem A obedientiam, ad opprobria. € Przdicentur ei oma 
'sit in cella 5^ novitiorum, *^ ubi meditetur et 


manducet, et dormiat. 4 Et senior ei talis deputetur, 
qui aptus sit ad lucrandas animas, qui super eum 
cnriose omnino intendat ; et sollicitus, * si revera 
Deum quzrit, f si sollicitus est ad opus Dei, ad 


& Postea autem sit in cella novitiorum. Antiqua 
hujus rei praxis videtur in Vita S. Hermelandi ab- 
batis : « Übi ex more instituti monastici in cella, ut 
vocant, novitiorum probatus, etc. » Hujus cells 
mentio fit in Vità S. Guillelmi Gellonensis : « Quam- 


. primum condecens metitur oratorium, metitur etiam 


(otius claustri ambitum. » Et paulo post : « Atque 
dormitorium, et cellam novitiorum. » Hzc cella ab 


'aliis monasterii domiciliis erat separata, et in ex- 


tremis locis illius sita. Id patet ex Beda lib. 1v Hist. 
Angl: cap. 35, ubi agit de monasterio sanctze Hildz : 
€ 


dura et aspera, per quz itur ad Deum. Et, si pro- 
miserit de stabilitatis suge perseverantia , post due- 
rum mensium circulum b legatur ei hzc Reguh 
per ordinem. Et dicatur el : Ecce lex sub qua mili- 
tare vis, 1 si potes observare, ingredere; si vem 


chiepiscopus cap. 21 Regulz et 92; comvertos, 
-€ Ubi meditetur. Meditetur, id est, legat. 

4 Ei senior ei talis deputetur. lta S. Froctuos 
cap. 21 Regul: : « Sicque anno illo uni spiritali trz- 
ditus seniori non statim commiscendus eril congre 
gationi. » S. Cxsarius Arelatensis cap. 3 Regule: 
« Sed uni ex senioribus tradita annum integrum in 
habitu quo venit, perseveret. » Àn autem singulis 
novitiis singuli seniores dandi sint, non exprimitur; 
nec puto hanc esse mentem S. Benedicti et S. Fre 
.ctuosi, qui fere sequuntur /Egyptiorum monaco 


rat enim hac ipsa bora cum aliis nonnullis Chri- B rum normam, juxta quam uni seniori decem jonio- 


. Sti ancillis in extremis monasterii locis seorsum 


sita, ubi nuper venientes ad conversionem feminz 
solebant probari; donec regulariter institutze ad so- 
cietatem congregationis suscipiantur. Et ex S 
Fructuose archiepiscopo, cap. 21 Regulze : « Neque 
interna fratrum diversoria accedet, sed delegata in 
exteriore curte cella perfruetur. » Sed videtur S. 
Fructuosus singulis novitiis singulas cellulas assi- 
gnare, quemadmodum et S. Ferreolus cap. 5 Re- 
gula : « Vicinam tamen monasterio cellulam, dum 
prenotatum tempus observat, accipiat. » Novitii 
autem ab aliis fratribus separabantur; ne ea quse 
in monasterio geruntur in eorum notitiam venirent, 
et discedentes ea szcularibus revelarent. Id etiam 
eorum tranquillitati maxime congruum erat ut ab 
omni consortio sejuncti facilius contemplationi et 
vitiorum exstirpationi studerent. 

b Novitiorum. Novitius proprie servus novus est, 


res dantur insütuendi, ut constat ex Cassiano, libr. 
iv de institutis cap. 7. 

e Si revera. Erat tantum scriptum, si wra; sel 
ex mss. nostris, Smaragdo, S. Dunstano et Turre 
cremata reposui, si revera. In vulgatis si tere. 

f Si sollicitus est ad opus Dei. Sumitur opus Dd 
pro officio divino, missa, et horis canonicis, nt p 
sim alibi. Nec est minima virtus monachi, si solli 
citus est ad opus Dei, sine qua vix monachi nomea 
et personam sustinere potest; qua si a rectore no- 
nasteriL abest, non video quomodo monasterii di- 
sciplina possit integra et salva consistere. Quatsor 
autem inspicienda seniori circa novitium precipiun- 
tur : primuim, si revera Deum quaerit, id est, si vera 
et para intentione Deo in monasterio servire cupit; 
secundum, si omni sollicitudine horis canonicis e 
sacris liturgicis interesse cupit; terüium, si nihi 
charius, nihil antiquius obedientia ducit ; quartum, 


noviter emptus. Glossz veteres : Novitiws ve&vutoc, (* si opprobria et injurias sibi factas zquo animo d 


jd est, noviter emptus. Meminit Cicero orat. in Pi- 
sonem : De grege, novitiorum. Juvenalis sat. 5 : 
Tetrumque novitius horret 

Portbmea. | 
Quo in loco agitur de mevitio, qui in balneis ser- 
viebat. Novitius opponitur veteratori. Veterator, qui 
anno servivit ; novitius, qui minus, communiter 
cent jurisconsulti. Vide titulum de edicto zdilitio. 


'Recte igitur novitii appellantur a S. Benedicto ii qui 


noviter accedunt ad servitutem Dei. Sunt enim mo- 
nachi servi Dei , et ita passim appellantur a sanctis 
Patribus ; monasterium schola est divini servitii, ut 
loquitur S. Benedictus. Sic a Tertulliano libr. de 
Penitentia cathecumeni appellantur novitioli : « Sic 
precipue novitiolis istis, qui cum maxime incipiunt 
divinis sermonibus aures rigare. » Vite monasticae 
novitios S. Isidorus Pelusiota libr. 1, cpist. 258, ap- 
pellat vtomoyci;, id est, neophytos. Grz:ci communiter 


appellant &px«piowc, id est, incipientes. Palladius D 


cap. 21 de B. Marco : k«l rapaxeOiSope c0 Üopa. tfc 
xÜng «)toU, og &tt bo Ó &py&ptoz àv vopitov aUrày 
Vrip &vÜperov, id est, « et assideo foribus celle illius, 
quem ego ut pole qui essem adhuc incipiens el no- 
vitius, supra hominem existimabam. » Quod voca- 
bulum ita reddit iuterpres Heraclidis : Tyro novus- 
que monachus. Anonymus quidam tractatu de Silen- 
tío: Kat cetüpiov x«l opDuuos voit &pycploie , xal 
píows, xal «t)riod , id est, « res salubris est et utilis 
ncipientibus seu novitiis, mediis seu proficientibus 
et perfectis. » Et Euchologium Grxcorum : 'AxoYovOia 
slg &py&ptov Berogoptüvra, id est, sequentia seu ordo 

tuendi novitii ferentis rasum. » Sic quidam Pa- 
treà Latini appellant novitios incipientes S. Czsa- 
rius cap. 41, et S. Aurelianus cap. 44, supra cap. 
63. S. Basilius interr. 15 Regularum fusius disputa- 
tarum appellat tiomyotivouc, ld est, qui introducun- 
tur. S. Isidorus cop. 4 Regul», et S. Fructuosus ar- 


summa alacritate sustinet ; quz si praestiterit, vere 
monachatu dignus est. 

5 Prediceniur ei omnia dura atque. aspere, pet 
que itur ad Deum. Hunc S. Benedicti locum cttal 
sanctus Gregorius papa in I Reg., cap. 4, cum all: 
« Qui arctissimam conversationis viam imperant, no- 
viter venientibus facile habitum non impendunt. 
Quare ejusdem arctissim:xe vita2e magister opüumus, 
veritatis discipulus eruditus prcwcipit dicens : Pre 
bate spiritus, si ex Deo sunt. Et iterum nuntientt 
eis dura et aspera, per quae itur ad Deum, ut scil, 
ad quid intrat. » 

h Legatur ei haec Regula. ldem statuit S. Ces- 
rius cap. 8 suz& Regul: : « Qu:ecunque ad converso 
nem venerit, in salutatorío ei frequentius Regu 
relegatur; » et Regula Tarnatensis : « Deinceps 00 
nis Regule constitutio relegatur. » 

i Si potes. observare, ingredere. Non est temere 
subeundum onus, quod viribus nosiris ümpsr 5l. 
Tentandz vires, cum arduum aliquid aggredunur. 

Versate diu quid ferre recuseul, 

Quid valeant humeri , 


inquit Horatius, in Arte. Quod sí in aliis rebus ir 
ciendum est, id maxime cum de vita monaslica £^" 
plectenda agitur, prz:standum est, quod prechrni 
cet S. Gregorius cap. citato : «Cum infirmi! Vr: 


denotalione 54 
piens admonet, qui dicit : Supra te omss we, wen 
ris. Qui ergo in regularis vitz forti proposi? "- 
in adum 


tiio ex virtute sit animi, 3 r 
faciles sunt, solent tam instanter vite SpITIM ^. 


ritatem appetere, ut videantur magna animi M 
quod expetunt desiderare, » Notanda decr " 


1263 


CONCORDIA REGULARUM, — CAP. LXV. 


1206 


non potes, liber discede. Si adhuc steterit, tunc du- A sibi imperata servare; b tunc recipitur an congre- 


catur in supra dictam cellam novitiorum , et iterum 
probetur in omni patientia. Et. post sex mensium 
circulum relegatur ei Regula, ut sciat ad quid ingre- 
ditur. Et si adhuc stat, post quatuor menses iterum 
ei legatur *« eadem Regula; et si habita secum de- 
liberatione promiserit se omnia custodire, et cuncta 


quorum est spiritus appetentium vitam monasticam 
robare. 
i *& Eadem Regula. lta apud Smaragdum et S. 
Dunstanum, vulgo «ó eadem desideratur. | 
b Tunc recipiatur in congregatione. Anno videli- 
cet evoluto, qui unicus datur a S. Benedicto ad pro- 
bationem, ut ex hoc capite notum est, cujus institu- 
tionis a S. Benedicto factz: mentio fit in rescripto 
Alexandri ll pape ad Udonem Trevirensem, et Theo- 
doricum Verdunensem episcopos apud Ivonem p. vi, 
cap. 428, et causa 17, qu. 2, cap. 1. Idem przscri- 
psere spatium S. Czesarius cap. 9 supra citato; S. 
erreolus cap. 5 sux Regulz, S. Fructuosus archiep. 
cap. 21, Fructuosus alter c. 18; Magister cap. 90; 
ct Regula Tarnatensis : « Et nisi expleto anno nullus 
mutare habitum permittatur. » ldem statuitur in 
conc. Aurelian. v, cap. 19, de puellis vel qux pro- 
pria voluntate monasterium expetunt, vel a parenti- 
us offeruntur. S. Isidorus, cap. 4 Regule, proba- 
tionem contraxit ad trimestre spatium. Alias, ma- 
xime in Oriente, tres anni concedebantur antequam 
ascriberetur noviüus in numerum monachorum, ut 
habetur C. L. Servis, 8 verum. De Episcopis et Cle. 
ricis, etc. « Verum et si legitimo probatus experi- 
mento monachus efficiatur, evadet jugum servitutis. 
Debent enim per triennium antequam monachi effi. 
ciantur in monasterio permanere; postea vero si 
inonachi facti fuerint, liberi erunt. » Idem statuitur 
Novella 5 Justiniani imperatoris, cap. 2 : « Sauci- 


gatione, * sciens se lege Regula constitutum, quod 
ex illa die non liceat egredi de monasterio, nec 
collum excutere de sub jugo Regule, quam sub tam 
morosa deliberatione licuit ei 4 excusare, aut susci- 
pere. * Suscipiendus autem in oratorio coram om- 
nibus f promittat de stabilitate sua € et conversione 


sent, ac suis rebus perfecte renuntiassent, propriis 
exuti vestibus habitu monachico ab abbate coram 
fratribus induebantur. Si vero processu temporis 
eos in' sancto proposito non posse perstare animad- 
verüssent ex quadam murmurationis vel porvs 
inobedientize culpa, eos rebus monasticis exutos et 
suis indutos ejiciebant ; si vero nihil ejusmodi in eis 
deprehendissent, admittebant, eorumque vestes s:e- 
culares pauperibus erogabant. Nec tamen illis fra- 
trum cangregationi commisceri permittebant, sed 
eos seniori, qui non procul a monasterii vestibulo 
cellam habebat, et curam hospitum gerebat, trade- 
bant, ut anno integro cum omni humilitate et patien- 
tia servirent hospitibus : quo revoluto, si quie sua- 
rum partium erant in hospitio strenue egissent , uni 
ex decanis disciplinis spiritalibus imbuendi commit- 
tebantur, ut fuse narrat Cassianus libr. iv de Institu- 
tis Renuntiantium, capitibus 5, 4 et 

e Sciens se lege Regule constitutum. Varie hoc 
membrum legitur. In vulgatis non est có se, in multis 
aliis habetur, ex quo faciendum est verbum, esse, et 
legeudum : Sciens esse lege Regule constitutum. 

d Ezrcusare. Optima lectio. Ita omnes codices no- 
stfi mss. cum Kerone in expositione Alamanica vo- 
cabulorum Regulz S. Benedicti. Smaragdo, S. Dun- 
stano et Turrecremata; et excusare hoc loco idem 
est, quod recusare : Glossze veteres : mepattoUuut, 
excuso, recuso. Pontius Diaconus in Vita S. Cypriani : 
«Magis enim dignus efficitur, qui quod meretur, ex- 


mus ergo sacras sequentes regulas eis qui singula- C cusat, id est, recusat. » S. Gregorius Turonensis in 


rem conversationem profitentur non prompte mox 
a reverendissimis presulibus venerabilium monaste- 
riorum habitum percipere monachalem; sed per 
triennium totum, sive liberi sint, sive servi, tolerare 
nondum h-bitum monasticum promerentes. » Et 
paulo post: «Et dum triennio toto permanserint 
optimos semetipsos et tolerabiles aliis monachis de- 
monstirantes hos monasticam promereri vestem atque 
tonsuram. » Idemstatuit synodus Constantinopolitana 
prima , et secunda can. 5 : 'Qpisty ovv Qi& covro d 
&yux auvodog xOtva. TOU uovaytxoU xotakuo0cÜnt axi. 
pxtoc, Tpiv «» vüc tputtiag wpóvog tl; mtipaw aUroic 
&ot0 lg Qoxlpouc edtooc xal &bloug tie tu)uxxoTue [tocag 
xarasT6on. ld est, « propterea igitur decrevit san- 
cta synodus, ut nemo monachi habitu dignus pute- 
tur, priusquam triennii tempus eis ad experientiam 
relictum eos probatos et dignos esse tali vita osten- 
derit. » De eadem re agit Photius in Nomocanone, 
tit n, cap. 3. In conc. 
climonialibus, qux non perpetuo tenentur inclus:z, 
probationis triennium ante habitus sumptionem de- 
cernitur. Idem triennale spatium prescriptum fuit 
S. Pachomio ab angelo, ut videre est apud Palla- 
dium, cap. 38 : Tóv pévrot sicsY ovra elg &xob cvppat- 
»xt &Utoic, inl cputiay sig &y&vx &Oütov o) Ofix, 
&& &pyortxóctpa (pa Torágcas oUTog sig và atádioy 
lu6atvkto psck cx» tout. ld est, « eum qui ingres- 
sus est ad semel manendum cum illis, usque ad 
triennium non suscipies ad certomen rerum secre- 
tiorum; sed cum difficiliora opera fecerit, sic post 
triennium accedat ad stadium.» Quod spectat ad 
alios Egypti monachos ratio alia fuit circa proba- 
tionis spatium. Non enim candidati prius apud eos 
admittebantur in monasterium quam decem dies vel 
amplius excubassent pro foribus monasterii omnium 
fratrum ludibrio expositi, qui eos dedita opera con- 
viciis proscindebant; qua si aquo animo pertulis- 


Vitis Patrum, cap. 5 : « Quod ille diversis modis ex- 
cusans asserebat boc non posse fleri. » Rufinus cap. 
42 Institut. Monast : « Si autem ratio est aliqua, qua 
sibi recte excusare videatur opus illud quod excu- 
sat.» Ergo in vulgatis male legitur, recusare. 

e Suscipiendus in oratorio. Recte in oratorio 
emjttuntur vota : quia locus sacer est ; et qui solei- 
nem emittit professionem Deo se consecrat. ldem 
statuit S. Fructuosus archiepiscopus cap. 21 Regulze 
sux : « Expleto anno probatus moribus et lahoribus 
elimatus, percepta in ecclesia benedictione , fratrum 
societate donetur. » 

f Promittat de stabilitate sua. Stabilitas illa est in 
congregatione , ut alibi S. Benedictus loquitur, hoc 
est, in coenobio fratrum in commmnitate viventium ; 
per quam excluditur status eremiticus, qui quidem 
monasticus est, non tamen ccnobialis; .ad quem ta- 
men monachus in congregatione vivens traduci po- 


urelianensi v, can. 19, san- D test. Nec solvit prius votum : quía licet a statu mi- 


nus perfecto ad perfectiorem migrare ; et qui vovet , 
non ita se astringit, ut per ejusmodi votum impedia- 
tur, quominus ad statum perfectiorem Deo inspi- 
rante aliquando gradum faciat; alioqui votum in- 
eptum esset. Preterea status ceenobialis ordinatur 
ad eremiticum, estque via ad illum, ut notum est ex 
capite primo Regul»: et 8ic in ccenobio debent vi- 
vere monachi, ut aliquando vitz eremiticz digni eva- 
dant. Praeterea cum Regula ejusmodi statum ccno- 
bitis permittat et proponat, is non violat votum sta- 
bilitatis in congregatione, qui de licentia prelati a 
statu ceenobitico ad eremiticum traducitur. Dixi, de 
licentia przlati. Nam prelati est judicare, an coeno- 
bita sit eremiticz vitze idoneus , etad illam a Deo vo- 
tus : ne specie pietatis et umbra a dzemone decipia- 
tur, ut de multis legitur. 

5 Et conversione morum suorum. Quid sit conver- 
Sio morum przeclare docet S. Anselmus eleganti illo 


-—-2. 


4967 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS 


1208 


moruiBi, el obedientia à coram Domino et sanctis k nescit litteras, alter ab eo rogatus scribat; ! et ill 


ejus; P ut si aliquando aliter fecerit, ^a Deo se 
damnahdüm sciat quem irridet. De qua promis- 
slohe &ua faciat 4 petitionem * ad nomen sancto- 
rum quorum reliquizx ibi sunt, et abbatis presentis. 
Quain petitionem rhanu sua scribat, aut certe, sl 


carmine de contemptu mundi et vita monachorum : 


Vovistis Domino vestros convertere mores : 
Jam non peccetis, sit modus et vitiis. 

Nune humilis vivat, qui vixerat ante superbus ; 
Sit castus, quisquis luxuriosus erat. 

Qusrebat census aliquis, captabst bonores : 
Binc fam vilescant census honorqoa sibf. 

Gaudebat dapibus, gaudebat divite mensa : 
Nunc tenuem victum sobria «ensa dabit. 

Ipse suis lz;etus successibus esse solebat : 
Nune lacrymis culpas diluat ipse suas. 

Üstro conspicuus, gemmis insignis eL auro : 
Veste modo villi squalida membra tegat. 

Verbosus taceat, mitescat fervidus ira , 
Invidus invidia dira venena vomat. 

Cuique prius cx:edes placuit, placuere rapinss, 
Nunc pius et mitis pacis amator erit. 

Duisquis adulantum ventosa laudet tumebat , 
Nunc homiuum laudes sestiimet esset nibil. 

Et qui sponte malos, gratisque nocere solebat 
Nunc etim l.ctus otilis esse velit. 

Ad lites fait híc fecilis, sd jurgia preeceps : 
Forüter alterius nanc maledicta ferat. 

Non hunc contemptus , non hunc injuria frangat , 

. Omuia robusto corde molesta-ferat. 

Pax animeque quies Inter coavicia duret : 
Nam fortem verum nulla procella movet. 
Hsec veniam fratres conversio vera meretur : 

Hsc valet offensum flectere vita Deum. 


Conversio morum est qualis decet monachum, non 
modo a gravioribus noxis se abstinere, sed etiam 


a levioribus culpis; oblectamenta mundi etiam licita ' 


et honesta fugere; vitam duram et austeram am- 
lecti ; sea szculi actibus alienum facere; crucem 
erre; et perfectioni evangelice impensius studere. 
Quod autem hzc tria vota stabilitatis, conversionis 
morum et obedientiz: maxime conveniant statui 
monastico, sic declaratur. Quia mens humana in- 
constans est, et mutationi obnoxia, convenienter 
admodum institutum est votum stabilitatis, per 
quod promittit monachus se perseveraturum in statu 
cenobitico, ut supra exposuimus. Quia vero non 
sufficit permanere in cenobio, sed convenienter 
statui coenobitico vivendum est, accedit secundum 
votum, conversio videlicet morum, juxta rationem 
a S. Anselmo, et a nobis explieatam. Quia tandem 
jn congregatione mulie possunt oriri difficultates, 
diverse opinationes et studia, ex quibus non leves 
procella et tempestates surgere et excitari possunt 
in cenobio, et quia etiam circa perfectam vivendi 
rationem multe possunt singulis monachis illusiones 
obvenire, votum obedienti:e convenientissime adjun- 


ctum est; ut singuli et omnes monachi uni rectori y) 


subditi summa cum securitate et tranquillitate, et 
sine ulla demonum infestatione in ejusmodi statu 
ccnobitico vivere possint. — 1. 

? Coram Domino. Vulgo : Coram Deo. 

b Quod si aliquando, etc. Circa hanc doctrinam 
hzc verba S. Gregorii papse cap. citato notanda ve- 
niunt: « Loqui ergo ea in auribus Domini debemus, 
ut ipse spensionis verba suscipiat; qui dum verba 
audit, corda discutit, et ex textu professionis usuras 
exquirit robusti operis, hzc namque novitiorum men- 
tes audiant, et expavescapt. » 

* À Deo. Ita S. Dunstanue, vulgo legitur : Ab eo. 
. 3 Petitionem. Id est, scrip m obligatoriam. Pe- 
titio enim est syngrapha, c irographum, charta do- 
nationis, ut clarum est ex Cassiodoro, libr. 1 Var., 

ist. 18: «Si Romani predium, ex quo, Deo pro- 

tio, fontis fluenta transmisimus; ubi primum ltaliz 
hos suscepit imperium, sine delegatoris cujusquam 


(. est, dicat : Novitias igitur semel 


novitius signum faciat, et manu sua 5 eam supe 
altare ponat. Quam dum posuerit, à. incipiat ipse 
nevitius rhox hunc versum : Suscipe me, Domiw, 
secundum eloquium tuum, et vivam : et non con[us- 
das me ab exspectatione mea. « Quem versum on. 


etitione presumptor barbarus occupavit, id priori 
omino semota dilatione restituat. » Et reeta le 
ctio ; nec legendum,  Pictatio , ut quibusdam 
acet. 
r e Ad nomen sanctorum, et presentis abbatis. Tav- 
quam testium. — . N 
f Et novitius slynium faciat. Sive per se pelitionem 
scribat, sive per alium. Antiqua olim fuit consw- 
tudo in ejusmodi petitione imprimere signum crei; 


gus hodie perseverat, ut videre est ep. 13. Arnulphi 


exoviensis episcopi : « Nosse si quidem debes ia 


b eo, qui religionem professus est, inobedientiam eri- 


men esse, ipsumque ad exactissimam diligentiam 
teneri, qui obedientiam pr:elato suo viva voce, el 
scripto juramento etiam corporaliter interveniente, 
adhibita salutiferze crucis impressione signavit. » 

5 Eam super altare ponat. Tanquam Deo offerens 
d majorem confirmationem ; qua de re hot cap. sd 
Regul. Tarnatensem. 

h fÍncipiat ipse novitius hunc versum, eic. ldem 
praecipitur in veteri Ordine Romano, in ordine m- 
nachi : «Et indutus ipsum melotem eorpore pre 
stratus ante altare dicat hune versum : Sosepe 
me, Domine, secundum eloquium tuum, et vivam. 

l Quem versum omnis congregatio respondeat. lt 
in cod. Vind.; videtur tamen deesse tà tertio, id est, 
ter, quod babetur tam in editis quam in ceteris cc 
dicibus nostris mss. (uod ex veteri Ordine Romano 
confirmatur loco citato : «Per tres vices onmibus 
eumdem versum respondentibus.» Respondeat, ! 

versum dicit, che- 
rus vero ter repetit, adjungens : Gforia Patri: ct 
Magister cap. 90 Regul hzec subjungenda recipi: 
v Confirma boe, Deus, quod operatus es m ws 
Post quem versum dictum, mox data ab omn is 
pace, compleat abbas.» Smaragdus vero ait posl £ 4 
riam, dicendam esse orationem Dominicam 
silentio, et subsequentem collectam 2b - " 
Suscipe, quesumus, Domine, func famsium M fr 
ad te de procella seculi hujus, laqueisque disbon IH 
gientem : ut a te susceptus, et instanti gereulo " : 
ium, et in futuro se gaudeat a. fe feliciter remt e" 
tum. Per Christum. Vetas Ordo Romanus m" 
addit orationes. Qu:edam etiam alia, q8&* o -" 
servabatur, notanda veniunt. Ex Ruperió pp 
de Spiritu sancto, cap. 8: « Episcopus, 3l 7." 
gorius, debet missam celebrare in ordinatio. T 
&byteri, et abbas in consecratione monachi, cet 
tuor orationes super caput ejus dicere; el $7. 
quatuor Evangelia docetur, ita per quator eh- 
nes consecretur; et ita usque ad diem tertium ie 
Wnn habeat caput cum silentio summo & ;. Die 
reverentia flguram gestans Dominice Pas-I0n ens: 
autem tertia tollat abbas capitium de en " 
ut depusità tristitia veteris peccati revelsta. 
gloriam Dei speculetur. Secundo ergo Ft subinde 
est, eL emundatus ab omnibus las, qui 
tribus diebus sunt sub silentio juxta apost i. 
ob metüm Judzorum iu conclavi vesidebo " wit: 
dum die tertio resurgens Christus dicit : . » pn 
$ic abbas det pacem monacho, et capiti" tridoana 
pite ejus auferat. » Hac capius vem prinà 
constituitur longe ante Ruperti statem, 2 ntonsc 
Capitul. Lud. imperatoris , tit. 85: «Ut 
professione facta tribus diebe$ coop mus, 
caput.» Sed ut rem ab ipsá origine a jt 
breviter perstringendum est qoalitét, * 
témporibus spostolorum eclesia 


4969 


nis congregatio respondeat, adjungentes, Gloria Pa- X 


tri. Tunc ipse frater hovitius prosternatut singulo- 
rum pedibus, ut orent pro eo. Et jam ex illa die 
in congregatione reputetur. Res $i quas habet, àut 
eroget prius pauperibus, aut facta solemni domatiotíe 
conferat monasterio, hilill sibi teservans ex emni- 
hus: quippe qui ex illo die nec proprii corporis 
potestatem sé habiturum scelát. & Mox ergo in ora- 
torio exuatur tebtts propriis, et indastur rebns rio- 
nasterii. Illa sütem vestiinenta quibus exutus est re- 
ponantür in vestiario tonservanda, ut &i aliquando 
suadente diabolo b éonsenserit, ut egrediatur de 
monasterio (quod absit) tmc ^ exutus rebus mo- 
nasterii projiciatur. Illam tamen 4 petitionem, quam 
desuper altari sbbas tulit, non reciplat, sed in mo- 
nasterio servetur. 


ut tfadit 8. Dionysius Areopggita cap. 6 Eccl. Ilie- 
rarchie, sacerdos stans ante altare orationem qux 
monachum attingit, reciíat, pone astante conse- 
crando, seu initiando ; qua perfecta ad iniUandum 
conversus sacerdos eum interrogat, num abjuret 
non modo dividuas distinctasque vitas, id est, ut 
exponit vetus ejus scholiastes, qux: ad mundum 
pertinent, et in multas partes divise sunt, ut sunt 
mercsture et oontractus, sed etiam ap renuntiel 
visis, id est, ut explicat idem scholiastes, mentis 
cupiditatibus, perturbationibus, motuumque imagi- 
nibus, deinde perfectissimam ei vitam exponit. Quae 
ubi omnia is qui initiatur, se facturum professus 
est, sacerdos eum signo crucis consignatum tundet 
appellans tres personas divin: beatitudinis, omni- 
que veste detracta illum alia induit, et cum aliis 
sanctis viris, qui adsunt. Ubi eum salutavit, divi- 
norum mysteriorum facit participem. In his notan- 
dum est unicum illius temperis volum monachorum, 
quod non est aliud quam morum conversionis pro- 
missio, cum initiandus seu consecrandus interro- 
ganti sacerdoti promittit se ea qux mundi sunt, 
atque etiam. menlis cupiditates, perturbationes , 
motuumque imagines abjurare, seque posthac per- 
fectissimam vitam ducturum. 

a Moz ergo in oratorio exuatur rebus propriis, etc. 
Ex his et sequentibus verbis : fla atttem vestimenta, 
quibus exutus esi, reponantur in vestiario conser- 
vanda, etc., discendum est novitios olim toto tiro- 
cinii seu probationis tempore sxcularibus vestibus 
fuisse indutos, nec nisi illo expleto monachi vestem 
induere solitos. ld clarum est ex synodo Constanti- 
nopolitana, et Codicis lege supra citatis. Ita statuit 
Cxesarius Árelajensis cap. 5 Regulae : « Sed uni ex 
senioribus tradita anno integro in eo quo venil, 
habitu, perseveret. » Conc. Aurel. v, can. 19: Que- 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 


1970 
8$. —Ex Recura ParhUx (cap. 1). 


e Quod si quis de &eculo ip monasterio converti 
voluerit, Regula ei introeunti legatur, et omnes actus 
monasterii illi patefaciant. Quod si omnia apte sus- 
sceperit, sic digne a fratribus f in cellula suscipia- 
tur. € Nam si aliquam * in cella voluerit inferre sub- 
tantiam, i jn mensa ponatur coram omnibus fra- 
tribus, velut Regula continet. Quod si susceptum 
fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed 
nec de se ipso ab illa judicabit hora. 


$ TII. — Irru cx ALIoRGM PATRUM RectrA (cap. À). 


j Qualiter vero examinatio erga eos qui de s:culo 
convertuntur teneri debeat, ostendamus. Ampu- 
tandx sunt primo ab hojesmodi diviti: sseculi, 


tiam promittat. » In Justiniani Novella 5, cap. 2, 
videmus eos usos aliquando tonsura et veste eorum, 
qui tunc laici in monasteriis appellabantur. Postea 
novitii apud Grzcos induti sunt raso, seu rasa veste, 
el binc appellati gacopopot id est, rasum ferentes, 
ut videre esi apud Theodorum Balsamonem in 
can. 5 synodi Consiantinopolitan: supra citat, et 
facopop:iv, id est rasum ferre apud eumdem Balsa- 
»nem in can. 19 epist. S. Basilii ad Amphilo- 
chium : k&v 4&p xj &roxapi vu, à)& p«copopxen, i1 
est, si quis non tonsus fuerit, sed rasum ferat, id 
etiam patet ex Eutchologio Grecorum : 'AxolovBia 
elg &pyópwy jacopopouvva , id est, ordo institueudi 
novitii rasum ferentis. » 

b Consenserit ut egrediatur, etc. Cap. 48 S. P. Be 
nedicti incorrigibilem monachum ejiciendum esse 
decernit; hoc vero cap. statuit proJiciendum esse 
eum qui vult exire : quod ita intelligendum est, si 
tentationi succunibens, savpius rogatus ut maneat, 
nolit omnino Regul:e et abbati morem gerere : quia 
dum invitus retineretur, totum conventum turbaret, 
multosque ex fratribus subverteret. Quod quidem 
clarius fiet ex verbis Magistri, c. 90 Regul» : « Ne 
forte (quod non in conversis contingat) cum ad suos 
vomitus redire voluerit, et s:eculi elegerit iterato 
repedare itinera, et nullis scripturarum, vel moni- 
tionis potuerit vinculis retiueri, reddat Christo 
quod suum est, id est, exutus sanctis vestibus, et 
suis, quibus venerat, vestitus, resimilans seculo ad 
suasorem diabolum revertatur. » 

c Exutus rebus monasterii. Projiciendus mona- 
Sticis vestibus exuitur : quia non decet aliquem 
veste monachica indutum cum szeularibus habitare, 
aut forte vagari, ob scandalum. 

d Petitionem ejus, etc. Non est petitio reddenda 
projecto : quia potest illum abbas cogere, ut ad 


cunque puelle seu propria voluntate monasterium D monasterium redeat, ait Smaragdus : quia etiam 


appetunt, seu a parentibus offeruntur, annum in 
ipsa qua intrant veste permaneant. In his vero mo- 
nasteriis ubi non perpetuo tenentur inclus, trien- 
nium in ipsa qua intiraverint veste permaneant; 
et postmodum secundum statuta monasterii ip- 
eius in quo elegerint permanere, vestimenta re- 
ligionis accipiant. » Sanctus Fructuosus abbas 
cap. 18 : «Et anno integro a cunctis fratribus 
ex industria conviciis comprobetur et postquam 
probatus in cunctis obedientiis fuerit; » et paulo 
ost: Postmodum exuatur szcularibus vestibus, et 
induatur monasteriis religiosis simplicibus. » Regula 
Tarnatensis : «Et nisi expleto anno nullus habitum 
mutare permittatur.) Ita etiam Magister cap. 90. 
Additio T. Capitul. Lud. imp., tit. 54 : «Expleio au- 
tem probationis suze anno, secundum qued Regula 
precipit, inde f&ciet : ipse vero nec tondeatur, nee 
vestimenta pristina immutet, priusquam obedien- 


forsitan in militiam ascribi, aut uxorem ducere 

vellet, et recepta illa petitione se esse monachum 
€ (Quod si quis , etc., Habetur in 

Flor., ubi pro his verbis scribitur : P 

t fn cellula. ld est, in monasterio. 

5 Nam. ld est, verum. 

h Jn cella. ld est, in monasterio. 

i 7n mensa ponatur. Mensa hoc loco est commu- 
pis monasterii substantia, seu possessio. lta apud 
S. Gregorium Turonensem, lib. xi, cap. 5, dicitur : 
Mensa canonicorum. Àeta. S. Cwesarii Arel. Hist. ]. 
1: « Donec omnesab ipso essent redempti eo argento 
quod venerabilis Eonius antecessor ejus esi 
mens: reliquerat. » 

. 1 Qualitef vero, etc. 


Ja tertia cod. 
uit fide. 


Hoc caput invenire .est in 


Regula ms. Macarli, Serapionis et aliorum cod. 


-——. 


1967 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS 


1208 


morumi, el obedientia & coram Domino et sanctis À nescit litteras, alter ab eo rogatus scribat; ! et ill 


ejus; Put si aliquando aliter fecerit, «a Deo se 
damnandum àciat quem irridet. De qua promis- 
siohe &ua faciat 4 petitionem * ad nomen sancto- 
rum quorum reliquizx ibi sunt, et abbatis praesentis. 
Quam petitionem rhanu sua scribat, aut certe, si 


carmine de contemptu mundi et vita monachorum : 


Vovistis Domino vestros convertere mores : 

Jam non peccetis, sit modus et vitiis. 

Nune hurnilis vivst, qui vixerat ante superbus : 
Sit castus, quisquis Inxuriosus etat. 
Quszrebat census aliquis, captabst bonores : 
Bipc jam vilescant census hoporque sibi. 
Gaudebst dapibus, gaudebaL divite men-a ; 
Nunc tenuem victum sobria wensa dabit. 
Ipse suis letus successibus esse solebat : 
Nune lacrymis culpas diluat ipse suas. 
Üstro conspicuus, gemmis insignis eL auro : 
Veste modo vili squalida membra tegat. 
Verbosus taceat, mitescat fervidus ira , 

Invidus inviiia dira venena vomat. 

Cuique prius exedes placuit, placuere rapinss, 

Nunc pius et mitis pacis amator erit. 

Quisquis adulantum ventosa laudet tumebat , 
Nanc homiuum laudes sstimnet esset nibil. 
Et qui sponte malos, gratisque nocere solebat 

Nunc etism l:«tus utilis esse velit. 

Ad lites fait hic faellis, ad jurgia prieceps : 

Fortiter alterius nuoc maledicta ferat. 

Non hunc contemptus , nop hune injuria frange , 

Omnia robusto corde molesta-ferat. 

Pax animeque quies inter coavicis duret : 

Nam fortem rerum nulla procella movet. 

Hiec veniam fratres conversio vera meretur : 

Hsec valet offensum flectere vita Deum. 
Conversio morum est qualis decet monachum, non 
modo a gravioribus noxis se abstinere, sed etiam 
a levioribus culpis ; oblectamenta mundi etiam licita 
et honesta fugere; vitam duram et austeram am- 

lecti ; sea szeculi actibus alienum facere; crueem 
erre; et perfectioni evangelicze impensius studere. 
Quod autem hzc tria vota stabilitatis, conversionis 
morum et obedientis maxime conveniant statui 
monastico, sic declaratur. Quia mens humana in- 
constans est, et mutationi obnoxia, convenienter 
admodum institutum est votum stabilitatis, per 
quod promittit monachus se perseveraturum in statu 
cenobitico, ut supra exposuimus. Quia vero non 
sufficit permanere in cenobio, sed convenienter 
statui conobitico vivendum est, accedit secundum 
votum, conversio videlicet morum, juxia rationem 
A S. Anselmo, et a nobis explieatam. Quia tandem 
in congregatione mulie possunt oriri difficultates, 
diverse opinationes et studia, ex quibus non leves 

rocelle et tempestates surgere et excitari possunt 
in cenobio, et quia etiam circa perfectam vivendi 
rationem multe possunt singulis monachis illusiones 
obvenire, votum obedientiz convenientissime adjun- 


ctum est; ul singuli et omnes monachi uni rectori y) 


subditi summa cum securitate et tranquillitate, et 
sine ulla daemonum infestatione in ejusmodi statu 
cenobitico vivere possint. . 

? Coram Domino. Vulgo : Coram Deo. 

b Quod si aliquando, etc. Circa hanc doctrinam 
hzc verba S. Gregorii pap: cap. citato notanda ve- 
niunt : « Loqui ergo ea in auribus Domini debemus, 
ut ipse sponsionis verba suscipiat; qui dum verba 
audit, corda discutit, et ex textu professionis usuras 
exquirit robusti operis, heec namque novitiorum men- 
tes audiant, et expavescant. ? 

* A Deo. lta S. Dunstanus, vulgo legitur : Ab eo. 
... 9. Petitionem. ld est, scripturam obligatoriam. Pe- 
titio enim est syngrapha, c irographum, charta do- 
nationis, ut clarum est ex Cassiodoro, libr. 1 Var., 
epist. 18: « Si Romani predium, ex quo, pro- 
pitio, fontis flnenta transmisimus; ubi primum Italix 
hos suscepit imperium, sine delegatoris cujusquam 


novitius signum faciat, et manu sua 5 eam soper 
altare ponat. Quam dum posuerit, à incipiat ipse 
nevitius ihox hunc versum : Suscipe me, Domin, 
secundum eloquium tuum, et vivam : el non con[us- 
das me ab exspectatione mea. « Quem versum on- 


petitione presumpeor barbarus occupavit, id priori 
omino semota dilatione restituat.» Et reeta le 
cto ; nec legendum,  Pictatio , ut quibusdam 
cet. 
r e Ad nomen sanctorum, et presentis abbatis. Tan- 
quam testium. . u 
1 Et novitius signum fuciat. Sive per se petitionem 
scribat, sive per alium. Antiqua olim fuit consae- 
tudo in ejusmodi petitione imprimere signum crucis; 
gue hodie perseverat, ut videre est ep. 15. Arnulphi 
exoviensis episcopi : « Nosse si quidem debes in 
eo, qui religionem professus est, inobedientiam eri- 
men esse, ipsumque ad exactissimam diligentism 
teneri, qui obedientiam pr:elato suo viva voce, d 
scripto juramento etiam corporaliter interveniente, 
adhibita salutiferze crucis impressione signavit. » 
€ Eam super altare ponat. Tanquam Deo offerens 
Ad majorem confirmationem ; qua de re hot eap. d 
Regul. Tarnatensem.. 
h fncipiat ipse novitiws hunc verssm, etc. ldem 
precipitur in veteri Ordine Romano, in ordine me 
nachi : «Et indutus ipsum telotert corpore pm- 
stratus ante altare dicat hune versum : Buseipe 
me, Domine, secundum eloquium tuum, et vivam. 
| Quem versum omnis congregatio respondeat. lta 
in cod. Vind.; videtur tamen deesse «à tertio, id est, 
ter, quod habetor tam in editis quam in ceteris e 
dicibus nostris mss. (uod ex veteri Ordine Romane 
confirmatur loco citato : « Per tres vices ona 
eumdem versum respondentibus.» Respondea, ! 
(. est, dicat : Novitius igitur semel versum dicil, Él 
rus vero ter repetit, adjurigens : Gloria Patri : e 
Magister cap. 90 Regul: hzec subfurigenda precipit: 
v Confirma boc, Deus, quod operatus es in cel 
Post quem versum dictum, mox data sb omn! » 
pace, compleat abbas.» Smaragdus vero ait post £^ 
fiam, dicendam esse orationem Dominicam " 
silentio, et subsequentem collectam ab abba t 
Suscipe, quesumus, Domine, hunc famulam tux 
i huj isque diaboli [t- 
ad te de procella seculi hujus, laquetsque Ite 
gientem : ul a te susceptus, et instanti seculo Ha 1 
ium, et in futuro se gaudeat a te feliciter rmt 
tum. Per Christum. Vetus. Ordo Romanus mu d 
addit orationes. Quzdam etiam alia, qs olim n 
servabatur, notanda veniunt. Ex Ruperto eot 
de Spiritu sancto, cap. 8: « Episcopus, all ^7. 
gorius, debet missam celebrare in ordinato, P 
Sbyteri, et abbas ín consecratione monac P 
tuor orationes super caput ejus dicere; el T ralit- 
quatuor Evangelia docetur, ita per quatuor ^. 
nes consecretur; et ita usque ad diem wrinm P 
lum habeat caput eum silentio summo fi "i. 
reverentia figuram gestans Dominice Pas-JoP ius: 
autem tertia tollat abbas capitium de cape Le 
ut depusità tristitia veteris peccati reves rats 
gloriam Dei speculetur. Secundo ergo Et subinde 
est, et emundatus ab omnibus alis. es 
tribus diebus sunt sub silentío juxta apo. 
ob metum Judzxorum in conclavi vesideba? ^ li: 
dum die tertio resurgens Christus dicit : / m de € 
sic abbas del pacem monacho, et Capi 
pite ejus auferat.» Hzc capitis pe prin 
constituitur longe ante Ruperti statem, mont "i 
Capitul. Lud. imperatoris , tit. 85: «Ut * bubo 
facta tribus diebm$ coopertt 
origine 


$ 


professione 
caput.» Sed ut rem ab i 
breviter perstringendum est 
temporibus apostolerum ecl 


4960 


nis congregatio respondeat, adjungentes, Gloria Pa- A 


tri. Tunc ipse frater hovitius prosternatur singulo- 
rum pedibus, ut orent pro eo. Et jam ex illa die 
in congregatione reputetur. Res si quás habet, aut 
eroget prius pauperibus, aut facta solemni donatiohe 
conferat monasterio, hilill sil teservans ex emni- 
hus: quippe qui ex illo die nec proprii eorporié 
potestatem $& habitarum scíat. € Mox ergo in ora- 
torio exuatür tebtts propriis, et indaster rebns rio- 
nasterii. Illa autern vestiinenta quibus exutus est re- 
ponantür i vestiarió tonservanda, ut si aliquando 
suadente diabolo b eonsenserit, ut egrediatur de 
:nonasterio (quod absit) tunc * exutus rebus mo- 
nasterii projiciatur. Illam tarhen 4 petitionem, quam 
desuper altari abbas tulit, non recipiat, sed in mo- 
nasterio servetur. 


ut tFadit 8. Dionysius Areopagita cap. 6 Eccl. Hie- 
rarchiz, sacerdos stans ante altare orationem quz 
monachum attingit, recitat, pone astante conse- 
crando, seu initiando ; qua perfecta ad initiandum 
conversus sacerdos eum interrogat, num abjuret 
non modo dividuas distinctasque vitas, id est, ut 
exponit vetus ejus scholiastes, qux: ad mundum 
pertinent, et in multas partes divise sunt, ut sunt 
mercature et oontractus, sed eliam an renuntiel 
visis, id eat, ut explicat idem scholiastes, mentis 
cupiditatibus, perturbationibus, motuumque imagi- 
nibus, deinde perfectissimam ei vitam exponit. Quae 
ubi omnia is qui initiatur, se facturum professus 
est, sacerdos eum signo crucis consignatum tundet 
appellans tres personas divine beatitudinis, omni- 
que veste detracta illum alia induit, et cum aliis 
sanctis viris, qui adsunt. Ubi eum salutavit, divi- 


norum mysteriorum facit participem. In his notan- € 


dum est unicum illius temperis votum monachorum, 
quod non est aliud quam morum conversionis pro- 
missio, cum initiandus seu consecrandus interro- 
ganti sacerdoti promittit se ea qus mundi sunt, 
atque etiam mentis cupiditates , perturbationes , 
motuumque imagines abjurare, seque posthac per- 
fectissimam vitam ducturum. 

^ Moz ergo in oratorio exuatur rebus propfiis, etc. 
Ex his et sequentibus verbis : /lía autem vestimenta, 
quibus exutus est, reponantur in vestiario conser- 
vanda, etc., discendum est novitios olim toto tiro- 
cinii seu probationis tempore secularibus vestibus 
fuisse indutos, nec nisi illo expleto monachi vestem 
induere solitos. Id clarum est ex synodo Constanti- 
nopolitana, et Codicis lege supra citatis. Ita statuit 
Caesarius Árelajensis cap. 5 Regule : « Sed uni ex 
senioribus tradita anno integro in eo quo venit, 
habitu, perseveret. » Conc. Aurel. v, can. 19: Que- 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXv. 


1970 
$ Wl. —Ex Racura PargUM (cap. 1). 


* Quod si quis de seculo ia monasterio converti 
voluerit, Regula ei introeunti legatur, et omnes actus 
monasterii illi patefacjant. Quod si omnia apte sus- 
sceperit, sic digne a fratribus f in cellula suscipia- 
tur. $ Nam si aliquam * in cella voluerit inferre sub- 
tantiam, i in mensa ponatur coram omnibus fra- 
tribus , velut Regula continet. Quod si susceptum 
fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed 
nec de se ipso ab illa judicabit hora. 


$ IIl. — Ireu cx ALioROM. ParRUM RecurA (cap. 4). 


| Qualiter vero examinatio erga eos qui de szculo 
convertuntur teneri debeat, ostendamus. Ampu- 
tandz sunt primo ab hojesmodi diviti» ssculi, 


tiam promittat. » In Justiniani Novella 5, cap. 2, 
videmus eos usos aliquando tonsura et veste eorum, 
qui tunc laici in monasteriis appellabantur. Postea 
novitii apud Grzcos induti sunt raso, seu rasa veste, 
el binc appellati gacogópot, id est, rasum ferentes, 
ul videre est apud iheodorum Balsamonem in 
can. 5 synodi Constantinopolitanee supra citate, et 
fecopopsiv, id est rasum ferre apud eumdem Balsa- 
monem in can. 19 epist. S. Basilii ad Amphilo- 
chium : k&v y&p p &roxapii tu, à pecogopüen, id 
est, si quis non tonsüs fuerit, sed rasum ferat, id 
etiam patet ex Euechologio Grxcorum : 'Axolovfia 
slg &pyépuy pagopopouvcx , id est, ordo instituendi 
novitii rasum ferenus. » 

b Consenserit ut egrediatur, etc. Cap. 48 S. P. Be 
nedicti incorrigibilem monachum ejiciendum esse 
decernit; hoc vero cap. statuit projiciendum esse 
eum qui vult exire : quod ita intelligendum est, si 
tentationi succunibens, sspius rogatus ut maneat, 
nolit omnino Regul:e et abbati morem gerere : quia 
dum invitus retineretur, totum conventum Lurbaret, 
multosque ex fratribus subverteret. Quod quidem 
clarius fiet ex verbis Magistri, c. 90 Regul» : « Ne 
forte (quod non in conversis contingat) cum ad suos 
vomitus redire voluerit, et s:eculi elegerit iterato 
repedare itinera, et nullis scripturarum, vel moni- 
tionis potuerit vineulis retineri, reddat Christo 
quod suum est, id est, exutus sanctis vestibus, et 
suis, quibus venerat, vestitus, resimilans s:xculo ad 
suasorem diabolum revertatur. » 

c Exutus rebus monasterii. Projiciendus mona- 
Sticis vestibus exuitur : quia non decel aliquem 
veste monachica indutum cum szcularibus habitare, 
aut forte vagari, ob scandalum. 

4 Petitionem ejus, etc. Non est petitio reddenda 
projecto : quia potest illum abbas cogere, ut ad 


cunque puell: seu propria voluntate monasterium D monasterium redeat, ait Smaragdus : quia etiam 


appetunt, &eu a parentibus offeruntur, annum in 
ipsa qua intrant veste permaneant. In his vero mo- 
nasteriis ubi non perpetuo tenentur inclus, trien- 
nium in ipsa qua intraverint veste permaneant; 
et postmodum secundum statuta monasterii ip- 
$ius in quo elegerint permanere, vestimenta re- 
ligionis accipiant. » Sanctus Fruetuosus abbas 
cap. 18 : «Et anno integro a cunctis fratribus 
ex industria conviciis comprobetur et postquam 
probatus in cunctis obedientiis fuerit;» et paulo 
ost : Postmodum exuatur szxcularibus vestibus, et 
induatur monasteriis religiosis simplicibus. » Regula 
Tarnatensis : « Et nisi expleto anno nullus habitum 
mulare permittatur.) lta etiam Magister cap. 90. 
Additio f Capital Lud. imp., tit. 54 : «Expleio au- 
tem Probstionis suz anno, secundum qued Regula 
precipit, inde faciet : ipse yero nec tondeatur, nee 
vestimenta pristina immutet, priusquam obedien- 


forsitan in militiam ascribi, aut uxorem ducere 
vellet, et recepta illa petitione se esse monachum 
negaret. 

€ Quod si quis , etc., Habetur in Ja tertia cod. 
Flor., ubi pro his verbis scribitur : Placuit fide. 

f fn cellula. ld est, in monasterio. 

& Nam. ld est, verum. 

b Jn cella. ld est, in monasterio. 

i 7n mensa ponatur. Mensa hoc loco est commu- 
Dis monasterii substanGia, seu possessio. lta apuu 
S. Gregorium Turonensem, lib. xi, cap. 5, dicitur : 
Mensa canonicorum. Àcta. S. Cuesarii Arel. Hist. ]. 
1: « Donec omnesab ipso essent redempti eo argento 
quod venerabilis Eopnius antecessor ejus esi 
mens» reliquerat. » 


. 1 Qualiter vero, ete. Hoc caput invenire .est in 


Regula ms. Macarii, Serapionis et aliorum cod. 


- 


4911 
a [quod] si habet ipee divitias, quas amputare de- 
beat, quas Spiritus sanctus ostendit P per Salomo- 
nem dicens: Odit anima mea pauperem superbum, 
ei divitem mendacem (Eccli. xxv) ; et alio loco di- 
cit: Sicut vulneratum, superbum (Psal. 1xxxvim). 
Debet ergo is qui preest Pater magno studio hanc 
regulam tenere, ut si pauper convertitur, primo 
* exponat sarcinam superbie : 4 [et] quia ille debet 
ante omnia humiliter imbui quod magnum et Deo 
Sacrificium acceptum est. Nam suam voluntatem 
non faciat unusquisque vestrum , fratres, sed ad 
omne opus bonum parati estote, vel quidquid acci- 
derit, aut justum faerit, memores esse debetis, in 
tribulatione patientes (Rom. xn), in operibus hone- 
sti. Nolite vos invicem ad iracundiam provocare ; 
sed semper bona sectamini. Hi qui tales sunt, cum 
de s$xculi latebris liberari voluerint, appropiantes 
monasterio, hebdomada pro foribus jungantur, * et 
durus sermo et laboriosus eis proponatur: si vero 
perseveraverint pulsantes , eis non negetur ingres- 
sus; sed is qui proest Pater hujuscemodi homines 
introire permittat, et qualiter vitam fratrum vel 
Regulam tenere possint, ostendat. Quod si dives 
est, babens multas divitias, et converti voluerit, de- 
bet primo Dei voluntatem implere, et consequi prze- 
ceptum illius, przcipue quod adolescenti diviti dici- 
tur : !* Vende omnia tua , et da pauperibus ; et tolle 
crucem (uam, et sequere me (Matth. xix). Deinde in- 
siruendus est ab eo, qui praeest, Patre, ut nihil sibi 
relinquat nisi crucem Christi, quam teneat, et se- 
quatur Dominum. Crucis vero fastigia $ qux te- 
nenda sunt, ^ primo omni obedientia non suam vo- 


* Quod si habet ipse. Ita in cod. Flor. ;' tamen «6ó 
quod videtur redundare. 
Per Salomonem. Hic textus non est Salomonis, 
sed Jesu filii Sirach, Ecclesiastici cap. xxv. 
e Exponat. lta cod. Flor, id est, deponat. Non- 
nius arcellus, cap. 4, exponere, deponere, Virg. 
ib. x1: 


TEE *. S0eios de puppibus altis 


Et exponere veterem hominem apud Tertullianum lib. 
de Resurrectione carnis, id est, deponere. Et ezpo- 
sitio, id est, depositio, apud eumdem lib. de Pre- 
script. Hzret., Expositionem peccatorum de lavacro 
repromittit, 


4 Kt quia ille. Ita in ms. Regula. Sed copula re- p 


dundat. 

e Et sermo durus et laboriosus eis proponatur. lta 
apparet correctum in nostra Concordia. Sed lege, 
ut in Concordia Vindocinensi, Et semper dura et la- 
boriosa eis proponantur, juxta illud S. P. Benedicti : 
Pradicenur et dura et aspera, per, qua itur ad 
. Deum. 

f Vende omnia tua, ete. Matth. xix, Marc. x, Luc. 
xix ; in quibus tamen locis non sunt. verba, et 
tolle crucem tuam, sed addita ab hujus Regul au- 
ctoribus, quod facerent ad propositum 

5 Quee tenenda sunt. Supple ostendat. 

h Primo omni obedientta non suam facere volun- 
tatem , sed alterius. lta in Regula ms. cod. Flor., 
sed videntur quxdam deesse. 

1 Partem. Bonorum suorum videlicet. 

| Noverit jam non eum servum habere, etc. lta 
B. Joannes de Monte Mirabili servum quem secum 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS.. 


ETE 
À luntatem facere, sed alterius. Quod si voluerit in 
monasterio 1 partem conferre, | noverit quo ordine 
sive ipse, sive ejus oblatio suscipiatur. Et, si vo 
luerit .de suis servis secum in monussterio condu- 
cere, noverit jam non eum servum habere, sed frs. 
trem, ut in omnibus perfectus inveniator homo 
ille. 
& IV. Ex Recura sancri Macagu 
k Ergo si quis voluerit'ad monasterium converti, 
Regula ei introeunti legatur, et omnes actus mon. 
sterii illi pateflant. Quod si omnia apte suslinverit, 
sic digne a fratribus suscipiatur in monasterio. Nam 
si aliquam in cellulam voluerit inferre substantiam, 
in mensa ponatur coram omnibus fratribos, velut 
Regula continet. Quod si ! susceptus fuerit, non se- 
B jum de substantia quam intulit, sed etiam nec de 
seipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid prim 
intulit fratribus, ipsi tamen non est licentia ut ali- 
quid habeat in sua potestate. m Et, si ex qualibe 
causa scaudali post tertium diem exire voluerit, ni- 
hil penitus accipiat nisi in veste qua venit. (uod si 
casu ? transierit, nullus hzeredum ejus * adire de- 
beat. Quod » si impulsare voluerit, 4 Reguls ei lega 
tur, et. confundatur turpiter, et discedat confusus, 
quia et illi, a quo repetit, fuerit recitata. 


$ V. — Ex RzcULA sacri. Pacuoi (cao. &9). 


r Si quis accesserit ad ostium monasterii voless 
szculo renuntiare, et fratrum * aggregari pumer, 
non habebit intrandi libertatem, sed pnus nuntàa- 
bitur Patri monasterii, et paucis diebus manebit fo- 
ris ante januam, ac docebitur orationem Dominicam 


duxerat in monasterium, non solum habebat ut fra- 
trem, sed etiam ei serviebat. o. 

k Ergo si quis, etc. Eorum quie hic citantur sub 
nomine S. Macarii, media pars supra hoc capite €i 
regula Patrum producta est. Quzedam vero habentur 
in R. Ms. tertia cod. Flor. eujus initium est : Cun 
in nomine Domini una cum [ratribus nostris conte 
brio L 

usceptus. Lege, suscepta. 

m Ft, si ez qualibet causa scandali. Hzc usque ad 
finem hujus capituli non exstant in citata Reg 
cod. Flor. 

A Transierit. Id est, mortuus fuerit. » 

9 Adire debeat. Nempe hzreditatem ejus de bonis 
quas monasterio intulerat. l- 

P Impulsare. Usurpatur pro pulsare, quod es! Ki 
quem in jus vocare, agere in aliquem , citare à! 
quem. Conc. Aurelian. v, can. 7: « Ejusmodi qu 
que libertas si a quoquam pulsata fuerit, cum Jus 
ab ecclesiis. defendatur. » Cassiodorus, lib. "n 
epist. 8 : « Si nibil est quod rationabilter : lr , 

ssit opponi , postulatas res tulori facias ^ 
Lione reniitui. Lib. n legis Longobardorum, " 
45 : Si intra quinque annos creditor pulsavenh, " 
debitor non babuerit unde solvat, » etc. Glosse ve 
res, pulsat, «iviavo«, id est, accusat. 

4 Regula ei legatur. Ut cognoscat pulsator set pn 
Aon esse repetenda ea qux a monacho collata pn 
monasterio, et quod banc legem monachus 
ignoraverit. in Regu 

t Si quis accesserit, etc. Haec habeptur in &e& 
edita S. Pachomii, art. 26. 


* Aggregari. In Regula. excusa, congregari. Male. 





1913 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 


Ig 


ac psalmos, « quantos poterit ediscere, et diligenter A accipiet centuplum in presenti tempore, et. in futuro 


sui experimentum dabit, 5 ne forte mali quippiam 
fecerit * et turbatus ad horam timore discesserit, 
aut 4 sub aliqua: potestate sit. Et utrum possit re- 
nuntjare parentibus suis, et propriam contemnere 
facultatem. Si enim viderint aptum ad omnia, doce- 
bitur et reliquas monasterii disciplinas, quas facere 
debeat, quibusque servire sive in collecía omnium 
fratrum, sive * in domo cui tradendus est, sive f in 
vescendi ordine, ut instructus atque perfectus in 
omni opere bono fratribus copuletur. Tunc nuda- 
bunt eum vestimentis sxcularibus, et induent babitu 
monachorum, tradentque ostiario, ut oratibnis tem- 
pore adducat eum in conspectu omnium ; sedebit- 
que in loco ubi ei preceptum fuerit. Vestimenta au- . 


smculo vitam aeternam (Marc. x). a4 Verumtamen - 
non oportet eum his qui sibi qux sua sunt denegant, 
resistere, sed fidem facere, protestari, et denuntiare, 
quia sacrilegii crimen incurrunt, secundum man- 
datum Domini dicentis : Quia si peccat in te frater 
tuus, vade et argue. eum (Matth. xvin). Et reliqua. 
Judicio vero experiri de his apud judices sseculi 
abnuit religionis auctoritas per id quod dixit. Apo- 
stolus : Audetaliquis vestrum negotium habens ad-- 
versus alium judicari apud injustos, et non apud san- 
ctos (I Cor. v1). Et rursum: * Quia jam quidem om- 
nino delictum est. in vobis, quia judicia habetis inter 
vos (Ibid.). 
8 VIII. — Ez eadem Regula (cap. 6 *). 


tem quai secum detulerat accipient qui huic ei rei B Interrog. Si oportet omnes qui veniunt ad nos' 


prepositi sunt, et referent in 5 repositorium, erunt- 
que in potestate principis 5 monasteriorum. 

$ VI. — Item (cap. 1). 

i Qui j rudis k in collectam sanctorum ingreditur, 

et quem per ordinem janitor ab ostio monasterii in- 
troduxerit et sedere fecerit ! in conventu fratrum;,. 
non licebit ei sedendi locum vel ordinem mutare, 
m donec eum transferat. 


$ VII. — Ex RecurA eaNcTI Basin. (cap. 5)... 
' juvenem illum qui ad se venerat, interrogavit de 


Interrog. ? Si oportet eum qui servis Dei sociari 
vult, relinquere indifferenter propinquis suis portio- 
nem facultatam suarum, ? Domino dicente: Vende 
omnia (ua, et da pauperibus, et habebis thesaurum in 
celis, et veni, et sequere me (Matth. xix). Et iterum : 
Vendite omnia qua habetis, et date eleemosynam (Luc. 
xm) ? Resp. Arbitror quidem quod is qui accedit ad 
Dei servitium nondebeat contemnere et ut libet relin- 
quere ea qux sibi competunt, P sed temnet omnia, si 
fieri potest, cum summa diligentia assumpta, tan- 
quam ea qua jam a Domino consecrata sunt, quan- 
tum fleri potest, rationabiliter dispensare, sciens 
quia. non est absque periculo in opere Dei agere ne- 
gligenter. Si vero propinqui ejus vel parentes con- 
tra fidem veniant, debet rursus meminisse Domini - 
dicentis : Quia non est qui reliquerit domum aut fra- 
tres, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, 
aut agros propter me, et propter Evangelium, qui non 


a Quantos, ld est, quot ; ut, tantos, tof, de quibus 
supra. 

j Ne forte mali. quippiam fecerit. In Regula edita 
non est «à mali, sed restituendum est. 

e Et turbatus ad horam timore, eic. Lege , et tur- 
baius timore ad horam, etc. 

d Sub aliqua potestate. 1d est, servus. 

e [n domo cui tradendus est. 1d est, in domo in 
qua manere debeat : quia S. Pachomii monasterium 
suo continebat ambitu plures domos, us 
bitabant fratres sub singulis domorum proeposiüs, ut 
toties dictum est. a . 

f In vescendi ordine. Id est, in refectorio, ut artic. 
9 ejusdem Regule : Et in vescendi ordine corripie- 
tur. 

8 Repositorium. Est vestiarium hoc loco. 

b Monasteriorum. Lege, Monasterii 

i Qui rudis, etc. Hoc capitulum ton exstat in Re- 

la S. Pachomii edita. 

j Rudis. ld est, novitius. 


in quibus ha- . 


suscipere, aut cum probatione, aut qualis ista debet 
esse probatio, cum Dei clementia omnes vocet, et 
per illam przedicationem qua dicitur : Venite ad me, 
omnes, qui laboratis et onerati estís, et. ego refi-' 
ciam vos (Matth. x1)? — Resp. Non est absque 
discrimine abjicere quempiam venientem ad nos. 
Verumtamen neque immundis (ut aiunt) pedibus in- 
dulgendum est introire quempiam in sanctam do- 
ctrinam ; sed sicut Dominus noster Jesus Christus 


priore vita sua : et cum audisset quia recta ei trans- 
acta esset, quod deerat ei praecepit adimplere : et 
ita domum jussit eum sequi se. Ita etiam nos opor- 
tet inquirere de preterita vita et conversatione, ne 
forte simulata quis mente et fallaci animo aecedat 
ad nos. Quod ita demum dignoscitur, si facile om- 
nem laborem corporis, qui injungitur, ferat, et ad 
castitatem vitas pronus inclinatur : vel si etiam deli- 
ctum aliquod suum, cum interrogatus fuerit, nequa- 
quam pronuntiare confunditur, et medelam delicti, 
quz adhibita fuerit, graviter assumit: et, si ad 
omnem humilitatem absque ulla iracundia inclina- 
tur, ac vilioribus et abjectioribus artificis (si ita 
ralio poposcerit) tradi se non aspernatur. Cum ergo 
ex his singulis documentis fuerit comprobatus, quia . 
firma mente, et stabili consilio, ac prompto animo 
sit, tunc suscipi eum decet. Et priusquam corpori 


k In collectam sanctorum. Id est, in ecclesiam. 

1 [n conventu. fratrum. Sive in ecclesia, sive in 
refeclorio. | | 

m Donec eum trans[erat. Janitor, ad alium locum 
videlicet. | 

n Si oportet eum, etc. Hxc habentur apud S. Ba- 
silium, interr. 9 Regul. fusius disputatarum, sed 
valde hic contracta. 

e Domino dicente, etc. Hxc testimonia sunt in 
responsione in textu Graeco. 

P Sed temnet. Lege, eed contendet. Nam in textu 
Graco est, àX& seipsos, id est, sed contendere ; 
alioqui nullus est sensus. . 

q Verumtamen non oportet, etc. Hxc ita emen- 
davi, quia valde corrupta erant in Concordia 
codice. 

t Quia jam quidem omnino, etc. Hic locus non 
exslat in textu co 

*» Interrog. 6 Reg. fusius disp. 


1315 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENMS 


itt 


fraternitatis inseratur, oportet ei injungi quzdam A prius foris positus ejus nunilftas tive patientia cog. 


laboriosa opera, et qu:e videantur opprobria haberi 
a secularibus ; et observari oportet si libenter hxc 
et libere et fiducialiter expleat, nec confusionem eo- 
rum graviter ferat; vel etiam, siin labore impiger 
inveniatur ac promptus. 
8 IX. — Item interrogatio * (cap. 18). 

Quoniam seriptum est : Redemptio anime viri pro- 
prim diviti ejus (Prov. x), nobis, quibus non ac- 
cidit dispergere pro anime redemptione divitias, 
quid faciemus? Si quidem voluimus, et non potui- 
mus, memores simus responsionis Domini ad Pe- 
trum : cum de hac re sollicitus esset ac diceret: 
Ecce nos dimisimus omnia et secutà. sumus te, quid 
ergo erit nobis? (Matth. xix.) Respondit ei dicens : 


probetur. Qui relicto &zculo ad tailitiam Chrigi pi 
et salubri humilitate convertuntur, ommia soa pri 
mum aut indigentibus dividant, áut monasterio ew- 
ferant. Tunc enim servi Christi liberum snimun à 
vine militie offerunt, quando a se spei sseculi 
vincula cuncta przscidunt. Qui non rigida intentio 
convertitur, cito aut superbte morbo, aut vitio luu- 
ri subditur. Nequaquam erge debet a tempore i- 
choare, qui mundo renuntiat, ne per ipsum Leporea 
rursus in amorem s:xcüli cadat. Omnis conversus pa 
est recipiendus in monasterio, nisi se prius « ibi sci 
piis sw professionis spoponderi permansumm. 
4 Sicut enim hi qui sPcularem proreorentur ad mii 
tiam, in legibnem ron transeunt nisi antea in tabols 


Omnis qui reliquerit domum, aut fratres, aut sorores, B conferantur, ita hi qui in spiritalibus easi 


ast pairem, aut matrem, aut. uxorem, centuplum 
accipiet, et vitam eternam consequetur (Ibid.). Quod 
si per negligentiam accidit cuiquam amisisse di- 
vitias, vel nunc adhibeat propensius studium, ut 
ex epere manuum largiens neglectum  resarciat 
censum. Quod &i non nunc quidem vel tempus nobis 
Superest vel virtus ad hujuscemodi ministerium, 
consolatur nos Apostolus dicens : Non quaro qua ve- 
etra, sed. »os (11 Cor. xi). 
$ X. — Ex RecuutA sacri Isiponi (cap. 5). 

b Qui vero renuntians ssculo ad monasterium 
venerit, aon atatim in ceetum delegandus est mona- 
ehorum. Vitam enim uniuscujusque in hospitalis 
servitio tribus mensibus considerari oportet, quibus 


* coelesti militia stint signandi, nisi prius professioe 
verbi aut scripti teneantur, iu humerumsecietatemqe 
servorum Christi transire non possint. 

8 XI. — Ex Reccta FrnngoLI (cay. 5). 

Si quis veniat religionem expetens monasteriua 
intralurus, * nisi entm sobrius anni circulo 5 ad 
certe si abbati visum fuerit aliquantalum temperare, 
antequam sex menses dierum numero compleaptrr, 
monacliorum contuberrio non jungater : ut in tanio 
&patio ignorantibus, qualis sit futurus, ostendst, e 
diurna observatione carere possit, si quid stcm 
crudelitatis attulerit. At vero quando prius ad n4- 
nasterium vemit, et recipi &e in numero postul 
monachorum, interrogetur ab eo utrum liber si. 


peractis ad ccetum sancke congregationis accedere. B Hzc abbati primum cum satisfecerit responsio, 1d 


Neque enim suscipi intus quemquam convenit, nisi 


* [nterr. 89 Reg. brev. 

b Qui vero, etc. Hxc habentür in Regula excusa 
S. Isidori, cap. 4. 

c jbiscriptis ewe professionis, etc. In Regula edita 
Jpse scripto se spoponderii permansurum. 

d Sicut enim hi qui ad secularem promoventtur 
militiam, etc. Tirones olim Roms expleto tirocinii 
'*»ni tempore, in quo molta probatione adhibita ex- 
perimentum aui dabant an müitize essent idonei, eo- 
rum nomine in matriculis scripto, dato sacramento, 
in legiones conscribebantur, «4t docet [Isidorus lib. 
vn Orig., cap. 5, el Vegetitis lib. u de Re militari, 
cap. 5 : « Lectis junioribus, animis corporibusque 
prestamtibus, additis etiam exercitiis quotidianis 


quater vel eo amplius mensium, jussu auspiciisque - | 
M D pus. cap. 20 Regul: : « Quod si quilibet con 


invictissimi principis legio formatur. Nam puncturis 
i^ cute punctis milites scripti, et matriculis inserti 
jurare solent per Deum, et per Christum, et per 
Spiritum; et per majestatem imperatoris, qui se- 
cundem Dewm generi humano diligenda est el. co- 
lenda; » et lib. t, cap. 8: « Sed non statim punctis 
signorum inseribendus est tiro, verum ante exercilio 
pretentandus, ut utruim vere tanto operi aptus sit 


possit dignosci. » 

e Cehonii militia sunt signandi. Metaphora ducta , 
a militibus, qui expleto tiroeinio quibusdam punctu- 
yis im cute signabantur, ut clarum est ex citatis Ve- 
getli loeis. 

f! Nisi enim sobrius. Locus corruptus, et legen- 
dum ut in sliero exemplari : Nisi elapso prius, etc., 
ut sensus sit, Nullum in fratrum contubernium esse 
admittendum, nisi gost unioe anni, aut sáltem sex 
mensium curriculum. . 

5 Certe si abbati visum [uerit aliquantulum tempe- 


ciat si nulla prseter devotionis cawsam compu 


rorb, etc. Diximus supra probationis tempus eli 
ant trium annorum, aat unius anni spalio, ul p 
rimum, terminari solitum. Si tamen persona mon 
sterium appetens religiose in mundo vixisset, au 8 
ea tempore probationis singularis quidam devotioni 
fervor eluxisset; ante prafinitum tempus ad hn 
ium, seu professionem admittebatur. lla stalull sJ' 
nodus Constantinopolitana prima et secunda, cat. 
: "H el uiíimo tig eo &vàp eDXaDdc, xol riv porn 
Bio» lv c& xorpaxó Ducóey ayxpari bri qp 19977 
&vOpoc tlc &mortipxy groyttn xoi 0 iGaqunalo QU7n 
x povoc. ld est, « vel si quis nondum sit religiosus t 
men vitam monachicam in babitu szculari pera 
Tali enim viro ad experientiam omnimodam sec 
stre spatium sufficiet. » S. Fructuosus archi s 


nis ac puris moribus enitens, abbatis el alio 
fratrum Jiritalium fuerit judicio comprobatus, " 
merito et purificatione su: conscientiz: celerus »" 
terit fratrum consortiis misceri. » 
tensis : « Et nisiexpleto annonullus w- 
permittatur. Sed sí peenitentis fuerit tanta t 
ctio ut hoc sibi supplicatione assidua exigat, 002 l2: 
tur. » Sanctus Czesarius Arelatensis, cap. 9 Bef'* 
Sed uni ex senioribus tradita, De ipeo - 
eo quo venit habitu perseveret. De! f 
bitu mutando, vel lécto in ecbola babendo, n 
potestate prioris : et quomodo personam Mns su- 
punctionem viderit, ita vel celerius vel tar essi" 
deat temperare. » Übi nota posse Sed sacri 
Dem, etiam com probationis anao. : 
Tridenümwm coneilium , sess. 25, C99 
crevit ne quis ante expletum p 
vite regularis professiouteit admi 





jer) 


CONCORDIA REÉGULARUM. — CAP. LXV. 


4918 


monasterium duxerit expetendum. Post hoc mona- À ministeria exercebit, fascemque lignorum suo quo- 


sterii Regula abbatis ei jussu legatur, ut in poste- 
rum nihil novum vel inusitatum, aut si discessurus, 
protereat; aut si permansurus, agnoscat. Vicinam 
tamen monasterio cellulam, dum prenotatum tem- 
pus observat, accipiat. Victumque quotidianum a 
monasterio, si ^ inter reliquos operetur, exspectet, 
lectioni ante omnia et orationi dans operam, ut di- 
gnetur eum ille Omnipotens scrutator animi, cogni- 
torque secreti, famili: sua meritis sanctze conver- 
gationis adnumerare : et fiat, sicut scriptum est, unus 
grex, unus pastor. 

$ XII. Ex Recura saNcTI FRucrUesi (cap. 21). 

b Conversum de seculo Patrum decreta docent 
non suscipiendum in monasterio, nisi experimentum 


tidie dorso ferens hebdomadariis tribuet. Alque ita 
in omni penuria et vilitate subactus, expleto anno, 
probatus moribus et laboribus elimatus, f percepta 
in ecclesia benedictione, fratrum societate donetur ; 
unique decano delegetur cunctis bonorum operum 
exercitiis edocendus. Quod si quilibet conversus , 
bonis ac puris moribus enitens, abbatis vel aliorum 
fratrum spiritalium fuerit judicio comprobatus, pro 
merito et puritate suze conscieutie celeriug poterit 


fratrum consortiis misceri secundum quod abbatis 


sui in opere 9 et penuriam opprobriis dederit et B 


conviciis :.4 quique decem diebus persistens ad 
januam cenobii orationibus et jejuniis, patientize et 
bumilitati operam dederit. Sicque anno illo uni spi- 
ritali traditus seniori non statim commiscendus erit 
congregationi, neque * interna fratrum diversoria 
accedet, sed delegata in exteriore corte cellula per- 
fruetur, ubi omnem sinceriter exerceat obedien- 
tiam : hospitibus sive peregrinis stramina coumporta- 
bit, aquam calefaciens pedibus, et omnia humiliter 


^ Inter reliquos aperetur. Manibus suis; alioqui $e 
Buis sumptibus alat. ) 

b Conversum de seculo, etc. Hxc habentur in Re- 
gula ms. S. Fruetuosi aretiepiscopi eod. Crass. 

€ Et genuriam opprobriis. ln Regula ms. et Cod. 
Vind., Et penuriam, et opprobriiz; in alio codice, Pe 
nuria et opprobriis. Lege, in opere et penuria, in op- 
probriis dederit et convictis. Et penuria hoc loco est 
afflictio, maceratio, ut paulo p : Atque ita in omni 
penuria et vilitate subactus. Et. cap. 17 ejusdem Re- 
gul:e : Amplior et. districtior animadversio , flugello- 
rumque penuria lrrogabitur. 

4 Quique decem diebus. Totidem dies sthblentes 
monacbatum ip monasteriis AEgyptii pre foribus ex- 
cubabant, teste Cassiano lib. rv de Inst., cap. 5. 

* Interna. lta correxi ex Regula ms., cum in no- 
stra Concordia legeretur integra. 

I Percepta in ecclesia 'benedictione. Antiquus mos 
est benediceridi monachws professionem emiittentes. 
Acta S. Guillelmi Gellonensis : « Die natalis apo- 
stolorum Petri et Pauli Guillelmus comes auro tex- 
lis depositis vestibus per Dei gratiam solemniter be- 
nedicium. » Causa 20, qu. 5, cap. presens, ubi agi- 
tur de quodam monacho exeucullando auctoritate 
summi pontificis : « Salomon episcopus cum qui- 
busdam aliis absque Patris oblatione, vel abbatis 
percepta et. benedictione eumdem Lambertum me- 
nasticum habitum induere feeit.» /Egidius Aure 
Vallis monachus tom. ll. de Episcopis Leodiensibus, 
cap. 2, « Abbas Theodorieus quosdam ex Malmun- 
dariensibus Malmundarii benedixit , et preüteri fe- 
cit. » 

56 Ob timorem consuerit. Lege , optimorum cen- 
tuerit. 

h Omnis conversus, etc. Exstat in Regula ms. S. 
Fructuosi archiep. Braear. eodem eap. 22, quod est 
de susceptione conversi. 

i An servus. Quia nefas est admittere servum ad 
habitum monachicum invito domine. Unde S. Fer- 
reolus supra : « Interrogetur ab eo, utrum liber sit. » 
Et Fructuosus abbos, cap 4 Regul : « Quod si servi 
sunt, non recipiasttur, nisi libertatem a proprio do- 
mnino prz manibus attulerint presentandam. » lta 
sancitur can. 4 concilii Chalcedonénsis, uxótva mpoc- 


C 


D 


vel fratrum 8$ ob timorem consuerit deliberatio fa- 
ciendum. . 
$ XIII. — Item ipse (cap. 22). 

h Omnis conversus ut ad coenobium venerit, seque 
suscipi postulaverit , confestim in conspectu totius 
congregationis adductus sciscitabitur ab abbate 
utrum liber i an servus sit ; utrum bona et sponta- 
nea voluntate , an fortasse qualibet compulsus ne- 
cessitate converti voluerit. Cumque ejus spontaneam 
ad conversionem previderit existere voluntatem , 
neque quolibet eum i conditionis nexu k alflictum 
esse perspexerit, accipiet pactum ejus omnem suz 
professiohis continens originem, ! in quo item ita 


se iglem convertens alligabit, ut omnia se instituta 
déxtaUa. SaüXov ixl tà. uovéuron xpi your «oU idiov 
S«omóvou, id est, nullum servum suscipere ad vi- 
tam mohachicam preter voluntatem domini sui. » 
Ka stataitur Cod. L. Servis, de Episc. et Clericis , 
etc. ; novella 19 Valentiniani imperatoris, et novella 
11 Leonis imperatoris, in qua statuitur , ut servi ad 
monasterium confugientes quacunque de causa sive 
intra triennium, sive post triennium repetiti , inde 
avellantur, ut dominis restituantur. S. Basil., inter 
11 Regul. fus. disp. , prohibet preter dominorum 
suorum voluntatem recipi servos in monachos, si 
modo non cogantur a dominis suís Dei legem vio- 
lare, alioqui recipiendos censet, etiam invitis domi- 
nis. Servorum conditioni indulgentior fuit Justinia- 
pnus imperator, eorum saluti simul et vite monasticae 
dignitati consulere cupiens novella 5, cap. 2, qua 
statuit, nt si servi ob mores flagitiosos, simulatione, 
non veritate sanctimonie, ex dominorum suorum 
wdibus ad monasterium fugerint, el furto aliquid 
forsitan. sustulerint, si ita res est, intra triennium 
a dominis repetiti reddantur; sin autem secus sit, 
et compertum sit eos honeste apud dominos vixisse, 
sintque in monasterio mites et disciplinati, etst non- 
dum forte completum sit triennil tempus, 1n mona- 
sterio remanere debeant trahentium asperitate libe- 
rati. Si vero triennio expleto schema sumpserint 
fnonachsle, ut pote digni judicati , ut. non possint 
inde avelli a dominis suis decernit, etsi ob furtum 
aliquod et profligatos mnres ad monasterium confu- 
gerint, furto tamen ablatis domino restitutis. Nam ; 
ut ibidem ait imperator : « Si multis casibus etiam 
ex lege hoc sit ét talis quaedam libertas datur, quo- 
modo non prevalebit divina gratia talibus eos ab- 
solvere vinculis? » ldem constituit novella 125, 
oap. 35. At libro v Capitularium Caroli et Ludovici 
imper., tit. 227, statuitur ut servi ad monasterium 
eonvolautes, si ante triennium repetantur, dominis 
restituantur, si post triennium, non inde tftahantur. 
Vide Photium in Nomocanone, tit. 1, cap. 56, et 
tit. 9, cap. 5, et Theodorum Balsamonem ibidem, et 
in citatum canonem concilii Cbaleedonensis. 

1 Conditionis, Id est, servitutis. 

k Afflictum. Lege, astrictum. 01 

! Jn quo item se convertens alligabit. Expleto vide- 





1219 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


ccnobii mente devota profiteatur implere : nec ea À postmodum 5 in ultimo gradu recipiatur. 1 Qood. si 


ullo unquam tempore violare, neque a districtione 
cenobii, quam expetiit, polliceatur ullatenus eva- 
gari. Cumque hac se professione astrinxerit, subji- 
ciatur regulis supra scriptis, per bonorum operum 
industriam quandoque Domino, placiturus. 
$ XIV. — Item Fructuosi (cap. 4). 
^ Monachi qui ob religionis obtentum monaste- 
rium ingredi petunt, primum ante fores tribus die- 
bus ct noctibus excubent, et ex industria jugiter ab 
hebdomadariis exprubrentur. Quibus diebus per- 
actis, primum interrogentur utrum liberi sint an 
servi. Quod si servi sunt, non recipiantur, nisi li- 
bertatem 5 a proprio domino prz: manibus attulerint 
presentandam. Ceteri vero, sive liberi, sive servi, 


sive diviles an pauperes, conjugati an virgines, B 


stulti an sapientes, inscii an artifices, infantes an 
senes, si quispiam horum fuerit, acrius perconten- 
tur utrum recte abrenuntiaverint an non; si omnia 
fecerint qux: in Evangelio per vocem Veritatis au- 
: dierunt : Qui non renuntiaverit omnibus quee possi- 
del, non potest meus esse discipulus (Luc. xiv) ; * et 
illud quod dives quondam 'adolescens, qui omnia 
qui inlege pr:cepta sunt se implesse jactabat, ad 
quem Dominus ait : Si vis perfectus esse, vade, vende 
que habes, et. da pauperibus : et veni, sequere *me, 
habebis thesaurum in colo (Matth. xix).3 lterum [ad 
eum] Dominus loquitur : Qui vult esse perfectua 
* [qui] cum apostolis patrem et matrem, reteque et 
naviculam dimittit. Et qui omnia dixit, nihil de pro- 
pria facultate reservari mandavit: et non cuilibet, 
sed cuncta Christus pauperibus eroganda przcepit. 
Non enim dixit petri, non matri , non fratri, non 
propinquo, non consanguineo, non filio adoptivo, 
non uxori, f non liberis, non 5 Ecclesix, non prin- 
cipi terrz, non servis, exceptis libertatibus conflr- 
mandis. Cum h:ec, qus diximus, fuerit sciscitatus, 


licet probationis anno, juxta ea quz statuuntur capite 
superiori, alioqui secum pugnaret S. Fructuosus. 

? Monachi qui ob religionis obtentum, etc. Hzc 
non exstant in Regula ms. S. Fructuosi arch. , sed 
videntur esse alterius Fructuosi. 


b À proprio domino. Supple obtentam. 

« Et illud quod dives quondam adolescens. Supple 
audivit. 

4 Iterum ad eum Dominus loquitur. Tó ad eum re- 
dundat: nam post hanc responsionem non ultra 
locutus est contristato adolescenti, sed apostolis. 
Hiec autem verba : Qui vult perfectus esse, etc., sunt 
prolata ex memoria, non ex codice. 


* (ui cum apostolis. Tó qui redundat. 

f Non liberis. Seclusa tamen legitima, quam eis 
tenetur dare. Id docet Photius in Nomocanone, tit, 
21, cap. 1, et habetur Cod. L., Si qua mulier. ldem 
de filio adoptivo dicendum est. 


8 Non ecclesie. Nisi forte sit ei curta supellex, et 
res familiaris angusta. 

b In ultimo gradu recipiatur. Ad probationem 
videlicet. 

i Quod si horum 
nomen, quos, quod desiderabatur. 
.3. Sequacem. ld est, sectatorem. Paulus diaconus, 
lib. 1 Hit. Longobard., cap. 29, hymn. de S. Be- 

cto : 


08 supra diximus. Adjeci pro- ' 


horum quos supra diximus more pietatis vel unum 
nummum alicui male abrenuntians reliquit, statim 
eum foras pelli mandamus, quia non eum In aposto- 
lorum numero, sed Ananiz et Saphire j sequacena 
esse videmus. Sciatis enim eum non posse in mona- 
sterio ad mensuram venire monachi, neque ad 
paupertatem descendere Christi, neque humilitatem 
acquirere, neque obediens esse, neque ibidem per- 
petuo perdurare, sed cum aliqua occasio pro aliquo 
a sui abbate monasterii distringendi aut emendandi 
accesserit, continuo in superbiam surget, et acedize 
Spiritu inflatus monasterium fugiens derelinquet. 
8 XV. — Item ipse (cap. 18). 

k Comperimus per minus cauta monasteria , qui 
cum facultatibus suis prius ingressi sunt , postea 
tepefactos, cum grandi exprobratione ! repetere el 
seculum, quod reliquerant, ut canes ad vornitum, 
revocare; et cum suis propinquis, quod monasterio 
contulerant, hoc extorquere, et judices sseulares 
requirere, et ? cum ssjonibus monasteria dissipare, 
et per unum negligentem multos simplices deturbatos 
videmus esse. Proinde solerter providendum est, et 
omni intentione discernendum , ut tales non reci- 
piantur, quia non pro amore Christi isti veniunt, * sed 
vicina morte perterriti, et infirmitatis angustia com- 
pulsi, non ob amorem c«elestem incitati, sed solum- 
modo ponam formidantes inferni, de quibus apo- 
stolus ait : ? Qui timet non est per[ectus in charitate, 
quoniam timor penam habet, sed perfecta charitas 
foras mittit timorem (I Joan. 1). Non sunt isti disci- 
puli Christi, et non in Ecclesia sunt requirendi, sed 
in membris Antichristi inveniendi sunt : non sunt ae- 
cole terr: repromissionis, nec veri lsraelitze, sed de 
longinquo advenz et proselyti : sed neque fratribus 
fideles neque in pugna inventi sunt fortes. Tales 
enim P in Levitico Dominum cognoscimus detestasee, 


Hec inter instar neetaris 

Mirando plectro claruit : 

Nam pinxit apte liness 

Vite sacre sequacibus. 
Significat etiam obedientem. Sidonius lib. vrt, epist. 
17, « Cujus discipline si. qui rebelles, ipse castiga ; 
8i qui sequaces, 1pse collauda. » 

k Comperimus per minus cauta monasteria , ctc. 

Hzc non sunt S. Eructuosi archiepiscopi, sed aite- 


D rius Fructuosi. His autem simile est illud Cassiani 


lib. 1v de Institutis renuntianüum, cap. 4: « Nam 
per alia minus cauta monasteria simpliciter quidam 
suscepti eorum que intuleraht, quosque in Dei opere 
fuerant dispensata, cum ingenii post blasphemia red- 
hibitionem poscere tentaverunt. » 

l| Repelere et seculum. Copula. et transposita est. 
Sed lege: Repetere seculum ; et quod. reliquerant, 
seu canes ad vomitum, revocare. 

m Cum sajon.bus. Sajones sunt lictores, de quo vo- 
cabulo supra. 

n Sed vicina morte perterriti, etc. Eorum qui gravi 
infirmitate oppressi cucullam induerunt , plenz sunt 
histori:. 

9 ()ui timet non est perfectus in charitate. Joan. 
epist. 1, cap. 1v , ubi hic sententia est aliis hujus 
loci posterior 

P In Levitico. Non citavit ex codice, nam locus 
habetur Deut., cap. xx. 








43d CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXY. 1283 
-et in bello ne pergerent, prohibuisse : Si quis, A justificat aut condemnat, et universorum finem ipse 


inquit, i» corde pavidus est , non egrediatur ab bel- 
lum, vadat, et revertatur in domum suam : ne pavere 
: (aciat corda. fratrum. suorum ,. sicut et. ipse timore 
perterritus est. De talibus in Evangelio Veritas ait : 
Quam difficile est, qui pecunias habent, intrare in re- 
. gnum celorum! (Matth. xix.) Nihil enim de pristinis 
facultatibus suis * in eumdem loeum ubi ingredi se 
petit monasterium vel unus nummus recipiatur, 
sed ipse manu sua cuncta pauperibus eroget; et 
postmodum 5 quod probatus monasterio sub Regula 
introducatur :et anno integro a cunctis fratwbus 
.ex industria conviciis comprobetur. Et postquam 
- probatus in cunctis obediens fuerit, et non * in plumbi 
: lamina mollitus, sed acer perduraverit ut ferrum, 


considerat ; ut nec peccator, si fortiter ingemiscit, 
desperet veniam, nec justus de propria sanctitate 
confidat. Nihil prodest, si aliquis de regno hodie 
subtractus, a regni potentia exclusus , ferro constri- 
etus hodie carceri est mancipatus : ita nihil obstat, 
8i hodie a carcere quis rapitur, et in regali honore 
constituitur : nullus ei sordes carceris imputat ; sed 
hoc solum laudat quod in eo miratur. Sic nihil pro- 
dest justo bene vivere, et male vitam finire: ita ma- 
gnum bonum est peccatori ad poenitentiam redire ; 
olim male vivere, et postmodum bene finire, a nullo 
retroacta peceata imputata habere. Credimus judi- 
cem, qualem in fine invenerit, talem coronare, aut 
cerie damnare. Et quamvis sint gravia delicta, non 


postmodum exuatur sxeularibus vestibus, et indua- B est tamen illico de Dei misericordia desperandum. 


tur monasterii religiosis simplicibus, et adnotetur 
4 in pacto, cum fratribas, et vivat inter monachos 
probatus et ipse monachus. 

) 8$ XVI. — Item ipse (cap. 19). 

* Qui gravioribus culpis se deliquisse cognoscunt, 
primum eos optamus Regul» colla submittere sub 
probatissimo abbate, in menasterio desudare, et 
cuncta retroacia peccata tanquam zgrotos medico 
spiritali seniori manifestare , et sicut publice pecca- 
verunt, pablice peenitere, et poenitenda ultro non 
committere : timorem de supplicio, amorem de re- 
guo, spem de misericordia habere, et nunquam de- 
sperare, * quia in ultimo est extrema vitz justificare 
aut condemnare, Seriptum est enim : Ipse judicabit 


extrema terre. Unumquemque Dominus 'in fine aut C 


€ In eumdem locum , ubi ingredi se petit. mona- 
sterium. Lege, In eodem, ubi ingredi se petit , mona- 
eterio. 

b Quod probatus. Vocabulum quod redundat. 

e In plumbi lamina , etc. Ex Regula S. Benedicti, 


ap. 1. 

4 In pacto. Videtur legendum, in piftacio. Pitta- 
cium, seu pictacium, est brevis, tabella, matricula. 
Gloss:e veteres : vecréxiov, pittacium, brevis. Glossz 
Isidori : Pittaciwm, epistola brevis et modica. 

* Qui gravioribus culpis, etc. Non modo quales- 
cunque peccatores, sed etiam ii qui graviorum sce- 
lerum conscientia stimulantur, in 1nonasterium ad- 
mittendi sunt, si non simulata erratorum poenitentia 
ducuntur. Christus clamat: Venite ad me, omnes qui 
laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Laboran- 
tes sunt ii qui mediocribus vitiis affecti sunt ; one- 


Liquido ergo cognoscimus publicanos et peccatores 
nullo prxcedente merito, qui futuri per justitiam 
erant damnandi, gratuita miseratione per brevem 
penitentiam esse redemptos. Sed non est in eis tam 
consideranda mensura temporis quam doloris. Agat 
ergo unusquisque dignam p«enitentiam secandum 
qualitates culparum, ut quis 5 in quo delicto se esse 
cognoscit reum, de eo delicto necesse est observare 
primum secundum instituta canonum, h In lege h3- 
betur ut quis cui quantum intulerit damnum, aut 
fecerit cedem, aut commoverit ultionem , judicis di- 
rimatur judicio, et de numerositate solidorum ad 
suum reducatur arbitrium : ne fortasse persona dam- 
net oppressum, et qui legali censura centenarium 
habebat incurrere damnum, tertiam reddat : 1 quod 


flant, studiosius supplicandum, quia numerus san- 
ctorum de numero semper est auctus impiorum , » 
inquit S. Prosper sent. 184. Ne vero propudiosi pec- 
catorum mores religiosam vitam vel leviter labefa- 
ctare valeant, circa eorum studia qui religiosam vi- 
tam appetunt, hzc statuit S. Basilius observanda 
interr. 10 Regul. fusius disputatarum : Hi qui in 
seculo vitam sanctam egerunt, sunt religioni nia- 
xime idonei. Hi vero qui in vitiorum situ et p:e- 
dore immersi erant, et ii qui mediam quasi vitam 
inter bonum et malum tenebant, sunt quidem sus- 
cipiendi ; sed explorandi eorum morum et inge- 
nia, an levitate quadam animi facile in contraria 
studia eL consilia mutentur. Non sunt tamen ab ipso 


limine desperandi, quia nulla est tam inveterata pec- 


candi consuetudo quie Dei gratia et timore atque 
laboris assiduitate non pervincatur. Periculum est 


rati, qui scelerum Rondere premuntur, et incurvati D faciendum eos exercendo durioribus laboribus. Si 


8$ub fasce gemunt. Non obserandum est claustrum ei 
cui Deus aperit coelum. Christus ipse publicanos et 
conclamatos peccatores ad se vocavit. In Historiis 
ecclesiasticis et Vitis Patrum legimus profligatos et 
perditos homines, immanes parricidas et latrones, 
et proscript libidinis lupas, ad Christum tandem 
conversos poenitentize beneficio in sanctissimos eva- 
sisse. Hi sunt thesauri bonitatis, patientize et longa- 
nimitatis Dei, qui dives in omnes qui invocant illum, 
cujus manus non est abbreviata, cujus opus mise- 
Ficordia, cujus sane non est numerus : nam mise- 
rationes ejus super omnia opera ejus. Przestantissimi 
est medici deploratos curare morbos, humanjissimi 
Salvatoris ex sentina et pollubro vitiorum peccato- 
res extrahere ; magnificentissimi regis est suscitare 
de terra inopem, et de stercore erigere pauperem, ut 
collocet eum eum principibus populi sui. « Quare non 
£st desperandum de malis. pro ipsis, ut boni 


quid inesse in eis constanti& animadvertimus, ad- 
mittendi sunt; sin minus, repudiandi: ne ezeteri 
fratres eorum contagióne et porrigine coinquinati 
contabescant. 

f Quia in ultimo est. Lege, quia in altissimo est. 

5 Ut quis in quo delicto, etc. ld est, in reorum 
emendatione secundum delicti qualitatem observan- 
dum est quid statuant canones. 

h fn lege habetur, etc. Sensus est: Si quis ob cx- 
dem seu percussionem centum solidos componere et 
solvere debeat, clementia tamen judicis tertiam dun- 
taxat partein solvere cogetur : sicut cum multa Deo 
debeamus, ipse tamen singulari sua humanitate 
parva satisfactione pro tot et tantis delictis conten- 
tus est. 

! Quod de liberis continetur. Id est, quod in lege do 
liberis continetur. 








1285 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1224 


de liberis continetur. Certe nos cum essemus servi À tatem unumquemque vénire cofnóscamna ad veram 


peccati, Deo miserante et nullo nostro merito prz- 
cedente, liberi facti sumus justitiz, et de innumero- 
sitate peccaminum in misericosdissimi judicis pendet 
arbitrio nostri peccati debitum: et pro centesimo 
pondere peccatorum iniquitatis * cognoscimus appo- 
nere villicum, qui de centum cadis olei octingenta , 
de centum coris tritici quinquaginta decurtatum 
quzsivit debitum, statim se cognovit a proprio Do- 
mino esse laudatum (Luc. xvi). lta plerique sunt in 
monasteria ingressi, qui ob immanitatem scelerum 
b excesserunt numerum quo sancli canones * foras 
ecclesiz agere poenitentiam censuerunt, 4 et nisi in 
fipe vità communionem percipere negaverunt. Nas 
tainen misericordia Domini cooperta pusillanimes su- 


sanitatem. 
$ XVII. Ex RzcuLA TagNATENSI (cap. 5). 

Si quis fidei ardore succensus renuntians s:culo 
monasterium i magpz dispositionis elegerit expe- 
tendum, non confestim licentia tribuatur iptrzaadi, 
$ed primum studiosius indagetur utrum voluntarie, 
an necessijate aliqua coactus advenerit, aut si nulla 
servitutis conditione obnoxius teneatur. Quod cum 
ad abbatis notitiam przposito nuntiante pervenerit, 
uni de senioribus deputatus tandiu jubeatur ade- 
nientibus deservire, quousque devotjo ejus fuerit pa- 
tientia tese monstrata. Atgug ut informetur regula- 
ribus disciplinis, et qux facere deheat, quibusque 
eum cqnveniat servire, cognoscat ; deimceps omnis 


mus consolati, ne gravi tristitia coaretati pereant B regule constitutio relegatur, et ad comprobandam 


desperati, de multitudine annorum ad brevem re- 
currimus numerum, et cito recopciliamus, quam cito 
eum cognoverimus in patientia et humilitate funda- 
tum. Quia et tupc medicus ab incisione suspendet 
egrotum, cum eum per medicamina cognovit esse 
sanandum. Cibos vero tales eis pr:escribere manda- 
mus, qui nec lasciviam nutriant, nec nimis corpus 
affligant. Carnes tamen, siceram vel vinum eis au- 
ferre mandamus. Quod si per infirmitatem, aut ni- 
miam sepeciptem, auf certe aliquam necessitatem ex 
his imbecillitas pataerit, ia arbitrio et potestate ma- 
jorum ponimus. Vestimentum vero cilieinum prebere 
juberous qualiter per id oompuneti * per hzedos a si- 
nigiris suarum semper reminiscaptur peccaminum. 
Legcfum tamen sternere mandamus, ! corio ant 5 peija- 
tho, quod Latine ^ historia nuncupatur, aut certe 
aleis tenuibys, si ibi horum nihil babetur: exceptis 
mis et nimis senectute depressis: et ipsi arbi- 

trio foveantur abbatis. 1 Per hanc quam supra nota- 
vimus, penitentiam dignam, et non flctam humili- 


& Cognoscimus. Videtur deesse TÓ mínus. 

b Kzrcesserunt numerum, etc. Annorum videlicet. 
Nam olim poinitentes plurimis ànnis pro delictorurh 
gravitate ante fores ecclesi stabant, ut supra adno- 
fatum est. v 

c Foras ecclesie. Lege, ad fores ecclesie. Nam 
elim poenitentes ad fores etclesiw stabant. Vide 
supra. 

Ut nisi in fine vite, etc. Ea fuit antiquorum ca- 
nonum districtio, ut atrocioris criminis rei in morte 
tantum reciperebt communionem, ut habetur in 
conc. Áncyrano, can. 27; Arelatensi 1, can. 14, et 
nonnullis aliis. ' 

* Per hardos a sinisiris. Id est, qualiter hoc vesti- 
mento cilicino, ex pilis hircinis confecto, sibi in ani- 
mum inducant se tanquam hzdos ad sinistram Del 
stare ob peccata judícandos. 

! Corio. Juxta morem antiquum. Virgilius yn JEn. : 

Pellibus incubuit stratis, somnosque petivit. 


5 Psiatko. Id est, matta. Yide supra. 

à Historia. Pro storea, est culcita ; « quod sit terra 
strata, » inquit S. Isidorus lib. xx Orig., cap. 41. 

| Per haic quam supra. lia emendavi , cum lege- 
retur, hec quam supra. - 

| Magna dispositionis. Lege, magna dispositione. 

k Super altare instituat. Id est, super altare ponat. 
Glim eprum que Deo offerebantur chart: super al- 
taré ponebantur, ut offerens magis astringeretur : 
Unde, ut hic additur, reposci aliquid sacrilegium judi- 


p natur. » 


ebedientiam ejus dura ei et aspera praecepta man- 
dentur, nihil in potesfate de bis quz secum attolit 
habiturus. Sed si ejus votum tale est nt quae mopa- 
sterii usibus conferre desideret, oblationem ejus ad 
integrum devotio sincera eommendet: et k super 
altare inspituat, unde reposci aliquid sacrilegium ja- 
dicatur. Sj pecora cujuslibet generis ad monasterium 
quo migraturus adduxerit, ab abbate pretium con- 
sequatur, eui de epdem pretio faciendo quod voluerit 
non negetur. Quz si abbas noluerit comparare , eui 
yoluerij vendere permittatur, aut quod melius est, 
l| praeposita venundanda committat. Pretium vero 
ipsum, ut jam dictum est, " ab eo cui res fuerant, 
dummodo in ejus nihi] potestate resideat. Nefas est 


€ enim ut qui decipulara hujue saeculi inteodit evadere, 


reservel unde eum infestatio diabolica valeat inre- 
tire. Clientem vero et famulum aut" parentem secum 
exhibens, si postulet in consortium religionis ad- 
mitti, simili examinatione probatum fratribus venit 
aggregari. Et qui ei faerat ante in * servítute subje- 


«air. id patet ex cap. 88 Regulz 8. Benedicti: « Et 
stanw sue eam (petilionem) super altare ponat; » ex 
charta Fulconis Junioris cemitis Andegavensium (ix 
Breviculo fundationis S. Nicolai Andegavensis) :« Ipsis- 

? videntibus et concedentibus super altare S. Nicoloi 
tpsam chartam porto, » et chartam Berlzii (J8idem): 
« Et Berlseius cum uxore sua, donum quod fecerat, ite- 
rum abbati cum ipso missali concessit, et super al- 
tare posuit; » ex istro cap. 89 Regul: « Tunc 
ille brevis vel donatio rerum suarum vel mona- 
sterio facta ipsius donatoris manu super altare po- 


| Preeposita. y preposito. 

m Áb eo cui ret deesse verbum 
accipiatur. 

2 Payentem. KH eet, [ropinquem. cognatum, af- 
finem. S. Hieronymus, ib. n contra Rufinum: « Forte 
parentes militari vulgarique pomine cognatos et af- 

pominat. » S. Cwsarius Arelatedsis, cap. 58 

lx : « Si quis vero germanam suam, aut fifiam, 
aut quamlibet parentem videre voluerit. » S. Grey. 
Turon., lib. m Hist, cap. 14: « Munderius | igitur, 
quí se parentem m asserebat, elatus superbia, ; 
etc. Lex Burgundionum, tit. 55, & 5: « Quod si 
parentes puelle parentem suam puhire noluerint, 
puella libenter careat.» 

? Servitute subjectus, etc. Ita in. Regula. Macarii, 
Serapionis, et aliorum supra hoc capite : « Noverit 
jam non eum servum habere, sed fratrem, ut ig 
emuibus perfectus inveniatur homo ille. » 


&- S* —-& "- vm - 


*- 


-— —- TY» Wü» a [ i r€- - 


t5 CONEGRDIA RECGULANEM. — GAP. LXV. '  f986 
etus, fester est in Domini positus servitio computan- A eumque fücultas pecenise Müfteverlt, nuflo modo sub 


dus, quia apud Deum, ut Apostolws docet , nulla eet 
acceptio personarum. Ille tamen qui ex homili con- 
ditione est in germanitalis equalitate susceptis, non 
aliquo elationis tumore soperbiat ; sed per humilita- 
tem in eo, qux bona sunt, convalescant : et non so- 
lum ei cui :xqualis effectus est, sed omni fraternitati, 
ut verus famulus Christi, cum pietate et humilitate 
deserviat. Quia sicut ís qui esse major videbatur in 
$9 culo, per humilitatis affectum frater vocatur ex 
domino, ita ille sui memor conditionem suam non 
akiora petendo, despiciat; sed testimonio humili- 
tatis exaltet, ut apud Deum inveniat gratiam. Et nisi 
expleto anno nullus mutare habitum permittatur. 
Sed si panitentis fuerit tanta compunctio, ut hoc 
sibi supplicatione assidua exigat, non negetur. Quod 
uni fideliter poscenti conceditur , non quasi licitum 


-habeatur. Vestimenta queque secum delata, quse 


primi anni usus non valet expendere, redocta in pre- 
tium, eui abbas proeeperit, tribountur : quia cum 
alia meruerit indumenta, priores * exubie in suá 
Lon erupt potestate, ut exterioris hominis immuta- 
tio cum intertoris perfecta plena. ratione conveniat. 
Nihil de his quc» perceperit ei sit licitum commutare, 
nec pro abjectione viliora, nec pro eommodo me- 
liora ; sed qualiacunque fuerint attributa, eum gra- 
tiarum actione $00 tantum usui vindieabit. 
$ XVI. — Ex RgauLa Cassant (cap. 19). 

b Si quis menaehus disciplinam intrare desiderat, 
hon ante monasterium permiitatur ingredi quam 
diebus decem seu amplius ante januas permanendo 
Wuraverit, ut. indicium perseverfntiz ac desiderii 
$ui, bupilitaus etiam vel patientix: se habere de4 
monstret. Qui transeuntium fratrum genibus prevo- 
lutus ab universis de industria ^ refutetur atque 
despiciatur, tapquam cui non propter religionem, 
sed propter aliquam necessitatem oportet monaste- 
rium introire. Insuper etiam injuriis et ezprobratio- 
nibus eum afficiant, u& experimentum constant, 
vel qualem toleranüam in tentationibus injuriarum 
sit habiturus, ostendat. 

$ XIX. — Jtem ipse (cap. 29). 

Cumque fuerit in monasterio explorate mentis ar- 
dore susceptus, summa diligentia perquiritur, ne 
de pristinis facultatibus suis vel unum nummum re- 
servaverit sibi. Nam si in conscientia ejus quantula- 


2 Exubig. Pro, exueia, id est, vestimenta relicta : 


: Virgüius iv AEn. : 


Dnices exuvis, dum fata Deusque sinebant. 
b Si quis monachus, etc. Ex lib. ty de Institutis 


renuntiantium, cap. 5. 
« Re[futetur. ld est, respuatur, recusetur. S. Co- 
lumbanus, ep. ad Sethum: 
Spernit avaritiam vanosque refutat honores. 


S. Gregor. Tur. ip Vitis Patrum : « Camque ille re- 
fuiaret, tandem abbatis precibus super oculos domini 
Sul signum crucis imposuit. » 

4 Si quis ex divitibus, etc. Hoc capitulum non 
exstat apud Cassianum; sed puto esse ex Regula 
eujusdam Patris, quam dixi aliam esse a Regula Servi 
Dei ; quz etiam in hac Concordia suppresso auctoris 


, 


waonasterii disciplina diuturnus peterit permanere ; 
nec hemilitatis aut obedientic institutma apprehen- 
dere valebit, nee in monasterii paupertate aut distri- 
ctione poterit esse contentus ; sed mox ut orta fuerit 
qualibet commotionis occasio, stipis illius quam sibi 
reservavit fiducia animatus, continuo de monasterio 
fugiturus egredietur. 
$ XX, — Item ipse (cap. 341). 

Si quid-vero ab eodem pecunie vel quarumcun- 
que rerum offeratur, nullo modo, qui prasunt, $us- 
cipere ea in mowasierii usibus acquieseant, ne con- 
fidentia hujus oblationis dedignetur peuperibus se 
fratribus caxquare. Aut certe si susceperint, cautius 
per multum tempus prudenji debent servare consilio. 


B Nam rultis experimentis frequenter perhibitam 


quosdam per mong3sleria minus pauta susceptos ea 
que secum detulerant, et qna jam im Dei opere 
fuerant dispensata, tepefactos postea nom sine in- 
juria monasterii sacrilego spiziiu ingenti post blag- 
phemia repelisse. 

$ XXL — Item ipee (cap. 85). 

4 Si quis autem ex. divitibus buic mundo et facul- 
tatibus ejus renuntiat, ita necesse est eum congre-- 
gationis diseiplinam expetere, ut in nullo sibi e£ 
his quzxe reliquit aut intulerit monasterio, blandiatur, 
Qui si forsitan fortiori fuerit xiate provectus, sic 
* preeparet se omnibus obedire, ut secundum sen- 
tentiam Domini ! ad simplicitatem pristine infantiz 
humilitatis gratia revertatur ; et nihil sibi de con- 
sideratione etatis, vel annorum namerositate prz- 
sumat, quam in seculo noviter consumptam perdi- 
disse se putet; sed novitate conversationis, quam 
im Christi militia gerere cupit, subdere se etiam 
jenioribus non moretur. 

$ XXH. — Item ipse (cap. 24). 

: 8$ Cum vero receptus quis in. monasterio fuerit, 
Ka fideliter omni pristina facultate nudetur, ut ne 
ipsum vestimentum quo a szculo venit indutus, ha- 
bere amplius permittatur ; sed in medio productus 
exuatur propriis, et per manus abbatis induatur 
monasterii vestimentis : ut per hoc non solum upi- 
versis rebus suis antiqnis se noverit exspoliatum, 
yerum etiam omni superbia mundiali deposita, ad 
Christi paupertatem et inopiam descendisse ; et 
nihil jam de crastino cogitans pauperibus se h aaqua- 
nomine dieitur cujusdam Patris. 

e Preyparet se. Àddidi cà se, quod desidersbatur.. 

f Àd simplicitatem pristine tnfantie. Hzc simpli- 
citas, quam Christus commendat in Evangelio, sum- 
mum est in religione bonum. Nam simplex neminem 
judicat, omnibus cedit, nulli injuriam facit nec red- 
dit, curiositatem fugit, nibil innovat, curas super- 
fluas a se amolitur. Sententiam guam aliis postponit : 
quia de se vilia, de aliis excelsa judicat. Semper 
verax nihil simülat, aut dissimulat, ac proinde cum 
Deo semper, qui est summa veritas et simplicitas, 
conversatur. 

8 Cum vero receptus, etc. Hoc capitulum sumptum 
est ex Cassiano, cap. 5 libri citati. IN 

b /Equare. ld est, se similem et parem judicare, 
ut supra dixit, comquare. 


. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS - 


re, quibus * cognominsri Christus, et quorum se A referens omnia, sicut superius scriptam est, k a2- 


Íratrem non erubuit nuncupare : sed potius dome- 
sticis ejus glorietur factum se esse consortem. 
$ XXII. — Item ipse (cap. 25). 

bIlla vero quz deposuit vestimenta * Preeposito 
tradantur : quz tandiu ab eo serventur, donec pro- 
fectus conversationis ejus diversis tentationibus evi- 
dentius cognoscatur. Etsi transactis multis tem- 
poribus, in ipso fervore quo ingressus est perstite- 
rit, ipsa vestimenta quibus ingressus est pauperibus 
erogentur. 

$ XXIV. — Item ipse (cap. 26). 

* Si vero aliqua murmuratio, aut inobedientia in 
€o fuerit deprehensa, exuatur monasterii vestibus 
quibus indutus fuerat, et revestitus suis antiquis, 
qui a Praeposito conservantur, !* [et] foris expel- 
latur : quia non est fas cum vestimentis monasterii 
qui accepit abscedere. Nulli autem qui de mona- 
sterio exire vult, in palam discedere conceditur nisi 
forte sicut servus captans densissimas tenebras no- 
cte defugiat, aut certe, sicut superius diximus, cum 
confusione exuatur coram omnibus fratribus, 5 et 
deposita monasterii veste pellatur. 


$ XXV. — Ex RrcurA OnizvTALI, 

h Si quis accesserit ad ostium monasterii volens 
&»culo renuntiare, et fratrum aggregari numero, 
non habeat intrandi libertatem, sed prius nuntietur 
Patri monasterii ; et manebit paucis diebus foris 
ante januam, ac docebitur orationem Dominicam, 
et psalmos, quantos poterit discere. Et diligenter 
$ui experimentum dabit : ne forte mali quidpiam 
fecerit, et turbatus ad horam timore discesserit, 
aut sub aliqua potestate sit ; et utrum possit renun- 
Üare parentibus, et propriam contemnere faculta- 
tem. Si eum viderint aptum ad omnia, tunc doce- 
bitur et reliquas monasterii disciplinas, quas facere 
debeat, quibusve servire, i sive in vescendi ordine, 
ut instructus atque perfectus in omui opere bono 
fratribus copuletur. i Hzc observabit custos janus, 


* Cognominari. Id est, idem nomen sortiri. Apud 
Cassianum legitur : Connumerari. 

b Illa vero vestimenta, eic. Hoc capitulum sumptum 
est ex cap. 6 ejusdem libr. 1v. 

* Preposito. Apud Cassianum habetur: (Kconomo. 

4 Transactis multis temporibus. Apud Cassianum : 
Tempore procedente. 

* 5i aliqua murmuratio. Ex cap. 6 ejusdem lib. 1v 
de Institutis Renuntiantium. 

f Et foris. Copula et redundat. 

5 Et deposita monasterii veste pellatur, Wsec ejectio 
est eorum tantum qui probantur, cum eorum vesti- 
menta szcularia nondum fuere pauperibus erogata ; 
ac proinde male 3 nonnullis eadem esse existimatur 
cum illa, de qua S. P. Benedictus loquitur cap. 26, 
29 et 54. Altera habetur expulsio apud Cassianum 
libr. 1v de Instit., cap. 16 ; sed erat solum ad tem- 
pus : cum quis confusionis gratia cogebatur manere 
ures aut quatuor dies extra fores monasterii, ut 
uu" observatum est. " 

! quis accesserit. Major pars hujus capitis est 
ex S. Pachomii, an. ab. " d 

i Stte in vescendi ordine. Quzdam desunt, qu: ex 
excitato Pachomii articulo hic restituenda : Sive in 
&0llecia omnium fratrum, sive. in domo nutriendus 


D 


nuntians senioribus. 
$ XXVI. — Ex Recura Macisraa (cap. 87). 

I Ingredienti in. monasterium novo fratri, » sive 
jam converso, sive adhuc laico, et hoc petenti de- 
bere in monasterium suscipi, respondeat ei boc 
primo abbas non forte eum posse constituta Regulz 
conservare. Cum vero ille dixerit posse se ad omnia 
obedire, tunc hsec monasterii Regula ei legatur. 
Qua Regula in lectione expleta, ^ et omnia abbatis 
verbis predicta cum se responderit novus frater ad 
omnia factis se esse paratum, tunc abbas subse- 
quatur et dicat : ?^ Quid de tuis rebus, quas pro- 
prio arbitrio uteris ? Non enim tibi expedit te hic pro 
causa Dei posito res tuas alibi remanere, sed sicut 


B dicit. Scriptura, Ubi et thesaurus tuus, ibi erit. et cor 


tuum (Matth. v). Nam ideo non expedit, ne forte 
titillatione diaboli a rebus tuis foris positis per desi- 
derium earum de monasterio P provoceris, et relicto 
servitio sanctze. schole proprio redeas militatnrus 
arbitrio, et sicut canis delectatus redeas ad vomitum 
tuum et salivas a te projectas in terram denuo cum 
sordibus resorbeas. 1 Sed qui perseverantiam diligit, 
occasionem migrandi cupit nescire. Ideoque consti- 
tuimus salubre consilium, ut audias vocem Domini 
tibi dicentis : * Vade, vende omnia, et da pauperibus; 
et veni, sequere me (Matth. xax). Quam ergo si sequi 
vis vocem, vende quz: habes, et omne pretium huc 
ante me defer, ut te presente a me pauperibus ero- 
getur, ut nullum szculo pignus tuum remaneat ad 
illud iterum revertendi. Ideo enim cum nondum * fir- 
matam ingressioném tuam in monasterio habes, tibi 
Jle rebus tuis libera adhuc voluntas conceditur, Quie 
post firmatam ingressionem discipulo sive in mona 
sterio, sive foris peculiare aliquid habere a regula 
denegatur, ut non sit ubi propria ejus voluntas 
extollatur. Quod [enim] si totum * distrahere til 
grave videtur, et sunt tales res qux» una tecum pos- 
sunt monasterio deservire, nec ez pro pignore rever- 
tendi " szculo * dimittuntur, omnia fideliter tecum 


est, sive in vescendi ordine. 

) Hec observabit, etc. Hujus capitis clausula non 
exstat in Regula S. Pachomii. 

k Annuntians. Lege, Et nuntians. 

! Ingrediendi in monasterium, etc. Hmc reperire 
est in Reg. ms. Mag. cod. Corb., cap. 87. 

m Sive jam converso. Conversus est, qui jam mo- 
Dachus est. 

2 Et omnia. abbatis verbis predicta. lta in Reg. 
ms. Lege: Et omnibus abbatis verbis predictis, id est, 
przdicatis. 

? Quid de rebus tuis. Subaudi, facies. 

P Provoceris. lta in Reg. ms. Supp. exire de mo- 
nasterio. 

4 Sed qui perseverantiam diligit, etc. In Ref. ms. : 
« Quia perseverantia occasionem migrandi cupit 
nescire. » 

* Vade, vende. lta apud Fructuosum abbatem, 
juxta textum Grxcum : "Yreye, siAnoov, quod idem 
sonat. In versione communi additur copula : Vade, 
et vende. | : 

* Firmatam ingressionem. Id est, stabilitatem. 

t Distrahere. ld est, vendere, de quo supra. 

u Seculo. Pro, ad gzculum. 

Y Dimi:tuntur. Supp, monasterio. 


- -— 7» wr e-- D | ww "wm "Te "P inii "* -— 





4989 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 1996 
in monasterium defer, nihil subcelando Deo, cujus A nasterio generans exigere desideret, 1 cavens manum 


te cum omnibus rebus tuis subdis servitio; qui ubi- 
que omnia respicit, et nihil est ei occultum qui reve- 
lat absconsa. Memor esto fraudis Ananis et Sap- 
phirz, qui de rebus suis Deo oblati$ exinde subcelare 
volentes mortem perpetuam irruerunt ^ pro fide. 
Mox ut h:zec audierit novus frater, si P priori divina 
sententia omnibus distractis, et per manus abbatis 
erogatis, * [si] hoc pro certo habuerit votum omnia 
distrahere, et monasterio non aliquid reservare, non 
cogatur, nisi ex sua voluntate voluerit. Ergo cum 
omnibus per manus abbatis erogatis, 4 se firmare 
monasterio voluerit, * charta ab eo perseverantize 
non petatur, quia pignus fidei ejus apad Deum om- 
nium rerum suarum per erogatam eleemosynam fuit. 


suam Deo et oratorio monasterii per donationem 
offerat, totum subscribentibus religiosis testibus 
episcopo, presbytero et diacono, vel ipsius territorii 
clero; et i in ipsa cautione taxans hoc k quod si ali- 
quando monasterio vel sine indulgentia peccatorum 
a Deo-non discedat. Jam de ipsis rebus abbas in po- 
testate sua ! mutatis * quidquid necessari: utilitati 
monasterii abundare viderit, pro anima fratris ipsius 
propter prz:ceptum supra dictum sequendi Dominum 
per eleemosynam distracta illa re supervacua pre- 
tium ejus pauperibus tribuat : ut quod ille imperitus 


. frate non meruit facere, pro illo iste quasi doctus 


Inagister valeat adimplere. » Qui vero frater ex toto 
indicaverit se nihil habere, prius exquiratur a vicinis 


Nam per omnium rerum suarum erogationem expen- B illius regionis ubi mansit; et si inventum fuerit quod 


sam cognoscitur.apud Deum posse fideliter perma- 
nere, qui rebus suis pro eo cupit non parcere. So- 
]ummodo hanc det fidem sibi penitus foris nihil 
remansisse celatum. Hanc ideo f voluntatem abbas 
ingredientibus tribuit, ut non ab introeuntibus 
$ judicetur potius res hominum desiderare quam ani- 
mas. Qui vero frater hoc elegerit cum rebus suis 
h monasterio tradere, et distrahendi voluntatem non 
habuerit, ne aliquando mutatus a diabolo vel armatus 


certe sit ex toto ejus paupertas, tunc dato perseve- 
rantizx fidejussore ? sub cautione pens interposita. 
Si tamen jam notus luerit, » sic debet in monasterio 
suscipi, ne forte aliquibus rebus suis ad tempus fo- 
ris 1 commendatis, mentita in monasterio pauper- 
tate, non solum nihil Deo per eleemosynam, vel mo- 
nasterio per donationem conferat, sed etiam ab 
* gpectantibus eum foris rebus suis provocatus; * et 
cum quid venerit, exeat eause. Nam cum dederit 


propter res suas exigendas aliquas molestias mo- ! : 


* Pro fide. Id est, ut majorem fldem Christiani 
adhiberent apostolis. . 

b Priori divina sententia. Quz paulo ante prolata 
est ex Matth. xix. 

9 Si hoc. Particula sei redundat, nec habetur in 


Reg. ms. u . 
Se firmare monasterio. Id est, stabilitatem in 
monasterio promittere. ! 

e Charta perseverantic. Id est, petitio, seu pro- 
fessio scriptis mandata. 

f Voluntatem. Dispensandi de bonis suis. 

E Judicetur potius res hominum desiderare quam 
animas. Hx: notanda Magistri sententia hoc mise- 
rando szculo, in'quo multi coguntur religionem 
Greca mercari fide, hoc est, pr»senii pecunia et 
prenumeratis nummis, qux est sane turpis licitatio 
et nundinatio, Simonis magi opus, si fiat ex pacto 
pretio, antiquis conciliis prohibita, synodi vir, can. 

9, conc. Francofurd. sub Carolo Magno, 17 ; conc. 
Later. an. 1162, apud Guill. Neubrigensem lib. 11 de 


. Gestis Angl. cap. 45; et altero concilio Lateranensi 


apud eumdem lib. i1, cap. 20: « Monachi non pretio 
recipiantur in monasterio. » Si tamen non sunt 
sufficientes redditus, potest dari aliquid in alimo- 
niam. 

h Monasterio tradere. Lege, ut in Reg. ms. : Se 
monasterio tradere, 

i Cavens manum suam, etc. Locus mutilus, sic ex 
Reg. mà. restituendus : Cavens. manu sua prius de 
stabilitate simul rerum suarum brebe (Leg., brevi) 
adjuncto una cum anima sua Deo et oratorio monaste- 
rii offerat. Cavens mana sua est cautionem seu clli- 
rographum manu $ua faciens securitatis causa. 
Glossz veteres : Cavisti, &epoiaw kxttpoyo&yncac. 
ld est, tutum fecisti, chirographum fecisti. Ulpianus 
ff. 1. Lt, tit. Usufructuarius quomodo caveat. « Si cujus 
rei ususfrucius legatus sit, sequissimum preeteri 
visum est legatarium cavere. » 

] In ipsa cautione. Cautio est chirographum, char- 
ta, litterz, qux dantur securitatis, seu recordationis 
causa. Papias : Cawtio a cavendo dicta breve, vel 
charta recordationis. Glossz veteres : Cautio, &awisux, 
id est, securitas. Cautiones, &ced)suu. Legis Longo- 


PuTBRoL. CIII. 


bardorum tit. 21, 1.45 : « Si quis mutuaverit cuiquam 
Homini solidos per cautionem, » etc. Luc. xvt : Accipe 
cautionem tuam, in textu Graco, yp&uga, id est, lit- 
teras. Dicitur et cautum. Corippus lib. n de Laudibus 
Justini minoris. 


Debita persolvit genitoris, cauta recepit. 


Gloss veteres : Castum, &poXie, xeuciypigov, id est, 
securum, chirographum. 

k (Quod si aliquando. Locus mutilus, sed ita ex 
Reg. ms. restituendus : Qweod si aliquando discedere 
voluerit, sine rebus suis de monasterio : vel sine indul- 
gentia peccatorum a Deo descendat.; lege, discedat. . 

1 Mutatis. Id est, derelictis. Nonius Marcellus, cap. 
4 : Mwutare, derelinquere. Lucilius lib. xxvr : « Mihi 
quidem non persuadetur, publice ut mutem meos. » 

m (Quidquid necessarie utilitati monasterii abundare 
viderit, etc. Notanda hominis integritas, sinceritas, 
simul et charitas. Qüam longe abest a quorumdam 
avaritia, aut curiositate, qui aut bona novitiorum in 
arca recondunt, aut ea insanis substructionum mo- 
libus erigendis, similibusque vanitatibus impendunt, 
Christo in suis membris algente et esuriente. 

A ()ui vero frater. lta in Reg. ms. Legendum tamen 


D videtur : Si vero frater; ita sensus postulat, et tota 


hujus capitis constructio. 

9 Sub cautione pene interposita. Jta in Reg. ms. 
Videtur tamen deesse verbum, suscipiatur, vel quid 
simile. Hxc autem pona est pecuni»s aut rerum 
squivalentium, si forte monachus desertor fur- 
tum intulerit monasterio, ut ex sequentibus colli- 
gere est. 

P Sic debet in monasterio suseipi. Dato nimirum 
fidei jussore. 

4 Gommendatis. Id est, in depositum datis, com- 
mendare enim est in depositum dare. Spartianus in 
Pescennio Nigro: « Idem jussit, ne in zonis milites ad 
bellum aureos, vel argenteos nummos portarent, 
sed publice commendarent, recepturi post prelia 
quod dederant. » 

r Spectantibus. Pro, exspectantibus. 

* Et cum quid venerit, exeat cause. Hsec transpo- 
sita sunt. Lege : Et cum quid cause venerit, exeat. 


bi 





* cantos fidejussores eum poma, jam tunc demum ei A 


b pro actibus monasterii sine suspicione secure res 
monasterii aut pretia emendorum vel ^ vecturarum 
' elimonia contradantur. Si vero talis monasterio 
adwenerit frater quem 3 ipsa patria ignoraverit, vel 
empibue habuerit vultum ignotum, et se ad monaste- 
rii socjetatem * ürmare voluerit, cum notitia abbatis 
vel omnium exogt; et cum jam exire voluerit, priug 
juret &e 4e rebus monasterii aylla furi commissione, 
aut foris f anteceseus commendasse, aut absconsa 
secum portasse, niei forte ei pro misericordia volue- 
ri aliquid donare abbas, ut &i perjuraverit, ferat in 
&bjma quod in corpore non potuit adimplere. Res 
tamen quibus indutus fuerat monasterii, vel calcea- 
jüenta reconsignet abbati; et remanenli in perseve- 
rantia fFtri proficiant que migrantisus auferuntur; 
et res monasterii ille habeat qui in monasterio habi- 
tat ; et juste illi retollatur, qui injuste animos suos a 
perseverantia monasterii separat; nec illi dare pla- 
ceant, cui ipsarum rerum € displicuit disciplina. Si 
vero ita juraverit, et non se firmet, sed ad tempus 
remoretur, hoc solum testetur, ut sine notitia ve] 


vale abbatis, vel cum furto non exeat. Etiam ex im- 


proviso cuetodiatur et in potestase nihil haheat ; et ad 
laborem cum íratribus comzuniter jimpellatur, ut 
laborando vivat. Si tamen nudus fuerit, et induere 
eum abbas voluerit, ad tempus-utatur; ut sciat 8e 
qued habet omne reconsignaturum, cum exire volue» 
rit; et welut ignotus nullam  eatenam 4fidei abbati 
de securitate intulerit : sive sí nulla sacramenti fide 
teneatur ; cum forte incertus de firmitate frater mis- 
SUS fuerit cum vehiculis animalium, et emendarum 
pretio rernm, mox ducatu diaboli inventis per occa- 
Sionem sumptibus vel vehiculis in alienas terras de 
rebus monasterii incipiat magis ordinatus migrare, 
scourus de se per deceptionem quotidie exapectan- 
dus et prolongando aut tarde, aut nunquam ,.se- 
quendus. 


* Cautos. 1d est, qui sunt solvendo, si forte ipse 
ransfuga aliquid de rebus monasterii furto sustu- 
erit. | 

b Pro actibus. Id est, pro negotiis. 

e Vecturarum. Veciurz hoc loco suut jumenta, 
caballi, asini et similia. 

d [psa patria. 1d est, regio in qua situm est mo- 
nasterium. 

€ AFirmare woluerit. Post hzec verha, quxdam de- 
sent ex Regula ms. restituenda : Sola sacramenti 
fides ab eo exposcatur, ut si aliquando de monasjerio 
eire voluerit, cum notitia abbatis, etc 

f Ántceeseus. Gloss;e veteres : Antecessus, futpos- 
6e» aoo», id est, ante vadens. 'Hic est ergo ante- 
cessus, qui prius aliquo iverit, ut nimirum res mo- 
nasterü abseenderet, aut in depositum daret ante 
fugam seu exitum a monasterio. 

5 Jispliowit disciplina. Est paronomasia. Elegan- 
ter Alcuinus epist. 79 : « Disciplina Domini non de- 
bet esse.ouiquuimn disciplina. » 

b Catemam fidei. Lege : Chartam, fidejussoris, ut 


. Seq. 
| Cum de omnibus supra dietis, etc. flxec habentur 
in feg. us. Magistri Cod. Corb., eodem cap. 20. 
| Conventus notus fraler. lta correxi ex Reg. ms.; 
sed adde «à (uerit. 


k Regula. In leg. ms. legitur, a regula, recte. 


B. BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS 


$ XXVII. — Item (cap. 88). 

1 Cum de omnibus supra dictis ) conventus novus 
frater k Regule per abbatem de stabilitate firmanda, 
aut per ! rerum eleemosynam, aut per donationem 
monasterio, aut per cbartam fidejussoris paenalem, 
aut si ignotus per juramenti fidem , duorum tamen 
mensium spatium in inducias ad tractandum acci- 
piat. Laborando famen cum fratribus * contentas 
annonz communi mensura, ? vel regule disciplina 
et excommunicationum, uL et mores monasterii 
probet, et a monasterio ipse probetur; et secum 
tractet, si debeat se ^ ad Deum firmare, aut ad dia- 
bolum expeditius remeare. In quibus duobus mensi- 
bus sub cura illorum fratrum, qui peregrinos custo- 
diunt, et ipse similiter ex improviso custodiatur, 


B et in cella peregrinorum dormiat, et ingressus illius 


vel exitus in monasterio custodum przsentia videa- 
tur. Et omni hora si alicubi a conventu fratrum 
gecesserit, sollicite a custodibus requiratur, ne forte 
anticipet ambulare sine vale eum furto. Quod si 
explicitis duobus mensibus non placabili disciplina, 
eL idem monasterio placuerit ambulare, cum notitia 
abbatis, vel omnium post dajam fidem nullus furti 
commissi, vel reconsignatis rebus monasterii, quas 
ad tempus forte acceperat, mox data universis pace, 
ef accepta virga P e£ anpopa yjatica, post faciam 
orationem, vel dictum versum, vel redditam ei pa- 
cem, si tamen vult, ut hospes abscetlàt; et resus- 


cipiat 4 wicem euam diaholos, «quem melens hospi- 
tem susceperat Christus. 


$ XXVIII. — Item (cap. 89). 

" Cum. expleie duorum mencimm ad tractandom 
inducim fuerint, et placabili disciplina ab eo magis 
Stabilitas eligatur, et perseverantiam repromissam 
lectz: Regule firmitate ei placeat .adimplere, inter- 
rogatus ab abbate novus (frater, quid secum in 
concesso induciarum spatio dellnisset : * si cum 
Pesponso ejus 4mplenda ja omnihus promitatur 


! Rerum. Adde, suarum, at habetnr in Reg. ms. 

* Contentus annong communi mensura. Ita emen- 
Qavi ex Reg. ms. 

" Vel regule disciplina €. excommunicationum. 
Clarius: Vel regu!a et excommunicatiogum disciplina, 
WU in Reg. uns. 

9 Ad Deum firmare. TJ est, stalijjitatem in mena- 
Sterio Deo proinittere. 

P ÉL annona viatica. Quia dlim ezredientibus ho- 
spitibos annena ad viam peragendam slahatur. 

q Vicem suam. Lege : Üivem suum, uL in Reg. ms. 

r Cum explete duorum mensium, etc. Hac videre 
est in Reg. ms. Magistri cod. Corb., eodem cap. 89, 
iu quo, quemadmodum in duo .us superioribus agit 
permixtim tam de jam conversis quam de laicis, 
seu de his qui ex sz:eculo ad monasteriuyi acce iunt. 
Sed ista a nolis distiguenur, ut izitium hijus. ca- 
pitis in quo dantur tantum duorum mensium) inutr- 
cie ad probationem in ipso hospitie, intelligatur 
de jam conversis, qui olim non Lcnebantur urizrando 
ad alterum imouasterium anni iptegri Lyrocinium 
iterare; sed perspectjs in hospitio eprugm moribus, 
admittebantur in societatem, juxia prgscripuum 
S. Bene:icti cap. 16 Begulie. 

s Si cum responso ejus, etc. Ita hunc locum cor- 
reximus, — - 


1295 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXY. 


obedientia, respondeaf abbas.; Deo gratias. Alia A hoc:4 Suscipe me, Domine, secundum verbum luum, 


die * post Primam dictam missas explicitas exeunti 
limen oratorii cum congregatione abbaji flectet ad 
genua ejus novus frater cervicem, rogans eum vel 
omnem congregationem eum debere modicum in 
oratorio remorari, et orare pro se. À quibus mox 
diutissime pro eo oretur. Et completis omnibus 
abbas volens egredi, humiliter apprehenso ejus ve- 
stimento, novi retineatur manu discipuli, qui bzc 
rogando insinue£ : Est quod suggeram primo Deo, 
et oratorio isti sancto, vel tibi et congregationi. 
Cum responderit abbas dicens : Et hoc. placet tibi? 
subsequatur futurus discipulus : Hoc primo Deo, sic 
et mihi. Tunc dicat abbas : Vide, frater, nibil mihi 
promittis, sed Deo, et huic oratorio vel altari san- 


et vivam; el non confundas me ab exspectatione mea 
(Psal. cxviu).. Post hoc responsorium dicat abbas 
bunc versum : Confirma hoc, Deus, quod operatus 
es in nobis. Post quem dictum, * data ei gb omnibus 
pace, compleat abbas; et follens brevem de super 
altare mox ab eo novus discipulus sub t prxpositis 
ordinetur; et in manu eorum .consignatus cum aliis 
fratribus $ exeat. discipline. Eadem namque dje 
pro humilitatis indicio aquam manibus fratrum ad 
communionem jntrantibus, ipse ministret, et eum 
dát, osculetur omnium .manus, et petat singulos 
pro se delere orare. Breves vero donationum factos 
a fratribus tempore mortis sux abbas ^ in quod usi- 
bus monasterj expensis restituerit, ! testamento 


eto. Si ad omnia obaudieris divinis prscepiis, ve] B 5uo inserat, etiam nomina eorum quorum noscuntur 


meis monitis, in die judieil tu coronam accipies 
bonorum actuum, et ego de peccatis mejs indnl- 
genti» aliquid promerebor; qui uj diabolum cum 
sxculo vinceres, incitavi. Si autem nolueris mihi in 
aliquo dbaudire, ecce ego Dominum contestor, 
[quia] et hzc congregatio testimonium mibi est ig 
die judicii przbitura, quia, ut supra dixi, cum non 
mihi, ve) congregationi in aliquo obaudieris, in ju- 
dicio Dei ego solutus, tu vero pro tua anima, vel 
tentatione rationem restitues. Post hzc verba, b si 
cum rebus suis introierit, tunc ille brevis , vel do- 
natio rerum suarum Deo vel monasterio facta, ipsiug 
donatoris manu super altare ponatur, dicente ipso 
fratre : Ecce, Domine, cum anima mea et paupertate 


collata : ut nullus post mortem ejus forte de mona- 
sterio exiens repelendi rerum suarum [fiduciam 
habeat ; et stabilitatem monasterio, et fidem frangat 
defuncti, vel dicat sine donatione aliquid suum in 
monasterio contineri. 

$ XXIX. — Item (cap. 90). 

) Cum aliquis novellus ad servitium Dei in mona- 
sterium confugerit eL indicaverit se velle converti, 
non ei credatur tam facile. Nam ficte ab abbate solo 
verbo, non facto, habitatio ei monasterii denege- 
tur. Ad probationem gravia proponantur, ad obe- 
dientiam ejus inveniendam przdicentur contraria et 
voluntati ejus amara, quotidiana jejunia ei promit- 
tantur. Nam et hoc ex lectione Regni, et dicto 


mea quidquid mihi donasti, tibi reconsigno ej (; abbatis agnoscat, quia in monasterio nulli licet di- 


offero; et ibi volo, ut sint rgex res, ubi fuerit cor 
meum et anima mea, sub potestate tamen monas 
sterii et abbatis, quem mihi, Domine, inm vice tua 
timendum proponis « cum eis dicis: wj vos audit, 
me audit, et qui vos spernit, me spernit. Unde quia 
per eum nobis tu omnia necessaria cogitas, ideo nihi] 
oportet peculiare habere: quia tu nobis de omnibus 
es idoneus, et in omnibus suflicis solus, ut jam 
nobis vivere et spes Christus sit, et mori lucrum, 
Post hxc dicta dicat ipse novus frater responsorium 


*. Post primam dictom missas explicitas. Lege : Et 
post prime diclo missas explicitas. Quid sint miss: 
supr. diximus. 

Si cum rebus suis, etc. Mc sunt intelligenda 
de laicis, non de couversis. 

* Cum eis dicis. Nempe Ecclesix pastoribus. 

4 Suscipe me, Domine, «ecundum | verbum. tuum. 
Jia in Reg. ins in versione communi : Secundum elo- 
guium tun, el Magister adjecit co Domine. 

* Data omnibus pace. 1d est, dato osculo pacis, 
seu salutatione, Nam novitius admissus ad societa- 
item fratrum debet eos osculari, aut salutare, sive 
3t statuit. S. Benediclus, eorun pedibus provolvi, 
Cap. 6 Eccl. Hierar. 8. Dionysii Areopagitze, in be» 

icüone monachi hujus salutationis fit mentio, 
quemadmodum et in Euchologio Grxcorum, in os« 

Iné parvi schemalis, xai jivtca« &cracpoc, id est, 
et fit salutatio. 

,.! Preyositis. Ita correxi, cum legeretur Prepo- 
5o; quia hic Magister in unaquaque decade, sem 
decania instituit duos praepositos instar decanorum, 
ul ex superioribus ,notum est. Et hanc lectionem 
&uadet pronomen, eorum. 


cere: Hoc volo, et hoc nolo; hoc amo, et hoo odio : 
ut nec propria eligatur voluntas; et sciat quia qui 
in monasterio conversus fuerit, quidquid ex volun- 
tate sua voluerit, hoc magis non permittetur. Quare? 
Quia sunt vie, que videntur hominibus recte , qua- 
rum finis usque ad profundum inferni demergit. Et 
quod noluerit, hoc cogitur; ut voluntas in eo propria 
ampatetur, qus inimica est Deo. Qui ergo cupit per- 
fecte converti, X quidquid amaverit et desiderio ha- 
buerit, ei denegetur; et quidquid oderit, ei appona- 


€ Exeat discipline. Supp., gratia, id est cum reli 
quis fratribus eat ad omnia exercitia disciplinam. Esf 
eclipsis, phrasis Grzeca : ut oratione in Pisonem ; 
Que sit hominum querela frontis tue. Supp. causa. 

h In quod usibus monasterii expensis restituerit. ln 
Reg. rss. legitur : Restiterit, recte, lege autem, et 
quod usibus monasterii espenals sestiteru. ld est ,.et 
quod, omnibas expensis ia asus monachorum faciis 
erit residui ex pecuniis et aliis rebus cum ohartis 
donationum illud in suo testamento scribendum .cu- 
ret abbas moriturus. t. 

À Testamento suo inserat. Non est hoc loco testa 
mentum suprema testatoris voluntas; sed charta, 
instrumentum, breviculus seu inventarium , in que 
abbas omnem coenobii substantiam et expensas scri- 
bebat, de quo vecabulo supra. 

j Cum aliquis novellus, etc. Hac reperire est in 
Rog. ms. cod. Corb., codem cap. 90; agitur autem 
hic specialiter de laicis, qui in monasterio converti 
cupiunt. . 0. 

Quidquid .amaverit, e&c. H:»e compendiosa ad , 
perfectionem via, juxta traditienem priscorum ille» ug 
vum Egypti monacebarum; qui ea discipulis suit 


1995 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1296 


tur, dicente Domino : Qui vult meus esse discipulus, A tionibus vel amaricationibus voluntatum sub abbatis 


abneget semetipsum sibi, et sequatur me (Matth. xv1) ; 
hoc est non suam, sed Dei faciat voluntatem. Omnia 
enim debet pro Domino sustinere, qui in ejus cupit 
militare schola. Aut quid enim digne possumus pro 
Domino sustinere? dicente Apostolo : Non sunt con- 
digne passiones nujus seculi * ad superventuram glo- 
riam (Rom. vui). Ut si ignem persecutor servo Christi 
inferat, ut temporalis calor finito non sentiatur do- 
' lore, non tamen talis est, qualis estignis inexstingui- 
bilis; aut sic incendit, quomodo zterna pcna ge- 
henne peccatrici animx immortaliter reservatur. 
Si ungule vel equulei, vel verberum penas ingerat, 
in ipsa parvi doloris tolerantia zterna Letitiz b co- 
ronatus succedit; si carcer nos pro Deo tenebrosus 
reclaudat, xdificata ex margaritis et auro vel gem- 
mis ornata nos Hierusalem exspectat. Si obscuritas 
clausurz nos pro Deo obczcet, in momento nos po- 
terit obscurare; sed pro hac illa nos lux in zterna 
vita suscipiet, qux non solis candore vel lun: , non 
stellarum coli, sed ipsius Dei perpetua majestate 
lucebit. Si terra ista , quam in hac vita calcamus, 
moriendo pro Deo meruerimus abscedere, mox su- 
per illam terram ambulare perpetuo dceputamur, 
qua& septies argento lucidior. Si vero qux putantur 
hujus szculi esse delicixe, qux inquinant potius * in- 
teranea nostra quam reficiunt, pro Deo ea contem- 
pserimus, ad illa statim flumina in :eternum curren- 
tia perpetuo deputamur, qu:xe sunt mellis, et lactis, 
vini et olei abundantia plena; simul et illarunrfru- 
ctus arborum varios et diversos duodecies in annum 
Dnascentes non cultura hominis, sed abundantia Dei- 
tatis; qui non fame delectant ad vescendum, vel 
esurie appetuntur ad manducandum; sed postquam 
oculi sanctorum ipso visu fuerint saginati , insuper 
hoc unicuique sapit in ore quod fuerit delectatus. 
Ergo digne ad parvum tempus jejuniis et abstinentia 
pro Domino cruciamur, ut in eis qux praeparavit 
bonis in perpetuum satiemur : obscuramur pro Deo 
a persecutore in carcere, ut in illa perpetua luce 
fulgeamus, tanquam scintille in arundineto discur- 
rentes : mortem momentaneam pro Deo libenter 
appetimus, ut in eternum a gehennze morte perpe- 
tua liberemur. Postremo et sine persecutione in ipsa 
christianitatis pace in schola monasterii ideo proba- 


imperabant, quee eorum voluntati adversari vide- 
bant, ut notat Cassianus lib. iv de Institutis renun- 
tiantium, cap. 8. Cujus hec erit sollicitudo et eru- 
ditio principalis, per quam junior introductus ascen- 
dere consequénter etiam culmina perfectionis summa 
prevaleat : ut doceat eum penitus vincere volunates, 
quem studiose in his diligenter exercens hec illi im- 
perare de industria curabit , que senserit animo ejus 
esse contraria. 

^. Ad sttperventuram gloriam. In versione communi, 
ad futuram gloriam. 

b Coronatus. ld est, coronatio; in Reg. ms. : Co- 
tona. 

* ]nteranea. nostra. lta in Reg. ms. Magistri, id 
est, interna, quz ad animam spectant, metaphorice : 
nam proprie interanea sunt exta , intestina. Glossa 
veleres ; [nteranea, £yxata, id est, exta, Item. Inte- 


imperio militemus, ut post peregrinationem vitz 


seculi hujus, cum Dominus noster in judicio nos 


accersierit suo, diyna ei nostra opera consignemus, 


offerentes ei patientiam nostram, per quam dura 


omnia et diversa nobis ab abbate imperata, quz pro 
nomine ejus gratanter portavimus , vel amaricatio- 
nes voluntatum nostrarum diversas, quas pro nomi- 
ne Dei vel salute animz libenter magis sustinuimus, 
dicentes Dowino : Propter te mortificamur tota die, 
estimati sumus sicut oves occisionis. Et cum haec om- 
nia venerint super nos, obliti non sumus te, et per 
observationem obedientie inique non egimus in 
testamento tuo; et a perseverantia bonorum actuum 
vel desiderio spei futurz non recessit retro cor no- 


DB strum : quia non declinaverunt semitz nostrz a viis 


tuis, in quibus viis probasti nos, Deus, sicut exami- 
natur argentum. Induxisti nos probationis in la- 
queum , posuisti amaricationum tribulationes in 
dorso humilitatis nostr: : ut nostram non permitte- 
remur, sed tuam cogeremur facere voluntatem. 
Unde imposuisti homines super capita nostra : quia 
ostendisti nos sub abbate doctore vel przposito 
discipline debere esse probandos. Ergo hi tales 4 sub- 
sequentes, Domino dicant : In illo jam &xculo trans- 
ivimus per ignem et aquam , et induxisti nos in refri- - 
gerium; hoc est, transivimus per amaricationes 
voluntatum nostrarum et servitium sancte obe- 
dientizx : ecce pervenimus ad tu: refrigerium pieta- 
tis. Et item dicimus ei : Delectati sumus pro diebus, 


C quibus non humiliasti, annis in quibus vidimus mala : 


ut nihil habeat in nobis gehennz ignis sibi quod 
vindicet, quando nihil suum in nobis incendendum 
ibi diabolus egit. Ergo omnia debet pro Domino sus- 
tinere qui ejus cupit. militare schole; et tanquam 
aurum lima, et malleis, et igne fornacis probetur ad 
diadema Dei, et coronam Dominicam profuturus. 
Quia cum propriam non fecerit voluntatem aliquis, 
cogitur facere, cui quotidie dicimus in oratione : 
Fiat voluntas tua , sicut in celo, et in terra. * Terra 
enim est corpus nostrum, cui dicit Dominus : Terra 
es, et in lerram ibis (Gen. 11). Quia omnis propria 
voluntas carnalis est, et a corpore descendit , ideo 
nos cogit f illecebra et injusta committere 5 quzx ad 
tempus parvum vitz hujus carni per desideria esse 


tina, interanea, exta, Eyxore. Lex Salica dicit : In- 
trania, tit. 19, $5 ; « Si vero intra costas nullus in- 
traverit, et usque ad intrania pervenerit. » Gallice, 
entrailles. 

d Subsequentes. Id est, persequentes. 

e Terra enim est corpus. Ita idem Magister in ex- 
positione orationis Dominicz, quam posuit post re- 
gulz sux prologum : « lta et in terra, dixit, hoc est, 
corporis nostri machina de limo terrx formata, cui 
per seutentiam Dei dictum est : Terra es, et in terram 
ibis. 

! Illecebra. Ita in Reg. ms. Lege : lllecebrosa. 

8 Que ad parvum. tempus vite hujus carni, etc. 
Locus corruptus. In'Reg. ms. additur verbum riden- 
fur, recte. Sed ita lege: Que ad tempus pareum 
vite hujus per carnis desideria videntur esse duwicia, 
amariora felle futura. 





1997 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV 


1398 


dulcis amarior felle futura in posterum et in :eter- A cularis erat, eum diabolus non tentabat, cujus aperte 


num. Ideoque enim cogitur lingua nostra juste quo- 
tidie clamare ad Dominum : Fiat voluntas tua in 
terra corporis nostri. Qux voluntas cum fuerit nobis 
in schola monasterii a majoribus tradita, et per obe- 
dientiam a nobis fuerit adimpleta quotidie, juste 
nobis credamus in futuro Dominum parcere, et con. 
fidamus insuper gratia ejus posse nos coronari, quia 
semper ejus fecimus voluntatem , non nostram, et 
nunquam nos desideria carnis pretulimus amori 
ejus; et propter eum etiam parati sumus perdere 
animas nostras in praesenti tempore, ut mereamur 
eas in futuro invenire cum ipso. Ergo accedens ad 
timorem Dei aliquis in monasterio cupiens converti, 
vel volens esse discipulus, hoc ei pro Domino futu- 


rus magister proponat, ut supra diximus. Quia quid- B 


quid aliquando pro desiderio voluntatis sux appetie- 
rat, sciat sibi posse negari; quidquid noluerit, au- 
diat sibi posse imponi. € Àntecessus ei peculiaria de- 
negentur; Regula ei tota legatur, et factis implenda 
promittatur. Domum parentum de cztero sciat sibi 
esse extraneam, inaccessibile limen ejus ulterius 
habere jam credat. Quia, nisi quis reliquerit patrem, 
aut matrem, aut fratres, aut domum, non potest esse 
Christi discipulus. Citra jussionem majoris a mona- 
sterio fortasse non exire sciat. Cum hiec omnia ab 
abbate przdicta promiserit se ad omnia obaudire, 
et ejus, vel Regule monitionibus ad omnia factis 
esse paratum, tunc suscipiatur in monasterium. Nec 
tamen tam facile 5 sancti propositi habitus impona- 


semper voluntatem perfecit, cum cjus operarius fuit; 
sed ex quo se a diaboli suasionibus vel militia s$- 
culari ad timorem Dei in servitium Christi tradidit, 
certissime ab ea die diabolum sibi inimicum seiat 
effectum, quem cum sxculo suo propter timorem 
Domini dereliquit. Ergo tam facile ingredienti non 
debet credi, nisi videatur si quod promittit verbis , 
factis adimplet , dicente Scriptura : Nolite omni spi- 
ritui credere, sed prius probate (I Joan. ww). Et ite- 
rum : Quia multi ad vos veniunt in vestitu ovium, in- 
tus autem. lupi rapaces (Matth. vii). Vide ergo quia 
causam Dei caute nos jubet agere Scriptura, ut non 
mittatur sanctum canibus, nec margarite pretioss 
ante porcos; sed monens eum quotidie abbas dicat : 
Fili, interim * ist:e res, quibus uteris in monasterio, 
nihil tibi prxjudicant apud nos; sed prius in divinis 
interanea cordis tui de szcularibus factis cum mun- 
daveris, jam tunc demum mutabis vestes , ut merito 
jam ab omnibus hoc videaris in corpore, quod a Deo 
possideris in mente; et juste post pectoris csesam 
malitiam tondebis et caput. Et cum hzc omnia qus 
in regula monasterii continentur, in tuis adhuc 
vestibus perfecte impleveris, et nostrum cum susce- 
peris habitum, sanctior permanebis. Cum ergo ex 
illa die omnia cum exteris fratribus inculpabiliter 
in monasterio per integrum annum impleverit , tune 
demum sine ulla dubitatione tondeatur, et ei [ * san- 
cti propositi] vestes mutentur. Tondeatur enim sic. 
Stet ipse frater in medio oratorio curvatis genibus : 


tur : ne ad horam promittens fallat in posterum , et C 6 tondente eum abbate, psallentibus in circuitu cun- 


sub nomine ovis lupus ingrediatur. * Quia cum sze- 


* Antecesstis ei peculiaria denegentur. Id est, non 
praecedat alios. 


b Sancti propositi habitus imponatur. lta correxi, 
cum deesset «à sancti, et. «o praepositi legeretur; 
ex sequentibus : Quandiu sancti propositi habitum 
habere mereatur. 


€ Quia cum secularis erat, etc. Notanda doctrina, 
ne quis incipiens se acrius a dx:emone impugnari 
animadvertens, animo cadat. Nec solum diabolus, sed 
etiam ipsa caro initio conversionis veliementius in- 
surgit, pungit, ac lancinat ; et ipsa vitia , inveterata 
etiam peccandi consuetudo noviter conversos instan- 
tius urgent, et qux prius amica, flunt inimica. Quod 
przclare docet Isidorus libr. de Conversis, cap. 5: 
* Quisque conversus si mox carnales stimulos cal- 


care cupiat, et summa virtutum subire contendat , si D 


forte adhuc aliqua adversa de carnis molestiis tole- 
rat, non frangatur : quia dispensator bonorum novit 
adversitatis reprimere vitium successione virtutum. 


Tunc magis gravari se quisque impulsu vitiorum * 


agnoscit, dum ad cognitionem Dei accesserit. Sicut 
populus Israel graviore onere ab /Egyptiis premitur, 
dum per Moysen divina illa cognitio aperitur. Vitia 
enim ante conversionem quasi pacem'in homine ha- 
bent: quando autem expelluntur, acriore virtute 
consurgunt. Fiunt autem inimica converso, qux pec- 
catori prospere blandiebantur, atque item flunt blan- 
da converso, qui peccatori adversa exstiterunt. 
Multos habet conflictus Dei servus ex recordatione 
operum prateritorum , multique post conversionem 
etiam nolentes motum libidinis sustinent : quod ta- 
men ad damnationem non tolerant, sed ad proba- 
tionem, scilicet ut semper babeant pro excutienda 


ctis. In quo probationis anno psalmum, antiphonam, 


inertia hostem, cui resistant, dummodo non con. 
senliant. » 

d Sed prius probate. In versione communi : Sed 
probate Spiritus, etc. 1 Joan. iv. 

e Res isto. Id est, vestes sxculares. . 

f Sancti propositi vestes mutentur. lta in Reg. ms., 
sed hxc vocabula : Sancti propositi, redundant. 

€ Tondente eum abbate. Olim cum monachus ha- 
bitu monachico induebatur, ante altare ipse ab ab- 
bate, seu a sacerdote tondebatur. Id patet ex Actis 
S. Mauri, ubi Florus ante altare habitum suscipiens 
a S. Mauro tondetur prius, deinde a Tlieodeberto 
rege et aliis ejus optimatibus, rogante S. Mauro; 
ex Actis S, Galli episcopi Arvernensis apud S. Gre- 
gorium Turonensem, cap. 6 de Vitis Patrum : « Ille 
assumpto secum uno puerulo monasterium Cremo- 
nense expetiit sexto situm ab Arverna urbe milliario 
suppliciter abbatem exorans, ut sibi comam capitis 
tondere dignaretur. » Joanne Moscho, cap. 142: 
T«üuta &xo0cag; 0 &6Oa; dOi;aro a)tàv £vyOov vOU pova- 
ctnpios xai &moxtipag «uróv Oiduxs a)ütG TÓ &ytov 
exüua,ldest, « his auditis abbas suscepit eum in 
monasterium, et cum totondisset, dedit ei sanctum 
habitum. » Euchologio Grecorum , ubi describitur 
ratio vestiendi monachi : 'O ispsüc xovpsóst «Xróv 
cr«vpotilóc, id est, « sacerdos tondet eum in modum 
crucis. » ld videtur etiam apud Theodorum Bals3a- 
monem in can. 6 synodi Carthaginensis, ubi ait ton- 
suras monachorum posse fieri a sacerdote monasterii 
przfecto, ab alio vero sacerdote monacho minime 
nisi de licentia episcopi. Antiquus sane ritus , et ab 
apostolicis temporibus derivatus, ut constat ex cap. 6 
llierarchix Ecclesiasticze supra citato : Tà evavpot- 
si cUm cypeyurdutvoy «Xt0v à lsptóg &moxsipst, id 





B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


ast responsorium, vel versum nen imponat, quan- À possint; tamen plurima ideo certissime denegantur, 


dia saneti propositi habitum habero mereatur, nec 
eum abbate ausus sit manducare. Vestes vero sscu- 
lares, quas, dum mutst, exutus fuerit, diligentia re- 
positz conserventur : na ferte (quod non in conver- 
sis contingat) eum: ad suos denuo vomitus redire 
voluerit, et szeuli elegerititerato repedare itinera, 
et nullis scripturarum vel monitionis potuerit vineu- 
lis retineri, reddat Christo quod suum est: id est, 
exutus sanctis vestibus, vel habitu sacro, suis. qui- 
bus venerat vestitus vestibus * resimilans szxeulo ad 
suasorem diabolum revertatur, et non Christi prz- 
datus habitus polluatur in seculo a fugaci. Recipiat 
talem qualem miserat seculum : quia retulit quod 
suum est, indigno quod dederat Christus cum inve- 
Rire in eo Dominus non potuit quod quzrebat. 
b Quidquid enim in monasterio acqu.sivit, vel labo- 
ravit, aut contulit, * abscedenti ei penitus non red- 
datur : quia omni rei ingressa aà Dominum in mo- 
nasterio perseverantia opus est; ideo exitus licentia 
denegatur ; solum ab invito ea res quz liberum ba- 
bet arbitrium non detinetur, id est, anima ipsa et 
eorpus, quz in voluntatibus et desideriis suis, ut a 
diabolo eaptivetur, libero se dieit esee eenstitutam 
arbitrio, et putat sibi licere quod malum est. Res 
apostatarum vel collata ideo a Pauibus non jubentur 
& monasterio reddi, quia licet eregatze vel eon- 
sumpte in usus sanctorum, removeri el restitui non 


est, «forma crucis signatum ipsum (monachum) sa- 


cerdos tondet. » Hanc orationem, qu: dic: batur, C 


antequam monachus tonderetur, referti Smaragdus : 

Presta , quesumus, omnipotens Deus , ut sicut. hic 

famulus tuus comam amittit. capitis, vitia similiter 

amittat corporis et cordis : ut corpore pariter innova- 

tus et mente, tecum feliciter valeat in «ternum re- 

gnare. Per Christum. Sed hic ritus abiit in desuetu- 
inem. 

& Resimilans seculo. Ita in Reg. ms. Id est, iterum 
similis seculo factus. 

b Quidquid enim in monasterio acquisivit, vel labo- 
ravit. Particula enim, hoc loco sumitur pro, vero, 
autem, ut passim occurrit in hoc auctore. 

€ Ábscedenti penitus non reddatur. Olim prohibi- 
tum fuit abscedentibus monachis bona qnx mona- 
sterio contulerant reddere. Idem videtur in Regula 
Magistri, supra cap. 89, et statuitur in Regula Ma- 
carii seu Patrum supra hoc cap. : « Et si ex qualibet 
causa scandali post tertium diem exire voluerit, ni- 
hil penitus accipiat, nisi in veste qua venit. » Quem- 
2dmodum Novella 5 Justiniani, cap. 5: 
autem forte semel dedicatus, schemateque potitus, 
deinde à monasterio discedere voluerit , et postmo- 
dum fortasse eligere aliam vitam, ipse quidem sciat, 
quam pro hoc Deo dabit satisfactionem : res autem, 
quascunque habuerat, dum in monasterium intrà- 
Dat, eas esse monasterii. » Et C. L. 54, de Episcopis 
et Clericis, elc. « Quod si illi monasteria, aut eccle- 
sias relinquatit, et mundani flant, omne ipsorum jus 
ad monasterium aut ecclesi: pertinet. i 

4 Revocari. Id est, restitui, de quo supra. 

€ Et si capil, abscedat. 1n Reg. ms. : Etsi capit, 
abscedit ; lege, etsi capit, qui abscedit; nam dixit: 
Dicessus restituit monasterio ree. 

f Ad conversationem. Lege , Ád conversionem , ut 
In cod. Vind. 

8 Regula ei In salutatorio legatur. Tta statuit S. 
Cxsarius in Recapitulatione, cap. 8 : « ( uz&ecunque 
ad conversationem venerit, in salutatorio ei fre- 


v. 


ut vel occasione rerum suarum ad Dei disciplinam 
in monasterie permenenles retineantur discipuli. 
Ideo res Deo oblata 4 revocari szculo ab homine non 
debet. Nam et ista hujus Regula tripartità senten- 
tia : « Labor in monasterio fratres pascit; perseve- 
rantia calciat et vestit; discessus restituit debitas 
Inonasterio res : * et si capit, abscedat. 
$ XXX. — Ex REGULA SANCTI AURELIANI. EPISCOPI 
( cap. 1 ). 

Hoc fttbente Déo in primis statuimus tenendum, 
üt si quis * ad conversationem venerit, 5 Regula 
ei in salutatorio à legatur, et si professus faerit se 
omnia impleturumi, * tunc. excipiatur. 1 Exceptus 
vero usque ad mortem suam nec presumat, nec 


B permittatur de monasterio egredi propter illud pro- 


pheticum : Unam petii a. Domino, hanc requiram, 
ut inhabitem in domo Domini omfüibus diebus vite 
mec ( Psal. xxvi). k Vestimenta vero religiosa non 
accipiat, nisi de omni facultate sta, sive grandi, 


Sive parva Charlas donationis , aut venditionis, evi 


voluerit, faciat, propter Domini mandatum, ubi di- 
Cit : Si vis perfectus esse, vende omnia qua habes 
( Matth. xix ). Et : si quis non. relinquit. omnia que 
possidet , non potest meus esse discipulus (Lec. xiv). 


$ XXXI. — Item (cap. 4 . 


Si quis laicus tonsurandus est, ! de capillis illius 
min confessione mittatur, ut ei in testimonium sit. 


quentius Regula legatur. » De salutaterio supra di- 
ctum est. 

h Legatur. Videtur legendum : Frequentius [ega- 
tur, quemadmodum S. Ciesarius , quem sequitur S. 
Aurelianus. 

i Tunc excipiatur. Anno scil. probationis evoluto. 

] Ezceptus vero usque ad. mortem. sunm, eic. lta 
statuit S. Cisarius cap. 1 Regule sus : « 8à qua 
relictis parenti'us suis sseulo renuntiare et. san- 
etum ovile voluerit introire, ut spiritualium lupo- 
rum fauces Deo juvante possit evadere, usque ad 
mortem suam de monasterio non egrediatur. » Teii- 
dius seu Tetradius, cap. 1 Regula : « In primis si 
quis ad conversionem venerit, ea conditione exci- 
piatur, ut usque ad mortem suam ibi permaneat. » 

k Vestimenta vero religiosa non accipiat, etc. Liem 
Statuit S. Caesarius cap. 4 Regule sus: « Quz au- 
tem vi 'u:x aut maritis relictis, aut mutatis testihus a1 
monasterium veniunt, non recipiantur, nisi antea de 
omui facultatula sua, cui voluerint chartas aut. do- 
nationes aul venditiones faciant,» etc. Lege, ast 


« Si quis D donationis, aut venditionis. Per vicuas qn:e. mutatis 


vestibus veniunt ad monasterium , intelligit cas quz 
mulatis vestibus in domibus convertuntur sive san- 
ctimoaiales fiunt, de quitus conc. Aurelian. v, ean. 
19. Idem etiam decernit Tetradius, cap. 1 Regule : 
« Vestimenta vero laica non ei mutentur, nisi antea 
de facultate sua chartas venditionis esse sicut Domi- 
pus przecipit dicens, » etc. Sed hic locus etiam corra- 
p!us est atque etiam ita castigandus : Chartas donatio- 
niis el venditionis [aciat, sicut Dominus precipit , etc. 

l1 De capillis illius in confessione mittatur. In pro- 
fessionis monastice testimonium. In Actis S. Guil- 
lelmi Gelloneusis videmus barbam et comam deposi- 
tam Deo consecrari : « Guillelmus comes auro tex- 
tis depositis vestibus per Dei gratiam benedicitur, 
totus ille in eo sacer ordo perficitur ; coma nobili, 
barba venerabili deposita , et Deo consecrata. » 

m [n confessione. Confessio est capsa seu taberma- 
culum ex auro, vel argento, et seq alis quavis 


—— 
* .^ 





4501 


CONCORDIA REGUELARUM. — CAP. LXVI. 





1502 


Quod st tonsuratus, * aut in habitu religioso vene- A ut nihil sibi reservet quod non a se alienet. Et íd 


rit, non excipiatur, nist, ut superius diximus, char- 
tes de eo quod proprium in seculo habuerat , faciat, 


pretiosa materia in honorem alicujus sancti fabri- 
catum. Anastasius Bibliothecarius in Hilario papa: 
« Coufessionein sancti Joannis Baptisize fecit ex ar- 
gento, qui pensat libras centum. » Et paulo post : 
« In oratorio sanctaz Crucis fecit coi fessionem , ubi 
lignum Dominicum posuit cum cruce aurea cum 
gemmis, qu:e pensabat. pondus librarum viginti. » 
In Symmacho papa : « Fecit autem oratoria duo, S. 
Joannis Baptiste, el sancti Joannis Evangeliste , in 
quorum confessione arcus argenieos posuit peusan- 
tes libras triginta. » In Sixto teriio : « Item fecit 
Sixtus episcopus confessiouem beati Laurentii imar- 
tyris cum columnis porphyrelicis, et ornavit tran- 
sennam el alt:re, et confessionem sancti Laurentii 
martyris de argento purissimo ; » et innumeris prope 
ejusdem auctoris locis. 


quod secum exhibuerit, totum » in potestatem ab- 
batis tinens exemplum Ananias et Saphire. 


& Aut in habitu religioso. Si nempe monachatum 
ageret in adibus suis , aut corte habitum poenitentis 
suscepisse. Nam hic verba non intelliguntur de 
canobitis, qui chartas donationum facere non po- 
terant 1nigrando de uno monasterio ad alterum. Quod 
autein nonnulli vitain inonachicam in suis domibus 
agerent, patet ex epist. 24 Sidonii, lib. 1v : « Cum 
Surgeremus percontor astantes quod genus vite de 
tribus arripuisset ordinibus, monachum ageret , an 
clericum, poenitentemne ? «lbi agitur de Maximo pa- 
latino , qui conversus vitam sanctam in suis dibus 
agebaL; eL frustra an monachum ageret, interro- 

sset, nisi etiam aliqui iu suis z2:dibus vitam tunc 

ucerent monachicam. 

b [n potes:atem abbatis. Deest verbum consignet , 


B vel quid simile. 


M ——————Ó M—— M (————— A ——— e — d 
CAPUT LXVI. 
DE FILIIS NOBILIUM ET PAUPERUM QUI OFFERUNTUR. 





& L. — Ex Rsoora samcTi. BENEDICTI. 
& Si quis forte de nobilibus offert filium suum Deo 
in monasterio, si ipse puer minore ztale est, b pa- 
rentes ejus faciant petitionem , quam supra diximus, 


& Si quis forte de nobilibus offert filium suum. 
Hujus oblationis mentio fit in Chron. Novalegiensi,, 
in petitione Widilonis suum filium offerentis tempore 
Caroli Magni : « Dum legaliter sancitum antiquitus 
teneatur et cautum cum oblationibus Domino pa- 
rentes suos tradere filios in templo feliciter servi- 
turos , eic. » 

b Parentes. 1d est, pater et mater, et non alii. 
Vide Petrum Bliesensem , ep. 54. 

c Et cum oblatione ipsam petiéonem et. manum 
pueri , etc. ld videtur in eadem petitione Widilonis : 
« ldeirco ego Widilo hunc filium nostrum Amblulfum 

um oblatione in manu altaris palla manu mea invo- 
utis ad nomen S. Petri et S. Aadrez czeterorumque 
sanctorum , quorum reliquix bic continentur, et tibi 
Warnari presenti decano ad vieem domni Witgari 
episcopi, seu et Richarii praepositi trado coran te- 
$libus regulariter permansurum. » — Cum oblatione. 
Hzc oblatio erat hostia cum vino iu calice, ut habe- 
tur in Constitutionibas Lantfranci , cap. 18 : « Offe- 
rendus puer facta prius corona manibus portans 
ho tjam. et calicem cum viuo, sicut mos est, » ete. 
Sed hic mos non ubique viguit; nam in monasterio 
Eremi S. Marie in Helvetiis puer ferebat hostiam 


c et cum oblatione ipsam petitionem et manum pueri 
involvant in 4 palla altaris, et sic eum offerapt. * De 
rebus autem suis, aut in presenti petitione promit- 
tant sub jurejurando, quia nunquam per se, nunquam 


P. Benedictus permittat pnero et ejus parentibus 
tangere pallam altaris, videtur palla altaris esse 
quid distinctum a sacratis seu Dominicis pallis, quz, 
ut arbitror, sunt linteum illud sacratum quod cor- 
porale vulgo dictum supponitur corpori Dominico ; 
sed palla altaris est illud velamen quo velatur altare, 
sive sit lineum, sive sericum; qux quidem pallx 
altaris distinguuntur a corporali, ut videre est in 
eoncilio Meldensi , apud Burcharcum lib. iv, cap. 15: 
« Similiter ad corporale lavandum , et ad pallas al- 
taris propria vasa babesntur, in quibus nibil aliud 
fiat ; » et in synodo Arvernensi , can. 7, ubi rto- 
rium Dominici corporis , quod est corporale, distin- 
guitur a palla altaris : « De opertorio Dominici cor- 
poris, seu palla altaris nunquam sacerdotis corpus, 
dum ad tumulum evehitur, obtegatur. » Et recte 
corporale dici potest opertorium Dominici cerporis , 
quia olim sacrosanctum Domini corpus illo operie- 
batur in altari. Rupert., li». n de divinis Olliciis, 
eap. 25, « Sacrosanctum Domini corpus lineo corpo- 
rali superpositum obtegitur. » Eadem differentia vi- 
detur in concilio Rhemensi apud Burchardum lib. 
i1, cap. 97. « Observandum est ut mensa Christi, 
id est, altare , ubi corpus Dominicum consecratur... 


in mappula, et vinum in ampulla, ut scribit. Ru- D eum omni veneratione honoretur, et mundissimis lin- 


thar.ius ejusdem eaenobii monachus, in hoc capnt : 
« Deoet ponere in dextra manu filii sui oblatam cum 
mappula , in siuistra autem ampullam vini. » Et vi- 
detur Ruthardus hzc dicere juxta consuetudinem 
monasteriorum Germanie. O.lata est oblatio seu 
hosiia , panis qui offertur in missa. Antiqua syuodus, 
qu» viietur celebrata sub S. Udalrico episcopo Au- 
gistano, constitutione 19, « Calic-m et oblatam re- 
€ta eruce signale, » Grecis mpoapopá. Sed locus sy- 
nodi intelligitur áe hostia tam consecrata quam non- 
dum conseerata, locus S. Benedicti , ut et Lantfranei 
ei Ruthardi , de bostia non consecraia. 
4 Palla altaris. Soweris pap: decreto ( Dist. 25, 
c. 26. ) prohibetur sacratis Deo feminis et monacha- 
sacratas pallas tangere, ac proinde minus lici- 
tun laicis, seu viris, seu inulieribus, et synodi 
Ántissiodorensis, can. 37 :«Non licet inulieri manum 


&uan ad pallas- Deminicas mittere. » ltaque cui S. 


teis ei pallis diligentissime, conperiatur. » Et apud 
eumdem, cap. seq. , in eodem concilio : « Corporale 
super quod sacra oblatio imniolatur, ex muncissimo 
e& purissimo linteo sit. » Huic nostre explicationi 
favet Lantfrancus constitutione supra citata : « In- 
yolvart pr:edicli parentes manus (lege manum) pueri 


'in palla, q:ia altare coopertum est, et cujus pars an- 


terius pendet. » Sed discrepat Ruthardus, qui scribit 
pallam altaris dici mappulam cum qua puer offert 
eblationeim. Sed id probandum esset. Hujus tamen 
ritus. rationem affert, quia pannus altaris sacratus 
erat ; sed hoc peculiare erat huic monasterio et non- 
nullis aliis. 

e De rebus autem suis aut in. presenti petitione 
promittant, etc. lta iu citata petitione Widilonis : « Et 
ut hac nostra traditio inconvulsa permaneat, pro- 
mitto cum jurcjuraudo coram Deo et angelis dus, 


quia nunguam per me, nunquam per suspectam 





1505 


.S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1506 


s per suffectam personam , nec quolibet modo, ei ali- A ciant ex rebus quas dare voluerint, monasterio do- 


quando dent aut tribuant occasionem habendi : vel 
certe si hoc facere noluerint, et atiquid offerre volue- 
riut in eleemosyna monasterio pro mercede sua , fa- 


personam , nec quolibet modo per rerum mearum 
acultates aliquando egrediendi de monasterio tri- 
buam occasionem. » 

& Per suffectam personam. Recta lectio et habetur 
in codicibus mss. SS. Germani Far. et Vict., cum 
editione Coloniensi, S. Dunstano et Smaragdo, tam 
in textu quam in forma petitionis , quam profert , 
hancque vocem explicat : « Suffecta persona dicitur 
supposita, vel subrogata ; suffectus dicitur in loco 
alterius suppositus. Favet Lantfrancus constitutione 
citata , cum ait : « Quo facto, przfati parentes coram 
Deo et sanctis ejus statim promittant, quod per se, 
aut a se suppositam personam susceptum ordinem 
puer nunquam relinquet : neque se ei scienter aliquid 
daturos , unde puer (quod absit) perire possit. » Ubi 
1o suffectam explicavit por «o suppositam. Turre- 
cremata, Chron. Novalegiense, et vulgatze editiones 
legunt, suspectam , sed hzc mihi valde suspecta le- 
ctio : quasi vero nihil possit dari puero, quam per 
suspectam personam ? Suffecta ergo persona est vi- 
caria supposita, subrogata. Novella Theodosii : 
* Si propri:e non compleverit onera civitatis univer- 
$a, per suffectum reddere compellatur. » 

b Usufructuario. Smaragdus legit , usu fructuum, 
et ita explicat : Usu fructuum dicit quod non dicimus 
usum fructuarium. Editio Colin:i legit, usufrucru. 
Vulgo tamen legitur, usufructuario, id est usulructu. 
Ita loquitur S. Gregorius papa lib. i1 , epist. 9 : « Re- 
tento sibi usufructuario diebus vitz:e suz. » Quidam 
legunt divisim , usu fructuario, alii conjunctim uno 
vocabulo, ut nomen sit neutrius generis ; ita Ru- 
thardus : « Ut dum ego vixero, ejus portionis usu- 
fructuarium habeam; » ab adjectivo, usufructuarius, 


nationem , reservato sibi (si ita voluerint ) » nsufru- 
etuario. Atqueita omnia observantur, ut;nulla « suspi - 
cio remaneat puero, d per quam deceptus perire possit 


nisi dicamus patrem offerendo filium, Deo et san- 
etis ejus in testimonium adhibitis, coram sacro al- 
tari nugari velle, imo pejerare. Id cautum est con- 
cilii Toletani 1v can. 48 : « Monachum aut paterna 
devotio, aut propria professio facit : quidquid ho- 
rum fuerit alligatum, tenebit; proinde his ad mun- 
dum revertendi intercludimus aditum, et omnes ad 
seculum interdicimus regressus. » Vulgo respon- 
detur loqui concilium de pueris qui sunt adhuc im- 
puberes, quod tunc non liceat eis excutere jugum 
sibi a parentibus impositum, non vero de puberibus, 
qui postea possunt hoc jugum deponere. Sed hzc 
solutio nulla est. Nam qui proprio arbitratu profite- 
tur religionem, nunquam debet in mundum regredi, 


B ergo, nec is qui paterna devotione offertar. Proba- 


tur. Ideo qui proprio arbitrio profitetur, nunquam 
potest in mundum regredi, quia ex przefato conci- 
io monachus est; sed qui paterna devotione offer- 
tur, ex eodem concilio monachus est : Monachum 
aut paterna devotio aut. propria professio facit. 
Ergo ei qui offertur a parentibus per hoc concilii 
decrelum nunquam licebit a monasterio recedere, et 
jugum sibi a parentibus impositum excutere. lta 
etiam statuit S. Isidorus hic citatus a nostro auctore 
et a Smaragdo, et relatus 20, qu. 4, c. Quicunque: 
« Quicunque a parentibus propriis monasterio fuerit 
delegatus, noverit se ibi perpetuo permansurum. » 
Eadem causa, qu. 5, cap. 4, agitur de quodam 
Lamberto, qui invitus inter octavum et decimum 
annum cuculla a patre indutus fuerat, nee malto 
post habitum monachicum acceperat ab episcopo, 
etiam invitus :,qui cum vellet reclamantibus fratri- 
bus adire hzreditatem, papam convenit, ab eoque 


factam substantivum : quo adjectivo utitur Marcul- C dispensari petiit, quod facile obtinuit, patre, 


phus, fo»m. 25, « Pater facultatum filii integram 
usufructuario jure vindicet portionem. » 

* Suspicio. Facultatum , quas in szeculo esset ha- 
biturus. 

4 Per quam deceptus perire possit. Ex, his verbis 
Satis constat pueros seu infantes oblatos a parenti- 
bus astringi Perpetuo monachatui, nec posse hunc 
statum repudiare sive ante pubertatis annos, sive 
post. Et hzec antiqua fuit praxis Ecclesi: et mona- 
steriorum. Id patet ex formula petitionis apud Sma- 
ragdum : « Idcirco hunc filium nostrum N. cum 
oblatione in manu, atque petitione , altaris palla 
omnibus involutis, ad nomen sanctorum quorum 
hic reliquie continentur, et abbatis, trado coram 
testibus regulariter permansurum, ita ut ab hac die 
jam non liceat illi collum de sub jugo regulz excu- 
tere, » etc. Idem habetur in petitione Widilonis su- 
pra citata. Qux: quidem verba nugatoria essent, si 


jam nuntium mundo remiserat, sub jurejurando ob- 
testante quod eum invitum cuculia induisset, nec 
manum ejus palia altaris involvisset, nulla ab ab- 
bate benedictione percepta. Hec tota dispensationis 
eausa, non minor ctas. Si igitur hic Lambertus, 
nullum ponens obicem, fuisset solemni ritu a patre 
oblatus, manu ejus pallz altaris involuta et abbatis 
benedictione percepta, non fuisset dispensatus; ac 
proinde post pubertatis annos non potuisset legiti- 
mam dispensationem postulare. Id etiam clare con- 
stat ex conc. Tolet. rr, cap. 6 : « Ideoque si in qua- 
libet minori setate, vel religionis tonsuram, vel reli- 
gioni debitam vestem in utroque sexu filiis, aut unus, 
aut ambo parentes dederint: certe vel nolentibus, 
aut nescientibus esse susceptam, et non mox visam 
in filiis abdicaverint, sed vel coram se, vel coram 
Ecclesia palamque in conventu eosdem filios talia 
habere permiserint, ad scularem reverti babitum 


pueri oblati tenerentur remanere in monasterio D quandoque penitus non licebit, » etc.; ubi bec 


t;ntum usque ad annos pubertatis. Et clarius patet 
ex formula petitionis quam profert Ruthardus in hoc 
Regule caput, « Promitto ego ille coram Deo et 
sanctis ejus pro filio meo de stabilitate sua, et con- 
versione morum, atque obedientia. » Ibi vovetur 
sine restrictione et conditione, qux tamen in re 
lam necessaria et tanti ponderis exprimenda esset : 
przsertim cum in' voto solemni conceptis verbis ex- 
primendo nihil sit in animo retinendum quod ore 
Qon proferatur. Przterea votum stabilitatis non est 
ad paucos annos, sed ad vitam, ut supra explicatum 
est. His dictis ex eodem Ruthardo postea dicebat 
pater : « Promitto per viventem in sxcula quia nun- 
quam do illi hxreditatem suam, aut aliquid quid- 
quam ; sed exhzeredo illum ab omni mea hzreditate, 
ut exh:eres sil in perpetuum : ita ut per nullum in- 
genium possit quaerere hzreditatem meam. » Quse 
quidem verba omnem explodunt explicationem; 


posteriora verha satis indicant non licere ejusmodi 
pueris post pubertatem ad szculum redire, et satis 
explicant mentem concilii Toletani rv supra citati. 
Et cap. q. 4 ejusdem cause : « Quem progenitores 
ad inonasterium tradiderunt , et in ecclesia. coepit 
canere eL legere, nec uxorem ducere, nec monaste- 
rium deserere poterit; sed si discesserit, reducatur; 
si tonsuram dimiserit, rursus tondeatur; uxorem si 
usurpaverit, dimittere compellatur. » Qu: profecto 
de his qui pubertatis annos excesserunt intelligenda 
sunt, cum sit inusitatum pueros ante pubertatem 
relicto monasterio ducere uxores. Sed esto quod 
ejusmodi matrimonium sit ante pubertatis annos ab 
ejusmodi pueris contractum, tamen ex citato ca- 
none sequitur ejusmodi pueros esse religioni per- 
petum astrictos, cum ejusmodi canon jubeat boc 
matrimonium dirimi ; quod non posset fieri, si 
pueri a parentibus oblati perpetuse religioni non es- 








13086 — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVI. 4306 


(quod absit), quód experientia didicimus. Similiter A 
, autem et pauperiores faciant. Qui vero ex toto nihil 


habent, similiter petitionem faciant, et cum obla- 
tione offerant filium suum * coram testibus. 


sent obnoxii. Probatur, quia ejusmodi oblatio minus 
obligaret pueros oblatos quam votum simplex reli- 
gionis et castitatis; sed hec vota etsi impediunt 
matrimonium contrahendum, non tamen dirimunt 
contractum ; igitur ejusmodi oblatio, quzx juxta ad- 
versarios non astringit perpetuz religioni, non pos- 
set dirimere contractum matrimonium, licet impe- 
diret coutrahendum. Probatur major, quia przdicta 
vota perpetuo obligant, sed ejusmodi oblatio, juxta 
adversarios , non perpetuo obligat, ergo minus 
quam ejusmodi vota. Sed nostra assertio maxime 
probatur ex cap. 2, e 4, ejusdem caus», ubi Gre- 
gorius III papa S. Bonifacio sciscitanti an pueri 


$ II. — Ex RecurA! SANCTI BasiLit. . 
Interrog. » Ex qua ztate oportet nosmetipsos of- 
ferre Deo, vel * virginitatis professionem quando opor- 
tet firmam vel stabilem judicari ? — Fiesp. Dicente 


h:ec oblatio sit Deo gratissima et acceptissima, cu- 
jus gratia tum parentes, tum liheros summis beuefi- 
ciis cumulat Deus et ditat; maxime liberos, ut pos- 
Sint onera aequo animo ferre vitz? monastiee, quie 
leviora sunt jugo servitutis, quod tamen possunt li- 
beris suis parentes imponere, ut in confesso est 
apud omnes : Jugum enim Christi suave est et onus 
leve, maxime ipsis pueris, qui nullis vitiis consput- 
cali sunt, nulla prava consuetudine corrupti, ab 
ineunte pueritia bonis monachorum exemplis im- 
buti, piis institutionibus et preceptis informati, 
Seculi et. vanitatum ejus, ac deliciarum penitus 
ignari; preserlim antiquis illis. temporibus, cum 


ejusmodi possint post annos pubertatis egredi mo- p rara essent in urbibus monasteria, raro seculares 


nasterio, et uxorem ducere, sic respondet : « Addi- 
disti adhuc quod si pater vel mater filium vel fi- 
liam intra septa monasterii in infantix& annis sub 
regulari tradiderit disciplina, utrum liceat eis post- 
quam pubertatis impleverint annos egredi et matri- 
monio copulari : hoc omnino evitamus, quia nefas 
est ut oblatis a parentibus Deo filiis voluptatis frena 
laxentur. » Ubi vides hanc solam et unicam ratio- 
nem cur non debeant ejusmodi pueri ad mundum 
redire post pubertatis annos, quia Deo oblati sunt a 
parentibus, non vero, quod manendo in monasterio 
usque ad annum decimum quartum sine ulla ejus- 
modi status reclamatione pueri oblati censeantur ta- 
cite ratam habere ejusmodi oblationem de se a pa- 
rentibus factam, ut nonnulli respondent. Quod non 
multum favet ipsis pueris oblatis : nam aut forte, 
ut primum ad hunc annum pervenerunt, zetatem 
suam nesciunt, aut non cogitant de ratificanda ipsa 
oblatione. Et sane dandum esset eis aliquod delibe- 
randi spatium unius anni, aut aliquot mensium. Et 
durius cum illis agitur, si pridie quam atligerint 
decimum quartum annum nuilo modo obligati per- 
petuo manere, postera die obligentur. Quid, si uno 
aut altero mense, si quindecim vel octo diebus dun- 
taxat oblati fuerint a parentibus ante annum «etatis 
decimum quartum, quomodo ratam habebunt ejus- 
modi oblationem, cui tam brevi spatio temporis ad 
deliberandum concesso obstringi necesse erit, cum 
adultis annus integer concedatur ? 

Huic nostr: opinioni vulgo opponitur decretum 
Marcelli papa, quod habetur 20, qu. 1, cap. 10, ubi 
permittitur pueris anno zetatis decimo quinto hujus- 
cemodi parentum oblationem aut con(irmare, aut 
rescindere. Sed hoc decretum non adeo certum est, 
eu! palea prefigitur, ut etiam ipse glosss auctor 
teslatur; et merito quidem : quia cum tunc rari es- 
sent monachi , atque illi in solitudinibus vitam du- 
Tis$Simam agerent, non est credibile tempore hujus 
Marcelli papw puerorum oblationem in usu fuisse ; 
maxime cum nihil de ea ante tempora S. Benedicti, 
aut saltem S. Leonis primi, qui agit de puellis obla- 
us a parentibus, legatur. 

Objicitur etiam non esse probabile tale jus fuisse 
parentum in liberos, et hoc adversari sacre Scri- 
pturz. Sed dico hoc jus esse a naturali potestate 
quam habent parentes in liberos, qui possunt etiam 
eos vendere necessitatis causa, ergo etiam devotio- 
nis causa Deo offerre in perpetuum ejus obsequium, 
tam pro salute sua quam liberorum, modo id fiat 
pura intentione et devotione. Et hxc oblatio summz 
est virtutis, quze vincit amorem naturalem paren- 
tum in liberos, et etiam desiderium naturale pro- 
pagandz familie su:x, maxime cum uno oblato cz- 
leri superstites possint sine liberis mortem obire : 
ct etiam solatii, quod parentes possent ex ejusmodi 
oblatis percipere, quo tamen privantur illos Deo 
sponte offerendo. Quapropter non est dublum quin 


ad monasteria accederent, et rarius monachi suis 
asceteriis egrederentur. Neque his adversatur sa- 
cra Scriptura, et, si quz» testimonia proferri pos- 
sunt, ea sunt de adultis, et juxta communem usum 
hominum intelligenda. Neque etiam obstat id quod 
objicitur de sponsalibus, qux» facta a parentibus 
nomine filii, ab eo possunt rescindi. Nam aliud est 
filium alicui puelle despondere , aliud est eum Deo 
offerre: et status matrimonii, licet de bonis sit, 
non est tamen de optimis et perfectis, ut loquuntur : 
at status religionis est de optimis et perfectis. 
Deinde onus matrimonii gravius est jugo religionis : 
id experimento norunt qui cum mala muliere con- 
juncti sunt. Nec etiam cap. Firma nostra sententiae 
adversatur. Nam ibi agitur de his qui proprio volun- 
tatis arbitrio vovent, non vero de his qui a parenti- 
bus offeruntur, ut ubi recte explicat Gratianus. Sed 
postea ejusmodi oblationes abrogatz sunt cap. Cum 


C simus, de regularibus. 


& Coram testibus. In petitione nobilium et paupe- 
rum nulla fit mentio testium, sed tantum in peti- 
tione eorum qui nihil habent omnino. Tamen in an- 
tiquis peütionum formulis, qux generaliter tam de 
nobilibus, quam de his qui nihil babent omnino 
sunt, testes adhiberi videmus, ut apud Smaragdum 
hoc loco : « Et ut. hzc petitio firma permaneat, 
manu nostra eam firmamus, et testibus roborandam 
tradidimus. » ld videtur etiam in petitione Widilo- 
nis nobilis viri: Trado coram testibus regulariter 
permansurum. » Et statuitur Add.1 Capitul. Lud. 
imp., tit. 56: « Ut puerum pater et mater tempore 
oblationis offerant altari, et petitionem pro eo co- 
ram laicis testibus faciant, » et hoc decretum gene- 
rale est. Id etiam constat ex Ruthardo, cum agit de 
ritu puerorum offerendorum indifferenter, sive illi 
sint nobiles, sive pauperes, aut nihil omnino ha- 


beant : « J/le debet respondere dicens : Volo tradere. 


filium meum Deo omnipotenti ad serviendum sibi in 
hoc monasterio. » Et paulo post : « Deinde debet di- 
cere abbas testibus : Auditis, fratres, ct videtis, 
quid iste dicat; illi debent dicere : Audimus et vide- 
mus. » Itaque hac verba, coram testibus, referun- 
tur etiam ad nobiles et ad pauperes. Adhibentur au 
tem testes, ne forte parentes liberos repetant aut 
pueri reclament. 

b Ex qua ctate, etc. Habetur apud S. Basilium, 
interr. 15 Regul. fusiua disput., et apud Rufinum, 
cap. 8, sed contractum. 

* Virginitatis professionem. Erat hoc unicum olim 
apud Grecos vite monastice votum maepürviac, id 
est, virginitatis, ut vocat S. Basilius hac interroga- 
tione, in junioribus quidem ; &yepiac, id est, coeli- 
batus, in his qui tborum olim experti sunt, apud 
eumdem in epist. 2, 3d Amphilochium, can 19: 
« Virorum autem professionem non novimus preter 
eos qui seipsos monacliorum ordini a^dixerunt , » 
oi x«t& à ciroptyo» doxouci mapadróéyÜxt cds 


Pd 


41507 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


Domino : Sisife infantes. centre ad se (Matth. xix), A cum juvenilis fervor rudem lacessit etatem. Eormm 


et apostolo Paulo collaudante eum qui ab infantia 
saeras litteras didicisset ( IJ. Tim. 11) ; et rursum 
procipiente educar! fios in doetrina et eorreetione 
Domini (Eph. v1). * Firma tamen tunc erit profes- 
sio virginitatis, ex quo adulta jam stas esse cope- 
Fit, et ea qux» solet nuptiis apta deputari ac per- 
fecta. Oportet tamen infantes voluntate et consensu 
parentum , imo ab ipsis parentibus oblatos sub 
testimonio plurimorum suscipi, ut omnis oecasio 
maledicti gratia excludatur hominum pessimorum. 
Adhiberi autem eis oportet summam dilizcntiam, 
quo possint ad omne virtutis exercitium probabiliter 
institui, tam in verbo quam intellectu et opere. 
Quidquid in tenero et parvo quis inseruerit , firmius 


et tenacius in posterum conservabit. Injungenda est B 


ergo infantium cura his qui ante omnia in virtute 
patienti -documenta sui probabiliter prebuerint, 
qui possint pro merito delicti et :tatis singulis qui- 
busque etiam correptionis adhibere mensuram, et 
qui servent eos primo omnium a sermonibus otio- 
sis, et ab iracundia, atque ab incitamentis gulke, et 
a cunctis indecentibus et inordinatis motibus. Si 
vero cam ziatis augmento nullus in eis deprehendi- 
tur profectus industrius, sed vaga mens et animus 
Cassus, etiam post instituta probabilia, infructuosus 
permanserit, hujuscemodi abjici oportet, et maxime 


éryanlav, x. €. ., id est, Qui tacite videntur coliba- 
itum admisisse, etc. Et in Admonilionibus idem Basi- 
iius mentionem facit voti virginitatis : « Si ad fe- 
PEinarum domus accesserit clerieus aut. monachus, 
et virgo patiatur hujuscemodi introire ad se, statim 
immutant. pristinam dignitatem, et quod Deo polli- 
eiti sunt, sua voluntate amittunt. Nee enim pote- 
runt hujusmodi mansionem in se Deo preparare, 
sed dissolvuntur ut lignum aridum. Nuaquid virgi- 
Bitatem Dominus ab aliquo extorquet invite? » 

* Firma tamen erit professio virginitatis, etc. Hic 
textus. profertur a Gratiano, 20, qu. 4, cap. 2, ex 
Bona synodo; sed ibi non reperitur. S. Basilius hoc 

professionem adulta :tate faciendam esse prze- 
cipit; epist. 2, ad Amphilochium, can. 7, :tatem 
professioni i:oneam determinat, docetque volum 
virginitatis emittendum esse supra annum decimum 
sexium aut decimum septimum. Verum. concilium 
Trollense, ean. 40, permisit professionem (ieri an: o 
salis decimo, non anlea: "Ecco «otv» à puiey 
povayixóv vtípytcUer Euyóv, oy, ivcov à Gexorciz, id 
est, « Qui ergo monachieum | su'it jugam, non sit 
minor deeem annis. » Agit concilium de imonachica 
professione, aitque votum non esse differendum ad 
etatem a S. Basilio przscriptam, imo aceeleran- 
dum, quia Ecclesia Dei firmior est et robustior. 
Sed utramque :eiatem. amplectitur novella sexta 
Leonis imperatoris : « Itaque qu:e magnus iste et 
admiran-us decrevit Basilius, ut videlicet qui mo- 
nschicum habitum ambiunt decimo sexto primm 
3€ decimo septime :etatis anno digni illi habeantar, 
qu:eque sancta sexta mandat synodus anno decimo, 
q! ejusmodi vitam eapesserent, suscipiendos esse, 
BOveris. Hiec cum. sanctissime patriarcha Deique 
amantissimis metropolitanis diligenter expendentes, 
meutram sacrarum legum duximus esse contenmmen- 
dam. Sed contra ad uiramcunque tempus religioso 
habitu, qui illam vitam sumere eupiunt, digno: ha- 
beri jubemus. » Videndus Theolorus Balsamon in 
oanonem citatum. Have ideo instituta sunt quia bo- 
Rum est viro portare jugum ab adelescentia 8ua. 


C 


vero qui iate robusta aecedunt ad servitium Dei, 
oportet inquirere, ut diximus, qualitatem vite pras- 
teritzxe, et sufficere etiam hoe ipsum, si saus instanter 
hoc expetunt, el si verum et ardens desiderium est 
eorum erga opus Dei. HujusmoJi vero fleri docu- 
menta ab his oportet qui valle prudenter de his dis- 
cmtere potuerint et probare. Cum autem fuerint sus- 
cepti, si forie propositum transgressi feerint, nec 
vileri eos oportet amplius, tanquam eos qui in Do- 
mino deliquerunt , 5 quod est confessionis su 
paetum, c«m professi sunt. Et, si peccaverit, quis 
orabit pro eo (I Reg. n)? 


$ III. — Ex RecuLA SANCTI .STDORI. 

* Quicunque a parentibus propriis in monasierio 
fuerit delegatus, noverit se ibi perpetuo permansa- 
rum. Nam Anna Samuel puerum natum et. ablacta- 
tum Deo 4 pielate, qua voverat, obtulit ; quique in 
ministerio templi, quo a motre fuerat * funetus, 
permansit, et ubi constitutus est, deservivit (1 
Reg. 1). 

$IV. — Ex REcuLA saNCTI ÁvRELIANI. EPISCOPI 

(cap. 46). 

f Qui vero minoris zatis sunt, aut vivis parenti- 
bus in monasterio ingrediuntur, 8 chartas tunc fa- 
cere compellantur, ^ quando etate probati fue- 


Flos wtatis Deo consecratus odorem spirat suavie- 
rem. Postea statutum est ut nemo anie annum de- 
cimum quartum vi&e religiosae professione solemni 
astri.geretar, ut habetur cap. Ad mosiram, de Re- 
gularibus, etc. Sed tandem propter abusuin multe- 
rum, qui avaritia ducti liberos suos monasteriis ob- 
trudunt invitos, qui a fratrum consortio, ut verbis 
Majoriani imperatoris utar ( Nov. 8) , perrici.Jali 
quodammo.o arte subtrahunutur, ne patris matris- 
que congrua largilione, aut eorum s«qua eum reli- 
quis filiis successione potiantur, sacrum concilium 
Tridentinum sanxit ( Sess. 25, cap. 15) ne quis ante 
decimum sextuin zetatis annum expletum ad profes- 
sionem religiosam admittatur. 

b Quod est con(esstonis sud pactum cum professi 
sunt. Locus corruptus. Lege, ut apud Rufinum : £t 
professionis sum pactum transgressi sun. 

€ (uicunque a parentibus, eic. Hc ion. reperian- 
tur in Regula S. lidori exeusa. Referaentur 20, qu. 
1, cap. Quicunque, sine ulla libri aut capitis cita- 
tione. Heleruntur etian, a Smaragdo, sed ez nostro 
auctore sumpsit. 

d Pietate, qua voverat, obtulit. Ia. causa. citata, e& 
apud Smaragdum legitur tantum, cum pietate eb- 
tuit. 

e Functus. lta apud Smaragdum; sed in causa 
citata legitur, deputatus, rectius. 

f Qui vero, etc. Hoe capitulum desideratur in 
cod. Vind., quod quidem sumptum est ex Regula S. 
C:esarii, eap. 4 : « llla vero quz» adhue vivis pa- 
rentibus substantiam suam in potestate habere non 
possunt, aut adhuc minoris xtatis sunt, chartas 
tunc facere non eompellantur; quando res paren- 
tum in potestate habuerint, aut ad legitimam zeta- 
tem pe. venerint. » Übi lege, sed quando, ete. Idem 
precipit Tetradius, seu Teridius cap. 14 Regule : 
« Si vero pater aut mater ejus vivat, et non habet 
potestatem faciendi (chartas), si migraveriat, co- 
gantur facere. » 

E Chartas. Donationum. 

* Quando Giale probati fuerint. Id est, quande 


1509 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVI. 


1510 


rint, * aut res parentum n potestale habuerint. A sequi Christum non potest, dum non potest duobus 


6 V. — Item (cap. 47). 

b Minori :ate non excipiantur in monasterio, nisi 
ab annis decem, aut duodecim; qui et nutriri non 
egeant, et cavere noverint culpas. ' 

$ VI. — Ex Recura MacisTRI. 

* Cum alicujus nobilis filius propter Dei servitium 
in monasterium volueritconvolare, non prius susci- 
piatur, nisi, ut diximus, omnem a se obedientiam 
promiserit implendam. Deinde 4 conveniant ejus pa- 
rentes, ut ét eorum quale sit votum agnoscatur de 
eo. Quod si contrarH exstiterint interim usque ad 
vim pro eo Domino inferendam ad claustra monas- 
terii, viudicetur, quem potest Dominus defendere 
propter se : quia fortior est dextera ejus ad prote- 
gendum quam diaboli iniquitas ad edendum. Quod 
8i magis fuerint consentientes ejus voto parentes, 
convocatis eis ab abbate in monasterium, votum f&- 
lii convertentis exquiratur ab eis, ut ab ipsis potius 
videatur devoveri vel offerri qui eum gemmerunt. 
€um ergo magis responderint parentes gratanter se 
velle adimplere qui cupit, tane dicat eis abbas: 
Equidem omnibus nobis unus ad omnis sufficit Deus; 
* sed quia accedentibus ad divinum servitium, vel 
intrantibus in monasterium sseculi prius amputeir 
spes, f excarricato de se suarum onere facultatum, 
nullis ulterius steculi laqueis irretitus , seenvas per- 
gat, et solus sd Dominum : quia nemo serviens Deo 
implicat se negotiis secularibus, wt ei placeat cui se 
probavit (II Tím. n, 4). Quia homo onustus auro 


&tate competenti fuerint. Hzc constitutio noti rece- 
dit a novella Leonis imperatoris sexta, qua prohihe- 
tur ne puer decimum etatis annum agens monachus 
factus condat testamentum ante zíiatem legitimam. 
Ifc autem zas erat annus decimus quartus com- 
pletus. Ulpianus, ff. leg. qua «tate, tit. Qui testa- 
menta condere possunt. (uod quidem de masculis 
intelligendum est, nam feminis olim concessum est 
condere testámentum anno duodecimo statis sus 
completo. Ulp. itidem. Porro ex hoc S. Aurcliani 
decreto planum est olim monachos defunctis paren- 
tibus non fuisse legitima sua exclusos. Id elaruin est 
ex locis Caesarii, Teridii, et novell» paulo aute ci- 
latis, et 20, qu. 14, cap. Nen liceat, ex novella. 
* Non liceat parentibus liberos , vel liberis parentes 
ab hzreditate sua. repellere monachos factos, quam- 
vis, dum laici fuerant, in causam ingratitudinis in- 
ciderunt. » Et Cod. l. 54, de Episcopis et Clericis, 
etc., statuitur ut parentes testamentum condentes 
hecesse habeant Fiberis seu clericis seu monachis 
quadrantem relinquere ; quod si non fecerint , locum 
esse ab intestato. Et Cod. Theod., lib. v, tit. 5, 1. Si 
quis episcopus, sancitur uf, si monachus aut mona- 
cha nullo condito testamento decesserit, bona quz 
ad eum pertinent, monasterio eui fuerat destinatus 
omnifariam socientur, si nec ei parentes , vel liberi, 
vel aghati, vel cognati aut uxor exstiterint. 1.1 etiam 
constat ex S. Salviano Massiliensi, qui lib. rv ad 
Ecclesiam catholicam, füse prousat eos qui ih mo- 
Dasteriis convertuntur, non esse a parentibus legi- 
tima sua spoliandos. Nec tamen poterant monachi 
ro arbitrio uti ejusmodi bonis, sed tenebantur ea 
actis chartis dare monasterio, aut pauperibus, aut 
ecclesiis. Qu:e si monasterio dabant , vendebantnr : 
et inde pecania facta pauperibus erogabatur, paucts 
numinis in subsidium fratrum sepositis. Non enim 


dominis servire. Ipse vero bene servit Deo , qui vo- 
luerit illum in coelis cum eo thesaurum possidere, 
quem non tinea comedit, neque fures effodiunt et 
furantur, dicente Domino in Evangcelio : Nisi qui 
renuntiaverit omnibus qua possidet, 8 non potest se- 
qui me, el meus esse discipulus (Luc. xiv, $5 . Quia, 


.ut diximus, ^ homo onustus auro sejui Christum 


non potest, i in tantum ut admoneat Dominus in 
Evangelio quemdam sua sequentem vestigia dieens 
ei : Si vis per[ectus esse vade ei vende omnia qua ha- 
bes ; et veni, sequere me (Matth, xix)... Unde contri- 
status ille propter multas divitias meruit hano Do- 
miniea vocis audire sententiam : Facilius potest ca- 
melus per foramen acus transire, quam intrare peese 


B divitem in regnum celorum (Marc. x; Luc. xvui). Quos 


et sua sententia damnat Apostolus dicens : Nan qui 
volunt divites fieri, incidunt in. temationem i. et la- 
queos el desideria multa, qum mergunt homines in 
interitum ei perditionem. Radiz omnium malorum est 
avaritia, quam quidam appetentes a fide exciderunt, 
et inseruerunt se doloribus multis (I Tim. vi). Videtis 
ergo, quia nec sequi Deum potest qui in seculo 
qu: possidet bona sua nen vult relinquere, neo ama- 
re poterit Deum qui divitias $su»8 voluerit non 
edire. k Quia non tanta, vel talia, quzlia pro Beo 
eontemnuntur, nevit Deus retribuere bis qui pau- 
peres se faciunt propter eum, insuper ad fruendum 
in ziermum ipsam vitam eis tribuit sempiternam. 
Non ideo Deus querit rebus vestris vos exui , ut ali- 
quid exinde ipse juvetur, aut vestra paupertate gau- 


accumulandis possessionibus animum appellabant, 
alioqui ejusmodi testamentis seu chartis donatiomum 
fere universum orbem sibi:comparassent. 

& Aut res, eic. Particula aut sumitur copulative. 

b Minori etate non. excipiantur nisi ab annis de- 
cem. Juxta concilium et novellam praefata. Tamen 
S. Cesarins Arelatensis, cap. 5 Regulz infantulas 
parvulas ab annis sex aut septem recipi permittit. 

€ Cum alicujus nobilis filius, etc. Hxc habentur in 
Reg. ms. cod. Corb., cap. 91. ) 

4 Conveniant. In Reg. ms., cotiveniantur, rectius. 

e Sed quia accedentibus. 1ta in Reg. ms. Verum 
particula sed videtur redundare, et «o quia referen- 
dam a ! superiora, hoc modo : Equidem quia omnibus 
nobis nus ad omnia su[ficit Deus, «ccedentibus, etc. 

f Excurricato. Lege : Et excarricato, ut in Regu- 
la ms. Ercarricare est onus deponere; carricare 


D onerare, ut supra notatum est. 


€ Non potes! sequi me. Ita in Reg. ms., quz tamen 
non reperiuntur in textu evangelico; aed addita 
sunt polius ex Christi sensü quam ex Evangelii 
tex.u. 

h Homo onustus atro. Cliristum. sequi non potest. 
S. Hieronymus in epist. ad Hellodorum : € Vocifera- 
tur ille spe : Si quis vult post me venire abneget 
semetipsum, et tollat crucem suam , et seguatu? me ; 
et ego onustus auro arbitror me Christum sequi. » 

i n tantum ut. 1d est, ita ut, 

| Et laqueos. | ad Tim. vr. lta iri Reg. ms. In com- 
muni versione : Et in laqueum diaboli. 1n textu 
Gr:eco, xai rayida, tantum, id est, et laqueum. 

k Quia non tanta. vel talia, etc. Serisus est : Non 
talia reddit Christus, qualia pro eo. contemnuntu ^, 
id est, non eadem vel zqualia reddit iis quz pro co 
spernuntur ; sed longe majora et prestaultur ; insu- 
per et vitam eternam. 


4811 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS iu 
deat, vestraque indigentia gratulelur; ^ sed ut eun- À impedimento ejus quam de anima cogitate. Inge 


tibus vobis ad:eum ejus divitias sempiternas desi-, 
derantes momentanea seculi [5 per] impedimenta, 
cum sibi vestros occupant cogitatus de anima vestra 
nunquam vos faciant cogitare, vel de morte, ^ ut 
possitis esse solliciti, 4 et post dies vestros in extremo 
vit:e termino per negligentiam deflnitos, relictis omni- 
bus szeculi de quibus cogitabatis, ultima mortis ratio in 
judicio vobis cum solis peccatis occurrat, nihil aliud 
nisi poenas perpetuas habituri, et tunc vos in zeter- 
num incipiat peenitere; cum ipsius paenitentize non 
poteritis merito invenire remedium. Unde nobis 
clamat merito Scriptura : * Currite, dum licentie ad 
providendum vobis (umen habetis, ne ad discutiendam 
negligentiam tenebre vobis mortis occurrant (Joan. 
x1). Quid ergo si aliquis ita accedat ad Dominum, 
ut a divitiarum suarum avaritia non recedat, hos 
tales. superius dixit Apostolus non posse in hoc 
! quod Deo cupiebant permanere, et tota facultate 
a fide posse discedere, quibus de s:xculo remanet 
quod amatur. Ita enim nos considerantes , 0 paren- 
tes, juste vobis secundum Deum pro vestro filio sua- 
demus, 5 ut si filium vestrum digne Deo cupitis of- 
ferre, a szculo eum prius exuite. Quod si aliquid 
apud vos ei a szeculo remanserit conservandum, ha- 
bebit aliquando titillationem diabolici desiderii, si- 
cut canis à delectatur ad suum redire vomitum; 
i et posita manu super aratrum respiciens retro non 
sit aptus regno celorum, i relicto quandoque mo- 
nasterio securus de portione sua ei servata a vobis, 
cupiens in secularem domum vestram reverti , fra- 
tribus suis volens esse ^ohzres [k in] suarum redire 
incipiat sponsus et dominus facultatum, et pristinis 
restitutus deliciis et pompis non aliud desideraturus 
quam nuptias. Ergo, sicut superius diximus, si 
digne eum vultis Deo offerre, de auferendo prius 


D ut euntibus vobis. Particula ut, hoc est «à 
quod. 

b Per impedimenta. Particula per redundat. 

* Ut possitis esse solliciti. De vestra salute videli- 
cet. Áddidi particulam uw, qux deesse videtur. 

4 Et post dies vestros. Adjeci przpositionem post, 
qu:& desiderabatur. 

e Currite dum licentie ad providendum, etc. Ya in 
Reg. ms.; sed legendum : Currite dum licentiam, 
etc. Locus habetur Joan. xit : Ambulate, dum lucem 
habetis, ut non vos tenebre comprehendant. Sed Ma- 
gister polius hic paraphrasim posuit, quam textum. 

f Quod Deo cupiebant. Lege: Quod de Deo cu- 
piebant. 

5 Ut si. Pro quod $i, ut. supra. 

b Delectatur. Lege : Qui delectatur. 

i Et posita. Lege : Ut posita. 

) Helicto. Lege : Et relicto. 

k In suarum. Particula in redundat. 

1 Promissione. Lege : Permissione, ut in Reg. ms. 

P Vos tangit de ea. ld est, vestra res est de ea 
disponere. 

2 Immanitatem. Lege : Inanitatem, id est, quia 
forte timetis, ne vestrze divitis minuantur , Si inte- 
gram portionem filio vestro conceditis. 

? Exagiliario munus titulo derelinquat. Ita in Reg. 
nis. et. cod. Vind. Apud Smaragdum, ezagilario. 
Legendum tamen videtur exagellario, ab ezagella, 
quie est quoddam munus, seu legatum quod mori- 
turi amicis seu servis relinquunt. Id apparetex hoc 


audite vocem illius Domini, quam filius vester dici 
se sequi, ipso dicente : Vende omnia que hoba, 4 
da pauperibus, et veni, sequere me, et habebis tha. 


rum in celo (Matth. xix). Sed quia portio ejnsadb — 





in vestra est potestate, et consensu vestro wj - 


! promissione magis videtur Deo offerri, 2 vos t. 
git de ea secundum Dominicam vocem, quam i 
vultis audire, pro filio vestro apud vos nihil rem- 
neat in seculo, nisi Deus. Quod si forte prope: 
? immanitatem divitiarum vel amorem nutritz doni 
familie gravis vobis et minus dulcis hzc divinapra. 
ceptio convenit, audite Regula nostre a Pauribu 
salubre statutum consilium. De portione ejustrs 
fiant zqualiter partes : una distributa abbatis m- 
B nibus pauperibus vel indigentibus erogetur; alian 
vobis vel fratribus suis pergens ille ad comiatm 
sanctorum ? exagiliario munus titulo derelingat; 
tertiam vero partem viatici sui utilitatem delent 
' gecum monasterii sanctorum usibus profuturam. 
Quia quomodo filius vester omnibus in monastere 
fratribus ad solatium vitae portionem suam ? cw- 
ferat, dicente Apostolo de erogatione : Marini 
domesticos fidei (Gal. v1). lta et universi monasteri 
fratres suis singulis vicibus, prout quis habel, «si 
hanc, ingredientes monasterium, deferunt forma 
filio vestro communiter cum omnibus profuisrez. 
* Quod si utrzque vobis graves sunt, ut nec Den 
audiatis pauperibus erogando, et filii animam red 
mendo nec .nostrum consilium * partibus dividesdo, 
C et auferendo ab eo sz:ecularem substantiam, vi m 
dum ac solum filium Deo * largite, ita ut jurqurar 
do per sacrosancta Evangelia promiltatis ei ulierius 
eum de vestra patrimonii substantia v nihil babere: 
ut firmiter jam perseverans in Domino, sciens sé 
seculo nihil sperare cum se a vobis et ab eo vident 
loco Ennodii in Vita S. Epiphanii Ticinensis : «Rt 
vennam egressus est, et per ornnes milis om 
tes celer venit, tanquam ad sepulcri receplacu 
properans : omnibus sacerdotibus in itinere n 
munificus, communis, et affabilis, quas! etzafe - 
relinquens, se ipso praestantior. » Munus ergo » 
ellario titulo est quod datur nomine exage**, " 
egati. Itaque hic puer monasterium ingressum 
mundo moriturus dividere debuisset fratribus *' 
partem sux h:ereditatis titulo exagellario, Sess 
quam exagellam, quemadmodum S. Epiphani am 
cerdotibus munificus morte impendenle T 
exagellam reliquit. Exagella videtur deduc m 
mine exagium, Grzce ieywv, ponderis qU mpl 
genus, quod olim centesimam librze partem É docet 
ctebatur, postea septuagesimam secundam, Nient. 
'heodorus Balsamon in Canonem 17 synodi 


P Conferat. Lege : Confert. * fae 

q Ad unc. Est hyberbaton, referendum ad afr 
mam. ; 

r Quod si utrique vobis graves sunt. SUppo md 
tiones proposite. 

* Partibus dividendo. Ita in Reg. m 
partes dividendo. ; 
à * Largite. ld est, largimini; a largto, 

e quo supra. as 

v Nihil habere. Id est, nihil babiterem Ps. 
pro futuro; est enallage. Sepe occur, Beuedicti 
gula, quemadmodum interdurn in Regula» 


s, id est t 


pro large! 











PM 


- -- — -— - 











41515 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVII. 


41514 


alienum, solummodo superna desideret. Quia hoc A contempsit, cum Dominum sibi fecit, quem nudus 


expedit animz illius, ut ^ aut ordinatus a vobis va- 
dat ad Dominum, aut pro eo exhzredatus a vobis 
solutus magis pergat ad Deum, clamans Deo, quem 
sequitur nudus : Tu, Domine , restitues mihi heredi- 
tatem meam (Psai. xv). b Tantum est ut nihil habeat 
de sxculo qued, vivis vobis, mortuus de vestris fa- 
cultatibus jam speret. Quia * cum semel crucifixus 
est mundus, denuo ad eo redelectari non debet. Nam 
$i ex toto nihil de eo ordinare volueritis, causam 
ejus puto vobis divino reservari judicio : eum vero 
certissime sciatis plura a Domino 4 recipere quam 

^ Ordinatus a vobis. Nempe data ei sua legitinia, 


aut certe aliqua ejus parte. 
b Tantum est ut. Id est, modo, dummodo. 


€ Cum semel. Lege : Cui semel, ut in Reg. ms. et B 


apud Smaragdum. 
4 Recipere. Pro recepturum. 


secutus est, debitorem. Recipiet enim in coelis filius 
vester sine dubio, multa promittente ei Domino, di- 
cens : ? Qui reliquerit aurum, argentum, aut posses- 
siones, aut domos propter me, centuplum accipiet, et 
regnum Dei, insuper et vitam eternam (Matth. xix). 
Hzc audiens filius vester paratus est (si vultis) re- 
linqüere vobis totum ut apud Deum centuplum in- 
venire valeat, quia de omnibus Dominus noster est 
nobis f idoneus. 5 Nam illi sufficit, cui ipse Dominus 
non sufficit. - 


e Qui reliquerit aurum. Hxc omnia vocabula non 
sunt in Evangelio, sed proferuntur exposite et pa- 
raphrastice. 

! [doneus. 1d est, sufficiens. 

& Nam illi sufficit, etc. Lege, ut in Reg. ms. : 
Nam quid illi sufficit. 





CAPUT LXVII. 
DE SACERDOTIBUS QUI FORTE VOLUERINTjIN MONASTERIO HABITARE. 





$ I. — Ex RrcutA sancrI. BENEDICTI. 

a Si quis de ordine sacerdotum in monasterio se 
suscipi rogaverit, non quidem citius ei assentiatur. 
b Tamen s) omnino perstiterit in hac supplicatione , 
sciat se omnem Regul disciplinam servaturum. 
* Nec aliquid ei relaxabitur, ut sit sicut. scriptum 


& Si quis de ordine sacerdotum, etc. Quamvis sa- 
cerdotium longe przcellat monachatui , sacerdotibus 
tamen perfecüoris vita aut pcenitentiz cupidis pa- 
tuere semper claustra monachorum, ut praeclare di- 
sputat Lupus abbas Ferrariensis, qui hunc Regul: 
locum profert epist. 129 : « Verum ne nos magni 
facere videamur, B. Gregorius, cujus tanta in Ec- 
clesia resplendet auctoritas, Patrem nostrum Bene- 
dictum commendat : Scripsit monachorum Regulam 
discretione praecipuam, sermone luculentam. Sanctus 
autem Benedictus sacerdotes suscipi in monaste- 
rium et posse, debere, ostendit, cum (quanquam non 
facilem) tamen eis promittit ingressum, et retinendi 
officii ex jussione abbatis przbet auctoritatem. Quod 
nullo modo faceret, si soli admittendi essent crimi- 
nosi. Nam et eos interdum, sed diflicillime, et vehe- 
menter compunctos recipimus. Venit enim homines 
quorere et salvare quod perierat. Cum autem B. 

regorius Regulam S. Benedicti approbat, eadem 

autem Regula sacérdotes cum officio suscipiendos 
docet, nisi qui contentioso spiritu laboret, et susce- 
ptos jam inde ab initio nostr! ordinis et esse integrze 
vite sacerdotes in monasterio minime dubitat. » Id 
eis etiam per sacras synodos mox citandas licitum 
fuit. Rupertus libr. i1 in Regulam S. Benedicti hunc 
locum de episcopis interpretatur ; potest etiam intel- 
ligi de presbyteris, imo et pr:ecipue de illis. 
. b Tamen si omnino perstiterit, etc. Hic nulla men- 
tio est annui tyrocinii seu novitiatus; quemadmodum 
etiam nec paulo post, cum agitur de clericis : quia 
olim eo non indigebant, quippe qui viri maturi et 
gravitate morum conspicui essent. Et eorum inge- 
nja et mores hospitalitatis tempore, aut duorum, vel 
sex ad summum mensium sp.tio satis explorari po- 
torant. Vide supevius snnotata. 

c Nec uliquid ei relaxabitur. Nempe de regule di- 
strictione, non de novitiatu. [1 satis indicant proece- 
dentia : Et sciat se omnem Regula disciplinam serva- 
turum. Unde bene sequitur : Nec aliquid ei reluxabi- 


est : Amice, ad quid venisti (Matth. xx1)?. Conceda- 
tur tamen ei 4 post abbatem stare, et benedicere, et 
e missas tenere, si tamen jusserit abbas : sin alias, 
nullatenus ! aliqua presumat, sciens se discipline 
regulari subditum, et magis humilitatis exempla 
omnibus det. 5 Et, si forte ordinationis, aut alicujus 


tur; nempe de Regul disciplina, quoad vixerit in 
monasterio, non vero in novitiatu. Quia insulsum 
esset aliquem astringere Regulz disciplina tantum 
pro eo tempore. 

4 Post abbatem stare, Ac proinde ante Pr:posi- 
tum et decanos, si non sint sacerdotes. 

e Missas tenere. lta in omnibus codicibus inss. 
et apud Rupertum loco supra citato, Ruthardum, et 
Smaragdum, qui hanc lectionem servat etiam in 
Commentario. Huic rite conceditur et post abbatem 
stare, et. benedicere, et missas tenere. Missas tenere 
est facere, celebrare, vulgo canere. Concilium Aga- 
thense can. 21 : « Clerici vero, si qui in festivitatibus 
quas supra diximus, in oratoriis, nisi jubente aut 
permittente episcopo, missas facere aut tenere vo- 
uerint, a communione pellantur. » Dixit concilium 
-ó clerici, quia complectitur unico decreto tam 
sacerdotes quam ministros. Unde in Arvernensi , 
can. 14, dicuntur presbyteri et diaconi divina cele- 
brare imnysteria : « Si quis ex presbyteris, aut dia- 
conis, qui neque in civitate, neque in parochiis ca- 
nonicus esse dignoscitur : sed in villulis habitans, 
in oratorio deserviens celebret divina inysteria. » 
Presbyter offerendo, diaconus ministrando. Missas 
tenere est etiam eis interesse, eas audire, ut clarum 
est ex eodem conc. Agathensi can. 47 : « Missas die 
Dominico szcularibus totas tenere speciali ordine 
praecipimus. » Et conc. Braccarensi primo, can. 16 : 
« Si quis feria quinta Paschali , quz vocatur Cena 
Domini, hora legitima post nonam jejunus in eccle- 
sia missas non tenet, etc. » Sit ergo hzc indubitata 
lectio; quamvis, apud S. Dunstanum Turrecrema- 
tam et in vulgatis editionibus legatur : Missas ca- 
nere ;: quod vix usitatum ante et circa tempora S. Be- 
nedicti repereris. 

! Aliqua presumat. Supp., facere, quz videlicet ad 
munus sacerdotale spectant. 

5 Et, si forte ordinationis, aut. alicujus rei causa 
[uerit in monasterio. Subaudi, exaltatus. 


1215 


8.'BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS " 


rei eausa fuerit in. monasterio, illum locum atten- A obtentu honoris de ratiociniis, vel dominatione, a 


dat, * quando ingressus est monasterium ; non illum 
qui pro reverentia sacerdotii. concessus est.b Cleri- 
corum autem si quis eodem desiderio menasterio 
voluerit socigri, leoe rzoediecri collocetur; et ipse 
tamen si promittat de observatiene Boguls, vel poo- 
pria stabilitate. 

$ IL —- Ex Bacora Maeierni (cap. 85). 

* Peregrinorum lero habeantur sacerdotes, ma. 
xime quorum primatus et honor in Eeclesia contine- 
tur et militat. Qui si elegerint ut pro emere Dei vei 
propter disciplinam et mensuram sanctze vitse mo- 
nasteriis habitent, in 4 solo [enim] nomine patres 
monasterii nuncupentur; et nihil aliud in monaste- 
riis liceat, nisl orationes colligere et * signare. Aliud 


pote laici, abbates excludant. Nam si ipsi sacerdo 
victum aut. vestiinm monasterii uti. magis eligu, 
et operari communiter secundum preceptum ay. 
stolicum fratribus debent, non impertire satis ciet 
ab abbate, sed cum reverentia admoniti. Nam s 
spiritales sunt, ipsi sibi imperent, [fnam et prope 
cautelam] quod poterant ab aliis cogi ; memores sen 
per Apostoli Paufí formam  ostendentis de se. et (f. 
centis : $8 Non gratis panem vestrum. mandscating 
(1I Thess. a). Et item. dicit : h. Laboravimus moi 
bus nostris, ne quem ves'rum gravaremus, Et item ips 
dícit : Quí non faboret, non manducet. Ergo qui 
si diutissime otiosi labore manuum suarum quere 
victum noluerint, cum reverentia per multorum re 


vero nihil aut prz:sumant, aut eis liceat; vel eliquid B ligiosorum testimonia 1 eonventi ab abbate i e 


ordinetienis, aut. dominationis, aut dispensationis 
vindicent; sed omnem formam licentiz, vel ordi- 
nandz dominationis monasterii abbas, qui super 
gregem universum est ordinatus, cum Regula vindi- 
cet, vel defendat. Nam solo honoris nomine ideo sta- 
- tuimus eos patres monasterii appellare propter sa- 
crationem saeeréotíi «ut ordinationem. Et ne ipso 


Quando ingressus eet. Apad .Fartbavrdum legitur : 

Quem hábueral, quando ingressus est, recie. Que 

fora. verba, quem fubnerit, si non sunt ex S. Be- 
nediati tex£u , saliera subsqdienda sunt. 

b Clericorum autem si quis, etc. Posse clerieos in 
monachos recipi clarum est ex concilio Toletano 1«, 
can. 49 : « Clericis qui menachorum propositum ap- 
petent, quia inoliorem vitam sequi cupiunt, liheros 


ab episcopo in monasterio largiri oportet ingressus, C 


eic. » Ubi concilimm intelligit tàm presbyteros quam 
cetenes clericos; at S. Benedictus intelligit eos qui 
sunt inferioris gradus a presbyteris. Llem statuitur 
in concilio Augustano celebrato anno 952, can. 7, 
ubi mentio ft dcereti ceneilii Toletani. 

* Peregrinorwm loco,'etc. Hec habentur in Beg. 
T05. Magistri «od. Corb., eodem cap. 85. Ilic autem 
Megister statuit, ut sacerdotes, qui voluerint in mo- 
nagtesio;baUitare, habeantur peregrinorum loco, nec 
vevenst stabilitetom. 

4 Solo enim. To enim redundat. 

* liignare. ld est, benedicere. fta correxi ex Reg. 
TA&. €t cod. Vind., cum legeretur, saginare. 

i Nam el prepier cautelam. Hec non exstant in 
Reg. ses. et certe redundant, qux si deleantur sen- 
sus clarue erit. 

5 Non gratis panem vestrum manducavimus. In 
versione communi t Aeque gratis punem manducavi- 
mus.ab sliguo. 

^ :Laborasimtts manibus wostris. Citat ex memoria, 
non ex «0d., nam in Apostelo legitur : Nocte et die 
operantes, ne quem vestrum gravaremus. 

i Gensenii. Apud Smaragdum legitur, convicti. 


clesiis revertantur. Si vero, quod a*sit, non pacióe, 
sed magis per X scandalum exire voluerint, teni d 
exuti rehus monasterii duntaxat sine gravi injori, 
clausa ! regia excludantur. Quia magis ipsi amplis 
"egere debent, quod aliis przdicant generaliter à De 
esse preceptum otiosis debere laborantium pans 
negari. 


j Ecclesiis revertantur. Lege,ut apud Smaragim, 
ecclesiis reddantur. 

k Scandalum. Id est, rixa, jurgium, contentio, d 
hie recte opponuntur «à non pacifice, et «à per te 
dalum. Vide superius annotata. 

| Regia. ld est, janua. Idem Magister cap. 4e 
gule : «In sola regia oris nostri, id est, jon; 
cp. 30 : « Mox clausis ab ostiarils regiis; » 2p. 9: 
« Duobu$ fratrihus ztate decrepitis cella intra regus 
monasterii construatur. » Et paulo post : « Ounà 
vero necessaria intus intra regias esse oportet; d 
scprus in eodem c»pite. S. Ennodius in lemmaté 
epigraromatis 17: « Super regiasa triclinii in domo! 
S. Gregorius Turonensis lihr. iv Hist., cap. I5: 
« Ad regias :elis sacrze, quae tune reserate fuerapl 
appropinquant. » Acta S. Marice /Egyptiace: t Mont 
atrii regiam pulsavit; » infra: « Hisque perarió 
monasterii aperiebantur regie. » Joaun. Mond 
libr. i Vite S. Olonis abbatis Cluniacensis : (UJ 
ingrediendi aditus a quovis concederetur, predicta 
regias diutius puls»vit. » Anastasius Bi. liotbecans 
in Honorio est castigandus. « Investivil regias jon 
in ingressu ecclesig majores, qua appellaniur " 
dianzs, ex argento. » Nam «à Janwas reduuai em 
que glossema quod irrepsit ex margine 1D tex x 
Antiquus Or :o Romanus : « His ita composi » 
vitante ad regiam secretarii prefato. diacono "t 
lam, etc. » Chronicon cenobii Novaliciensis Pv. 
Segusiana. « Et venirep ad ecclesiam S. Mich: it 
vel S. Syri seu cPleras alias, aperiebautur 58 
regie divinitus aute suum couspectum. ? 


——————————— Cr KK 


CAPUT LXVIII. 
DE MONACHIS PEREGRINIS, QUALITER SUSCIPIANTUR. 


$1. — Ex Recura saxcri Beenicri. 


Si guis monachus peregrinus de longinquis pre-- 


* Consuetudine. Id est, victus mensura et.quali- 
tate solitis. Id enim sonat nonnunquam hoc vocabu- 
lum. Tertullianus de Jejunio adversus Psychicos.: 
«Plane vestrum est in carcere popipas exbihere 


vinciis superveperit , si pro hospite voluerit s 
in monasterio, et contentus fuerit & consueto 

. i, 
martyribus incertis, ne consuetudinem quer 
tz:edeat vitae; ne nova abstinentise disciplina Re 
lizentur. » S. Fructuosue Bracarensis Cap. ntoró 
gulx sus: «Jxquisitas epulas mens? 


41311 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVIII. 


15t8 


loci quam invenerit, et non superfluitate sua pertur- À Si qu:e sane rationabiliter et cum humilitate repre- 


bat monasterium; sed simpliciter * contentus est 
quod jnvenerit, suscipiatur, quanto tempore cupit. 


consuetodinemque contemnat. » Regula Paul et 
Steph. e. 17: « Supra statutum consuetudinem sive 
Mp petu, eic. » 

— (Cententus est quod invenerit. Id est, contentus est 
eo quod invenerit : phrasis Greca. Interdum enim 
Graci pronomina antecedentia, 4xsivo avo, euppri- 
munt per ellipsin. 

b Ne forte pro boc ipsum. [ta apud RutharJum, ei 
in ms. p. S. Germ. Alie editiones variant. 

c Si forte voluerit stabilitatem suam firmare. 4)o€- 
eio esL ap expediat manacho ja aliud monasterium 
moigrare, ut ibi firmet siabilitatem de consensu pri- 
stini abbatis, si nulli congregationi, ordini, aut so- 
cietati sit obnoxium ; vel an et conveniat de suo ordi- 
ne in alium traduci. Sed illam monasterii, seu. ordi- 
nis, mutationem tanquam levis animi notan suspe- 
ctam habent sancti Patres, omninoque improbant ; et 
si vit: durioris et cum Deo conjuuctioris proetendat 
rationem. Quia ejusmodi voluntas spe ex d:emonis 
impulsu -Dascitur, qui vite religiose odium in mo- 
nacho parere-non vàlens, tamen vite, in qua dudum 
militat, t»dium generare conatur ; et quamvis eum de 
vita monachica ejuranda minime sollicitet, imo quo- 
dammodo ut in ea perseveret assentiri videatur, nt- 
hilominus, quia in tali palestra decertare coepit. sub 
hoc aibate, cum'his fratribus, tali exercitatione, non 
cessat diabolus inquietare et perturbare parum eaturtá 
minimeque prudentis monachi mentem; cum ejus 
TDotu et suasione ipsi non sapit bonum, quod in 1p*6 
«Deus singulari sua misericordia inecepit. Hinc fit. ut 
?nis^r ille aut nullo modo, aut parum in virtute pro- 
cedat: aut quod acquisierat, amittat, aut sine fructa 
in claustro maneat ; et dum "mentem alio migrandi 
cogitatioue pascit, in virtutis stuuio proficere minus 
curat. Hec et similia docet vir diu multumque in 
claustrali pakeswa exercitatus S. Anselmus, cum 
epist. 29, libr. 1, Lansonem monachum ab ejusmodi 
voluntate dedueere conatur. in eadem sententia est 
S.Bernardus, summum illud vitz moenachice lumen, 
libr. de Pracepto et Dispensatione, cap. 20, idque 
tribus potisaimum causis. Priina, quia eos à quibus 
disvedimus pudore suffundiinus tanquam nostra con- 
versatione indignos .oh eorum vilia. Secunra, quia 
duin certa teneinus, incerta yenari juiniine tutum esl: 
cuin fortaesis uDam vile rationem sectari facileerit, 
aliam non item ; quam postmodum a nostris moribus 
e| ingenio discrepare gentiemus. Tertia, quia de- 
plorandz levitatis est, per quam olim inexsperta de- 
Sideramus, qui» vix apprehensa fastidiaunss ; uno 
40omento eadem volumus et nolumus ; probamus et 
reprobamus &eu minori inconstantia quam socordia. 
His accedit quod facilior ad progressum munilur 
via in ea qua inceepimus religione quam in aliena, 
quam Aacteaus ignoramus, cujus slatutis summa 
cum difficultade vix unquem assuescere polerimus. 
Majora et perfeciiora appetere facile est, assequi 
perdiffieile. Austerior quidem vita plerumque de- 
eideratur ; sed qua. sit amare experimento discitur. 
Sulce bellum inexpertis. Dicet aliquis : in hec ordi- 
ne vel menaáterio, vita spiritalis non ducitur, disci- 
plina regularis remissior est, devotio tepet. « Atque, 
laquit S8. Anselmus epist. citata, elioruim mores, aut 
leci consuetudines si eontra precepta divina nan 
sunt, etiamsi inauliter videantur , dijucicare refugiat. 
Quod si sibi videtur majora qux: .am et utiliora Spi- 
ritali fervore eppetere quam illi prioris monasterii 
inslituüonibus liceat; zestimet aut falli ge sive pes- 
ferendo paria paribus, vel minora majoribus, sive 
presumeado se posse, quod non possit; aut credat 
$e non meruisse quo] desiderat: Sed quod atten- 
fius considerandum est, in nobis sepe, non in loco 
vitium est. Eger animus omnia fastidit et [rustra lo- 


C 


hendit, att. ostendit, tractet ebbes prudenter, 5 ne 
forte pro hoc ipsum Dominus direxerit. ^ Si vero 


evm mutet, alios fogit, qui mee se, .nec. morbum 
eliugit. 
la causa est animpa, qui se non effugit unquam, 
inquit Horatius. Et praeclare Seneca lib. de Tran- 
quillitate vite: «Inde peregrinationes suscipiuntur 
vaga, et littora pereurruntur ; et modo mari se, mo- 
do terra experitur, .semper presentibus infesta le- 
vitae. » Et panlo post. « EL ut ait Lucretius : 
Hoc.se quisque mode semper fugit 

Sed quid prodes& si nou elfugit : sequitur seipse, 
et urget gravissimus comes. liaque scire debemus 
non locorum esse vitium, quo laboramus, sed no- 
stum.» /Egrotus quocunque vadat, eeeum-morbum 
vehit. O9 rómog, &)Àà cp^mo;, inquit S. Chrysosto- 
mus, id est, non loeus, sed mores. Et prwclare S8. 
Gregorius lib. 1, hom. 9 in "Ezechielem : « Sepe ve- 
ro cum de via proximorum querimur, mutare lo- 
cum conamur, secretum vitie Temotioris eligere, -vi- 
éelicet ignorantes, quia, si desit spiritus, non adju- 
vat locus.» Jeb in terra. Hus, in terra. paganorum 
justes inventus est; Adam in lpso paradisi volupta- 
tis meditullio peccavit; Loth Sodom:zx ffiammas effu- 
git vini ac libidinis extra Sodomam arsurus incendio. 
Quis novit prseterea quas in loco, vel ordine, quem 
appetimus, insidias nobts moliturus est veterator ille 
ac:versipellis cacodeeimon ? Scit enim ille peccandi 
oceasienes sibi ad nos tentandum opportunas; quas 
in hec, vel tali loco nzcturi sumus, que in. quo re- 
Sidemus oco, mon suppetunt : qui propterea nos im- 
portunius de migratione sollicitat specie majoris bo- 
ni decepturus. His et similibus rationibus, quie 
proferri possent, inducti sancti Patres ejusmodi mu- 
1ationem ordinis, seu monasterii minime probarunt ; 
uisi-gravi et urgente necessitate, ut momet S. An- 
selmus epist. citata, ut si quis in suo monasterio 
mole agere cogeretur. « Quapropter, inquit, quieun- 
que coenobitarum forte propositum aggreditur, ex- 
pedit ei in quocunque monaster:o professus fuerit, 
nisi tale fuerit, ut ibi malui invitus facere cogatur, 
tota mentis intenttone amoris .radicibus ibi radi- 
care. » Astipulatur S. Bernardus cap. citato : « Nam 
Si hee (conversio morum et obedientia) pro impro- 
-bitrte nimirum atque trreliziositate cohabitantium 
ebtineri nequiverit, duce spiritu liberlatis indubi- 
tenter suadee transire ad alium. locum, ubi non im- 
pediatur homo reddere vota sua, quo distinxerunt 
labia sua. » Et epist. 7 ad Adam morachum : « Hac 
ratione illos suscipimus : quoniam non putamus esse 
malui, si vota labiorum suorum, qu in locis suis 
potuerunt quidem promittere, sed nequaquam per- 
solvere Deo, qui ubique est, ubicunque reddant. » 
His accedit auctoritas Lanfranci, quam pro .iucit S. 


D Anselmus in fiie carminis de contemptu tundi. « Si 


ego Lanfrancus manu propria :me de aliquo mona- 
sterio non reeessuemn jurassem, et viderem in hoc, 
quod animam meam salvare .mon possem, exirem , 
nec perjurii erimen imcurrerem. Qui enim Deo pro- 
pter Deum alligatur, non ab ipso, ni-i contra eum 
solvitur. Porro ab ipso contra ipsum non solvitur, 
qui propter amorem ejus, ut ei bene placeat, a filiis 
superbi: et diffi enti, a filiis discordie et, ut »per- 
tius dicam, a filiis diaboli n.igravit ad fiiios pacis, 
spei, el huniilitatis, imo fllios Dei. Qi euim sie 
transit, nonne fugit a sede diaboli ad sedem Dei ? » 
Tria autem statuit S. Anselmus epist. citata, ob que 
poiest quis locum mutare : « Tria, inquit, capitula, 
quibus mutare liceat loca. in quibus se stabiles esse 
promiserunb religiosi. Prigum, minia paupertas ; 
secundum, persecutio nimia ; tertium, irrelig.ositas. 
Nam stabilitas in loco-non promittitur, nisi propter 
regulem-servandam. » His eddem doctorem Ange- 


4619 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1530 


postea voluerit stabilitatem suam firmare, non re- À supra dictis gradibus sacerdotum * vel clericorum, 


Dpuatur ei talis. voluntas ; et maxime, quia tempore 
hospitalitatis potuit ejus vita dignosci. Quod si su- 
perfluus inventus fuerit tempore hospitalitatis, non 
solum non debet sociari corpori monasterii, verum 
eliam dicatur ei honeste ut discedat, ne ejus * mi- 
seria etiam alii vitientur. Quod si non fuerit talis qui 
mereatur projici, non solum, si petierit, suscipiatur 
congregationi sociandus, verum etiam suadeatur, 
ut b stet : ut ejus exemplo alii erudiantur, ^ et quia 
in omni loco uni Domino servitur, uni regi milita- 
tur. d Quem si etiam talem esse perspexerit abbas, 
liceat eum in superiore aliquantulum constituere 
loco : non solum autem monachum, sed etiam de 


licum, qui docet ejusmodi migrationem, nisi summz 
utilitatis, aut necessitatis causa non esse permitten- 
dam. Quod spectat ad necessitatem, clara est ; quod 
vero ad utilitatem, quorumdam sanctorum habemus 
exempla, S. Hugonis episcopi Lincolniensis, qui a 
Canonicis Regularibus ad Carthusianos monachos 
transiit; S. Antonii Pataviensis, qui etiam a Cano- 
nicis Regularibus ad Franciscanos traductus est; 
S. Lutgardis, que a Nigris sanctimonialibus ad 
Cistertienses migravit; quorum justam fuisse migra- 
tionem patefecit eventus. llc autem utilitas serio 
pensitanda est, ne forte fucata in ruinam animarum 
cedat. Quamobrem etsi B. Benedictus peregrinos 
monachos suscipi permittat, si petierint, vel, si non 
petierint, rogari, ut maneant, tamen non prius 
quam probe notos et tos. 

^ Miseria. Id est, vitio, perversitate. 

b Stet. ld est, stabilitatem suam firmet. 

e Et quia in omni loco uni Domino servitur. Duas 
rationes proponit, unam pro monacho qui admittitur; 


stabilire potest abbas in majore quam f ingreditur 

loco, si ejus talem perspexerit vitam esse. € Caveat 

autem abbas, ne aliquando de alio noto monasterio 

monachum ad habitandum suscipiat sine consensm 

abbatis ejus, h aut litteris commendatitiis : quia 

scriptum est : 1 Quod tibi non vis, alteri ne feceris. 
$ H. — Ex Recura PaTAuUM (cap. 13). 

j Nonlicebit dealio monasteriosine voluntate Patris 
fratres recipere : non solum recipere, sed nec videre 
oportet, dicente Apostolo : Quia qui k primam fidem ir- 
ritam fecit, etc. (I Tim. v). Quod si precatus faerit ab 
eo qui przest Patre, ut in alio monasterio ingredia- 
tur, commendetur ab eo ei qui przest, ubi esse de- 


maxime quia tunc stabilitatem non vovebant. Pr»- 
terea loci citati intelliguntur de monachis vagis et 
fugitivis, de quibus non agit S. P. Benedictus cum 
ejusmodi hominum mores facile sit tempore hospi- 
talitatis internoscere. Cur autem quis de ignoto seu 
remoto veniens monasterio possit recipi sine litteris 
commendatitiis, aut sine abbatis licentia, hanc dat 
rationem S. Bernardus, lib. de Przcepto et Dispen- 
satione, cap. 20: « Porro de vicino prohibet, quod 
jJübet de peregrino; ne vicinitas inter monasteria 
fomes scandali et rixae materia sit, si alterutrum 
recipere monachos acquieverint absque mutuo dun- 
taxat assensu. » Si autem inter abbates duorum me- 
nasteriorum quzdam aut per litteras, aut quoquo 
modo consuetudo interesset, aut familiaritas, noa 
esset aliquis ex his monasteriis sine abbatis licentia 
recipiendus: quia ejusmodi monasteria pro notis 
habenda sunt. Nec propterea violatur stabilitatis 
votum a monacho in alienum cenobium migrante : 
siquidem hoc fit secundum Regulam quz ejusmodi 


qui fortassis opponeret se non periude in illo ac in C in aliena monasteria migrationem permittit, servatis 


&uo monasterio Deo serviturum. Ác proinde additur 
copula, ut posterior ratio jungatur priori. . 

Quem 5i etiam talem perspeseri abbas. Nempe 
ut mereatur promoveri ad altiorem locum. Ex his 
patet monachum peregrinum in ultimo Joco esse 
$tatuendum, non in eo quem habuerat in pristino 
suo monasterio. Id etiam patet ex sequentibus : Non 
solum autem monachum, sed etiam ex. supra dictis 
gradibus sacerdotum et clericorum stabilire potest 
abbas in majore quam ingreditur loco. Atque inde 
hujus monachi probatur humilitas. 

e Et Clericorum. Supp. aliguem. 

f Ingreditur. Optima lectio. Quia supplenda est 
vox, aliquem, post «à clericorum, ut diximus. Quare 
in editione Coloniensi et vulgatis male legitur, in- 
grediuntur. 

€ Caveat autem abbas, etc. Antiqua concilia vetant 
suscipi monachum alienum sine abbatis sui consensu ; 
Agathense can. 27 ; Augustodunense sub S. Leodega- 
rio can. 10. Synodus vni can. 21 : rnipoc?wp6évto0o« 
&wtu yvépcne cov dXryovpivou e«XroU o) mrpocixtu, id est, 
« recipi sine abbaus sui voluntate non convenit. ld 
etiam prohibet S. Gregorius papal. 1 Regesti, ep. 
40 et Fructuosus alter c. 20 Regula sux. Qui tamen 
videntur capienda juxta mentem S. Benedicti, si vi- 
delicet isti monachi non sint de ignotis monasteriis. 
Solebant enim monachi antiquitus devotionis causa 
ad loca sancta peregrinari, ita ut ad propria non re- 
mearent ; sed in alieno monasterio, cujus districtio- 
nem tempore hospitalitatis perspectam habuerant, 
se suscipi rogabant. Hanc enim libertatem habebant 
sancti illi viri, 


Magoanimi heroes nati melioribus annis, 


qui non levi quadam animi inductione, sed pura in- 
tentione monasteria mulabant; ut de S. Saba in 
ejus Vita legitur, et de multis aliis in Vitis Patrum ; 


D 


tamen his qu:e supra dicta sunt. 


h Auf litteris commendatitiis. Litter: commenda- 
titim Graecis gvererixol, a verbo cvvíevapa, id est, 
commendo dicuntur et &xoXvttxai, id est, dimissoriz, 
que ostendunt clericum a suo episcopo in aliam 
ecclesiam dimitti, ut docet Theodorus mon ia 
can. 13 concilii Chalcedonensis. 


1 Quod tibi non vis, alii ne feceris. Post verbum, 
vis, omittitur «o fieri, ut etiam a S. Ferreolo citato 
infra hoc capite : habeturtamen, cap. De instrumen- 
tis bonorum operum : « Et quod sibi quis fieri non 
vult. » Locus exetat Tobiz iv : Quod ab alio oderis 
(an tibi, vide ne tu aliquando alteri facias. Sed citatur 
ocus ex memoria, et profertur potius sensus quam 
verba. Hanc sententiam his versibus exprimit S. Co- 
lumbanus in monasticis : 


Quod tibi vis Geri, hoc slii prestare memento : 
Quod tibi non optes, alii non feceris ulli. 


Vide annotata in cap. 7. Hzc autem a S. P. Bene- 
dicto sententia prolata confirmat nostram i 
rem opinionem de suscipiendis monachis ignoti et 
remoti monasterii sine litteris commendatitiis. Nam 
$i hoc passim licitum non fuisset ex more, in hanc 
sententiam, quxe est commune charitatis vinculum, 
peccaret, qui de ignoto monasterio sine abbatis con- 
sensu reciperet, et extra rem hzc sententia a S. Be- 
nedicto citaretur. 


|] Non licebit, etc. Hoc caput reperitur in Regula 
ms. Macarii, Serapionis et aliorum cod. Flor. 


k Primam fidem irritam fecit. Lad Tim. v : Fidem 
negavit, eL. est infideli deterior ; et paulo post : Quia 
primam fidem irritam fecerunt ; sed citatur locus ex 
memoria, non ex codice; et ex duobus locis unus 
conflatur. 


2 04 V 


1321 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVIIL 


siderat ; et sic suscipiatur. Nam sine * voluntate ejus À bertatem nostram , quam habuimus in Christo Jesu :— 


qui preesse videtur in monasterio, nullatenus reci- 
piatur frater. Quod si ^ presumpserit talia facere, 
noverit se in synodo episcoporum, aut in conventu 
fratrum suorum in audientiam venire. * Et tunc re- 
cedat tanquam junior suus, donec ab eo cui injuriam 
fecit veniam petat, ut non per ipsius vitium alii de- 
spiciantur 4 Patres. * Ille vero monacbus f quantos 
fratres in alio invenerit, 5 tantos ^ se noverit ha- 
bere priores. Sed nec attendendum est quod fuit 
aniea; sed probandus est qualis esse cceperit. Sus- 
ceptus vero si habere videtur aliquid sive in rebus, 
sive in codicibus, ultra ei possidere non licebit : ut 
possit esse perfectus , 1 quia alibi non potuit esse 
senex. Residentibus vero fratribus, si fuerit aliqua 


de Scripturis collatio, et fuerit) ex his talis scitus, B 
non licebit ei aliquid dicere, nisi preceptum fueri 


a Patre. 
$ III. — Ex Recura PaTRUx (cap. 14). 

k Monachum nisi abbatis sui ! aut permissu, aut 
voluntate, » ad alterum monasterium commigrantem 
nullus abbas » aut suscipere, aut retinere prxsumat. 
Quod si ad districtiorem Regulam non pro actus sui 
levitate tendentem abbas suus ipsum ad alterum 
monasterium transire permiserit, ut inde postea sub 
aliqua occasione egredi presumat, nulla ratione 
permittimus. 

$ IV. — Ex Recura saNncTI Basin (cap. 87). 

Interrog. ? Si dicat quis: Volo apud vos parum 
aliquid temporis facere, ut proflciam ex vobis : si 
oportet eum suscipi ? — Resp. Domino pronuntiante : 
Quia venientem ad me non ejiciam foras (Joan. 1x) ; et 
Apostolo nihilominus dicente : Propter subintrodu- 
ctos, aut falsos (ratres, qui subintroierunt explorare li- 


à Voluntate ejus, Addidi và ejus, quod deerat. 

b Presumpserit. Abbas alterius monasterii. 

9 Et tunc recedat. tanquam junior suus. Hic locus 
non exstat in duobus codicibus bibliothecse Cor- 
beiensis, estque corruptissimus. 

» 4 Patres. Monasteriorum videlicet, id est, abba- 

8. 

* Ille vero monachus. Qui transit ad illud mona- 
Sterium. 

f Quantos. Id est, quot, Luc. xv : Quanti merce- 
narü in domo Patris mei, id est, quot. 

8 Tantos. ld est, tot. Joan. ult. Et cum tanti e88€h, 
MOR Esl scissum reto; in. Gr:co , cogo)tor, id est, 
tanti. Marculphus form. 51 : 
sive paraveredos tantos, etc., » id est, tot. 

h Se noverit habere priores. Hoc constituo con- 
firmat nostram sententiam , quod videlicet ii , qui in 
aliud migrant monasterium, stabilitatem suam ibi 
firmaturi, debeant ultimum tenere locum, nisi altius 

bate promoveantur. 

i uia alibi. Lege : Qui, etc. 

| Ez his. Scripturis : et «à. scitus , est. doctus. 

uc omnia satis clara sunt ex alia lectione codicis 

rbeiensis : Et si forsitan is, qui susceptus est, ha- 
bet scieutiam Scripturarum. 
, * Monachum nisi, etc. Hoc capitulum reperire est 
In regula tertia ms. cod. Flor. qu: incipit : Cum in 
nomine Domini. Ejus etiam prior pars usque ad illa 
verba Quod si ad districtiorem, exstat in concilio 
Agatheusi, can. 27. 

^u permissu. Particula, aut, non est in citato 

€oucilio. 


PavnoL. CH 


quibus nec ad horam cessimus subjectioni , «t veritas 
Evangelii permaneat apud. vos (Gal. 11). Concedere 
quidem ei convenit ingressum propter incertos ex- 
itus rerum. Interea enim potest fleri, ut per tempus 
proficiat, et delectetur sanctitate vit:e, et permaneat 
ecptis sicut et frequenter factum scimus. Sed ut 
manifestetur veritas P institutionum nostrarum, 
4 de quibus fortassis homines aliter opinantur : 
oportet tamen circa eum cautius agi, et diligentius, 
* ut sive in veritate permaueat, vel proficiat, sive in- 
stitutionum nostrarum veritas explorabitur, proba- 
bilis inveniatur et pura. Ita namque et nos Deo pla- 
cebimus , et ille aut proficiet, aut, si simulator est, 
s erubescet. 
$ V. — Ex RrcurA Fenaeon) (cap. 11). 

* Monachum omnino, sive * clericum alteruus 
[* loci] monasterii recipi sub qualibet . causa nolu- 
mus, interdicimus, prohibemus, prospicientes talia 
studio charitatis, ne novum aliquod forte x scanda- 
lum 7 surgentes inducant. Dicit enim Scriptura: 
"Quidquid tibi non vis, alio ne feceris (Tob. 1v). Hinc 
enim plerumque non tantum inter abbates, sed etiam 
inter monasteria lites insanabiles oriuntur : dum 
unus nititur defendere quem recipit, alter revocare 
quem perdidit. Et ad extremum nisi reddatur isti 
pelitori petitus, et istius restauratio recepti placa- 
verit injuriam acceptam ; fit ut non secundum Apo- 
stolum vincant in bono malum (Rom. xn), sed utri- 
que mali vincantur uno malo. Attamen nec illud 


C pretereundum censuimus, ut si forte alterius loci, 


ut supra dixi, monachus, sive clericus scripta abba- 
tis * vel episcopi deferat, in quibus manifeste pro- 
betur non propter vilia curanda, sed propter chari- 


m Ad alterum. Reposui prepositionem, ad, ex di- 
cto coucilio, et R. ms. 

5» Aut suscipere. Siiniliter particula, aut, non habe- 
tur in praefato concilio. 

? Si dicat quis, etc. Exstat apud S. Dasitium in- 
terr. 97 Regule Brevium, et apud Rufinum cap. 49. 

P Institutionum nostrarum. In textu Greco : Tà; 
lv uiv &xpibsiog, idest, « exacL:e observantize nostrae. » 

q De quibus (ortassis homines aliter opinantur. 1n 
textu Graco : 'AJjeocípaz (cec wepl Xov joie 
lzorrv, id est, « qui fortasse aliter de nobis suspi- 
catur. » 

r Ut sive in veritate permaneat, etc. Aliter in textu 


« Ministretis veredos D Graeco : "Iva ies dtu qowepolDá, xal Xj 0oyia rang 


&Óuxopiac &wupsoà , id est, « utet veritas illustretur , 
et suspicio negligentize omnis tollatur. » 

s Erubescet. ln textu. Graco, dux Óxotroa, id est, 
convincetur. 

t Monachum omnino. Hoc capitulum in cod. Vind. 
falso ascribitur S. Basilio. 

u Clericum. Qui sit monachus. 

Y Loci. Redundat. | 

x Scandalum inducant. Inter abbates, vel monaste- 
ria, vel episcopos. Scandaluin est rixa, lis, jurgium, 
ut ex sequentibus patet, et supra toties notatum est. 

y Surgentes. Lege : Fugientes. 

3 Vel episcopi. Quia clerici qui monachi erant 
olim peculiari quodam modo ad episcopum specta- 
bant, ut capite sequenti tractabitur, et ideo non 
sine litteris sui episcopi hac constitutione eis per- 
mittitur migrare in aliud monasterium. Quod tamen 
ita intelligendum est, si monasterium illud ad quod 


42 


1595 


Ó. BENEDICTI ABBATIS ANIANENGIS nmi 


tatem missus, ipse tantdih sótids féri congregatio- A suo quemquam vellé exspóliari, et alium suanuditit 


nis obtineat. Si tamen credi illo módo potest Bóno 


migrare velleng esset alterius dicecesis, ul canones 
statuunt de aliis clerteis, adhibitis etiàm ábbalis sui 


litteris toniínéfidatitlis ; 5i autem thonástérium ad — juria episcopo. 


$c». 


vestiri. 


quod migrandum est sit ejusdem dicecesis, sufiriul 
solz? abbatis coinrhendatilie, quia lühc ifl il i 


" 6 ad. *«- ef, Alariit éotbpu» r aduP 5 
* 





GAPUT LXIX. 
DE SACERDOTIBUS MÓNASTERI. 


1 $ I. — Ex REGULA saNcri BENEDICTI. 

« Si quis abbas sibi presbyterum, b vel diaconum 
ordinari petierit, dé suis eligat qui dignus sit sacer- 
dotio fungi. Ordinatus autem * caveat elationem, 
4 aut superbiam : * nec quidquam przsumat, nisi 
quod ei ab abbate suo f przecipiatur; sciens se multo 
magis disciplinz regulari subditum. Nec occasione 
sacerdotii obliviscatur Regulz obedientiam et disci- 


& Si quis abbus sibi presbgterum, elc. Additur parti- 
cula, sibi, id est pro sux ecclesia, non alienz, ministe- 
rio. Nam olim duplici nomine monachi ordinabantur 
sacerdotes, vel pro moirasterii$ suis, ut ex hoc capite 
constat, vel pro ecclesiis s:zeeularibus, seu parochiis, 
ut habetur 46 qu. 4. eap..Si quis; cap. In parochia 
tua. eap. Cum pro utilitate Ecclesie ; cap. Monachi, et 
cap. Ne pro cujuslibet. Hinc explicatur locus S. 
Gregoril epist. 18, libr. vn Regesti : « Quisquis au- 
tem éx przedielo monasterie ad ecclesiasticum ordi- 
nem pervenerit, ulterius illic nec aliquam potesta- 
tem, nec licentiam habeat maneiidi. » Non enim ibi 
agit S. Gregorius de ifionüchis qui pro suis mona- 
sterilis ordimantur, sed de iis qui ab episcopo e mo- 


nasterio tollebantur, permitente abbate ad officium (; 


ecclesiasticum administrandum. Sic enim supra iu 
" eadem eplstola beatissimus papa scribit : « Pariter 
autem custodiendum est; ut invito ejusdem monbste- 
rii abbate, aut ad ordinis clericatus efficium salli.ex- 
inde monachi non debeant; sed si abundaates fue- 
ritit, et ad celebrandas Dee laudes vel.utilitates mona- 
steriorum complendas sufficiant, abbas cum devo- 
tione de lis qui superfuerint, offerat quos dignos 
eoram Deo putaverit. » Ex his autem clarum est 
monachos olim fuisse sacerdotes, qui et omnia sa- 
cerdotii munia obire poterant, ut manifestum est 
eadem causa et qu. cap. Doctos ; cap. Si monachus ; 
cap. Moderamine; cap. kx auctoritate. in quo di- 
euntar monachi sacerdotes apostolorum figuram te- 
nere ; et cap. Nonnulli, in quo hee S. Bonifacii verba 
notanda veniuut : « Neque enim B. Benedictus mo- 
nachorum prieceptor almificus hujus rei aliquo modo 
fuit interdictor. » S. Augustinus Eudoxium abbatem 
ejusque monachos Caprarie insule hortatur ad Ec- 
clesim munia obeunda, epist. 81. . 

b Vel diaconum. lta in omnibus codicibus quos 
viderim tam editis quam inss.; sed quo tendant 
hec verba, difficultas est non minima : nam statim 


subjungit S. Benedic(us : Qxi dignas sit sacerdotio . 


fungi, quxe diacono minime eonveniunt. Sed notan- 
dum est sacerdotii nomen aliquando diaconis attri- 
bui; nam diaconatus est quidam ordo* sacerdotii, 
qui tertius appellatur, et presbyteratus secundus, ut 
patet ex Optate Milevitano, lib. n contra Parmenia- 
num : « Quid (commemorem) diacones in tertio, quid 
presbyteros in secundo sacerdotio constitutos; » ac 

roinde recte dici potest, diaconas dignus sacerdotio 

nygi, quia sa tium non modo de episcopatu et 
presbyteratu, sed etiam de diaconatu dicitur. Postea 
vero lequitur S. Benedietus tantum de presbyteris, 
won de diaconis et aliis clericis : quia id quod de 
presbyteris dicit, faeile de aliis concludi potest, ducto 
argumento a majori ad minus. 


plinam ; sed magis ac magis in Deum proficial. Lo- 
cum vero illum semper attendat, 5 quando ines 
gus est in monasterium, przter officium altaris : ei 
si forte electio congregationis, et voluntas abbais 
pro vit: merito eum promovere voluerint. (ui u- 
men h Regulam a decanis vel praposits consti 
tam sibi servare sciat. Quod si aliter praesumpserit 
i non sacerdos, sed rebellio judicetar. F4 sepe 3t 


e Caveut elationem. Ed est, aliis nbo $à prihri, 
nee eos qui sunt inferioris gradus, despicit. 

d Aut superbiam. Id est, neque gspiret ad supene 
rem gradum ; nam süpérbiz ést alüora quique a 

etefe, dicilur enim à stupet Aábentlos. Cororlits 
ront ( Superbia est a E UD. fere ) 

e Nec quidquam presumat. Sup. e. 

t Precipiatar. lla in Viclor. s fto : Pro 

itur. 
F $ Quando ingressus. lta in Concord. Vind. ei ef. 
ma. S. Germ. recta lectio et subaudjenga hxc verbi: 
Quem habuerit, hoc modo : Locum vero illum sempt 
attendat, quem habuerit, quando ifijréésus esl in we- 
nasterium. Vulgo legitur :« quo ingrestim eit.— 

b Regulam a decgmis vel prepobtis comüitim 
sibi servare sciat. Varie legitur hic i ; gelo 
1hen et distingue, ut apud Snaráj um : fteguiam € 
decanis wel prepositis constihitam vibi; servare sri; 
qua nibil aliud sonant, quàm quod debeat sacri 
suis decanis et przepositis oblemperare. Regula ud 
loco est lex, disciplina. ita passio leqniter S. 6r* 
gorius lib. 1, epist. 40 : « Sub abbatis eui. teg? 
et i Dial., cap. 1 : « Sub Theodati regula. ! 

i Non sacerdos, rebellio. Recta lectio. Ta 
apud Keronem, Smaragdum et S. Dunstanum; 
in editione Colinzi ; quemadmodum 4n uiteque 
dice S. Germani, S. Victoris, Vindocinensi & 
Ebrul. Apud Turrecrematam legitar : Sed vebullio, 
rebellis; sed illa verba, et rebellis, sunt glowemo 
In vulgatis, et in cod. S. Faronis : Nén «t gaceráti 
sed ut rebellis; sed heec manant a cujusdam C. 
ctoris officioa. Rebellio autem idem est «€ "x » 
Epistola Faustine ad Marcum philosophum Ms 


tor, ut si amas liberos tuos, istos rebellione 1&7 
rime persequaris. » Marcellinus comes. in Chron. 
« Plinta comes idemque rebellie apud iei: 
provinciam deletus est. » Jornandes de Rebus ph 
« Gotbi. vero tam regis sui. mortem, quaS ^... 
injuriam a rebellionibus exigentes, a Pi. 
sunt, etc. Joannes VII] papa Neopolitanis aped i 
nem, p. xi, cap. 90 : « Cum enim regi$ rebeil tentia 
quocunque partieipio conjungantur, pr! en me 
condemnantur. » Hkorbardus junior de Casi 
nasterii S. Galli cap. 7:« Vieter autem slap 
factus inter convicia ilium insilire pam r- 
minatur.» Gloexe veteres : &vr&pruc y f! enr. 
duellio ; ubi etiam perdwellio pre per duelie 3 , T9" 
Gloss: veteres : Perduellionzs, el verá Dia? Pont 
paie» Bou)svopsvot, 2 xac& iq e contri 
populum. Romanum consilium dantes, 

reges. » Rebellio ergo est etiam rebellis; ind eiijé 


lio perduellis ; et &r&pc»; est rebellio, 


monitus si non correxerit, etiam * episcopus adhibea- 
tur in testimonium. Quod si nec sic emendaverit, 
'clarescentibus culpis, projiciatar de monasterio; 
si tamen talis fuerit ejus contumacia, ut subdi aut 
obedire Regulz nolit. ] 
81. — Ex RgcuLa saNcri h AunELH (cap. 44). | 
c Nullus honorem presbyterii aut diaconatus acci- 
piat 4 pr:eter abbatem : si voluerit ordinari presby- 
terum, et unum diaconum, vel * subdiaconem ; quos 
ipse voluerit, f ordinandi habeat potestatem. Bi 
vero Deo prepitlo ita profeceritis, ut aliquis ex vobis 
ad episcopatum petatur, 5 ipse sblus egrediatur. 
au verbum, qui ti aliquem insutgfi, ut est rebéliio, 


sen rebeltis, qti webellat. 
& Episcopus dihibentur in testimonium, Née 


1535 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX. 1599 


8 III. — Ex picTiS saNcTI. Biggovvin. 


h St in monasterio vivens olericus esse desiderás, 
ita te ekhibe, ut vite meritum conseqearis. Id est, . 
adolescentiam tuam nulla libidinis sorde comitiacu- 
les; ut ad altare Domini quasi de tbalamo virgo . 
procedas, et habeas deforis bonum testimonium. ' 
i Femins», quf nomen teum noverint, vultum ne- 
sciant: Multo tempore disce qued doceas; Ne ereda$ 
laudatoribus tuis : imo irrisoribus aurem ne libenter 
secomithnodes. 


Bácerdotes sei clerici. 
b Aurelii. Lege : Aureliani, &t supra monuimus. 
c Nullus honorem presbgterij, etc. Ex loc eapite 


contumacis, ut postea ejiei possit. Hoc statuit S. B satis constat S. Aurelianum duas composuisse 
IS 


Benedictus de solis sacerdotibus, non de aliis mona- 
€his, idque ob dignitatem et reverentiam sacerdotii ; 
ét quía pfesbyteri pecaliáfl rátione ad curam epi- 


; scopi pertInent, ob graduii quem obtinent in Eccle- 


5ia : sunt enimr secundi ab episeopo. Eadem ratione 
neque illos flagellis, aut e&communhicátioni subjicit; 
sed statuit ut jadicentur tL rebelles; deinde, si 
hon emendaverint ; sepius ádmonedntur; si nec sie 
correxeritit; episcopus ádhibeatar ih testimonium ; 
tandem clarescentibus culpis, id est pateritibus el 
Thanifestis, ita ut propter dignitatem presbyteratus 
&int aliis scafidalo, projiciantur. Itaque olim efus- 
modi presbyleri monüsteriotuti non solüm erant 
sub abbate; sed etiam subj episcopo, ut pate e£ epi- 
6tola Friderici archiepiscopi Coloniensis ad Adelbe- 
tonem episcopum Leodiensem ex hoc 8. Benedicti 


. loco (Apud, Rupetium ; lib. 1v, in Reg. S. Benedicti, 
eap. 2) 


: « Neque a sólo abbate, inquit, super mona- 


chum presbyterum judicium est. diffiriiendum, nisi (t 
S MSS adlilbeatur in testitoniuni juxta ipsius 


Benedicti. institntum sanum ac legitimum. » Qui 
supra in eadeth epistola omnes sacris ordihibus ini- 
tiatos ait sub cura esse tüm episcopi, vain abbatis. 


. Concilium Arelatense tertium omnes elericos mo- 


nasterii. Lirinensis sabjicit episcopo , laicos vero 
abbati (Tom. 1 Coltcil. Galli): « Hoc eftim et ratio- 
nis e religiónis plenum est, ut cletici ad ordinatio- 
nem episcopi debita subjectione respiciant; laica 
Yer6 omnis monasterii congregatio ad solam ac libe- 
ram abbatis proprii, quam sibi ipse elegerit, ordi- 
nationem dispositionemque pertineat. » Sed modo 
broptet exemptiones alio jute vivitur. Et sane olim 
hoc tolerabile erat, cum pauci essent in monasteriis 


gulas, ut supr4 nioniuimus : unam monachorum, ad 
quam perlinet hóc taput; alteram sanctimonialium : 
$ed de hac té sura. 

4 Preter abbalem. ld est, praster abbatis volunta- 


tem. 

e Subdiaconem. (uo modo dicimus diatonem, sz- 
pias tamen diacorium. Noti enim solum dicitur dia- 
cohus; sed etiam diacon; genit. dinconis, & Greco 
At&xory, Stkxovog. Vide Lexicon Grieco-batbarum Jdan- 
fiis Meursii. . : 

1 Ordinandi fiabeat potestatem. Non per se, sed 
per episcopunt. 

8 Ipse solus egrediatur. Nempe monasterio ad ha- 
bitandum in &ua dicecesi; nec ducat seeam mona- 
chum habitationis sbcium. 

h Si il monasterio bivens, eto, Haze habentur in 
epistola 8. Hiérünyful ad Rustcum de fürma vi- 
vendl. ; 

i Femine gem horfen tuum. hoverint, vultum 
sciant. in epist; excusa S. Híeronymi hio locus ita 
legitur :  Feminzque nomen tuum noverint, vulum 
nesciant. » Sed rectius in nostta Goncordia, . Hine 
butem discat míordchus vitare familiaritatem mu- 
liérum : qu: quam periculosa sit, ita przeclare docet 
S. Cxsarius Arelatensis in epistola ad quosdam 

ermanos : « Atteride omrmia sancta; dilipentfr in- 
telle Qtaria mala de ihordinata familjaritate na- 
scantur. Famillaritas enim eujuslibet feminz, si fre- 
quens esse ceperit, non nisi corraptiouem seminat, 
vitia pullulat, libidinem concipit: igneminiam parat, 

orrigit furiain, lasciviam pascit, petulantiani nutrit, 
casüs exaltat, ruinas sedillcat, ete. i 


- .€* . e « « e8. n . 


GAPUT LXX. 
DE ORDINE CONGREGATIONIS. 





. |. — E& Recbra saxcmI BewepicI. 

s Ordines suos in monasterio ita conserveníi, ut 
conversionis tempus et vilze meritum discernit at- 
que abbis Cónstituerit. (ül abbas b non conturbet 
gregem sibi commissum, * nec quasi libera utens 


^ Ordines suos in monasterio, ita, conservent, eic. 
Idem in Vita S. Fulgentii episcopi Ruspensis statu- 
tum legitor, ut monachi videlicet tempus iriter se 
conversionis ordinemque eervent, ——. 

b Non coniurbe[ gregem sibi commissum. Álios ex- 
tollendo, alios deprimendo, przferendo, vel post- 
ponendo sine rationabili causa. 

* Nec quasi utens libera potestate. Quod ne qui- 
deu reges decet, dui bene regnant, sí cum ratione 


D potestate injusté disponat aliquid ; sed &ertifiet Gogi- 


tet quia de omnibus judiciis el operibus sulá reddi- 
turus est Deo rationem. Ergo secundum ordines 
quos constituerit, vel quos Hábüerint ipsi fratres, 
d sic accedant ad pàcem, ad psalmüm Yrbfonendum in 


imperant. Vide supra c. 5. ., 

.4. Sic accedant ad pacem. Íd est, ad osculum pi- 
cis. Idque dupliciter intelligitur: primo, cum adve- 
nientibus hospitibus occurritür, quibus cum salu- 
tantur, datur osculüim pacis : secundo, cum fratrés 
aite sumpüionem eucharistizx se mutuo ogculaulur 
juxta. antiquum. Ecclesiz inorem, , quem vidéfe est 
apud Dionysium Areopagilaig in Hierarchia eccle- 
siastica, mpóg elc à 0siog lspápymc «Uy» upáv rti, 


1327 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


155 


choro standum. Et in omnibus omnino locis stas A per omnia ab omnibus disciplina teneatur, Juniors 


« non discernat ordines nec przjudicet, quia b Samuel 
et Daniel pueri presbyteros judicaverunt. Ergo ex- 
ceptis his quos, ut diximus, altiori consilio abbas 
prztulerit, vel degradaverit certis ex causis, reliqui 
omnes, ut convertuntur, ita sint: ut verbi gratia, 
qui secunda hora diei venerit in monasterio, ju- 
niorem se noverit illius esse qui prima hora venit 
diei, cujuslibet ztatis aut dignitatis sit. Pueris vero 


tüy Gyüxy aipuvny &raci Oucyyt)iet, xal &aracapivoy 
&)xouc, x. t. ). «Postea divinus pontifex orationem 
sacram perficit, etsanctam pacem omnibus annuntiat, 
et posteaquam omnes se invicem osculati sunt, my- 
sterium sacrarum plicarum peragitur. » Apud Ter- 
tullianum, lib. de Oratione, ubi arguit eos qui cum 
jejunabant, osculum pacis omittebant : « Alia jam 
.-consuetudo invaluit, jejunantes habita oratione 
cum fratribus subtrahunt osculum pacis, quod est 
signaculum orationis. Quando autem magis confe- 
renda eum fratribus pax est, nisi cum oratione 
commendabilior ascendit, ut ipsi de nostra opera- 
tione participes jam audeant de sua pace fratri tran- 
sigere? quz? oratio cum divortio sancti osculi intc- 
gra, quam Domino officium facientem impedit pax ? 
quale sacrificium est a quo sine pace receditur? » 
In Actis S. Mari /Egyptiac» : « Et expleto, Pater 
noster, qui es in colis, sicut mos est, pacis oseulum 
obtulit seniori, et sic vivifica mysteriorum sancto- 
rum suscipiens dona, » elc. Apud S. Gregorium, 
lib. ni Dial., cap. 37, ubi agit de Maximiano abbate 
et fratribus in mari Adriatico periclitantibus : 
« Tunc jam in navi residentes non jam de morte vi- 
cina, sed de ipsa ejus prxsentia et visione turbati 
omnes sibimet pacem dederunt, corpus et sangui- 
nem Redemptoris acceperunt. » Et apud S. Ferreo- 


igitur priores suos honorent, priores juniores snq 
diligant. In ipsa autem appella&one nominum 
* nulli liceat alium puro nomine appellare: sed prio. 
res juniores suos 4 fratrum nomine; juniores yrie- 
res suos * nonnos vocent, quod intelligitur paterm 
reverentia. Abbas vero, quia vices Christi agere vi 
detur, 1 dominus et abbas vocetur, non sua assum- 


res et seniores sui. Deinde non adeo magnus homr 
esset, si juniores seniores suos nominarent nonna, 
id est monachos, cum hoc nomen esset omnilos 
monachis commune. Aliam sane significationem ei 
attribuit Joan. Xiphilinus in Domiliano: Ig; 
x«l voU6 &yüvag vuxrep imout, xai dett Oct véruy 
avvi6os , x«l yov«ixag ; id est, « szpe eliam certanina 
nocte edidit, et interdum nonnas et. mulieres cox- 
misit. » Qui videtur in huuc locum Suetonii in De- 
mitiano, cap. 4, respieere : « Nam venaiions 
(commisit) gladiatoresque et noctibus ad Lychne 
chos, nec virorum modo pugnas, sed et feminz- 
rum. » Non enim nonna hoc loco sunt monachz, 
vel sanctimoniales : undenam has habuisset Doni- 
tianus? Quis credat tantam fuisse tunc Ecclesi 
corruptionem, ut monach:e gladiatorum more decr. 
tarent? Il:ec dico propter eos qui hoc Xiphilini lot 
putant nonnas significare monachas. ltaque dio 
nonnum proprie siguificare Patrem, majorem, s 
niorem : quod plane indicant hzc S. P. Benedict 
verba, quod intelligitur paterna reverentia, id 6st, 
Pater. Unde Add.: Capitul. Lud. imp., iit. 3: 
« Ut qui przponuntur, nonni vocentur, id es pi- 
terna reverentia. » lta enim Papias : « Nonuoa ve- 
camus majores ob reverentiam. Nam intelligitur pe- 
terna reverentia. » Et Gloss:e Arabico-Latin:e dictt, 


lum, cap. 25, Regulie suze : « Statuimus hujus culpe C Nonnus, major. ld plane colligitur ex epist. S. llic- 


reum communionem Dominicam et osculum fratrum 
"sex anni mensibus non habere. » Hinc capiendus 
est canon 12 concilii Antissiodorensis : « Non decet 
mortuis nec eucharistiam, nee osculum tradi. » 
Quia qui dabant eucharistiam mortuis, id faciebant 
osculo przmisso. 

* Non discernat ordines. Ita apud Smaragdum et 
in Vict. p. ; vulgo legitur, Non discernatur in ordine. 
Quamvis autem xlas non discernatur in ordine 
quem debeant tenere monachi, si tamen abbas 
proponat senes pueris et adolescentibus, id fiet ra- 
tionabili causa. 

b Samuel et Daniel pueri presbyteros judicaverunt. 
De Daniele clarum est, de Samuele non ita; qui ni- 
hilominus dici potest judicasse lleli presbyterum 
- lib. I Reg. cap. n, cum ei judicium patefecit quod 
de eo et domo ejus statuerat Deus. 

e Nulli liceat alium puro nomine appellare. Sic S. 
. Fulgentius Ruspensis episcopus in 
fratrum puro nomine appellabat, ut habetur in ejus 
Actis apud Surium : « Alias autem circa singulos ita 
mansuelus fuit, ut neminem fratrum puro nomine 
.clamitaret. » Ex quo loco nota neminem puro no- 
mine esse appellandum mansuetudinis causa. 

4 Fratrum nomine. Subaudi, appellent. Vulgo le- 
gitur, Fratres nominent, quod est plausibilius. 

e Nonnos vocent. Nonnus, vox satis vulgaris est, 
nondum tamen bene nota. Nonnus vulgo monachum 
signililcat, et ita interpretantur gloss» veteres ; 
nonna monacham, ut videre est in visione Flotildis, 
ue exstat ad calcem Supplementi Flodoardi : « Au- 

ivit quod fieri nonna deberet. » Sed non est hzc 


propria horum vocabulorum significatio, nata ex eo- 


quod monachi se nonnos, et monachz nonnas appel- 
larent. Nam .si nonnus monachum significaret, om- 
nes sine discrimine jussisset S. Benedictus nonnos 
appellari, cum juniores seque sint morachi ac prio- 


rica neminem p) capita impinguamus, el adulantes nobis invite 


ronymi ad Eustochium de servanda virginia: 
« Quia maritorum experte dominatum vidailali 
prof.runt libertatem, castae vocantur et nonnz.? 
Cast:e ergo, quia vidux et continentes sunl; nonbt, 
quia majores : quippe qux» matresfamilias fuere, d 
viduitatis libertate gaudentes, junioribus preferur 
tur. Et in hac significatione vi letur sumpsisse bx 
vocabulum supra citatus Xiphilinus, et interpreti- 
tum esse addendo xai ixae, id est, et mulieres 
non quidem virgines, sed matresfamilias ac maie 
nas. Et ita interpretandus supra citatus Suelontis, 
cum rà feminas dixit, non «ó virgines. Quo! 5a 
hotasse; quemadmodum infa eodem capile: 
stadio vero, cursu eiiam virgines. El sane «o MH 
est nomen honoris. Arnobius in psal. cv: « 5i! 
qui sanctus vocatur et nonnus sic agit, ego quis?! 
quotus sum ut non again ? » El psal. cxi: «32d 
tem inihi et mei similibus, quia invicem nobis M 
praesenti positi sanctos nos vocarus et nonuos; a 
sentes vero nos ita mordemus et perculimus, UI 
cle canibus comparemur. » Nonnus aliquando e$ 
nomen proprium. Moschopulus in schedis, Nm 
Ovoux x5oroy* id.est, « Nonnus nomen M e 2 
ut S. Nonnus pontifex Edessenus, qi ». lagta 
ad fidem adduxit, et Nonnus Panopolitanus pn 
qui Dionysiaca et Evangelium Joannis melrice M 
psit. Jta et Nonna. ldem Moschopulus, Norv« d pt 
est, « Nonna nomen proprium : » quod nomeh es 
tita est mater S. Gregorii Nazianzeni, ut clau 
ex cjus oratione de daudihus Gorgonie X pro 
male arguitur Moschopulus a quodant YII *'.' 

f Dominus. Ita in Victorinis mss. Huic lectiont fr 
vet Vita S. Mechihildis Diezzensis, cap. 10: : adj 
Mechthildis contendit appellari sine domin *. 
ctione ; altum omne contempsit in nomine : 
exegit domus, et monasterii Regula, ut- 





-« oc ——— 000—000 —— 


1329 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX. 





4350 


ptione, sed honore et amore Christi. * Ipse autem A bendi locum Dovissimum requiramus (Luc xiv), et 


cogitet, etsic se exhibeat ut dignus sit tali honore. 
Ubicunque autem sibi obviant fratres, junior a 
priore 5 beffedictionem petat: transeunte majore 
minor surgat, * et det ei locum sedendi; nec pre- 
sumat junior consedere, nisi ei przcipiat senior 
suus, ut flat quod scriptum est: /lionore invicem 
prevenientes. 4 Pueri parvi * veladolescentes in ora- 
torio vel ad mensas cum disciplina f ordines suos 
consequantur. Foris autem, vel 5ubi et ubi custo- 
diam habeant et disciplinam, usque dum ad intelli- 
gibilem zetatem. perveniant. 
8$ II. — Ex RrcuLA saxcTI Basii (cap. 10). 

Interrog. ^ Quomodo oporteat observare nos cir- 

ca cathedras et accubilus, cum tempus poposcerit, 


non occupemus Jocum priorem? — Resp. lllud nos 
scire oportet quia ubi omnes eodem prospectu et 
proposito convenimus, maxime si in multis et jn 
majoribus humilitatis documenta dedimus, cupere 
quidem i prevenire unumquemque inferiorem lo- 
cum seeundum mandatum Domini condecens est. 
Sed rursum, ij si res ad contentionem venit de hoc 
et unus alium detrudere velut de loco inferiori co- 
natur, valde est improbabile. Causa enim ex hoc 
perturbationis et inquietudinis nascitur, si incipiet 
nemo alteri cedere; et si pro hoc certamina mo- 
veantur, similiter erit tanquam si de primatibus 
contendatur. Propter quod oportet etiam in hoc 
considerantius providere, vel quid unicuique no- 


quoniam Doinini habemus preceptum quod nos in B strum. competat, vel certe indulgere ei cui cura 


omnibus informat ad humilitatem ; in quo etiam de 


| hoc pronuntiat, ut cum ad convivium imus discam- 


caretur et ahbatissa. » In aliis tamen cod. mss. no- 
stris a(que etiam editis omnibus, quos viderim, legi- 
tur, domnus. Et reclius. Nam «à dominus est uomen 
regium et imperatorium, quod etiam Augustus im- 
perator recusavit. Seil postea a scriptoribus, ut. vo- 
cabulo hu..iliori uterentur, ex vocabulo * dominus, 
factum est, domnus, per syncopen. Quo vocabulo 
olim sanctos viros, episcopos aliasque honorabiles 
personas appellarunt. Severus Sulpitius, epist. 2, 
« Domnum Martinum obiisse nuntiant. » Epist. 5, 
« Domnus Martinus. » Idem videtur in charte E Ger- 
mani episcopi Parisiensis ; in subscriptionibus conc. 
Arelatensis iv; concilii Aurelianensis n1; in epistola 
Pappoli episcopi Carnotensis ad episcopos in conci- 
lio Parisiensi congregatos; lib. rv Gregorii pap:, 
epist. 45; in epistola Constantii et Dadonis episco- 
porum ad Desiderium episcopum Cadurcensem, et 
passim in epistolis ipsius Desiderii episcopi Cadur- 
censis; in epistola S. Radegundis ad episcopos, apud 
S. Gregorium Turonensem, lib. ix Hist., cap. 42; 
S. Ennodii, lib. ni, epist. 4; et passim alibi. Eadem 
ratione dicitur, domna, prodomina, ut patetex epist. 
29 Ennodii, lib. ix : « Bene [ecisti. domna Agnella, » 
et alihi passim : epist. citata S. Radegundis, epist. 
21 S. Gregorii pap:e, lib. vt : « Gloriosissimas autem 
fllias meas domnam Dominicam et domnam Eudo- 
chium mea vice salutate. » 

À Grecis rece.tioribus pro có xóptoc, id est do- 
minus, dicitr xvpég, etiam per syncopen. lia apud 
Theodorum Balsamonem in can. 55 sext: synodi : 
Máy pt vüz lynpspiag coU éyurtátou motpispyov xvpoU 


. MuzoX», id est, « usque ad tempora sanctissimi pa- 


triarchze domni Michaelis; « et in 4 can. synodi pri- 
m:e et seeund:z Constantinopolitane : 'Erl «üc 
lgnuéptac cov &wot&tov xvpoo Aovxz id est, » tempore 
sanctissimi domni Lucze; » et infra in eumdem ca- 
nonem : A« touto xai ó ajtóc &yestarog xupüc Aovxág 
inévprjs có uova d. xalitpei ixtiv xvpà  Moxaplo 
té lspoco)opicwv, id est, « Idcirco ipse sanctissimus 
doninus Lucas permisit monacho et sacerdoti iili 
domno Macario Hierosolymitano. » Hoc vocabulo 
uütur Theorianus in legatione Armenorum : Kal 
Xetpttigavreg TÓv xaDolxó» cüc Apptviag xvpó» Nap- 
céct», Mà in editione Parisiensi, nam quidain legunt 
xüpe, id est, » Salutato universali Armenix:e domno 
Narsesio. » Dicitur et xopi. Joannes Moschus 
Prati spiritalis cap. 76: &opt á3e1gí, ex odas, id est, 
« Doinne- frater, nescis. » ]ta et. femininum xvp& 
vel xvpà pro xvpia. In Chron. Constantinopolitano : 
xups ü; Av«toxüc, id est, « domua Orientis. » Vetus 
sane vocabulum; nam Cnidii olim ita Cererem in- 
digetarunt. Auctor veteris Etymologici : Kvp3 vapá 

Anpirtop* fap 1ó xupix slver toO. Civ. "pog, 


e 


C 


commissa est, et in cxteris et in recumbendo cu- 
stodire ordinem, et obtemperare ei, ut impleatur in 


id est, « Kure apud Cnidios Ceres : ab eo quod sit 
vitx: domina. Horus. » 

* Ipse autem cogitet. Supple quod dicitur, ut su- 
pra cap. 2 Regule, Meminisse debet quod dicitur, 
id est, quale nomen sortitur, ut facta respondeant 
huic nomini. 

b Benedictionem petat. Hxc inter se mutuo con- 
versantes, sibique occurrentes seque suJutantes be- 
nedicendi ratio veterum Christianorum fuit, ut li- 
quet ex Tertulliano, lib. de Testimonio animz, cap. 
2 : « Et quod penes Deum bonitatis et benignitatis 
omnis benedictio inter nos summum sit disciplinze 
et conversationis sacramentum, Benedicat te Deus, 
tam facile pronuntias quam Christiano necesse est. » 
Se ergo mutuo salutantes Christiani dicebant, Bene- 
dicat (e Deus. Cum monachi sibi occursabant, ju- 
nior dicebat, Benedicite, ut statuitur in epitome Lu- 
dovici imp. super Regulam S. Benedicti : « Cum 
vero sibi obviant fratres, ubicunque junior dicat 
priori, inclinato capite, Benedicite.» Senior vero re- 
spondeat, Deus, ut clarum est ex cap. 13 Regula 
Magistri, ubi agitur de excommunicato : « Petenti 
pemedictionem nullus respondeat, Dews. » Et hzc 
quidem salutatio maxime facit ad devotionem, cha- 
ritatem, gravitatem mutuamque observantiam et 
reverentiam, ablegatque insulsam et scurrilem ne- 
scio quam familiaritatem. 

c Et det ei locum sedendi. Si ibi consistat senior. 

4 Pueri parvi. lta in utroque cod. ms. S. Germ. 
Apud Smaragdum vero, et S. Dunstanum, et in 
vulgatis legitur, pueri parvuli. Pueri parvi sunt in-. 
fantes. 

e Vel adolescentes. Particula vel hoc loco sumitur 
copulative, non disjunctive, ut spe in hoc opere, 
quemadmodum toties monuimus. 

f Ordines suos consequantur. Juxta tempus ingres- 
sionis suze in monasterium, non solium inter se, sed 
eliam inter alios monachos, quia atas non debet 
discerni, nec prxjudicare in ordine, ut supra dixit, 
nisi forte abbas rationabili causa velit aliquem eis 
przferre. ' 

5 Ubi et ubi. Lege, ubi ubi, expuncia copula, ut 
supra cap. 326 dicitur : Vel aliud quid excesserit, 
ubt ubi. ) 

h Quomodo oporteat observare, etc. Hzc habentur 
apud S. Basilium interr. 21 Regularum fusius dis- 
putatarum, et apud Rufinum ms., cap. 11, qui hoc 
caput, ut multa alia, contraxit. 
^ i Prevenire. Legendum videtur, preoccupare, ut 
in textu Graco, mpoxevaauOavtcy. 

j Si res ad contentionem. Adjeci particulam si, 
qua desiderabatur. 





" | 5, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS In 
nobis illu quod. dictum est : Omnia vestra honeste A seniori et reverentiam, ut condecet, f'ompetentir 


et secundum ordinem fiant (I Cor. xiv). 
| $ II. — Saucri HigRoNvat (cap. 5). 

* Quicunque autem monasterium primus ingre- 
ditur, ^ primus sedet, primus ambulat, * primus 
psalmum dicit, primus in mensa extendit manum, 
prior in ecclesia communicat : nec z(as inter eos 
requiritur, d sed professio. 

$ IV. — Ex REcurA sancmT! Ieiponi! (cap. 5). 

e Qui in monasterium prior ingreditur, primus 
erit in cunctis gradu vel ordine. f Non qusrendum 
est si dives sit aut pauper, servus an liber, juvenis 


au senex, rusticus an eruditus. In. monachis enim 


uec atas, nec conditio qu:zritur, 5 quia inter servi 
et liberi animam nulla apud Deum est differentia. 

$ V. — Ex RecuraA sancti FnucTUOs) (cap. 12). 

b Cautela, et moderatio, et. pudicitia, fides et 
sinceritas, ornant habitum monachi. i Duplex enim 
nullo modo esse debet famulus Christi, sed veridi- 
eus et ) simplex, 5 superciliosi fastus. carens effigie. 
Coram senioribus suis prior nullus ambulet, neque 
non jussus sedeat vel loquatur, sed. hogorem fratri 


a Quicunque autem, eic. Hzc sumpta sunt ex 
epist. S. Hieronymi, qu prefixa est Regul» S. 
Pachomii, qux in codice indocinensi, pon ila 
recte, per imperativum enuntiantur. 

b Primus sedet, etc, H:ec et similia pop habentur 
in Regula S. Pachomii, qux? exstat apud. Palladium 
cap. de Tabennesiotis, et apud Sozomenum libr. i1 
Hist. Eccl., cap. 15, neque in majori Regula S. Pa- 
chomii. Quare dicendug est, aut Regulas S. Pa- 
ohomii non. esse integras, aut S. llieronymum hoc 
loco narrare tantum quasdam traditiones non seri- 
ptas, quas de more (antum servarent discipuli S. Pa- 
chomii. ) 

* Primus psalmum dicit. Non dicit, incipiat, quod 
confirmat opinionem a nobis supra tractatam de 
ordine canendorum peslmorum a singulis fratribus. 

4 Sed professio. ld est, tempus, quo. quis vite 
monachicz professionew inire coepit 

* Qui in monasterium, etc. Hec. reperire est jn 
Regula edita S. Isidori, cap. 4 

en querendum est si dives sjt aut. pauper. 
Preclare 3$. Hieronymus ip epist. ad Celantiam : 
« Nulli te unquam dg generis nobilitate przeponas, 
neque obscuriores quasque et humiliore loco natas 
Ve inferiores putes. Nescit religio nostra personas 
accipere , nec conditiones hominum, scd animog ]j- 
Spicit singulorum : servum et nobilem de moribus 
pronuntiat. » 
Quiq inter servi et liberi animam nulla apud Deym 
est differentia. Nam, ut ibidem ait D. Hieronymus, 
« Sola apud Deug libertas est, non servire pecca- 


lis; sunjma apud Deum est nobilitas clarum esse vir- 


futibus. 1 

- h Cautela et moderatio, etc. Hec videre est in Re- 
gula ms. S. Fructuosí archiepiscopi Bracareusig 
Cod. Crass., eodem cap. 12. — 

i Duplex enim nullo modo esse debet famulus 
Christi. Duplex ille est qui non sincere coram Deo 
et hominibus ambulat, qui non pure Deum quserit, 
[d duabus viis graditur, ut explicat S. Gregorius 
lib. 1 Moral, cap. 11 : « Sunt namque nounulli qui 
in his bonis qux faciunt simplices non sunt, dum 
non in his retributionem interius, sed exterius favo- 
rem quarunt. Unde beue per quemdam sapientem 

lcitur : Và peccatorí terram ingredienti duabus viis. 
Duabus viis peccator quippe terram | ingreditur, 
quando et Det est quod opere eghibet, et mundi 
quod per cogitationem quzrit. » Quapropter ejus- 


- exhibeat. 
8 VI. — Item (cap. 13). 


! Qui prius in. jnonasteriq oonversnf (uerit, pri- 
nrys ambulet, primu& sedeat, primus eulggiam aci 
piat, priruus communiegi in ecclesia, práor loquaur 
cum interrogantur íratres pvo aliqua quigstioy, 
prior psalmum dicat, in choro prior censtei, " bd- 
domadam prior faciat, manum in mensam priui 
exiendai : nec. :etas sola inier fratres requirend, 
sed conversio est et laboris studiique propositum. 
Unde et hzc discretio senioris est praestolanda, ul 
quem quomodo erga Dei amorem cultuque fersen- 
tem viderit, sic honoret. Ion enim generig dignitas, 
p 3t rerum opulentia, quam quisque habuit in saculo, 
- vel statis grand:zvilas exquirenda, sed vita reet- 
tudo, et ardentissime fidei merita debent esse per- 
sangda. llle enim potior, qui Deo proximior, judican- 
dus est. Monachi in manasjerio sancte, et putige 
atqye honeste viventes persistant ; 7 laici foris slba- 
tis, vel praepositi mandata peragant 


modi hominibus maledicig Scriptura ; Ve dxpli 
corde et labiis scelestis (Eccl. 1). 
| Et simplex. Verus ille monachus qui simpler 
est, qui. nunquam ingregielur regnum  celpium 
nisi erticiatur sicut parvulus ; et hoc est Chrisu ora- 
culum. Sed quam sit eximja Simplicipes declarat 
Sanctus Ambrosius lu Exhortafijone ad virgineni: 
« Bona enim diyiliz synt innocentize atque sinl 
citatis, quibus peccatum non jmputalur , quia nu 
In iis doli fraudisque yersutia est. Omnis enim siy- 
C plex obtrectare non povit, nescit invidere, Suo COD: 
lentus est, aliena non quzerit : et si egeat, sibi div 
vitetur, si suppetat quod alimento esi satis. Deniqi 
pulchre apostolus : Et profuuda, inquit, pauperi 
eorum. abundavit in divitiis simplicialls oru. ? 
Et libro de obitu Satyri fratris de eadem agen: 
« Ea est quzedam morug temperantia et spbrielas. 
Et paulo post ; « Anima benedjci3 oganis siuplet- ! 
* Superciliosi fastys cqzegs. gffigie. lig corres a 
Regula ms., cum in codice nostra corrupte legeretut, 
supercilio fastus carens effigiem. 
Qui prius in monasterio, etc. Hac habentur n 
Regula ms. S. Fructuosi archiep. Drac. cud. Cras. 
codén) cap. 15, partim sumpta ex Institutis $, P T 
chomii, ut videre est in epist. citata S. Hieronyul, 
parum ex Regula sapctj Patris Begedicti. 
ni Hebdomaden, [uciat In culina. ; 
? Laici. Ejusmodi laici eraut. veluti. quidam se 
seu famuli mongslerjorum ad negotia salaria t€ 
D putati, ut ex hoc S. Fructuosi loco patel, 6i 6t 
pula 2. Isidori, cap. 20. « Ars autem pisigria à 
aicos pertineljf. » lemiai Justinianus ngyela à "1 
qua apparet füisse distinctas a 1nonachis opera v 
yeste, ubi agens de novitiis statuit eos xougd x«i 67 "d 
tV XXÀoUIA voy z.bo00at loaxv, id est, s uhi ippsura i 
Yeste eoruin qui laici vocantur. » [n cone. AMrobiens 
n, ib quo controversia inter Theo .lgrum epi 
paustum abbaten| Lerinengcu copopogitys, ERE 
aice mullitudinis et congregalippis in opis?" 
qui subjicitur abbati, et clericorum mgpastarii V 
episcopo : &ed ejusmogi laici sey laica Cone 
erant vere monachi, alque ita ap lani, quo r 
essent clericali tonsura insigpatj, quauié UP ye 
prie. Non sunt epim monachi jaicj, se medii ! ia 
Clericos et laicos, ut docet S. Dionysius Aregpit 
(Cap. 6 Eccl. Hier.). Postea tamen illi monaci, 
ad chorum nop sunt deputati, laici appellaH & il 
alque etjam copversi, Bobertus Àn 


4555 
fj VII. — Ex Recuta curspau (cap. 46). 

Quanto se affectu vel charitatis ministerio in mo- 
nasterio anima positz debeant diligere, sanctoram 
Patrum instituta sanxerunt. Sed in'quibua sit actibus 
vel officiis demonstrandum, a nobis * pro parte indi 
candum est. Habet depique laüssimum virtutum 
copia ambitum , quo circumsepta facile hostem aibi 
superet advepgantem. Sunt etenim nonnulla gus iu 
actu videntur exigua, et tamen vel custodita, vol ne 
glesa. & ant tepescente, aut fervente animi. motu 
demonstzaptur : ut-as( bumiliatio capitis, et sermo- 
nuu affabilis salutatio, qua aut rigidie. mentis vel in 
corde, 9 aut [si] certe pie purissimum patefacient 
affectum. Servandum est ergo famulis vel famulabus 
Christ, ut sqmper intra mentis statum ea putriant 
quae a vera humilitate ac charitate non discedant, 
quibus summa constat virtatum. Nam sicut nun- 
quam sine yera humilitate vera manet charitas, ita 
nunquam ahsqug vera charitate vera manet bumili- 
tas. Arripiamus ergo instruere fundamentum , ut ad 
culmen perveniamüs virtutum. Sic prius humilitas 
monsiranga tam in actu quaj ip aífectu, ut post 
charitatis oopia zedifieetur. Et quando sibi mutuatim 


in via, yel in quocunque loco occurreript, omni humi- 


litate, gb. invicem * flectentes benogietionem rogent, 
bt sj unus ex ois senior fuerit, prius junior benedictio- 


nem postulet. Tune demum senior prosequatur. f In: 


cursu vero positi , prout ab abbate fuerint ordinati, 
vel 5 ad psalmum oanendum, vel ad lectiones neci- 
tandas, vel etiam ad eommunieandum euntes, suum 
ordinem custodiant: nee constitutum silij locum tran- 
Silientes, in ambitionis vel arrogaptiz vitio demer- 
gantux. Abbati vero. stedendum ost ut per ordinem, 
sicut conversi ín monasterio fuerint, ita ip suo ordine 


Chron ; « Cum quidam Cistertiensis ordinis abbas 
provette :etatis, mir: simplicitatis cum suo mona- 
cho ét converso Ao quibusdam negotiis fter ? e- 
ret. » Petris de Vallibus Sarnay, cap. 5 Hist. Albi- 
génsiun. « Abbati triginia sex, converso vero viginti 
quatuor plagas infligehs, » etc. Omnes tamen mona- 
chi olim 'eohversi appellabantur, ut $upra observa- 
tum est. ud 

& Pro parte. ld est, aliqua ex parte. 

'b Aut lepescente, aut [ervente animi 
strantur. Lege: aut tepescentem, aut fe 
motum demonstrant. ' ' 

e Aut si certe. Particula si redundat. 

à Mutuatim. ld est, mutuo. 

e. Flectentes. Apud B inaragdum additur, genya. E 
in margine adnotátur cum asterisco «à capitq. 

! In citsu. Id. est, in opere Dei, in olficio divino, 
in horis canonicis, nam cursus id significat. S. Gre- 
gorius Turonensis de Gloria confessoruin, cap. 37: 
c Nam post expletum in oratorio cursum elevabatur 
a przsentia fratrum. » Ei lib. x Hist., càp. ult. « De 
cursibus etlarü ecclesiasticis unum librum etidi. » 
S. Bonifacius archiepiscopus Moguntinus, epist. 17 : 
« Wigbertus presbyter et Megingordus diaconus 
Regulam vestram vobis insinuanf, el speciales horas, 
et cursum ecclesie eustodiaut. « Sed de his supra 
fusius actum est. 

5 Ad psalmum canendum. lta loquitur idem Pater 
cap. 19 su: Regule: « Dvinloco in quo antea fuit, 
uec psalmum cánptet, pec ullum ordinem teneat. » 


motu demon- 
rveutem animi 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX. 
À constituantur, prater si uberis conversatio religionis 


B 


C 


D 
t 


1334 


meruerit ut^ inantea promoveatur : vel si gravis culpa 
exegerit ut retro! regradetur : sive aliquis e fratribus 
agnaseatug gepiorem affectare locum, cum verecunda 
castigatione refellatur : quia non debiti honoris lo- 
cum praesumpsit; nec religienis commerijtum, sed 
ambitionis honorem indebitum oonatus est.arsipere. 
In consessu ípatrum, si alius supervenerit, qui ju- 
niores sumt ording assurgant, et seniori locum prae 
beant. Juniores vero senioribus nullatenus super- 
biendo contradicant, sed cum omni humilitate vel 
interrogati vel correpti respondeant, 8i labentem in 
quodlibet delictum junior seniorem aspexerit, ? non 
exprobrando ad confitendum abbati vel preposito di- 
rigat. Similiter sepjor jupiori faciat. Ad confessio- 
nem venieng prius prostratus .Supra humum suam 
culpam esse dicat : sic priusquam surgere jubeatur, 
$uam confessiopem manifestet. Quapdo ad aliquod 
opus fleri & commeatus rogatur, ! vepia prius peta- 
tür, et sic de opere quod faeiendum est, commeatus 
rogetur. Quando ad abbatem venitur, cum ompi hu- . 
militate veniam petendo accedatur. Similiter quando 
egreditur, eum venie petitione benedictio qu:ratur. 
Nullus monachorum per semetipsum de propria ne- 
cessitate abhati suggerat; sed omnea per praposi- 
tum, quidquid necessitatum fuerit, abbati studeant 
intimare. Si sacerdos » vel quilibet religiosus yene- 
rit, ut eis par abbatis commeatuya sil nccurrendyum, 
a longe adstantes cum omni humilitate flectentes 
genu sub silenti voce ? benedictionem rogent. Et si 
ordinatum fuerit ab abbate ut cum bis aliquis fratrum 
loquatur , eum omni hamilitete, et medestia, ac s0- 
brietate loquendum est, ut in omnibus his virtus hu- 
militatis et sobrietatis ipvepiatur. 
Ubi vides , psalmum canere, idem esse quod dicit S. 
P. Benedictus psalmum imponefe. Sed de his supra. 

h Inantea promoveatur. Id est, in superior] or- 
dine collocetur. ) 

"i Regradetur. Id. est, degrade(ur. Nam particula 
re in compositione szepe destruit, ut, refigo, retego, 
recludo, resero, quemadmodum vulgo docent gram- 
matici. Idem vocabulum videre est ip Regula S. Pa- 
chomii, art. 92 : « Et regradabunt in ultimum, 
donec, corrigatur. » Et art. 94 : « Regradabitur de. 
solio suo, donec corrigatur. » Ita legitur in Regula 
ms. Floriacepsi, et in conc. Vindocinensi , etsi in. 
Regula S. Pachomii excusa legatur, dégradabunt et. 
degradabitur. Sed ejusmodi lectiopes manant 3 quo- 
dam cqrrectore. Moc vocabulo ulitur concilium Au-. 
relianense iv, can. 10 : « llli vero qui. illicite pro- 
roti sunt, regradentur..» Hinc regradatio, id est, 
degradatio. Concil. Aurel. in, can. 4, « in regrada- 
tione honorum, priorum statuta serventur. » 

i Non exprobrando ad confitendum. Lege, ut apud 
Smaragdum, Non exprobrando, sed magis dolendo ad 
confitendum. s 4 

* Commeatus. Id est, ljegntia, ut supra poja- 
"MT Venia. Culparum videli 

enia. Culparum yidelicet. 

di Vel quilibet religiosus. Sive elericus, give mo- 
nachus. 
lice Benedictiogem  rogent. lünm religiosum vide- 
icet. 





— 
. 


1555 





$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 





CAPUT LXXI. 
& DE OSTIARHS MONASTEHII. 


$1. — Ex RecuLA saNcTt BxweDicTI. 

b Ad portam monasterii ponatur * senex sapiens, 
qui sciat 4 accipere * vel reddere responsum ; eujus 
maturitas eum non sinat vagari. Qui portarius cel- 
lam debet habere juxta portam, ut venientes semper 
presentem inveniant, a quo responsum accipiant. 
Et mox ut aliquis pulsaverit, aut pauper clamave- 
rit,! Deo gratias respondeat,8 aut Benedic : et h cum 


& De ostiariis. tà in utroque cod. S. Germ. et 
apud Smaragdum ; recte, quia hic ponit duos ostia- 
rios, nempe alterum senem, et alterum juvenem. At 
in vulgatis et in Regula a S. Dunstano emendata ha- 
betur, de ostiario. 

b Ad portam monasterii, etc. Hoc caput exstat 

etiam in Recapitulatione S. Cxesarii Arelatensis, ca- 
pite ultimo, masculino genere in femininum mutato, 
quia scribit sanctimonialibus. 
—.* Senex sapiens; Senis portarii sapientia ob duo 
potissimum uiritur; primo, "i advenientibus 
prudenter satisfaciat; secundo, ut animam suam cu- 
Stodiat, ne vagandi ei lihertas subrepat. Qui non 
solum moribus, sed ctiam setate senex esse debet : 
ham statim subjungit dandum esse ei juniorem fra- 
trem in solatium, qui licet junior sit zetate, tamen 
debet esse senex moribus. 

4 Accipere responsum. ld est, concipere advenien- 
tis voluntatem, quam ab eo sciscitaius fuerit. 

* Vel reddere. Particula vel hoc Joco sumitur co- 
pulative : nam non modo horum unum prestare 

ebet janitor, sed utrumque, nempe bene accipere, 
et reddere responsum. 

f Deo gratias respondent. Deo gratias est antiqua 
Deo gratias agendi formula, qua olim Christiani ute- 
bantur in occursibus et congressionibus. S. Augu- 
stinus in psal. cxxxi: * « Hi etiam insultare nobis 
audent, quia fratres, cum vident homines , Deo gra-. 
tias dicunt. Quid est, inquiunt, Deo gratias ? Itane 
surdus es, ut nescias quid sit Deo gratias? Qui dicit 
Deo gratias, gratias agit Deo. Vide si non debet fra- 
ter Deo gratias agere, quando videt fratrem suum. 
Num enim non est locus gratulationis, quando se in- 
vicem vident, qui habitant in Christo? » Optatus Mi- 
levitanus, lib. 11 contra Parmenianum : « Tunc Se- 
cundus dixit, Sedete omnes. Tunc dictum est ab 
omnibus : Deo gratias, et sederunt. » 

- € Aut benedic. Tta in Concordia ms. Vindocinensi 
et in cod. S. Germ. ma. Vulgo tamen legitur, bene- 
dicat, ut apud Smaragdum. Sed textus Regul:e apud 
eum vitiatus est, et legendum est : Benedic, non 
benedicat. Quod plane indicant ejus adnotata in hunc 
locum : « Eleganter bic duas venientium beatus po- 
suit Benedictus personas, unam potentis : qui si 
]anuam monasterii invenerit clausam, manu vel fuste 
pulsat eam : aliam vero pauperis posuit, qui non pul- 
sat, sed tantum humiliterad januam clamat. Quibus et 
satis apta a portario respondenda composuit responsa : 
videlicet ut voce pauperis audita, Deo gratias agat: po- 
tenti vero occurrens obviam humiliter ab eo benedi- 


ctionem petat. » Si ergo juxta Smaragdum janitor a , 


divite benedictionem petere debet, necessarium est le- 
fisse Smaragdum «à benedic, non «9 benedicat. Itaque 


egendum est, benedic. Ita ut janitor benedictionem ab 


hospite petere debeat : quia monachi humilitati magis 


consentaneum est petere benedictionem, quam bene-., 
dicere, magisque ad S. P. Benedicti mentem accedit, 


i» cap. 53 vult ut monachi ab hospite obvio bene- 
ictionem petant, cum nullum hac in re discrimen 
inter ingressum et occursum intercedat. Qua qui- 





À omni mansuetudine timoris Dei reddat respotium 


! festinanter cum fervore charitatis. Qui portariuy, 
8i indiget solatio, juniorem fratrem accipiat. 1 M». 
nasterium autem (si fleri potest) ita debet constitui, 
ut omnia necessaria, id est, aqua, molendinum, 
hortus, pistrinum , vel artes divers: infra monaste. 
rium exerceantur, k ut non sit necessitas monachis 
vagandi foras, quia omnino non expedit animabe 


dem benedictio, ut plurimum, est precatoria. 

h Cum omni mansuetudine timoris Dei. [d est, enm 
mansuetudine qux» timorem Dei spectet, non vanam 
et aulicam adulationem, cnm Christus sit in hospite 
suscipiendus, sive ille sit dives, sive pauper. 
|. Festinanter cum fervore charitas. Duas S. he 
nedictus requirit in reddendo responso virtate : 
mansuctudinem, quz ex timore Dei, et diligentiam, 
quz ex charitate procedat, quia apiritali viro omnia 
spiritaliter agere convenit. 

j Monasterium autem, si fieri potest, elc. Idem 
habet concilium Moguntinum sub Carolo Magno, 
cap. 20, idque ex auctoritate Regulz, et liber v - 
pitul. impp., tit. 78, ubi przcipitur ut missi regis 
simul cum episcopis uniuscujusque diccesis perspi- 
ciant loca monasteriorum, «si iu apto et congroo 
loco sint posita, ubi commodum ac necessarium pos- 
sit acquiri, quod ad utilitatem pert.net monasterio- 
rum, sicut in sancta Regula dicitur. Monasterium 
autem ita debet constitui, ut omnia necessaria infra 
monasterium exerceantur : ut non sit necessilas me 
nachis vel clericis vagandi foras, quia non etzpedit 
animabus eorum. » Uhi addita sunt illa verba, ee 
clericis, propter canonicos. 

k Ut nonsit necessitas monachis vagandi foras, etc. 
Optima constitutio, et monachorum mentibus altius 
defigenda, si eos vitx: perfectze sensus.aliquis tese 
stimulatque desiderium. In mundo euim alget pieus, 
C torpet devotio. Mundi pestilens aer est, qui cilius 

monachos sua contagione funesiat. Mundus relbus 

et plagis redundat, qua» statini monachum involvuni 
et irretiunt, Ot fgóyot x«l meyiluc voi; HDovra 
cover cité) xocpaxó» Guvtuy iat, id esl, « Mundz- 
norum congressus et frequentationes his qui volun 

salvari laquei suut, » inquit S. Antiochus hem. 5. 

lta sentiebat olim S. Nonnosus przpositus monaste 

rii Soractis montis. Cum enim in eo monasterio ole 
penuria esset, jam parati erant monachi per vie 
et oppida oleum quaerere : id non tulit S. Nonnosus; 

sed magna humilitate, ut abbas jussa revocaret, e** 

cit : ne fratres monasterio exeuntes, dum olei lucri 

quarerent, animarum damna paterentur. Itaque p2t- 
cas olivas, quze in arboribus remanserant, in prelum 

mitti jussit, et quantum olei exprimi posset, 8 
deferri. His ita perfectis, vasculum oleo impletum 

ante altare posuit, et dimissis arbitris oravit; €t 

stea ex hoc oleo parumper in omnia vasa ROCA" 
D diffundi jussit, qux continuo claudi jussa, alere "- 

aperta omnia plena reperta sunt, ut refert. hunt 
^ gorius lib. 1 Dial., cap. 7. Idque olim sacris 
nisque legibus cautum fuit, ne monacbi urbes » 
pagos obambularent, sed ut in monasteriis 7? 
rent inclusi, ut habetur can. 4 synodi Chalceioner 
sis, et can. 46 synodi Trullensis, et Cod. 1. ari 
Episc. et Cler., it Ol ly roig uova cupit OU) 

ovtte ux iy£crocav Sfovciav zuvor t» p -ndé 

id est, Qdi in monasteriis degunt, potestatem nd 
exeundi non habeant ; vel in civitate Antiocheng, » 
in aliis quibuslibet civitatibus conversandi, £XC' 
duntaxat iis qui vocantur apocrisiari, q 

















Toà 


oC: Ww "Sg Fo WS C. $7 Xy "M 7 


we - t^ o 


552 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXI. 1558 
eorum. Hanc autem Regulam s:pius volumus in- À nuntient abbati. Nam et hoc observare debent ipsi 


congregatione legi , ne quis fratrum se de ignorantia 
excuset. 


$ II. — Ex RecurA OnrevTaLI. 


a Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, si 
clerici fuerint aut monachi, majori honore suscipian- 
tur : lavabuntque pedes eorum, juxta Evangelii prze- 
ceptum, et prebebunt eis omnia qu:e apta sunt usui 
monachorum. ^ Si quis ad ostium monasterii vene- 
rit dicens velle se videre fratrem suum vel propin- 
quum, janitor nuntiabit abbati : et permittente, 
* eum accipiet comitem, cujus fides probata est ; et 
sic mittetur ad fratrem videndum vel proximum. 
4 Si propinquus aljeujus mortuus fuerit, prosequendi 


funus non habebit licentiam, nisi Pater monasterii B exerceant : 


praceperit. e Nullus de horto tollat olera, nisi ab 
hortulano acceperit. 


$Il[. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 95). 


f Duobus fratribus € xtate decrepilis cella íntra 
à regias monasterii prope constituatur : qui depu- 
tati ibi et claudant monasterium omni hora post 
gxeuntes, aperiant ingredientibus, ei advenientes 


damus volentibus ad sola responsa necessaria exire. » 
Consule Photium in Nomocanone €t. 11, cap. 4. Idem 
statuitur Cod. Theod. I. 1 et 2, De monachis , nisi 
forte de judiciariis injuriis agatur. Nec se ita inclu- 
sum doleat monachus. Nam si vel minimo religionis 
amore tenetur, se ipsa inclusione in libertatem as- 
serium putabit. Vera utique libertas est hujus mundi 
carcere liberari. Veris monachis cells amatoribus 
id dicam quod olim Tertullianus sanctis martyribus 
in carcere vinctis scribebat : « Nec vos hoc contri- 
stel quod segregati estis de mundo. Si enim recogi- 
taverimus ipsum magis mundum carcerem esse, 
exisse vos e carcere quam in carcerem introisse in- 
telligemus. » Vere mundus carcer est, in quo homi- 
nes vitiorum vinculis eolligati detinentur inclusi. 
Felix monachus, qui tam tetro earcere solutus est, et 
potest dicere cum David : Dirupisti vincula mea, tibi 
sacrificabo hostiam laudis. Si igitur in monasterio 
sedet inclusus, mentem rerum humanarum cupidi- 
tate solutàm per hanc universitatem mirabilia di- 
vin*e bonitatis opera considerando evagari sinat: 
Deumque laudet et benedicat in omnibus. Mens 
omni sollicitudine libera per immensam illam ccelo- 
rum regiam exspatietur, sedesque illas beatorum sus- 


piciat, nunc cboros angelorum perlustret , nunc se 


patriarcharum et prophetarum coetibus adjungat, 
nanc martyribus consocietur, nunc virginibus assi- 


duo fratres quotidie, ut horis quibus oportet in mo- 
nasterio legere seratis regiis se jungant, 1 et legen- 
ies audiant : et cum ad opus divinum 'oratorii j in- 
dex sonaverit,  seratis item regiis oratorio przesen- 
tentur. Ad opus laboris hoc quxratur quod possunt 
pro aetatis possibilitate implere, id est, aut si artes 
sciunt, aut certe, si nesciunt, in quo possunt quoti- 
die adjuvent septimanarios. Tamen labori alio non 
quaerantur, si propter opus aperiendi et claudendi 
omni hora occupentur. Ánnonam canum a cellarario 
ipsi accipiant, et eis cum aqua vei culinz remanente 
juscello ministrent, Animalium intra monasterium 
curas adjuncto in septimana illorum hebdomadario- 
rum solatio ipsi impleant, et regi? munditias ipsi 
vel intra cam * cicendelum suspensum 
et factum ncendant quotidie, ut noctu foris cujusque 
cognoscatur ingressus. Qui senes, ut superius dixi- 
mus, pro honore ztatis cum abbate manducent se- 
cundum [formam prefate humilitatis, ! ut sancta 
evangelica demonstrat, quz dixit nec ipsis se supe- 
riorem velle ostendere. Nam talibus dicit Scriptura 
perfectis : » Quanto magnus es, tanto humilia te : et 


nacho soli cum extraneo colloqui, sed dabant ei 
comitem et sermonum testem, non quemvis de tri- 
vio, sed probatum moribus, ne forte daretur occasio 
maligno. 

d si ropinquus, etc, Hxc tertia pars etiam re 
ritur in Regula S. Pachomii, art. 33, paucis verbis 
immutatis, servato tamen eodem sensu. 

e Nullus de horto, etc. H:ec quaria hujus copi- : 
tuli pars continetur etiam in Régula S. Pachomii, 


art. 98. 

t Duobus fratribus, etc. Hac hahentur in Regula 
ms. Magistri cod. Corb., eodem cap. 93. 

E /Etate decrepitis. ld est, senihus, hac voce. 
latius sumpta; nam decrepiti huic officio minus es- 
sent idonet. Decrepitus est cujus vita prz senectute 
in dubio est. Nonnius Marcellus, cap. 1 : « Crepera 
res proprie dicitur dubia, et crepuscolum dicitur 
lux dubia, et senes decrepili dicii in dubio vite con- 
stituli. » 

h Regias. Id est, januas. Vide supra. 

i Et legentes audiant. Quia hic magister non vult 
ut seorsum fratres legant, sed ut congregati per de- 
cadas legentem audiant, ut habetur cap. 50 ejusdem 
Regula» : « À prima usque ad tertiam segregata a se. 
per loca diversa decade, ne in uno redacta omnis 
congregatio, suis sibi invicem vocibus obstrepent, . 
id est, lectionibus vacent, unus de decem per loca 


deat. Hinc Deum adoret, admiretur et stupeat. Hxc D legat, et residui suo numero audiant. » 


vera libertas, sed illius qui unius celle inclusus 
angustiis latitudine fruitur paradisi. Hxc optanda 
mogoachis evagatio, dum in cella sedent inclusi. 
Nam « etsi ( inquit Tertullianus) caro detinetur, 
omnia spiritui patent. Vagare spiritu, spatiare spi- 
ritu ; et non stadia opaca et porticus longas propo- 
neus tibi, sed illam viam qua& ad Deum ducit. Quo- 
ties eam spiritu deambulaveris, toties in carcere 
Dou eris. » 

& Quando ad ostium monasterii, etc. Haec baben- 
tur in Regula edita S. Pachomii, art. 28, non tamen 
articulus integer producitur. 

b Si quis ad ostium, etc. Secunda hujus capituli 
pars exstat etiam in Regula excusa S. Pachomii, art. 

U, etsi quzedam hic desiderantur quz apud S. Pa- 
chomium reperire est. 

* Ewm accipiet comitem, etc. Nota disciplinam 
antiquam illorum Patrum, qui non permittebant mo- 


j Index. ld est, signum, campana, ut supra no- . 
tatum est. 

k Cicindelum suspensum. Vide supra. 

l Ut sancta. evangelica demonstrat. ln Regula ms. 
legitur : In sancta. Eugenia demonstratur. , ut 
in cod. Vind., ut sancta Eugenia demonstrat. Pro- 
bat humilitatem quz in abbate requiritur ab exem- 
plo S. Eugenie martyris, qua dissimulato sexu 
tandem in abbatem electa czteris fratribus humili- 
tate preluxit, ut in ejus Vita habetur, cujus textum, 
quia lumen affert huic loco, alioqui satis obscuro, 
proferam : « lpsa tamen ante omues opus monaste- 
rii, quod infima solebat exercere perzona, suscepit. » 
Et panlo post: « Áquam portare, ligna concidere, 
munditias adhibere : in eodemque loco habitare sibi 
elegit, ubi ostiarius monasterii manebat ne vel ipso 
se superiorem ostenderet. » 

- magnus es, tanto humilia te. Ut in textu 


4359 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1540 


anud Deum * et homines invenies gratiam (Eccli. n). À mentis su» «tatu firmissimi, ut Domino cum Pro- 


Omnia vero necessaria intus intra regias esse opor- 
tet, id est, furnum, h macinz, ^ refrigerium, hertus, 
vel omnia necessaria, ut non sit frequens oecasie 
prepter quam fratres multoties foras egressi, sccu- 
laribus mixti, forte a religioserum oculis visi ad 
damnationem potius nostram ab eis pro angelis ad- 
eremur, et 4 Benedicite nobis non meritis indigne di- 
catur : eum ferte sancii. putemur esse, quod non 
sumus : aut magis per irrisionem quorumdam infi- 
delium vileseat in püblico vel plateis sanctus habitug 
in ambulando. €um ergo hxc omnia intus fuerint 
eonstituta, clausa sit semper monasterii regia, ut 
intus clausi eum Domino fratres veluti a szeculo sint 
jam * elausa Dei i ecelestibus separati. Qu:e regia 
monasterii f circellum habeat ferreum in 5 fimella, 
quo ab adveniente concusso, cujuslibet supervenien- 
fis intus indieetur adventus. 
$ IV. — Ex RecuLA evispAM (cap. 9$). 

h Portarli seu ostiarii tales esse debent 1 qui 
omnium mercedem simul :diflcent : xtate. senili, 
) quibus mundus sequi jam ex presentibus pompis 
nihi! desiderent, sed toto cordis affectu Creatori 
inhzrentes singuli dicant : Mihi autem adherere 
Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam 
(Psal. ixxn). Quid enim ex presentibus phalera- 
mentis desulerent, quia perfuncworiig captemptia 
Christum amare coeperunt, ia quo summum bonum 
contemplatione mentis manere conspexerunt? Sint 


in versione cómmuni : Quanto magnus es, 


umilia * Gothia 


' pheta orando dicant: Averte oculos meos, ne videant 


vanitatem : in via tua k vivifica nos (Psal. cxviu). Tale 
semper supervenientibus ostendant exemplum, ut 
et foris ab extraneis nomen Domini glorificetur, 
jux!a quod Dominus ait: Sic [yoeat Nx vestra ! co- 
ram omnibus hominibus, u( videant opera vestra 
bona, et glorificent Patrem vestrum, qui in cagíis ex 
(Matth. v). Et intusa consodalibus suis mercedis prz 
paret lycra, dum omnium vice foris gepung curam. 
Sie cgutis moribus cgm virtutum magistra humili- 
tai& eyistant, ut ompig patienti blandimenta ex 
ceglloquiq affabili ostendant. ^ Nunquam sipguli vel 
bini attollentes laicos vel clericos intente aspiciant; 
sed demisso cum humilitate vultu inclinalis oculis 


B necessaria collaguantur, Pauperum, peregrinorum 


ei hospitum curam intep omnia hahenieg, quia in 
his Christus suscipitur, quia ipse ai4: Qwecungue 
? his minigis fecistis, mihi fecigtig (Matth. xxv). Foris 
aliquid dare, vel cuilibet ministrare, vel a foris 
aliquid accipere nullatenus sine commeatu abbatis 
presumant. Et quodcunque a foris accipiunt ex do- 
nis et eleemosynis aliorum pullatenus antea ad 
cellarium portent, P quam ante oratorium deferentes 
congregatio pro eo orent gui hoc exhibuit. 4 Fabu- 
lig qu2à qd portam, yel a se«uloribus, vel a quibus- 
libet audierint, nullatenus aurem accommodent; ei 
8| nolentes audierint, vel intellegerint, nullatenus 
consodalibugs &uis referant, Si horym aliquid, qua: 


allica dicitur femelle : Gloss; Benedicti, 


Graco : "Oeo péyac €), cocoóro certivou eonyrón. Àt (: ut ad b, strepitum janitor fores aperiat, quod in 


te in omnibus. 
* Et homines. Hec non sunt in textu. Greco et in 
o 9^ 98 es qi * vet! s 


versione communi. 
Maci ms. et in cod. Vind. pro 
«à machine, quia in vetustis illis cod. mss. sepe 


b Macingm. Wa in Regula 


omittuntur aspirationes. Sunt! molendina, prela et 


similia. 7 

* Re[rigerium. Id est, latrinz. 

à Et Benedicite, nobis non meritis indigne dicatur. 
Is olim honor monachis deferebatur a s:ecularibus, 
ut cum eis occurrerent, benedictionem peterent, ut 
videre est in Vita S.' Hi apionis apud S. Hierony- 
mum : « Igitur audito quod S. Hilarion prateriret 
(multos enim Saracenorum arreptos a d:moné 
frequenter curaverat), gregatim ei cum uxoribus el 


liberis. obviam Jrocessere v submittentes colla, et 
; ' fdem 


voce Syra barach, id ést, benedic; clamantes. » 
clarum est ex Beda lib. mi Hist. Angl, cap. 26 


cap. de F'erramentis : femella, &ggidpus, n utro- 
que capite sew parie infigakgr Janus. ab dugi et 


Unt. 

P Portarii seu ostigrii. lta correxi ex, cod. Vind. 
cam legeretur: Portarius seu ostiqriws. Apud Swa- 
rag um legitur : portarius, tantum. —— 

Qvi amnium mercedem simul edificegt. Id. est, 
ui ita Sint. exemplo s erveniepthus, ut ex eorum 
moribus, quales sint reliqui fratres, judicetur. 

: Í Quibus mundus sequi. jam, et pu 
gdum, guilus mundus $i qui jatn. Legendum. puto, 
quibus muudus senyerit jam, el ex. gpesenlibus gom- 
pis nihil desiderent, In. cod. Yind., 4Etate senili, qui 
jai ex presentibus pompis nihil desiderent. 

k Vivifica nog. Vulgo, vivifica me. Psal. cxvi. 
! Coram omnilus hominibus. Matth. v., in vulgata 
versione, cgrqui "ji bus, 
o«usodatüiws suis. Apud Smaragdum, 


SU m [4L intus q | . 
« Unde et in magna eràt veneratione tempore 1llo D p, intus cum sedalibus sus. Lege, et infys cassoda- 


religionis habitus : ut ubícunque clericus aliquis aut 
monachus adveniret, gaudenter ab omnibus tanquam 
Dei famuius exciperetur : et etiam si in itinere 
pergens inyeniretur, occurrebant, et flexa cervice 
vel manu sígnari, vel ore illius benedici gaudebant. 
Verbis quoque hórum exhortatoriis dili enter audi- 
tum prxbebant. » ld etiam scribit de Wa lensibus 
Giraldus in descriptione Cambriz, cap. 8. 

e Clausa Dei. Lege, causa Dei, ut 1n Regula ms. 

f Circellum habea! ferreum. Circellum est annu- 
lus fimelle januz insertus, quem movet is qui sibi 
vult januam aperiri. Gloss: Benedicti Circellum , 
xpudoy : diminulivum a xpixog, à quo e( xpuxiUuoy, 
id est, annulus, «ap& xà xAtie.. QravcoUtv mspupua- 

fvo;, id est, undique clausus, inguit auc 

tymologici, seu potius a strepitu quem edit. 


5 [n fimella. Fimella, seu lemella est. ferrum ja-- 


uus affixum per quad cireellum ei ipserium dugüur, 


r velerig 


libus suis, id est, et pro fratribus qui intys sunt ad- 
venientes adificept, ut ex. eopuim maribus alii co- 

gnoscantur. u 
» Nunquam singuli vel Bini attollentes. Locus cor- 
ruptus : Lege, ut iu cod. Vindocinensi : (unquam 
ini sine Lertie. teste loquantur, Bunquam 


singuli vel bi 
oculos in sublime attollentes, I . 

^ His minimis fecistis. Matth. xxv; jn. editione 
vulgata : Quandiu fecistis uni de his (ratribus meis mi- 
nimis. - 

P Quam apte aratosium de[erentes, Lege. quam 
ante ad oratorium deferentes. Optima 1patiutio : ne- 
que enim tarde gratia beneficii est Pepepdenda. — 

q Fabylis. Egregia institugg. Nam sj portarii qui- 
buslibet rumusculis et sermonibus advenigpkium se- 
cularium aurem commodarent, cito a virtuje rece- 
derent, totumque convenuum (rens a ea 
que sudinnt, fratribus repualeszeat, 


M CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LXXI. 1542 
diximus, . transgressi fuerint, regulari poenitentia A pter loquendi nécessitatem. Et 8i necesse fuerit ut 


castigentur. Si humili satisfactione patefaciant, prout 
humilitas confitentis cernitur, ita delinquentis culpa 
judicetur. Si vero contymacis erimen incurrit, et 
modum p«enitenti: augebit. Claves ostiorum vel 
portz nullo modo penes se retineant ; sed ad abba- 
tem nocte deferentes pr:sentent, et mane ^ post 


secundain recipiant. » Idipsum et cellararii, e$ pi- 


stores, et coqui implere studeant : et ab occasu solis, 
vel cum fuerit opus necessitate perfeetam, * usque 
ad secundam abbas claves retineat ; nisi necessitas 
evenerit, uf per commeatum abbatis necfe retinegn- 
tur, et. post secundam denuo tribuantur. À signo 
vespertino usque ad secundam impletam nullatenus 
portarum fores aperiaptur, neque ullus a foris intro- 
itus patefiat; sed si necessitas talis advenerit, u 
post vesperam sit 42 deliberandum, per fenestram, 
gue in eadem porta fuerit, toturo deliberetur. e Si 
falis necessitas hospitum yel peregrinorum advene- 
rit, ut hora refectionis cym fratribus esse non pos- 
aint, post cum coquis vel ministris, vel cum reficiendi 
&patipm habgerint, reficiant. Vasa vel reliqua uten- 
allia, que ad hospitium bajulant, ac si sacra Deq, 
gubernent atqug custodiant : pe per ipsorum negle- 
£ium ab ipsa mercedem non recipiant, cujus res 
diripiendo non servant. [ntra septa monasterii vel 
ostia nullum virorum omnino vel feminarum edere, 
vel bibere permittant; sed f de omnibus advenienti- 
bus foris in hospitale, prout honor exigit, per abba- 
tis ordinationem ministrent; intus vero tantummodo, 
i sacram Deo voverint religionem, e$ immunitate 
obedienti sub una Regula sunt ligati, edere vel 
bibere censemus. Sic semper ostiarii agant, ut in 
empihus zelum Dei habentes Regule tenorem con- 
servent, ut pro etudii sui vel eulture labore incor- 
ruptam recipiant mercedem. | 
8 V. — Item ex: eadem Regula (cap. 12). 
Pistores vero alternatim per vices opus commune 
faciant. Nec tamen [ut] minus tribus non sint pro- 


* Post secundam. Horam matutinam, qua est oc- 
tava nostra, nempe prima dicta. 

b Idipsum el cellerarii et pistores et coqui implere 
studeant. Id est, claves officinarum suarum nocte 
consignent, ne videlicet aliqui de nocte surgentes co- 
messentur. 

c Usque ad secundam. Vespertinam, qu est ng- 
stra octava. ltaque cum paulo ante dixit, ab occasu 
solis, h:zec verba paulo latius sumenda sunt pro joi- 
tio noctis. 

. 3 Deliberandum. Id est, colloquendum. 

* Si (alis necessitas hospitum. Hic locus intellige- 
tur tanium de hospitibus vel peregrinis monachis. 
Nam paulo post prohibet ne quis virorum vel feini- 
narum intrà monasterii septa comedat, przxter eos 
qui sacram religionem Deo voyerint. 

f De omnibus. Nempe ad victum necessariis, atque 
etiam ad capiendum somnum. 

€ Et omnt custodia futi. Est hyperbaton : nan bis 
verbis, qui et loquendi licentiam habeat, subjungen- 
dum erat hoc membrum , ut referatur ad pisto- 
res. 

b In brachisitorium. Ka in cod. Vind., lege tam in 
bratiatorio, vel bratiario * eujus mentio est in libello 
supplici motachorum Foldensiam ad Carolum im- 


ibidem 'maneatur, minus quatuor non sint, et unus 

ex eis senior Sit przeposítu$, "cujus religioni creda- 

tur : qui et loquendi licentiam habeat, et panem, 

quem faciunt per vices, senior qui ex eis est, cella 
rario representet, 5 ut omni custodia tuti in nullo 

reprehensibiles reperiantur. Similiter et qui in ^ bra- 

chisitorium ad cervisiam faeiendam inbabitaverint, ' 
unus ex eis senior [! sit] przepositus secundum regu 
lam pistoris omnia custodiat. 

| $ VI. — Ex Recora OnigvTALI. 

"Ostiario cura sit ut omnes advenientes intra ja- 
nuas recipiat, dans eis responsum honestum cum 
humilitate et reverentia; ac statim nuntiet vel ah- 
bati vel senioribus quis venerit et quid petierit : nec 


ut B ullus extraneorum patiatur injuriam, neque habeat 


cum aliquo de fratribus necessitatem ae facultatem 
loquendi absque conscientia abbatis vel senierum : 
mandatumque quod fuerit, nihil ad ipsum perveniat, 
priusquam abbati vel senioribus indicetur. Ante óm- 
nia ostiarius monasterii hzec observabit, ne quem de 
fratribus foris januam exire permittat. 

8 VH. — Ex Recura sawcri Esipont (cap. 49). 

' f Ad Janitorem pertinebit cura hospitum, denan- 
tlatlo advenientium, custodia & exterorum elaustro- 
rum. ! [tem cura peregrinorum vel pauperum elee- 
mosyna pertinebit ad eum cui dispensationis potestas 
commissa est. Iste quod habet distribuat, ceommuni- 
cet » in quod potest, non ex tristitia aut neoeseitaté 1 
Hilarem enim datorem diligit Deus (11 Gor. 1x). Mem. 


C Ars autem pistoria » ad laicos pertinebit. Ipsi enim 


triticum purgent. Ipsi ex more molant. Maasam tan- 
tumdem monachi conficiant, et panem sibi manibus 


propriis ipsi faciagt. Porro pro hospitibus et iner- 
fnis laici faciant panes. 
$ VIII. — Jtem ejusdem (cap. 12). 
. Hortulus sane intra monasterium sit inclusus, 


quatenus, dum intus monachi gperantus, nulla oe» 
casione exterius evagentur. 


peratorem, &u licatione 16 : « Ut ipsa monasterii 
ministeria per fratres ordinentur, id cst, pistrinum, 
hortus, bratiarium, coquina, agricultura. » Bratia- 
rium, seu bratiatorium, aut braxialorium, quod nos 
Franci occidentales vocamus, 6rasserie, est officina, 
in qua cervisia seu zytlium cenficitur, a nomine, 
brgtium, seu, brasium, qaod veteri Germanorum lin- 

ua significat hordeum de inadido torrefactum. Vide 
Chrisiophorum Browerum, lib. iu Antiquitatum 
Fuldensium, c. 19 

. Y Sit prepositus. Tà sit redundat. - 

) Ad fanitorem pertinebi). Wee; bibentat h Regula 
excusa $. Isidori, cap. 20. 

k Exterorum. Lege, exieriorum, ut in Regula ex- 
cusa. Clausira exteriora suut officins vol daraus, 
qux sunt extra septa mosgasterii. 

: | Jtem cusa paregrinorym. Hia ugquo ad illa venba, 
ars autem pistorie, habentur in (ine capitis in Regula 
excusa. 

"^ In quod. Lege, ia quantum, Ww ijà Regula ex- 
cusa. 

» Ad laicos pertinebit. De laici& vide 
pra adnotata sunt hoc eapite ad sanogium 
pum. 


up sy- 
ruego" 





41048 

- $ IX. — Jtem (cap. 19 *). 

Ad hortulanum pertinebit munitio custodiaque 
hortorum, alvesria apum, cura seminum diverso- 
rum, ac denuntiatio quid, quando oporteat in hortis 
sert aut plantari. . 
.$.X. — Ex Rrcuta saxcri AvcusrINI (cap. 40). 

b Ut autem vos in hoc libello tanquam in speculo 
possitis inspicere, ne per oblivionem aliquid negli- 
gatis, semel in septimana vobis legatur : et ubi vos 
inveneritis, quz» scripta sunt, facientes, agite gra- 
tias Domiro bonorum largitori. Ubi autem sibi qui- 
eunque vestrum videt aliquid deesse, doleat de prze- 
terito, caveat de futuro, * orans ut sibi et debi- 
ten dimittatur, et in tentationem non inducatur. ^ 

$ Xl. — Ex RrecurA ACBELH EPISCOPI (cap. 54). 


$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
À mile habebunt silentium, et tantum de psalmis et de 


1544 


Scripturis aliquid * decantabunt, donec opus imm- 
pleant. Si quid necessarium habuerint, non loquen- 
tur, f sed signum dabunt his qui possunt afferre 
quibus indigent. 

$ XIV. — Item (cap. 1T). 

5 Quando ad miscendum farinam vocati fuerint, 
nullus resideat in loco panes coquentium ; exceptis 
bis qui coctioni . sufficient et quibus jussum fuerit, 
b nemo residebit. 
$ XV. — Ex Recvra PauLI Ev STEPHAN (cap. 352i). 


Magnopere autem ab omnibus est cavendum ne 


aut in pistrino, aut. in quacunque manuum opera- 


tione aliquis fratrum pigre et non inter primos oc- 


Et vos, sancta congregatio, ut omnia quz in hac B Currat. 


Regula pro remedio anim: nostre, et pro anima- 
rum vestrarum salute statuimus, integra et illibata 
custodiatis, et ne per oblivionem aliquid negliga- 
tis, semel ea in triginta diebus relegite, id est in 
Kalendis. 

$ XII. — Ex RecuLA sancrI PAcnoant (cap. 68). 
— Levitonarium et quidquid in veste est monachos 
rum, nemo lavet [nisi] die Dominica, preter nautas 
et pistrinarios. - 

$ XIII. — Item (cap. 116). 

4 Quando farinam conspergunt aqua, et massam 
subigunt, nemo loquatur alteri. Mane quando tabu- 
las ad furnum vel ad clibanos deportant panes, si- 


& Cap. 20 Regul:e excus:e. 

b Ut uutem. Habetur in Regula S. Augustini, cap. 
45, quod est ultimum; et in line epistola 109 ejus- 
dem S. Augustini. 

- * Orans ut sibi. Illud, sibi, non exstat in Regula 
excusa, nec in cod. ms. Corb., nec in epistola ci- 
tata. 

d Quando farinam. Exstat in Regula S. Pachomii 
excusa, art. 65. 

* Decantabunt. In Regula S. Pachomii excusa le- 
gitur, meditabuntur, quod perinde est. 

f Sed signum dabunt. In eadem Regula excusa, 
eed signum dent. 

8 Quando ad miscendam farinam. In Regula S. Pa- 
. chomii excusa hic articulus non separatur a prz- 

cedente ; et puto in titulo deesse notam, c, ut secun- 


$ XVI. — Ex Recuta TangmaATENSI (cap. 10). 

Quando panes faciunt, ? vel in omni monasterio 
k corporalem laborem süum mutuo relevabunt : et 
quamlibet cuicunque operi esse videantur intenti, 
orandi et psallendi tempora non omittant : uL dum 
escas eligunt praeparare carnales, spiritaliter verbo 
Dei et bonz:. conscientix» meditatione pascantur. De 
quo tamen opere nullum deesse convenit, nisi quem 
retentat infirmitas, aut quem prepositus im alia 
| causa preceperit occupari. 


$ XVII. — Ex REcuLA Pacnoun. 
m Nullus de horto tollat olera, nisi ab hortulano 
acceperit. 


dum nostrum auctorem hic articulus sit cxvii, cum 
Superior, cui in Regula excusa annexus esl, sil 
juxta nostrum auctorem cxvi, et ambo ad eamdem 
materiam spectent. 
h Nemo residebit. Verba hzc non exstant in Regula 
S. Pachomii edita, qux» sane videntur superflua. 
i In Regula ms. cod. Flor., c. 55. 
i Vel in omni monasterio. Legendum puto, vel ia 
omni ministerio. 
' k Corporalem laborem suum mutuo relevabunt. ld 
est, in corporali labore suo sibi invicem succedent. 
! Causa. ld est, opere. 
m Nullus de horto. Exstat in Regula edita S. Pa- 
chomii, art. 58, et refertur supra hoc capite ex Re- 
ula Orientali. Citatur autem a nostro auctore, quia 
. Benedictus hoc capite horti mentionem facit. 





CAPUT LXXII. 
DE FRATRIBUS IN VIA DIRECTIS. 





$1. —Ex RecurA saNcTI BENEDICTI. 
Dirigendi fratres * in. via ^ omnium fratrum ve, 


* * In via. S. Dunstanus, Smaragdus et mss. S. Ebr. 
. €t Vict. p., legunt : in riam. 

b Omnium |ratrum vel abbatis se orationi com- 
mendent. Particula vel sumitur hoc loco copulative. 
. Fratres autem in. via dirigendi, se olim ante altare 
prosternebant, ut docet Smnaragdus, qui et preces 
dicendas profert : « His vero fratribus in viam diri- 
gendis et ante altare prostratis, et ab omnibus ora- 
tionem poscentibus dicat sacerdos hos versus, ipso 
incipiente et aliis respondentibus. Salros fac servos 
tuos : Deus. meus, sperantes in. te. Perfice gressus 
«408 in eemitis (uis, ut non moveantur vestigia mea. 


D abbatis se orationi commendent, et semper ad ora- 


tionem ultimam operis Dei * commemoratio omnium 


: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine. et l«- 


men seinitis meis. Angelis suis Deus mandavit de te, 
ut custodiant te in. omnibus viis (uis. Tunc sacerdos 
orationis dicat collectam : Angelus Domini bonus co- 


mitetur vobiscum, ul, peracto obedientice cursu, ad mos 


iterum revertamini cum gaudio. Per Christum. » 
S. Benedictus loquitar in plurali, dirigendi fratres, 
quia nunquam solus monachus, sed duo vel tres in 
via dirigendi sunt ob mutuam custodiam animi prze- 


sertim, ut supra notatum est, 


e Commemoratio omnium absentium fiat. In ms. p. 
Vict. hzc sequuntur. « Et eic oretur pro eis : Saivos 


1545 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII. 


1546 


absentium flat. Revertentes autem de via fratres, A. $ III. —Ex Recta sacri Pacmown (cap. 36 i). E 


ipso die quo redeunt, per omnes canonicas horas, . 


dum expletur opus Dei, prostrati solo oratorii ab 
omnibus pelant orationem propter excessus, * ne 
qui forte subripuerint in via visus aut auditus male 
rei, ^ aut otiosi sermonis. * Nec quisquam przsu- 
mat referre alio qu:ecunque foris monasterii viderit, 
aut audierit, quia plurima destructio est. Quod si 
quis presumpserit, vindicte regulari subjaceat. Si- 
militer. et. qui prssumpserit : claustra. monasterii 
egredi ; d vel quocunque ire,* vel quippiam, quamvis 
parvum, sine jussione abbatis facere. 
8$ I. —Ex Recurta Pavava (cap. 58). 

f Ad necessaria quxerenda $8 in cellula bini egre- 
dientur vel terni fratres ; ^ et ita illi quibus creditur, 
non qui verbositatem aut gulam sectantur. 


fac tervos tuos. & Deus meus, sperantes in te. Mitte 
eis auxilium de sancto. & Et de Sion tuere eos. Nibil 
proficiat inimicus in eis. à Et filius iniquitatis non 
apponat nocere eis. Domine, exaudi orationem meam. 
f Et clamor meus ad te veniat. Onario. Deus, 
qui diligentibus te misericordiam tuam semper im- 
pendis, et servientibus tibi in nulla es regione lon- 
ginquus, dirige viam famulorum tuorum omniumque 
Ubi adhzrentium in voluntate tua, ut te protectore 
et te preduce per justitize semitas sine offensione 
gradiantur. Per Dominum. » Ejusmodi orationis hanc 
tradit formulam Smaragdus : « Hoc in loco prius- 
quam quinquagesimus inchoetur psalmus, a sacerdote 
dicatur : Oremus pro fratribus nostris absentibus, 
(Tatribus respondentibus : Salvos fac servos tuos, 

us meus, sperautes in te." Prosequatur sacerdos et 
dicat : Mitte eis, Domine, auxilium de sancto ; fra- 


Nullus solus foras mittatur ad aliquod negotium, 

nisi juncto ei altero. | 
8 IV.—JItem (cap. 57 i) 

Quando autem reversi fuerint in monasterium, si 
ante ostium viderint quirentem aliquem suorum 
affinium de his qui in monasterio commorantur, non 
audebunt ire ad eum, et nuntiare, vel vocare : et 
omnino quidquid foris gesserint et audierint, in mo- 
nasterio narrare non poterunt. 
$ V. — Item (cap. &6). 
 k Siquis eorum qui peregre mittuntur, in itinere 
vel in navi sxgrotaverit, et habuerit necessitatem 
sive desiderium comedendi ! liquamen de piscibus, 
vel aliarum rerum qua in monasterio comedere con- 


B sueverunt, non manducabit cum cxteris fratribus, 


vel audierit qu: ad anima -:edificationem conferre 
possint, non prohibetur ea referre. 

d Vel quocunque ire. Hov intelligitur de his qui in 
via diriguntur, vt tantum ad locum ad quem missi 
sunt, nec declinando ad dexteram vel ad sinistram, 
recta se conferant. 

e Vel quippiam quamvis parvum. Hoc sumptum 
est ex antiquorum monachorum disciplina, ut videre 
est apud Cassianum infra citatum. Cum tamen S.Be- 
nedictus loquatur generaliter, puto locum intelligen- 
dum de iis qux exiraordinarie fiunt. Id nos exem- 
plo docuit S. Odo postea abbas Cluniacensis, qui 
episcopo roganti exscribere librum noluit injussu 
abbatis, textum Regul allegans, ut refert Joannes 
monachus lib. n Viue S. Odonis. 

f Ad necessaria querenda. Hoc capitulum exstat in 
Regula tertia cod. Flor., cujus initium est : Cum in 


tresque respondeant : Et de Sion tuere eos. Item sa- C nomine Domini, una cum fratribus, etc. Sed notan- 


cerdos dicat : Domine, exaudi orationem meam ; res- 
pondeant fratres : Et clamor meus ad te veniat. Et 
tunc subsequatur quinquagesimus psalmus ab omnibus 
decantandus. » Porro per ultimam orationem operis 
Dei intelligit collectam completorii, post quam oran- 
dum est pro omnibus absentibus ; non vero ultimam 
oratione; seu collectam cujusque hore canonice, 
quoi saue expressisset, si ita ejus mens fuisset, que- 
madmodum explicite de: revertenlibus significavit, 
cum precipit ut ad finem cujusque hotrz canonice 
pro eis oretur. dtque ex antithesi et oppositione 
utriusque sententie hujus loci manifesta est inter- 
pretatio. 

* Ne qui forte ssbripuerint in via visus, etc. Recta 
lectio. Vulgo tamen legitur : Ne quid forte subripue- 
rit, elc. 

b Aul otiosi sermonis. In cod. Vict. p.hxc sequun- 
tur: « Et hisverbis pro reduntibus (ratribus de via 


dum est in Concordie codice ms. male scriptum 
fuisse Lviu. Itaque puto notam L esse delendam, ut 
remaheat numerus virt, quia in Regula ciliata cod. 
Flor. hoc caput est tantum viri, hecque Regula qua- 
tuordecim duntaxat capita complectitur. 

8 In cellula. ld. est pro cella : et cellula 
sumitur pro monasterio. 

h Ki ta illi quibus creditur. Id est, illi quibus 
obstrictam observantiam abbas confidit. 

1 Art. 54 Reguli. 

) Eodem articulo. 

k Si quis eorum. Hapetur in Regula S. Pachomii 


hoc loco 


excusa, art. 25. | 


| Liquamen de piscibus. Liquamen, vel liquamen 
de piscibus, est liquor ex piscicus in salsamento 
solutis manans seu expressus. S.]sidorus lib. xx 
Orig., cap. 5 : « Liquamen dictum ab eo quod soluti 
in salsamento pisces eumdem humorem liquant ; cu- 


vel itinere placuit ab. omnibus orari : Oculi Domini p jus liquor appellatur salsugo vel muria. » Quod 


super justos, & Et aures ejus ad preces eorum. Si 
iniquitates observaveris. R Domine, Domine, quis sus- 
tinebit? Apud Dominum misericordia. R Et copiosa 
: apud eum redemptio. OnaT10. Omnipoiens serpi- 
: terne Deus, nostrorum temporum, viLzeque disposi- 
tor, famulis tuis continuz tranquillitatis largire sub- 
- sidium ; ut quos incolumes propriis laboribus reddi- 
. disti, tua facias protectione securos. Per Dominum. » 
. Sui temporis consuetudinem notat hoc loco Sniara- 
.gdus : Rererteniibus autem de via et solo oratorii 
- prostratis, orationenque petenlibus, hanc eis collectam 
. sacerdos dicat : (uzsumus, omnipotens Deus, nt his 
.famulis tuis, quos ad nos incolumes de via redire 
fecisti, quidquid illic impediente fragilitate delique- 
runt, tu propitiatus dimittas. Per Christum. » 

c Nec quisquam presumat referre. Hoc intelligitur 
de vanis et futilibus, aliisque ejusmodi qua anim 
puritatem euntaminare possunt : nam si quid viderit 


eliam garum dicitur. S. Isidorus ibidem : « Garum 
est liquor piscium salsus, qui olim conflciebatur ex 
pisce, quem Graeci «pov vocabant : et quamvis nunc 
ex infinito genere piscium flat, nomen tamen pristi- 
num retinet a quo initium sumpsit. » Glossarium 
velus : ócov, liquamen. Eschylus, apud Athenzeum 
lib. v, dixil cóv iy0Uov y&pov», id est, ex piscibus ga- 
rum, ex quo loco proba, Athenzus hoc nomen esse 
etiam masculini generis; meminit Plato, apud eum- 
dem loco citato : « 'Evy a«rtpo y&to Darcovreg &rorvt- 
Ewvci ps, id est, in putido garo inergentes sutlocabunt 
me.» Marculphus formula 95, gari libras tantas. Me- 
minit et Martialis lib. xin. epigr. 5 : , 
Exsypirantis adhuc secombri de sanguine prino 
Accipe f'ecosum munera cara garum ; - 
et epigrammate sequenti, quod inscribitur Muria : 
Abtipolitant, fateor, sum lia thynbi, 
Esgem si scombri, non tibi mis«a forem, 


41 
- didt wéiáthtith et dabitur a mintstris ad omfetti àb(in- A - 


.dantiam, ne in nullo frater langatdus tontristetur. 


.- 


$ VI. — 1tefi (cap. 84). 


« Mullus rieque exeundi in agrum, neque 5 sumbu- 


fandi i& monasterio; ti&que extra mururi monasterit 
firücédendi foras habéat facultaterh, nisi Interrogà- 


erit prdepositanr domus, et Ille cohcesserit. 


-e 8 Vit. — frei. (cap. 85). 


-- Cavendum ne quis de dorfo ít alteratt dort 


verba transferdt, net de rhomàstefio in monaste- 


tium, néc dé mohasterio in agtüm, hec de agro in 
"iórasterium. | 


$ VItl. — Item (cap. 86). 


..:8 Si quis ambulaverit * via, vel ! fiavigaverit, aut 
-eperates füéfit foris, not loquatur ih mónsteffó . 


.que ibi geri viderit. 


$ IX. — Jtem (cup. 104). 


* -- 5 Gallieulas, et si quid aliud ^ jungenduni ést, yel 
tomponendum, i absque eo cui hoc ministerium deé- 
legatur et preposito domus facere nullus audebit. 


- nisl generali 


$ X. — Item (cap. 89). 


. 3 Cellulam alterius, nisl. prius ad osliuin percus- 
;serit, intrare illicitum est. k Ád clbutr mon pergent, 


&onittl &bnvocentur. 
22s. s. 8X. — Hem (cap. 125), , 
! Némo juncos infusos aqua sibi tollet ad operan- 


ith, nisi tninister hebdotnadis ei dederit. 
Recte ergo muria seü param filio; thyuni sive &com- 


bri e£ horum 


piscium liquere. Antipolitani thynni 


LL. & JBENEDICTI ABBA TIS ANIANENSIS ... 


Il 

4 XH; — Iti e£ dier Regata (ety. t5) 
Nullus tà dotio qüidquam faciet, nisi wtod prs. 
frósitus fuasertt. | 

V XIIT. — Ex Reottá sávctt Bahn.fi (cap. 085) 

fhiekrój. 8& quis ffidustrítis sÍf et promptus «i 
implenda fnàndatá, agit &utetfi non quod ei Inje- 
ditür, sed quod ipsé valt, quarti mercedem habet! 
-- Resp. Merces ejus illa. ipsa est, quod sibi placet 
Cut Apostolus dicat : Unusquisque ut in prozim m 
píüceat ín boto ud. eniificationem (Rom. xv). Et, w 
amplius inclinaret et constringeret audientes addi- 
dit dicens : Quia ipse hos sibf placmit (1bid.). Scire 
debet unusquisque pericultmm esse tn eo quod val 
sibi placere ; simül enim et inobediens invehiter. 

4 XIV. — Item (cup. 80). 

Interrog. * Si oportet ire quocunque, non con- 
thonito eo qui praest?—-ftesp. Cuin. Domints dict: 
P? Non verti, ut a rte faciam quidquam, 4 sed ub ill 
qui me misit (Joan. vi), quanto magis unusquisque 
vestrum sibi permittere nihil debet. Qui enim su 
auctoritate aliquid agit, mianifestissim? supertis 
morbo detinetur, et suhjectus est illi senientiz quz 
dicit: * Quod in omnibus superbum est, cbominilit 
est ini. &bhspectu Dei (Luc. xvt) ; sed in ómnibus sui 
sponte vel auctoritate aliqua agere culpabile est. 
$ XV. — Item (cup. 101). 

Düerroj. * Si debent peregrini intrare ad illa loci 


riotibus siht anneka, nihilominus tamen sejangendi: 
nam videntur efficere articulum afium, cum sini re 


; sb Anupoli dicti, quxe est. urbs Decliatiórum apud - divers:. Sigiti auteni ad vescendum mentionem fa 
. Ptolemeum in ora Massiliensi, non proeul a Varo C cit S. Páchomius arl. 18, Qui percutit ad weer- 
, fluvio, qui Galliam &eparat ab Italia, ut patet ex Pli- 
. hio, Tib. nr, eap. À : « Atin ora oppidum Latinum : 
Antipelig, regio Déciatium, amnis Varus. » Gallice 
. dicitur Antibes. Muria etiam dicitur aqua sale mixta; 
teile Isidoro loco citato, Gallice, $&aumure, quasi inu- 
.ria salsa. Festo muries: « Müries est, quemadmo- 
dum Veranius docet, ea qux fit éx sale sordido in 
, Pila pinsato. - Et Paule Diacono, ex eodem Festo : 
« Muries dicebatur sal in pila tunsum, ei in ollam 
fictilem conjectum, et in furno pereoctum, quo de- 
line in. àquam misso Vestales virgines utebantür in 
, sacrificio. » Liquamen autem Gallice dicitur : Gelée 
" de poissnn. 


,SügIR. . 
.. *Art. 48 Reguli edit». - 


. 


.& Nullus. exeundi. Exstat in Regulá s. Pachoraii 
. excusà, art. 47, in 
. agrum, desiderantur, 


ie hec verba, Ezeundi ín 
dem praecipitur articulo 72. 
b Neque ambulandi in monasterio. Extra domum 


4 Si. quis ambulaverit, Habetur 1n. Regula S. Pa- 


, chomii excusa, art. 49, qui eo sensu intelligendus est 
. quo superior. | 


* Via. Lege, ín via, ut Regula excusa. 


, fNavigaverit. Sepe enim navigabant monachi 
Tabenrnesiotz, quia monasterium 5. Pachomii situin 
. erat.in insula Nili, ut supra notatum est. 

. 8Galliculas. Hic artieulus non invenitur in Re- 
. gula saneti .Pachomii exeusa. Gallicula, inquit Pa- 


iaS,, calceamenta pastorum, 


diminutivum a gal- 


, lica. Yide superius adnotata. 


T 


fur ij, Regula S. Pachomii edita, 
l hac reperire liceat, 


h Jungendum est. Íd est, suendüm est. 

| Absque eo. Id est, absque licentia ejus. 

) Cellulam alterius. Hic etiam articulus non habe- 
quamvis arliculo 
Ad alterius, cellam 1utraré 


nullus a3debit, nam diversa precepta sunt... 


k Ad cibum cum pergent. Hzec verba, licet supe- 


um, etc. : . 
1 Nemo juncos. Hic etiatti u?tieulüs nof etstarH 
Regula S. Pachomii excusa; nihilominus quid s 
mile habetur arf. 30 : Phlfnarum folia; sade tex 
tur sport&, nemo jure suo tollet, absque eo c&i pe 
me sunt credite. Entelliguntur hic junci Nilutiel, 
quos monachi aquis madéfactos consuebant ad con- 
iciendas mattas seu psiáthos, quemadmodum eim 
folia palmarum aqua infündebant ad conficien ai 
sportas : ut videre ést apud Palladium cap. de 9* 
cario Alexandrino, Ojroz fpí&ag 8x)ove Tu i e 
vixov sic mÀn)og" id est, « cum ipse madefecissé 
multitudihem foliorum ex pálmis. » Erat aatem Iun: 
hie Macarius in monasterio sancti Pachomil: 
P exstat n Regula exeun. ü 
 Interrog. 118 Regul»; Rulh.; eap. 49. 
? Si oportet ire. Exstat apud 8. Basilium, "^u 
rog. 120 Reg. brev., et apud. Rufinum, or i 
P-Non veni ul a. me faciam quidyuam. lta. 29 


b Rufinum. In textu Greco, 0038 4&p &x' ipsuto? ük 


etl Joannis 


Àvü«, id est, Non enim a meipso veni, eia Dish 


ep. vit, ubi sic habetur, Kei &r' JuateU 
id est, etu me ipso non veni. 

: 4 Sed ab illo qui fue misit. Ápud Rufinum: SM 
ille qtii me misit, ipse facit. Aliter 4a test Minn » 
Basilii : &X' Putvor p^ ditíoredu, Id est, std 177 
misit. Sed discedit a textu Graeco Jotuais, ài niil 
é)ucióg à répcjuc ps, Id. e&t, sedet veras, du! 
me. Itaque citatur locus ex memoria. | uni it 
-. * Quéd in omnibus supsréwm est. bege : ür uil 
hotninibus superbum est. Luc Rvt, (uod Rowe. 
altein. est. In textu. Grsco «à dv fodpszos To 
Apud Rufinum, quoniam in hominibus Supe 
tibus, . baeil 

. * Si debent. peregrini. Habeuat apud S- e ol 
interrog. 144 Regul. brev., et aputd Rudnum c3P. 


549 


ubi fratres -operentar, wel etiam si alii de eodem À 


monasterio debent, relictis euis locis, iptrare ad 
alia, preter illum cui creditum est requirere ope- 
rantes, id est, ad quem opus pertinet et. dispensa- 
tio? — Resp. Si quis inventus fuerit hoc faciens , 
tanqusbi fiteridrbans distiplittafa et ordifiém fra- 
trum; * a communi conventu excludatur, et omnino 
5 a lieitis progressibue inbibegtur; et sedens ip uno 
loce, in quo judicaverit is qui praest, apto ad eor- 
rectionem, et vindictam, npsquam proreus permit- 
tatur abacedere, sed urgeatur in opere multo plus 
quam est Consuetudo, et quolidie exigatur, usque- 
quo discat implere hoc quod Apostolus dixit : Unus- 
quisque in qua vocaliene vocalus est, in ea permaneat 
Gor. vu)., , ... , 


tunitate impingit. — MEN 
$ XVill. — Ex Recuta FrnaEesi (cap. 20 1). 


 Vagari per lock. iiühnachürü, sicüt ron decet, ila 


'moh convéentt, etc. 
"8 À communi conventu excludatur. Hiec non sunt 
in text Groceo. ] 
b A ficftis projressibus. 1d est, à concesso egressu. 
€ Si opórtet eos. Habetar apud 5S. Basilium se- 
quent fterrogaitone, et apud Rufinum eodem ca- 


Ite. 
H d Ferti retis érit. Ytà apud Rufinum, sed aliter in 
4tex(iu Greco : To. xpipatt t00 vAirtov, 3 toU G'uycpE- 
AMNG 1$ xMrty Smoxtlo^o £x&zepoc, ó «€ Oidoog xai à 
ex opiyo, Hd est, t jadiciofuris, et ejns qui cum 
fure cóvcurfit, sabllciatur uterque et. dans et susci- 
piens opus, » vídeliéet absque córiscientia ejus qui 
proest operibus. 
e Nulli liceat. Invenire est in Regula ms. Pauli 
et Stephani éod. Flor. cap. 27. Refertur autem hoc 
caput, quia S. Benedictus prohibet aliquid facere 
injussu rectoris : ac proinde non intrandum in cella- 


rium et in àrtificum officinas sine ejus permissu. D 


Que quidem institutio optima est propter rationes 
allatas, tum quia confusionem ipsis artificiis affert, 
stque ctiam artificibus ejusmodi prómiscuus in eo- 
rum officinas fyréssus : etiam non sine jactura in- 
strumentorum, cum passim ab omnibus sine discri- 
mine tráctantur, HJem statuitur in Poenis brevibus, 

ne S. Basilio 4scribuntur, art. 42 : EC c &zoipog 
£o e&t ele Ejwcliptoy, s sig xspiov Extüg t&v fvcetu- 
mop», 5?) tO» gpoytU;Ovtoy Tüi türacuus, pivégUn 
&ntuloyüsc; id est, « Si quis importune ingreditur in 
eulinam et vel ecllarittin exceptis designatis, aut hís 
qui curám geruüt ordimatlonis et disciplin:e, careat 


benedictione. » Eadem est mens S. Pachomii, cum : 


id solis prepositis permittit, art. 6 : « Ad offlcinas 
diversarum artium soli, pergent prepositi ut acci- 
piant quod necessarium est. » Idem videre est in Re- 
gula Tarnatensi hoc capite : « Et ubi artifices ope- 
rantur absque supra scriptis personis (abbate et 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII. 


| | i250 
.$ XIX. — Ex Rzcuia Cassii (cap. 90). —.— 
£ Tanta autem obedientia Regule debet junior 
jmbui ut absque senioris sui scientia vel permissu 
non solum de cella eyire, sed ne communi ac natu- 
rali necessitati satisfacere sua auctoritate prasu- 
mat: nec illa etiam qus utilia sunt, id est, aut 
cellam mundare, aut aquam deferre, aut si. guid 
aliud opportunum est, sine conscientia et ordina- 
tione suisenioris usurpet. —— .,., « - 

4 XX. — Ex Recuua TanNATENSI (cap. 1), 
i1 Meditantibus etiam [ratribus nulli liceat rebus 
se aliis implicare, nec liberum judicet ab i schola 
vel ubi meditantur fratres discedere. Qui vero in 
hac prwsumptione preruperit, excommunicationi, 
ut dignue est, subjacebit. k Cellulam alterius proeter 


— B abbatem et prepositum, nisi dato signo, es&. licitum 


introire, quia ipeis tantum conceditur fratrum se- 
creia cognoscere, et?! qualiter [se] unusquisque 
agat, occulta inspectione perquirere : » et ubi artifi- 
ces operantur ^ absque suprascriptis personis nullus 
presumat eccedere. ^ Advenientibus quqque nibil 
preter humilitatis affectum et debitum famulatum 
junior exhibebit : et curam habere de causa qua ve- 
Berit, quandoque reversurus sit, Dom proeumal; 
quia hee seniorum sellieitudo, non juniorum pre 
sumplio, debet iaquirere, 
$ XXI. — Ex RecurA OnigvraLi. | 

P Nullus mittatur foraa ob aliqued negotium. Missi 
véfó non singüli, séd bini vel terni anmbulent, ui 
dum se invicerá custodiunt et consolahtuy, éi $efifd« 


C res eorum de honesta eorum conversatione sécuri 


prieposito) nullus Hpesumat accedere. ? 

f Vide supra c. 98, 8 7. | v 

? Tanta autem. lec sumpta sunt ex Cap. ló 
lib. 1v de Institutis repuntiantium. MEM 

h Nec etiam illa que utilia sunt. Hic nofi exstant 
apud Cassianum. 00 won 

i Meditantibus. Íd est, legentibus, discenlibus. 
BRegula Pauli et Siephani, cap. 39 : « Sed neque ád 
melditandas litteras vel psalmos aut lectiones ,quis- 
quam ex sua quasi potesiale pr:esuihal. » Beda lib. 
in Hisi. Angl., cap. 5 : « Ut omnes qui éumn eo iii- 
cedebant, aive attonsi, sive laici, nieditàri deberent. 
Id est, aut legendis Scripturis aut psàlmii$ discendis 
operam dare. » .. ., .. 03 | 

ji Schola. Schola est conclave ingens, in quo 
monachi legebant et. dormiebant, ut supra nota-- 
tum .est. a lust ud ls 
- k Cellulam alterius. Ideni pisecipit S. Pachomius 
hoc capile supra citatus : « Cellulam alterius, nisi 
prius ad ostium percusserit, intrare illicitum est. » 

! Qualiter se unusquisque agat. Pronomen se re- 
dundat. lav . 

m Et ubi artifices operantur. ]dem praéipitür in 
Regula Pauli et Stephani supra hoc capite. 

n Absque.ldest sine permissu. — . — . , 

o Advenientibus quoque. Idem statuitur in Regula 
Patrum ms., qui est secunda cod.  Flor., unde hic 
locus videtur esse emendicatus: «, Àdvenienti pere- 
grino nihil plus exhibeat quam occursum humilem 
et pacem. Reliquum non sit illi cura unde venerit, 

roquo venerit, vel quandoam ulalurus sit, nec se 
Jungat ad fabulas cum illo. » |. .. , . 4e 

P Nullus mittatur. foras. Ex Kegulà : Pachóinil, 
art. 54 : « Nullus solus mittatur forasad aliquod ne- 
gotíum, nisi juncto ei altero. » 


1351 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1332 


sint, et illi non periclitentur. Observantes tamen A aliud monasterium mittitur visitandum, quandiu 


hoc * ut non se invicem fabulis. inanibus destruant, 
neque negligenti cedant locum destructionis, sed 
unusquisque in ac 'Aàttentus sit, prout tempus 
fuerit. ^ Quando autem reversi fuerint in monaste- 
rium, si ante ostium viderint aliquem quaerentem 
suorum affinium de his qui in monasterio commo- 
rantur, non valebunt ire ad eum et nuntiare vel evo- 
care. Et omnino quidquid foris gesserint, in monaste- 
rio narrare non prxsutant. 

&$ XXIIl.—Ex RecuLA saNcrI [siponr (cap. 24). 

e Nullus monachorum inconsulto abbate audeat 
uspiam progredi, nec aliquid 4 praesumere sine im- 
perio ejus seu prepositi. Si quando abhas * vel prz- 
positus alieubi proficiscuntur, ille ferat fratrum sol- 


cum eis faerit ad quos destinatus est, ita eum ibi 
oportet vivere sicut reliquum ccttam sanctorum vi- 
det, i propter scandalurii: scilicet et perturbationem 
infirmorum. 


$ XXIII. — Ex RrecurA Macisrhi (cap. 28). 


j Nam et fratres in vía. dirigendi hoc prreceptam 
abbatis vel prspositorum suoftim accipiant. Quarta, 
sexta et sabbato in diebus majoribus, id est, a Pas- 
cha usque viu Kalend. Octobr., quod est zequino- 
ctium hiemale, ut non in via jejunent propter zs- 
tum et sitim; deinde ah :equinoctio hiemali usque 
ad Pascha, quia breviores sunt dies, ambulantiwn 
fratrum in quarta, sexta et sabbato, jejunia protra- 


licitudinem, qui est post przpositum secundus in B hantur in vesperam, k ne occupati fratres nona ho- 


ordine. Quando íratres foris proficiscuntur vel re- 
deunt congregatis omnibus in unum in ecclesia, be- 
nedictionem accipiant. Eodemque mmodo hebdomada- 
rii f vel quarumlibet rerum dispeusatores, sive dum 
promoventur, sive dum recedunt. Propter necessita- 
tem aliquam monasterii duo fratres spirituales com- 
pro5atissimi eligantur, qui ad urbem 5 vel ad posses- 
sionem mittantur. ^ Adolescentuli autem, vel nuper 
conversi a tali ministerio removendi : ne aut infirma 
setas carnis desiderio polluatur, aut rudis conversio 
ad seculi desideria revertatur. Monachus dum ad 


& Ut non se. invicem fabulis inanibus destruant. 
Recte sane, quia maxima est monachorum destru- 
ctio loqui inania. futilia et szcularia, quorum rela- 
tione inonachi fervor cito remittitur et torpet, ut 
preclare monet S. Antiochus, homil. 102 : kzi z«- 
youtat Ó vod xat xazapysitat &x cie Ty&upattrfG iLya- 
Gíxg, xal ix)ustat poc cov ci; &axíatoz tovov. id est, 
« Mens monachi remittitur, ab operatione spiritali de-- 
sidet, enervis resolvitur ad servandum exercitationis 
monaslice vigorem. » Nec mirum sane; quia ejus- 
modi confabulationes mentem a Deoavertunt, eamque 
obtenebrant et sterilem efficiunt, ut pr:eclare docet 
Hesychius presbvter centur. 11, n. 95 : « Tnvexeota 
ó vou axoriztrat, xxl &xapro; niytt, vyvixa &y 3) )óyove 
xog utxoog Jo)xon. 3) xztà Quxvotav xavadiEautvog mco7- 
ouc3579 «cis. ld est, « Tunc mens obtenebratur et 
sine fructu manet, quando s:zculares sermones 1o- 
quitur, aut cum illis ab intellectu susceptis confa- 
bulatur. » Quamobrem vitz religiose institutores 
eju:modi verba proscripserunt, sancta sola et, divina 
monachis permiLtentes. S. Pachomius, art. 35 : 
« Operantes nihil loquantur szculare, sed aut me- 
ditentur quzxe sancta sunt, aut certe silebunt. » Sera- 
pion et alii abbates in sua Regula : « Nec alicujus 
audiatur sermo, nisi divinus, qui ex pagina (sacra) 
proferatur. » Si quis ergoloquitur, inquit Apostolus, 
quasi sermones Dei. 

b Quando autem reversi fuerint. Reliqua hu- 
jus capitis sumpta sunt ex Regula S. Pachomii, 
art. 34. - 

e Nullus monachorum. 
S. Isidori, cap. 23. 

4 Presumere. ld est, ex suo arbitrio facere. 

* Vel prepositus. Particula vel hoc loco sumitur 
copulative. . 

f Vel quarumlibet rerum dispensatores. Optima in- 
stitutio, ut non'solum hebdomadarii, sed etiam pra- 
positi, decani, cellerarii aliique officiarii, data in ec- 
clésia benedictione, promoveantur. 

6 Vel. ad possessionem. Possessio est villa, curtis, 


Exstat in Regula excusa 


ra per refectionem in via accelerata brevitas diei 


fratribus ! mansionem protendat, aut, ut est lacrum 
seculi totum 7 vernale, cum jam ad seram finiti 
cum jejunio diei inclinata jam secunda refectio, 
» [eum] nihil sibi emendum mansionem promiserit, 
propter nullum ? distractionis adquzestum, P Jejeju- 
natum jam fratrem non vellet taberna suscipere, et 
propter susceptionem 4 a nullis lucris fratribus de- 
negatam, cogantur fratres propter hospitalitatem 
iterato de sumptibus suis expendere, et per secun- 
dam refectionem, qux» non licet, jejunium violare. 


vicus. Lex Salica, tit. 56, 8 & : « Si quis per ma- 
lum ingenium in curtem alterius, vel in casam vel 


C ubicunque miserit aliquid, quod furatum est, nes- 


ciente domino, cujus possessio est. » Et lib. v Capitul., 
tit. 169 : « Qui in. vicis vel possessíonibus chorepi- 
scopi mittuntur. » 

b Adolescentuli autem. et nuper conversi. Optima 
institutio, et valde notanda propter rationes allatas : 
tum etiam, ut semper intersint communibus exer- 
citiis, ne cito desuescant, et tandem torpescant. 

i. P.opter scandalum scilicet et perturbationem. in- 
firmorum. ()axe suboriri possent ex remissiori vita 
peregrinorum monachorum. 

| Nam el [rarres. H:ec sumpta sunt. ex eodem ca- 
piie 28 Regul.e Magistri, cni titulus est : De diebus je- 
Juniorum vel hora re(ectiunis, paulo post medium, 
ut apparet ex eadem Regula cod. Corb. 

e occupati fratres. Est nominativus absolutus 
loco ablativi absoluti. 

| Mansionem pretendat. Id est, anticipet tempus 
mansionis, ut non possint ante lucis defectum ad 
illam pervenire. 

m Vernale. 1n Regula ms. binale, pro vinale, id 
est, venale, ut supra vidunt, pro vendunt. Itaque 
legendum puto, venale, nt in end. Vind. 

2 Cum nihil sibi. Ita in Regula ms. ; sed particula 
cum redundat, et [ependum, cibi pro sibi. 

? Distractionis ad questum. n est, venditionis 
questum ; adquzstus pro qu:zstu. Gallice, acquét. 

P Dejejunatum jam. fratrem. ld est: Qui Jam re- 
fecisset. Gallice: Qui aurait déjà déjeuné. Sensus 
autem omnium horum verborum est : Si ad seram, 
finito cum jejunio die, nulla refectio superest mona- 
chis, ac propterea nihil lucri ab eis speraret caupo, 
nollet eos suscipere; ac proinde ut susciperentar, 
iterum reficere cogerentur, et sic jejunii legem vio- 
arent. ' 

1 A nullis lucris. Lege, Nullius lucri, przpositiono 
expuncta. 


— — — o— —  — -- 


1555 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII. 


4554 


« Aliis vero diebus extra quarta, sexta et sabbato, A dierit, prandeat; aliquantulum tamen legat ! aut 


in diebus minoribus, sexta hora ad refectionem, in 
vía b repausent et sera ccenent propter vi» labo- 
rem. À Pascha vero usque Pentecosten, exceptis 
missis ín longinqua via, in monasterio vel ubivis 
sexta semper hora reficiant, et ccenas suas mutent 
in prandiis, dicente sancta Scriptura : * Non licet vo- 
bis jejunare cum sponsus vobiscum est, eL non ccenent, 
nisi quinta feria et Dominica. Nam ideo omni tem- 
pore 4 quinta feria non licet jejunare, quia * ascensa 
Domivi ipso die omni tempore occurrit. Dominica 
vero die non licet jejunare, quia resurrectio Domi- 
ni impulatur, quod in libris suis fieri prohibet S. 
Sylvester. Nam ideo a Pascha usque Pentecosten 
non licet jejunare, quia sabbatum Pasche claudit 


meditetur, ut Regulam ipso die videatur implere. Si 
vero in viam longiorem dirigatur codiculum modi- 
cum cum aliquibus lectionibus de monasterio secum 
portet, ut quavis hora in via * repausaverit, ali- 
quantulum tamen legat : ia tamen si fucrit ^ psal- 
teratus. Si vero non fuerit, ^ tabulas a majore su- 
perpositas psalmis secum portet , ut ad refectionem 
prandii, aut P ad mansionem cum applicaverit, ali- 
quantulum, 4 quantum occurrerit, tamen medi- 
tetur, ut quotidie Regulz reddat quod suum est. Ita 
et frater qui adhuc litteras discit, tabulas superpo- 
sitas a majore de monasterio secum portet; ut si 
cum litterato- vadit, ipse cum se ad refectionem aut 
mansionem applicaverit, cum eo tamen, aut solus 


tristitize jejunia et aperit Letitize alleluia, et sabba- B aliquantulum, quantum occurrerit, meditetur, ut su- 


tum Pentecostes claudit alleluia et aperit jejunia. 
Sed f ecclesiis clauditur alleluia. Nam monasterio, 
quasi in peculiari servitio Dei alleluia usque ad 
Epiphaniam per 5 modum psalmorum constitutum 
b aperta a servis Dei psallitur Domino. 

$ XXIV. — Item (cap. 57). 

i Frater qui i pro actibus monasterii mane mis- 
sus fuerit, et qui propler occupationem vie k a 
prima usque ad tertiam in hieme, sive a nona us- 
que ad vesperam in zstate, legerit; si sub eodem 
die monasterium reversus fuerit, quavis hora re- 


* Aliis vero diebus extra quarta, sexta et. sabbato. ' 
Ita in Regula ms. et isti ablativi sumuntur veluti ad- 
verbialiter. 


b Repausent. Id est, reficiant. Sumitur active a C 


Cassiano coll. xvim, c. 14. 

c Non licet vobis jejunare, cum sponsus vobiscum 
est. Matth. ix, Marc. nu, Luc. v. Profert autem sen- 
sum Scripturz hic Magister, non verba. Dicit auteín 
Sponsum esse nobiscum in his diebus quinquage- 
sinxe Paschalis, quia Christus post resurrectionem 
illis diebus conversatus est cum apostolis, licet non 
integris ob ascensionem, qux facta est die quadra- 
gesumo. Sed hic sumitur major pars pro toto. 

4 Feria quinia non licet jejunare. Ex institutione 
Melchiadis pap:z, ut supra notatum est. Sic beata 
Genovefa tola Tiebdomace jejunabat, exceptis Domi- 
nica et feria quinta, ut in Áctis ejus habetur. 

* Ascensa Domini. Ita in cod. Vind. Ascensa est 
ascensio , ut in Saeramentario S. Gregorii, In 
Ascensa Domini, et paulo post, Dominica prima post 
Ascensam Domini. Ma etiam in Aimonis sermone 
ms. bibl. S. Germ. a Pratis : In Ascensa Domini, 


pra diximus, aut ad prandium aut mansionem ali- 
quantulum tamen meditetur, ut videatur quotidie 
consuetam regulam adimplere. Item frater qui pro 
actibus monasterii aut noluerit ire, aut certe am- 
bulans murmuraverit, vel cum aliqua tarditate exire 
voluerit, si placuerit abbati, jam non mittatur, et 
Statim excommunicationis poenam suscipiat, et sciat 
se adeptum superbiam preceptioni repugnare di- 
vine; ideo divine, quia dicit Dominus doctoribus 
nostris : * Qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Appli- 
cantes vero in via ad mansionem (íratres tali loco 


f Sed ecclesiis, etc. Clericorum et canonicorum 
videlicet, Nam ecclesix sunt clericorum et canoni- 
corum proprie, oratoria monachorum. 

8 Modum. ld est, numerum. Ita in eadem Regula, 
cap. 55, in lemmate de modo psalmorum, vel nu: 
mero, et postea in eodem capite quot psalmi singulis 
horis decantandi sint, instituitur. In Cod. Theod. 1. 
supra citata: « Quos eliam fisco certo solidorum 
modo obnoxios facimus. » 

h Aperta. Ita in. Regula ms. Magistri cod. Corb. 
Refertur ad alleluia (quod vocabulum Magister hoc 
loco femininum facit) et opponitur verbo clauditur. 

i Frater qui. Habetur in eua ms. ejusdem Ma- 
gistri cod. Corb., eodem cap. 57. 

j Pro actibus. Id est, pro negotiis. 

k A prima usque ad. tertiam in hieme. Quia juxta 
hujus Magistri Regulam in bieme [fratres legunt a 
prima ad tertiam, in :estate a nona ad vesperam, ut 

auetur cap. 90 ejusdem Regula. 

! Aut meditetur. Meditari hoc loco est legere, idem- 
quc significat toto hoc eapite. Nam hic agitur tan- 
tum de lectione sive in mensa sive extra meusam, 


etc. Sic missu pro missio, remissa pro remissio. Ter- D non de oratione mentali. Vult enim hic Magister ut 


tullianus, lib. »v contra Marcionein, cap. 18 : « Dixi- 
mus de remissa peccatorum. » S. Cyprianus, epist. 
40 : « Qui blasphemaverit Spiritum sanctum, non ha- 
bet remissam. » Et epist. 59: Gravissimis delictori- 
bus et in Deum multum ante peceantibus, cuin 
postea crediderint, remissa peccatorum datur. » Sic 
delensa est defensio, id est, vindicta. Tertullianus, 
lib. 11 contra Marcionem : « Ut quia durissimo et 
infldeli in Dei populo longum vel etiam incredi- 
bile videretur a Deo exspectare defensam edicendam 
postea per prophetam : Mihi defensam, et ego defen- 
dam, dicit Dominus. » Sic resona est resonatio : 
Gloss: veteres, Resona, 4x, id est, echo. Mina, mi- 
natio. Gloss Arabico-Latinz dictz : Mima, mimatio 
be:tiarum ; lege mina, minatio. Unde subjungitur, 
minabamur, id est, minubamus. Proba, probatio. 
Cod. Theod. lib. vi, tit. 51: «ut ab stratoribus 
unus tantum solidus probx nomine peteretur. » 


PaTRor. CIL 


fratres in via directi lezant, et ferant codicillos seu 
tabulas, ut videantur quotidie Regulam implere. 

n fiepausaverit. Id est, refectionem sumpserit. 

2 Psalteratus. Qui Psalterium didicit, litteratus. 
Vide qux supra de hoc vocabulo notata sunt. 

9 Tabulas psalinis superpositas. ld est, codicillum 
in quo sint psalmi, ut illiteratus ille, et nondum psal- 
teratus, aliquid meditetur de Psalterio. 

P Ad mansionem. 1J est, diversorium. Lex Bur- 
gundionum, tit, 58, 8 9: « De legatis vero extra- 
nearum gentium ul dictum est, id volumus custo- 
diri, ut ubicunque eos mansio contulerit. » Sic et 
mansiones militares Plin., lib. vi, cap. 23 : « A Co- 
pto camelis itur aquationum ratione mansionibus 
dispositis. » 

d Quantum occurrerit. Id est, quantum licuerit. 

" ()..i vos spernit, me spernit. In resp. ms., qui vos 
expernit, me expernuit. 

h3 


P 


155 


1555 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 
"e 
lectum sibi eligant facere, qui sit semotus et mun- A litatis fratrum consideraverit : tunc refeetos aliquid 





dus ; ubi digne super stratum leniter in nocté Deum 
meinorentur. Nam et hoc preceptum abbatis vel 
praepositorum exeuntes in. viam fratres accipiant, 
ut quotiescunque fratres spiritales positos visitent ; 
et cum eorum introierint cellas aut oratoria, oran- 
tes dicant hunc versum : * Introivimus in. taberna- 
culum ejus, adorabimus in loco ubi steterunt pedes 
jus (Psal. cxxxi). Exeuntes exinde orantes simili- 
ter dicant hunc versum semper : Vias tuas, Domine, 
b notas fac mihi, et semitas tuas edoce me ; dirige me 
in veritate tua (Psal. xxiv). Aut forte alium versum 
pro isto, si voluerint dicere : Perfice gressus meos 
in semitis tuis, wt non moveanlur vestigia mea (Psal. 
cxviir). Ergo cum ceperint a monasteriis et cellulis 


spiritalium fratres nostri exire, prius oratorio vale- B 


faciant, $ et item peculiariter pro egressu, quos in 
monasteriis suis vel cellulis derelinquant, se debere 
in sequenti Dei opere memorari, et sic ambulent. 
4 Cám vero ecclesias nostri fratres intraverint, post 
orationem humilitatis Deo incurvati, erecti dicant 
hunc versum : Exsultabunt. sancti in gloria, letabun- 
tur incubilibus suis (Psal. cxtax). Et modice incurvati 
[in] orationem complentes sibi, sic exeant foras. 
| 6$ XXV. — Item (cap. 54). 

« Ambulantes longo itinere fratres quarta, sexta, 
sabbato in hieme, hoc est, ab gquinoctio autum- 
pali, quod est octavo. Kal. Octob. usque in Pascha, 
in via ambulantes fratreg ad vesperam reficiant. 
Nulla ratione hzc frangant jejünia. Ideo enim ad 
vesperam diximms, quia si nona volunt in die refi- 
cere, occupati in refectione brevibus horis prolon- 
gata, mangio eis clauso parvo die subducitur. f Sed 
qui tamen hzc in hieme non frangant jejunia, si 
8 carricati in dorsis suis gravibus oneribus non va- 
dunt. Nam tunc abbas fratres faciat reficere, consi- 
. derata propensati ne aut temporis, aut necessitatis, 
sive in hieme , sive in zstate , si gravia 5 gelicidia 
camporum, aut ferventes 2e8tus viarum , aut montes 
excelsos ! subire, aut grave sarcinarum pondus exi- 
stimaverit, vel imbecillitates quorumdam impossibi- 


a [ntrojvimus. Pro introibimus, v pro b. 

b Notas fac mihi, Domine. 

mano. 
e Et item peculiariter pro egressu. Hic desunt non- 
nulla, sed hoc modo supplenda ex Regula ms. : 
item pecullariter pro egressu suo foris orent, et 
exeuntes ab eis nostri peregrini petant omnes quos 
in monasteriis, etc. » Sensus est : Cum fratres foras 
exeunt, orent, et petant ab eis quos derelinquunt ut 
sui memoriam faciant in sequenti opere Dei, seu of- 
ficio canonico. 

d Cum vero ecclesias. Nempe canonicorum aut cle- 
ricorum, quas distinguit ab oratoriis monacho- 
rum. 

e Ambulantes longo itinere. Reposui titulum omis- 
sum, ex Regula ms. cod. Corb. 

f Sed qui tamen. Lege, sed ita tamen, ut in Re- 

ms. 
& Qarricati. ld est, onusti. 
h Gelicidia. ld est, gelu. 
i Subire. Pro subituros ; enallage. 
j Temperatos. Id est, potos. 
k Gonsiderans abbas. Habetur in Regula ms. eo- 


lta in Psalterio Ro- - 


c EcD 


eodem cap. 66. 


faciat de monasterio properare. in hiemis gravi ;- 
gore calefactos, in ferventi aestate | temperalos ia 
viam debet fratves dirigere. 

$ XXVI. — Jtem (cap. 60). 

k Considerans abbas fratrum debitum | quoi 
dianz mensure, necnon el longinquitatem itineris, 
vel moras agendi actus, et perpensans subslantie 
monasterii quantitatem in nummis et in bis quz 
cruda possunt portari, sufficientibus consuete IDen- 
sur:e sumptibus aliquantulum ? probare itineris m 
gis, propter adjuncti forte in via collegz vel sxi 
charitatem quantum abbas voluerit, panis aui visi 
seu et aliarum rerum vel nummorum jungat ner 
Sur . 
& XXVII. — Item (cap. 65). 

» Fratres spiritales P jn via quando a se abs 
dunt, si vale sibi non faciant, 4 vel orationem con 
munem offerant Domino, vel pacem sibi tradat, 
sciant se a charitate * excommunicatos disce&rt, 
usque dum se revideant, el charitatis inter & vio- 
culum nectant; sicut * in Vitas jegiur Patrav: 
abscedens unus frater de partibus Qrientis, venies 
in partes Occidentis, rememoralus quod uni [rati 
vale non fecerat, * praptergiss: charitatjs redi 
itinera , uy quod minus complevit in fratre perlict 
ret. Unde debent ad hanc charitatem fratrum [rz 
tres esse solliciti. 

$ XXVIII. — Item (cap. 66). 

« Exeunles in via fratres petant pro seour d 
centés versum':. Vias tuas, ' Domine, notas [ac wb 
et semitas tuag edoce me (Psal. xAlV). Aul si vot 
rint, alium : Perfice gressus meoj in sem.tis (yis, V 
non moveantur vestigia mea (Psal. xvi). Semperenii 
versum quando exeunt, sive quando ingrediunlufs 
cum gloria explicent. Similiter el revertens pei 
pro se orari dicente$ hunc. versum : ]wroivisti v 
tabernaculum éjus , adoravimus in loco ubi seien 
pedes ejus (Psal. £xxxi). Cum gloria. yd qu 
üescunque " limen forum  ulümarum monaste 


dem cap. 6. 
! Quotidianc mensura. Quz singulis fratribus Q9 
tidie datur. 
m Actus. Id est, negotii. d 
» Probare. Lege, pro labore, ut in Regula m5 " 
cod. Vind. a | 
o Fratres spiritales. Hxc habentur 1n Regula P* 
cod. Corb., eodem capite 63. d 
P In via. Ita in Regula ms. ; sed subaudicidim 
detur, directi. a Regi 
. q Vel orationem communem offerant. lt V Re 
ms. ; sed supplenda est partieula 80H. 
e Excomniunicatos. ld est, separatos. 4 M 
» In Vitas Patrum, lta in Regula. m$ qu - 
nomen, vitas, hac forma indeclinabile es, 
notatum est. ) 
* Pratermisse charitatis. 
Hellenismus. NEUE 
w Exeuntes in. via. [ratrgs. 


Supple caWit ali 
Exsial jp Begub 9^ 
v Limen fotum ultimarum. In Regyla mi -— 


| : n 
forense ultima regio. Ubi 'orense est 3 foribut 
a foro. 


435 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII. 


1358 


rii^ egressus ingressusque frater fuerit, sine versu A de ingresso limine forensi exterioris regiz? monaste- 


tamen pelat pro se orari semper. 
$ XXIX. — ltem (cap. 71). 


b Fratres quovis horz tempore de via reversi ad 
monasterium 'fuerint, et fratres psallentes in orato- 
rio invenerint, orantes mox psallant eum ipsis; et 
€ post psalmum expletum a psallentibus pariter voce 
universos petant pro se orari debere, ut videantur 


à Egressus. ingressusque [rater fuerit. |n Regula 
ms. deest «ó egressus, non ita recte. Qui locus ita 
intelligitur, ut'frater petat orationem, nullum ver- 
sum proferens give egrediatur, sive ingredidtur -HK- 
men januz ultima monasterii. Quod non repugnat 
initio hujus capitis, in quo precipitur, ut exeuntes 
et ingredientes fratres dicant versum, nam hoc intel- 


ligitur, cum petunt orationem in ipso oratorio, sive B 


pro egressu vel ingressu. 
- b Fratres quovis hore tempore. Reperire est in 
Regula ms., eodem capite 67. 

: € Post psalmum ezplétum. Non dicit, post horam 


: rii in. petenda eratione Regulam adimplere. Et posi 


d missas opéris saneli in eratorio primo abbatem, 
deinde praepositos suos * vel oujnes post regressum 
vis ad pacem * 'accipiant. . 

&$ XXX. — Ex RgourA saNcTI Cusaun (cap. 6). 

8$ Nemo sibi aliquid eperis vel artificii pro sue 
libito eligat faciendum, sed in arbitrio senioris erit 
quod utile prospexerit, imperandum. 


expletam, ex quo intelligitur ad finem eujusque- 
r 


psalmi, cum fratres in oratiohe prosternuntur, ejus- 
modi orationem a reversis fratribus egse petendam. 
$T Missas. ld est, collectas, seu expletum officium. 
e Vel omnes. Particula vel hoc loco sumitur copu- 
lative. 
f Accipiant. 1d est, excipiant. 


€ Nemo sibi aliquid operis. Exstat in Regula 8. Cz- 


- garii eod. cap. 6. Hoc autem capitulum hic citatur 


ob illa S. Benedicti verba: Vel quippiam quamvis 
parvum, sihe jussione abbatis facere. "Á . 


C ——————GÁGEMMMUUU MK KK NNNM MMMMNMMMEUMaMaMas A 1l Ll 9S9 9h , LV aA d 
CAPDT LXXIIL. 
S) FRATRI IMPOSSIBILJA INJUNGANTUR. 


- 





$4 1. — Ex Reeusa sANeTI BENEDICTI. 

Si cui fratri aliqua forie gravia aut e impossibilia 
injunguniur, syscipigt quidem jubentis iWoperium 
eum omni mansuetudine et obedientia. Quod si 
omnino virium suarum mensuram viderit b pondus 
oneris excedere, impossibilitatis quxe causas ei qui 
sibi praeest, patienter et opportune suggerat, non 
superbiendo aut resistendo vel contradicendo. Quod 
si post suggestionem suam, ip sua sententia c prio- 


quia nondum negavit semetipsum. Deinde malorum 
multorum causa efficitur tam sibi quam etiam c:e- 
teris, quia auditum contradictionis pluribus aperit, 
et seipsum ad eontradictionem insuescit; et cum 
non possint singuli discernere quod melius est et 
eligere, potest fieri, si talis est licentia ut aliquid 
deterius eligat. Tune deinde etiam suspicionem da- 
bit fratribus, quod passione aliqua, f 'vel ad. opus 
illud eligit, adstringatur, vel certe erga eos cum 


ris imperium perduraverit, sciat junior ita sibi expe- C quibus id necesse est operari. ltaque omnimodo 


dire, det ex charitate confidens de adjutorio Bei 
obediat. 
81I. — Ex RecurA sanc! Basinu (cap. 62). 

Interrog. * Si licet alicui excusare opug, quod ei 
injungitur et aliud quzerere. — Fiesp. Cum definitum 
sit mensuram obedientie usque ad mortem ésse, qui 
devitat hoc quod ei injungitur, et aliud quxrit, primum 
omnium obedientiz reus est, et manifeste oétendfitur 


* Impossibilia. Id est, admodum difficilia. ec 
enim non physice, sed moraliter capien:a sunt. Quz 
quidem perfectam requirunt obedientiam, 'qualem 
suis discipulis optat S. Benedictus cujus beneficio 
onus quod ultra vires esse videbatur, Deo opitulante 
leve erit. In. hoc maxime enituit obedientia mona- 
chorum Legerentium, quam ita describit sanctus 


non obedire multorum málorum causa est et radix. 
Si autem ratio est aliqua, qua sibi recte excusare 
videatur opus illud quod excusat, exponat hanc 
ipsam causam huic qui przest; et relinquat ejns ju- 
dicio, ut ipse probet, si 5 excusatione dignum est 
quod allegat. ' mE 
$ III. — Item ipse (cap. 82). 
Interrog. 5 Si licet. unicüique vitare opus, quod 


€ Prioris imperium. Per Priorem hoc loeo intelli- 
git seniorem, quem juniori opponit, cum ai : Sciat 
qunior sibi expedire. 

d Et ex charitate confidens de adjutorio Dei obe- 
diat. In. cod. Vict. p. pr:zepositio ex desideratur. [n 
ms. S. Germ. ma. legitur : Et de charitate cenfidens 
etde adjutorio Dei. Nulgata nihilominus lectio pre- 


Eulogius in epistola ad Willisindum Pampilonensem D valet, ut quis o*ediat ex cbaritate, id est, Dei amore 


episcopum : « Sic guoque in aliquos princip :tum 
suum obedientia, qux: omníum virtutum magistra 
est, vindicans, suos non patiebatur exsecutores dege- 
Derare, sed supra vires grandia exercere compellebat, 
quoscunque munere suo illustraverat. » Neque est 
quod ex hoc loco sux tyrannidi indulgendum cen- 
seant quidam reclores monasteriorum. Nam ejus- 
modi impossibilia rarius, probationis aut necessita- 
tis causa tantum, imperanda sunt. tU 

b Pondus oneris. Ita omnes mss. nostri, uno exce- 

to. Ita S. Dunstanus, Turrecremata, et editio Co- 
oniensis. In vulgatis co oneris deest. 1n ms. S. Germ. 
p- et ápud Smaragdum legitur, operis. 


iiupulsus de Dei auxilio confidens, non de sua cha- 
ritate : nam qui de sua charitate consideret, pra- 
sumptiouis notam non evaderet. 

e 5i licet alicui excusare. Exstat apud, S. Basilium 
inter. 119 Reg. brev., et apud Ruf. cap. 42. Excu- 
sare hoc loco est recusare, ut supra notatum est. 

t Vel ad opus illud. eligi. Apud Rufinum, ve/ ad 
opus quod eligit. Lege, vel ad opus illud, quod 
eligit 


& Excusatione. Id est, recusatione. 
b Si licet nicuique. Habetur apud S. Basilium 
interr. Reg. brev. 122, ei apud Rufinum cap. 46. 


200 9e o LAUS LL. 


1959 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1560 


gravius videtur? — Resp. Qui fideliter et puriter Deum A inquit, nocte ac die € operans vixi (Í Cor. vi). Non 


diligit, el certas est * de tribulatione Domini, nec suf- 
flcere sibi putat ea qu:e sibi injunguntur, sed semper 
augmenta operis quzrit, et majora quam injunguntur 
desiderat et exoptat etiamsi supra vires videatur 
esse quod facit; nec aliquando securus est, tanquam 
opere non expleto, sed e contrario sollicitus est et 
anxius, tanquam qui nihi] dignum przeceptis evan- 
gelicis egerit, memor illius Dominici sermonis di- 
centis : Cum autem feceritis omnia qug precepta 
sunt quecunque precipio vobis, tunc dicetis : Servi 
inutiles sumus ; quod debuimus [acere, fecimus (Luc. 
xvi). Sed et imitabimur Apostolum, cui cum mundus 
esset crucifixus, et ipse mundo, non erubescit di- 
cere : (Quia ego meipsum nondum «stimo b appre- 


quia non habemus potestatem, sed ut nos formam da- 
remus vobis ad imitandum nos (11 Thess. ni). Que 
cum ita sint, quis ita stultus est, vel infidelis, ut 
pu:et se majoribus quam debet, oneribus pergra- 
vari* cum in hoe, quod mensura poscit, nondom 
possit implere? 


8$ IV. — Ex Recura Cassiaw (cap. 31). 


f llla enim vera obedientia est, qux quamvis ali- 
quid difficile ei imperetur, 5 nihil tamen ciscutiens 
sine aliqua cordis hzsitatione perficere nititur et 
consummare quod jussum est, et pro reverentia se- 
nioris nihil de impossibilitate aut stultitia praecepti 
dijudicat, sed plena fide ac devotione quidquid di- 


hendere. Unum autem ea quidem qua retro sunt obli- B ctum fuerit, non tanquam ab homine, sed tanquam 


viscens, ad ea autem * qua inante suni me extendens 
secundum propositum sequor ad palmam superne 
vocationis Dei in Christo Jesu (Philipp. ni). Et qui 
cum haberet potestatem, ut Evangelium annuntians, 
de Evangelio viveret. Magis in labore et fatigatione, 


à Detribulatione. Lege : De retributione; ita apud 
Rufinum, et textus Grzcus postulat. Tüg v«pà ToU 
Evpiou piG8«rodociac, id est, de remuneratione Do- 
mini. 

b Apprehendere. Ad Philippenses iu. lta apud Ru- 
finum, in Vulgata interpretatione, comprehendisse ; 
textus Grzccus idem sonat, x«ctonptvat. 

. * Que inante. Inante, id est, antea, ut apud 
Rufinum legitur; in Vulgata editione : Que sunt 
priora. 

4 Operans vixi. Ita apud Rufinum. In Vulgata edi- 


tione, operantes, ut in textu Graeco Apostoli, ipy«tó- C 


ot, quemadmodum etiam in textu S. Basilii; at 
illud, vixi, non reperitur. 
* Cum in hoc quod mensura poscit. Prapositio in 
redundare videtur. Apud Rufinum : Cum hanc quo- 
que mensuram, etc. Sed hoc. ultimum membrum in 


a Deo sibi suscipit imperatum. Ita enim omnibus vir- 
tutibus preferre debet obedientiam, ut huic omnia 
postponantur, et universa dispendia monachus sub- 
ire contentus sit, dummodo hoc bonum in nullo vio- 
lare videatur. 


textu Grzeco desideratur. 

f Illa enim vera obedientia est. Hzc sumpta sunt 
ex capite 10, libr. iw, de Institutis Renunuantium. 

6 Nihil discutiens. Quia obedientia simplex et 
exca esse debet nihil dijudicando, sed mandatum 
simpliciter et humiliter amplectendo. Idem Cassia- 
nus collat. 18, cap. 5: « Caeterum. nunquam  ratio- 
nem veritatis intrabit, quisquis a discutione cx- 
perit erüdiri : quia videns euim inimicus suo potius 
quam Patrum judicio confidenteim, facile in id asque 
propelli& ut etiam illa, qu:e maxime utilis atque 
saluberrima sunt, superflua ei videantur et noxia. » 
Unde B. Antioehnus, honil. 39, ita obedientiam 

reclare definit ómaxoà oov bcviv &duxxorrog aso, 
id est, « obedientia est sine dijudicatione  per- 
suasio. » 





: CAPUT LXXIV. 
UT IN MONASTERIO NON PRUESUMAT ALTER ALTERUM DEFENDERE. 





$ L — Ex Recura sanc BenEpicT!. 


a Precavendum est, 5 ne quavis occasione prazesu- 
mat alter alterum defendere monachum in mona- 
sterio, * aut quasi tueri: d etiamsi quavis. consan- 


guinitatis propinquitate jungantur. Nec quolibet modo p 


a Precavendum est. la. in nostris mss. et apud 
Smaragdum; in cod. Vict. p Cavendum est ; in 
vulgatis cum. S. Dunstano : Summopere. pracaven- 
dum est. . 

b Nequavis. Vict. Iz ne qualicunque. 

e Aut quasi tueri. lta loquitur quia plus est. tueri 

uam defendere ; nam (ueri est servare, cus:odire. 

onius, cap. 4, in tutelam accipere a curando et 
tutela. Varro libr. v1 de Ling. Lat. : at defendere non 
item, etsi interdum hac duo verba con:uniantur. 
Particula quasi abest a ms. S. Germ., quemadmo- 
dum et hec verba, in monasterio. Hxc autem de- 
fensio ita capienda est, si nempe injusta sit, et con- 
ira veritatem : alioqui potest quis innocentem de- 
fendere, humiliter tamen et non. proterve. 

à EKitiomsi quavis. Ita vulgo habetur. At in cod. S, 


id a monachis przsumatur : quia exinde gravissima 
occasio * scandalorum oriri potest. Quod si quis 
haec transgressus fuerit, acrius coerceatur. 


$ II. — Ex PrueckPris sancr! PacuoMI-. 
f Qui consentit peccantibus, et defendit alium 


Far. Ebr. Vict. ma. ut apud Smaragdum et S. Dun- 
stanum legitur, qualibet. 

e Scandalorum. Id est, jurgiorum, rixarum, con- 
tentionum. Hoc autem malum cefensioris mutuze 
in monasteriis przcipue manat a clandestina illa 
quorumdam monachorum familiaritate, que, ut supra 
monuimus, universam pessumdat disciplinam et ob- 
servantiam. 

f (Qui consentit. Hic minime notatur numerus 
articuli : niiulominus hic habetur textus in. Rea2ula 
S. Pachomii excusa, art. 909; hic autem locus, usque 
adilla verba gsod si per ignorantiam, habetur in 
decreto lvonis p. 14, cap. 110, et apud Burcharduin 
libr. i, cap. 4, sub nomine S. Basilii, et 14, qu. 3, 
cap. 6, sub nomine S. Isidori; sed male. 


4301 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXIV. 


1562 


delinquentem, maledictus erit apud Deum et ho- A docebat Domini disciplinam, lites serens inter fra- 


mines , et corripietur increpatione - severissima. 
a (juod si per ignorantiam deceptus est, et non ita 
putavit, ut verum est, ignoscatur ei. Et omnis qui 
peccat per ignorantiam, facile accipiet veniam. Qui 
autem sciens peccaverit, sustinebit increpationem 
juxta mensuram operis sui. 


$ III. — Ex DocrRINA sANcTI OnsisrI. 


b Si prepositus domus aliquem corripuerit ex fra- 
tribus, qui sibi subjecti sunt, erudiens eum in timore 
Dei, et cupiens ab errore corrigere, et alins voluerit 
pro eo loqui, ct eum defendere subvertens cor illius ; 
qui hoc facit peccat in suam animam : * qui sub- 
verlit eum qui corrigi poterat, consurgentem deji- 
cit in terram, atque ad meliora tendentem mala 
persuasione decepit, errans ipse et alios errare 
faciens. Huic illud aptabitur congruenter : 4 Va 
qui potum dat prorimo suo subversionem turbidam, 
et inebrians eum (Habac. v). Ve qui errare facit cce- 
cum in via (Deut. xxvii) ; * qui scandalizat quempiam 
de his qui credunt Deo : expedit ci, ut appendatur. ei 
mola asinaria super collum ejus, et precipitetur. in 
mare (Matth. xvin) : quia. subvertit, ut. diximus, 
sublevantem se, et obedientem transtulit ad super- 
biam, et eum * qui in dulcedinem charitatis poterat 
ire,.convertit in amaritudinem, et subjectum legi- 
bus monasterii malis consiliis depravavit, fecitque 
odisse illum, et constristari contra illum; qui eum 


tres atque discordias, et non timens illud quod 
scriptum est : Tu qui es, qui judicas alienum servum? 
suo Domino stat, aut cadit ; stabit autem. 5 Potens est 
autem Dominus rursum. statuere eum. (Rom. xiv). 
b Non ille potens est, qui verba Domini przteriit. 
Unde, fratres, magno opere devitemus alicujus men- . 
tem subverterecontra doctorem et monitorem suum ; 
et meminerimus Scripturz dicentis : 1 Libera cor 
tuum a malitia ut. salveris (Jer. 1v). Nec pro obe- 
dientia superbiam et contumaciam in cordibus no- ' 
stris invicem seminemus. Qui enim timet Dominum, ' 
ij si viderit fratrem suum errare et labi, magis de- 
bet monstrare qua sancta sunt, et rectum iter osten- 
dere : ut cum omni castitate et timore Dei incedens 
illam Salomonis exsequatur sententiam : k Libera 
eos qui ducuntur ad morlem, et redimere de interfe- 
ctione non cesses (Prov. xxiv). ! Ne dicas : Nescio 
hunc. Scito, quoniam Dominus corda omnium no- 
vit. Et Judas in Epistola sua loquitur : m Et hos 
quidem de igne rapientes, et odio habentes carnem 
commaculatam tunicam, caveamus hujuscemodi vesti- 
mentum, ?. induamus potius [ut] armaturam Dei, ut 
possimus resistere contra insidias diaboli. ^ Non est 
enim nobis pugna contra carnem et sanguinem, :sed 
adversus P principatus, et potestates, et adversus 
rectores 4 tenebrarum, adversus spiritalia nequitia 
in ecelestibus (Ephes. v1). 


a (uod si per. ignorantiam deceptus. Id est, si is C dem ; 'Eav 3d eUenc, OÀx oida voUrov, yiveaxs f6vc Ed- 


qui aliquem defendit insontem existimans ignorantia 
facti deceptus est, ei ignoscatur. 

b $$ quis prepositus domus. Sequitar doctrinam 
Magistri sui Pachomii S. Orsiesius. Quid sit domus, 
ei prepositus domus in monasterio S. Pachomii, 
cujus discip"!us fuit S. Orsiesius, supra dictum est. 
In Cod. Vind. male hxc ascribuntur S. Basilio. 

c Qui subvertit. Ita in. libro Orsiesii edito , legen- 
dum tamen puto, quia, etc.; et paulo post ait : Quia 
subvertit, ut diximus. 

d Ve qui potum dat proximo suo. Abacuc. i, juxta 
Septuagintla : OU«i o. Tori;w» vOv TÀnciov «uroU &va- 
vpomüv Üohrpkw, xal pafUcxww, id est, we qui polat 
proximum suum  subversione turbida et 1nebriat. 
Paulo aliler versio communis : Ve qui potum dat 
amico suo, mittens fel suum et inebrians. 

e Qui scandulizat quempiam. lta in Orsiesio edito, 
Mattli. xviut.. In communi versione : (ui autem scan- 


dal. zaverit unum. de pusillis istis, qui in me credunt, yj 


expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, 
et demergatur in profundum maris. 

f Qui in dulcedinem charitatis poterat ire. In edito : 
Qui in dulcedine charitatis poterat ambulare. 

5 Potens est autem. Dominus rursum statuere eum. 
Ita in Orsiesio edito. In Vulgata editione : Potens 
est enim Deus statuere illum ; ad Rom. xiv. 

b Non ille potens est. Sukaudi, statuere eum. 

i Libera cor iuum a malitia, ut salveris. Hic locus 
exstat in cap. 1v Jeremi:e; aliter in Vulgata versione 
hoc modo Juxta Septuaginta : Laea a. malitia cor 
tuum, Hierusalem, ut salva. fias. 

j Si viderit. In excuso Orsiesii libro : Non viderit; 
male. 

k Libera eos qui dicuntur. Prov. xxi in versione 
communi : Erue eos, qui ducuntur ad mortem : qui 
trahuntur ad. interitum liberare non cesses. 

À Ne dicas, Nescio hunc, lta. in textu. Greco ibi- 


pic xapüukg mévcev tias, id est, si dixerit Non 
novi eum, elc., his consonat textus Hebraicus. At 
discrepat versio communis. Si dixeris, vires nom . 
suppetunt, qui inspector est cordis, ipse intelligit. 

m Ft hos quidem de igne rapientes. In edito Orsie- 
sio hic locus ita citatur : Et hos quidem de igne ra- 
pientes, et odio habentes commaculatam tunicam ; sed 
mutile. In cominuni versione ita habetur : Jllos 
vero salvate de igne rapientes, aliis «u'em miseremini 
in tempore, odientes illam que carnalis est maculatam 
tunicam. ln textu Greco sic : O9c 8i dv 9660 actas dx 
toU nupóc &prálovrte, pagooUvtke xal ro» &ró ce gap- 
xóc écmDwpívos Xxiuórx. ld est, et hos quidem in it- 
more salvate ab igne rapientes, et odio habentcs car- 
nalem commaculatam tunicam : et ita hic locus apud 
Orsiesium legendus est. Putoque ita redditum ab 
ejus interprete, qui non sequitur Vulgatam inter- 
pretationem, sed textum Gr:ecum, in quo nibil est 
quod respondeat verbis Latinis : Aliis autem mise- 
remini. liaque in. codice Concordiz pro carnem, le- 
gendum est carnalem, ut in textu Grzco et communi 
versione satis manifestum est, vel potius carnis, ut 
in Cod. Vind. interpres non sequitur versionem Vul- 

atam. 

» Kt induamus potius ut armaturam Dei. Àd Eph. 
v1. Particula ut redundat. In textu Apostoli : 1nduite 
vel armaluram Dei. Sed locum conucciit suo textui 
Orsiesius. ) 

^ Non est enim nobis pugna. In versione com- 
muni et in Orsiesio edito : Non est enim nobis collw- 
ctatio. 

P Principatus. lta apud Orsiesium ; in communi 
versione, principes ; in textu Graeco, &oxég id est, 
principatus. 

4 Tenebrarum. In versione communi et jn Or- 
siesio edito additur, harum. 


1365 mE 
$IV. Ex Ruotra SANCTI Basirn (cap. 28). 


Tüierrog. € Quale fudicium essé debet de his qui 
péécaiites defendunt? — Resp. Ut mibi videtnr, gra- 
vius ab fjlo, quód dixit Dominus : Qnia expedit illi , 
ut suspefidatu? mola asinaria ad collum ejus, et, 
P precipiletur in miáré, quat standalizet ttum. de 
minimis islis (Mattfi. xvii; Luc. xvir). Non. euim 
jam corfeptionem 4d emetidationem, sed defensio- 
tiem ád confirmandurtt peccatum suum suscipit. qui 
delinquit. Sed et 4Hiós ad simile provocat malum : 
e [tá wt conveniat ét; qui peccantes defendit, illud 
quod dietum est : Qttia si non estendéritis (ructus 
dignos pimitétitie, &xeldemini, et in ignem mittemini 
(Luc. t1). Vel rarsum, quod a Domino dictum est : 


et projice abs te : expedit enim, ut pereat unm men- 
brorum tuorum, ei non omne corpus tuum miltatur 
4 (a gehehnam (Matth. xv). . 


8 V. — Item ipse (cap. 120). 


. Intétrog. * Si is qui facit voluntatem alicujus, 
t etiam particeps est, vel socius? — flesp. 8 Scire 
debemus Domino dicente : Quia qui facit peccatum, 
servus est. peccali; et iterum : Vos ex patre diabolo 
estis, et desideria patris vestri facere vultis (Joan. 
vnt). Scimus quia non solum socium et participem, 
sed dominum sibi ac patrem ascribit eum, cujus 
opus facit. Testatur autem de his Apostolus dicens : 
Aut nescitis, quia cui exhibuistis vos servos ad obe- 
diendánt; servi estis. ejus, cui obedistis; sive peccati 
In mortbhi, sive obedientiz ád justitiam. (Ront. vt). 


à Quale judicium esse debet. Exstat apud S. fa- 
silium interrog. 7 leg. Brev., et apud Rufinum 


cap. 94. . 

UPrecipiteturin mare. Ut supra apud S. Orsiésium. 

In Grzco texiu. lgpivac elc 3» 60,072», quod idem 
gonal ; qu:e quidem verba sumpta sunt ex cap. xvii 
Luc., ctera vero ex Matth. xvii. 
— * [ta ut. conveniat. illi quod. dictum est. Ita. apud 
Rufinum, sed aliter in. textu Graco, qui ita sonat 
apud S. Basilum : Ez quo fh , ul. nisi fructus. dignos 
poenitenlia ostenderit, qui alium defendit in eum con- 
veniat illud, quod a Domino dictum est : Quod si ocu- 
[us tuus, etc. 

d ]n gehennam. Apud Rufinum additur : Ignis 
ardentis. 

.. * Si quis facit voluntatem. Reperire est apud S. 
Basiljum interr. 285; et apud Rufinum, cap. lo. 
. f Etiam particeps est. Le e per interrogationem, 
Nunquid est etiam particeps ? ut apud Rufinum. 

5 Scire debemus Domino dicente. In textu Grxco 
aliter. Ei mic cÉvop.ty t9 Kopie J4yovrt, id est, « si cre- 
dimus Domino dicenti. » 

t Interrog. 46 Reg. brev., Ruflnus, cap. cit. 

|! Si quis errori. Hic textus producitur a Sma- 
ragdo, qui illom attribuit cuidam Patri anonymo. 
in eodice Vindocinensi jungitur superiori capiti S. 
Basilii, non ita recte, quia non exstat apud S. Basi- 
líum ; habetur etiam apud Burchardum libr. xi, cap. 
46, et Ivonem in Decreto parte iv, cap. 110, ex 
dictís S. Basilii, et quidem contractius, hoc modo : 
c llinc et quidam sanctissimus Pater ait: S1 quis 
errori alterius consenserit , sciat. se cum illo simili 
ihodo culpabllem judicandum et ezrcommnnicandum. » 
Et qu. xi, cap. 5, Qui consetitit, ex S. Isidoro, in 
* fine. Sed non exstat apud S. Isidorum. Ex quibus 


patet restituendam esse hanc sententiam Regula. 


S. BENEDICTI ABBÁTIS ÁNIANENSIS 


D mium, tum in Regula excusa, tum ln 


bm 
jV. — [tem (cap. 130 t). 

Interrog. Si is qui consensit alterius peccato, ii 
eliam ipse peccati reus est? — Resp. Wc sentent 
manifesta est ex verbis in quibus ait ad Pilatun d 
cens : (ui tradidit me tibi, majus peccatum hold 
(Joan. xv). Manifestuin. námque est ex hoc, qu 
et Pilatus acquiescens his qui tradiderunt Dominu 
peccatum habebat; licet minus quàm illi, Ostend 
tur etiam hoc in eo, quod Adam aequiescit Eve d 
consentit, que acquieverat serpenti. Nuflus enim e 
ipsis auí. innocens judícatus est, aut impunitus 1l- 
cessit, $6d et ipsa Dei indignátio, qui adversts e« 
habíta est, hoc ipsum indicat. Cum enlm Adimpo 
excusitione sua oljecisset : (Juia rilier quam dde 


uu . -. $ti mihi, ipsa mihi detfít, et manducari. [uia audis, 
Quia si oculus tutte dexter scandalizat te, ejice eum, & 


inquit Deus, vocem mulieris (uc, et manducasti d 
ligno, dé quo precéperam (ibi, n& manducare, me 
ledicta terra erit in Gperibus luis (Gem. cxt). 

à VIf. — Ex Recura Oüisstario: 

i Si quis érPorí ! ejus consenserit, el * eem- 
dum duriliam illius inagis consilium déderit, vt 
tardius humiliet, sciat se, - enm in hoc errore furi 
deprehensus, Sirilt modó entpabilem judicandum. 

8 VIR. — fiem, ex eadem Regilu. 

m (jui consentit » peccatis et defendit alium deliv- 
queniem, hialedíctas érit apud Déurh et honines, a 
éorripietur increpatione sevérissfind. 

g IX. — Es Ricota Parhti (cip. 5.— 

5 St Quis vero dé ftátéibus ; ? vél Qui In erstora 
sunt , vel qui in cellis consistunt, q errori fratri 


(C Gonsensérit, eulpabili$ erit. alüé excolumuhicalioy 


dignissimus. 
Oriéntaliini, ut in hae CoNtordtà Rábtur. a 
j Ejus. Ápud Smaraág tum , Burchardi teur 
nem legitur, afteríus$; qus quidem lectio Y! 
plausibilior. e 
k Secundum luritiam iilius. Hxc verba net 
apud Smaragdum. 
E Cum in hoc errore fuerit deprehenstis. Bec vet 
ba non exstant in causa citata. in Rt 
m (Qui consentit. Hic textus hdbetur em "im 
gulà S. Pachomit excusa, art. 99. Prod. e 
» Sm:raado hoc capite, el apitit Burchar 
Ivonem citatis capitibus : ex Basili dictis, m 
exstat apud sanctum Basilium. Pi causd cl 1 illu. 
dneitur ex S. Ísidoro : sed non estat 3P^ 


Est igitur ex Regulá Orientaliuzi et Ph 
n Peccatis. Lege, peccantibus, ut apu a 


chat 
hoc capite; et etiam apud Smara dum, P unl 
dum, Ivonem et causam eamdem. pi nie Tue 
tur, quz huc referri possünt : JU i 
ait : Si quis peccantem defendit, acrius 1 
peccavit coerceatur. riunur ia 

o Si quis vero de (ratribus. Hc im ex: 
secundo Reguis ms. cod. Flor. €") 3 

um reidideremus in unum. gii 

P Vel qui inu oratorio sunt, ett. " ema br 
oratorio sunt intelligit eo$ mohsthos V5. (i, gia 
hitant et conversantur. Ita toqoittt* ; Voririre 
quorumdam monachoram mos, ut ilio gscriph 
oratorio. In Penis Brevibus S Bashr. gt i^ 


* "P xou . 
art. 16 : ET «ic t&v Üquxóvto 5 nr anis dor nid 


—- -— — o—— — —— ——  — 


1565 CONCORDIA REGULARUM. — CÀP. LXXV. 1566 


$ X. — Ex REGULA SANCTI CoLousANI (cap. 52). A facinoribus labentes pro qualibet familiaritate de- 


e Defendere preximum vel consanguineum in mo- 
nasterio nullo modo 5 permitti censemus. * Quid 
enim alium defendat, qui jam sibi non vivit, sed 
Christo, quem imitatus, manet crucifixus ; qui pro- 
priam aniinám , ut uberius saluti Jungeret, perdidit? 
Qui vero propriàs perdidit voluntates , ut Chrisli in 
se voluntatem fmpleret, cür aliortüm dicla deferidal, 
qui propria crucifixi? Et si in veritate crucifixit, et 
non mode etiam, Sed Christo vivit, Cür in mundi 


Ejus errori conáenserit; refertdt ad áhtecedéhtia : 
Correctus autem non audeat. EE 

^ Defendere proximum. Hoc caput non exstat in 
Conenrdia ms. eod. S. Arnulphi Metensis; nec in 
Regla S. Columbani, quam habemus manuscriptam 
in codice Florlacensi ; neque in edita qux exiit. ex 


biblioqbeca ,conohii Bobiensis; neque in, ea. qux» B 


rodiit ex bibliotheca S. Galli opera Melchioris 

ximinsféldii Boldasti. Et quidem Iri Regulà quae ex 
Bohiensi cenobio exiit, et ea quà. oxStat. tt. dicto 
codice Floriacensi sunt tantum novem capita, non 
computato Poenitentiall, qui id todft& -Floriacerisi 
habetur, Ín ex veto quie edita est ex. &cenobio S. 
Gali, suhl quidem quatnordecím capita; sed ea, 
nónnillis cap:tibus Ifi alia divisis, ndn est aliis pro- 
Irxior, iitío contraclior : quia in ea caput de oratione 
desideratur, u&taeceam de Poritentiali, qui neque 
in ed e&Mal. Daartübrem niirint est hic citari ca- 


put trigésimutti tertium Regula: S: Columbani. Quod 





fendat? Sit ergo ei zquus amor tam in, consangui- 
neo quam in 4 cxtero fratre, qui ei sanguinis affini- 
tate non jungitur. Maneat ergo in omnibus amor 
corde clausus : nec quemquam sub disciplinze mo- 
deramine positum tueri studeat, * ne vitium defen- 
dendi in aliis dimittat. Sit ergo in arbitrio corrigen- 
tis, ut quos corrigit f sub amoris studio, 5 non pro- 
pria implenda voluatate , sed vitja corrigendo infe- 
rat disciplinam. 


autem hujus capitis titulus quoad nomen S. Conm- 
bani, verus sit liquet ex Smaragdo; qui hoc totum 
fere caput citat sub nomine S. Columbani. Quoad 
numerum tamen capitis suspicor mendum esse, et 
boc caput esse decimum ejüsdem Regule, etsi in 
cod. Vind. idem sit numerus trigesimu$ tertius. 
. b Permitti censemus. Apud Smaragdum : Permit- 
(mus. ——. 

t Quid enim. Lege: Ut quid enim, ita dpud Sniz- 

dum. 

Cetero. Id est, alio. 

e Ne vitium defendendi. Apud Sstaragdum : Ne 
vilium defen?endo. Sed retineo defentderídi; ut sen- : 
sus sit : Ne hoc alterius defendeudi vitium rhalo suo 
exemplo in alios fratres traducat.. 

f Sub umbris studio; in cod. Vind. , Suó. nmaro 
studio. 

8 Non propria implenda voluntate. Lege : Non pro- 
priam implendo voluntatem. 





CÀPUT LXXxV. 
UT NON PRAESUMAT PASSIR QUISQUAM ALIUM CJEDERE. 





$1. — Ex Rrcura sancTI BENEDICTI.' 

* Vetetur in monasterio omnis przsumptionis oc- 
casio. Ordinamus atque constituimus, ut nulli liceat 
quemqüarm Tratrüm suorum excommunicare auí cze- 
dere, nisi cui potestas ab abbate data fuerit. 5 Pec- 
cantes autem coram omnibus arguantur, ut csteri 
metum habeant. « infantum teró usqu& quindecim 
annorum :etates discipline 4 diligentia adhibeatur 
ab omnibüs, bí clísiódia 5íl. Sed et hoc cum ornni 
mensura et fátiole. * Nüm Íh fortídki state , qui 


* Vetetur. Ita in. omnibus mss. nostris, et apud 
Smaragdum, Ruthardum, S. Dunstanum, Turre- 
crematam; ita in vetusta. editione Parisiensi, Colo- 
niensi, et Colinzi. Itaque tllud membrum : Vetetur 
in monasterio omnis pra sumptionis occasio,,.est quod- 
dam generale edictum ad sequenda stabilienda. In 
vulgatis legitur : Ut vitetur. 

b Peccantes coram omnibus arguantur. Cum prius 
bis aut ter ab ipso rectore secreto admoniti fuerint, 
ut habetur cap. 25 Regulx. 

'€ Infantum. vero usque ad. quindecim | annorum 
elates discipline diligentia adhibeatur. lta in. cod. 
Vind. et apud Smaragdum ; id. est, discipline in- 
fantum adhibeatur diligentia, etc. ; in aliis, tamen 
nostris mss, atque etiam editis, item apud S. Dun- 
stanum et Turrecrematam legitur : Jnfantibus vero 
tisque ad quintum decimum annum  ctalis discipline 
di'igentia ; etc. ms, S. Farodis et editio Colinzi le- 
gunt, etatis suc. 

4 Diligentia adhibeatur ab omnibus et custodia sit. 
In vetusta editione Parisiensi : Diligentia sit , et cu- 
stodia adhibeatur ab omnibus. Cum dicitur, ab omni- 
bus, boc de praepositis, decanis, sacerdotibus, dia- 


C presuiüpserii aliquatenus sihe precepta abbatis, vel 


in ipsis infantibus sine discretione exarserit; disci- 
plinz regulari subjaceat, quia scriptum est : Quod 
libi üón Vii fieri, ' alio ng Jecaris. 

$ II. — Ex REcura FennEori (cap. 21). 

Ut monachus in monachum ira inflammatus, quod 
est türpissifnuni , mamas iujicere non presumat; 
preter illos ad quos pertinet correctionis vel nosse 
modum vel tenere jüdleium : tie uno peccanté czete- 
ris pr:sumendi crescit audacia, et ita disciplina 


conis , senioribus, aliisque intelligitur, qui ad eam 
;elatis maturitatem pervenerint, ut tempus rationem 
et modum discretz correctionis cognoscere valeant ; 
vel, ut loquitur S. Ferreolus : « ÀÁd quos pertinet 
correctionis vel nosse modum, vel tenere judicium. » 
Nec ,puto fuisse unquam permissum iis, qui deci- 
mum septimum aul decimum sextum, imo et vige- 
simum «etatis annum vix attigerunt, passim pueros 
cedere. Hanc autem custodiam usque ad decimum 
quintum tatis annum definiit S, Benedictus, quia 
tunc pueri incipiunt duci ac regi ratione. Per Ínfan- 
tes autem intelligit pueros, el infantes proprie di- 
ctos. 0007 
. * Nam in fortiori atate, qui presumpserit. In edi- 
tione Colinzi legitur : Nam in fortiori etate qui ali- 
quatenus hec presumpserit. Sed hzc editio multa 
addit Regul, quz non habentur in codicjbus mss. 
et excusis, Sensus autem hyjus loci est ejusmodi : 
nam in majori setate constitutos, qui aliquo mo :o 
prosumpserit c:edero, etc. . 
f Alio ne feceris. lta in ms. S. Germ. ma. Alio, 
pro.alii ut supra observatum. In veteri editione 
arisiensi, aliis ne feceris. 


4507 


5. BENENDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


ordine confuso- irruptaque lege vivendi ipsius sacre A negligentiam fuerit dissipatum, inerepetur a Patre 


religionis per singulos jura perdantur. Quapropter 
quisquis taliter incontinens manibus invenitur, ita 
ut nesciat ab illicitis temperare, manus illae, quas 
erexit in proximum, per longum tempus non solum 
jejunio, sed etiam operis assiduitate lassentur : ut 
deinceps ad Deum leventur in oratione, non cun 
furore extendantur in fratrem. Dandam tamen ve- 
niam decernimus , juxta ut abbas moderari voluerit, 
postulanti, si poenitentia premissa, etiam dum de- 
precatur, reatus sui, faciem lacrymarum effusione 
rigaverit. 

$ Ilf. — Ex Recura sancti ÁunELIANIE (cap. 15). 

à Frater in fratrem si ausus fuerit manum mit- 
tere, legitimam disciplinam accipiat 

$ IV. — Ex RecuraA OnrevTALI. 

b Qui minister est, habeat studium ne quid operis 
pereat in monasterio. In qualicunque omnino arte 
qui: exercetur a fratribus, si quid perierit', et per 


& Frater in fratrem. Eadem verba citat Ivo Car- 
not. p. v1 Decreti, cap. 292, ex concil. llerdensi, 
cap. i. ldem statuit S. Caesarius cap. 24 Regul» : 
« Tamen si forte, ut se habet humana fragilitas, in 
tantum nefas aliqua de sororibus ausz fuerint, dia- 
bolo instigante, prorumpere aut ut furtum faciant, 
aut in se invicem manum mittant, justum est ut le- 
gitimam disciplinam accipiant. » Disciplina autem 
in utroque loco S. Aureliani et S. Czesarii est fla- 
gellatio, ut supra notatum est. 

b Qui minister est. Operum videlicet quz flunt 
quotidie in monasverio, id est, qui prxest operibus 
monasterii. 

€ Principis. Nempe monasterii, id est, abbatis ; 
nam in Regula S. Pachomii , ex qua hac Orientalis 
fere sumpta est, abbas passim appellatur princeps 
monasterii. 

4 Vide supra, cap. 59, $ 6. 





minister operum, et ipse iterum increpet alium, qi 
opus perdiderit, duntaxat juxta voluntatem et pra- 
scientiam * principis : absque quo nullus incre. 
pandi habebit potestatem. 

8$ V. — Ex Recura MacisTRI (cap. M) d, 


Infantulos vero usque quindecim annorum nm 
excommunicari, sed precipimus vapulare pro cul. 
pis, etc. 

$ VII. — Ex REcura saNcrI Casan (cap. 5). 

Si potest fleri, aut difficile, aut nullus unquam in 
monasterio infantulus parvulus, 'etc. 

$ VI. — Ex Rectta saNcTI [srpout (cap. 90). 

f Cura nutriendorum parvulorum pertinebit ad 


B virum quem elegerit Pater, sanctum sapientemque, 


atque zlate gravem, informantem parvulos no 
solum 5 studiis litterarum, sed etiam documenlis 
magisterioque virtutum. 


e Vide supra, cap. 46, 8 3. 

f Cura nutriendorum parvulorum. H»c. habentor 
in Regula S. Isidori excusa, eodem cap. 20. 

d Siudiis litterarum. Ergo pueri monachi sunt lit- 
teris imbuendi. Unde S. Cartarius paulo ante cià- 
tus non vult suscipi in monasterium pueros, pisi 
qui litteras ediscere valeant. Horum Patrum negle- 
cta doctrina propter operosam olim in monasteris 
cantus, c:eremoniarum et officiorum divinorum mu'- 
tiplieitatem, puerorum ingenia excoli desierunt, 
quia tempus et otium ad id non suppetebanti : atque 
inde ignorantia, vitiorum mater et nutrix, alque 
etiam animorum :rugo acedia, ex ejusmodi rerum 
fastidio nata, universam monasteriorum discipliusm 
radicitus exstirparunt. 


CAPUT LXXVI. 
UT OBEDIENTES SIBI SINT INVICEM FRATRES. 





$ I. — Ex Racura saxcri BencpicrI. 


a Obedientie bonum non solum abbati exbiben- 
dum est ab omnibus, 5 sed etiam sibi invicem ita 


obediant fratres, scientes per hanc obedientie 


^ Obedientie bonum. Hoc caput multum contert 
ad observantiam, quia continet summam obedien- 


tiam et honorem. 


b Sed etiam sibi invicem ita obediant fratres. Quod 
etiam przeclare monet Haymo Halberstattensis lib. i1 


de Varietate, cap. 47: « Invicem obedire debemus, 


sicut servi dominis, secundum quod precepit Domi- 
nus, quia Qui vult in vobis esse magnus, fiat omnium 
novissimus et omnium servus; quibus addit, ut magis 
nos inclinet ad humilitatem : Sicut filius hominis 
410n venit ministrari, sed ministrare : sed et illud 
quod ab Apostolo dictum est, Per charitatem spiritus 
servite invicem. » Epitome Ludovici imperatoris super 
rtet omnino ut obe- 
dientes sibi sint invicem, et ipsa obedientia, si recto 
corde ostendatur, Deo offertur. Ipsa est via qu: du- 
cit ad vitam. Citius enim exauditur una oratio obe- 


Regulam S. Benedicti : « Opo 


dientis, quam decem millia contemnentis. » 


€ Ut prepositorum. In omnibus editis et mss. no- 


stris legitur, aut prepositorum ; optima tamen lectio 


viam se ituros ad Deum. Prazmisso ergo ibhx 
tis, * ut prepositorum , qui ab eo constiluun:ur, 
imperio, € cui non permittimus * privata imperia 
preponi, de cztero omnes juniores f prioribus 


nostrxz: Concordiz , nam rectum sensum efficit : pet 


D praepositos hoc loco intelliguntur tam prepositus 


uam decani. 

? d Cui nom permittimus. In ms. S. Germ. m2. 
quibus non permittimus, male. à 

e Privata imperia. ld. est, privatorum monaco 
rum imperia, qui nullam pr:eposituram seu mag 
sterium habent in monasterio ; nam privatus propre 
ille est qni nullum gerit magistratum. S. Isidorr 
lib. vi Orig., cap. 4 : « Privati sunt. extrane ? 
officiis publicis. » Cornelius Fronto : « Privatum. 
non publicum, quia privatus non geri per 
publicam. » Apud Athenienses idiórnc, QUI DU at 
gerit magistratum, qui non est persona public" 
videre est passim apud Demosthenem et Isoero ; 

f Prioribus. Id est, senioribus, antiquiori "| 
precedentibus dignitate vel ollicio, ul sunt pres : 
teri, diaconi, etc. Dicuntur etiam priores, |», 
vite meritum in altiori gradu et loco ab ipso 
bate constituuntur. Dogradati tameu , - 


1569 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXVI. 


4510 


guis * omni ebaritate et sollicitudine obediant. A rans exstitit cognato suo Jethro (Exod. xvm), 


Quod si quis contentiosus 5 reperitur, corripia- 
tur. * Si quis autem frater pro quavis minima 4 causa 
ab abbate vel a quocunque priore suo corripitur 
quolibet modo, vel si leviter senserit ^ animos 
prioris cujuscunque contra se iratos vel coinmotos, 
quamvis modice, mox sine mora tandiu prostra- 
tus in terra ante pedes ejus jaceat satisfaciens, usque- 
dum f benedictione sanetur 5 illa commotio. Quod 
qui contempserit facere, aut corporali vindictee 
suljaceat, aul, si contumax fuerit, de monaste- 
rio b expellatur. 

$ Il. — Ex Rrcura saNcTI BasrLi (cap. 64). 

Interrog. i Quomodo invicem obaudire debemus? 
— Resp. Sicut servi dominis, secundum quod preci- 


cum utilia moneret et justa. » Commotionum sane 
non parva est diversitas. Álie namque contra- 
rie videntur esse mandatis Dei, ali&e vero inter. 
rumpere mandatum vel contaminare illud videntur, 
alie vero ad expleudum id atque edificandum ve- 
niunt. Necessarium ergo est meminisse apostolici. 
praecepti dicentis : Prophetias nolite spernere ; om- 
nia probate, quod bonum est retinete : ab omni spe- 
cie mala abstinete vos (1I Thess. v). Et iterum : 
Cogitationes purgantes vel destruentes. et omnem al- 
titudinem extollenlem se adversus scientiam Dei , et 
captivantes omnem intellectum ad obediendum Chri- 
sto (I Cor. x). Si quid ergo est quod conveniat 
cum mandato Dei et anim: expediat, et hoc nobis 


pit Dominus : Quia qui vult in vobis esse i magnus, B ab aliquo fuerit imperatum, velut voluntatem Dei 


fiat omnium novissimus , et omnium servus (Marc. x). 
Quibus addit, ut magis nos inclinet ad humilitatem: 
Sicut filius hominis non venit ministrari, sed mini- 
strare (Matth. xx). Sed et illud quod ab Apostolo 
dictum est : Per charitatem spiritus servite invicem 
(Gal. x). 

8 Ili. — Item (cap. 13). 

Interrog. k Si oportet omnibus vel quibuscun- 
que obedire ? — Resp. Eorum quidem qui imperant 
differentia vel diversitas non debet ! impedire obe- 
dientium proposito; » quia neque Moyses intempe. 


qui ob vitum suum in ultimum seu inferiorem lo- 
cum deturbantur, non possunt dici priores eorum a 
quibus przeceduntur. 

. à Omnicharitate. In Vict. Ma., Cum omni charitate. 

b Reperitur. In Vict. p., Fuerit reperta. 

e Si quis autem frater. Circa hanc prostrationem 
bec statuuntur 1 Add. Capitul. Lud. imp., tit. 45 : 
« Ut cum a quocurque priore suo increpatus quis 
eorum fuerit, mea culpa primo dicat; deinde pro- 
sternens se illius pedibus cum cappa, si habuerit, 
veniams petat, et tunc jubente priore surgat, et unde 
inte"rogatus fuerit, rationem humiliter reddat. » 
Nota quia se non debet excusare junior, nisi ratio- 
nem errali petat prior seu senior. ltem in Epitome 
Ludovici imperatoris super Regulam S. Benedicti : 
« Si frater increpatur a majore priore qualicunque, 
aut ab alio quolibet, aut certe a juniore reprehendi- 
tur pro alia qualibet re, cum summa velocitate ca- 
dens veniam postulet : quia hxc eadem humilitas 
Deo exhibetur, non homini, et si ex corde fuerit, 
cito indulgentiam merebitur. » Ubi observa hoc de- 
creto statui ut etjam prior seu senior a juniore re- 
prehensus in terram prosternatur, quod tamen a 


pronipte ac libenter debemus accipere et explere , 
quod dictum est : 9 Obtemperantes invicem in cha- 
ritate Chrisii (Ephes. 1v). Sin autem contrarium 
aliquid mandatis Dei, vel quod ea corrumpere vi- 
deatur aut contaminare, facere jubemur P aliquo, 
tempus est nos dicere : Obtemperare oportet. Deo 
magis quam hominibus (Act. v). Et rursum memi- 
nisse Domini dicentis : 4 Alieni autem vocem non 
sequuntur, sed fugiunt ab eo, quoniam nesciunt alic- 
norum vocem (Joan. x). Sed et sancti apostoli mo- 
mores esse debemus, qui ad nostram cautelam au- 

i Quomodo invicem. Habetur apud S. Basilium , 
interr. 145 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 42. 

j Magnus. Ut apud Haymonem Halberstatensem 
loco supra citato, et in textu Grzco Evangelii, p£- 

«, iu. vulgata interpretatione, major, hic auiem 
ocus contracte citatur a S. Basilio. 


k Si oportet. Habetur apud S. Basilium, interr. 
4114 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 14. Hic au- 


tem titulus contractior est quam apud S. Basilium. 


! Impedite obedientium proposito. Impedire, id est, 
nocere, unde in textu Graco legitur ossQat repo 
mto), id est, debet nocere. 

m Quia neque Moyses intemperans. Ita apud Kufi- 
num. Sed lege: lnobtemperans; i1 textus Grzcus 
tapo9xovct, quod idem sonat, et historia postulant. 
Et notanda est summa Moysis huniilitas, qui, etis msi 
cum Deo facie ad faciem loqueretur, non tamen ho- 
minis peregrini cossilium asperuatus est ; ut discant 
rectores suorum consilia inferiorum non spernere. 

» Commotionum. Lege, commonitionum, ut apud 
Rufinum. 

^ Obtemperantes invicem in charitate. Ad Eph. 1v. 
Ita apud Rufinum. Nibilominusin versione communi, 


egula non przscribitur. Porro non modo frater ab D Supportantes invicem in charitate, juxta textum Grz- 


abbate suo aut preposito, sed etiam a quibuscun- 
que prioribus et senioribus suis objurgatus se ejus 
pedibus provolvere debet, ut ex verbis Regul: li- 
quido constat : Vel a quocunque priore suo corripi- 
tur quolibet modo, vel leviter senserit animos prioris 
cujuscungue contra se iratos. Neque enim bxc de 
frepostto, qui vulgo dicitur prior, possunt intelligi. 
lec autem preclara est institutio, quia juniorum 
petulan iam comprimit, qui ubi seniores spernere 
coperunt, cito a vita religiosa deficiunt. 

d Causa. ld est, culpa. Vide superius notata. 

* Animos. lta in cod. S. Germ. ma., vulgo in 
singulari. ) 

í Benedictione. ld est, bona precatione, ut si di- 
cat senior : Benedicat te Deus, vel quod simile. 

5 Jlla commotio. In cod. Vict. p. deest «à illa. 

h ExpelLatur. Adhibitis omnibus iis qua supra 
statuta sun t. 


cum Apostoli : &vexópsvor dx]. Ev &y&mm. 

P Áliquo. Lege, ab aliquo. 

q Alieni autem vocem non sequuntur. lta apud Ruf. ; 
nam in vulgata interpretatione Joan. x : Alienum 
autem non sequuntur. His autem locis docet S. Basi- 
lius non esse obtemperandum pr:ecipientibus ea quae 
cum lege divina pugnant. ltaque si videat inferior 
mandatum superioris manifeste legi divinze adver- 
sari, nec tenetur, nec debet obtemperare : neque 
eliam talia imperari debent. Etsi Mutio imperatuin 
legamus ut filium, et alteri ut se in ardentem cliba- 
num projicerent, ipsos vero sine mora obtempe- 
rasse (Cass. lib. 1v de Instit., c. 21; Severus Sulp. 
l. 1 Dial. , cap. 15), et quedam alia similia; he ta- 
men potius admiranda quam imitanda, nec facienda 
nisi ex peculiari motu Spiritus sancti, qui ne sequere- 
tur homicidium, miracula edidit : aliocui homici- 
dium nec imperandum, nec faciendum, 


iyd 


3. peNEDICTI ÁbBÀ TIS. ANIARÉNSIS 


iym 


süb est ne ángelis quidem parcere dicens : Etiamsi Á vero indifferenter contristavit, id est, non secnndum 


ángelis de coelo evangelizaverit vobis ,  prater- 
qam quod  evangelizamus vobis , anathemá sit 
(Gal. 1). Ex quo edocemur ut etiamsi valde vobis 
charus sit aliquis, etiamsi magnificus habeatur, et 
in admiratione sit positus, qui prohibet nos lacere 
quod a Domino przceptum est : vel rursum imperat 
fiéri quod Dominus prohibuit, exsecrabilis debet esse 
qui ejusmodi est omnibus qui diligunt Dominum. 
8 1V. — Item (cap. 25) *. 

Quali alféctd vel quali sensu oportet increpare 

eum qui increpat, clc. 
& V. — liem (cap. 2À) ». 

Quali affectu. quis debet suscipere correptio- 
ncm, etc. 

$ VI.— Item (cap. 25). 

Interrog. * Qui tristatur adversus eum qui se in- 
crepat, qualis est? — Resp. Neque periculum pec- 
cali agnovit iste, maxime ad. Deum, neque lucrum 
ponitentiz; nec credidit illi qui dixit : Quia, d qui 
diligit, diligenter corripit (Prov. xni) ; sed se ipsum 
alienum facit a5. illa utilitate, dicens : Corripiet me 
jus!us in misericordia, et increpabit me (Psal. x); sed 
él ad lesionem cxterorum iste talis permanet inter 
fratres, resolvit enim et impedit animos eorum qui 
possunt proficere. - 0. 

$ VII. — Fiem (cap. 15). 

Interrog. * Poenitentem ex corde quomodo opor- 
tet suscipi? — Resp. Sicut Dominus ostendit ; cum 
dicit: Quia convocat amicos et. vicinos dicens : Con- 
gratulamini mihi, quia inbehi ovem meam , quam 
perdideram (Luc. xv). 

& Vit. — Jrem (cap. 72). 

Interrog. ! Si frater fratrem cohtristaverit, quo- 
máido delet ethendari? — Fesp. Si quidem contri- 
slaverii, sicut Apostolus dicit, 8 Con'ristati enim estis, 
ut id nullo detrimentum h pateremini ez nobis (11 Cor. 
vit). Non illé qui contristavit emendari debet, sed 
ille qui cüniristatus est, 1 [et] indicia ejus trist. tize 
quie secundum Dominum est, debet ostendere. Si 

* Vide supra c. 5, & 23. 

b Vide supra, c. :i E 

e Qui tristatur. Reperitur apud S. Basilium , .in- 
terrog;; 159 Regul. brev., et apud Rufinum eodem 


cap. 25. 

t Qui diligit, diligenter corripit. Prov. xn. Qui 
parcit virge , odit filium suum; qui non diligit illum, 
diligenter erudit. In oarvis Bibliis mss. S. Germ., 
instanter erudit. 

.* Penitentem ex corde. Invenire est. apud S. Ba- 
silium, inter. 8 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 
24, apud quem est, poeni entes. Sed in *ms. legitur, 
penitentem, ut in textu Graco pscavovvca. 

f. Si. frater. (ratrem. contristaverit. Habetur apud 
S. Basilium, interr. 40 Regul., et apud Rufinum, 
cap. 43. 

5 Contristati enim es is. Ita apud Rufinum : sequi- 
tur tamen in textu Graco Apostoli : x«c& 6v, id 
est, secundum Deum. 

h Pateremini. Lege, patiamini, ita apud Rufinum, 
et interpretatione vulgata. 

i Et indicia. Particula et redundat. 

J Et vade prius reconciliari, lta apnd Rufinum, sed 
lege et distingue : Et eade. prius, reconciliare ; ita in 


. 
* 
. 
. 


Deum, memor sil is qui contristavit Apostoli dicentis : 
Si autem propter escam frater tuus contristatur, jam: non 
secundum charitatem ambulas (Rom. xiv). Et cum co- 
gnoverit tale delictum esse suum, impleat illud quo ! 
à Domino dictum est : Si offers munus. tuum ad a'- 
tare, et recordatus fueris ibi quia frater twwus hecbei 
aliquid adversus te, relinque ibi munus. tuum ante 
allare, ) et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc 
veniens k offere& munus tuum (Matth. v). 


& IX. — Item (cap. 69. 
Interrog. Quod si non acquiescit, ut satisfaciat? — 
Resp. Implere debemus in eo quod a Domino dictim 
est de eo qui peccavit et non egit paen tentiam, eum 


o dixit: Si autem. Ecclesiam nón audierit, sit tibi sic- 
B ur gentilis et publicanus (Matth. xvwi). 


] 8 X. — Item (cap. 11.) 

Interrog. Quod si, salisfaciente eo qui contrista- 
vit, noluerit reconciliari is qui contristatus es:? — 
Resp. Manifesta est de lioc Domini sententia , qu: 
refertur in illa parabola de servo qui rogatus esl a 
conservo suo, et noluit patiehter agere : Et videntes, 
inquit, conservi renuntiaverunt. domino suo (Math. 
xvni). Iratus autem dominus revocavit omnem gra- 
tíam quam concesserat deliid, el tradidit eum torto- 
ribus usqueddo redderet omne déliitum. 

B XI. — fter (cap. 84.) 

Interrog. 1 Cum quali affectu obedire oportet ei 
qui nos ad optis mandati cohortatr? — Resp. Eo 
affectu quó esuriens parvulüs nutrici obtemperat a4 
ubera invitanti ; vel. quo affecta . ^» omnis homd 
suscipit ab aliquo ed WU ad *ilafh perlinem : 
ito ^ et sí duid amplius, pro eo quod multo est pre- 
tiosior futüra vila quam prssens, sicut Dominus di- 
cit : ^ uia mandata mea vita eterna sunt (Joan. xn). 
Situt ergo przesens constat id cibo [anis , ita zetbrna 
vita constat in opere maridati, sicut ipse Doiwinus 
iterum dicit : Meas cibus est ut. faciam voluntatem 
ejus, qui me misit, Putris (Joan. 1v). 


versione communi; ut in textu Grzeco : £ei Zoeyc, 
9:0243x0t quod idein significat. 

k Offeres. Ita apud Rufinum et in vulgata versiose 
Matilizi; sedin les&tu Grzco, etlam ápud S. Ba-i- 
lium; imperativo, «pótoept, id est, offer. 

! Cum quali affeciu.. Habetur. apu S. Basilium, 
interr. 166 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 46. 


m Omrtis homo. lia dpud Rufinum. Ín testu Gr.eco 
sequitur, &vrumotopsvor vou Czv, ld est, « cui vita 
chara est. » 


n Etsi quid amplius. Ita apud Rufinum. In texta 
Grico: pàAXov O6 x«i mo) mvÀ£ov, id est, « imo et 
multo amplius. » 

9 Quia mandata mea. vita eterna sunt. In texti 
Greco S. Basilii : 'H 4p ivcolà vo0 8109, 9utiv 6 Kópeo:, 
Cw) aiowvtóc éc7v, id est, « Mandatum enim Dei, in- 
quit Dominus, vita :eterna est. » Sed paulo aliter. in 
textu Evangelii : "Occ évcoÀr ac00 Con eicivibe ioco», 
id est, üt in versione communi : (Quia mandatum ejus 
vita cierna est; mandatam ejus est Patris sui , de 
quo ibi loquitur Christus. itaque locum citavit S. 
Basilius ex memoria. 


Z7 2 
$ XII. — Ex REGULA PATRUM (cap. 7). 

& Hoc etiam addendum fuit, ut frater qui pro qua- 
libét culpa atguitar vel increpatur 5 patientiam ha- 
beat * et non respondeat arguenti, sed humiliet se 
in omnibus secunduin pr:eceptum 4 Domini dicentis : 
Quia Deus humilibus dat gratiam, superbis autem 
resistit (1 Petr. v); et, Qui se humiliat. exaltabitur 
(Luc. xi). 

$ XIII. — Ex REcurA cujuspaM. - 


Ad primum verbum * discussionis senioris sive 
f ceconomi, site alicujus fratris, 5 venia petenda est, 
et tandiu in terra prostratus, donec senior discussio- 
nem eonsummaverit. Si autem senior discussionem 
iteraverit, et ipse ^ venjam iterare debet. Si quis 
1 tardior ad veniam inventus fuerit, sive aliqua 
verba religioni contraria sive pro excusatione dile- 
€i sui protulerit, mittendus est in carcerem ; et po- 
iiiteat secundurh quod judicaverit seníor, usquequo 
corrigatur. Si autem obstinatu$ invehitur, separan- 
dus est a fratribus. 


& Hoc etiam addenilum fuit: Hic textns habetur 
in Regula secunda ms. cod. Flor., cujus initjum est : 
Cum resideremus in unum imnomine Domini. In cod. 
Vind. male scrihitur in titulo : Item capilülo quarto. 
* b. Patientiam habeat. 1n libello de rectoribus, Co- 
loni: edito, legitar ; Penitentiam habet ; male in co- 
dice Corbeiensi ;, Patienter habeat. 

. * Et non respondeat arguenti. Se excusando nimi- 
rum, quod etiam vetat S. Columbanus in Poniten- 
iali mg., « Excusans ad veniam, L percussionibus. » 
E infra ; « C:eterum, qui se excusaverit, non filius 
ei spiritalis, sed filius Adam carnalis judicetur. » 
Et infra : « Si quis, veniam non petit, aut dicit excu- 
satlionem , duos dies unum paximatium et aqua. 1 
Aut etiam contradicendo, quod etiam prohibet idem 
Columbanus ibidem : « Qui noncito ad portum requiei 
humilitatis Domirics confugerit, nimirum contradi- 
ctionis aditnm aliis aperiens in soperbise verbo per- 
sistens, de libertate sanct» Ecclesie in celluia ob 
ponitegtiam agendam separetur : usque dum bona 
ejus voluntas cognoscatur, atque per humilitatem 
denuo sancke congregationi inseratur. » I1 etiam 
prohibetur in Poenis brevibus, qux vulgo S. Basilio 
tribuuntur. Arl. 48 : E: «ug y£mmrot. &mev)oyiac , 
jumuftlg &vevnoidsuoer, 10» f&ibsunavta, à) AvrÜEquy 
p xata0ísnta,, &eopudztaÜo. ld est: Si. quis caruerit 
nedietione, et contristatus castigantem se rursus 
castigaverit, aut contradicens non susceperit, excout- 
municetur. » 


CONCORDIA REGULÁRUM. — CAP. LXÉVI 


Vu 
& XIV. — lie éx éadem. 

Virtus obedienti:? expetenda est, et secundum 
uniuscujusque vires exercenda est: et ad primum 
verbum senioris omnes qui àudierint ex fratribus, 


assurgere oportet; et qui non surrexerli, veniam pe- 
tat et poeniteat quantum judicaverit senior, et im- 


' pleat quod jussum est, licel durüín videatur. Übé- 


dientia usque ad mortem facienda, secundum exem- 
plum Domini, qui factus est obediens Patri usque 
ad mortem. Et unumquemque oportet fratrí suo ser- 
vire sicut abbati proprio vel patri. Sicut Apostolus 
dicit: 1 Servite invicem. in timore Christi (Eph. v). 
Et iterum : Omnia. vestra k. cum. charitate. fiant 
(1 Cor. xvi). 


$ XV. — Ex Recura Fn2crUosI (cap. 17). 


. 1 Quisquis frater pro qualibet negligentia vel reatu 
arguitur, vel excommunicatür, et lamen ^ humiliter 
veniám petit, vel confitetur lacrymábilitér, congrua 
ei remissionis et indulgentize medelà triljuetur. Pro- 
caci autera et. persistenti , atque per superbiam vel 


map& c irato voy Iv cà otxa tb dpàc afit vipses, 
x. t. ^. ld est, « Si eeconomus dictus est ah eó quod 
singulis id. quod proprium est dividat, vel quod sin- 
gulis qui in domo sunt pro dignitate distribuat,» etc. 

/conomus monasterii est cellerarius. Eeclesize etiam 
suum habebant aconomum , cujus officium sic de- 
scribit S. Isidorus in epist. ad Leudefredum episco- 
pum Cordubensem : « Ad &conomum pertinet se- 
paratio [ Lege, reparatio] basilicarunr atque constru- 


. Clio, actiones ecclesix€ in judiciis vel in proferendo 


vel in respondendo ; tribuit quoque accepta et ratio- 
nes eorum quz inferuntur : cura et agrorum et cul- 
tur: vinearum, causa possessionuni él sérvitiorum, 
stipendia clericorum , viduarum et devotarum pau- 
perum, dispensatio vestimenti et víclus domesticorum 
clericorum, servitiorum quoque et artificum; qux 
omnia eum jussu et arbitrio episcopi ab eo implen- 
tur. » Erant autem plures eeconomi , et qui eis pr- 
"Ssidebat, magnus ceconomus dicebatur. De qu. vide 
Joannem Meursium in Lexico Gr:eco-Barbarg. Íb ino- 
nasteriis etiam major fuit céconomus. S. Columbanus 
in Penitentiali: « Si quid preceperit abbas vel 
conomus major. » OEconomus dititur etiam vice- 
ominus, de quo supra. 

. 8 Venia petenda est. Circa hoc. notanda est do- 
ctrina beati Isaix abbatis orat. 3: « Si quis te du- 
rius compellarit, ne extollas ddversus illum cor 
tuum : sed operam da , ut illi satisfacias antequam 
animus tuus indignetur: ira enim ex studio prove- 


à Domini dicentis : Quia Deus humilibus dat gra- Jy nit. Si aliqua in re, vel jure vel injuria ab aliquo 


* 


fiam. Ha in Regula ms. tam Floriacensis, tam Cor- 
beiensis codicis. Sed puto hos locos esse transposi- 
tos, et legendum : Domini dicentis : Qui se humiliat, 
exaltabitur ; e& , quia. Deus humilibus dat gratiam , 
superbis autem resistit ; ita ut. hic ultimus locus, qui 
est [ Petr. ^ap. v, pon referendus sit ad illa verba, 
Domini dicentis, qui etiam est transposito membro- 
rum ordine citatus : Quia Dominus superbis resistit ; 
humiiibus autem dat gratiam. lta in vulgata editione; 
ju textu Grapeo est, Gsóc, id est Deus, ut in eodice 
Concor ix et eitatjs Regulis mss. 

.* Discussionis. Id est, redargutionis, reprebensio- 
his, correptionis. 

f QEconomi. OEconomus est qui bonorum et red- 
dituum familie alicujus curam gerit, eaque pro ne- 
cessitate et dignitate singulis distribuit et. admini- 
strat. S. Isidorus Pelusiota lib. v, epist. 304 : Ei 
elxovópog slowvat map vó éxXg TQ v0 obuio» vipsw, à 


reprehensus fueris, ne 'perturberis, sed poenitentiam 
age : Ignosce, inquiens, mihi, non faciam amplius. » 

h Veniam iterare. Id est, iterum petere. 

i Tardior ad veniam. Supple tendant. 

) Servite invicem in timore Christi. Ad Eph. v, 
ubi in vulgata editione legitur : Subjecti invicem, etc., 
ut in textu Grxco, droraccopevot &))X)orc, quod idem 
significat. . 3j 

k Cum charitate fiant. Y Cor. xvi, ubi in vulgata 
leetione juxta textum Gracumi legitur : In charitate 
fiant. 

! Quisquis [rater. Habetur in Regula ms. S. Fru- 
ctuosi archiepiscopi Bracarensis cod. grass. eodem 
cap. 17. Ín cod. Vind. inale in lemmate ponitur, Ez 
eadem Regula. 

m Humiliter veniam petit. S. Isidorus, cap. 16 Re- 
gule : « Qui sponte culpam confitetur quam gessit, 
veniam promereri debet quam expeur. » 


Sen 


4515 . 


controversiam deneganti, amplior et districtior ani- A 


madversio * flagellorumque penuria irrogabitur. 
6$ XVI. —b Ex Recta FennEoL: (cap. 59). 


Ad illos vero qui post correctionem impugnantes 
judicia seniorum nituntur excusare peceatum, el non 
ad penitentiam recordatione delicti, sed ad duritiam 
indignationis nimium  migraverint, respicit ista 
* sententia : 4 ut quandiu a proposita intentione 
revocentur et * cum ore mentis manifesta emenda- 
tione deponant, secundum arbitrium abbatis arduz 
omnino subjaceant f discipline, quia non dixerunt, 
Peccatum meum ego cognosco; sed dixerunt quod 
5 in Isaia propheta de rebellibus dicitur : Nullus est 
qui agat penitentiam 5 super. peccatum suum dicens : 
Quid feci (Jer. vm)? 


6 XVII. — Ex RecuLA AvRELIANI (cap. 58). 


i Si quis pro qualibet culpa aut transgressione 
Regule increpatur, aut j disciplinam accipit, ar- 
guenti respondere non presumat, quia peccatum 
quod hic * distringitur ! in eterna examinatione non 
punitur. Et sic debetis animx * curam excipere, 
quomodo zger curam medici, tenentes illud sa- 
cre Seripturz : Qui abjicit disciplinam, infelix est 
(Sap. 11); et illud : Ego in flagella paratus sum 
(Psal. xxxvi, 

 Flagellorumque penuria. Ita in Regula ms. et 


eodem capite supra citato : ita ut penuria hoc loco 
severitatem atque acerbitatem significet. 


» Ex Regula S. Ferreoli. In cod. Vind. legitur, C 


Ex Reyula S. Fructuosi, cap. 17, male. 

c Sententia. Id est, judicium, condemnatio. 

4 Ut quandiu. ld est, ut donec, ut supra nota- 
tum est. 

* Cum ore mentis. Locus corruptus, lege, fumo- 
rem mentis ; sensus clarus est, et tumorem men:is ma- 
nifesta emenZatione deponant, ut in cod. Vindoci- 
nensi. 

f Discipline. Id est, flagellationis, ut supra nota- 
tum est. | 

5 In Isaía. Àut lapsus memoriz, aut error exscri- 
ptoris qui scripserit : In. Isaia pro in Jeremia; nam 

ocus habetur Jeremizx octavo capite. 

h Super peccatum suum. [n versione communi, 
super peccalo suo. 

. 1 Si quis pro qualibet culpa. Idem statuit S. Ceesa- 
rius Arelatensis cap. 11 : « Qnx pro qualibet culpa 
admonetur, castigatur, corripitur, respondere peui- 
tus non przsumat. » Hoc capitulum in cod. Vind. 
nullum habet titulum. 

j Disciplinam accipit. Id est, flagellatur. 

.k Distringitur. 1d est, punitur, coercetur; hinc 
districtio, animadversio, coercitio, districtus, seve- 
rus, rigidus, districtum examen. Et districtus, terri- 
tonum in quo quis disirictionis jus habet. 11 de 
Feudis, tit. 54 : « Ad hoc quod allodium vendiderit, 
districtum et jurisdictionem imperatoris vendere non 
presumat. » 

| [n eterna examinatione. Examinatio hoc loco est 
supplicium, poena, damnatio. 

2 Curam. ld est, curationem. 

? Pro qualibet. etiam culpa. Lege : Pro qualibet 
etiam cu'pa qui qualibet aspera fuerit increpatione cor- 
reptus. Quanta autem disciplina et correptio facienda 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


459 
$ XVIIL.—Ex Recura Tana ENS! (cap. 5), 

? Pro qualibet etiam culpa qualibet aspera fueri 
increpatione correptus, respondere nefas judicet 
arguenti. Sed humiliando se emendationem delici 
doceat secuturam ; qnia Deus humilibus daturum s 
gratiam repromisit (I Petr. 1m). 

$ XIX. — Item (cap. 8). 


? [ncrepare junior non audeat seniorem : sed si 
extra Regulam P aliquid fieri aut. factum esse co- 
gnoscit, abbati est aut przposito reservancdum, ui 
correptione regulari quod repreheuditur, corrigatur, 
Quicunque ab aliquo 4 absque testibus ' ammit- 
tuntur, si ad ablatis notitiam * pervenerit, secretics 
emendetur. Si omnibus innotuerit, coram oribus 
est reus * amissi criminis arguendus. 


8 XX. — Ex Recura. siNcrI Cotvumwi. 


" Si cui injunxerit abbas aut przpositus de fratri- 
bus iter agere, ita observandum est, ut seniori j- 
nior obediat; si tamen rectum fuerit quod ei indi- 
caverit, observare studeal. * Si quid preceperit 
abbas vel x aeconomus major, et alius humilior ilera- 
verit ceconomus, ipse obedire debet, indicans tamen 
in silentio quod przceperit alius major. Infra mo- 
nasterium vero 7 nullus tazen alio imperio pracel- 
lente imperet, nisi qui prxest. 


sit, lege tractatum S. Cypriani de Disciplina, et ser- 
monem 8. Valeriani episcopi Cemeliensis de Bono 
disciplinz. In cod. Vind. hoc capitulum attribuitur 
Aureliano. Male. 

9 Increpare junior non audeat seniorem. Optim 
institutio, ut non detur licentia junioribus spernendi 
seniores. 

P Aliquid fieri aut factum esse. À seniore vide- 
icet. 

4 Absque testibus. Id est, secreto, nullis videntibus. 
Rutilius in itinerario : 


Quod soli nu:lo vivere teste volunt. 


r Ammittuntur. Recta lectio, pro admittuntur, ut 
ammirari pro admirari, ammonere pro admonere, ul 
supra notatum est. 

* Pervenerit. Nempe ille qui in Regulam pet- 


'cavit. 


t Amissi. Lege, ammissi, id est, edmissi.. 

v Si cuiinjunxerit abbas. H:ec videre est in Peni- 
tentiali ins. S. Columbani cod. Flor. 

Y Si. quid preceperit abbas. vel economus major. 
Sensus est : Si abbas vel cconomus major prece 


p perit aliquid, et alter ceconomus infirmior iteraverit, 


id est, rursus aliud imperaverit fratri, ipse frater 
debet majori ob:elire, indicans illi submissa voce sti! 
aliquid inperatum fuisse ab abbate vel majore &co* 
nomo. li 

x (Economus major. Per ceconomum majorem 9 
videtur intelligi przspositus monasterii, qui secun , 
est ab abbate. Olim enim przpositi, ut supra no 
tum est, in multis monasteriis negotia exteriora Tis 
ctabant tanquam oceconomi, et necessaria monac 
distri*:uebant. ; vrl 

Y Nullus tamen alio imperio precellente $mpere 
Id est, nullus ita imperet, ut velit mandatum $UU 
abbatis imperio anteponi. 


T. E M H 


1571 


CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXVIL 


1578 





CAPUT LXXVIL — — on 
DE ZELO BONO QUEM DEBENT MONACHI HABERE. 





$ I. — Ex Recura saxcri BENEDICTI. 

à Sicut est zelus amaritudinis malus, qui separat 
a Deo et ducit ad infernum, ita est zelus bonus, qui 
separat a vitio et ducit ad Deum et ad vitam zter- 
nam. Hunc ergo zelum ferventissimo amore exer- 
ceant monachi. 5» Id est, ut honore se invicem prze- 
veniant, ^ infirmitates suas, sive corporum, sive 
moru:n, patientissime tolerent : 4 obedientiam sibi 


à Sicul est zelus amaritudinis. Quia inter eos qui 
simul vivunt invidia facile obrepere potest, ideo hoc 
ultimo eaim capile fugiendam monet S. Benedictus; 
propoait ergo duplicem zelum, unum malum, alte- 
rum honum. llic vero notandum zelum proprie apud 
veteres invidiam significare. Etymo!ozici veleris 
auctor : Zio ó qUovoc, id es!, « zelus invi ia. » 
Dicitur zap& ro Cio xai «v. Üsppóc 4p 6éatt» Mov. 
ld est, « a verbo Céo, id est ferveo, et Xixv, id est 
nimis, est enim invidia calida nimis, vel quod faciat 
animam ardere intus. » 5 &ro roU0 CQe)n (Qoog xal 
(ie;. ó y&p Lilo; UaXuv dpÉa)t tig tÓ» GYÜpwmov 
« vel a tà», id est tempestas : uam. invidia homini 
tempestatem immittit, » docet idem Etymologici au- 
ctor. Et recte sane quia invidus, semper furiarum 
faeibiis inflammatus, nunquam quiescit. Unde prz- 
clare S. Cyprianus eleganti illa oratione de zelo et 
livore : elo excccanie sensus nostros aique in 
ditionem suam mentis arcana redigente Dei timor sper- 
nitur, magisterium Christi negligitur, judicii dies non 
providetur : instat superbia, exacerbat sawitia, perfi- 
dia prevaricatur, impatientia concutit, furit discor- 
dia, ira fervescit. Nihilominus aelus in sacra 
Scriptura et sanctis Patribus est nomen indifferens, 
mo:lo bonz, modo adversa siguificationis : bonz, ut 
peat |xviu : Zelus domus tue comedit me; adversz, 

Cor. z:1: Cum sit inter vos zelus et contentio. Bonus 
zelus a S. Ambrosio lib. m de Officiis cap. 5, zelus 


A certatim impendant. * Nullus quod sib utile judica- 


B 


verit, sequatur, sed quod f magis alio; charitatem 
fraternitatis casto impendant amore : Deum timeant: 
6 abbatem suum sincera et humili charitate diligant : 
h Christo omnino nihil przponant, qui ad vitam 
&lernam perducat. 1 Amen. 


$ II. — Ex Recta sancri Basitu (cap. 58)3..— 
Interrog. Qualem debemus habere charitatem ad 


tur spiritales, non tamen deerunt, quas in actibus 
bonis imiteris. Et certe tolerare carnales probatze 
virtutis est, imitari vero spiritales spei es; maxime. 
Erudiunt carnales spiritalium patientiam : et dant, 
quz sanctae sunt, bonarum documenta virtutum : ac 
sic anim: proficienti utrique sunt utiles, et quas 
patienter tolerat, et quas imitatur suaviter. Libenter, 
inquit Apostolus, sustinetis insipientes, dum sitis sa- 
pientes (I Cor. x1). Et ipse idem dicit : Debetis enim 
vos, qui firmiores estis, imbecillitates infirmorum 
sustinere, el. non vobis placere. Unusquisque autem 
prorimo suo placeat in bonum ad, cdificationem 
(Bom. xum. » At contra. invidus nihil ex aliorum 
virtute proficit, qui etiam ut ei virtus aliena multum 
officiat, efficit; alterius meritum in sui tormentuim. 
medicamentum in venenum convertens, ut praeclare 
docet S. Cyprianus oratione citata : « Qualis vero 
est anime tinea, que cogitationum tabes, pectoris 
quanta rubigo, zelare in altero vel virtutem ejus, 
vel felicitatem, id est, odisse in eo vel merita pro- 
pria, vel beneficia divina; in malum proprium bona 
aliena convertere; illustrium prosperitate torqueri, 
aliorum gloriam facere suam poenam ; velut quosdam 
pectori admovere carnifices, cogitationibus el sensi- 

us suis adhibere tortores, qui se intestinis crucia- 
tibus lacerent, qui cordis secretà malevolenti:ze un: 
gulis pulsent. » Et Prosper Aduitanicus lib. im. de 

ita contemplativa, cap. 5 : « Quis facile potest 


Dc: dicitur, malus vero humanus : « Sit ergo inter C quale sit hoc malum verbis exprimere, quo invidus 


vos, inquit, Dei zelus, non iste humanus, quem invi- 
dia generat. » Ubi distinguit zelum humanum ab 
invidia, ita ut iste zelus addat aliquid invidix. sitque 
vehemens quidam animi motus, 2" quis inardescit 
adversus proximi bonum: quem S. Benedictus vocat 
zelum amaritudinis S. Jacobum secutus, qui in sua 
Epist., cap. 3, appellat, zelum amarum. Vulgo tamen 
ista vocabula confunduntur. 

b ]d est, ut inv cem se honore preveniant. Octo 
enumerat effectus boni zeli, quibus docte explicatur 
in quo consis!at ejusinodi zelus. Primus ergo est, ut 
fratres xe invicem honore preveniant, quia invidus 
proximi sui honore maxime cruciatur. 

c Infirmilates suas sive corporum sive morum pa- 
tientissime tolerent. Quia invidus, etsi semper malo 
Lletetur alieno, tamen ex illo occasiones contentio- 
num eti rixarum qu:erit, nec. unquam pacem habet 
cum proximo. « Hinc vulius minax, torvus aspectus, 
palior in facie, inlabiis tremor, stridor in dentibus, 
verba rabida, effrenata convicia, manus ad cedis 
violeut-am prompta, etiam si a gladio interi.» vacua, 
oJio tamen furiatGe mentis armata, » inquit S. Cy- 
prianus oratione citata. SeJ quaiis sit ejusinodi zelus 
satis declarat S. Jacobus cap:ie citato : Ubi enim 
2e.18 et contentio, ibi incorstaniia et omne opus pra- 
vum. Àt contra, juxta Apostolum : CAariíias. omnia 
suffer, omnia sustinet, et ex aliorum infirmitate pro- 
ficit; quod przclare docet S. Leancer, cap. 16 libri 
de Institutione virginum : « Etsi interdum pro varie- 
tate veluntatum oriatur quasdam congregationi si- 
imultas, et nonnunquam murmuriis carnalium tristen- 


odio hominis persequitur divinum munus in homine; 
cum potius amari homo debeat pro sui meriti sancti- 
tate? Tantos invidus habet poena justa tortores, 
quantos invidiosus habuerit laudatores. » 

4 Obedientium sibi certatim. Ut cap. 17. 

* Nullus quod sibi utile judicaverit sequatur. Quia 
charitas non quarit qux sua sunt, inquit Apostolus, 
ac proinde nou appetit aliena; nec aliena invidet 
prosperitati, quas non suam sed alterius quzrit uti- 
litatem. 

f Magis alio. Ita in cod. S. German. ma. 

& Abbatem suum sincera et. humili charitate dili- 
gant. Quod non facil invidus, qui eo difficilius alteri 
subjicitur, quo magis alterius invidet honori : « Hinc 
vinculum pacis runipitur, inquit S. Cyprianus ora- 
tione citata, hinc chartas fraterua. violatur, hinc 
adulicratur veritas, unitas scinditur, ad hereses 
atque ad schismata prosilitur, duin obtrectatur sa- 


D cerdotibus, dum episcopis invidetur, dum quis aut 


queritur non se potius ordinatum, aut dedignatur 
alterum ferre prepositum. Hinc recalcitrat, hinc 
rebellat de zelo superbus, de :x&mulatione perversus, 
animositate et livore non hominis, sed honoris ini- 
micus. » Sincera autem charitas est verba non facta 
[verlo ac facto?] humilis, quze cum timore conjuncta 
est, ut non degeneret in insulsam familaritatem. 

h Christo omnino nihil preponant. Quia malo zelo 
« magisterium Christi negligitur, » inquit. S, Cypria- 
nus supra. 

i Amen. Deest in cod. S. German. ma. 

i Interrog. 162 Regul; Rufin., cap. 91. 


1319 


8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1569 


luxicem? — Resp. Qualem Dominns ostendit et do- A debitores ei efficimur, ut eo merito diligamus quod 


cuit dicens : Diligite invicem, sicut et ego dilexi uos, 
majorem autem charitatem nemo habet quam ut quis 
animam suam ponat pro gmicis suis (Joan. xy). Si 
autem et animam poni oportet, quanto magis in aliis 
* votum et studium debet ostendi, sine dubio non se- 
cundum humanas voluntates, sed secundum illum 


prospectum, in quo est commune omuium proposi- 


tup placendi Deo. 
$ Ill. — [tem (cap. 58). 


Interrog. * Quomodo poterit quis implere chbari- 


tatem erga proximum ? — Resp. Primum quidem 
metuens judicium prevaricantis mandatum Domini, 
quia ipse dixit: Qui non crediderit Filio, b non ha- 
bebit vitam, sed ira Dei manet super eum (Joan. wm). 
Tunc deinde velut cupiens ad zternam vitam per- 
venire, Quia mandatum ejus vila eterna est. Primum 
autem et magnum mandatum est : Diliges Dominum 
tuum ex toto corde tuo et ex tola mente tua, * et ex 
tola anima tua (Luc. x); secundum vero simile illi : 
Diliges proximum tuum sicut teipsum (Matth. xxn). 
Et si quis desideraf similis effici Domino dicenti : 
Maadatum novum do vobis, ut diligatis invicem, sic- 
ut et dilexi vos (Joan. xm). Sed ex communi con- 
sensu sentire hoc debemus, quasi benefleium con- 
sequamur a fratre; in eo quod diligimus fratrem, 


Quomodo poterit quis. Habetur apud S. Basi- 
lium, intert. 163 hegul. brev., et apud. Rufinum, 


cap. 51. 
ji Non habebit vitam. Apud S. Cyprianum, lib. rt 
contra Judzos, legitur, Non habet vitam ; in textu 
Grzco tamen, OÀx oJe7o4 viv God», id est, ut in Vui 
gata editione ; Non videbit vitam. 

c Et ex tota anima tua. Luc. x. Hee. non sunt in 
textu. Graco Basilii, sed ex toto corde (uo, ez tota 
mente (ua , x«l e o)n; vic lax oog aov, id est, ex tota 
fortituine tua. Sed ex locis Luc, Matihzi et Deu- 
teronomi] vi, unam. eonfecit, sententiain, citans ex 
memoria, non ex codice. 





* 
.» 


EPISTOLA PRIMA. , 
AD MONACHOS ANIANENSES. 
Scripta in extremis. 
[Mabill, Act. ord. S. Bened., swc.iv, pag. 216.] 

Summ:e in Domino beatitudinis ac felicitatis 
Georgio monasterii Aniani abbati, et cunctis filiis 
ac fratribus nostris bene et vigilanter sub. norma 
Patris degentibus Denedicti, ulimus omnium abba- 
tum Benedictus optat jam in extremis positus sa- 
[utem. — 

Super omnibus igitur quz» meum ardent animum, 
et prz cunctis curam inquirunt rebus, hoc est quod 
de vestro maxime sollicitor vitz regularis ordine. 
Nempe nequaquam ullo modo ignoro vos nobiliter 


desudare, et nostri fidelissime fore memores, neque : 


ullo indigere adhortationis verbo. Verumtamen in 
ultimis constitutus, ignorans utrum jam vos videre 
queam, urgenti erga vos charitate animum , non- 


Sj, BENEDICTI- ANTANENSIS EPISTÜLE, - 


. eliam jnter gentiles observari solet, sicut Dominus 


in Evangelio dicit : Si diligitis eos qui vos diligunt, 
que vobis est gratia? quia et peccatores et gentiles 
diligentes se diligunt. (Luc. vi). Si autem in aliquo 
vel ledit nos vel adversetur quis, hunc non solum 
propter mandatum, sed et propter boc ipsutía quod 
plus nobis prestat in quo ledit, diligere delicraus. 
Si quidem credimus Domino dicenti : Beati estis, 
cm exprobrabunt vos, et persequentur, et dicent omne 
malum adversum vos mentientes propter me : gau- 
dete et exsultate, quia merces vestra magna est in ce- 
lis (Matth. v). 


8 IV. — Item (cap. 40). 


B  Interrog. ? Quomodo intelligitur quis si zelo Dei 


moveatur adversus fratrem, aut a propria iracundia? 
— Resp. Si ad omne peccatum fratris, patitur illud 
quod scriptum est ; * Consumpsit me zelus domus 
iue, quonam obliti sunt verborum tuorum inimici. 
Mauifestus est enim in hoc Dei zelus. Verumtamen 
etiam in his oportet f prudepter omnia dispensari. Si 
ergo hunc affectum etiam antea non habuil in animo 
suo, motus suos scia magis ex passione quam ex 
Deo descendere, et in nullo posse officium pietatis 
implere. 


d Quomodo intelligitur. Habetur »pud S. Basilium, 
interrog. 165 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 
45. Nullus autem titulus erat in codice, sed reposui, 
juxta rationem quam anctor Concordis persequitur, 
jn serie capitulorum S. Basilii. 

e Consumpsit me zelus domus tuc. Aliter ig tex.u 
Greco, diré us 0 (m0; aov, id est, tabescere nae 
[eei zelus meus. Psal. cxyin.. Sed Rufinus initium 

ujus versiculi sumpsit ex psalmo uxvin. Quoniam 
zelus domus tue comedit me. 

t Pradenter dispensari. lta etiam apud Rufinum ; 
sed in textu Graeco additur, spóc oixodopdv sacco, 
id est, « ad zdificationem fidei. » 






nulla tam per fideles verba amicos quamque per 
epistolas curavi dirigere. Denique ipsi nostis quali- 
ter totis quantum valui nisibus, quandiu potui, et 
vite et exhortationis exempla monstravi sollicitus 
vobis. Nunc , fili mi [Al., Filium Dei], precor, et 
per ipsum testor Deum, ut unanimes in charitatis 
nexu idem silis sapientes, neque ullos, quos vel 
mecum adduxi, velalicubi propter aliquod ezem- 
plum aut pro aliqua re. misi, quasi habeatis extra- 
neos: sed quicunque ad vos iterum ex illis reverti 
voluerit, et regulariter vobiscum versari, pie beni- 
gniterque velut fratres recipite, ut decet. Deo enim 
gratias, non deerit vobis corporale subsiJium. Om- 
nibus autem generaliter, maxime vero illis quos no- 
bis in amicitia junctos nostis, diligentissimum sem- 
per attendite affectum, et ut potestis, aliis paupe- 
rioribus quz supersunt vobis necessaria monaste- 
riis ministrate. Abbati quoque Modario de monaste- 


1581 

no sancü Tiberii 
ferte ; et de his et de aliis, veluti in vita nostra, 
magis autem post mortem agite meam. Sicut ergo 
multa monasteria dudum vitiata jam aliquid emen- 
dationis a nobis accepisse videntur largiente Deo, 
ita omnimodis nunc cavele, ne (quod absit te po- 
sco, misericors Domine) sinistram viam. . . . . sci- 
licet queant. ullo tempore tenere. Monasterio vero 
Indz velut fratribus estote juncti unicis. Welisacar 
quoque, qui prz omnibus super terram omni tem- 
pore vobis exstitit. amicus fidelissimus canonico- 
rum, et fratres ipsos in eo habetote semper loco, 
et ad eum semper sit refugium vestrum. Sed vobis 
ita nunc suggero, quia ignoro utrum in presenti 
vos videam seculo. Jam septimo ldus Februarii 


acerbissimo, dante misericordia Christi. . . tactus B 


verbere, nihil aliud quam ultimum celeri (sic) ex- 
specto diem vocationis. 
EPISTOLA II. 


AD NIBRIDIUM ARCIHIEPISCOPUM. 
(Hug. Menard., Conc. Regul.] 


Venerabili in Ghristo Patri * Nibridio archiepi - 
scopo Benedictus ultimus omnium abbatum abbas 
sempiterna felicitatis salutem opto. 

b Eia, vir Dei, parcat modo charitas, ac dilectio, 


a Nibridio archiepiscopo. Narbonensi. Fuit enim 
iHis temporibus Nibridius archiepiscopus Narbonen- 
sis. Forte idem est cum Nibridio eremita, de quo 
supra agitur in Vita S. Benedicti Anianensis. Illius 
mentio fit in concil. Arelatensi sexto sub Carolo 
Magno. « igitur cum hzc attentius. agerentur, ve- 
nerabiles missi gloriosissimi ac' piissimi plomini no- 
stri Joannes Arelatensis ecclesi: archiepiscopus, 
necnon et Nibridius Narbonensis sedis archiepisco- 
pus steterunt in medio concilii. In Hispaniam pro- 





OPUSCULA. OPUSC. 1. 
auxilium, in quibus indiguerit, A seu benevolentia, qua semper modo, in quantum 


i384 . 


potes, sive per temetipsum , seu familiares et ami- 
cos, [* necnon] per omnia monasteria, quocunque 
potueris transmittere, ut oratiories tam in psalmis 
quam in missis pro me ad Dominum fündere non 
cessent, quia modo valde mihf nécessarium est. 
Scito, Pater dilecte, quia jam in extremis pugno, 
ad finem curro, jam anima a corpore separatur, et 
in hac luce oculis córporeis te minime videre spero. 
lile qui potest facere de immundo rhundum, de pec- 
catore justum, de impio justum, faciat nos pariter 
regno perfrui sempiterno, ibique cum omnibus san- 
ctis cantare canticum novum." Supplico, charissime 
Pater, ut sicut d mercedem babuisti semper de fra- 
tribus, qui degunt in. monasterio Aniano, ita sem- 
per, dum anima a corpore egredietur, melius ac 
melius habeatis in vestra sancía dilectione. Omnes 
illis in partibus amicos, famillares, ei propinquos 
commendo. * In monasterio quoque nostro totis ni- 
sibus, sic credo, facietis arguendo, obsecrando, in- 
crepando, ut libera voce cum Psalinista aliquando 
dicere valeatis: Justitlam tuam non. abscüildi in 
corde meo : veritatem tuam et salutare tuum. dixi. 
Jam omnia in charitate et discretione agite; vos- 
que Trinitas sancta eustodiat, et premia largiatur 
verna. Ámen. 


fectus est ad convellendam hzresim F'elicianam, ut 
videre est in epistola Alcuini ad illum, et alios, ubi 
male legitur, Nefridio. ) oo rtt 

b Eia, vir Dei, etc. Hac epistola S. Benediciua 
obitum sibi imminentem commendat, suosque ami- 


C cos et monaclios Ánianenses. 


ec Necnon. Redundat. ' 
4 Mercedem. ld est, curam. 
e Iu monasterio quoque nostro. Àniano. 


M—Ó——————MMÁ———— M ————OÁ——UCOTPESEEENENHSBS 


$. BENDICTI ANIANENSIS OPUSCULA. - 





Testimontorum nubecula de incarnatione Do- 
mini, sancta et individua Trinitate et ite- 
ratione baptismatis devitanda pernicie. 


(Baluz. Miscellanea sacra, tom. 1I, pag. 83.) 


Benedictus filio Guarnario salutem. 

Nubem hanc testimoniorum catholic:ze fidei direxi 
tibi, quoadusque Domino favente redeam, tux me- 
morie commendandam ne otio torpeas, sed ma- 
gis magisque provectu orthodoxi dogmatis fulciaris, 
quo tibi el aliis mente ac spiritu sufficiens esse 
possis; quatenus de indicis sagaciter strenuus, juxta 
testimonium Joannis evangeliste testis existens 
idoneus, refellendó scilicet detestandam Felicianam 
heresem nuperrime redivivam, inquiens ita : Hec 
autem scripta sunt ut. credatis quia Jesus est Chri- 
sius , Filius Dei, et ut. credentes vitam hubeatis in 
nomine ejus. Quid ad hzc dicitis, insani, quia gar- 
ris Jesum Christum Filium non esse Dei, dum 


iste evangelista dilectus et a Deo electus dixerit 
hanc sibi esse occasionem scribendi hoc Evange- 
lium ut crederent quia Jesus est Christus, Filius 
Dei; ille, inquam, qui ab angelo nuntiatus est, et 
nomen illi impositum est Jesus, dum venit ad virgi- 
nem dicens : Paries filium, et vocabis nomen ejus 
Jesum. Hic utique Jesus, qui natus est ex virgine 
Maria, Filius est Dei, sicut testaturiste evangelista, ut 
et omnes in hac fide vitam possint babere sempiter- 
nam in nomioe ejus. Quid de vobis zestimandum est 
qui eum non creditis Filium esse Dei verum, sed 
adoptivum, nisi forte ut nunquam babeatis vitam 
eternam? Dicunt. itaque assuinptionem et^ adoptio- 
nem unum esse, et Jesum Christum, secundum quod 
homo est, propter assumptionem humanilatis nc- 
cessario adoptivum esse, uon intelligentes quanta 
est hxc absurditas qux» sequitur eos. Nam si ad- 
optivus est. propter assumptionem, igitur Filii per- 
sona adoptiva est, quia Filius assumpsit hominem ; 
et est tunc nepos Deo Patri : quod quam impium sit 





1585 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


41584 


nullus :xstimo fidelium ignorat; quod etiam abdi- A divinitas non babet, hoc est dignum ut filium dilectio 


candi nzvo in potiori nube testimoniorum, quam 
penes me babeo, plenius, cum venero, imo abun- 
dantissime lectitabis. Interdum et semper doceto 
Jesum esse Christum Filium Dei verum in utraque 
natura. Quia sicut Filius Dei vere est filius hominis, 
ita filius hominis vere est Filius Dei. Errare autem 
hareticos hzc maxime causa facit, dum aut igno- 
rant aut. nolunt advertere in Domino Jesu Christe, 
sicut unam personam, iia esse duas substantias, 
Deum ex Deo Patre, et hominem ex homiue matre, 
et quie de se ipse Dominus secundum dispensatio- 
nem earnis assumpte loquitur deputant diviuititi ; 
ut est illud: Pater major me est; et. illud : Jesus 
fatigatus ex itinere; vel illud : Flevit Lazarum; vel 


habeat «qualem, quia non potest (pati) plenitado mi- 
norem. Ideoque perfectus perfectum generat, omnipo- 
tens omnipotentem, plenus plenum. Et quia zetatis 
incrementum non habuit, minorem generare non 
potuit. Sed omnino qualis est Pater, talem et Filium 
esse cognosce, sicut ipse dicit : Qui me videt, videt et 
Patrem ; et alibi: Qui non honorificat Filium, mon ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. Sed forte, quia au- 
dis missum, ideo putas minorem? Rogo te, Deum 
credis esse Filium, an non? Sine dubio responsurus 
es, Deum. Quia etsi tu negare volueris, sanctis Scri- 
pturis convinceris, dicente Apostolo : Ex qwibu: 
Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus 
benedictus in. secula ; et Joannes in Epistola sua : 


alia hujusmodi qux leguntur. Quod si. vellent, pul- B Ut. simus, inquit, ín vero Filio ejus, qui est rerus 


cbre ostendit quod Deus ex duabus naturis est, ad- 
vertere illud Apostoli, Deus erat in Christo mundum 
reconcilians sibi; vel illud Evangelii, Verbum caro 
factum est et habitavit. in. nobis, non dubitarent, ut 
superius dictum est, confiteri in una persona duas 
esse substantias, et ubi audiunt, Pater major me est, 
secundum humanitatem acciperent; ubi vero audiunt, 
Ego et Pater unum sumus, secundum divinitatem 
dictum non dubitarent, sicut ex ejus operationibus 
datur intelligi. 

Secundum hominem enim esurivit, ut veram car- 
nem ostenderet. Secundum autem Deum de quin- 
que panibus quinque millia hominum saturavit, ut 
se Deum virtutibus approbaret. Secundum hominem 


Deus et vita eterna ; et Thomas : Deus meus, inquit, 
et Dominus meus; et Melchisedech summus sacer- 
dos : Benedictus, inquit, Abraham Deo excelso, qui 
creavit. celum et terram. Vides quia non solum 
Deus, sed Deus excelsus, Melchisedech vocibus com- 
probatur. Testis est et Osee propheta dicens : 
Firmans colum et creans terram, ego Dominus Deus 
(uus, cujus manus creaverunt omnem militiam cali. 
Si ergo Deus est Filius, imo quia Deus est, quia per 
ipsum facta sunt omnia, et non solum non minor 
sed excelsus Deus, interrogo te utrum Deus ubique 
sit, an forte localiter, cum impium sit negare quod 
ubique sit Deus. Et si ubique est, quzso te, ubi 
missus esL? Sed missionem Filii incarnationem ejus 


sitivit, sed secundum Deum Samaritanam viva aqua (? intellige, ipso Apostolo exponente : Misit, inquit, 


refecit, Secundum hominem navem ascendit, sed 
secundum Deunr siccis pedibus super mare ambula- 
vit. Secundum hominem in navi dormivit, sed se- 
cundum Deum ventis et fluctibus imperavit. Se- 
cundum hoininem in cruce pependit, sed secundum 
Deum paradisum latroni donavit. Secundum homi- 
nem passus mortem gustavit, secundum vero Deum 
semetipsum a mortuis suscitavit. Si bxc et. similia 
vellent sapienter disceraere, et unicuique substantie 
quo| suum est deputarent, facile poterant recte 
fidei cursum tenere, et non pro ejus beneficiis, quie 
pro nobis redimendis in forma servi suscepit vel 
passus est, divinitati ejus contuinelias irrogarent, et 
ubicunque legunt in Scripturis secundum humanita- 


Deus Filium suum factum ex muliere, factum. sub 
lege. Denique de ipso legimus in Propheta : Colum 
et terram ego impleo, dicit Dominus; et evangdista : 
De plenitudine, inquit, ejus nos omnes accepimus. 
Et si omnia ipse implet, ubi missus est. eujus ma- 
jestate plena sunt omnia? Sed adhuc forte dicis, sic- 
ut habet carnalis intellectus, inter gignentem pa- 
trem et genitum filium non potuisse fieri nisi ut ali- 
quod fuisset spatium : spatium hor: faciunt, horx 
tempus desiguant, ac sic si tempus anteponis filio, 
non omnia per ipsum facta fateris. Et ubi est il- 
lud : Omnia per ipsum facta sunt. Certe secundum 
tuam propositionem respondeo, qui dicis fuisse Pa- 
trem aliquando sine Filio. Utique legimus pariter 


teni aliquid quod minus loquatur divinitas, sed pro D in Apostolo, Christum Dei virtutem et Dei sapien- 


dispensatione carnis assumptze hoc protestetur hu- 
manilas, natur unicuique propria recognoscerent, 
et divinitatis :equilatenr derogare desisterent. Nam 
DOS, Sicut eum Deum legimus, ita nec majorem nec 
minorem Deum usquam legimus, nec crezere reli- 
giosa mente debemus. Sed ad hc Arianus persistit 
et dieit : Fieri non polest ut nou Filius minor Patre 
eredatur. Ápud homines ideo minorem filium ge- 
nerat pater quia et ipse minor est generatus a pa- 
tre. Idcirco crescente fllio pater senescit, et mo- 
riendo patre filius succedere comprobatur, et melior 
ac potentior patre nonnunquam efficitur. Apud Deum 
vero nog ita est : quia ubi crescere vel seuescere 


liam. Et ipse de se Dominus loquitur : Ego sum via, 
veritas el vita. Si ergo fuit Pater sine Filio, sicuttu di- 
cis, fuit sine virtute, fuit sine sapientia, fuit sine vita, 
fuit sine veritate. Sed quia sine his nunquam fuisse 
Pater credendus est, hoc convenit saluti tuze ut juxta 
fidem catholicam consempiternum Pairi et equa:em 
Filium fatearis, quia et virtus ejus legitur sempi- 
terna, dicente Apostolo : Sempiterna quoque viitus 
ejus et divinitas. Simjliter et de veritate ejus, dicente 
Psaluista : Et veritas Domini manet in eternum. So- 
lent etiam istam velut quastionis calumniam ge- 
nerare. In tantum, ínquiunt, niajor est Pater ut 
veriori semper nominetur loco. Etiamsi priori eem- 








1385 


OPUSCULA. OPUSC. I. 


1586 


per loco nominaretur, valde videbatur esse con- À Judei, quia non solum solvebat sabbatum, sed etiam 


veniens; quia ex ipso est Filius, non ille ex Fi- 
lio. Tamen ut :qualitatem agnoscas, audi in Scri- 
pturis, ubi etiam prior Filius nominatur. Joan- 
nes evangelista ait : In principio erat Verbum , et 
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. 
]n Verbo itaque Filium indicavit. Et Apostolus 
ad Ephesios : An nescitis quia omnis fornicator 
aut immundus non habet hereditatem in regno Christi 
et Dei? Ecce et hic priori loco Filius nominatur. 
Et ad Galatas Paulus apostolus : Non ab homini- 
bus, neque per hominem, sed per Jesum Christum et 
Deum Patrem. Et ad Thessalonicenses : Ipse autem 
Dominus Jesus Christus et Deus Pater, quia. dilexit 
nos. Àd Corinthios : Secundum gratiam Domini 


patrem suum dicebat Deum, equalem se faciens Deo. 
Ecce impietas Judzorum dicit x:qualem, et non ve- 
reiur dicere Christianus minorem ? Et alibi idem 
Evangelista ait : Qui non honorificat Filium, non ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. &qualis enim bonor 
nonnisi qualibus exhibetur. Et alio loco idem dicit : 
Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, ita et Fi- 
lius quos vult vivificat. Audi dicentem quos vult, et 
z:equalem eum Patri ac su: potestatis esse cogno- 
Sce. Et non dicas eum minorem , quia nusquam in 
Scripturis sanctis id reperies, sed sicut ipse Philip- 
po dicit: Qui me videt, videt et. Patrem, et omnia 
qu& Pater facit. Nel illud : Deus erat Verbum. Et 
Apostolus, ut memoravimus : Qui est, inquit, super 


nostri Jesu Christi, et charitas Dei Patris, et commu- B. omnia Deus benedictus in secula. Non potest minor 


nicatio sancti Spiritus cum omnibus vobis. Et ipse 
Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus. Non 
dixit, Pater et ego. E alibi : Qui mevidet, videt et Pa- 
trem. Et iterum : Qui non honorificat Filium, non ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. Ecce quoties priori 
loco Filius nominatur. Sed quia in Patre et Filio &equa- 
litas est, nullum przjudicium necante nec postea no- 
minatus alteri poterit exhibere ; quia nulla est diversi- 
tas ubi esta-qualis in utroque divinitas. Sedideo sic le- 
gimus quia humana locutio aliter $e non valet expedire 
nisi ut cum unum dixerit, sic alterum dicat. Ecce 
ut agnoscant quia ibi nihil majus minusve esi , cesset 
quistio de Patre anterius nominato : quia ubi una 
est substantia, una deitas , et incorporalis immensi- 
tas, nulla est disparilitas vel diversitas sstimanda. 
Ubi enim unus Deus creditur, ibi minoret major ex- 
cluditur. Nescit enim numerum unitas, gradum non 
admittit zqualitas , sicut scriptum est: Non ascen- 
des per gradus ad altare meum. Et ideo auferat con- 
tentionem et teneat cum catholica inseparabilem 
"Trinitatem sine permixtione conjunctam , sine sepa- 
ratione distinctam ; quia Pater et Filius et Spiritus 
sanctus Deus verus , plenus, et unus est. Ipsa enim 
per se ratio docet quia unus nec posteriorem reci- 
pit nec priorem, comparationem vel separationem 
nescit habere qui solus est, minor non potest esse 
qui plenus est ; quia perfectioni nec addi quidquam 
nec minui post. Credantur ergo tres persons, sed 
non tres substantiz, tres proprietates, sed non tres 
potestates. lta una sine principio sempiternitas, 
Sicut una sine fine majestas. Sine auctore Pater, 
sine tempore Filius , sine majore Spiritus san- 
ctus. Nos enim catholici Dominum Deum no- 
strum Jesum Christum et minorem dicimus Patri et 
zqualem ; minorem propter humanitatem assum- 
tam, quia, cum in forma Dei esset, formam servi 
induere dignatus est. qualem vero dicimus pro- 
pter deitatis. sempiternitatem, qua ex Patre parte 
existens Filius consempiternus est Patri. Quare ergo 
nobiscum non confitentur xequalem , cum nos illis 
non negemus minorem? praesertim cum utrumque 
utrique in Scripturis sanctis legimus, dicente evan- 


credi qui est super omnia Deus benedictus in szcula. 
Et alibi Apostolus : Qui cum in forma Dei esset, 
non rapinam arbitratus est esse se a qualem Deo. 
Quare hoc? Quia nemo rapit nisi quod non habet. 
Ille ergo qui habebat zequalitatem , non est arbitra- 
tus rapinam ; sed quam rebellis angelus assumere 
voluit per rapinam, Christus possidet per naturam. 
Quia vero est verus Deus audi beatum Joannem di- 
centem in Epistola sua : Et simus , inquit , ín vero 
Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita 
eterna. Audis verum Deum, et presumis dicere 
minorem, et non confiteris :qualem. Dicit etiam 
beatus apostolus ad Titum : Ezspectantes beatam 
spem el adventum glorie magni Dei. Nescio qua fron- 
te minor esse dicatur quem magnum Deum Aposto-- 
lus profitetur. Hoc etiam perfidus error dicere solet, 
quod ubi in Scripturis legimus aut solum Deum aut 
solum altissimum aut solum sapientem, hoc non de 
Trinitate dici, sed de solo Patre accipi debeat : quod 
quam absurdum sit ita sentire de hoc uno testimonio 
convincatur. Dicit enim Apostolus : Cognito aoli sa- 
pienti Deo. Non intelligunt quia non dixit soli sapien- 
ti Patri , sed soli. sapienti Deo , qus est Trinitas. 
Nam dum soli Patri hoc deputant , Filium insipien- 
tem blasphemant. Et quomodo eum Apostolus sa- 
pientiam Dei esse dicit si solus Pater est sapiens , 
cum nullus sapiens possit esse nisi per sapien- 
tiam suam? Et ubi est illud quod ad Colossenses 


p idem Apostolus protestatur de Christo Jesu , in quo 


sunt omnes , inquit , thesauri sapientie et. scientiam 
absconditi ? Unde agnoscant quam stultum sit quod 
proponunt. Et ubicunque aliquid similiter legunt, 
non uni personz d*putant, sed beate Trinitati, 
quse sola summus Deus et verus est. Nam et de 
Spiritu sancto sic dicit Apostolus : Alii quidem datur 
sermo sapientie, alii autem sermo scientie, secundum 
eumdem Spiritum. Si ergo per Spiritum sanctum, 
Sicut verum est, el sapientiz et scientize sermo dona- 
tur, quomodo solius Patris person: hoc potest ascri- 
bi quod solus sit sapiens, nisi, ut. dictum est, :eque 
vere Trinitati ista conveniant ? Solent etiam dicere : 
Ideo minor est Filius quia visibilis, Pater autem 


gelista : Propterea, inquit, querebant eum interficere .. invisibilis. Non intellieunt quia nec Filius in sub- 


PATROL. CIII. 


d 


1585 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4584 


nullus :zstimo fidelium ignorat; quod etiam abdi- A divinitas non habet, hoc est dignum ut filium dilectio 


candi nzvo in potiori nube testimoniorum, quam 
penes me habeo, plenius, cum venero, imo abun- 
dantissime leciitabis. Interdum et semper doceto 
Jesum esse Christum Filium Dei verum in utraque 
natura. Quia sicut Filius Dei vere est filius hominis, 
jta filius hominis vere est Filius Dei. Errare autem 
hareticos h:xec maxime causa facit, dum aut igno- 
rant aut. nolunt advertere in Domino Jesu Christe, 
sicut unam personam, iia esse duas substantias, 
Deum ex Deo Patre, et hominem ex homine matre, 
et quie de se ipse Dominus secundum dispensatio- 
nem earnis assumpte loquitur deputant divinitili ; 
ut est illud: Pater major me est; et. illud : Jesus 
fatigatus ex itinere; vel illud : Flevit Lazarum ; vel 
alia hujusmodi qu: leguntur. Quod si. vellent, pul- 
cbre ostendit quod Deus ex duabus naturis est, ad- 
vertere illud Apostoli, Deus erat in Christo mundum 
reconcilians sibi; vel illud Evangelii, Verbum caro 
factum est et habitavit in. nobis, non dubilarent, ut 
superius dictum est, confiteri in una persona duas 
esse substantias, et ubi audiunt, Pater major me esi, 
secunduin humanitatem acciperent; ubi vero audiunt, 
Ego ei Pater unum sumus, secundum divinitate 
dictum non dubilarent, sieut ex ejus operationibus 
datur intelligi. 

Secundum hominem enim esurivit, ut veram car- 
nem ostenderet. Secundum autem Deum de quin- 
que panibus quinque millia hominum saturavit, ut 
se Deum virtutibus approbaret. Secundum hominem 


sitivit, sed secundum Deum Samaritanam viva aqua (C 


refecit. Secundum hominem navem ascendit, sed 
secundum Deum siccis pedibus super mare ambula- 
vit. Secundum hominem in navi dormivit, sed se- 
cundum Deum ventis et fluctibus imperavit. Se- 
cundum loininem in cruce pependit, sed secundum 
Deum paradisum latroni donavit. Secundum homi- 
nem passus mortem gustavit, secundum vero Deum 
semetipsum a mortuis suscitavit. Si hxc et. similia 
vellent sapienter disceruere, et unicuique substantiz 
' quod suum est deputarent, facile polerant rect» 
fidei cursum tenere, et non pro ejus benef(iciis, que 
pro nobis redimendis in forma servi suscepil vel 
passus est, divinitati ejus contuinelias irrogarent, et 
ubicunque legunt in Scripturis secundum humanita- 


habeat xqualem, quia non potest (pati) plenitudo mi- 
norem. Ideoque perfectus perfectum generat, omnipo- 
tens omnipotentem, plenus plenum. Et quia zetatis 
incrementum non habuit, minorem generare non 
potuit. Sed omnino qualis est Pater, talem ei Filium 
esse cognosce, sicut ipse dicit : Qui me videt, ridet et 
Patrem ; et alibi : Qui non honorificat Filium, mon ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. Sed forte, quia au- 
dis missum, ideo putas minorem? Rogo te, Deum 
credis esse Filium, an non? Sine dubio responsurus 
es, Deum. Quia etsi tu negare volueris, sanctis Scri- 
pturis convinceris, dicente Apostolo : Ez qwibus 
Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus 
benedictus in. secula ; et Joannes. in Epistola sua : 


p Ut simus, inquit, in vero Filio ejus, qui est rerus 


Deus et vita eterna ; et Thomas : Deus meus, inquit, 
el Dominus meus; et Melchisedech summus sacer- 
dos : Benedictus, inquit, Abraham Deo excelso, qui 
creavit celum et terram. Vides quia non solum 
Deus, sed Deus excelsus, Melchisedech vocibus com- 
probatur. Testis est et Osee propheta dicens : 
Firmans colum et creans terram, ego Dominus Deus 
tuus, cujus manus creaverunt omnem militiam cai. 
Si ergo Deus est Filius, imo quia Deus est, quia per 
ipsum facta sunt omnia, et non solum non minor 
sed excelsus Deus, interrogo te utrum Deus ubique 
sit, an forte localiter, cum impium sit negare quod 
ubique sit Deus. Et si ubique est, quaeso te, ubi 
missus est? Sed missionem Filii incarnationem ejus 
intellige, ipso Apostolo exponente : Misit, inquit, 
Deus Filium suum [actum ex muliere, factum. sub 
lege. Denique de ipso legimus in Propheta : Cafum 
ei terram ego impleo, dicit Dominus ; et evangelista : 
De plenitudine, inquil, ejus nos omnes accepimus. 
Et si omnia ipse implet, ubi missus est eujus ma- 
jestate plena sunt omnia? Sed adhuc forte dicis, sic- 
ut habet carnalis intellectus, inter gignentem pa- 
trem et genitum filium non potuisse fieri nisi ut ali- 
quod fuisset spatium : spatium horx faciunt, horx 
tempus designant, ac sic si tempus anteponis filio, 
non omnia per ipsum facta fateris, Et ubi est il- 
lud : Omnia per ipsum facta sunt. Certe secundum 
tuam propositionem respondeo, qui dicis fuisse Pa- 
(rem aliquando sine Filio. Utique legiinus pariter 


tem aliquid quod minus loquatur divinitas, sed pro D in Apostolo, Christum Dei virtutem et Dei sapien- 


dispensatione carnis assumptze hoc protestetur hu- 
manilas, natur:? unicuique propria recognoscerent, 
et divinitatis zquitatem derogare desisterent. Nam 
n0S, Sicut eum Deuin legimus, ita nec majorem nec 
minorem Deum usquam legimus, nec crezere reli- 
giosa mente debemus. Sed ad h:ec Arianus persistit 
et dicit ;: Fieri non potest ut non Filius minor Pate 
eredatur. Apud homines ideo minorem filium ge- 
nerat pater quia ct ipse minor est generatus a pa- 
tre. Idcirco crescente (ilio pater senescit, et w0- 
riendo patre filius succedere comprobatur, et melior 
ac potentior patre nonnunquam efficitur. Apud Deum 
vero nog ita est : quia ubi crescere vel senescere 


tiam. Et ipse de se Dominus loquitur : Ego sum cia, 
veritas et vita. Si ergo fuit Pater sine Filio, sicut tu di- 
cis, fuit sine virtute, fuit siue sapientia, fuit sine vita, 
fuit sine veritate. Sed quia sine his nunquam fuisse 
Pater credendus est, loc convenit saluti tuz ut juxta 
fidem catholicam consempiternum Patri et equa:em 
Filium fatearis, quia et virlus ejus legitur sermpi- 
terna, dicente Apostolo : Sempiterna quoque viitus 
ejus et divinitas. Simjliter et de veritate ejus, dicente 
Psaluista : Et veritas Dumini manet in eternum. So- 
lent etiam istam velut questionis calumniaui ge- 
nerare. In tantum, inquiunt, major esi Pater ut 
veriori semper nominetur loco. Etiamsi priori seme 








1585 


OPUSCULA. OPUSC. I. 


1586 


per loco nominaretur, valde videbatur esse con- À Judei, quia non solum solvebat sabbatum, sed. etiam 


veniens; quia ex ipso est Filius, non ille ex Fi- 
lio. Tamen ut :equalitatem agnoscas, audi in Scri- 
pturis, ubi etiam prior Filius nominatur. Joan- 
nes evangelista ait : In principio erat Verbum , et 
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. 
In Verbo itaque Filium indicavit. Et Apostolus 
ad Ephesios : An nescitis quia omnis fornicator 
aut immundus non habet hereditatem in regno Christi 
et Dei? Ecce et hic priori loco Filius nominatur. 
Et ad Galatas Paulus apostolus : Non ab homini- 
bus, neque per hominem, sed per Jesum Christum et 
Deum Patrem. Et ad Thessalonicenses : Jpse autem 
Dominus Jesus Christus et Deus Pater, quia. dilexit 
n08. Ád Corinthios : Secundum gratiam Domini 
nostri Jesu Christi, et charitas Dei Patris, et commu- 
nicatio sancli Spiritus cum omnibus vobis. Et ipse 
Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus. Non 
dixit, Pater et ego. Et alibi : Qui mevidet, videt et Pa- 
trem. Et iterum : Qui non honorificat Filium, non ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. Ecce quoties priori 
loco Filius nominatur. Sed quia in Patre et Filio &equa- 
litas est, nullum prxjudicium necante nec postea no- 
minatus alteri poterit exhibere ; quia nulla est diversi- 
tas ubi estzequalis in utroque divinitas. Sedideo sic le- 
gimus quia humana locutio aliter 8e non valet expedire 
nisi ut cum unum dixerit, sic alterum dicat. Ecce 
ut agnoscant quia ibi nihil majus minusve est , cesset 
quistio de Patre anterius nominato : quia ubi una 
est substantia, una deitas , et incorporalis immensi- 
tas, nulla est disparilitas vel diversitas zstimanda. 
Ubi enim unus Deus creditur, ibi minoret major ex- 
cluditur. Nescit enim numerum unitas, gradum non 
admittit zequalitas , sicut scriptum est : Non ascen- 
des per gradus ad altare meum. Et ideo auferat con- 
tentionem et teneat cum catholica inseparabilem 
"rinitatem sine permixtione conjunctam , sine sepa- 
ratione distinctam ; quia Pater et Filius et Spiritus 
sanctus Deus verus , plenus, et unus est. Ipsa enim 
per se ratio docet quia unus nec posteriorem reci- 
pit nec priorem, comparationem vel separationem 
nescit habere qui solus est, minor non potest esse 
qui plenus est ; quia perfectioni nec addi quidquam 
nec minui post. Credantur ergo tres persons, sed 


non tres substanti:z, tres proprietates, sed non tres p 


potestates. Ita una sine principio sempilernitas, 
Sicut una sine fine majestas. Sine auctore Pater, 
sine tempore Filius , sine majore Spiritus san- 
ctus. Nos enim catholici Dominum Deum no- 
strum Jesum Christum et minorem dicimus Patri et 
zqualem ; minorem propter humanitatem assum- 
tam, quia, cum in forma Dei essct, formam servi 
induere dignatus est. /Equalem vero dicimus pro- 
pter deitatis. sempiternitatem, qua ex Patre parte 
existens Filius consempiternus est Patri. Quare ergo 
nohiscum non confitentur :equalem , cum nos illis 
non negemus minorem? przsertim cum utrumque 
utrique in Scripturis sanctis legimus, dicente evan- 


B 


patrem suum dicebat Deum, e&qualem se faciens Deo. 
Ecce impietas Judzorum dicit :qualem, et non ve- 
retur dicere Christianus minorem ? Et alibi idem 
Evangelista ait : Qui non honorificat Filium, non ho- 
norificat Patrem, qui misit illum. JEqualis enim honor 
nonnisi :qualibus exhibetur. Et alio loco idem dicit : 
Sicut Pater. suscitat mortuos et. vivificat, ita et Fi- 
lius quos vult vivificat. Audi dicentem quos vult, et 
equalem eum Patri ac sux potestatis esse cogno- 
sce. Et non dicas eum minorem , quia nusquam in 
Scripturis sanctis id reperies , sed sicut. ipse Philip- 
po dicit: Qui me videt, videt et Patrem, et omnia 
qu& Pater [acit. Vel illud : Deus erat Verbum. Et 
Apostolus, ut memoravimus : Qui est, inquit, super 
omnia Deus benedictus in secula. Non potest minor 
credi qui est super omnia Deus benedictus in szcula. 
Et alibi Apostolus : Qui cum in forma Dei esset, 
non rapinam arbitratus est. esse se a qualem Deo. 
Quare hoc? Quia nemo rapit nisi quod non habet. 
Ille ergo qui habebat :equalitatem , non est arbitra- 
tus rapinam ; sed quam rebellis angelus assumere 
voluit per rapinam, Christus possidet per naturam. 
Quia vero est verus Deus audi beatum Joannem di- 
centem in Epistola sua : Et simus , inquit , in vero 
Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita 
elerna. Áudis verum Deum , et presumis dicere 
minorem, et non confiteris ::s qualem. Dicit etiam 
beatus apostolus ad Titum : Ezspectantes beatam 
spem et adventum glorie magni Dei. Nescio qua fron- 
te minor esse dicatur quem magnum Deum Aposto-- 
Jus profitetur. Hoc etiam perfidus error dicere solet, 
quod ubi in Scripturis legimus aut solum Deum aut 
solum altissimum aut solum sapientem, hoc non de 
Triuitate dici, sed de solo Patre accipi debeat : quod 
quam absurdum sit ita sentire de hoc uno testimonio 
convincatur. Dicit enim Apostolus : Cognito soli sa- 
pienti Deo. Non intelligunt quia non dixit soli sapien- 
ti Patri , sed soli. sapienti Deo , quz est Trinitas. 
Nam dum soli Patri hoc deputant , Filium insipien- 
tem blasphemant. Et quomodo eum Apostolus sa- 
pientiam Dei esse dicit si solus Pater est sapiens , 
cum nullus sapiens possit esse nisi per sapien- 
tiam suam? Et ubi est illud quod ad Colossenses 
idem Apostolus protestatur de Christo Jesu , in quo 
sunt omnes , inquit , thesauri sapientie et. scientia 
absconditi ? Unde agnoscant quam stultum sit quod 
proponunt. Et ubicunque aliquid similiter legunt, 
non uni persone deputant, sed beate Trinitati, 
que sola summus Deus et verus est. Nam et de 
Spiritu sancto sic dicit Apostolus : Alii quidem datur 
sermo sapientie, alii autem sermo scientie, secundum 
eumdem Spiritum. Si ergo per Spiritum sanctum, 
Sicut verum est, et sapienti: et scientize sermo dona- 
tur, quomodo solius Patris person: hoc potest ascri- 
bi quod solus sit sapiens, nisi, ut. dictum est, :eque 
vere Trinitati ista conveniant ? Solent etiam dicere : 
Jdeo minor est Filius quia visibilis, Pater autem 


gelista : Propterea, inquit, querebant eum interficere .. invisibilis. Non intellirunt quia nec Filius in sub- 


PATROL. CIII. 


d 





1987 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1588 


stantia deitatis sus sit visibilis, nisi. in assumpto A sicut dicit Apostolus, Eum autem qui modicum quam 


"homine, qui et Christus dicitur. Nam Filius Dei, id 
est, Verbum quod erat in principio Deus apud Deum, 
per quem facta sunt omnia , videri in sua sub- 
stantia non potest, sicut nec Pater in substantia 
sua. [nterrogo autem sine sui injuria illum ipsum qui 
dicit quod visus sit Filius Dei, utrum animai suam 
visibilem an ínvisibilem fateatur, et cum dixerit 
invisibilem, sicut et verum est, dicatur ei : Si crea- 
tura, id est anima tua, invisibilis est, creator utique 
Deus, creator universitatis , quomodo potuit esse 
visibilis ? &ed ideo induit carnem, quz videri potuit, 
quia déjtas ab homine videri non potest. Hac carne 
major est Pater et equalis Verbo, major carne, 
equalis ei per quem fecit nos, major eo qni factus 
est propter nos. Nam quod Deus sit Filius, 
"multa testimonja superius posita evidenter perdo- 
ceant, tamen adhuc pauca credidi subjungenda. In 
Genesi scriptum est : Creavit Deus hominem ad ima- 
ginem suam. Ecce hic Deum agnosce, quia et homí- 
nem ipse creavit. Et Isaias dicit de Joanne przcur- 
sore Domini : Rectas facite semitas Dei nostri. Cujus 
Dei nisi utique Filii , quem in carne venisse non 
Qlubitamus? Et paulo post : Confortate manus disso- 
lutas, et genua. debilium roborate, Dicite, pusillani- 
mes : Ecce Deus vester in fortitudine veniet, et salva- 
bit vos, el tunc aperientur oculi. cecerum : quod 
utique in adventu Christi completum esse cognosci- 
mus. Psalmista etiam dicit : Omnes gentes quascun- 
que fecisti venient et adorabunt coram te, Domine, 


angeli minoratus est vidimus Jesum propter passionem 
mortis, sed et matre sua junior invenitur, sicut jam 
diximus. Secundum banc ergo regulam duas in Chri- 
sto crede substantias, Deum verum et hominem ve- 
rum. Secundum hominem morti subditur, sed secum 
dum Deum auctor vitz esse cognoscitur , dicente 
beato Petro : Petistis virum homicidam donari vobis, 
auctorem «ero vite interfecistis. Secundum hominem : 
T rístis est anima mea usque ad mortem ; sed secunm- 
dum Deum : Potestatem habeo ponendi eam et iterum 
sumendi eam, et nemo eam tollit a me, sed ego eam 
pono a memetipso. 

Hinc etiam occasionem calumniandi solent (acei- 
pere) quod Deminus in Evangelio dixeri£ : Nom 


licet B potest Filius a se facere quidquam nisi quod videri 


Patrem facientem. Quod carnatis sensus non intelli- 
gens ideo dictum ut se ex Patre esse ostenderet, 
putat Deum Patrem et Filium, quomodo inter ho- 
mines fleri solet, velut ipse Pater artifex Filium 
suum artifielum suum vuk edocere, ut quod viderit 
Patrem operantem Filius specialiter imitetur. Quod 
quam absurdum sit de Deo Patre omnipotente ita cre- 
dere, qui est incorporeus, invisibilis, inzestimabilis, 
et immensus, qui cordis oeulos sanos habet evidenter 
potest agnoscere. Nam qui sic sentiunt , interrogandi 
sunt mundus iste quem cernimus a quo sit factus. 
"Utique a Filio minime denegabunt, attestante evange- 
lista et dicente : Ómnfa per ipsum facta sunt, et sine ipso 
factum est nihit. Dicant ergo ubi vidit Filius Patrem 


quoniam magnus es et faciens mirabilia , (u es Deug C ante facientem alium mundum, ut sic postmodum ille 


solus. Non puto aliquem esse tam impium qui neget 
Fflium Dei et mirabilia fecisse et universas gentes 
creasse, nisi forte Judzos. Et alibi Isaias, cum ad- 
vettum Christi per virginem nuntiat, dicit inter cx- 
tera : Et vocabitur nomen ejus. admirabilis , consilia- 
rins, Deus fortis. Sed et beatus apostolus : Omnes 
enim nos manifestari oportet. ante tribunal Christf. 
Et ut agnoscas Deum esse Christum, sic alibi dicit : 
Omnes stabimus ante tribunal Dei. Vivo ego, dictt 
Bominus, quia mihi flectetur omne genu. Utique de 
Christo dicit, quem ad judicandum vivos et mortuos 
venturum esse credimus. Psalmista voces angelica- 
rum faciens cum Christus ascendisset : Tollite, in- 
quit, pertas principes vestras, et elevamini porte eter- 
nales, et iniroibit rez glorie. Wis quasi interrogan- 
Sibus quis esset iste rex glorie respondit : Dominus 
fortis et potens, Dominus virtutum, ipse est rex glo- 
ríe. Et ne forte de Patre dictum putent , quomodo 
multa absurde intelligunt , audiant Apostolum huic 
versíoulo consentientem : Si enim, inquit, cognorvis- 
eent , nunquam Dominum glorie crucifixissent. 

Cum tam presentibus quam przeteritis testimoniis, 
que de Geripturis sacris posita sunt, Deus esse Fi- 
lius demonstretur, miror qua fronte eum aliqui mi- 
norem dicendo blasphemare non metuunt, cum nus- 
quami omnino Deus minor esse legatur, nisi, ut 
dietum est, propter dispensationem carnis assum- 
pte, in qua non solum ab angelis minoretus ost, 


istum crearet, presertim cum apud potentiam Dei vo- 
luisse creasse sit, sicut legimus : Ipse dizit, et facia 
sunt. Sed sublato cordis velamine bene facereot 
credere Filium in Patre et Patrem esse in Filio, 
quia divinitas ubique foia et prxsens tam Patris 
quam Filii, quam Spiritus sancti, sine se esse nus- 
quam potest, sicut ipse dicit : £go ín Patre, et Pater 
Ín me ; et cognoscerent quid s& videre Filii ut una 
est substantia, Xa una voluntas, una potentia, una 
gloria, nihil ibi majus nibflque minus esse credentes. 
Si enim nos homines «erreni quod facere volumus 
corpore anims nostro ante «nedítatonis insinua- 
«fene przmíesa , sapientia exsequente, perficimus, 
et quodammodo consilium innatum in mente nostra, 
prius intus in corde agimus quod facere disponimus, 
qui tamen absque ulla participatione sensuum in- 
dissociabifiter una mens eflicít, quomodo non Deus 
Pater sapientize suz cum Beo Filio, qu:e est sapien- 
tia sua in se manente, quia ipse est, ut sepe dixi- 


mus, sapientia et virlus Patris, et in una voluntate 


cuneta et una operatione perficit, et ea hzc alia 
Pater facit, alia Filius? Sed eadem qux Pater facit, 
ápse et Filius facit, sicut ipse testatur : Quecunque, 
inquit, Pater facit, hec eadem et Fílius similiter 
facit. Sed ideo dixit : Non potest Filius a se facere 
quidquam nisi quod viderit Patrem facientem, ut nos 
eognoseamus et credamus quia ex Patre est Filius, 
et non ex semetipso vel aliunde, sed consempiter- 


AM gg" v v". m 


1589 | — OPUSCULA. OPUSC. f. (590 
nus Patri, quia Pater in se est, semper perfectus À stantia deitatis suzv mortalem esse fateantur. Quod si 


exstitit, Nec enim aliquando, quomodo Ariani bla- 
sphemantur, fuit sine Filio Pater. Ergo imperfectus 
fuit. Ergo fuit sine Verbo , et sicut jam memoravi- 
mus, fuit sine sapientia, sine veritate, sine vila, sine 
justitia, sine virtute; quia ist: omnes species divini- 
Jatis secundum Scripturas Filius esse noscuntur. 
Sed quia sine his virtutibus Patrem unquam dici 
fuisse blasphemum est, hoc justum est, convenit ut 
consempiternum et cocvqualem Patri Filium fatea- 
ris. Si enim Deys in cordibus nostris, cum loquitur 
miro modo, loquitur sine sono, putas quomodo po- 
test loqui Filio suo, qui est Verbum ejus? Sic ergo 
cogita, quod incorporaliter locutus est Filio sicut e£ 
incorporaliter Pater genuit Filium. Nec enim sic 
docuit quasi indoctum genuerit; sed hoc est eum 
docuisse quod est doctum et scientem genuisse , et 
hoc est Docuit me Pater, quod est Scientem genuit 
te Pater. Quomodo autem a se nihil potest facere 
Filius , de quo Propheta testatur et dicit : Deus 
aulem in celo sursum, et in terrg deorsum, omnia 
quecunque voluit fecit? 

Sed forte dicturus es hoc de Patre dictum. Redi 
ad evangelistam dicentem de Filio quia omnia per 
ipsum f.cta sunt etsine ipso factum est nihil. Qui 
etiam loquitur ad Moysen : Vade , inquit, dic filiis 
Israel, Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Illo 
respondente et dicente : Dic mihi nomen tuum, nam 
non credent mihi ; post h:ec adjiciens Deus dixit ei : 
Vade, dic filiis Israel: Ego sum qui sum, et qui 
est misit me ad vos. Et ne de Patre dictum accipias, 
audi beatum apostolum huic loco consentientem et 
quodammodo ipsum testimonium exponentem ad 
Corinthios : Dei, inquit, Filius, qui pradicatus est 
vobis per me el Silvanum et Timotheum, non fuit. in 
illo Est et Non, sed Est in illo fuit. Quotquot. enim 
promissiones Dei sunt, in illo Est. Audi populum 
cum Moyse concordantem, el tu noli a fide catholica 
discordare. Nam si Ecclesiam catholicam interrogas 
de Patre quid sit, dicit: Deus. Si de Filio, dicit: 


Deus. Si de Spiritu sancto, dicit : Deus. Et tamen 


non dicit tres deos, ne gentibus compáretur, qui 
plures deos errore suo decepti confingunt, sed cre- 
dil Scripturz dicenti tam Novi quam Veteris Te- 


stamenti, quia Deus unus est, et unus major, alter D 


minor non cst, ut Ariani dicunt. Dnus dici non 
potest major : zequalitas unitatem includit. Quouiodo 
autem tres et unum cred .mus adverte. Unitatem 
facit :equalitas yirtutum, trinitatem proprietas per- 
soparum. Audite quomodo ipse intelligendam zqua- 
litatem suam et Patris docuerit. Ego, inquit, et Pater 
unum sumus. Aliud est unum, aliud sumus. Nam cum 
dicit sumus, personas significat ; cum dicit. unum, 
substanGam) divinitas designat. Unum sumus, id 
egt, justitia eumus eademque sapientia, virtus indj- 
visa, par gloria. Qux cum ila sint, contentio aufera- 
$ur ei fides integra teneatur. 

Dicunl etiam : [deo major est Pater quia et im- 
mortalis. Interrogandi sunt utrum Filium in sub- 


dixerint, quam contra rationem dicant omnis homo 
agnoscere potest qui etiam humanam animam im- 
mortalem esse non ambigit. Sed hoc eis dicendum, 
quod secundum carnem passus dicatur et mortuus ; 
nam secundum divinitatem , qua semper exstitit et 
universa creavit, immortalís permaneat. 

Dicunt etiam esse visibilem. Quod quam absurdum 
8it agnoscant qui hoc dicunt. Cum nec anima humana 
possit esse visibilis, quanto magis Deus in sua sub- 
stantia? Sed ideo carnem assumpsit, quee poterat 
videri, quia deitas corporeis oculis non poterat intueri. 
H:ec interim de zqualitate Patris ac Filii ad pra- 
sens dicta sufficiunt. Nam de zqualitate operum 
"Trinitatis, id est, Patris et Filii et Spiritus sancti, 


B paulo post, donante Domjno , de Scripturis sanctis 


monstrabimus. 

Nunc vero de sancti Spiritus dejtate pauca de mul- 
tis testimoniis sunt ponenda ; quem non solum mi- 
norem asserere, sed etiam Deum omnino dicuntur 
horetici denegare. Audiant pauca de deitate Spiritus 
sancti. In Genesi dicit sermo divinus : Spiritus Do- 
mini ferebatur super aquas, hoc est, eminentia pote- 
siatis, non inopia necessitatis. Et in Evangelio : 
Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu 
el veritate oportet adorare. Et ne forte de Patre di 
cium intelligas, et non de Spiritu sancto, audi quod 
sequitur : Spiritus ubi vult spirat. Audi ubi vult, et 
sua potestatis eum esse non dubites. Et Apostolus 
ad Corinthios dicit : Divisiones gratiarum sunt, idem 
aulem spiritus. Et divisiones ministrationum sunt, 
idem autem Dominus. — Et. divisiones operationum 
sunt, idem autem Deus, qui operatur omnia in omni- 
bus. Et ut cognoscas ipsum Spiritum nominatum 
Dominum et Deum , audi inferius quomodo conclu- 
sit : Alii quidem datur per Spiritum sermo sapientie, 
alii autem sermo scientie secundum eumdem Spiri- 
tum. Alteri fides in eodem Spiritu, et reliqua. Et sic 
conclusit : Hec autem. omnia operatur unus atque 
idem Spiritus, dividens singulis prowt vult. Qui di- 
vina munera prout vult dispensat, legem superioris 
ignorat. Ágnosce tandem quia qui prox! vut dividit, 
nullis subditus esse probatur, sed sus potestatis 
esse dignoscitur. De summa enim potestate descen- 
dit voluntas cui nulla contradicit auctoritas. Et ad 
Hebrzeos similiter dicit (de) Spiritus sancti distribu- 
Lionibus secundum suam voluntatem ; et quis iste sit 
distributor ac divisor ad Romanos evidenter osten- 
dit dicens : Unicuique sicut Deus divisit mens. ran 
fidei ; et ad Corinthios : Nescitis, inquit, quoniam 
templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis, et 
reliqua. Et quis iste Deus sit eujus templum prohi- 
bet violari ait in sequentibus : Nescitis quia membra 
vestra templum est Spiritus sancti. Et quis esset iste 
Spiritus sanctus, cujus templum essemus, sic con- 
cludens demonstrat : Glorificate, inquit, et portate 
Deum in corpore vestro. Agnosce Spiritum sanctum 
evidenter Deum, et desine blasphemare. Ft in Acti- 
bus Apostolorum beatus Petrus ad Ananiam, qui Deo 





-— 


4591 


. $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


4592 


voverat oblationem, et postmodum exstitit indevo- À qua Moysi in deserto apparuit : de quo credimus 


tus, sic dicit: Quis compulit te mentiri Spiritui san- 
cto? Non es mentitus hominibus, sed Deo. Ecce et 
hic eum evidentissine Deum esse beati Petri atte- 
statio manifestat. Item ibi dixit Spiritus sanctus : 
Segregate mihi Paulum et Barnabam ad opus ad quod 
elegi eos. Et beatus Paulus inibi dixit : Attendite, 
inquit, vobis et universo gregi inquo vos Spiritus san- 
ctus posuit apostolos regere Ecclesiam Dei quam ac- 
quisivit sanguine suo. Et quis esset iste qui apostolos 
segregal et mittit idem Paulus ad Corinthios decla- 
rat dicens : Et quosdam, inquit, posuit Deus in Ec- 
clesia primum apostolos, secundum prophetas, tertio 
doctores , et reliqua. Ecce ubi Spiritum sanctum 
Deum luce clarius demonstravit. Et quem in Actibus 


Isaiam dicere : Dominus noster ignis consumens est. 
Et sicut legimus quod nemo noverit cogitationes ho- 
minum nisi Deus, quomodo Spiritus sanctus non est 
Deus, quia etiam non solum in homine est, sed et 
qu: inter sunt scire dignoscitur, dicente Apostolo : 
Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei. 
Et paulo post ita : Que Dei sunt nemo cognovit nisi 
Spiritus Dei. 

Sed forte dicit aliquis ideo minorem quia missus 
legitur? Et quid dicturus est cum legit in Isaia pro- 
pheta ex persona Christi dicentis : Dominus misit me 
el Spiritus ejus; et alibi : Spiritus Domini super me. 
Propter quod unzerit me ad evangelizandum pauperi- 
bus remissionem et cecis visum, ut annuntiarem an- 


Spiritum sanctum dixit, ad Corinthios Deum esse B num placabilem Domini , et reliqua. Et ut scias evi- 


manifeste confessus est. Dicit enim idem vas ele- 
ctionis ad Judzxos : Bene Spiritus sanctus de vobis 
prophetavit per os Isai prophete. Et quis esset iste 
Spiritus sanctus qui in prophetis locutus sit, beatus 
David exprimit dicens : Audiam Jttid loquatur in me 
Dominus Deus. Et beatus Petrus in Actibus aposto- 
lorum : Ut. impleretur, inquit, Scriptura quam prae- 
misit Deus per os prophetarum suorum. Et hic agno- 
sce quod eum Deum evidenter declarat qui per os 
prophetarum locutus est, sicut Zacharias in Evan- 
gelio ait : Benedictus, inquit, Dominus Deus Israel, 
quia visitavit el fecit redemptionem plebi suc. Et post 
pauca ait : Sicut locutus est per os sanctorum prophe- 
tarum suorum. Agnoscis Dominum Deum esse Spiri- 


denter de Domino dictum, evangelista dicit : Cum 
venisset Dominus Jesus in synagoga , datus est ei li- 
ber Isai prophete ; quem aperiens, invenit scriptum : 
Spiritus Domini super me, et reliqua qux» supra di- 
ximus. Et post hec liquit, inquit, librum et dedit 
ministro, et dixit : Hodie in vobis impleta est scriptura 
ista. Credendum est mitti qui ubique esse digno- 
scitur, sicut dicit psalmista : Quo ibo a Spiritu 
tuo, et a facie tua quo fugiam ? Sed sicut Filii mis- 
sio incarnatio intelligitur, ita Spiritus sancti missio 
manifestatio declaratur, cum se dignatus est aut in 
columb:e specie vel in igne aut diversis hujusmodi 
assumptis indiciis declarare. Quomodo ergo minor 
credendus est qui etiam Deum, qui sicut ipse zequa- 


tum sanctum, qui per os prophetarum locutus est. C lis est Patri, approbatur ad nostram remissionem 


Quod nec impii Judxi denegant. Qui si Deus non 
esset, non in baptismo in uno nomine deitatis Patri 
et Filio sociaretur, sicut scriptum est ubi regulam 
baptismi posuit ipse Dominus. Ite, inquit, baptizate 
omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti. Quod solum testimonium deberet hzreticis 
suflcere ad credulitatem | inseparabilis Trinitatis , 
quia nec ipsi audent aliler baplizare, ne regulam 
Domini corrumpere videantur. Et ubi unum nomen 
dicitur, ibi major el minor excluditur. Et in se- 
cunda Epistola ad Corinthios : Gratia Domini no- 
stri Jesu. Christi et. charitas Del et. communicatio 
sancti. Spiritüs sit cum omnibus vobis. Ut agnoscas 
Patris et Filii et Spiritus sancti unam esse substan- 


misisse, et non solum misisse, sicut per Isaiam di- 
ctum memoravimus, sed etiam^ secundum carnem 
creasse, Sicut habes in Evangelio angelum ad Ma- 
riam dixisse : Spiritus, inquit, sanctus superveniet in 
te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, et reliqua. Non 
enim generatione, sed jussione et benedictione san- 
cli Spiritus conceptus est Christus, sicut et alius 
evangelista ait : Inventa est, inquit, habens in utero 


de Spiritu sancto. Prophetz autem dicunt, ui cum 


frequenter jam memoravimus : Hec dicit Dominus. 
Et qui sit iste Dominus, Michzeas propheta evidenter 


ostendit cum loquitur ad Achab dicens : Et si tu de 


praelio sanus redieris, in me non est locutus Deus. 
Et quis iste Deus sit qui in prophetis locutus sit, 


tiam ac divinitatem, audi Isaiam prophetam dicen- D Paulus apostolus demonstrat cum dicit ad Judsos : 


tem : Quis appendit tribus digitis molem terre ? Nam 
et singulariter invenimus in Scripturis digitum san- 
ctum Spiritum nominatum. Ut est illud in Evangc- 
lio ubi ait : Si ego in digito Dei demonia ejicio; quod 
alius evangelista declarat dicens : Si ego in Spiritu 
Dei ejicio demonia. Et magi Pharaonis victi signis 
dicunt : Digitus Dei est, In Pentecosten, quod etiam 
ante adventum-Christi Judzi colebant, digito Dei, id 
est Spiritu sancto, inscriptas tabulas Moyses accepit ; 
et qu: tunc in lapideis tabulis prflgurata sunt corda 
durissima Judeorum post ascensionem Domini in 
carneis tabulis, id est in cordibus discipulorum, visi- 
biliter dignatus est apparere in ipsa specie ignis, in 


Bene, inquit, de vobis Spiritus sanctus prophetavit per 
o& Isaie prophete : Vade, inquit, exceca cor populi 


hujus, et reliqua. 


Interrogandi sunt tamen hzretici cujus major 
offensa sit, qui in Patrem peccaverit, an qui in Spi- 
ritu sancto, quem dicunt Deum :-non esse. Et cum 
dixerint majorem offensam esse qui in Patrem pec- 


cat, interrogandi sunt iterum filii Israel utrum pee- 


caverunt Patri, an alteri. Cum responderint quia 
Patri peccaverunt, iterum interrogandi sunt si eis 


fuerint dimissa peccata. Utique non negabunt, quia 


et legimus quod conversi sunt ad Deum, et dimissa 
fuerint eis peccata. Deinde interrogandi sunt ut ex- 





4503 


OPUSCULA. OPUSC. I. 


43594 


ponant quomodo intelligant dictum a Domino : Qui- A sancto omnia continentur. [tem ad Corinthios dicit 


cunque in Spiritu sancto peccaverit , non remittelur ei 
neque in hocseculo neque in futuro. Si Deus non est, 
quare tam gravis ejusoffensa a Domino esse dicatur? 

Iterum interrogandi sunt si fuerint filii Israel con- 
tumaces Deo, an non. Cum non negaverint, quia 
nec possunt, dicendum est eis quomodo accipiant 
illud quod beatus Stephanus Judzis exprobraverit di- 
cens : Vos semper resistitis Spiritui sancto, et semper 
ei contumaces fuistis, sicut. et. patres vestri. Audi 
eliam ad Thessalonicenses, ubi Spiritum sanctum 
et priori loco ponit et Dominum nuncupat dicens : 
Dominus autem dirigat corda vestra in charitate Dei, 
et patientia Christi. Diligenter adverte quia hic Spi- 
ritus sanclus oratur ut corda credentium dirigat in 
charitate Dei et in patientia Christi. 

Interrogandi sunt etiam quid majus sit, utrum coeli, 
an virtutes celorum. Et cum sine dubio dixerint vir- 
tutes celorum, dicendum est eis : In tantum Spiri- 
tus sanctus minor non est, sed summus est, ut Verbo 
Domini dicantur coli creati; Spiritu sancto virtutes 
coelorum. Accipe adhuc ubi creator evidenter Spiri- 
tus sanctus describitur. Job dicit : Sprritus divinus 
qui fecit me. Et divinum utique et creatorem uno 
versiculo demonstravit, cum divinum appellat et 
Deum createrem ostendit; sicut et David dicit : 
Emitte Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis fa- 
ciem terra. 

interrogandi etiam sunt si creatura ubique esse 
potest an non. Et cum responderint quia non ubi- 


idem apostolus : Deus qui predixit in cordibus no- 
stris ad. illuminationem scientie claritatis Dei in fa- 
ciem Jesu Christi. Quo loco manifestissime Trinitas 
intelligitur. In eo vero ubi dicit in faciem Christi 
Jesu, Filius designatur. 

Audi adhuc quia Trinitas in unitate manet, et uni- 
tas in Trinitate, angelorum et archangelurum voces 
declarant in lsaia, ubi seraphim hymnum scribitur 
dicere, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sa- 
baoth, id est, ut tres personas et unum Deum in- 
telligas. Non semel dicunt, ne singularitatem cre- 
das; non singillatim , ne sanctum exclüdas ; non 
sancti domini dii Sabaothes, ne tres deos more gen- 
tilium fatearis; sed dicunt Sanctus, sanctus, sanctus 


. B Dominus Deus Sabaoth, ut Trinitas Deus landetur, 


qui est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Quem 
etiam Deum esse ex operationum zqualitate , qui 
oculos cordis sanos habet, facile poterit approbare, 
sicut in sequentibus demonstrabimus. Sicut salvat 
Pater, ita et Filius et Spiritus sanctus. De Patre 
Salva nos dicitur et congrega nos de nationibus. De 
Filio : Venit filius hominis salvum facere quod perie- 
rat. Et alibi : Jpse enim salvum faciet populum suum a 
peccatis eorum. De Spiritu sancto ad Titum : Salvos 
mos (acit per lavacrum regenerationis Spiritus san- 
cti. Sicut confortat Pater, ita et Filius, ita et Spiri- 
tus sanctus. De Patre : Conforiat me Deus deorum. 
De Filio Apostolus : Gratias ago Domino Jesu Christo, 
qui me con(ortavit, et fidelem me existimavit. De Spi- 


que, sicut et verum est, dicendum : Absque dubio C ritu saneto in. Evangelio : Puer autem crescebat et 


Spiritus sanctus Deus est, et non creatura, quia ubi- 
que esse describitur : de quo, sicut jam dictum est, 
Propheta omnipotentiain ejus metuens dicit : Quo 
ibo a Spiritu iuo, et a facie tua quo fugiam? Agnosce 
ergo nullum esse locum ubi non omnipotentia Spiri- 
tus sancti prxsens esse probetur. 

Item interrogandi utrum possit alius preter Deum 
peccata dimittere. Et cum responderint quia nullus 
nisi Deus, quia scriptum est, Nemo potest peccata 
dimittere, nisi solus Deus, dicendum est eis : Sine du- 
bio Spiritus sanctus Deus est, qui remissionem pec- 
catorum conferre dignoscitur, sicut Dominus dicit : 
Accipite Spiritum sunctum : quorum remiseritis pec- 
cala remittuntur eis. Qui etiam in baptismo cum Pa- 


con[fortabatur plenus Spiritu sancto. Vivificat Pater, 
ita et Filius, ita et Spiritus sanctus. In Evangelio : 
Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, ita Filius 
quos vult vivificat. De Spiritu sancto in Epistola Pe- 
tri apostoli : Mortificatos carne, vivificatos autem 
Spiritu. Et Paulus apostolus : Littera, inquit, -occi- 
dit, Spiritus autem vivificat. Et in Evangelio : Spiri- 
tus est qui vivificat. Nam caro non prodest quid- 
quam. Sicut liberat Pater, ito Filius, ita et Spiritus 
sanctus. De Patre: Deus excelsus liberator eorum 
est, De Filio in Evangelio : Si vos Filius liberaverit , 
vere liberi eritis, et veritas liberabit vos. De Spiritu 
sancto : Spiritus vito in. Christo Jess, liberavit me 
lege peccati et mortis. Elegit Pater, ita el Filius, ita 


we et Filio baptizatis remissionem tribuit peccato- p et Spiritus sanctus. De Patre Apostolus : Benedictus 


rum. Audi etiam quod ad Corinthios jam dictum est : 
Gratia, inquit, Domini nostri Jesu Christi, et charitas 
et communicatio sancti Spiritus cum omnibus vobis. 
Quisi non esset Deus et creatura esset, sicut blasphe- 
mant heretici, nunquam in baptismo, ubi salus hu- 
bani generis agitur, Patri et Filio copularetur. 

Nam quod unius substantie sit Pater et Filius et 
Spiritus sanctus Isaias propheta dicit, sicut jam me- 
moravimus : Quis appendit tribus digitis molem terre? 
Quo loco per tres digitos in tribus personis unam sub- 
stantiam esse perdocuit. Quod Apostolus de Trini- 
tate dictum intelligens ait: Ex ipso et per ipsum et 
in ipso sunt omnia, ldem ex Paire et Filio et Spiritu 


Deus et Pater Domini Jesu Christi, qui elegit nos 
ante mundi constitutionem. De Filio : Non vos me ele- 
gistis, sed ego elegi vos. De Spiritu sancto in Actibus 
apostolorum : Cum ergo jejunassent et orassent, dixit 
eis Spiritus sanctus: Segregate mihi Barnabam et 
Paulum ad opus ad quod elegi eos. Creator dicitur 
Pater; ita Filius, ita Spiritussanctus. De Patre Apo- 
stolus: Que sit sacramenti dispensatio a Deo, qui om- 
nia creavit. De Filio ad Colossenses : Quia ab ipso 
creata sunl universa, et omnia in ipso conslant. Et in 
Evangelio: Omnia per ipsum facta sunt. De Spiritu 
in Salomone : Et vidit et dinumeravit et mensus est 
omnia, ipse creavit ea per Spiritum sanctum ; etin 





1595 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1396 


Péalho: Emitte Spiritum tuum. et creabuntaür ; el À tre : Deus, qui occultorum cognitor est. De Filio : Af 


slibi : Ef spiriía oris ejué ominis. virius eorum. Steot 
preditii Pater, its et Filius, ita. et Spiritus sanctus. 
De PütPe: Det aulem, sicui preditit pati Chri- 
stum. ntufii; Biiplevit sic. De Filio in. Evangelio an- 
gelus ditif muliéribus : He, anmmntiate. fratribus 
quia precedet vos in Galileam. Ibi eum sidebitis, sie- 
ut dixit vobis. De Spiritu sancto in Actibus sypo- 
stolorum Petrus loquitar : Oportet impleri Scriptt 
ram quam predirt Spiritus sanctus per os David. 
Magnus Pater, ita Filius, Ka et Spiritus sanctus. De 
Patre: Bagnüs Deus *oster et laudabilis. De Filio 
ad Titum: Exspéctahtes. beatam spem. et adventum 
glorie magni Dei et Salvatoris tostri Jesu. Christi. 
De Spiritu sancto in Regmm att Dominus ad Eliam : 


initio, inquit, sciebat Jesus quis eum esset traditurms. 
De Spiritu sancto : Cum veneti! Paraclitus. spiritms 
veritatis, docebit vos omnem veritatem, et que seniura 
sunt annuntiabit vobis. Sicut ubique esse dicitur Pa- 
ter, ita Filius, ita et Spiritus sawetus. De Patre : 
Golem. t$ terram ego impleo, dicit Dominzs. De Filio : 
Ubicunque füerini duo vel tres congregati in momrme 
meo, ibi sto in medio eorum. Et. Apostolus : Qui 
aecendit super colos, ut impleret omnis. De Spiritu 
Samclo in Salomone: Spiritus Doniini replevit orbem 
lerreram et quod snper orbem est. lmplevit ipsum Do- 
minum orbis totius conditorem, sicut legimus : Je- 
sus autem plenus. Spiritu sancto vegressus est ab Jor- 
dane. Et David : Quo ibe & Spiritu iuo ? Arguit 


Ecce Dominus transiet, et. Spiritus sanctus. et. [ortis. p, Pater, ita Filius, et Spiritus sanctos. De Patre: Do- 


Sicut charitas Patris, ita Filii, ita et Spiritus 
sancti. De Patre: Seperabundavit autem gratia 
Domini Jesu Christi et. charitas Dei nostri. De Fi- 
lo: Charitas enim Chrisli urget nos. De Spirit 
sancto : (wid v&itis, in virga. veniam ad vos, att 
in charitate Spiritus ?* Et. alibi : Charitas Dei diffusa 
est im cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui da- 
tns est nobis. Vitam 2ternam dat Pater, ita Filius, 
lta et Spiritus sanctus. De Patre: Paz Dei, qao 
exsuperat omnem sensum. De Filio in Evangelio: Pa- 
cem do vobis, pacem meam dimitto vobis. De Spirita 
sancto : Prudentia autem Spiritus vif& et pax. Re- 
velat Pater, ita FHius, ita et Spiritus sanetus. De Pa- 
tre ad Galatás : Ut. revelaret Filium suum in me. 
De Filio inib! : Neque ego enim ab homine accepi il- 
lud, sed per revelationem Jesu Christi. De Spiritu 
sancto ad Ephesios : (uod atiis generatiemibus von 
est. agnitum , sieut et. minc. revelatum. esí. sanctis 
ejus per Spiritam suum sanctum. EA alibi : Nobis 
enim retelavit Deus per Spiritum. Sicut. illaminat 
Pater, ita Filius, ita et Spiritus sanctus. De Patre, 
Tu illurtinabis lucernam meam, Domine. De Vilie in 
Apostolo : Exsurge, àmi dormis, et illuminabit tibi 
Christus. De Sptrita saneto idem Apostolus : Quo- 
niam Deus, qui dixit de tenebris [umen splendescere, 
Tiinxit in cordibus nostris ad illuminationem scientie 
claritatis Dei in feciern Chrést$ Jesu. Sicut. dicitur 
Evangeliam Patris, ifa Filij, ita et Spiritus. sancti. 
De Patre ad Tjtum : Que ést. saotctum. evangelium 


C cabitur Filius Dei. Bem ibi: 


mine, ne in ira (ua arguas me. De Fili» : Árgaam te, 
el statuam illam comtra [aciem tuam. De Spirita : 
Cum venerit Spiritus paraelitus, ipse atguet munduss 
de peccato, et reliqua. Donus Páter, bonms Filius, bo- 
gus Spiritus sanetus. DePatre: Peter bone. De Filio: 
Ego sum pastor bonus. De Spiritu sancto : Spiritus 
(uus bonus deducet me in tia recta. banctificat et ja- 
stificat sicat Pater, ita Filiás, ita et Spititus sametus. 
Apostolus : Sed sanctificati estie, sed justificati estis 
in nomine Domini nosiri Jesu Ghristi et in. Spiritu 
Dei nostri. Sanetus dicitar Pater, sanctus dieitur 
Filius, sanctus et Spiritus sanctas. De Patre in Le- 
vitico : Sancti estote, quoniam ego sanctus sum. De 
Filio in Evangelio : Q&od nascetur ex de wnctum vo- 
Scimus quia is san- 
ctus Dei : De Spiritu ssmcto in Salomone : Sanctus 
enim Spiritus discipline effuglet fictum. Fertis Pa- 
ter, fortis Filius, fortiget Spiritus sanctas, De. Pa- 
tre : Deus fertis et patiens. De Filio im Isala : E 
eocabitur nomen ejus Deus fertis. De Spiritu in Sa- 
lomone : Spiritus fortitudinis munus ejus. Operawr 
Pater, operatur Filias, hoe et Spiritus sanetue. De 
Patre ad Philippenses : Deus. enim, qui operatur in 
vobis et velle. De Filio in Evsmgelio : Me eportetope- 
rari opera ejus qui misit me. De Spiritu sancto ad 
Corinthios : Hec atem omnia operetur unus. aique 
idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Virtus 
Pater, virtus Filius, virtus et Spiritus sanctus. De 
Patre Apostolus : Virtus eminet Dei est in salute omni 


glorie beati Dui. De Filio ad Remanos : Cui servio ]) credenti. De Filie Apostolus : Libenter gleriebor in 


in. Spiritu meo in evangelio Filii ojus. De Spiritu 
sahcte in Epistola béaü Petri: Vobis ewfem mini- 
ytravéfum hc qui vobis evangelizaverunt in. Spiritu 
*uncio. Bictt illuxit Pater, ita Filius, ita e$ Spiritus. 
De Patre : Deus meus, illumina tenebras meas. De 
Fiho in psalmo : Deus Dominus, et illuxit nobis. 
Be Spiritu sancto per Prophetam :. Non abscondam 
tltra faciem meum ab eis, pro eo quod illuxit Spiritus 
eus super universam domum Israel. Et Apostolus: 
Quoniam Dess. qui dixit de tenebris lumen splende- 
scere, qui illuxit in cordibus nostris ad illuminationem 
claritatis Dei in. faciem. Christi Jesu. Pr»scientiam 
habet Pater, it3 FHius, ifa Bpiritus sanctus. De Pa- 


tfirmitatibus meis, ut. imhobitel in me virius Christ. 
De Soirita sancte ad Thessalohicenses ; Evangelium 
nostram nox fait apud $os in verbo taswm, eed in 
virtute Spirituws sancti. Fons Pater, fons Vilius, fons 
et Spirites sanetus. Be Patre Jeremias : Derelique- 
runt me [ontem, aqua vive. De Filio in Salomone ; 
Fons sapientie verbum Dei. De Spiritu sancto Isaías : 
Ecce nomen Domini poet. smltum (tempus veniens ar- 
dens, in ira indignationis vorabi gens, et Spiritus ejus 
ut fons aqua vallem trahens. Charitas Pater, chari- 
tas Filius, charitas et Spiritus sanctus. De Patre in 
epistola Joannis : Deus charitas est. De Filio Apo- 
stolus ad Corinthios : Gharitas enim Christi urget 


^ 


1391 


OPUSCULA. OPUSC. I. 


1598. 


nos. De Spiritu sancto Apostolus : Obsecro vos, fra À ostensione Spiritus. Implet Pater, implet Filius, im- 


rtes, per Dominum nostrim. Jesum Christum et per 
charitatem Spiritus. Regenerat Pater, síé et f'itius, 
et Spiritus sanétus. De Ptre Petrus :. Benedictus 
Deus et Puter Dominl nostri Jest Chrisli, qui secun- 
dum magnam fnisericordiumm suam regenerüvit stos Íh 
spem vit tertie. De Filio inibl : Diligenfes Invicei 
ez corde, quasf renatd per verbum Dei vivi. Dé Spiritü 
s3neto ín Evangelio : Si quis noi renatus. fuerit ét 
ug&à et Spiriti &àneto, hon. introibit ifi régnum colo- 
füm. Resiscitat Pater, fesuscitat F'ilius, resuscitat 
et Spiritüs sanc(us. De Patre in Actibus ápóstolo- 
rum : Deus Patrumnostrorum, qui suscitavit Jexutt, 
et nos suscitavit per poténtiati suat. De Fillo ih 
Evarigelió : Vénerün! Juddi, non sólüt prole Jé- 


plet Spiritus sanctas. De Patré Jétéidag ? Coe 
et terram. ego impleo, dicit Domihns.  D& Fiflo ín 


. Apostolo : Dominus dttemt implet eórda vétira, à 


&onfirmet in ortrti opere ét de'hone Bono. Et ft Eva- 
gello : De plenitudine ejus ómwés dcceyimus. De Spí- 
Yita sancto in Actibus 4postolorant 2 F'npievit ótrinem 
loenm n6i etant distlpuli cohigrégait; et : Jestts plemus 
Sypirittt sthcto tegressus est d0 Jordtne. Loquitur Pàá- 
tev, loquitur Filius, loquitu* ét Spiritus sanctus. 
De Patre :. Deus locutus estin sancto si0. Defilio : 
Loquente Jesu ád türbas. De Spivitu sdncto : Est qui 
loguitir ift vobis. Apparuit Pater, apparuit Filius, 
Wpparuit ét Spiritus sanétus. De Patre in Ác(ibus 
dpostolotum : Deus gfotie apparuit patribus nostris. 


sum, sed tt Lazatufa. videteiit, quent suséltaott. Jesus B De Filio ttr epistóla Joannis : Ad lioc. apparuit F'ilius 


u ntorfais. (De Spitltu sancto 1n Epistófa 4d Roma* 


Wos.) Habitat fn oobis, efvificabit ét tnóftütin voYpora . 


vestra proptér inhabilantem. Spiritum. efas im nóbis. 
Gratfa Dei Putris, gfatta Villi, gratia Spirítus sanct. 
De Patre : (Quis fne [ibérabit de corpore mortis hujus? 
gratia Dei per Jesus Christai. De Filio ad Corin- 
fhios : Scitisenint grafath Dontini nostri Jesu Christi, 
(quia propi 00$. factus est pauper, cam esset. dives. 
De Spivita sancto it Áctíbus spostolorumi : Kt ob: 
Stupue&funt qui cum. Pettd véterant, quoniam in gen- 
tibus gratia Spiritus sündti diffusa est. Signat Pater, 
sigtiat Filius, sígtat et Spiritas sanetus;. De Patré 
aid Cotíintlilós : Et dui digndeit tus frobiscum ti Chri 
sto, e£ qui unzit nos Deus. De Filio ad Ephesios 1 


Wf solrdnttr opera diaboli. Te Spiritu sántto in Job: 
Ef spititus apparait in oculis tels, et horror irruit in 
me. Veritas Pater, veritas Filius, veritas et Spiri- 
tus sanctus. De PatreinPsalmo : Redemisti, Domine, 
Deus vebitatis. D6 FHió : Veritas de ter?a orta est. 
(De Spiritu sancto) in Évangelio : Cum venerit Spiri- 
tus veritatis, docebit vos omnem verlfatem. Ecceunita- 
tem opeilis, Nori dubites utittàtem érédere Trinitatis. 

Ditere etiam solens de báptismó deod in eo mé- 
lor sit illorm baptiewont quai nosteum quia qut 
de illis ad ros convertantuf, non &o8 rebethtirantus, 
sed per menus impositiowem  reeonelliintts ; Jm ve- 
yo, si quos de nostris seduceré possunt, ificortide- 
fanterrebáptizant. Qui interrogandi sunt, baptiertitini 


Atudientes cerDáàm verilalis evahgefittis saluti vestro, C istud quod dant, summ ditunt esbe, an nostrufn? 8j 


in quo signafi. &iti. B6 Spiritu satiefo ubl sopra : 
Nolite eohtriétafe Bpiritum. sanctum i. quó. gnati 
estie, in die fédetiplionis, Habitat Patdf in eredete 
Gbes, bhstetet Filits, habitat ét fpiritus &shctus. 
De Patfe iti Iosi3 : SePtate diem satbatt, eanctificaté 
eum, ut Aabitoni $4 medio testri. De FHio ad Ephe- 
sioe ! Habitdre CliriiTthà por Biens iw cordibus vesirit; 
De Spiritu sseéto * Nescis guoniare templum Des 


Bostrum est, quare illud praeanem dinailiter ut nof 
baptizando? Si illorumrest, quere iHd violant Ite: 
rando ? Sed nos reverentiam habetrus Donmibieis Yer- 
bis, et quomodo ise jussit, ita et bsptizannfs iti Nó- 
mine Patris, et Filii, et Spíritus satictj, 86d ét iflós 
slc certam est haptizaté. Mum 8i sie baptirárent fff 

crédwns i$ nómine Patris majorité et. in 
mewáne Filii tninoris, et & fondihe Spirius saneti 


estis e$ Spiritae Del Áubhiut in vobis, Scrmtatur Pa- — syyfg mbhoris, tunc deruu: Noll érdPemus bapti- 
wer, scrutatur Filiue, serutatur ei Spiritus sanctus. —  smum, sed dareinus,qui&i nof Seéumddyiibedtam quati 
Be Patre ih Psal-o : Sérutány córdo e$. renes Deus.— Dominns ttadidit baptizásseht. S60 quid facimus ? 
De Filie in Apocalypsi: Et écieMt' omnes Ecclosic quia — Bene biptis&nt, sed iiale credumt.. Bené baptiZant, 
&go tlt derifüto euhdfé PE renion, De Bpivitur sanetó — sedmalum est quod rebaptizaht. Regülariter quidem 
in Apesteélo : Syfritiky. OMAMI iOfildtut, ctiém pros — beplizant, sed fidem male insiitoant, Et ditm cer» 
funda Dei. TestMAcut Patér, tetfiem Fils, testi» — wutiter gradus in divinitate faciunt, offensant divini- 
cat et SpirMüe sshctós. Pe Patre ja Psalmo : Teiti- — tatis incurránt, non metuentes illud quod ait Domi- 
monium Dei Adele, Mpiettiun ptesiens parimiis. Dé — nos : Qi semel (ots. est, non indiget. Dora «i fa- 
Filio ad Timotheetti ? Procipio tib eovars Deo, qui — vetus. Dixit enim Doniinus in Exanpelio : Void estis 
9ivifcut omnta, et iw. Christo Jesi, gui. testimoniwm — gnl. serre. Ev. quieunque ssplens ést, Hot lvoe sine 
setilidis sub Pontio Piles. De Syirita iadcto Aptsto- — causa dictar iwtelligit, Sab enim ex aqua f. Sed 
hts : Testimonium yerMbet Spiritui wostro; Ostendit — iterum ystiugre se peermtitat ed nililem, sient sul 
Pater, ostendit Filius, ostendi Spiritus ssmctus. De — in aqua mipseia fedigitur, et anita ejus pérpetua 


Patre &d Timotheum :. Quém duis temporibus esten 
ders beatus t solus. potens. — De Filio jn Evangelio. 
lfse Fiius dicit : Ostendat autetn vobia quem time: 
tis, et mulfa bond. opera osiendi vobis a. Patre meo. 
De Spiritu saricto ad Corinthios: Predicalio mea, nos 
in pereuaeibitibus humana sapientie verbis, sed in 


more punitur, Dick enim Apocteias de Ecclesia 
quoniam unuspanis, unum corpus teeiti Serhus ; quie 
sicut ex multis granis utus panis efíleitur, ità ex nel. 
tis populis una Ecclesia congregatar, e panis, ut owe 
nes norunt, per aquam conficitwr et per ignem ex- 
eoquitar ; et oninis populus Ghristianus per baptistni 


4509 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


- 4490 


aquam et ignem sancti Spiritus oblatio Dei est ef- À Etsi noveramus Christum secundum carnem, sed jam 


fectus, dicente Domino : Si quis non renatus fuerit 
ex aqua et Spiritu sancto, non. intrabit in. regnum 
colorum. Sed sicut panem jam semel decoctum si 
aliquis remittat in aquam, et vellet recommisceri 
et coquere, et perderet pristinam dignitatem et in 
nigredinem terre converteretur, sic talis efficitur 
quicunque in se permittit baptismum iterari. Et 
ideo debet unusquisque usque ad mortem baptismum 
suum Deo adjutore servare, si vult ad regna ccelo- 
rum feliciter pervenire. Nam quicunque se rebapti- 
zare permittit, ipse blasphematin Spiritu sancto, dum 
$e denegat Christianum et per aquam ac Spiritum 
sanctum fuisse renatum, et necesse est ut illam quam 
memoravimus Domini sententiam comminantis ex- 
cipiat : Quia qui blasphemaverit in Spiritu sancto, non 
ei remittetur, neque in hoc szculo, neque in futuro. 


1I 
Disputatio Benedicti levite adversus Felicia- 
nam impietatem. 
(Apud Baluz., ibid.) 

ln exordio nubeculz testimoniorum catholicz fidei, 
cum adversus infelices Felicianos exhortarem divul- 
sum alumnum viriliter contraire, recolo me ab Evan- 
gelio Joannis exordisse, istiusmodi attestante : Hac 
autem. scripta sunt ut credatis quia Jesus est Christus 
Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine 
ipsiws. llle inquam qui ab angelo nuntiatus est, et 
nomen illi impositum est Jesus, nuntiante archan- 
gelo virgini : Paries Filium, et vocabis inomen ejus 
Jesum. Hic itaque Jesus natus ex virgine Maria 
Filius est Dei, sicut testatur iste evangelista, ut om- 
nes in hac fide fidentes vitam possint babere zeter- 
nam in nomine ipsius. Sed quid ad hzc pervicacia 
Felicianorum infaustuum poterit mutilare , dum 
iste evangelista dilectus et a Deo electus hanc sibi 
esse occasionem scribendi Evangelium dixerit quia 
Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes vitam 
seternam habeant in nomine ipsius ? Nisi forte ut fa- 
teantur se nunquam habituros vitam zternam, quia 
non credunt Filium esse Dei Dominum nostrum Je- 
sum Christum verum et proprium , sed nescio qua 
demutatione fictum et adoptivum. Siccine dicunt as- 





non novimus eum. .O exsecranda dualitas , operosa 
presumptio unam Domini nostri Jesu Christi per- 
sonam dirimentis in duas, cum sicut unusquisque 
nostrum ex anima rationali et carne una fit persona, 
quia unus est homo, ita Deus et homo una sit per- 
$0na, quia unus est Christus, non duo! Unde bea- 
tus Petrus, cum sciscitaretur Dominus a discipulis 
suis quem esse dicerent homines filium hominis, et 
alij atque alii aliter atque aliter dicerent, respondit 
unus pro omnibus ex Dei et hominis substantia uni- 
tatis personam confitendo dicens : Tw es Christus 
Filius Dei vivi. Dominusde Filio hominis id est ho- 
mine interrogat, et Petrus eumdem Filium Dei vivi 
vera fidei puritate fatetur. Et e contra Feliciani in- 
fandi adoptivum eum veternare contendunt, cum 
Dominus hanc fidei confessionem sanciens, ob hanc 
Petrum beatiflcaverit, super hanc Ecclesiam suam 
stabiliendam pradixerit dicens : Beatus es Simon 
Barjona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed 
Pater meus , qui est in colis. Et ego tibi dico quia 
tu es Petrus, etf super hanc petram adificabo Ec- 
clesiam meam, et porte in[eri non prevalebunt ad- 
versus eom. Ut ergo secundum Danielem prophe- 
tam adducatur justitia sempiterna et ungatur sanctus 
sanctorum impleta hac prophetia, ista est vera fidei 
prerogata confessio uncti, id est Christi Filii Dei, 
non adoptivi, sed proprii ; cui proprio Filio non pe- 
percit Deus. 

Quanta ergo temeritas horum antiphrasinorum hz- 
reticorum, videlicet Felicianorum, quia infelicium, 
contra tantam soliditatem a Domino commendatam 
suorumque apostolorum dogmatibus propalatam por- 
tas mortis sese ingerere Ecclesixs Dei nitentium nec 
prevalentium ! O ceca. temeritas inferorum porta- 
rum harum perstrepentium confuso stridore adver- 
sus Dominum et adversus Christum ejus! O ea- 
nina furies rabido ore Cbristum Filium Dei vivi 
oblatrantis secundum assumptionem non esse eum 
Dei virtutem et Dei sapientiam mentientis, cum ipsum 
nomen Christi secundum assumptum, si fas est di- 
cere, et non secundum assumentem, est dietum ! 
Yerum quoniain Christus ab unctione est dictus, et 
unctus in assumptione nostro participio in assumente 


sumptionem et adoptionem unum esse; et Jesum p Yerbo, sicut scriptum est ; Unzit te Deus tuus oleo. 


Christum, secundum quod homo est, propter as- 
sumptionem humanitatis necesse fleri adoptivum esse, 
non proprium. Et quid faciet insana ista procacio 


adversus totius salutis dispensationem ita garriens ut : 


virtutem Dei dicat non esse propriam et sapientiam 
ejus asserat adoptivam? Nam Christum Deum, vir- 
tutem et Dei sapientiam esse Apostolus testis est: Cui 
(proprio Filio) non pepercit Deus, sed pro nobis om- 
nibus tradidit illum. Inficiatores tamen tante ve- 
ritati pellaces ac contra econtra aiunt: Virtutem 
Dei et sapientiam Apostolus Christum secundum as- 
sumentem, et non secundum assumptum , pronun- 
tiat. Nam secundum assumentem Christus Dei est 


virtus et Deisapientia ; secundum autem assumptum ; 


[etitie pre participibus twis. Pre participibus igitur 
Christicolis , scilicet cunctis, unctus est Christus, 
in quo est eorum particeps homo Verbum caro 
factum: quia quod illi adoptione acceperunt Filii 
esse Dei Christianitatis obtentu chrismatis unctione, 
id Christus possidet proprietate virtutis ; nihilomi- 
nus ut sit proprius Dei unigenitus Filius, de Spi- 
ritu sancto ex Maria virgine theotocon, id est Dei 
genitrice virgine conceptus et natus, non duo, sed 
unus: quia non duo sunt Filii, unus proprius, et 
alter adoptivus, sed unus idem proprius unigenitus 
Dei Filius. Etideo ait Apostolus proprio Filio non pe- 
percisse, quoniam ubi venit plenitudo temporis, sicut 
idem ipse ait, misit Deus Filium suum factum ex mw-- 


1404 


OPUSCULA. OPUSC. 1f. 


1403 


liere, factum sub. lege. Quod autem sit unigenitus, À e! manus nostre tractaverunt. de verbo viice, et vita 


sacra Scriptura non tacet, sed creberrime inculcat. 
Unde est illud : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi 
anigeniti a Patre. 

Quid ad hsc favet nunc'vesana temeritas dicen- 
fium assumptionem et adoptionem unum esse, et 
ideo Christum secundum hominem assumptum esse 
etiam adoptivum, cum nihil horum convincantur in 
Christum reperiri posse? Prorsus nec adoptionem, 
quia proprium eum docet Apostolus esse Filium Dei; 
neque assumptionem, quia dicit misisse Deum Filium 
suum factum ex muliere: quoniam Verbum caro 
factum est, non assumpsit carnem ; sed Verbum ca- 
ro factum, Deus homo factus est, Filius Dei factus 
ex muliere : quoniam non prius factus caro, denuo 


manifestata est, et vidimus et testamur et. annuntia- 
mus vobis vitam eternam que erat apud. Patrem ot 
apparuit nobis. Denique hanc vitam zternam apud. 
Patrem ab initio, quam sibi apparuisse testatur, 
nisi Verbum caro fleret, neque vidisset, neque ma- 
nibus contrectasset. Sed ut Verbum caro fieret, te- 
stante eodem evangelista : Sic Deus dilexit mundum 
ul Filium suum unigenitum daret ; ut omnis qui credit 
ín ipsum non pereat, sed habeat vitam cternam. Et 
propterea quia Verbum caro factum est, et unige- 
nitus Dei et vita :eterna est, ideo non est adoptivus, 
sed secundum Apostolum proprius, et secundum 
evangelistam unigenitus Dei Filius. Et ideo Apostolo 
non solum ut sufficeret dicere, Proprio Filio suo 


est assumptus a Verbo; sed praeveniendo Verbum B non pepercit Deus, sed etiam ait : Nos autem vradi- 


carne, Verbum caro factum est. Idem non cum 
esset. pauper, dives factus est, sed cum esset dives, 
pauper factus est ; quia cum esset. in forma Dei, 
non rapinam arbitratus est esse se equalem Deo, sed 
semetipsum  exinanivit, formam servi accipiens, in 
similitudine hominum factus, habitu est inventus ut 
homo. ldem ipse, ipse Verbum, cum dives esset 
in forma Dei, vqualis Deo, pauper factus est, ex- 
inaniendo se, Verbum caro fiendo, Filius Dei factus 
ex muliere, non assumptus, ut blasphemi aiunt, ad- 
optione. Unus idem ipse qui descendit, non ut ho- 
minem assumeret, qui necdum erat formatus, sed ut 
liomo fieret incarnatus. Idem ipse est qui ascendit 
super omnes celos, ut impleret omnia. Secundum 
quod magnum hoc esse pietatis sacramentum Apo- 
stolus docet : (Quod manifestatum est, inquit, ín 
carne, justificatum est in. spiritu, apparuit angelis, 
predicatum est. in gentibus, creditum est. in. hoc 
mundo, assumptum est in gloria. Hoc idem quod 
manifestatum est in carne, justificatum est in spi- 
ritu, quia dicente archangelo de ejusdem Dei et 
Domini genitrice: Quod enim in ea natum est, de 
Spiritu sancto est. Àc sic ut instaurarentur qux in 
celis et qux in terris sunt in ipso, apparuit an- 
gelis, predicatum est in gentibus, assumptum est 
in gloria, ut sit mediator Dei et hominum Jesus 
Christus : quia qui Deus, idem est homo ; et qui ho- 
mo, idem ipse est Deus. 


camus Christum crucifixum, Jude«is quidem. scanda- 
lum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem vocatis 
Judeis et Graecis Christum Dei virtutem et Dei sa- 
pientiam. ) 


Cum igitur Christum crucifixum ex infirmitate 
nostra, virtutem autem ex virtute sua, eumdem cru- 
cifixum dicat Apostolus Christum Dei virtutem et 
Dei sapientiam, quis igfami elogio Christum Dei 
virlutem et Dei sapientiam secundum hominem cru- 
cifixum adoptivum audeat dicere, nisi mente insana 
negando Christum, et suo mendacio Antichristum 
se comprobante? Et quis est mendax, teste Joanne 
apostolo, nisi qui negat quoniam Jesus non est 
Christus ? Et hic est Antichristus qui negat Patrem 
et Filium. Omnis enim qui negat Filium, nec Pa- 
trem habet. Sed, sicut isdem ait Filius, qui non ho- 
norificat Filium non honorificat Patrem, qui misit 
illum. — 

Quocirca quanta sit czcitatis obreptio quis non 
videat blasphemantium Christum adoptivum, quem 
tanta unitate cognoscit unicum proprium et verum 
Dei unigenitum Filium, in utraque natura perfectum, 
tantis idoneis testimoniis propalatum ? Qui si ádopti- 
vus fuisset, fictus et non veritas esset. Et quomodo 
veritas de terra orta est, et ipse de se dicit * Ego 
sum via, veritas, et vita, si adoptivus et non in 
veritate Dei Filius est? Nam teste Joanne scimus 
quoniam Filius Dei venit et delit nobis sensum ut 


Ex natura ergo utraque una Christus persona. [) cognoscamus verum Deum et simus in vero Filio 


De ipso ostendens idem ipsum dicit idem ipse : Ne- 
mo ascendit in celum nisi qui descendit de calo, 
filius hominis qui est in colo. In terra erat tunc 
temporis localitate inter homines homo ; et in coelo 
se esse dicebat Filium hominis ; quia qui filius ho- 
minis erat localitate, idem Filius erat Dei immen- 
sitate. Propter quod dicit: Si ergo videritis filium 
hominis ascendentem ubi erat prius ? Quem pro tan- 
ta unitatis proprietate vere Filium Dei Joaunes apo- 
stolus et evangelista, confessus est hominem, ut eum- 
dem qui ab initio vita :eterna est apud Patrem, ver- 
bum se corporaliter et vidisse el contrectasse praedi- 
caverit dicens: Quod [uit ab initio, quod audivi- 
mus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, 


ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita zeter- 
na. Quod si adoptivus esset, nec verus Dei Filius 
Patri Deo vero, neque Deus verus et vita zterna 
existeret, qui vere est veritas de terra orta veniendo 
ut homo fieret, et proinde hominibus via, veritas, 
et vita. Verus est igitur, non adoptivus, proprius 
Filius Dei Dominus Jesus Christus, qui de se ipso cze- 
co nato sic exorsus est loqui : T& credis in Filium 
Dei? Et ille : Quis est, Domine, ut credam in eum ? Et 
Dominus ei: Et vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse 
est: id est, quem vidisti carne, qui alloquor, ego 
ipse Filius Dei sum. Alioquin quia divinitate invisibilis 
est, videbatur homo et loqu: batur. Quem etiam pro- 
cideng adoravit Filium Dei, in quo 8e dixit visibi-, 


1408 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1404 


lem et loquentem Filium esse Dei. Hinc est etiam À bacuc) cum diceret, Exisá in solutem populi twi, 


quod apostolus Paulus secundum hominem ex se- 
mine David docet eum esse Filium Dei. Unde et 
predestinatum commemorat secundum hominem 
eum quem przdicat Filium Dei, scribens ita: Pau- 
[us servus Jesu. Christi, vocatus apostolus, segrega- 
tus in evangelio Dei, quod ante promiserat per pro- 
phetas suos in Scripturis sanctis de Filio suo, qui [a- 
ctus est. ei ex semine David secundum carnem, qui 
predestinatus est. Filius Dei in virtute. Nam quod 
predestinatur, antequam sit in re preordinatur. 
Divinitas vero predestinari nequit, quia sempi- 
terna esse dignoscitur. Przdestinatus est autem Fi- 
lius Dei in. virtute, non divinitate, sed secundum 
quod factus est ex semine David secundum car- 


in salutem cum Christo tuo . . . .. . . essionis illius 
deitatis ejus confessionem eleganti professione subin- 
tulit dicens: Ego autem in Domino gaudebo, ei exsul- 
tubo in Deo Jesu meo. Deus Dominus fortitudo mea. 
Àc per hoc quia, preut est, essentialiter promul- 
gatur Deus a prophetis et sanctis apostolis, et 
proinde nusquam est solummodo vocativus, quia di- 
cit Isaias : Et vocabitur nomen ejus admirabilis, 
consiliarius, Deus, ita nec etiam adoptione filius vo- 
cativus, licet dixerit archangelo evangelicus, (Quod 
enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei, 
sed proprius, unicus, unigenitus Dei Filius, sicut se- 
pra ex eloquio sacro invicta auctoritate protulimes, 

Attamen prznotati filii perditionis ad b:c et reli- 


nem, secundum quod antea Deus Pater promiserat B qua dehinc cuneta absurdi, quia nec Christo nee 


per prophetas suos in Scripturis sanctis de Filio 
840, qui factus est ei ex semiue David secundum 
carnem, secundum quod antea Deus Pater promi- 
serat per prophetas suos in Scripturis sanctis de 
Filio suo, quem constituit hxredem universorum, 
per quem fecit et szeecula. Quapropter in virtute prz 
destinatus est Filius Dei, nimirum in qua virtute 
Christus Dei ést vittus et Dei sapientia, Deus homo 
factus, ef homo in Deum clarificatus, secundum 
quod ipse protulit dicens : Clarifica me, tu Pater, apud 
Temetipsum claritate quam habui prius quam mun- 
dus esset apud te. De qua deifica claritate secun- 
dum carnem Filii Dei responsum est illi a Deo Pa- 
fre: Ei clarificavi, et iterum clarificabo. De quà 


etiam isdem qui supra, de quo dictum est. Vas ele- G 


clíonis est mihi, ut portet nomen meum coram gen- 
libus et regibus et filiis Israel, ita luculentius luce 
deprompsit dicens : Optabam ego anathema esse pro 
fratribus meis, qui sunt Israelite, ex quibus patres 
et adoptio et legislatio, el ex quibus Christus se- 
cundum carnefn, qui est super omnia Deus benedi- 
cius in secula. Eccc quí secundum carnem super 
omnia Deus benedictus in s:ecula przdicatur, nun- 
quid non a prophetis in Scripturis sanctis simili fastu 
priconizatur, juxta q:od prophetatus prxedestinatus 
est Filius Dei in virtute ? Utique qui de Christo pro- 
phetando praedixit, Speciosus forma pre filiis homi- 
num, et c:elera, de eo prosecutus adjecit : Sedes tua, 
Deus, ín seculum seculi. Et qui ait : Benedictus qui 
venturus. ín nomine Domini, subter etiam intulit : 
Deus Dominus e. illuxit nobis. Et Isaias cum di- 
ceret : ftorate, celi, desuper, et nubes pluant justum ; 
aperiatur terra, et. germinel Salvatorem, et. justitia 
oriatur simul, ego Dominus creavi cum, prosecutus 
ézlera de ejus magnificentia, in conclusione sic ait : 
Tantum in te est, Deus, et. non est absque fe, Deus ; 
vere (tu. es Deus &bsconditus, Deus Israel salvator. 
Jeremias quoque: (Jui perfecit terram in sempiterno 
tempore, hic Deus noster esi, et. non. estimabitur 
alius ad illum. Hic adinvenit omnem viam disci- 
pline, et dedit illam Jacob puero suo et Israel di- 
lecto suo. Post hec super terram visus. est, et cum 
hominibus conversatus est. De quo (propheta Ha- 


illius sunt evangelistis et apostolis prophetarumque 
oraculis creduli, pro eo quod non habendo testimo- 
nium Dei in se, non credunt in Filio Dei, menda- 
cem faciunt eum, quoniam non credunt in testimo- 
nio quo testificatus est Deus de Filio suo: flic esi 
Filius meus dilectus, in quo mihi complacmi : ipsum 
audite ; nec etiam Filio veraci veracem veritatem de 
se ipso dicenti : Si vos Filius liberaverit, vere liberi 
eritis, et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. 
Neque enim aliud nomen de sub ccelo, teste beato 
Petro apostolo, in quo oporteat hominem salvum 
fieri nisi in nomine Domini noslri Jesu Christi. Pro- 
pter quod et psalmigraphus : Fiat manus iua super 
virum dextere tua et super filium hominis quem con- 
firmasti tibi, et non discedimus a te. Énimvero extor- 
res ab hac tutissima veritate, quia nec Deo Patri cre- 
dunt neque Filio ejus, nec etiam vli theologorum 
Christum Dei Filium in carne venisse, manifestum est 
eos Antichristos esse, dicente Joanne: (wi non con- 
fitetur Jesum Christum venientem in carne, hic est se- 
ductor et. Antichristus. Et item: Omnis spiritus qui 
confitetur Jesum Christum in carne venisse, ez Deo est. 
Et omnis spiritus qui solvit Jesum,ex Deo non est ; et 
híc est. Antichristus, quod audislis quoniam venit et 
nunc ín mundo est. (fuis est autem qui solvit Jesum 
nisi qui dicit proprium eum esse Filium Dei ex. divi- 
nitate, adoptivuim autem esse ex carne, dissolvens 
unam personam unius Jesu Christi Dei iii duas filio- 
rum personas Dei hominis cum Kestorio, cui dui- 
rum naterarur substantia sit uma iri Clirisfe pessoba ;- 
quoniam Dei Filius irr proprietate persottie et FHN d 
gnitate adunavit sibi hominem t&t essét. wies Chri- 
stus et unus Deus et umis Dei Filies totet in suis 
et totus in nostris, perfectus in divinitste, et pyerfe- 
ctus imr humanitate, tmícus unigenités Bui Filias. 
(nod eum multts idoneis tevtimonfis gephi retulimes, 
et ótmnium predeeessofum Patrurd trudiWo pridem 
catholico dogriate cotáprobavit, e$ synodalium sae- 
ctiónutni rat& inconvulsaque sententia definivit, qmo- 
rum illibata fides iefa singulari, recipiendo unigenitum 
Filium Bei in carne venisse, dedit eis potestatem &- 
ltos Dei fleri, ut flerent Filii Dei adoptione, seeundum 
quod Domini Dei assumptio nostra, ei sancii israel 


1408 


OPUSCULA. OPUSC. Il. 


1406 


fegis nostri Ipse autem dixit assmmptio nostra......... À super gentes, Deus sedet Super gedem sanctam suam, 


refugium istud factus est nobis, quia Verbum éaro 
factum est, fiendo quod non erat, non amittendo 
quod erat, fiendo Deus homo ex proprietatis essentia 
unigenitus Filius Det nostra assumptio et refugium, 
ui ex hac plenitudine gratie fierent homines Filii 
Dei adoptione. llle, quia prius -quaim montes fierent 
el formarelur terra et erbis, a. seculo et in seculum 
Deus est, etex tempore homo factus, assumptio et 
refugium nostrum est ; illi, quia Ego dizi, ait, dii 
estis et Álii Excelsi omnes, quotquot crediderunt in 
eum, dedii eis potestatem filios Dei fieri. Proinde 
universos admonet Apostolus dieens : Videte ne quis 
vos decipiat per philesophiam et inanem fallaciam se- 
cundum traditionem hominum et non secundum Chri- 
sium : quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis 
corporaliter, et estis in illo repleti. Non dixit spirita- 
liter, sed cerporaliter, ut. veram intelligamus sub- 
stantiam carnis, ubi est plenitudo divinitatis, habita- 
tio corporalis : qua utique eliam tota repletur Ec- 
clesia, qua inhzrens capiti eorpus est Christi ; pro- 
pter quod Domini assumptió nostra, et saneti Israel 
regis nostri, ut qui halitat jm adjatorio Altissimi, 
in protectione hac Domini comnmeretar : videlicet 
ut vera fidei confessione dieat. Domino : Sasceptor 
meus es iu. el refugium me&m, Deus. meus. Non 
nunespativus Deus, mon adoptivus et falsus, sed 
secundurme odíie assomptio nostra et sancti Israel 
regis nostri, soasceptor et refegium Deus est no- 
ster, secundum id quod Beus est, esséntislis secun- 
dum quod nomen est ejus, Hx et i2us ejtis, dicente 
Propheta : Secgmdem. nomen tuum, Deus, sie et laws 
iua. in fines terre. Nam 8t ipse Dous meus et sa- 
[utaris meus, susceptor meus, non movebor amplius, 
quia ipse Deus reus et saleator. meus, adjutor meus, 
non emigrtabo. In. Deo ergo salutari meo gloria mea 
Deus auxilii mei et spes mes& in Deo est, qui vere 
Déus dst ex desbus substantiis unigenitus Dei Jesus 
Christas Filius Dei, a quo non movebor dubietate, non 
emigrahbó sliterius ad culturam, quoniam Deum 
nescio alium pr:ter eum. Ipse qui est Deus, et non 
zestimabitur alins ad illum. 

Sane quia idem Deus salutaris susceptor meus, 
quem virgo concépit e$ peperit, Emanuhel, quod 


quoniam quippe essentialiter et verus est Deus Do- 
minus Jesus Christus, qui ascendit in cdclum et se- 
det a dextris Dei, sicut doctissimorum Patrum san- 
ete Chalcedonensis synodi testatur auctoritas. Ait 
enim : « Unum eumdemque F'ilium Dominam nostrum 
Jesum Christam confiteri consonanter omnes instrui- 
mwuret docemur, perfectum eamdem im divinitate, 
et perfectum eumdem in carne, Deum veraciter ho- 
minemque eumdem ipsum veraciter ex animx ratio- 
nali et corpore, omousion, id est unius essentiz Pa- 
tris secundum divinitatem, et homousion nobis eum- 
dem ipsem secundum haniahitatem, pe? omnía no- 
bis absque solummodo peecati éolluvione similem, 
ante scweala quidem de Patie natum secundtm divini- 
tatem, in novissimis autenr diebus eumdem ipsum 
propter nos et propter nostram salutem ex Maria 
virgine theotocon id est Dei genitrice secmdum hu- 
manitatem, unum eumdemque Christum FTlium Dei 
Deum unigenitum n duabus naturis, sine confu- 
sione, sine conversione, sine divisione, sine separa- 
tione noscendum, nusquam maturarmm differentia 
per unitatem penitus commutata, magis autem sal- 
va proprietate utriusque naturz et in umam cóeun- 
fe personam, nee in daas divisum partitamque per- 
somas, unum eumdemque Filium unigenitum Deum 
verum Jesum Christum Dominum confitemur. » Hzc 
est sancta fides, inviolata veritas, amplectenda prz- 
dicatio, quam merito per Spiritmm sanctum conve- 
pienter effüsam per totmm nurum catholica confi- 
tetur Ecclesia. 

Cseterum quia scriptum est : Nofite maltipficari 
loqui sttblimia gloriantes, qnoniam Dens scieutlarum 
Dominus, et ipsi preparantur cogitationes, quamvis 
multa suppeditentur fateri de hac individua Dei et 
hominis ex duabus substantiis ana deitatis persona 
unigeniti Filii Dei, credenda sunt ieta non altra quam 
sapere quisquam et intelligere potest cociendo (sic) 
astipulanda : sicut nec omnino quomodo Deus Patet 
Deum genuerit Filium : quod et angeli nesciunt, et 
prophetis est inscium. Unde illud est dictum : Genera- 
fionem ejus quis enarrabit? Quat secretam originem 
eum proprio Filio novit ipse solus qui genuit, juxta 
quod ejusdem unigenitus dicit : Nemo novit Filium 


interpretatam dicitur Nobiseum Deut, ut sit. Donri- J) nisi Pater, et Patrem. nemo novit nisl Filius, et cui 


mus virtutmn nobiseum susceptor noster Deus Ja- 
cob, hertatur dieens: Vacate et videte quoniam egó 
sum Dess, Déus inquam cui etiam cadenti morte 
carnis prophetice camituy: Surge, Dets, judica ter- 
ram, guorram tu. hereditabis in. omnibus. gentibus, 
quicq. ascendit Deus in jubilatione et Dominus in 
voce tub»; secemmdum quod et dicit: Psallite Deo 
qui ascendit. super celimm colt ad. orientem. Propter 
quod inquit Psalmista : Psallite Deo nostro, psallite 
regi nostro, quoniam rez omnis ferre, Deus, psallite 
sapienter. 

Nou ergo fnsipide, sed. .. ..... rex omnis 
terre. Deus, qui descendit et ascendit mediator Dei 
&& hominum homo Christus Jesus, regnavit Deus 


voluerit Filius revelare. Sed, ut breviter dicam, suf- 
ficit nos scire quia lux gceritit splendorem, propheta 
testante : In splendoribus sanctorum. ex utéro ante 
luciferum genui te. Lucem sutem i$fam absit u: 
quisquam arbitretur corpoream, sed lucem sapien- 
tre veram, qu:e illuminat omnem bominem venien- 
tem in mundum : in quo lamine obtentu fidei credo 
idipsum visuri erimus lumen, secundam quod e 
psaltidicus vates sacro cano....... quoniam apud te est 
[ons vite, adjecit et in l'umite tuo videbimus Inmen. 
Interdum quoadusque iste illucescat dies ét lacifer 
oriatur in cordibus nostris, spreta infanda h:reti- 
corum commenta, firmissime teneatur spei nostra 
solida veritas, verbi incarnat| unitas ex duabus 





1401 S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 4408 
substantiis unius personze Filii Dei vivi Jesu Christi A — Nec Verbum igitur in carnem, nec caro in Verbum 


Domini nostri; ut cognitis naturz utriusque docu- 
mentis, et verbum in Christo homine et Christum 
hominem adoremus in verbo: quoniam promulgante 
beato Leone papa, si, prout Apostolus ait, qui ad- 
hzret Deo, unus spiritus est, multo magis Verbum 
caro factum unus est Christus, ubi nihil est alterius 
naturze quod non sit utriusque subjiciens. 

Non ergo infirmemur in consilio misericordix 
Dei, qu:e nos et innocentix* reformet et vitze. Nec 
quia it Salvatore nostro manifesta agnoscimus ge- 
mina signa nature, aut in gloria Dei de veritate 
carnis, aut in humilitate hominis de deitate maje- 
statis ullatenus dubitemus : quia idem homo est in 
forma Dei qui formam recepit servi, idem et incor- 


mutata est; sed utrumque in uno manet, et unus in 
uiroque est, non diversitate divisus, non perrmix- 
tione confusus. Non alius ex Patre, alius ex matre; 
sed'idem alter ex Patre ante omne principium, alter 
de matre in fine seculorum ; ut esset mediator bei 
et hominum homo Christus Jesus, in quo babitaret 
plenitudo divinitatis corporaliter. Totum igitur cor- 
pus implet tota divinitas; et sicut nihil deest illius 
majestati cujus habitatione impletur haLitacolum, 
sic nihil est corporis quod non suo habitatore sit 
plenum, in quo et nos sumus repleti. Quod autem 
dictum est, Et estis in illo repleti, nostra utique est 
significata natura; ad quos illa repletio non pert-- 
neret, nisi Dei Verbum nostri sibi generis et animam 


poreus manens et corpus assumens, idem in sua B et corpus invenisset, qua ita in unitate convenerunt 


virtute inviolabilis, et in nostra infirmitate passi- 
bilis, idem a paterno indivisus throno, et ab impiis 
crucifixus in ligno. Idem est super celorum altitu- 
dines victor mortis ascendens, et usque ad consum- 
malionem sxculi universam Ecclesiam non relin- 
quens. Idem postremo est qui in eadem qua ascen- 
dit carne venturus, sicut judicium sustinuit impio- 
rum, ita judicaturus est de omnium. actione morta- 
lium. Unde, ne pluribus testimoniis immoremur, 
unum sufficit ex Evangelio beati Joannis adbibere, 
quod ipse Dominus noster hoc dicit : Amen amen 
dico vobis, quia venit hora et nunc est quando mortui 
audient vocem Filii Dei, et qui audierint vivent. Sicut 
enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio 
vitam habere in semetipso, et potestatem dedit ei ju- 
dicium facere, quia filius hominis est. Evgo sub una 
sententia, quia Filius Dei est, atque quia filius ho- 
minis est, apparet quemadmodum Christum Domi- 
num in unitate person: credere debeamus ; qui cum 
sit Filius Dei per quem facli sumus, etiam filius ho- 
minis per assumptionem factus est carnis, ut mo- 
reretur, sicut ait Apostolus, propler delicta nostra, 
cL resurgeret propter justificationem nostram, unus 
idemque Deus homo et homo Deus, Filius Dei, filius 
hominis ; et filius hominis, Filius Dei. Verum quo- 
níam nonnisi ex utroque salvamur. Talis enim erat 
hominum a primis ducta genitoribus causa morta- 
lium ut orlginali peccato transeunte per posteros 
nullus poenam damnationis evaderet nisi Verbum 
caro fieret et habitaret in nobis. Nec enim Verbum 
aut in carnem aut in animam aliqua sui parte con- 
versum est, cum simplex et incommutabilis natura 
deitatis tota in sua sit semper essentia, nec damnum 
sui recipiens nec augmentum. Et sic assumptam.... 
..»«. glor.ficata in glorificante permaneat. Cur autem 
inconveniens aut impossibile videatur ut Verbuin 
caro atque anima unus Jesus Christus el unus Dei 
hominisque sit Filius, si caro et anima, qu:e dissi- 
milium naturarum sunt, unam faciant etiam sine 
Verbi incarnatione personam, cum multo facilius sit 
ul hanc unitatem sui atque hominis deitatis przstet 
potestas quam ut eam in substantiis obtineat solius 
humanitatis infirmitas. ] 


ut nec separationem possint habere nec finem, verus 
homo vero unitus Deo, nec secundum existentem prie; 
animam deductus e ccelis, nec secundum carnem 
creatus ex nihilo, eamdem gerens in Verbi deitate 
personam ut veritas affectionum sub moderamine 
deitatis esset et mentis, el tenens communem no- 
biscum in corpore animaque. naturam. Non enim 
esset Dei hominumque mediator nisi idem Des: 
idemque homo in utroque et unus esset et verus. 
De quo uno veroque docet beatus apostolus Petrus 
magnum esse pietatis sacramentum : Quod manxife- 
statum est, inquit, in carne, justificatum est in spiritu, 
apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum 
est in hoc mundo, assumptum est in gloria. Item unde 
supra sanctus Hilarius in divinis dogmatibus insi- 
gniter orthodoxus ita ést orsus: « Cum Verbum 
Deus in sacramento naturz sus manens homo natus 
sit, natus autem est non ut esset alius, sed ut ante 
hominem Deus suscipiens hominem homo Deus pos- 
sit intelligi. Nam quomodo Jesus Christus Dei Filius 
natus ex Maria est, nisi quod verbum carvu factum 
est, scilicet quod Filius Dei, cum in forma Dei esset, 
formam servi accepit? » Cum ergo Dominus et sal- 
vator noster Jesus Christus et natus et passus et 
mortuus et sepultus sit et resurrexerit, non potest 
in his sacramentorum diversitatibus ab se dividaus 
esse ne Christus sit, cum non alius Christus quam 
qui in forma Dei erat formam servi accepit, neque 
alius quam qui natus est mortuus est, neque alius 
quam qui mortuus est resurrexit, neque alius quam 
qui resurrexit sit in ccelis, in coelis autem non alius , 
sit quam qui descendit de ccelis. Homo itaque Domi- 
nus Jesus Christus unigenitus Deus, per carnem et 
verbum ut hominis filius ita et Dei Filius. Audi ia 
hoc apostolicze doctrinz eruditam, non carnis sensu, 
sed dono Spiritus, fidem, cum Grxcis sapientiam el 
Judzis signa petentibus loquitur: Nos autem pr«edica- 
mus Jesum Christum et hunc crucifixum, Judas qui- 
dem scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autcm 
vocatis Judeis et Grecis Jesum Christum Dei virtutem 
et Dei sapientiam. Nunquid divisus est Christus, ut 
alius sit crucifixus et alius Christus virtus el sa- 
pientia Dei? Et cum idem unus atque unus sit, de- 


1409 


OPUSCULA. OPUSC. II. 


1410 


scendens et ascendens , unus quoque nobis Jesus À nus Feliciano exponens Ariano, inter cztera ait: 


Christus sit Dei Filius et hominis filius, et Verbum 
Deus et homo caro, et passus et mortuus et sepultus, 
et resurgens in ccelum receptus, sedens a dextris 
Dei, habens in se uno eodemque per dispensationem 
atque naturam in Dei forma et in forma servi sine 
aliqua separatione quod homo est, et divisione quod 
Deus est, non ambiguum in quo sacramento et pas- 
' sus est et viveret. Et cum in eodem esset infirmitas 
ad passionem et ad vitam Dei virtus, non alius ita 
divisus a se esset qui et pateretur et viveret. Passus 
est enim unigenitus Deus qux: homines pati possunt, 
sicut dicit Apostolus : Quia si confessus [ueris in ore 
tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod 
Deus illum excitavit a mortuis, salvus eris, salvus uti- 


« Non alius homo corpus, alius animus. Quamvis 
aliud animus, aliud corpus, unus tamen atque idem 
homo et corpus docetur et animus. Rursus non 
unum atque idipsum corpus docetur et animus, 
quia ex utroque homo factus est unus. Non enim 
hec aut substantias confundunt in unitatem per- 
S0n23, aut personam geminant diversitate substan- 
ti2, quandoquidem unus-ex his homo noscitur ersti- 
tisse. Non perdunt propria; sed quia in unum atque 
inseparabiliter conveniunt, ex propriis videntur fa- 
cta communia. Áfficitur in corpore mens doloribus 
corporis, fatigatur corpus cogitationibus mentis; 
et unum tamen horum proprium est corporis, alte- 
rum mentis. Qu: dum uni homini acciderint, cor- 


que credendo et confitendo Dominum Jesum ex se B poris commune videntur et mentis. Sic post partum 


ipso et mori et resurgere potuisse. Nec enim, si non 
homo esset, mori potuisset, neque, si non Deus, re- 
surgeret. Unus idemque, etsi crucifixus ex infirmi- 
tate, sed vivit ex virtute Dei. Quod salutaris dogma 
salutarisque confessio misericordia Dei melior super 
vitas, quidni salutare vulius mei et Deus meus, licet 
proprium syntagma 2xposcat testificationem authen- 
ticorum multiplicem, Stephanus tamen episcopus in 


encycliis ad Leonem principem exinde scribens mi- . 


rabiliter dicit : « Indutus cst Filius tunicam corporis, 
hoc est, integrum hominem, de sancta virgine, quam 
sanctus Spiritus texuit. Ineffabiliter in ingressu, 
inenarrabiliter in egressu, incomprehensibiliter in- 
gressus est invisibilis, egressus est visibilis. Ingres- 
sus est Dei Verbum, egressus idem est bomo. Para- 
digmate siquidem isto idem est exutus qui et indu- 
tus, scilicet qui absque homine Dei Filius, etiam et 
cum homine unus idemque Filius, Non alius ad- 
optivus, et alius proprius Dei Filius; sed idem qui ex 
Deo est Deus, idem in homine Dei est unigenitus 
Filius; quoniam si et habitu est inventus ut homo, 
non est habitu immutatus; licet habitus sit illi apti- 
ficatus, non ullo modo adoptatus. Verum qui habitus 
non est habentis personz persona, sed participatio 
natur: persistendo natura. Ac per hoc consulte Dei 
Filius habendo habitum, habitu inventus ut homo, 
idem ipse manet naturali proprietate habendo ha- 
bito, ipsa sui deitatis persistendo singularitatis per- 
sona, quoniam persona ingenunata propria sua in 


homine venit, deitatis persona. Propter quod dicit: D 


Ego veni in nomine Patris mei. Nomen enim Patris 
personam perstruit Filii : quia nonnisi babendo Fi- 
lium paternam gerit personam. Qui ergo in nomine 
Patris venit, nihilominus Filius ejus fuit. Et ideo 
non duo venerunt filii verus et falsus, aut unus 
partim proprius, partim etiam adoptivus, sed unus 
Jesus Christus ex toto benedictus qui venit in no- 
mine Domini. Quia qui in principio erat Verbum, 
idem Verbum caro factum est, individuus; unus 
proprius et verus unigenitus Dei Filius. Et si aliud 
atque aliud ex convenientia naturarum, non tamen 
est alius, sed unus idemque ex toto unigenitus Dei 
Filius. » Quod congruis exemplis sanctus Augusti- 


virginis non alius Dei et alius hominis, sed idem 
Christus et Dei et hominis Filius fuit. Et sicut in 
uno homine aliud animus, aliud corpns, sic in me- 
diatore Dei et hominum aliud Dei Filius, aliud ho- 
minis fuit. Unus tamen ex utroque Christus Domi- 
nus exstitit. Aliud inquam pro discretione substan- 
ti», non alius pro divine proprietate personz. » 
Et velut superius diximus quod ex anima rationali 
et carne unus fit homo, unius Patris unicus proprius 
et verus unigenitus Dei Filius, ita Deus et homo 
unus est Christus, ex toto proprius et verus unige- 
nitus Dei Filius. Proprius siquidem, quod proprio 
Filio suo non pepercit Deus. Unigenitus et verus, 
juxta quod est sanctus evangelista confessus : Et vi- 


C. dimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, 


plenum gratig et veritatis. Quique nimirum de ter- 
rigena virgine natus, veritas de terra orta est, id- 
circo veritas unigeniti et mendacium adoptivi......... 
veritatis careat mendacium adoptionis, et veritas 
unigeniti excludat alterius adoptionem mendacii. 
Ipsum vero et unigenitum declaratum et veritatem 
scimus Joanne apostolo attestante : Quoniam Filius 
Dei venit, et dedit nobis sensum, ut cognoscamus ve- 
rum Deum, et simus in vero Filio ejus Jesu Christo. 
Hic est verus Deus et vita eterna. Eademque przter- 
ea veritate de semet in Joannis Evangelio prolo- 
quente quod sit veritas unigenitus ipse: Ego sum, 
inquiens, via et veritas et vita. Unigenitüm se etiam 
fatendo, cum dicit : Sic Deus dilexit mundum «t Fi- 
lium suum unigenitum daret, ut omnis qui credit in 
illum non pereat, sed habeat vitam eternam. Ac ideo, 
teste eodem unigenito, qui credit in eum non judi- 
catur; qui vero non credit, jam judicatus est, quia 
non credit in nomine unigeniti Filii Dei. 

Quocirca non immerito hsretici judicantur Feli- 
ciani, qui a tanta unigeniti veritate dissentire pro- 
bantur. Nobis sane istiusmodi credulitatis in con- 
fessione unius Dei et hominis unigeniti filii Dei so- 
lummodo una in veritate persona sanctorum patrum 
et Dei oraculis promulgata, qua capacitate nemo 
potest dicere Dominus Jesus nisi in Spiritu sancto, 
quo corde creditur ad justitiam, ore confessio flt in 
salute, sufficere credimus, dicente Apostolo : Siqui- 


nt 


8. BENEDICTI 4BBATIS ANIANENSIS 


1413 


dem sunt dii muli et domini multi, Nobis astem unus A tissima prudentia assequenti diwini muneris est, | 


Deus Pater, ex quo omnia, et nos in ipso, et unus 
Dominus Jesus Christus, per quem omnia, ei nos per 
ipsum. Igitur quia unus est Doyyinus Jesus Christus, 
dualitatem non recipit. Unum enim dividi ngg po- 
test. Deleantur ergo a suo errore qui dualitatem in 
Christo nisi sunt introducere, proprium eum dicentes 
esse Filium Dei divinilate, e£ adoptivum ex carm, 
cum, sicut jam dixi, e£ competenter iterum iterum- 
que inculcare non piget, ceu ex apima ralionali et 
carne unus est homo unius genitoris proprius filius, 
ita et Deus homo unus sit Chrig£us, unius Patris 
proprius unigenitus, verus Dei Filing. Mle ex mare 
et femina tantum originaliter 9olus. Dominus de 
Spiritu sancto ex Maria virgine singulariter Deus et 


cujus moderatu singulari, ex quo resisti nititur, :x 
tunc omni modo exordiri ira Hlius compro'ater, 
noa divinitatis perturbatio, sed justa renitenti re !bi- 
büáo, juxta quod dicitur : Tu autem, Domine virte- 
tum, cum iranquilljrete judicas. Ac per hoc te quss 
bene indelis ne ipee ira effüciaris Dei renitendo «i, 
$ed ut ante omuia animadvertas propheticum illz4 
memento, qui eum diceret Deo, Tw terribilis es. « 
quis resistit tibi ? illico suhjecit: Ex tunc ira tus. 
Nempe quia ex eo est ira Dei ex quo...... resistere 
Hi. Exspecta igitur Dominum......... a latere t5, 
e&t egsiodiet pedem tuum ne capiaris. Non enim ^t 
hominis yia ejus neque viri ut ambulet et dirigit 
gressus $uos; sed a Domine gressus hominis diri- 


hoypo Cbristus est, individuus, anus. Unus itaque B guntur, et viam ejus wolet. Cede ergo voluntati Dei, 


Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et 
Pater omgium, qui super omaes et per omnia et in 
omnibus nobis. Ipsi gloria ex hec nunc in Ecclesia 
et in Christo Jesu per omnes generationes s:culi 
scculorun; Agen. )J 





II. 
(Apud Baluz, ibid.) 

Benedictus Guarnario (ilio galutem. 

Fili mi, exaudi, oro, vocem parentis post terguua 
pignoris exorantis. ]mo ui acceptes, obseero, quse 
etiam depromo. Fascinatio, procacilas, dique ut au- 
gacitas, vana impudeptia, quia sunt fatua, ne fas 


volenti tuam, sequendo suam, ut non tua, sed se- 
eundum quod tempus dictaverit, exspectes ut fiat 
xoluntas immutabilis sua. Ceterum voluntati ejus, 
eum sit immutabilis, quis resistit? Quam immuta- 
bilitatem ut verbis disertissimi eloquar Augustini, 
in tantum lieet mutabilis videre poteris in quantum 
in ea nibil mutabile contemplabis, nec locis et tem- 
poribus, sicut corpora, nec solum temporibus e& 
quasi locie, sicut spirituum nostrorum cog tationes, 
nec &olis temporibus ex nulla vel imagine locorum, 
sicut quedam nostrarum mentium ratiocinationes. 
f)mnipo enim Bei essentia, qu» nihil habet muta- 
bile, nec in zteraitatem, nec in veritatem, nec in 
velugtatem. ()uia ihi est veritas, verna charitas. 


.cessitus fascinalione eucharig lipgus parssiforum, (! Et vera ii est eharitas, vera vternitas. Et chara 


tua abroges ipsa jura, cave ne quando aviditate pre- 
propera abdices ea ipse: quoniam qui in principio hee- 
reditare festinat, in poviesimo benedictione earebit. 
Omnia enim fempus habenti; licet is qui instituit 
tempora maneat exí£ra tempora, et quzcunque in 
ejus xternilate aJerna, 3 «quo quia moderantur uni- 
versa tempora omnibus mobilibus, ejue mobilior est 
sapientia, dicitur jlli ; Omnia in sapiemiia fecisti. 
Quique sapientia fecit cuncta, puigane ip sapientia 
disponit ea? Nunquid non sapientia clamitat, et pru- 
dentia dat vocem suam? £go sapientia habito in 
consilio, et eruditis inlersum cogitationibus, ludens iu 
orbe jerrarum, et deljcig meg eese cum. filiis homi- 
sw. Quocirca observa ne iesipienli favore a sa- 


pientia desipigeog : quoniam diviti: salutis sapiene B 


tia et scienjia, ac timor Domani ipsa thesaurus ejus. 
Sapientia autem es& hominu: pietas, recedere a 
ipalo intelligentia. Pietas ex religione divina, intel- 
ligentia ex rafienali prudentia, secundum quod illad 
est Evangelium ex religione eigplicitas eolumbina, 
et ex intelligentia prudenlja serpeaüipa. Siquidem 
simplicitas a singulari sapientia dicla. Alioquin sim: 
plicitas, qnia giultia est depuíanda, prudemtia a 
porro videntia, jd est, a longe ante comspiclentia 
quicunque venientia. Utique simplicitas singulari- 
tatis, guia Deus excedens omnia eat, qui operatur 
in nobis et velle et perficere per bona voluntate : 
cedendum istiusrgodi intelleqjug sapientic : pruden- 


ibl est xetepnitas, chara veritas. Ubi si cordis oculo 
tie deüxeris, terrigeno spreto angore, rato inconvul- 
eoque divino numine eompertus, et his temporaneis 
et pereanibus beeberis ineffaNilibus muniis. Uti 
sane exinde fcedere fidei fcedereris, formam fidei te 
expescente decepsi, qua te indeptum omnique erro- 
ris dempta deformitate, una nobiscum novando no- 
vale spiriui mentis tux, licet noster homo exterior 
cerrumpatur, sed interior renovatur. Quodque bea- 
tus Paulus apostolus sanciendo cum promuigaret : 
Renovamini spiritu. mentis vestre, el induite norum 
hominem qui secundum Deum creatus est ; alias in- 
culcans liquidius : Exuentes vos, ait, veterem  honi- 
nem cum actibus ejus, induite novum qui. renoratur 
in agnitione Dei secundum imaginem ejus qui creará 
eum. Repulso ergo veterrimo cupiditatis homunculo, 
dehinc compos instrumento perstructo, exoptindo 
te, fili, efflagito, in novitate vit: ambulare satagilo. 
Et quía dicente Apostolo credere oportet accedentera 
ad Deum, et accedere est audire, quoniam fides ex 
auditu, auditus autem per verbum Chris, conyen- 
tione hujus novitatis habéndo fldem qui operaur 
per dilectionem, age jam nune de compendio, ut 
ad ejus commercli Lranseas visionem. Non enim in 
solo opere virtutum, aut in sola observantia manda- 
torum, sed asserente etiam beato papa Leone, ia 
tramite fidei angusta et ardua est via qux ducit ad 
vitam, et magni laboris est magnique discriminis 














145 


falsitgtes per nBam sanam docirinam semite inof- 
fensis gressibus smbylare, ej eum undique se Ja- 
quei errorum opponant, omne periculum deceptionis 
evadere, Quis autem...,,.. nisi qui Spirity Dei do- 
cetur regitur, dicente Apos:olo ; Neg autem non spi- 
ritum mundi accepimus, sed Spiritun qui eg Deo gat, 
yt sciamus gue 9 Deo dongtasunt nobis. Canegse 
£ljam David : Beatus quem tu erudieris, Domine, et 
de lege tua decueris eym. Enimvero vere beaiug, 
eatenus hepe anctus, quia ergditione irreprebeusi- 
biljs legis Dei docü fulgebunt sicut splendor Jr- 
iamen, et gui od justitiam erudiuei parisaos, 
quasi stelle in perpewuas sejepnitates. Hae iginr 
Joetus docirina, plurimorum gd justiam. eruditor, 


fulgoratus hoc folgore sacro ie perpetuas elerpita- P 


te$ valeto. 

WMexe sliqno fotigerié & superetitioso argumento 
inécie de de apoeryphe, goito professu Grseco 6- 
dem esse hoc modo, una usia, ace si dicat, una na- 
Aura vel essemtia, tres hypoetases, quod resonat in 
Lotinam &el tres persones vel tres substanGas. Nam 
Latinitas preprie non dicit de Deo nisi essentiam. 
Swbstantsum wero noa proprie, eed prenuntiat ab- 
usive : quouiam vera substantia aped Greces per- 
sona intellgiuw, pon natura. Unde apud modernos 
scbelasticos, maxume apud $cotos, iste syllogismus 
delugiomis, ut dican& Arimitatem, sicut personarum, 
ia esse substentiarum, quatenus ei acsenserit iile- 
ejus amdáter irinMatem trium esse subetantiorum 
Deum, &neuo derogetur euMor deorum; ei autem 
ahnuerit, personarum denegator oulpetur; eulpetur 
propter idiema Kzrocum, derogeter propter eermo- 
nem Latigwa. Sed hec de f&de et omnis collidiatie 
yersntia simplieiiate fidei easholicz est puntate ví- 
isnda, non captiosa interjectione linguarum, sceva 
ianpaciione interpolenda. Porre autem fides catho- 
lie hzc est, nt unum Deum ín trinitate et trinita- 
&exm ia unitate veneremur, neque €onfundentes per- 
sonas, neque substaniam  separantes. Quoniam 
quippe elí& es& persona Petris, alia Filii, alia Spi- 
ritus ganotj. Sed Patris et Vili et Spiritus sancti 
una est, divinitas, qualis gloria, cecterna majestas. 
Non eocternz enajestates, non «quales glorizx, non 


DOPUSCLLA, QPLSC. IY. 
inter dubias unperitorum opiniones et verisiimjles A 


144 





IV. 


Confeosto fidei Benedicti levite, etsi pecca- 
Àori& nonnunquam erronei, tamen federe 
isto fidei inexhausto fidenti, 

(Apud Balu»., íbiJ.) 


Confiteor tibi, Domine sancte Pater omnipotens, 
eterne Deus, per unigenitumn tuum Dominum no- 
strum Jesum Christum, in virtute et dono et gratia 
Spiritus tui, cum timore et tremore et gaudio gra- 
tiarum, opus depromens ex cordis devofione, in oris 
resultando professione. Gratias 3go, sed ex toto 
corde, tota anima, totaque virtute, justitiam fidei 
dono muneris tui credendo, ore ip salulis conjessio- 
nem pronuntio. Gratias ago; sed obseero sit fibi, 
o Domine, sacrificium acceptabile copfessio nomi- 
nis tui, secundum quod iibi debetur gralarum actio 
et vox laudis in Trinitatis unjtate el unitajis Arini- 
tate, uni Deo vero et vivo, visibilium omnium et in- 
visibilium creatori, et recreatarum rerum recrea- 
tori, non ex necessitate sed ex tua omnipotenüis- 
sima benignitate quzcunqyge agenii, quia nullius 
eguisti quaecunque fecisti, quodque fibi confiteor 
bonorum meorum non indigepti, unmoto in te ma- 
nenli, et quxe moyentur moventi, quia ig te vivimug 
et movemur e& sumus. Tu autem idem ipse es, et 
3nni tui non deficient. Sed quia lilii servorum &4uo- 
rum habitabunt ibi, et semen eorum in seculum di- 
rigetur, hos, jnquam, sterpilalis 2Anos in idipsum 
lucem tuam ipaccessibilem, o Doxzoine, babiti directi 
jn szculum fide tenus nune, Jupc autem specie te- 
nus aí£ernitate fruendo, ut sint jpsi xerni, ideirco 
posuisti seculum nostrum in jllyumipatione vultus 
tui. Meo ergo nunc seculo illumipatus fide isto tuo 
lumine, apud quem non est trapsmutalio nee vicis- 
situdinis obumbratio, confiteor et ego eamdem in- 
commutabilitatem, Patrem te Deum omnipotentem 
et Filigm et Spiritum sanctum unius esse substan- 
tix pf, quod certius dici potest, essentix, ejusdejn- 
que potestalis el sempiternilatis, upum verum Deum 
Ínvisibilem, incorruptibilem, immorlalem, immuta- 
bilem, natura simplicitatis incorporeum , immensi. 
tate incomprehensa incircumsgriptum, ubique prz- 
sentem, et omnia excedenlem, incontigugm et om- 


trina deitag, aut triplex divinitas, id ect, unum; sed D) nia continentem, majestate individua in zlernum 


una est divinitas, wna deitas, squalis gloria, co- 
exerna majestas. identidem nec etiam trinus Deus, 
sed Trinitas Deus eet unus. Unus sane isto modo, et 
Deus ei Bominus unus et epirítus. Et h»c una est 
catholica fides, qua te feederatuin. fidei. unitate et 
punc ef im ctennum opto valere. Valeas, vigcas per 
secula cuncta beanéus, ud fidei pensum cujus est 
cernes ipsum, muopnws inexhaustum contuendo per 
secula divinum, saturitate xasa sat conspicando 
Deum. 


et ultra regnantem, viventem vitam, vitam & vi- 
vente, vivificatorem viventium, unum in duobus, et 
utrosque in idipsum, Patrem in Filio, Filiumaque in 
Patre, in sancto Spiritu. lgiur cum professione or- 
thodoxa theologorum confiteor ita fe, Domine, Tri- 
nitatem, in Patre unitatem, iy Filjo &gualitatem, in 
Spiritu sancto unitatis eequalifatisqye coueordium, 
et tria h»c unum, omnia propter Patrem, zqualia 
omnia propter Filium, connexa omnia propier Spi- 
ritum sanctum. Sis ista Trinitas tu isdem jneffabilis, 
Domine Deus existens divina natura, lux lucis, e 
fons luminis, spiritus Jucie, spiruuum ompjuu &ugge 
mus, a te per naturam, par substantiam. Jeajestatis, 
potestatis, atque virtutis, ab aeterno in zeternum sine 





1415 


S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 


1116 


termino infinitus. Inftüitas :eternitatis in Patre, spe- A ferum genitus, eique dicitur : Hodie genui te. Hine 


cies in imagine, usus in munere. Sempitérni geni- 
toris genitus sempiternus, et consempiternus utro- 
rumque procedens ab utrisque Spiritus sanctus. Et 
jd totum est simplum, totum trinitas, totum unitas, 
totum omousion. Unus Deus Pater Verbi viventis, 
sapientiz subsistentis, et virtutis tux et figurz. Per- 
fectus perfecti genitor, Pater Fili; unigeniti. Unus 
Dominus solus ex solo Deo, figura et imago deitatis, 
verbum penetrans, sapientia comprehendens omnia, 
et virtus qua tota creatura fleri potuit. Filius verus 
veri, et invisibilis ex invisibili, et incorruptibilis ex 
incorruptibili, et sempiternus ex sempiterno. Unus 
Spiritus sanctus ex Deo substantiam habens, et qui 
per Filium apparuit, perfecta imago Filii perfecti, 


sempiterna nativitas declaratur. Propter quod ab 
Apostolo dicitur : Non est in illo Est et Non, sed Est 
in illo fuit. Sed esto, maneat sicut est, generatio- 
nem ejus quis enarrabit? Quis nativitatem illius cum 
processione distinguere valeat a Spiritus sancti: 
processione sine nativitate? Quis hanc differentiam 
processionis nec genitam nec ingenitam a proces- 
sione distinguere appetat Filii genita? Quis qualem 
Patrem, talem Filium, talemque Spiritum sanctnm 
audiens, ad talem personarum differentiam unifor- 
mem ex simplici essentia deitatis hujusce etiam 
singularitate majestatis non obstupescat attonitos? 
Quin prseterea quomodo capiat ubique totum, ubi- 
que presentem, non per partes divisum viritim 


perfecta viventium causa, sanctitas sanctificationem personarum proprietate, sed totum in omnibus vir- 


prostatrix : per quem Deus solus super omnia et in 
omnibus cognoscitur, et Filius per omnia. Est enim 
intellectus sapienti: Spiritus sanctus, unicus, multi- 
plex, subtilis, mobilis, disertus, incoinquinatus, cer- 
tus, suavis, amans bonum, qui nihil vetat bene fleri, 
humanus, benignus, stabilis, cerlus, securus, om- 
nem habens virtutem, omnia prospiciens, et qui ca- 
piat omnes spiritus, intelligibilis, mundus, subtilis. 
Siquidem hujus communicationis largitate confiteor 
singillatim personarum proprietatem servatam, nec 
substantialiter Trinitatem dividi, nee personaliter 
omnino confundi, sed omousion "Trinitatem magis 
magisque confitendo Deum, non autem omousion, 
quod, proh nefas! heretici exsecrate dixerunt. Sa- 
eratiori sane differentia fidei conflleor te cum ca- 
tholica omni Ecclesia Patrem unigenitum, Filium 
genitum, Spiritum sanctum nec genitum nec ingeni- 


tum, sed ex Patre Filioque procedentem, Filium a | 


te Deo Patre nascendo procedere, Spiritum sanctum 
procedendo non nasci. Et hanc inzstimabilem na- 
tivitatem; sed el processionem, nec cepisse et per- 
fectam esse, nec destitisse et sempiternam esse con- 
fireor. Sed istam generationem tuam, o Domine, 
ineffabilem vere, quin potius incomprehensibilem, 
quis enarrabit? Quis enim ut est non solum edicere 
sed etiam comprehendere valeat genitum non esse 
genitori posteriorem, ac non id quod genuit przce- 
dere generantem? Hzc autem generatio nec ante- 
rius nec habet quidquam posterius : quia ut nunc 


tute omni tenente localiter, sed potentialiter per ex- 
cellentem prasentiam majéstatis? qua licet sis ubi- 
que, dees tamen plerumque : quia si przssentia, noa 
tamen es gratia. Sed si non possumus capiendo dis- 
tinguere, possumus te docente fideliter confiteri, 
donec illucescst dies et lucifer oriatur in cordibus 
nostris idem unigenitus Jesus Christus Filius tnus; 
qui sicut nascendo de te vero Deo Deus est verus, 
ita lumen de lumine : in quo lumine tuo credo vi- 
debimus lumen, lumen, inquam, verum quod ille- 
minat omnem hominem venientem in mundum, et 
dicit : Ego sum lur mundi. Qui sequitur me, non 
ambulat in tenebris, sed habebit (umen vita. Siqui- 
dem ut hoc lumen verbum sapientiam ac tuam vir- 


C tutem prosequi valeremus, per quem fecisti omnia, 


honc Filium tuum voluisti fleri inter omnia, ut per 
quem fuerant creata, per ipsum essent et recreata, 
propter quem omnia, et per quem omnia. Ac ideo 
hune Verbum caro factum confiteor, suz earnis 
conceptione conceptum, et su:xe carnis nativitate na- 
tum, non adoplivum, sed proprium unigenitem 
tuum, perfectum Deum perfectumque hominem ex 
saneta et immaculata semperque virgine theotocon 
beata Maria, animatum anima rationali, vera carne 
absque peccato de Spiritu sancto conceptus, ut bo- 
minem quem sola bonitate creaverat, quemque ad 
imaginem el suam similitudinem perfecte formave- 
rat, sponte de hoc schemale lapsum misericorditer 
repararet, reparatumque catholico baptismatis la- 


genilor es, ita Pater ab zeterno es, quoniam immu- D vacro, sui etiam confirmaret corporis sanguinisque 


tabilis es. Semper ergo exstitisti Pater, qui semper 
habuisti Filium cui existeres Pater. Quia itaque im- 
mutabilis es, semper fuisti ut es. Et ideo Filium 
non preisti, qui semper, Pater ut esses, Filium 
habuisti, qui sicut nec coepisti id esse, ita nec etiam 


destitisti : quia tu idem ipse es Pater, sicut ab. 


seterno fuisti. Quocirca sicut a principio ante luci- 
ferum, ita te hodie genuisse dixisli, ut nec coepisse 
et perfectam esse ostenderes istiusmodi generatio- 
nem generis tui : Tecum, inquiens, principium in 
die virtutis tue, in splendoribus sanctorum, ante lu- 
ciferum genui te; et : Filius meus es tu, ego hodie 
genui te. Sui ergo principium designatur ante luci- 


celebre sacramento. Quem veraciter crucifizum se- 
cundum assumptionem, non autem secundum assa- 
mentis virtutem, confiteor, et ad inferos descen- 
disse, suorumque liberationem inibi egisse, ac die 
terlia veracissime resurrexisse, et cam eadem ipsa 
carne glorificata in coelum ascendisse, in qua ad 
judicium vivorum et mortuorum exspectatur vento- 
rus. Hujuscemodi sacramento resurrecturos cunctos 
confiteor homines in virum perfectum in mensnram 
etatis plenitudinis Christi, non naturam aut sexum 
mutando, sed tantum fragilitatem et vitia deponendo, 
secundumque studiorum et operum differentias et 
gratiam propositumque justitia bonitatis Dei eun- 


Ji 


tibus, sic aliis in opprobrium et ignem seternum. A . 


Confileor etiam quod divinam humanamque sub- 
stantiam jn utraque perfectus unam Christus perso- 
nam gestaverit : quia nec geminavit utriusque sub- 
stanti» integritatis personam, nec confudit gemi- 
nam unitatis personz: sübstantiam. Alterum quippe 
' neuter exclusit, quia utrumque unus jntemerato 
jure servavit, secundum quod dicit : Nemo ascendit 
in coelum nisi qui descendit de calo, Filius hominis 
qui est in. coelo. Et qui descendit, ipse esi et qui as- 
cendit. Magnum ergo hoc est pietatis sacramentum, 
quod manifestatum est in carne, justificatum est in 


spiritu, apparuit angelis, pr:edicatum est gentibus, - 


creditum est in hoc mundo, assumptum est in glo- 
ria. Sic sic qu:& sursum sunt sapiendo vita nostra 


OPUSCULA. OPUSC. V. 


niis 
Denique per ordinem eosdem repetentes. 

: De primo sciendum est quod nullatenus aliter uisi 

juxta quod Regula jubet, fieri debet; hoc est, non 

alienum sed proprium est judicium ponendum. 

De secundo sollicite considerandum quia non om- 
nibus personis suprascripti gradus conveniri pote 
runt. Quia aliter corrigendi sunt honesti, aliter im- 
probi. Nam Regula precipit de contumacia ut se- 
crete semel aut bis admoneatur. Et alibi dicit : Si 
contumax fuerit, de monasterio expellatur. Necesse 
est ergo ut justo moderamine utrumque decernatur. 
Qualiter secundum Regulam et contumax secrete 
moneri possit et de monasterio expelli. Ille namque 
secrete est admonendus : quia licet aliquid a Priore 
imperatum refutans, mox tamen emendatus emenda- 


abscondita est cum Christo in Deo. Cum autem B tionem promittens. Qui et honestus jure dici pote- 


Christus apparuerit vita nostra, credo, Domine, et 
nos apparebimus cum ipso in gloria, cum quo tibi 
Deo Patri in unitate Spiritus sancti omnis honor et 
gloria, virtus, majestas, et imperium, ac nostri mi- 
seratio per indebitam misericordiam tuam, gratuita 


przveniente ac subsequente gratia ex nunc et per 


immortalia szecula szeculorum. Amen. 





V. 


Excerptus diversarum modus panitentiarum 
' a Benedicto abbate | Anianensi ] distinctus 
de Regula sancti Benedicti abbatis. 


(Apud Baluz., Capitul. tom. 1I, p. 1585.) 


rit. Et ille de monasterio expellendus qui et contu- 
max existit et nullo unquam pacto acquiescit susci- 
pere disciplinam. Quem omnimodo contumacem 
Regula vocat. Unde et merito improbus est dicen- 
dus. Quanquam et improbum illum etiam vocet qui, 
licet frequenter corripiatur, discipline tamen regu- 
lari non contradicit : qui honestatem quam prius, 
dum se emendare profitens, habere videbatur relin- 
quens, ad improbam duramque mentem transit, Ne- 
que, ut süpra dictum est, omnibus personis omnes 
gradus conveniri poterunt; quia videlicet divergze 
sunt qualitates mentium ; un unde [Forte, at unde] 
unus medetur, inde alter perimitur. Quapropter quo- 
rumdam verberibus sunt coercendz persons, mi- 


Plurimi nequaquam pleniter intelligentes judicio- C nime vero quorumdam. De quorum qualitatibus Re- 


rum sententias in Regula sancti Patris nostri Bene- 
dicti, aliter quam przcepit judicare solent. Seien- 
dum itaque est quatuor ibi contineri modos quibus 
delinquentium error corrigitur. 

Primus namque est quem idem Pater Benedictus 
proprio judicio determinavit. Ut est : Qui per ne- 
gligentiam tempore constituto ad Nocturnos non 
pulsaverit signum. Unde in oratorio satisfieri jubet. 
Et qui ad officium divinum tarde occurrerit. Et qui 
per negligentiam hora refectionis ad mensam. Et si 
cui offertur aliquid a Priore, et accipere renuerk. Et 
$i quis, dum pronuntiat psalmum aut lectionem, fe- 
fellerit. Et qui pro aliqua arte extollitur. 

Secundus est de spiritalibus rebus. Unde ipse di- 


gula dicit : Secundum uniuscujusque, inquit, qua- 
litatem vel intelligentiam omnibus se conformet et 
aptet. Itemque alibi : Ut viderit cuique expedire, 
prudenter et cum charitate studeat. amputare vitia. 
Et notandum tria inspicienda semper in judicio esse, 
personam videlicet, intentionem, atque modum oe. 
licti. Personam, utrum intellectu et modestia vi- 
geat, vel duritia et inquietudine mentis contradictor 
existit. Intentionem, utrum studio an infirmitate de- 
liquerit. Modum, utrum graviter vel certe leviter ere 
raverit. Unde et Regula dicit : Secundum modum 
culpe excommunicationis vel discipline debet ex- 
tendi mensura. Igitur omnis spiritaliter delinquens 
tandiu secrete moneri debet donec se ipsum ipse 


cit : Si quis frater contumax, aut inobediens, aut su- D improbum reddendo ab occulto transeat ad publi- 


perbus, aut murmurans, vel in aliquo, id est, spi- 
ritali tantum, contrarius existens sancte Regul». 
Qui proficiendo usque ad septem gradus extendi- 
tur. Occulte videlicet castigatio [Al., castigando], 
publice: corripiendo, in levioribus culpis excom- 
municando, in jejuniis nimis afligendo, verberi- 
bus coercendo, pro eodem inemendato ab omnibus 
orando, atque ad ultimum de monasterio expel- 
lendo. 

Tertius de rebus exterioripgus. Hoc cst : Si quis 
-damnum per negligentiam aliquod intulerit mona- 
sterio. . 

Quartus de criminalibus delictis. 


PaTRor. CIITI. 


eum. in qua publica correptione si non emendave- 
rit, ad excommunicationem leviarum culparum trans- 
jbit. Ubi cum diutius nequiverit corrigi, nimium 
jejuniorum maceratione aflligatur. Per quam non 
correptus si persona exstiterit talis, flagellorum coer- 
ceatur acredine. Sin vero person: non admiserit 
consideratio, communiter ab omnibus misericordia 
imploretur Omnipotentis. Quod si nec isto modo sa- 
matus fuerit, prz:idatur a corpore monasterii, Et si 
contigerit ut per negligentiam, duin aut in occulto 
aut in publico admonetur, aliquid damni monaste- 
rio intulerit, excommunicetur in levioribus culpis 
secundum modum culpx. E4 peracta poenitentia, ije- 


b 


1119 


8. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS, Iit) 


rum revertatur ad jd ubl prius tenebatur. Et non so- A exstiterit factam. Tunc secundum modum Qelieti et 


lum dum verbis monetur, verum etiam si aliquo ex 
supradictis gradu deprimatur. 

Primus capitulus est xxii. lbi omnes gradus inve- 
niri valent. | 

" Secundus vero capitulus est de pueris minore qua- 
liter zetate corripiantur, Xxx. 
. Ubi facile patet quod in vicesimo tertio scriptum 
. est. Sin autem improbus est, vindict: corporali sub- 
datur. la fine.videlicet capitis xxx ubi dicit : lli ta- 
les dum delinquunt, aut jejuniis nimiis affligantur, 
aut acris verberibus coerceantur, ut sanarentur. 

Hunc sequitur xxvn. De his qui sepius correpti 
emendare noluerint. Ubi similiter septem przdicti 
gradus inserti sunt. De tertio autem modo judicio- 


personam et intentionem levioribus culpz judici 
subjacebit. In quo modo continetur quidquid in X». 
gula invenitur. Sive gravissime vindicte suhjaceat, 
seu graviori, seu regulari, seu excommunicetur, seq 
excommunicationi suljaceat. 

Preter hoc quod in quibusdam locis invenitw 
districüori discipline subjaceat. Quod quidam iü 
intelligi volunt, ut si occulte aut publice verbis mo 
nebatur, in eodem gradu acrius corripitur. 

Quartus quoque modus, ut. praedictum est, de c» 
pitalihus criminibus .constat, fornicatione videlicet, 
adulterio, atque ebrietate assidua, csierisque que 
nullo modo nisi penitentia corporali secundum auti 
ritatem canonicam purgantur. In quibus et modu 


rum sicut supra dispositum est. De damno cujuslibet p nec non et persona atque intentio semper inspicienda 


rei exteriori est intelligendum, ubi solummodo anim- 
advertendum, si negligentia interveniente damnum 


sunt. Ubi pariter quoque sanctorum Patrum insitr- 
tio sollicite est perpendenda. 





CHART/E ANIANENSES. 





L 
Preceptum Garoll Magni pro monasterio Anianensi, 
(Anno 787.) 


[Apuad, D. Bouquet., Recueil des hist., tom. V, 

| pag. 455.] 

« [n nomine sancta et individus Trinitatis. 

Carolus, gratia Dei rex Francorum et Longobar- 
dorum, ac patricius Itomanorum. Magnum regni 


etiam deinceps in jure ipsius saneti loei sut pet 
nos aut per alios voluerit divina pietas auper, 
procipientes jubemus atque anathematizams, tl 
nullus comes, neque episcopus, aut ulia judicari 
potestas ad causas audiendas, vel freda exigent, 
eut mansioues vel paratas faciendas, aut fiéjose- 
res tollendos, nec homines ipsius monasterii 8 
ingenuos quam servos, qui supra terram memori 


neetri inaugere credimus munimentum, si beneficia (; monasterii residere vicentur, distringendos, nec ul. 


epportuna locis ecclesiarum  benevola devotione 
eoncedimus, ac Domino protegente stabiliter perdu- 
rare conscribimus [Al., confidimus]. Igitur noium 
sit omnibus episcopis, abbatibus, comitibus, vice- 
comitibus, vicariis, centenariis, judicibus, seu om- 
' pibus fidelibus, presentibus scilicet et futuris, qua- 
liter vir venerabilis Benedictus abbas ex monasterio, 
quod ipse novo opere jure proprietatis a fundamen- 
Ws in honore Dei genitricis Marie, seu alioruin 
esnctorum zdi(icavit in loco nuncupante Aniano, in 
pago Magdalonense, subtus castro Monte-Calmense, 
. ad nostram accessit clementiam, et przdietum mo- 
nasterium cum omnibus rebus et ornamentis eccle- 
. Sim, seu appendiciis vel adjacentiis suis in manibus 


nostris plenissima deliberatione visus est delegasse, D possessionibus suprascripti monasterii, 


, etipsum sanctum locum sub nostra defensione atque 
. dominatione ad regendum visus est nobis tradidisse. 
Jdcireo ad ejus petitionem tale pro :eterna retribu- 
ione beneficium erga ipsum sanctum locum visi 
fuimus indulsisse, ut in ecclesiis et locis, vcl agris 
-seu reliquis possessionibus ipsius monasterii, quas 
moderno tempore per nostram donàtionem ac con- 
firmationem ceu czlerorum fidelium juste possi- 
dere videlur, in quibuslibet jocis, quidquid ibidem 
proptet divinum amorem collatum fuit, queque 


& Dclenda hxc invocatio, quz addita (uit. 


las redhibitiones aut illicitas occasiones perquirtt 
das, aut ullum omnino censum inquirendum ule 
unquam tempore ingredi audeat, vel exaclare pr? 
sumat. Sed hoc ipse abbas vel successores sui, au! 
monachi memorati loci, presentes scilicet el futari 
propter nomen Domini sub integre jmmusitats 
nomine, absque cujuslibet iniquitate aut coplrane 
tate valeant dominare : et nulli unquam hoaini p? 
qualicunque re nullum omnino censum gudeani 
impendere; sed ipsum sanctum locum sub nosti 
defensione et dominatione volumus constare; 8 
tuentes atque jubentes, ut neque vos, neque joriore 
seu successores vestri vel quislibet ex judiciaria p 
testate, in ecclesiis et locis, vel agris seu req 
vel de oU 
nibus quae suprascripta sunt, ullo unquam tempore 
inquietare et-exactare prosumatis. Sed quod m: 
propter nomen Domini et eternam remunerationem 
ad jam fatum monasterium  indulsimus pm 
temporibus proficiat in augmentum. Et quanio- 
quidem divina vocatione suprascriptus vent i 
abbas Benedictus vel successores ejus de hae p 
Dominum mjgraverint, qualem meliorem 9! m 
a fi : watio de 9 
per omnia flfelem ipsa sancta congrega voie 
scripto monasterio aut de qualicunqoe Ice 


lut 


CHARTJAE ANIANENSES., . 


ir 


tint eligere abbatem, qu! ipaam sanctam congrega- À firmior habeatur, et per futura tempora pleuius con- 


tionem secundum Regulam sancti Benedicti regere 
valeat, per hanc nostram auctoritatem ex przmissa 
indulgentia licentiam habeant; et ubieunque volue 
rint ordinari et ipsi aut monachi ipsorum, vel a 
quolibet pontifice, ex priecepto et consensu nosire 
potestatem habeant : quàtenus ipsi servi Dei, qui 
ibidem Deo famulari videntur, pro nobis et conjuge, 
pfoleque nostra, et stabilitate totius regni a Deo 
nobis commissi vel conservandi, attentius Domini 
misericordiam exorare delectentur. Et ut hsc aucto- 
ritas confirmationis nostrisque futurisque tempori- 
bus, Domino protegente, valeat inviolata manere, 
manu propria signaculis subseripsimus, et annuli 
nostri impressione assignari jussimus, 

Signum Caroli gloriosissimi regis. 

Data vi Kal. Augustas, anno xix regni nostri. 

Actum in Raganesburg palatio nostro publico, in 
Dei nomine. 

TI. 


Praeceptum. Ludovici Pii imperatoris pro eodem 
monasterio; 


(Anno 814.) 
1Apud. D. Bouquet., toid., 


In nomine Domini Dei eti Salvatoris nostri Jesu 
Chrisü, Ludovicus divina ordinante providentia 
imperator Augustus. 

Notum sit cunctis fidelibus nostris partibus Scoti- 
mani», Provincie, Burgundie consistentibus, vel 


' 


omnibus rem publicam procurantibus, prisentibus C 


Scilicet atque futuris, quia in eleemosyna nostra 
Benedicto abbati ex monasterio Aniana, quod est 
construetuin in honore Domini nostri Jesu Christi, 
pago Magdalonense, seu successoribus, rectoribus 
videlicet memorati monasterii, pro opportunitate 
servorum Dei in eodem coenobio consistentium , 
concessimus ut, quandocunque eis libuerit missos 
suos in aliquam partem imperii nostri negotiandi 
causa dirigere, cum carris videlicet et saumis sive 
mavigio, cum qualicunque scilicel negotio, licentiam 
habeant pergendi ubi voluerint, absque 2licujus in- 
festatione vel contrarietate. Ideo has litteras aucto- 
ritátis nostrz eis fieri jussimus, per quas jubemus 
cunctis fidelibus nostris et junioribus vestris, ut 
nemo teloneum, vel pontaticum, nec portaticum; 
aul cespitaticum, seu rolaticum, aut navatienm, 
atque salutaticum, vel ullum censum, aut ullam 
redhibitionem ab eis exigere przsumatis. Sed liceat 
eis per hane nostram auctoritatem paciflce et libere 
huc illucque discurrere, tam terra quam navigio, 
et absque alicujus contrarietate, sicut superius in- 
tulimus, vel infestatione aut detentione, negotia sua 
peragere, vcl ubicunque advenerint, per vos defen- 
Sionem et salvationem babeant. Et si aliquis temere 
hanc nostram przeceptionem irrumpere tentaverit, 
magistri locorum illorum qui rem publicam procu- 
rare noscuntur, illud emendari jubeant, si Dei no- 
stramque velint habere gratiam. Et ut hzc aucioritas 


servetur, de annulo nostro sigillari jussimus. 

Faramundus ad vicem Helisachar scripsit 

Data 1x Kal. Maias, anno 1, Christo propitio, tm- 
perii nostri, indictione vit. 

Actum Aquis palatio nostro, in Dei nomine feli ci- 
ter. Ámen. 

i] 
Ejusdem pro codem monasterio, 
(Anno 814.) 
[Apud D. Bouquet., ibid.] 

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesa 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia 
imperator Augustus. 

Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, 
vicedominis, vicariis, eentenariis, seu reliquis fide» 
libus, vel missis nostris discurrentibus potum 8it, 
quia quidquid propter divinum amorem vel opportus 
nitatem servorum Dei agimus, hoc nobis procul dubio 
ad :xternam beatitudinem pertinere confidimus. Tgi- 
tur comperiat omnium fidelium nostrorum solertia, 
pr:sentium scilicet et futurorum, quia vir venera- 
bilis Benedittus abbas ex monasterio Aniano, sito 
in pago Magdalonense, constructo in honorem Do- 
mini et Salvatoris nostri Jesu Christi et sanct:e Ma- 
rie semper virginis, seu et cxterorum sanctorum, 
detulit nobis preceptum domini et genitoris nostri 
Caroli serenissimi imperatoris, in quo continebatur 
qualiter ipse memoratum monasterium in suo pro- 
prio construxerat et eum eidem genitori nostro per 
chartam donationis delegaverat ; et quomodo idem: 
serenissimus imperator ipsum et monachos ibidem 
degentes sub immunitatis defensione susceperat. 
Sed pro firmitatis studio petiit predictus abbas cel- 
si:udinem nostram, ut denuo nos ipsum monasterium 
sub nostra defensione reciperemus et pro mercedis 
nostre augmento similia ei concedere et confirinare 
deberemus. Cujus petitioni denegare noluimus ; sed 
ita in omnibus et prxsentes et futuri fideles sanctae 
Dei Ecclesix et nostri concessum et perpetuo a no- 
bis confirmatum esse cognoscant. Prxcipientes ergo 
jubemus ut nullus judex publicus, neque quislibet 
ex judiciaria potestate, nec ullus de fldelibus nostris 
in ecclesias, aut loca, vel agros seu reliquas posses- 
siones przdicti monasterii, quas moderno tempore 
per donationes et domni imperatoris Caroli et no- 
stras et czterorum fidelium juste possidere videtur 
in quibuslibet locis, quidquid ibidem propier divi- 
num amorem collatum fuit, quzque etlam deinceps 
in jure' ipsius sancti loci aut per nos, aut per alios, 
voluerit divina pietas augeri, ad causas audiendas, 


vel freda exigenda, aut mansionés vel paratas fa- 


ciendas, aut fidejussores tollendas, nec bomines 
ipsius ecclesie, tam ingenuos quamque servos, qui 
supra terram memorate ecclesie residere videntur, 
distringendos, nec ullas redhibitiones aut 'illicitas 
occasiones requirendas, ullo unquam tempore in- 
gredi audeat, vel exactare prasumat. Et quidquid 
de rebus prefati monasterii fiscus sperare poterat, 


14175 


S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS. 


1i 


totum nos pro ztterna remuneratione przedicto mo- A dem monasterii Anianensis usque ad terminos eorum, 


.hasterio concedimus, ut perpetuis temporibus in ali- 
moniam pauperum et stipendia monachorum ibidem 
Deo famulantiuim proficiat in augmentum. Et quan- 


doquidem divina vocatione supradictus abbas vel 


successores sui de hac luce migraverint, quandiu 
ipsi monachi inter se talem invenire potuerint, qui 
ipsam congregationem secundum Regulam sancti 
Benedicti regere valeant, per hanc nostram auctori- 
tatem et consensum licentiam habeant eligendi ab- 
bates : quatenus ipsis servis Dei, qui ibidem Dco 
famulari videntur, pro no;is et conjuge, proleque 
nostra, ac stabilitate totius imperii nostri a Deo 
nobis concessi vel conservandi, jugiter Domini mi- 
sericordiam exorare delectetur. Et ut hxc auctoritas 


sicut domnus et genilor noster Carolus bonz mem. 
riv piissimus Augustus trans ripam przfati fluminis 
per suum przeceptum ad proprium antedictum tradidi 
monasterium, excepto proprium ingenuorum boni. 
num, quod infra conjacet. Item in eodem pago ills 
segos cum piscatoria , quantumcunque in eodem 
loco idem genitor noster quondam ad suum habebat 
opus, qui est inter mare et stagnum, cum ecclesia 
et villaribus et omnibus aspicientiis vel adjacentis 
suis. De silva vero qux eidem fisco adjacet, cone 
dimus eisdem monachis et eorum hominibus, ut ad 
usus et ad piscatorias reemendendas, quaptumem- 
que necesse fuerit ad eorum utilitates, accipiat. 
Pascua etiam ad animalia alenda absque ullius bo- 


nostris futurisque temporibus, Domino protegente, B minis impedimento, ubi voluerint, et illi et homines 


' valeat inconvulsa manere, manu propria subscripsi- 
mus, et annuli nostri impressione signari jussimus. 
Signum Ludevici serenissimi imperatoris. 


. Durandus diaconus ad vicem Helisachar reco- 


gnovi. 

Data ix Kal. Maii, anno 1, Christo propitio, im- 
perii nostri, indietione vis. 

Actum Aquis palatio nostro, in Dei nomine felici- 
ter. Amen 

IV. 
Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 814.) 
[Apud D. Bouquet., ibid. | 

In nomine Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi 
Ludovicus divina ordinante providentia imperator 
Augustus. | 

Si erga loca divinis cultibus mancipata propter 
amorem Dei ejusque in eisdem locis sibi famulantes 
beneficia opportuna largimur, premium nobis apud 
Dominum :terng remunerationis rependi non diffi- 
dimus. Ideirco notum sit omnibus fidelibus nostris, 
presentibus et futuris, quia placuit nobis pro mer- 
cedis nostrze augmento ad monasterium, quod dieitur 
Aniana, situm in pago Magdalonense, constructum 
in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi 
.et sancte Marix semper virginis, seu aliorum san- 
€terum, ubi Benedictus abbas preesse videtur, ali- 
- quid ex rebus tradere nostris, id est, quamdam cel- 
Julam nmuncupante Gellonis in pago Lutevense, cum 
omnibus appendiciis suis, vel quidquid ibi Willel- 
mus quondam comes, qui ipsam cellulam in causa 
-demini et genitoris nostri construxit, seu et alii 
. boni hemgines per strumenta chartarum tradiderunt : 
, nec non et in przedicto pago villam qux dicitur Ma- 
. garantiate; ei in eodem pago in loco qui dicitur Ca- 
. Btr3, pastura ad. pecora eorum alenda, cum terminis 
et adjacentiis suis ; in pago Bederense fiscum no- 
strum Miliacus, cum ecclesia sancti Paragorii, et 
, Militiane villam; et in pago Magdalonense castrum 
; quod dicitur Montecalmense, situm juxta fluvium 
Araur, cum ecclesia sancti Hilarii, a terminis ejus- 


* ín alio diplomate ejusdem imperatoris, quod emissum est anno 822, pro jure sno, habel 


Arelaio., 


eorum habeant. Cetera vero quz restant, et sil, 
et pascua, utantur et comes et habitatores civitatis 
Agathensis, sicut antiquitus usus fuit. In pago nan- 
que Agathensi fiscum nostrum qui nuncupatur Sip, 
et in pago Narbonensi salinas qus sunt in loco non- 
cupante Ad-Signa, quantumcunque eis noster mis- 
sus Leibulfus comes designavit, cum terminis et l- 
terationibus suis. Hxc omnia praescripta cum ecde 
siis, villaribus, domibus, mancipiis, virgis, silvis, 
terris, pratis, pascuis, garricis, molendinis, aqus 
aquarumve decursibus, cultum et iucultum, cum 
omnibus adjacentiis vel appendiciis, totum et ad in- 
tegrum memorato concessimus monasterio. Et hax 
praeceptionem nostrz auctoritatis pro firmitalis stu- 


C dio fieri jussimus, per quam omnino precipimus at 


que jubemus ut nullus ex fidelibus sancte Dei Ec- 
clesie ac nostris de przscriptis rebus a nobis pre- 
fato monasterio vel congregationi ibidem degent 
concessis aliquid abstrahere aut minuere tentel, net 
homines ibidem commanentes distringere, nec fide 
jussores tollere, nec paratas requirere, nec wlhs 
redhibitiones exigere praesumat. Sed, sicut nobis b 
amorem Dei praescripta loca cum omnibus eorum 
appendiciis eidem congregationi delegare, atqw 
perpetualiter ad habendum tradere libuit, ita De 
mino protegente, absque alicujus contrarietale *e 
deminoratione aut resultatione, jure firmissime 
ipsas res habere et possidere valeant. Placuit etiam 
nobis hujus congregationi roonasterii, quando De- 
minus abundanter largiri dignatus fuerit, decem 
modia de oleo dare, id est de telomena et solaria; 
quando vero minus, sex modia. Et jubemus per b 
proceptum procuratoribus earumdem villarum pe 
sentibus et futuris, ut mensuram olei praescriptam 
missis ejusdem congregationis vel successor 

ejus * jure uno annis singulis dare studeant. fet 
quippe auctoritas ut nostris et futuris temporibus 
. valeat inconvulsa manere, manu propria subscr" 
. mus, et annuli nostri impressione signari jussimus 
—. Signum domni Ludovici serenissimi imperatonée 


: znovi. 
Durandus diaconus ad vicem Helisacar recog" : 
ur | 


-— U-7 0 0 €7- 


4425 CHART.E ANIANENSES. (- 1496 
Data vi Kal. Maii, anno 1, Christo propitio, im- A perfruantur arbitrio faciendi. Et ut hoc preceptum 


perii nostri, indictione vit. 
Ácium Aquis palatio nostro in Dei nomine felici- 


ter. Amen. 
V. 


Ejusaem 'pro eodem monasterio. 
(Anno 815.) 
[Apud D. Bouquet., ibid.]' 

1n nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im- 
perator Augustus. 

Si enim ea, quz fideles 3mperii nostri pro oppor- 
tunitatibus utriusque partis inter se commutaverunt, 
nostra confirmamus auctoritate, morem in hoc facto 
exercemus imperialem, et in postmodum jure firmis- 
simo mansurum permanere volumus. Quapropter no- 
verit utilitas seu industria omnium fidelium nostro- 
rum, tam presentium quam et futurorum, quia adiens 
serenitatem culminis nostri vir venerabilis Benedi- 
ctus abbas ex monasterio quod vocatur Ánianense, 
situm in pago Magdalonense, constructum in honore 
Domini nostri Jesu Christi et sancte Marize semper 
virginis, quod ipse a fundamentis in suo constrüxe- 
rat proprio, et domno et genitori nostro Carolo bo- 
nz memori piissimo Áugusto, cum omnibus ibidem 
aspicientibus , per chartam delegavit donationis; 
innotuit eo quod cum pluribus hominibus per diver- 
sos pagos [Al. add., commanentibus| commutatio- 
nem fecisset, datis scilicet de rebus przdicti mona- 
sterii per ehartulas commutationis illis, et acceptis 


auctoritatis nostra pleniorem obtineat vigorem, et; 
per futura tempora inviolabiliter conservetur, de an- 
nulo nostro subtus jussimus sigillari. 

Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi, 

Data vi Kalen. Martias, anno, Christo propitio, 11 
imperii domni Ludovici piissimi . Augusti , iudi 
clione vii. 

Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine fe- 
liciter. Amen. 

VI. 
Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 815.) 


[Inter Acta SS. ordinis S. Benedicti , . parte T 
$c. 1v, pag. 221.] 


 ]n nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im- 
perator Augustus. — 

Si liberalitatis nostrx: munere de beneficiis a Deo 
nobis collatis locis Deo dicatis aliquid conferimus, 
id nobis et ad mortalem vitam feliciter transigen-- 


. dam, et ad zternam perpetualiter obtinendam pro- 


futurum liquido credimus. Unde noverit experientia 
atque utilitas omnium fidelium nostrorum, tam prz- 
sentium quam et futurorum, quia placuit nobis pro 
mercedis nostr&/ augmento et animx emolumento 
quamdam cellulam ex re proprietatis nostre, qux 
nuncupatur Casa-Nova, qu:e sita est juxta castrum, 
quod nuncupatur Planitium, in pago Ucetico super. 
fluvium Cicer, quam dudum Willelnus quondam 


ab eis de rebus eorum propriis ad partem monaste- (: comes a fundamento in honore sanctz Mariz sem- 


yii sui similiter per chartulas commutationis, et ma- 
nibus bonorum hominum roboratis : ea videlicet ra- 
tione ut quidquid pars alteri contulit parti, absque 
ullius inquietudine aut injusta interpellatione, jure 
firmissimo retinerent. Et idcirco postulavit idem 


Benedictus ut super easdem commutationes nostre 


auctoritatis przeceptum fleri censeremus, per quod 


jure flrmissimo et ipse et rectores monasterii hoc, 


quod acceperant, et quod illis alii tradiderant, pe- 
renDiter haberent et possiderent. Cujus precibus ob 
reverentiam ipsius sancti loci et utilitatem utrarum- 
que partium, hanc nostrx auctoritatis prvceptio- 
nem super easdem commutationes fleri decrevimus, 
perquam decernimus atque jubemus ut non solum 


per virginis construxerat, et rebus quamplurimis 
ditaverat, et domno et genitori nostro Carolo bonx 
memorizx piissimo Augusto cum rebus et omnibus, 
qui eidem cellule aspicere fecerat per chartulam 
delegavit donationis; sed postea propter compen- 
dium et loci utilitatem non procul ab eodem loco 
eadem cellula constructa est, quae nuncupatur * Gor 
danicus, in eodem pago et super eumdem fluvium, 
ad monasterium quod nuncupatur Aniana concedere, 
et per hanc nostr: auctoritatis largitionem tradere, 
quod est situm in pago Magdalonense, non longe a 
castro quod dicitur Monscalmus, constructum in ho - 
nore Domini et Salvatoris Jesu Christi et sancte 
Mari: semper virginis, ubi etiam Senegildus abbas 


res, qua ab aliis hominibus eidem tradite sunt mo- J) praeesse videtur : quod olim vir venerabilis Benedi- 


nasterio, et eidem monasterio alii homines similiter 


per chartulam commutationis tradiderunt jure fir- 


missimo teneant el possideant : verum etiam et 
sicubi deinceps per chartulam commutationis cum 
quibuslibet liberis hominibus rectores ipsius mona- 
sterii commutationem facere voluerint, licentiam 
habeant, ea scilicet ratione ut commutationes pari 
tenore conscribantur, manibusque bonorum homi- 


num roborentur : et quidquid pars juste et rationa- 
biliter alteri contulerit parti, per hanc nostram au-- 


ctoritatem jure firmissimo teneantet possideant : et 
quidquid exinde facere voluerint libero in omnibus 


ctus abbas in suo construxerat proprio, et similiter 
domno et genitori nostro Carolo per instrumenta dc- 
legaverat chartarum. Hanc itaque cellulam, que 
sicut diximus, nuncupatur Gordanicus, et illam qu:e 
vocatur Casa-Nova, cum omnibus ibidem pertinenti- 
bus vel aspicientibus, cum mancipiis, domibus, zdi- 
ficiis, terris, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis 
aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus, 
cum omnibus qus predictus Willelmus per vendi- 
tiones, cessiones, donationes acquisierat, eti pre- 
fato domno et genilori nostro tradiderat; et cuur. 
his qua postea predictis locis a bonis hominibus. 


.* Gordanicus, vernacule Guourague, nunc usque prioratus Anianc subjectus, 


1427 "E S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS. us 


tradita sunt, memorato monasterio Ániano pr:esenti À rum cireumceinxerint, aut testimonia idonea dede. 
tempore tradidimus, et per hane nostr auctoritatis — rint; fiat de eis secundum Romans Jegis sanctionem, 
donationem perpetualiter ad habendum concessi- ut Lricennium ea excludere non possint. Et ut ba 
mus, ita videlicet ut quidquid in ipsis locis, aut de — litteras nostras esse verius credalis, de annulo ne- 
ipsis ad utilitatem et profectum rectores aut con- — stro subtus ,ussimus sigillari. 


gregatio ipsius monasterii facere vel Judicare votue- Durandus diaconus ad vicem Fridugisi reeognori, 
rint, libero in omnibus perfruantur arbitrio fa- Data Idibus Octobris, anno, Christo propitio, impe 


ciendi. Hxc vero auctoritas largitionis nostre ut rii nostri 5, indictione 10. Actura Compendio palaüe 
per curricula annorum inviolabiliter inconvulsam ^ regio in Dei nomine feliciter. Amen. 


obtineat firmitatem, et. a fidelibus nostris, prsesem« VII. 
tibus scilicet et futuris verius certiusque credatur, Ejusdem pro eodem monasierio, 
eam manu propria subterfirmamus, et annuli nostri s (Anno 818.) 
impressione signare jussimus. [Apud D. Bouquet. , ibid.] 
Signum Ludovici serenissimi Augusti. In nomine Domini Dei et Salvatoris mostri Jem 


Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi. —Christi Ludovicus divina ordinante providenia im- 
Data xu Kal. Junias, anno, Christo propitio, se- B perator Augustus. 


cundo imperii domni Augusti Ludovici piissimi, in- Si liberalitatis nostrze munere de beneficiis a Des 
dictione vui. | pobis collatis ad loca divinis enlübus mancipsa 
Actium Aquisgrani palatio regio in Dei nomine fe- ^ propter amorem ccelestis patrize, et sustentalionta 
liciter. Amen. ibidem Deo famulantium aliquid largimur, id nobi 
VII. procul dubio ad mortalem vitam felicius transigen- 

Ejusdem pro eodem monasterio. dam, et ad :ernam perpetualiter obtigendam prv- 

| (Anno 816.) . 0 futurum liquido credimus. Idcirco noverit omaium 

[Apud D. Bouquet., ibid.] fidelium nostrorum, praesentium scilicet et futuro- 


In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri «esu — TUI; sagacilas, quia nos divina aspiratione (acti, ei 
Christi, Ludovicus divina ordipante providentia im-:  Celestis patrie amore succepsi, ob apims nea 
perator Augustus. salutem , vel stabilitatem Christiani imperii , Ubail 
:. Notum sit omnibus fidelibus nostris in partibus — BObis ad monasterium quod dicjtur Aniana, quud 
Septimanie provincim, Aquitani, vel in cxteris 5t constructum in honore Domini Dei et Salvator 
provinciis consistentibus, quia vir venerabilis Bene-  BOstri et sancte Marice semper virginis, quod ei 
dictus abbas ad nostram accedens clementiam, sug- C situm in pago Magdaloneuse, cui Georgius ab 
gessit nobis ut per nostram jussionem advocati mo- —DPr&esse videtur quamdam cellulam juris nostri, qva 
nasterii Anianensis perdita quzrerent, et juste poa- est constructa in honore sancii Martij infra murs 
sessa ubique secundum legem defenderent. Quem nos — Arelatensis civitatis, cum his qua ad eam ium 
libenter recipimus, et has litteras scribere et ei dare — €Umndem pagum praesenti tempore pertinent etloaun 
jussimus, per quas omnibus notum facimus utscia- —QUi est in pago Árausiensi, vocabulo Morenatus, vel 
tis advocatos predicti monasterii Anianensis omnia — Q*:? ad ipsum locum pertinent, similiter et ip pg 
qui secundum legem quzesierint, et -quicunque de Áveniouensi, per hanc nostra auctoritalis donalie- 
predicti monasterii rebus eis alia quxsierit; et se- — ncm conferre. Hanc vero cellam superius prescri 
cundut legem definitum fuerit, ratum et stabile piam cum ecclesiis, domibus, zxdiliciis, mancipiis 
permaneat. Etideo precipimus ut ubicunquein loca terris, vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve 
vel potestates seu ministeria cujuslibet et comitum — decursibus, molendinis, mobilibus el jmumobilibes, 
advenerint et undecunque de rebus predieti mopa- cultum et incultum, totum et ad integrum, quantum 
steríi judiciare quxsierint, absque ulla dilatione se- — cunque ad ipsam dictam cellam, sicut diximus, pr? 
cundum legem justitiam recipiant et faciant. Si vero D senti tempore legitime aspicit, et nostri juns 3t 
quilihet aliquam dilationem in justitiis faciendis op- ^ possessionis in predictis pagis nostre proprieaalis 
posuerit aut aliquam injustam occasiomem adhibere esi per hanc nostrz auctoritatis donationem mem 
conatus fueril, advocatis ipsius mopasterii injungi- — rato monasterio ad stipendja fratrum ibidem 
mu$ ut nobis renuntient, ut. nos illi qui nostram — famulantium, et ad subsidia pauperum vel ad &uF 
jussionem neglexerit, secundum faci sui meritum — ctas ejusdem monasterii Aniani necessilales cops" 
rewibuamus. Dixit etiam nobis przdietus Benedi-  lendas obemolumentum animse nostra perpetinlile 
cius abbas eo quod mancipia de monasterio S. Mar- — concessimus, atque perpetuo ad habendum deleg 
tini, vel alia, quod [quz] nos largitionis nostre mu- — vimus : ita videlicet ut quidquid de ipsa cell; '* 
nere ad predictum Anianense monasterium conces- —de rebus ad eam pertinentibus rectores ei miis 
6inus , per loca diversa fugitiva sint : de quibus supra memorati monasterii disponereatque ordipart 
volumus ut ejusdem monasterii advocati ea perqui- vel etiam facere voluerint, libero in otnnibus pef 
Tant, et ubicunque reperta fuerint, et secundum le- fruantur arbitrio faciendi. Hxc vero auctoritas hf 
gem Romanam tricennio se defendere voluerint; et — gitiunis nostr: ut per curricula annorum invi 
hoc advocati predicti monasterii ea propinquis eo- — Jem atque inconvulsam obtineat firmitate 9" 


1129 
propria subterfrmamus , et annuli nostri impres- 
sione signari jussimus. 

Signum Ludovici imperatoris serenissimi. 

Faramundus ad vicem Fridugisi recognovi. 

Data 1 Nonas Decembris, auno Christi propitio 
imperii domini nostri * v1, indictione Xu. 

Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine 
feliciter, Amen, 

IX. 


Ejusdem pro eodem monaaterio, 
. (Anno 819., 
[Inter Acta. SS. ordinis S. 1 dn part. ^ siec. 1, 


pag. 220 
35 nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 


Christi Ludovicus divina ordinante provideatia 1 jm- 
perator Augustus. 

Notum sit omnibus fidelibus nostris, quia vir ve- 
nerabilis Benedictus abba una cum consensu ^ Geor-- 
gii abbatis Anianensis monasterii, quem ipse ibldem 
successorem elegerat, et monacbis ibidem consisten- 
tibus, seu etiam et Nibridii reverentissimi archi- 
episcopi et aliorum servorum Dei, cuidam cellul» ia 
pago Albiensi super fluvium qui dicitur Aquotis site, 
nuncupante Bella-Cella, constructs in honore saneti 
Benedicti et aliorum sanctorum, qux nuperrimis 
temporibus novo opere in rebus quas * Vulfarius 
comes memorato monasterio Anianensi delegaverat, 
constructa est, privilegium eb firmitatem loci con- 
cessit, ut semper de ipsa congregatione ibidem eli- 
gerent abbates, quandiu ibi tales inveniri potuis- 
sent. Si vero contigisset ibidem illum inveniri mi- 
nime posse, ut de predicta congregatione Anianen- 
eis monasterii ibidem constitueretur; et si aliter 
quam oportebat fecisset, et a suo proposito in alique 
exorbitasset, ut rector sepe nominati monasterii 
eua auctoritate illud emendaret. 

Cseterum quandiu suam professionem bene obser- 
vabunt, nullatenus qualibet occasione eos infestas- 
sent, aut eorum quietem perturbassent, aut aliquid 
contrarii eis fecissent. Sed ut melius conservaretur, 
pelit ui nostre jussione manus ratum maneret. 
Proinde has litteras fieri jussimus, per quas jubemus 
vut memorati fratres in eodem loco consistentes juxta 
superius taxatum modum Deo quiete militent, et 


CHART4E ANANENSES. 
A liter, sicut res czetere ad ipsum monasterium pert- 


1250 


Dentes, ita ea sub nostra defensione consistat. Ei 
ut hec nostra jussio in omnibus firmior habeatug 
et melius conservetur, de annulo nosiro subter je- 
simus sigillari. 

Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi, 

Data vi ld. Mart., anno Christi propitio int 
perii domni Ludovici piissimi Augusti sento, iadi- 
ctione xit. 

Actum Aquisgrani pa'at'o regio in Dei nomine 
feliciter. Amen. ' 

X. 
Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 820.) . 
(Apud D. Bouquet., ibid.) 

In nomine Domini Dei et Salvatoris nestri Jesu 
Christi, Ludovicus divina providentia imperator 
Augustus. 

Cum locis. divino cultui mancipatis ob divine ser- 
vitutis amorem quiddam deferimus, et imperialem 
morem decenter implemus, et id nobis profuturum 
ad stern: remunerationis premia capessenda ves 
raciter credimus. Idcirco noverit emnium fidelium 
nostrorum, presentium scilicet et futurorum soler- 
tia, quia nos divino amore succensi, olim per no- 
strum preceptum tradidimus quamdam cellam pro- 
prietatis nostre , sitam infra muros Arelatensis 
civitatis, constructam in honore sancti Martini 
confessoris ChrisH, cum rebus et mancipiis ad se 
aspicientibus vel pertinentibus, monasterio Ania- 
nensi, quod est dicatum in honore Domini et Sal- 
vatoris nostri Jesu Christi, et sanctx:: Marix semper 
virginis, situm in pago Magdalonense. Et tanc pla- 
euit nobis pro remedio anima nostr:x, ut pius Domi- 
nus peccatorum nostrorum maculas tergere et su- 
pernis civibus adscisci dignetur, quamdam villam 
juris nostri, qux dicitur Massacia, cum appendiciis, 
suis, habentem plus minus quadraginta mansos, qua. 
est ex ratione predicte celle sancti Martini, non 
solum eidem celle reddere, sed etiam liberalitatis 
nostre munere per hos imperiales apices nostros 
ibidem confirmare : quatenus eadem cella cum pre-- 
dicta villa perpetim in jus et dominationem przfati 
monasterii Anianensis eorumque rectoris persistat. 


albatem quandiu ex se benum eligere potuerint, y) Hanc vero villam cum omnibus ad se pr:senti tem- 


juxta prauissam constitutionem eligant :et si a 
proposito suo aliorsum digressi faerint, per abbatem 
Anianensis monasterii corrigantur; et, sicut intu- 
limus, nullam infestationem aut inquietudinem qua- 
libet occasione, dum bene suum propositum conser- 
vaverint, a rectoribus et congregatione prescripti 
monasterii Anianensis patiantur : sed juxta przemis- 
$am conditionem in omnibus quiete vivere valeant. 
H:ec vero cellula sub eadem immunitate, quam nos 
predieto monasterio Ánianensi fecimus, indivisibi- 


* [nitium regni repetendum ab anno 813. 

b Benedictus a Ludovico Pio in Franciam vocatus 
anno 814. Georgium in monasterio Ánianensi suum 
successorem elegerat. 


pore juste et legaliter aspicientibus, domibus, zdi- 
ficiis, ecclesiis, mancipiis utriusque sexus, terris, 
vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve de- 
cursibus, molendinis, perviis, exitibus et regressi- 
bus, vel quantumcunque ad eam moderno tempore 
aspicere videtur et nostri juris et possessionis est 
jare proprietatis, totum et ad integrum vel inexqui- 
situm przedictze ecclesi:e sancti Martini et monasterio: 
Ànianensi per hanc nostr: auctoritatis donationem 
donamus atque transfundimus : ita videlicet ut quid- * 


€ Yulfarius Alhi ensis comes, Aimoni, cui bunc 


comitatum anno 778 dederat Carolus Magnus, .suc- 
cessisse creditur. 


413 


S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS. 


1 


quid rectores et ministri prefati monasterii Ania- A quam juniores et ministeriales vestri, ut bomines 


nensis ob utilitatem et profectum predicti monasterii 
facere voluerint , libero in Dei nomine perfruantur 
arbitrio faciendi. Et ut hzc auctoritas per futura 
tempora inviolabilem obtineat firmitatem, eam manu 
propria subter firmavimus, et annuli nostri impres- 
sione signari jussimus. mE 

Signum Ludovici serenissimi imperatoris. 

Durandus diaconus ad vicem Fridugisi reco- 
gnovi. 

Data im [dus Martii, anno, Christo propitio, vir im- 
perii domni Ludovici piissimi Augusti, indictione xi. 

Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine 
feliciter. Amen, | 
| 7. XL 

Ejusdem pro eodem monasterio 
(Anno 892.). 
(Apud D. Bouquet., ibid.] 

. In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia 
imperator Áugustus, omnibus comitibus, vicariis, 
centenariis, sive cxteris judicibus nostris partibus 
Provincie, * Septimanie et Áquitanie consistenti- 
bus | 

Notum vobis sit quod vir venerabilis Tructesindus 
abbas monasterii Anianensis suggessit nobis. atque 
indicavit, quod homines vel famuli memorati mona- 
sterii per diversa loca consistentes, in ministeriis 
vestris multa prejudicia et infestatjones patiantur 
iam a junioribus vestris quam ab aljis hominibus, 


et non possunt habere defensionem per preceptum (, 


immunitatis, quad nos eidem monasterio propter 
Dei amorem et nostram eleemosynam concessimus, 
eo quod vos sive juniores vestri dicatis non plua 
immunitatis nomen complecti quam claustrum mo- 
nasterii ; czetera omnia quamvis ad ipsum monaste- 
rium pertinentia extra immunitatem esse. Propter 
hoc volumus ut intelligatis non solum ad claustrum 
monasterii, vel ecclesias atque atria ecclesiarum 
immunitatis nomen pertinere, verum etiam ad do- 
mos et villas et septa villarum, et piscatorias, ma-. 
nufacta, ve| quidquid fossis vel sepibus aut alio 
clausarum genere preeingitur, eodem immunitatis 
nomine contineri. Ita quidquid intra hujusmodi mu- 
nimenta ad jus cujuslibet monasterii pertinentia a 


et famuli memorati monasterii in omnibus locis ad 
vestra ministeria pertinentibus pacem habeant, e 
eis liceat cum securitate memorato monasterio de. 
servire tam in privatis quam in publicis et commy- 
nibus locis; nec ullus vestrum vel juniorum restro- 
rum ulterius eos audeat despoliare, et vel in flumj- 
nibus, vel in plagis maris piscantes, vel in aliis locis 
ad predictum monasterium pertinentibus diversas 
utilitates et servitia facientes iufestare, vel inquie- 
tare, aut a debito injuncto sibi servitio prohibere, 
vel aliquid contra legem et justitiam faeere : quia 5i 
ulterius ad nostras aures fuerit perlatum, et verum 
inventum, temeratorem nostri mandati condigna 
suis factis vindicta coercere decrevimus. Propterei 


B precipimus atque jubemus ut taliter exinde agalis, 


qualiter gratiam nostram vultis habere propitiam. 
Et ut certius hanc nostram jussionem esse credatis, 
de annulo nostro subter jussimus sigillari. 
^ Data xiv Kal. Aprilis, anno Christo propitio, x 
imperii domni Ludovici piissimi Augusti, ind 
ctione xv. 

Actum Aquisgrani palatio in Dei nomine feliciter. 


Àmen. 
XII. 


Ejusdem pro eodem monasterio. 
| (Anno 822.) 
[Apud D. Bouquet, ibid.] 

- In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jes 
Christi , Ludovicus divina propitiante providentia 
imperator Augustus. 

- Si erga loca divinjs cultibus maneipata, propter 
amorem Dei, ejusque in eisdem loeis sibi famelan- 
tes, beneficia opportuna largimur, przemium nobis 
sternz remunerationis rependi non diffidimus. lé- 
circo notum sit omnibus fidelibus nostris, presenli- 
bus scilicet et futuris, quia plaeuit nobis pro merce 
dis nostr: augmento ad monasterium quod dicitur 
Aniana, situm in pago Mag alonense, eonstroctem 
in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu Chrisli, 
et sanctze Marie semper virginis, seu et aliorum, 
ubi nunc Tructesindus abbas preesse videtur cu 
turba monachorum, aliquid ex nostris rebus tradere; 
id est quamdam cellulam nuncupantem Gellonis, 
sitam in pago Ludovense, cum omnibus appendiciis 


quolibet homine, nocendi, vel damnum inferendi D suis, vel.quidquid ibi Willelmus quondam comes 


causa, spontanea voluntate committitur, in hoc facto 
immunitas fracta esse judicatur. Quod vero in agro 
vel campo aut silva, qux nulla munitione cingitur, 
casu sicut fieri solet, a quibuslibet hominibus com-. 
missum fuerit, quamvis idem ager vel campus aut 
silva ad ecclesiam przceptum immunitatis habentem 


pertineat, non tamen in hoc immunitas fracta ju-. 


dicauda est. Et ideo non sexcentorum solidorum com-. 
positione, sed secundum legem qua in eodem 1oco, 
tenetur, mulctandus est is qui fraudem vel damnum 
in tali loco convictus fuerit fecisse. Przcipimus ta-. 
men vobis ut [tam] vos ipsi caveatis et observetis,, 


qui ipsam cellulam in causa domni et genitoris e- 
stri construxit, seu et alii boni homines per sI- 
menta chartarum tradiderunt : nec non in praicio 
pago, villam qu: dicitur Magarantiate ; et in eodem 
pago ín loco qui dicitur Castra-Pastura, ad peor? 
eorum alenda, cum terminis et adjacentiis guis; In 
pago Beterense fiscum nostrum, qui dicitur Miliacus, 
cum ecclesia sancti Paragorii, et Miliciano villa ; & 
in pago Magdalonense castrum, quod dicilur Montt 
Calmense, situm juxta fluvium Araur, cum ecciei 
sancti Hilarii, a termino ejusdem monasterii Ànt- 
nensis usque ad terminos eorum, sicut genito nositt 


* Septimania anno 817 ab Aquitania distracta fuerat. 











1155 


CHARTAE ANIANENSES. 


1454 


Carole& bons meiuri& piissimus Augustus trans A trarietate vel diminutione, jure firmissimo ipsas res 


ripam praefati fluminis per suum przeceptum ad pro- 
pitium'* antedictum tradidit monasterium, excepto 
proprium ingenuorum hominum, quod infra conja- 
cet. ltem in eodem pago illos segos cum ipsa pisca- 
toria, quantumeunque in eodem loco idem genitor 
noster quodam ad suum habebat opus, qui est inter 
mare et stagnum, cum ecelesia et villaribus, et pi- 
scatoriis, et omnibus aspicientiis et adjacentiis suis. 
De silva vero, qu:e eidem fisco adjacet, concedimus 
eisdem monachis et eorum hominibus, ut ad usus 
et ad piscatorias reemendandas, quantamcunque 
necesse fuerit ad.eorum utilitates, accipiant, pascua 
etiam ad animalia eorum alenda, absque ullius ho- 
minis impedimento, ubi voluerint, et illi et homines 


habere et possidere valeant. Placuit etiam nobis 
huie congregationi, quando Dominus abundanter 
largiri dignatus fuerit, decem modia de oleo dare, 
id est de tolomena et solaria; quando vero minus, 
sex modia. Et jubemus per hoc przceptum procura- 
toribus earumdem villarum presentibus et futuris, 
ut mensuram olei praescriptam missis supradicte 
congregationis vel ejus successoribus in Arelato 
annis singulis dare studeant. Hzc quippe auctoritas 
ut nostris et futuris temporibus, Domino protegente, 


valeat ineonvulsa manere, manu propria subscri- 


psimus, et annuli nostri impressione signari jussi- 
mus. 


Signum Ludovici serenissimi imperatoris. 


eorum habeant. Cretera vero quze restant et silva et p — Durandus diaconus ad vicem Fridugisi recognovi. 


pascua utantur, et. comes ei habitatores civitatis 
Agatensis, sicut antiquitus usus fuit. [n pago nam- 
que Ágatense fiscum nostrum qui vocatur Sila, et in 
pago Narbonense salinas, qu:e sunt in pago nuncu- 
pante » Ad-BSigna, quantascunque eis noster missus 
* Leybulfus comes designavit, cum terminis et late- 
rationibus. Insuper et cellam juris nostri qua est 
constructa in honore sancti Martini intra muros 
civitatis Arelatensis , cum omnibus qux ad eam in 
eodem pago Arelatensi vel Avenionensi presenti 
tempore legaliter pertinent. Et locum qui est in 
pago Arausione, vocabulo Morenatus , vel que ad 
ipsum locum pertinent. Sifniliter et villam quz di- 
citur Massacia, cum omnibus appendiciis, habentem 


plus minus xi, mansos, qua est ex ratione predicte C 


ecclesie sancti Martini. Hzc omnia przscripta cum 
ecclesiis, villis, villarihbus, domibus, xdiflciis, man- 
cipiis, terris, vineis, olivetis, silvis, garricis, pratis, 
pascuis, molendinis, aquis aquarumve decursibus, 
piseatoriis, perviis exitibus et reditionibus, cultum 
et incultum, cum omnibus adjJacentiis et appendiciis 
Suis, totum et ad integrum , quantumcunque juris 
nostri e& possessionis ac proprietatis, przediclo mo- 
nasterio concessimus per hànc nostre auctoritatis 
donationem, ad stipendia fratrum ibidem Deo famu- 
lantum, et ad subsidia pauperum ad cunctas ejus- 
dem monasterii utilitates, perpetualiter concedimus ad 
habendum. 1ta videlicet ut quidquid ab hodierno die 
de pra»dictis rebus facere vel ordinare, vel etiam dispo- 


Data xui Kal. Aprilis, anno, Christo propitio, 1x 
imperii Ludovici piissimi Augusti, indictione xv. 
Áctum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine 
feliciter. Amen. 
XIII. 


Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 826.) 
[Mabill., Annal. Bened., II, 124.] 

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im- 
perator Áugustus. 

Omnibus fidelibus sanctze Dei Ecclesi:e, przsenti- 
bus scilicet et futuris, notum sit quia Tructesindus 
venerabilis abbas, ex monasterio quod dicitur Ania- 
na, in honore Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi 
necnon et sanct: Mari constructum, nostre man- 
suetudini suggessit qualiter Arnaldus comes in pago 
Biterrense villam de Cinciano, et casale proprium ex 
comparatione et acquisilione acquisivit, et ipse Ar- 
naldus per suum wadium domno Benedicto tradidit 
predictas res prefati monasterii Anianensis, quo 
mortuo missi nostri partibus nostris predictas res 
revocaverunt. Petiit itaque pr:»dictus abbas Bene- 
dictus clementiam nostram, ut ipsas res .de jure 
nostro in ejusdem monasterii ditione perpetualiter 
ad obtinendum tradidissemus, quod ita et fecimus. 
Petiit itaque nos Tructesindus abbas, ut nostrum 
preceptum super hoc negotio fleri juberemus, per 
quod nostris futurisque temporibus Ipse et Successo- 


nere rectores et. ministri prxdicti monasterii volue- D res sui per eum securius et firmius eas possiderent, 


rint, libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi, 
Et nullus ex fidelibus sancte Dei Ecclesiz et nostris 
de przscriptis rebus a nobis praffato monasterio vel 
congregationi ibidem degenti concessis aliquid mi- 
nuere tentet; nec homines ibidem commanentes 
distringere, nec fidejussores [tollere], nec paratas 
requirere, nec ullas redhibitiones exigere przsumat. 
Sed sicut nobis ob amorem Dei przscripta loca cum 
omnibus eorum appendiciis eidem congregationi 
delegari, atque perpetualiter ad habendum tradere 
libuit; ita, Domino protegente, absque alieujus con- 

? Legendum, antedicto tradidit monasterio. 

b Ad-Signa est locus vulgo Sigean dictus, in. dic- 


cujus petitioni assensum przbuimus, et hoc nostrae 
anetoritatis przceptum fleri deerevimus, per quod 
decernimus atque jubemus, ut quidquid rerum sua- 
rum predictus Arnaldus ad prefatum monasterium 
Anianum przdonavit, flrmum et inviolabile perma- 
neat; ita videlicet ut quidquid de ipsis vel in ipsis 
rectores et ministri supra memorati monasterii dispo- 
nere atque ordinare vel etiam facere pro utilitate 
ejusdem monasterii voluerint, absque ullius injusta 
contradictione ordinent atque disponant, et faciant 
quidquid utilitati predicti monasterii congruere ct 


cesi Narbonensi ad mare. 
€ Leibulfus comes erat Narbonensis. 


14155 


.B&. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS. 


iis 


convevire prospexerint. Et ut hzc auctoritatis nosirze A ciendis opposuerit, aut aliquam  injustam occasio. 


precepiio firmior habeatur, et per futura tempora 
melius conservetur, annuli nostri impressione subter 
eam signari jussimus. : 

Hirminmaris diaconus ad vicem Fridugisi abbatis 
recognovi. 

Data xix Kalend. Septemb., anno, Christo propitio, 
1x imperii domni Ludovici piissimi Augusti, indict... 
Actum Carbonaco villa palatio regio in Dei nomine 
feliciter. Amen. 

XIV. 
Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 835.) 
[Apud D. Bouquet., ibid.) . 
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 


nem conatus fuerit adhibere, predicto advort 
injunximus ut nobis renuntiel, ut nos illi, qui ae 
stram jussionem neglexerit, secundum facti sai me. 
ritum retribuamus. Dixit etiam nobis prezietes Er 
menaldus abbas eo quod maneipia de mouastere 
sancti Martini, quod nos largitionis nostre mueere 
8d prxdietum Ananiense monasterium concessimus, 
per loca diversa fugitiva sint. Volumus ut predicts 
advocatus ea quzrat; et ubicunque inventa fneriat, 
et secundum legem Romanam trioennio se defender 
voluerint ; et hoc przedictus advocatus ex propibqui 
eorum circeumcinxerit, aut testimonia idonea dede. 
rit; iat de eis secundum Romans legis. sanciioneg, 
ul tricennium ea excludere nom pessit. Ei liceat à 


Christi, Ludovicus divipa repropitiante clementia B suas res proprias absque cujuslibet interpellaüow 


imperator Augustus. 

Si petitionibus servorum Dei justis et rationabili- 
bus divini cultus amore favemus, id nobis procul 
dubio ad xternam beatitudinem promerendam pro- 
futurum credimus. Idcirco notum esse volumus cun- 
ciis fidelibus sancte Ecclesie Dei et nostris, prz» 
sentibus scilicet et futuris, quod Ermenaldus abbas 
monasterii nostri, quod dicitur Aniana, ad nostram 
accedens mansuetudinem, ostendil nostra majestatis 
obtutibus quamdam przceptionem quam nos olim 
ad petitionem pra:decessoris sui Benedieti abbatis , 
ob amorem Dei et monasterii utilitatem, fieri jussera- 
mus ; deadvocatione videlicet..... ad hoe in nostram 
proceperamus commendationem, ut liberius przüi- 


injusta aut inquietudine quiete possidere; ei qui 
memorata ad peragendum ei injunximus, ab emsi 
hoste vel wasta, sive ab omni publico servitio imme 
nem existere : quatinus advocationem a nobis sili 
injunctam liberius atque utilius peragere valeat. Le 
centiam eliam dedizmaus eidem abbati de minoribe 
atque levioribus causis alium advocatum mitten, 
qui prefati monasterii causas atque necesihts 
utiliter fideliterque administrare pessit. FA nt ha 
litteras esse verius credatis, de annulo nostro subier 
eas jussimus sigillare, | 

Hirminmarus notarius ad vieem Biugonis reo 
gnovi. 

Data xit Kal. Augusti, anno, Christo propitio, 114 


cti monasterii utilitates et necessitates procurare C imperii demni Ludovici piissimi Augusti, indieliot 


valeret. Sed eodem advocato divina vocatione rebus 
humanis exempto, nostram expetivit clementiam ut 
eamdem advocationis curam Maurino vassallo nostro 
committeremus. Cujus petitionem nostris indigere 
auxiliis perpendentes, divino tacti munere postulata 
concessimus, committentes eidem vassallo nostro, 
Maurino nomine, rerum monasterii sui curam, in 
acquirendis videlicet justitiis, et aliis faciendis. Pro- 
pter hoc hos nostr: auctoritatis apices ei successo- 
ribusque per tempora labentia sibi succedentibus 
fieri ac dari precepimus ; per quos przcepimus at- 
que jubemus [ut] omnia quzecunque przedictus advo- 
catus spe dicti monasterii Ánianensis, nomine 
Maurinus, secundum legem quzsierit, aut quzren- 
tibus obstiterit, aut juste satisfecerit, atque legaliter 
diffinita fuerint, rata et stabilita permaneant, ubi- 
cunque ad loca et potestates seu ministeria cujus- 
cunque comitum advenerit, undecunque de rebus 
ejusdem monasterii justitiam qu:zesierit, absque ulla 
dilatione secundum legem plenissimam reperiat, at- 
que quzrenübus faciat. Et quia constat idem mo- 
nasterium nostrum proprium esse, volumus et prze- 
cepimus ut sspe nominatus advocatus nulla ullate- 
nus testimonia super nostra ejusdem immunitate 
monasterii testes recipiat : sed quidquid juste et le- 
galiter qu:sierit sive delenderit cum nostrse partis 
testibus, effectum rei evindicare et perficere studeat. 
Si quilibet vero aliquara dilationem in justitiie fa- 


Xni. 
Actum Siremiaco villa in Dei momine felit. 
Ámen. 
XV. 
Ejusdem pro eodem monasterio. 
(Anno 837.) 
[Apud D. Bouquet. , ibid.] 
1n nomine. Domini Dei et Salvatoris noswi ks 
Christi, Ludovicus divina reprepitiante clementi it- 
perator Augustus 
Omnibus fidelibus sanctz» Dei Eccleske et nostris 
presentibus scilicet et futuris, notam sit quia olia 
adhuc in Aquitania constituti, et necdum imperiali 
honore et nomine coelitus insigniti, beneficiavunti 
quamdam villam in pago Lutevense Aniani mou 
sterii, qux est ia. bonore sancti Salvatoris, seu be 
te Marix virginis, et Petri et Pauli apostolorum. 1*- 
que archangeli Michaelis dicata, petente nimirum 
Benedicto ejusdem monasterii tunc temporis abist^ 
et per auctoritatem nostram delegare curavimus 
Sed quia deinceps divinitus nobis imperiali solio sub 
limatis, easdem res potiori auctoritste roboralas 
fuisse necdum esse consisterat, venerabilis Ernexk 
dus ejusdem monasterii abias nosir$ gupplicivil 
clementi? ut denuo nostram. auctoritatem super ^ 
bus ville, qu: dicitur Caussenas, accipere merereih 
per quam eas firmius possidere valeret. Cui di!!? 
amore et honore assensum proebentes, bos Dostrt 


ti /—' CQHART.E ANIANENSES. 1ss 
apices fleri jussimus, per quos decernimus atque A omni integritate, sicut a temporibus domni et geni- 


sancimus ut jam dicta villa Caussenas cum omni in- 
tegritate sua diebus vit:e nostrz beneficiario munere 
in domjnatione et gubernatione Aniani monasterii 
rectorumque illius atque sustentatione fratrum in 
Deo Domino militantium persistat ; et quidquid de ea 
jure ecclesiastico et modo beneficiario facere dispo- 
suerint, liberam habeant potestatem. Et ut hzc au- 
ctoritas nostra firmior habeatur, de annulo nostro 
subter jussimus sigillare. 

' Signuin Ludovici serenissimi imperatoris. 

Hirminmaris notarius ad vicem Hugonis reco- 
gnovi. 

Data xiv Kal. Novembris, anno, Christo propitio, 
xxiv imperii domni Ludovici piissimi Augusti, * in- 
dictione xv. 

Acium Aquísgrani palatio regio in Dei nomine fe- 
liciter. Amen. ' 

XVI. 
Fjusdem pro eodem monasterio, 
(Anno 837.) 
[Apud Mabill., Acta SS. ord. S. Bened.) 

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im- 
perator Augustus. | 

Si erga loca diyiuis cultibus mancipata propter 
ainorem Dei eosque in eisdem locis sibi famulantes 
beneficia opportuna largimur, przmium nobis apud 
Dominum :etern:ze retributionis rependi non diflidi- 
mus. Idcirco notum sit omnibus fidelibus noctris, 
presentibus et futuris, quia placuit nobis pro mer- 
redis nostr: augmento ad monasterium quod dici- 
tur Aniana, situm in pago Magdaloenense, constru- 
cium in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, et sancte ae. semper virginis Mariz, seu 
aliorum sanctorum, ubi venerabilis Hermenaldus 
abbas pr;zeesse videfur, aliquid ex rebus tradere no- 
stris, id est quamdam cellulam nuncupanjem Gel- 
lonis, sitam in pago Lutovense, cum omnibus ap- 
pendiciis suis, vel quidquid ibi Willelmus quondam 
comes, qui ipsam cellulam in causa domni et geni- 
toris nostri construxit, seu el alii boni bomines per 
strumenta ehartarum tradiderunt. Et in przdicto 
pago villam qu: dicjtur Magaranciate, et. locum 
qui dicitur Castra-Pasiura ad pecora eorum alenda, 


seu diversis usibus, cum terminis et adjaceniiis D 


suis. EL in eodem pago flscum nostrum Curcenate 
cum omnibus adjacentiis suis. In. pago quoque Bi- 
terrense fiscum nostrum, qui dicitur Miliacus, cum 
ecclesia sancti Paragorii et Miliciano villa, cum oim- 
nibus appendiciis et adjacentiis suis. Et in eodem 
pago Villam-Cincianym cum appendiciis et adjaceu- 
tiis suis. Et inter confinia de pago Rutenico seu Ne- 
mausense alpes ad pecora alenda seu alios usus 


.quas dicunt Jaullo, cum terminis et adjacentiis suis, 


quas olim pr:efato monasterio per missos nostros 
Ragambaldo seu Fulcoaldo comite tradidiinus cum 


* Cointius hoc preceptum refert ad annum 856, 
Iudictionem jneundo & Kalendis Septembris, annos 


toris nostri ab eisdem monachis possessum fuit. Et 
locum qui dicitur Áuraria cum omni integritate, 
sicut olim a bone memori» Ermengarde regina 
predicto monasterio traditum est. Et in pago Mag- 
dalonense castrum quod dicitur Monte-Calmense, 
situm juxta fluvium Araur, cum ecclesia sancti Hi- 
larii, a termino ejusdem monasterii Anianensis 
usque ad terminum rerum, sicut genitor noster 
trans ripam praefati fluminis per suum preceptum 
ad proprium jam dicto tradidit monasterio, excepto 
proprium ingenuorum hominum quod infra conja- 
cet. Et super pr»fatum fluvium, Caucinum ad pa- 
scua armentorum et alenda pecora seu alias utili- 
tates, cum villulis et omnibus aspicientiis suis. Et 


B alio loco Comajagas cum finibus et adjacentiis suis, 


seu et Paliares cum appendiciis suis. Et iu loco qui 
dicitur Sogrado, cellulam quam ipsi monachi zxdi- 
flicaverunt tum adjacentiis suis. Omnia hxc cum 
omni integritate, sicuti a misso genitoris nostri Ca- 
roli Leydrath archiepiscopo traditum et. marmori- 
bus per cruces et terminationes assignatum fuit, 
et ab ipsis monachis a temporibus genitoris nostri 
possessum. Et in ipso pago, in fisco nostro nuncu- 
pante Juviniaco, locum | quod antiquo vocabulo 
Fons-Agricole dicebatur, nunc autein Nova-Cella 
appellatur, quam proprio opere ipsi monachi mani- 
bus suis :edificaverunt ; etiam et molina duo infra 
ipsius fisci terminum supr fluvium Lero ab eisdem 
constructa cum omni inlegritale, sicut hactenus a 


C temporibus przlibaji genitoris nostri quieto ordine 


tenuerunt ; et inter mare et stagnum locum qui vo- 
ralur porcarias, quem sibi ad porcos alendum vel 
ad piscationis opportunitatem, seu alias adjacentias 
de locis eremis przffat monachi susceperunt, et a 
genitore nostro eis per praeceptum collata sunt. 
]tem in eodem pago illos segos cum ipsa piscatoria 
et plagis maris et fiscum nostrum adh:xrentem illis 
qui nuncupatur Sita, qui est inter mare et stagnum, 
et subjungit pago Agatensi, cum ecclesiis, villari- 
bus, mancipiis plagis maris et piscatoriis, cum om- 
nibus aspicientiis et adjacentiis suis, cum silvis et 
arboribus supra positis, usque ad locum qui dicitur 
Caraiacum, quantumcunque vel quomodocunque in 
eisdem locis idem genitor noster quondam ad suum 
habuit opus. Et in pago Narbonense salinas quae 
sunt nuncupante Ad-Signa, quantascunque noster 
missus Leibulfus comes eis desiguavil, eum termi- 
nis et laterationibus suis. Insuper et cellam juris 
nostri, qu: est constructa in honore sancti Martini 
infra muros civitatis Arelatensis, cum omnibus qux 
ad eam in eodem pago Arelatensi vel Avinionensi 
presenti tempore perünent. Et locui qui est in 
pago Árausione, vocabulo Murenatis, quidquid ad 
ipsum locum pertinet; et villam quz dicitur Massa- 
ciacum ompibus appendiciis suis, habentem plus 
minus mansos xL, qu:e est ex ratione prodictze cella 


vero imperii Ludoviciani ab anno 812, quo a patre. 
consors imperii declaratus est. 


1439 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


ui 


saneti Martini; seu et insulam Suburbanam nun- À vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, ant 


cupatam, qua cingitur ab omni parte a Rhodano 
flumine, cum ecclesiis ac rebus seu appendiciis suis, 
Sicut quondam Leibulfus comes per auctoritatem 
nostram cum Notone archiepiscopo ex suo alode 
* excambiavit et jure possedit, atque per chartam 
donationis prefato contulit monasterio. Necnon et 
in pago Ucetico donamus cellulam proprietatis no- 
strz,, qux nuncupatur Casa-Nova, qu:e sita est juxta 
locum .qui vocatur Gordanicus, super fluvium Ci- 
cer, sicut eam et genitor noster quondam possedit, 
etnos olim prxíato monasterio per auctoritatem 
nostram concessimus. Hzc omnia prescripta cum 
omni integritate predicto monasterio per hanc no- 
str? auctoritatis donationem perpetualiter concedi- 
mus ad stipendia fratrum ibidem Deo famulantium, 
ita ut quidquid ab hodierno die et tempore de prz- 
dietis rebus facere vel ordinare voluerint ministri 
loci ipsius, libero in omnibus perfruantur arbitrio. 
Quam ob rem hanc praeceptionem nostre auctorita- 
tis pro firmitatis studio fleri jussimus : per quam 
omiino praecipimus atque jubemus, ut nullus ex fi- 
delibus sancte Dei Ecclesix ac nostris de przscri- 
ptis rebus a nobis przefato monasterio vel congrega- 
tioni ibidem degenti concessis aliquid abstrahere 
aut minuere tentet, necin ecclesiis aut loca vel 
agros seu reliquas possessiones przedicti monasterii, 
quas moderno tempore per donationes genitoris 
nostri ac nostras seu czeterorum fidelium juste pos- 
sidere videtur in quibuslibet locis, quidquid ibidem 
propter divinum amorem collatum fuit, quxeque 
etiam deinceps in jure ipsius sancti loci aut per nos 
aut per alios voluerit divina pietas augeri, ad cau- 
sas audiendas vel freda exigenda, aut mansiones 


& Exstat in tabulario Anianensi. 


homines ipsius monasterii tam ingenuos quamque 
servos, qui super terram memorati monasterii resi- 
dere videntur, distringendos, nec ullas redhibitiones 
aut illicitas occasiones perquirendas ullo unquim 
tempore ingredi audeat vel exactare presumat. Ei 
quidquid de rebus praefati monasterii fiscus sperare 
poterat, totum nos pro aeterna remuneralione prz- 
dicto monasterio concedimus, ut perpetuis temperi- 


' bus in alimoniam pauperum et stipeudia monady- 


rum ibidem Deo famulantium proficiat in augme- 
tum. Et quandoquidem divina vocatione supradi 
ctus abbas et successores ejus de hac luce migrave- 
rint, quandiu ipsi monachi inter se tales invenire 
potuerint, qui ipsam congregationem secunden 


B Regulam sancti Benedicti regere valeant, per hax 


nostram auctoritatem et consensum, sicuLi in alii 
eorum continetur przeceptis a nobis vel genitore ne 
stro sibi collatis, licentiam habeant semper eligendi 
abbates, quatenus ipsis servis Dei qui ibidem De 
famulari videntur, pro nobis et conjuge proleqw 
nostra et stabilitate totius imperii a Deo nobis co 
cessi vel conservandi jugiter Domini misericordiam 
exorare delectetur. Et ut hzec. auctoritas nostris ft- 
turisque temporibus Domino protegente valeat it- 
convulsa manere, manu propria subscripsimus, e&t 
annuli nostri impressione signari jussimus. 

Hirminmaris notarius ad vicem Hugonis recoguosi. 
. Data xii Kal. Novenibris, anno, Christo propilio, 
xxiv imperii domni Ludovici piissimi Augusti, i 
dictione xv. 

Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomi 
feliciter. Amen. 





INDEX RERUM ET VERBORUM 


AD 


SANCTI BENEDICTI ANIANENSIS CONCORDIAM REGULARUM. 





In hoc Indice revocatur Lector ad numeros columnarum nostrarum. 





A lectüs in medio dormitorii, 967. Quam 


Abbas qualis esse debet, 755, 769. 
Ex congregatione eligeadus, 7355, 760. 
Non ncoplytas 7160. Ejus ordinandi 
ratio, 762. Ordinandu: ab episcopo, 
761. Non olim tenebatur esse bacer- 
dos, 895. Qualiter peccet in rerum 
temporalium administratione, 775. Ei 
rem monasterii vendere aut alienare 
non licet, 785. Non debet habere pro- 
prium, T/5$. Non debet uti libera po- 
testate, 782, 1019. Sine ejus permissu 
Dibil faciendum, 1197. Debet reticere 
cum sua congregatione, 1255. Eis- 
dem frairam cibis debet esse con- 
Unius, 11U7. Levet pedes fratrum, 
1201. Hospitum, 1217. Ejus coquina, 
ibid. Litigare nou debet, 760, 761. 
Cubare debet in dormitorlo, 908. Ejus 


coram gerere debet de excomumuni- 
catis, 1107. 
qo lbbatissm ordinatio ab episcopo, 


Abbo (S.) abbas, 798. 

Ablactatum, 833. 

Ablutio manuum ante sumptionem 
eucharistis, 1007. 

Abnegare semelipsum sibi, 799. 

Absentes ab oraL.tio| pro utilitate 
monasterii, 1158. Absentium comme- 
moratio in oratorio, 1313. 

- Absolutionis forma, 1030. 

Absolvendi monachi excommunicati 
ritus, 1005, 1009. 

Abstentus, quid, 986. 

Abstinentia moderata, 1117. Qualis 
esse debeat, 1211. 

Abstinere sliquem, 986. 


Acceptio persone, 7l. — 
Accusatio sui, 1025. Quam sii uil 


Acedia, 960. Ejus remedis, 9l. 
Achar, Achan, 982. 
Acta Apostolorum, 1221. 
Actum, coactum, 759. 
Adalardus (S.) abbas, 79. 
Adalaricus (S.), ts. manet in3o- 
usto corpore pu 
bilis, ne sacrilicium interrumpstsy 


E liücans. supra petram, 18i 8f 
egi ny bbas Fuldensis, 195. 

Sg (B.) abbas Fu ; 
rotes in itiuere ul tractandi, 


Agroti monachi ut tractandi, 08 
Ut tentandi, 1095. Non sunt fote 
s dibus parentum, 1090. 


144 


&gyptioram. monachorum in susci- 
piendis monachis ratio, 126 ;. 

/Equare quid, 1236. 

A£sopus quomodo appellatus, 776. 

, Aste |s cibus sumendus est, 
1357. 

[Ets juventutis, 767. Professionis 
religiose emittenJd:e, 67, 1507. l'esta- 
menti condendi. 1309. /Etates qua 
facilius aut difficilius fam m susUnent, 

09 


Agapius impostor, 1222. 
Agauneuse uionasterium, 885. Ejus 

officium, 891. 

Agenua quid, 896. 

Agricolarum mos, 1189. 

Aidanus 6) episcopus, 1210. 
Alsqew, 00U2. 

Áxvqaosóve , 1260. 

Áxviparv, 360. 

Alabasi rum, 1200. 

Albuinus presbyter, 857. 

Albus color vitandus | mona his , 

1218. 

Alcuinus seu Albinus, 895. 
Alexauder Seye*us imperator, 799. 
Alleluia, 898. Qwuaudo dicesdum, 

893. In Domlmceis, 898. Ejus intermis- 

sio in Septuagesima, 598. 

Altercari, 781. 
Alteri nou faciendum, quod tibi ficri 

non vis, 799, 1520. 

Alto (S.), 817. 
Amari plusquam , timeri oportet , 


Ambrosiana Ecclesia, 898. 

Ambrosiauum, 838. 

Ambrosius (S.), 888. 

Amor prelati erga subditos qualis 
sit, 771, 111. 

Amphietyon, 1105. 

An phitheairum spiritale, 932. 

Anachorei, 751, 752, 195, 146. 

ÀviaSo,, 1251 

ÀÁve)eg B&v:tv , ibid. 

ÀveXopitov, 889. 

Anslogium, 859. 

Anastasius papa, 894. 

Anaxagorss Clazomenius, 865. 

Ávéke ie, 1259... 

Audreas (S. ), 1221. 

Augeli referuut nostras actiones 
Deo, 859. 

Anglorum rex contentus cibis mo- 
nachorum, 1217. 

animarum regimen quam difficile, 


- Aunliversarie preces pro defunctis 
fratribus, 809. 

Annorum multitudo porum coufert 
ad vitz: monasticte perfeet ouem, 018. 
Auuus probatioui monachorum couccs- 

, $us, 12069. - 

Anselmus (S.) Cantoariensis, 718. 

Antecessus, 1121, 1291. 

Autipbona, 896. 

Antipolis, 1547. 

Antonius (S.), 1117. 


Apes signo ad quietem vocale 
Tr^ , 
Áeou, 912. 
Áeedis, 1197. 
Apoerisiarius, 1209. 
' Apollonius astronomus, 776. 
ÁxoXeraet, 1520. 
Ásoetulllguv, 890. . 
,uApeston opus corporale faciebant, 
56. ' 
Aqu: nimius pouis noxius, 1115. 
Ara Dius et Preserpinze subterra- 
nea, 966. 
Arcells, 155. 
Area quid, 1181. 
Arelate Tert, Sexte et None 
officium quando iustitutum 905 


Áeurvdgev, 904. 
Arisiomenes, 863. 


IN CONCORDIAM REGULARUM. 


Arsenius (S.), 1231. 

Arsesius (S.), 707. 

Artifices monasterii extolli non de- 
bent, 1259. Ejusdem artis simul habi- 
tent, 1303. Non accipiant opus sine 
permissu, 1262. Nou eligant Opus pro 
$uo arbitrio, 795 

Áerioun, 1335. 

Aruudo quis dicatur, 758. 

Áej&pio, 914. 

Áezu63on2Sáoio; , 10:0. 

Asa rex Juda, 1093. 

Ascen3a Donnni, 1595. 

Áoxxeu, éexqris, 153. 

Asturins (S.) episcoyus, 1112. 
Atteniio jn oratione, 1108, 1214. 
Auenuaius abstinentia quid faciat, 

1012. 
,AUonitus, 721. 

,Audientes qui, 1010. Eorum genus 
duplex, 1010. 

'Augustiuus (S.) componit librum de 
opere inouachorum, 1175. Ews Re- 


"gula, 708. Nullam compo-uit regulam 


eremitarum, 712. Eligit sibi Successo- 
rem, 813. . 

Aurelianus (S.) Arelatensis episco- 
pus; ejus regulas, 710. 

Aurelius Cartiiazinieasis episcopus, 


T6. - 
,traritia fügienda, 1052. Insatiabilis, 


Aviarium, 1046. ' 
gol tus (S.) Viennensis episcopus, 


Aydoinus episcopus Carnotensis , 


B 


Baculi usus apud monachos, 1239. 

Baluearum usus, cpris couceden- 
dus, 1054, 1089, 1091. Sanis tardius, 
1084. Noxius anims, 1084. Ante cer- 
tas festivitstes concessus, 1193. 

Balneunm uode, 1104. 

Baucor monasteria duo, S83. 

Bard, 1229. 

Bardococullus, 1229. 

Barnabas , resbyter, 815. 

Basilii (S.) Regula, 708. 

Basiua s»nctimonials turbat süum 
monasterium, 10:1. 

Baucalis, 987. 

Beda olim sanctus, e! beatus appel 
latus, venerabilis t»rJius, 1025. 

Beli«rophon, 962. 

Bgenediceudi se mutuo in cceursibus 
mos, 1530. Beuedicere mouachum, 
1271. Benedicite, 738. 

Benedictio abbatis, 839. Clborum et 
edentium, 1153. Merorurm, 1152. Mo- 
nachorum in exitu monasteru, 1779. 
Septimanariorum, 1u71. Benedivtio- 
nes, 835. 

Benedicti 'S.! Regu!s perfectio, 
118 et segq 

' Biber, 1071. Biberes, 1071. 

Bibitio, 991. 

Birrus, 1344. 

Bisacaa, 557. 

Bona iateutia in quibusdam, 800. 

Boua, per que Deo pareuduin est, 
sunt a Deo, 724. Bonuti oinue ex Deo 


e»t, 81. 
Bracile, 1256. 
5r atiariuun, bratiatorium, bratium, 
B(i6vov, 1153. 
Breve seu brevis, 1155. 
Breviarium, 569. . 
Bruta ipeunies olim inter demon:a- 
cos consistebaut, 1010. 
Ruccella, 1155. 
Buccellarii milites, 999. 
Buccellstum, 995. . 
Burgund:ofara, 855, 
Burgundofar, $5. 


C 


Cacabus, 757. 

(;ecilianus arehidiaconos, 747. 

Cad^utis alterum. poena, 1567. Cie- 
1556 invicem iu monasterio non licet, 


Ceelibatus professio, 1507. 

Ciesar male cinctus, 1251. 

Czs.r spiritalis, 768. 

Cesaris dus, 935. 

Caesarius (S.) Arelatensis, 1029. Eius 
Regulo, 710. Attentio iu oratione, 935. 
Meditatio de rebus divinis etiam dor- 
mieudo, 997 

Caui maledictio, 915, 

Caiui heretici, 004. 

1 gqalanus qua»satus non conterendus, 


C3lc-amenta monachorum, 12523. 

Caleearium, 1019 

Ca: dellus. 1120, 1153. 

Caldus, 1155. 
. Caligse, 1252. Cla vate, 1254. Folli- 
cant s, 1247. 

Cama, 1248. 

Cambuta, 953 

Camisis, 1218. 

Campsate, 1306. 

Candela quid, 968. Ardens noctu in 
dorinitorio, 961, 168 

Capdor, 150. 

Canonicz horx unde, 1206. 

Cauonic:ie mulleres, 950. 

Canon offielum divinum, 1205. Men- 
sura ; qua. colonus reddit domino suo, 


Capilli monacbornm in coufessione 
positi, et Deo sacrati, 1500. : 

Capitale, 1230. 

Capitis demisslo omni ín loco, 866. 
Lo 1195. Velatio inter vescendum, 

Ca: mina, 718. 

Carnes liaud apronendse monachis, 
11135,1123. Inlirmis et omnino debilibus 
concesse. 1083. Ei longo itineri de- 
gtinatis, 1129. 

. Carnoi:ensis comilatus a quo institu» 
tus, 952. 

Caro :ollibus vestita vires resumi 
adversus animam. Vehementius im- 
poguat tbouachuin recens conversum, 


Caroli Magni versus, 1217. 
Carricare, 758 ) 
Casiuenses monachi, 864 el seq. 
Cassis»ni error, regula , sauctitas, 
108, 1056. 
. Caste quid, 756. 

Casula quid, 1032. 

Cateclumeui novitioli, 1205. 'ani- 
teutes, 1010. . 

. Caucellus, 11354. 

Caucus, 1154. 

Causa culpa, 1001. Defensio, 754. 
Potestas, 938, 1105. 

. Causari, 760, 774. 

Causarius, 761. 

Causatio, 771. 

Causator, 7600. 

Cauti, 1289. 

Càutio, 1223. 

Cautum, 1289. 

Cella segrotorum, 9,1, 1084, 1001. 
Hospitium, 1215. Novitiorun, 1263. 
Monachorum , 1178. Senum, 971. Va- 
rie ejus acceptiones, 1085. Custodia : 
quot in una olim monachi liabitabapt , 
971. Ut paradisus habenda, 805. 

Cellararii dotes, 1041. Vasa ei consi- 
gnanda ab hebdousdario , 1018. Ne- 
glector frsirum judicandug cum impiis, 
1047, 1050. 

Cellarium, 1025. 

Cellarius, 1041. 

Xitpn t éyutvot, 1010. 


44419 


Xupos, 1010. 

Chiouàaius episcop, 9^8. 

Chilpericax Burguudioouin rez, 712. 

Xlaiw., 1236 

Xouwivev, 1256. 

Xiuo:$, . . . 

Christus via, 814. Ejug passiones 
jmitanda, 1035. Fievisse legitur, non 
risisse, 863. Prandisse non legitur, 
4115. Prandisse probatur, 1115. à et o, 

Ti6. [n hospite soscipiendus, 1215. 
Sob vul:u pauperis, 1019. 

ChroJieldis monacha turbat suum 
monasterium, 1071. 

Cibi monachorum iidem, 1152, 11635. 
Abbatis et monacho:um etiam iidem, 
9352, Senum molles et delicati, 1100. 

Cicindelus, 1119. 

Cilicina vestis vitanda monacho, 


250, 
Cil cium, 1013. 
Ciucti dormire debent motmachi, 


i, 906. 

Cinguli solvendi mos petendo ve. 
niam, 1012, 1015. 

Circa quid, 1178. 

Circare quil, 1178. 

Circelliones, 43. 

Circellum quid, 13559. 

Circitores, 1175, 

Cireumcelliones, 747. — . 

Chtertienslum nionachotum devotio, 


Clamitatio rusticitatis sigmum, 991. 
,oUiamor vitandus in ofatione, 9355, 


9185. 

Claudii imp. socordia, 772. 

Claustrum monasteri , ejusque par- 
tes et usus, 1179. 

Clives monasteri et officinatum no- 
cte dandi: sunt abbati, 154. 

Cla in caligis, 1224. Quales, 1226. 

Clavis foreusis, 1222. 

Clerici olim artiticio sihi vietum qure- 
rebaut, 1179. In. hospitium exceptis 
major honos exlibendus esi s 1210. 
Pos-uut recipi in monachos, 1515. Quo- 
modo in monasterio recipiendi, 1515. 
Habitu monaehico donabantor apte 3n« 
num elapsorn , 1315. Monachii sub po- 
testate episcopi, 1322. 

Clusura, 10 7. 

Coclilear signare, et lambere, 1238. 


Cochlearium, 851. 

Cena olim vespertina, 1145. In pran- 
dium mauta!a, 1158. Ad eam nou dice- 
batur psalmos, 1163. 

Conobiue, 730, 755, '/95. 

Conobiticz vitio laus, 740 et seq., 


46. 

Co»noblum, 755. 

Cogitationes malae prae'ato revelan- 
dz, 816, 818. Sancue in lecto lhaben- 
ds, 969. 

Collatio, 9:9. 

Collect», 1155. Duplex in monaste- 
riis S. l'achomii, 986. Ab eauon exeun- 
dum sine l;centia, 1156. Collectse ora- 
tionis (ormula, 851. Cujus erat eam 
dicere, ibid. Lecco benedictionis post 
Evangelium, 874. 

Colmannus (S.), 1217. 

Colohium, 125;. 

Color vestium qualis, 1251. 

Columbanus (S.) abbas, 7132, 881, 
1237, 1255. 

Columba (S.) Tabennensis precla- 
rum dicium, 958. 

Comam nutrire h:ul deect mons- 

chum, 1341. 
' Comedere ante ststntam liorsm non 
debet monachus, 1160, 1153, 1154. 
Neque extra suum monasterium, 1210. 
Quando id ei permittitur, 1211. 

Commeotus, 919. 

Commend;re, 914. 

Commeudatum, 911. 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


Commupicare, 1211. 

Communicatio virtutam et bonorum 
spiritalium inter monachos, 960. 

Communiter, 817. 

Complere, N50. 

Completa, 855, 913. 

Completio, 1151. 

Comple!:orium, 915, 1117. 

Complaticum monasteriwun, 1149. 

ConcorJia Regularum, 715, 718. 

Confessio culjse, 1025. Non revelan- 
da, 85í. Venilium cuilibet, 1038, 
1050. Turpium non erubescenda, 817. 
Ejus utilitas, 855. Humilis, 866. Aute 
mensam, 851. 'T'er in die, 853. Coufes- 
$:0 pro eapsa seu tabernaculo, 1500. 

Confitemini Domino quoniam bonus, 


Confiteri quibus oportet, 846. 
Conradus rex Homaaorum, 917, 


Consentientes alterius peccato, (364. 

Consi'inm sumendum , 791. Quorno- 
d 191. Siue illo niliil [acienduu, 795, 
4 


Consistentes, 1209. 
Consuetudinis vis, 867. . 
Cousuetudo pro annona et victu so- 
litis, 1160. 
Contentio fugienda, 79$. 
Conticiutum, 875. 
y Continentim laus, 1125. Mensura, 


Convalescentes ut tractandi, 1089. 
Couvenire quid, 897. 


qo Conventus abbatum luitio mensium, 


Conversi, 132, 1532. 
2 ignversionis minorum votum quale, 


Coqui hospilum ad annum, 1218. 

Coquina abbaiis, 1217. 

Corona clericorum, 1241. 

Corporale, 1301. 

Corpus, congregatio, 996. 

Crapula fugienda, 1115. — Unde dl- 
cta, 1115. 

Crassus érDa xoc, 86-5. 

Crucis signum, 1157. Pani olim im 
pressum, 1050. 

Cruci(us, 911. 

Cuculia, 1929. Segestrata, 1255. 

Cucuilio, cucullus, 12:9. 

Cucuma, 731, 1251. 

Culpa lateus cui revelanda, 1025. In 
ejus animadversioge quae sunt conside- 
randa, 985 

Cuminum, 1199. 

Cursus pro loris canonicis, 1161. 

(uspus quid, 1255. 

Cypressinm virge  epísco,orum , 

D 
Debriare, 1151. 
Decalvare, 1001. 
Decauus quid, 938. Officium, 962 


Qualiter eligendus, 950. In militis, 1a 
cmpsris, in judiciis, in fuperibus, 


Decas, 852. 

Decurio, 9019. 

Defendere invicem in monasterio 
non licet, 1559. 

Dejejunatus, 1552. 

Delicaii levius et melius habendi, 
1069, 1072, ' 

Deo prias, 1555. 

Desideri: non implenda, R58. 

Desiderius impostor pseudueretnita 


Detractio fugienda, 806, 1072. 

Detraciorís purna, 9:5. 

Deut iuquirere quanta iutcntione 
oportet, 932. | 

Deus monas, 751. 

Deus Deu« meus, etc., 893. 

Mts kpio4, 780. 


ui 


Disboli essufftandi mos, (46, Q«.. 
liter monachos perdit, 796. 

Diacon, 156. 

Disconatus genus sacerdoui, 1533 


Dista ib morbis qualis exe 
1083. 1 det, 


Dietare pronuntisre, 1108. 
Diel iniiium: apud Judzos et Ate 
nienses, 1115. 
» des quibu$ Spon$os est nobiseus, 


Dietmarus cellerarius ponas ipei 
evadit ob charitatem in fratres, 1045, 
ou Lilliciliora ad abbatem referendi, 


Dilectio carnalis fugienda, 907. 

Dionysius Exieuus, 1210. 

Avjitgie Suse, 991. 

Dipycun quid, 763. 

Alxvpoc detoc, 995. 

Dirigendi fratrés ín via quomo, 
1545. 

Discineti lasetet, 1251. 

Disciplina pro flazellatione, 814. 

Discipulus Christi verus, 745, 

Discretionis virtus, 759, 1117. 

Dissimulare peccata pusilli es ss 
mi, 773. 

Dlstrahere, vendere, 1261 

Distribuere oportet cuique pros 
Opus est, 1067. 

Disir.ngere, districtus, 1575. 

Diltes in szeculo noa extollaoter is 
monasterio , 1071. blandius fovesd, 


Doctrinae gradus !n Eeclesa, 70. 
Doec [du meus, 815. 
minico die non est Vir 
manibus, 1182. Jejunare nehs, 11i. 
À quo id institutum, 1555. 

Dominicarum supplementum fs (» 
dragesitma, 1116. 

Domna, 1523. 

Domnus, 1528. 

Domus variz, sen casses it moy 
sterio S. Pachomit, 917. 

Donatisue frequentius saos pesto 
canebant, 901. — Donatistarum psi 
mi, 916. 

Donati regula, 712, 715. 

Donatus 3] abbas, 715. — 

Dosatus (s. episcopus V esostit- 
sis. 715. 

Dormire in nno loco debent mo 
chi, 965. Neías post vigilias aotturts 
8, 875. 030 

ormitorium, 0359. 

Darotheus (S. ), 830, 1068, 1007. 

Dorse inus, 751. 
qoDpsittieus (S.), 857, 1065, 105), 

Dubia lux, dubius dies, 1189. " 
. Duicainina diebus fesis motis 
danda, 1121. 

Duplex animo, 1531. 

Duplicitas in oratione, 951. " 
Dua omnia* prediessda B0, 


Dyas, 151. 


E 
Ebrius quidam pro marlyre 9". 


Ebullire quid, 1157. 
ios monasterio nos oportel siet 
permissu, 1518, 1551. 
Em wi, SS S 
EwerA Os e . 
Eicctio eX mropistere t487. 
Eleazarus, 1121. 
Electio prelstorum jexts ordinet 
receptionis uon facienda, l. " 
Eleemosyns, 1220. mn! 
dauda, v A Quo daada est ia 
sterío . 
Eminanuel Comnenus Im-, a 


1415 
Encratit:e naeretici, 122?, 


KEsoógy epevia, 915. 
,  Epiiaaius '(S.) Ticini episcopus, 


Episcopi non debent priecipere mo- 
nachis ut edant volatilia, 1125. Mittunt 
eulogias , 1224. l;s incousultis non est 
ejiciendus monachus, 1058. Eorum po- 
testas iu presbyteros et clericos moua- 
chos, 1225. 

Ept»ticum quid, 1116. 


Ézopádys, 1 33 1 . * 
Ezóyev, 1251. 2. 
Equorum multitudo in abbatbus 


damnata, i37. 

Eratosthenes, 779. 

Eremiis, 151, 746. 

Eremiticus status non obest voto 
stabilitatis, 1266. 

Erminollus (S.) abbas et mar:yf, 


Evangelium dum legi.ur, stare opor- 
tet, 593. | 

Ev;«pwzta, 002. 

Eucliaristie sumptio in parasceve, 
1202. Quando sumebatur a. mobacuis, 


Euchitze bzreti: i, 1173. 

Eugendus (3 ) a.:bas, 1255, 

Eogeni:x (3 ) humilitas, 1258. 

. Evirescere, 821. 

Eric, 12:9. 

ROloria, 1325. 

Eulogix varia significata, 1325. Non 
accipienda a monachis síne permissu , 
1226. Ejus usus, 1226. Nou dabatur ex» 
Cotuinunicatis, 1221. 

- "Eutropius (S.) Valentin ;s episcopus, 
t 


Evoriscas monasterium, 855. 

Ex»gella, uepov, 1511. 

, Excomuunicaudi mouachi ratio seu 
norma antiqua, 520. 
xcominunicari quis debeat, 973. 

Excommunicati in cellulas separatas 
retrusi, 1002. Se eis jungere non li 
cet, 1015 et seq. Licet resalutare, 999. 
Quo.nodo satistaciant, 1009. Ante fo- 
Fc$ ecclesi», 1002. 

Excommuuicatio ad certos dies vel 
annos olim determinata, 995. Benedi- 
ctina uiajor, 909. 

Excarrico, 7358. 

Ex corde recitare, 890. 

Excusuvre quid, 1206 

Expansis masuibus or.re, 925. 

Exponere, expositio, 1271. 

Expulsio a tionasterio, 988. 

Exsutllare, 1020. 

Exuvis, 1289. 


FK 
Fabulis abstinendum (a ecelesia, 


Facitergiu, 1058. 
gg Actis implendum quod docetur, 
l 


Familiaritas particu.aris vitanda, 


1152. 
Fara (S.) abbatissa, 855. 
Faro (S.) episcopus, 855. 
Fasciis pedes iuvolvere, 1255. 
Favus melis die festo patribos ab 
angelis datus, 1121. 
eminalia, femoralia, 1235. 
Fewinarum familiaritas fugiénda 
monachis, 987, 1336. Feminarum ha- 
bitu viri induti Kal. Jan., 1141. Femi- 
Pn peras pa.las tangere prohibitum, 


Ferarum ofusa multitudo in eirco, 
etin amphitheatro, 921. . 
Furarum formam homines ludu 


JN CONCORDIAM REGULARUM. 


Kal. Jan., 1111. 
Fercula fratrum zequatia, 1107. 
ira quinta non jejunuau ium, 1200, 


Feriz monacbis non sunt super ter- 
faim, 1128, 

leri in quibus ,ej&na conquie- 
scunt, 1139. 

Fernandus Castellae rex, 1217. 

Fermentum ;ustitie, 769. 

Ferramenta spiritalia, 815. Ferra- 
mentorum cura ut gereuda, 10334, 
1055. Ferramentum quit, 815. 

Ferreolus (S.) wartyr, 711.. 

Ferreolus (S.) episcopus Lceticen- 
sis, 711. 

l'erreolus (S.) episcopus Lemori- 
censis, 711. 
' Fe tinsudum ad opus Dei, 1164. 

Festis diebus puliueatarig aügeuda, 
1122, 1121. 

FicLilia monacborum vasa, 1075. 

Filii nobilium vel iguobilium. non 
sunt 1a monasteriis doceudi, 1098. 

Finibrie, 743. 

Fiwnella, 1332. 
. Finis malus, 802. 

Firminus (S.) Ucetice.sis episco- 
ps, 711. 

Firmitas, 1231. 

Firmus, 1238. 

P'agellationis Pauli tabufa antiqua, 


Flavius Rhemensis episconus, 553. 

Flentes quiuam dicti, 1009 

Flexuosa verba, 838. 

Formaria, 910. Formar.us, 910. 
ormosi uon sunt aliis preefe, eudi, 


Fornieationts remedium, 813. 

Forti: r pro m»jore, 763. 

Fortuitu, 1103. 

Fossatum, Rí9., 

Frue:uosus (S ) abbss, 711. 

Fruc'uosus (S.) episcopus Draea- 
feusis, 711, 1113. 

Fructuosus (S.) episcopus Segoviene 
Bis, 712. 

j nticare, 859. R 

ulgentius (S.) episcopus Rus, en 

sis, 172, 451. 5.) episcope 

Furti rens ut tesetandus, 1002. Quas; 
wulter habendus, 1000. 


G 


Galbanatus, 1315. 

Gaibanis, 1215. 

Galbanum, 1205. 

Gallets, 1133. 

Galli (S.) «nonasterium, 8355. Ejus 
disciplina, 917. 

Gallica, 1051, 1916. 

Gallicarii, 1962. 

Galliciniuu, 875. 

Gallicula, 1547. 

Gallogrsci buecellaril, 935. 

Galnabis, 1418. 

Galvus, 121. 

Tegiv, 1316. 

Garum, 1318.. 

Gastrimargia iSt. 

Teccelia 79. — 

* Gaudium spiritale, 11^5. 

Gavisci, 1067. 

Genovefa (S.), 1553. 

Genua o«culari in signum reveren- 
lia, ii Quando in ecclesia curvan- 
tur . 

Genuflexiones in orationibus, 1205. 
Inter psalmos, 930. 
Georgius (S.) monachus martyr, 


85. 

' Gerardus (B.) abbas, 798. 
Gillo, 986. 
Gillonarii, 986. 


Gloria Patri, etc. Diversa ratione . 


olim cani solitum, 886. Arjanorum, 
886. In responsoriis, 882. 


Ue 


Glutto, 757. 0. 
Gluttum, 757. 
Gotlils sabbatum celebre oiim, 


Graduum humilitatis ratio, 857. 

Grzeci quidam tollentes ossa. mor- 
ivorum pro reliquiis, 747. 

Gramma quid, 1150. 

Granum leguiminis non conlemnen- 
dum in monasterio, 1077. 

l'eggdlov, 1058. 

G:aphiarium, 1058. 

Grapliium, 10237. 

Grate, 810. 

Gr«tise post cibum agendz ín eccle- 
$ía, 113535. 

Gratus, 8360. 

Gregorii (3.) Neocresariensis, 905. 

Guido (S.)'abbas, 1026. 

Guillelmus (S.) comes, 815. 

Guillelinus Londoniensis seditiosug 
Sospensus, pro mor!yre cultus, T47. 

Gyrovagi, 135, 726, 


H 


Habitus monacborum similis, 1196. 
O:dinatus seu ornatus, 12. Non pre« 
tiosus nec nimis abjectius, 1213. 

Haymo Halberstateusis anctor com- 
mentariorum in Epi tolas Pauli, 1050. 

Hehdomad: sanctse jejunium, 1202, 

Heixlomadarii culius, 1073. 

Helenus (S.) episcopus, 576, 

Hellen monachu-, 876. 

Wemina, 1129. 

Heraclii episcopi electio, 815. Sue- 
cessor sancti Augustini, 815. 

Herluca (B.), 857. 

Hieme semel indie edendum, 1157. 

Hierax lizereticus, 910. | 
o ieronymus (S.), 707. Ejus Regula, 
41V. 


Hippias sophista, 1185, 
Hippo regius, 825. 
Historia, 1285. 
auomicida auimarum malus prselstus, 


Fominis natura, et 
nario consistit, 89). 

Houor o!-m monachis et clerieis ex- 
bibi:us, 1539. 

Hora operis Dei a quo nuntiaod», 
1107. — Hora refectionis , 1157, 1141. 
— Horz incompetentes, 1190. — Hors 
manastieis exercitiis congruz, 1175, 
1181, 1182, 1187, 1105. — Horz ca- 
non'c:ze unde appellate, 1205. Possunt 
recitari laborando, 1051. Esrum olim 
diversitas, 901. Quindeclm iti mans» 
sterio sancti l'ructuosi abbatis, 7*6. 
Se. tem diurpte, 903. 

Horatici visio, 1157. 

Hordeaceus panis cibus poniten- 
tium, 1001. 

Hortwiani officium, 13547. 

Hur!us in mou .sterio, 1542. 

Hospites qu liter suseipiendi, 1913. 
Doceudi in oratoriam, 1216. Iis sevvi- 
re debet novitius, 1?61, 1275, 1277. 
Eorum adventu aliquid frsttibus au- 
gendum, 1122. Eorum custodia , 1221. 

tabilitas in monasterio, 1222, Huma- 
nit23 qualis est els exhibenda, 1216. 

Hugo (S.) abbas Clusiacensis, 1117 , 

Huwnsnitss, 992. 

Humanum, 097. 

Humbertus discipulus sancti Ber- 
Darii, 863. 

Humilis suffert omnia, 1553 
. Hunilitas, 835, 1355 

Hymni a sanctis l'atribus compositi 
Iu Ecclesia cani possunt, 858. 


perfectio septe- 


Thices, 71T. 


1447 
16e, T I8. 


Sirtse, . 

Idonevus, 962. 

Ignis eruinpens e sepulcris, 856. Ex 
silice elfcitus iu lucernario, 907. 

Imitatio, 868. . 

Imperanti contraria legi Dei non 
obediendum, 1370. 

Imperare nihil debet przlatus quod 
non ipse prior fecerit, 767, 151.— lu- 
perare oportet monacho voluntati ejus 
contraria, 1397. 

Imperatori seu regi ut Deo pareo- 
Qum est, 816. 

Iniponere psalmum, 1168. 

lmpositio, 1168 

]mprobitas, 975. 

Imyrobus, 973. 

Impulsare, 1272. . 

lu impossibilibusobediendum, 1557. 

Jnsequalhitas pro morbo, 78$. 

Inchoatío boni non est sine gratia 
Dci, 725. . 

lucipieutes novitii dicti, 1250, 1265. 

luciusi in monasterio duplices, 971. 

luciusionis in monasterio bonum, 
1551. 

[ncessus qualis, 808, 867. 

Incorrigibiles isonasterio expellen- 
di, 1029, 

[ncrepatus monachus quid faciat, 
y - 

ndex pro campanas, 906. 

ludicere, 1200. 

Inf.ns et puer idem sancto Benedi- 
eto, 1097. 

Infantium setas, 1198. Eorum potlo- 
ne$, 1136. Ut puniendi cum falluntur 
in oratorio, 1165. Iudulgentius haben- 
di, 1197. Qualiter tractandi, 1100. 

Inferiorem se omnibus debet Judi- 
care monachus, 857. 

Intirmi et egroii differentia, 1025.— 
Intirwi fratres ut tractandi, 1085 el seq. 
Cum eis plus datur quam cseteris non 
debent esse elatiores, 1068 eL seq., 
1072. Eorum cellarium et coquina, 
1085, 1091, 1002. Quomodo se gerant, 
1085. — Iutirmum animo frequentius 
operari oportet, 1095. 

In gratiis tuis, 856. 

Ingratus, 856. 

Ingredi, ingressus, 867. — Ingredi 
non [icet monacho in cellarium et cz- 
teras officinas, 1319. 

Injuriosus (S.) episcopus, 904. 

Instrumenta bouorum operum, 797. 

Interdiana praadia, 1119, 1139. 

Interrauea, 1295. 

Interrogatio, 1156. 

luticze, 703. 

Invidia tormentum, tortor, 752. 

,lnvidorum iogenium, 977 .— Iuvidus 
contentionis amator, 1377. Alterius 
meritum in sei toPmentom convertit, 
13578. Vix alteri subjicitur, 1578. 

Invitos Deus non convertit, 1056. 

lra non perficienda, 800. 

Iracundia lagienda, 812, 

Isidorus (S.) episcopus Asturicen- 
ur (S.) epi 

orus (5.) episcopus Hispalensi 
7i1. Ejus Regula, 7$. 4051 Él ^ 


J 


Jaculatoris orationes, 951. 

jejunium, 807.. Relaxatur zgro- 
ts, 1095. Nullum olim a Paschate 
usque ad Pentecosten, 1157. Usquead 
nonam , 1[63. Monachorum, 1160. 
Quarue et sext» feri», 1138. Kal. 
Jan., 11H, Quadragesimz, 1157, 1198. 

omade sancte, 1202. Parasceves, 

1202. Sabbatiui cur nulla fit mentio a 
saucto Benedicto, 11143, 

Jvannis abbatis responsum, 830. 


INDEX RERUM ET VERBORUM. 


Josnnes (S.) Alexandrinus patriar- 
1049 


a . 
Joannes (S.) Chrysost., 1105. 
Joaunes s Evangelista, 122t. 
Joannes (S.) Gualbertus, 1217. 
Joaunes (B.; Murre episcopus Con- 

Jomeusis, 787. 

oca monachis interdicta , 090. 

Etiam honesta vitanda, 825. 

Joscph (S.) (aber ferrarius, 1186. 

Faber lignarius, 1186 
Judicare quemquam non oportet, 


Judicie Dei tímenda, 807. 
' Judicium pro justitia, 756. 
jofum Christi. quibus suave, 820. 
Julianus (S.) Sabba, 91. 
JTunei uiadefacti ad faciendas mattas, 
8. 


Juniorum mores, 797. Officium, 796. 
Jurandi consuetudo abjíicienda, 1251. 
— jurare probibitum clericis et moua- 
chis tus (S "uit 
uStus (S.) martyr . 
Juua quid, 1153. ' 


K 


Koxxá6£«, 191. 

Kal. Januarii jejunium, 1141. 
Keyiowy, 1218. 
Kevóv)e, 968. 

Kevemn, 1305. 
Ke1evérov, 1231. 
Koala, 10H. 
KoüJepxoy, 1023, 
Kiàéocv, 1025. 
Koéovc, 1011. 
Kb», 1084. 

K62:ov, 10814. 
Kodex dos, 1058 
Koltwv, . 

Kosóis, 1129. 
Koygvov, 831. 
Kee, 1105. 

Kguwe, 1359. 
Kwuvoxolevec, 1209. 
K»gà, Kop, 1529. 
Kvgwxóv, 1213. 
Kyrie eleison, 895. 
Koete, 1529. 

Kopie, 1529. 


L 


Lahor manuum moderatus esse de- 
bet, 1184, Labor manualis in oflicio 
Bocturuo, 881. 

Laborandum manibus quare, 1184. 
Laborans non plus requirere debet a 
consuetudine, 1134, 

lena, 12356, 1256. 

Laici fratres, 1553. Laici non debent 
reficere cum monachis, 1255, 

Aausoria, lalueeroc, . 
jampades vitre:e, 968, 
pem a mater Cypseli appellata , 


Lamberti cujusdam secularizatio, 
19504 


Lamperius hsreticus, 900. 

Languidus non debet edere quz- 
cunque cupit, 1086, 1053. 

Largire pro largiri, 756. 

Laudes quid, 895. Pro alleluia, 


i9. 
Laudes Deo s: lvere statis boris ve- 
tus Ecclesia: institutum, 899. 
Laus tibi, Domine, etc., 900. 
Laus perpetua in quibusdau Eccle- 
siis, 885. 


Aaugiitut, e 

Lavscrum zegrolis concedendum , 
1089, 1091. 

Lazarus diaconus, 815. 

Lectio iu lecto, 1117. In mensa, 1101, 
1107. In medio refectorio, 1107, 1110. 
Lectioni vacandum, 1176. 


" paganorum noxia, 


1is 


Lectiones Noctutnorom, 891. 
Lectoris mensa benedictio, 11//, 
Lecti monachorum fÍrequenter vii. 
laudi, 804. In singulis singuli jateau 
m^nachi, nou Juo in uno, 969. ]a ex 
pi3 o'atjo et meditstio esse debet, 
11:9. Eorum stramenta, 1236, 
Lectiternium pro lecto, pro s 
cro, 965. 
Lectrum, 889. 
ise f forenses mooschi, 857, 1115, 


Leontius patriarcha Aptiodbengt 
Arianus, 887. 

Leporius presbyter Gallus, 812, 

Leporius presbyter Afer, 815. 

Lerineuses monschi, 1051. 

Levitonarium, 1257. 

Lex divina, 1210. 

Liberti duplices, 963, 

Libra saucti Benedicti, 1114. Un 
sufficiat in die monacho, 1114, 113. 
Romana, 11114. 
. Librorum piorum eciio qum ulii; 


1177. 
igaturse, 749. 

Ligni usus pru campana, 115. 

Ligula, 834. 

Lin-is uti non debet monsce, 
1216. Nec lineis fasciolis, 1252. 

Lingula, 851. 

Linostima vestis, 1252. 

Liquamen quid, 1546. 

Litaniz, 895. 

Littera incepta non perficiendi s 
dito signo, 1157, 1162. 

Literarum negle.tus quid peptri 
monasteriis, 1568. 
. Lwtere non recipiends, nec sn- 
bende sine permissu, 1063, 1225. 

Littere commendat, 1005. $- 
lutori:e, 7749, 

Locutio fugienda in opere Dei, 903. 

AéT9, 4 96. 24 

Loqui non debet monsclns nisi io- 
terrogatus , 861, 1210, 1231. Neccua 
hosp te, 1551. Nec sscularia, 1531. 

Lordicare, 198. 

&oglóv, 133. 

Lotio vestimentorum, 1251. Pede 
ja cana Domini, 1201. Rerum in pt- 
rasceve, 1205. - 

Lucernarium quid, 905. Ejss cele 
brandi ritus, 905. Dupliciter sumplum, 


là. . 
iudi mulier Donatistarom faetrir, 
" 


Lucretius episcopus Deensis, 73. 

Lumborum P eccibelio castitaus syd- 
bolum, 1350. 206 

uen offerre . 

Luminis exsünedo in permet, 
1205. Accensio in Sabbeio ss, 


Lux dubia, 1189. Lox in dormitot 
1148, 1149. Luce diei omnia 35 
ju monasterio, 1199. 

Luxurise origo, 1118. 

Luxuria, reduudantis, 837. 

, Awpyetia, 003. 
Avtvixàv, 9US. 

. Aüxs, 1189. 
Avxzógue., tbid. 
Lyra, 899. 

M 


Macarli plures, 707, 705. 
Macarii Tte gula duples, 70, 70. 
Mamvceuss discinctus, 1251. (258. 
Mafurtes, 1958. Mafortium, 
Magistri Regula, 715, 714. 
Major quis, 1018. 


, Major domus, 953. 


Majorum exempla sequendi, 


. Mala alterius revelare qu&0d0 lie 
806 


Maledicere noa oportet, 86. 


449 


Malorum materies et causs, 817. 

Mandatum, 1015. 

Mevibéves, 1015. 

1015. 

Man.bus exponsis orste vetus con- 
Suetudo, 935. 

Manicationes, 889. 

Mausio, 1351. 

Manvale, 889. 

M»nugriolum, 1255. 

Manum alterius tenere monacho ne- 
fas, 987. 

Manomissio duplex , 7901. 

Mappula, 1237. 

Megéguv, 1258. 

Marvel. papse. decretum apoery- 
phum, 1505. 

Martisbi imp. lez, 811. 

Martini (S.) monachi, 1131. 

1 Martinus (S.) nigro colore usus, 
254. 

Martyres haereticos colere prohibi- 
tum, "i. Martytum falsorum membra 
vendentes, et adorare suadentes, 747. 
Martyrum reliquias vendere probibi- 
tum, 747. iis 

M . . 

Massaliani haeretici, 1175. 

Matta. 1255. 

Mattarii, 1235. 

Matotivorum solemnitas ut agenda, 
894. Matutini, 891. Matntipi aliquando 
vigilie nocturni, 501. Matutinse laudes 
quan o dicendsz, 877. Qualiter privatis 

lebus agantur, 895. 

Maurus (S.), 1253. 

Maximi (S.) Cesar Augustani Chro- 
Dicon, 712, 7135. ] 

Maximus (S.) Reiensis episcopus, 


Ma23lini (B.) abbatis visio, 779. 

Mediocritos, 1117. 

Meditari loqui , 1185. Cantsre, 1216. 
Legere, 1551. 

Melontins iagals helloo, 753. 

Me tia, . 

Meirlosas ^! 

Musjitoto;, . 

Meidacium fugiendum, 812. 

Mendacis poena, 973. 

Menedemns Eretriensis, li85. 

Mensa abbatis, 1255. Quare in ea 
comedere debent quidam fraiwes, 
1256 


Mens? subetantia, et possessio com- 
sunis, 1270. A mense consortio ex- 
clusio, 985. 

Meusibus omnibus idem numerus 
pulmestariorum, 1115, 

Menie orandum, 917. 

Meutis cum voce concordia iater 
Jrandum, 917. Divagatio, 918. 

Mentio pro mendacio, 852. 

Mentiosus, mendaz, ibid. 

Menwereus (S.) episc, Paderbor- 
nensis, 1116. 

Merx, 35 

Miwovirtev, . 

M. urn boc est non debet dicere mo- 
nachus, 1059, 1065. 

Mi«se non perdendse, 1027. 

Milites in tabulas relati , 12/75. Eo. 
FTum sacramentum ibidem puncture, 
ibid. Calig: clavate , 135i. Labore 
exercendi, 1096. 
goille abbates in uno monasterio , 


Mina pro minatione, 1553. 
Minlma peccata vitanda, 854, 978. 
odio sgrotorum , 1086, 1088, 


Minor p3rs quse sanior sit, in ele- 
clione prsievalere debet, 755. 

Mi-ericordia potior justitis, 756, 

Misneusis Ecclesia, 885. 

Missa pro missione, 911. 

Misss pro horis canonicis, 1154. 


PaTROL. CIII. 


IN CONCORDIAM REGULARUM. 
"nni celebrands hore díiverss, 


Misss seu collecte inter psalmos, 
879, 911. 

Miss: Sabbati sancti, 1301. 

Missas tenere, 1514. 

Mithres et Mithriaca sacra, 1141. 

Mixtum, 1 0S. 

Mysetcaxla. . 

Modus optimus, 1957. Modus pro nu- 
mero, 1554. 

Molina rivulus, 1142. 

Monachz prohibentur tangere pal- 
las sacratas, 983. 

Mobschi officium, 7453. Monachorum 
qualuor genera, 729. Sex geners, 
749. Monachi raro foras procedere 
debent, 1556. Nec soli, 1090. Extra 
mouasterium laborantes non preter- 
eant horas canonicas, 1305. Exeuntes 
proprio vitio, aut- ejecti quoties reci- 
lendi , 1035. Desertores in ultimo 
oco suscipiendi , 1038, 1059. Kjecti 
sub cura episcopl, 1057. Fogitivi in 
alio monasterio non recipiendi, 1057. 
Suo monasterio restituendi, 1040. 
Fiunt offüciales presidis provincie, 
1010. Eorum cibus vilis esse debet, 
1117. Non vescantur cibis szcularium, 
1209. Extra monssterium noa. come- 
daut, 1209. Necessaris zqualiter acci- 
pere non debent, 1067. Nigri, 1253, 
Opersri debent manibus, 1175, 1185. 
Operando meditentur et psallant, 1187. 
Operantes nihil debent loqui smeu- 
lere, 1185. Non recipiendi pretio, 1298. 
Quidam in suis edibus vitam mona- 


. Chicam ducebant, 1503. Abscedertibus 


bona qui£ intulersnt monasterio non 
reddenda, 1299. Non suscipiendi in 
alieno monssterio sine consensu sui 
abbatis, 1219. Peregrini ut suscipiun- 
tur. ín mousasterium, 1315. Imperfe- 
ctiones, 900. Monschum quie faciant, 
1505. Quidam correptus in visione ob 
sputamenta, 952. [mperfectus salvatus, 
quia neminem p. icarat, nec injurias 
ultus fuerat, 950. Mortuus ad gallinz 
morsum, 1116. Monachus unde dicitur, 
731 t seq. Monachi vagi descriptio, 


Monasterium claudendum tempore 
refectionis, 1161. Mutatio non facile 
probatur, 1517. Qus requiruntur. in 
ejusuiodi mutatione, 1317. Notum quod 
dicitur, 1519. Coummoditates, 1335. 

Morbi quotidiami speruendi, 1397. 

Iguavia, ibid. 
ors, 802 


rs, 803. 
Mor lücatio triplex 850 ó 
Oyses a tus . 
Mozarabs" Ecclesie ritus in lucer- 
Mel i i d 
uitiloquiem in oratione quid, et 
fagiendum, 92). qme 
unditias facere, 1075. 
Munuscula accipere monachis noo 
licet, 1235. 
Muria, 1518. 
isegirinuratio vitanda, 824. Malum, 


Murmuratorum 915. 
Murmuriosus, 80i. , 


Murmuriur, 801. 

Muse: noctu lucentes , 968. 

Mvevüs, ujesQov, GO1. 

Mutanus, 1255. 

1 amntre monachis non licet, 1237, 
Mutil obed'entia, 1570. 

to mare inter se monachis non licet, 


N 


N vid, et unde, 1009. 
Nascenlia feguminum, 1118. 

Ne quid nimis, 757. 

Negotlis sscularibus non debent 


1450 


lntricari monacbi, T5. Negotia mona- 

sterii nou sunt committenda junioribus 

et n'per conversis, 13558. 
Neocsesarienses cle: ici, 899. 
Neovarekc, . 

Nerva imperator, 785. 

Nicetius (S.) laborat suis manibus, 
1175. Seurrilitatem fugiendam mona- 
Chis dicebat, 825. 

N ger color monachorum, 1252. 

Nihil fsetun,, 1223. 

Nimis, nimius, 757. 

Nitrienses monachi, 1131. 

No.^ina litterarum quibusdam impo- 
Sita, 776. Nomina pontificum 
Xorum in diptyca relata, 762. 

Nons hors canonice mysterium, — 


Nonna, 1527. 

Nonna (S.), 952. 

Nonnosus (S.), 1556, 

Nonnus, 1527. 

Nonus defunctorum dies, 806. 

Nota, 829. 

Notari, ibid. 

Nova sccipientes reddant vetera, 


1235. 

Novemdial, 810. 

Novitistus unius anni, 1265. Non in- 
nou 1276. Aliquando trium anoorum, 


Novitii ut probandi et recipiendi, 
1261. Cur ab aliis separati, 1261. Olim 
in habitu s:eculari, 1269. Rasum fe- 
rentes, 1270. Ta llis qu:e inspicienda, 
1961. Kovitius quid, 1963. 

Nuditas, 815, 1360. 

Nuntiare visa et audita extra monae 
sterium non licet, 1545. 


0 


O pro u, 837. 

Obedientia qualis sit, 1574. Simplex 
et csca, 1574. Sine discussione, 819. 
Hilaris, 813. Martyrii e! victime ge- 
nus, 825. Labor, 1325. In rebus duris, 
845. Omnimoda, ibid. kjus qualitates 
et ciccumstari'iz, 813 ef seq. 544 et seq. 
Laus, 817. Utilitas, 818. erces, T9L. 
Votum vitze monachice conveniens , 
1207. Obedientia mira cujusdam mo- 
nachi, 845. 

Oblata, 1501. 

Oblatio, 1501. 

Oblatio puerorum in monasterio, 
1501. Quam sit accepta Deo, 1206. 

Oblivionem fugere, 837. 

Obsculta, 723. 

Oculorum custodia, 985. 

Odillo (S.) abbas Cluniacensis, 750. 

Odire, 804. 

o disse vitia oportet, non homines, 


751. 
Oddo (S.) abbas Cluniace 8606 
116 5i? adis, 808, 


Oficonomus, 1575. OEconomus ma- 
Jor, 1576. 

Ófficina artis spiritalis, 810. 

Officium pro officiali, 761. 

Oflicium divinum, ratio quomodo re« 
titetur, 1339. A fratribus peregre pro- 
ficiscentibus, 1206. Qualiter agatur 
per diem, 900. Qualiter agator sestatis 
tempore, 890. Nocturnum quomodo 
celebreiur, 875. Quasle a S, Avito 
Viennensi institotum, 891. 

Oleo pedes hospitum ungendi, 1230. 

Onagri [Indici descripio, 925. 

Opus manuum quotidie a (ratribus 
facien tum, 1175. Succorrit tentauioui- 
bus, 849. luobedien:kium et mu:ma- 
rantium olim disruptum, R24. Ad illud 
cito occurrendum, 1193. lliins cessa- 


" Vio olim ab unas vespera ad sequentem, 


1145. Operi Dei cito occurrenduui, 
1151, 1157, 1164. 
Operum bonorum lux, 868. 
Orarium, 1347, 


40 


$451 

'Qekptoy 1945 . 
Qraüo pro permissu, 748. 

atio assidugz aj impeuanda Del 

dona, 734. Lsus et aes&duitas, 805. 
Utilitas, 505. Discipling, 921, Re-e- 
rentia, 928. Ia couspecia Dei, 916, 
9]9. Ante et post cibum, 1153. In be- 
uedictone lectoris, 1105. Ante et post 
opu« manuum, 1195. In. exitu mona- 
sterii , 1227. Ante somnum, 011. 

Oratio Dominica in vesperis et ma- 
tu!injo , 8:6. Cur svuius dicenda iu 
ofiicio, 897. 
. Orationes impors, 1008. 

Orationes breves inter psalmos , 
929, 935. 

Orauones lu exitu et regressu, 


Oratorium, 1215. 

Ordo pro oflicio divino, 1053. 

Ordo congregationis, 1335. Ordfnis 
seu,congrega'iouis religioso mutatio 
improba!a, 1517. Requisie ad ejus 
modi mutationem, 1518. 

Ógrà, 800. 

, 903. 
rppllis scortum , 776. 

Orpheus, 899. 

Orsiesius (S.), 707. 

Osculum ante sumptionem eucbheri- 
sti», 1526. Ma.us 704. Genuum, 
ibid. 

' Ostiariorum officium, 1559. 
Otiositas inimica auum», 1170. 
Quiosus monachus, 1185. 

' Otium fugiendum, 1115. 

Ovis morbida gregem eonteminat, 


Otvroxia, 800, 
Ópépos, 1138. 
P 
Pachomil (S.) Regula, 706. Monaste- 
riutn [n varias seu domos distri» 


butum, 715. 

Palla altaris, 1501. 

Pile sacrae, 1301. 

Palliia operti monachi, 1344. 

Palmaruu) rami madefaeti ad con- 
texendas matu, 1548. 

Pambo (S.) eremita, 825. 

llave, 1252 


Panis et aquse refectio i&. punitio- 
nem, 974. 
Paais medius, 1130. 
Panis quadratus, 1116. 
savvoq Ua, 870. 
Papa, papas, 199. 
Tiínac, 13 . 
Parapsis, 1119. 
Paratura, 1252. 
Parens, 1384. 
Parentes obliviscendi, 840. 
Paropsis, 1119, 
Pars quid, 1209. 
T] Jj. 
Parva peccata non spernenda, 854, 


Parvulorum custodia, 1568. Kis Deus 
revelat quod melius est, 792. Eorum 
consectator et osetialoe ut tractandus, 
1000. Eorum sermonibus non ducatur 
prelaus , 943. 

Porvum quid non faciendum sine 
permissu, 1 

Pasche epitheta honofebilie, 1196. 
Octave ferius, 1155, 

Pastor (S.) martyr, 1141. 

Potentia amplectenda , 845. 

Patrisrebe greges paverunt, 1185. 

Patrum deeretá moa suni relit- 
quenda,. 1280. 


Paoli tolt Ápoeslvpsis sou reve- 
A 904. Ascenius, Pi, Fisgellauo, 


Paulus V papa , 915. 
Pauli et Stepbsni Regula, 709. 
Pauperes qui fueriut in sseulo, in 


IBEX HERUM ET YEKSORUM 


menssterio humilieuter, 1071. 
Pauperibus reliquie menss et» 


Pausationes, 914. 
mon Ecclesie Hippoaduüsis nomen, 


Paxamas, paxematium, 998, 

Paxa.us coquus, 995. 

Pevcihti correpiio qualiter. &Beri de- 
beat, 9:9. liadiceg suceidendee, 9077. 

Peceatores etiam gravissuut in reli» 
gio: ew adinittendi, 1381. Ut probandi, 
1252. Non eis silendum aut acquiescen- 


' duin, 982. 


oe eeuliaritatis vitium nequissimam, 


Peeunia iu zonis, 1341. . 
Ped^le, 1233. 
Ilidia, 1252. 
Pedule, 1333, 
Pedules, 1233. 
1, onienla espitis infantis retens mati, 


Pellis, 1216. 

Penuría, 1237. 

Perduellio pro perdaelle, 1324. 
Perfectionis iupedimenuam, 748; 
Perperam agere, 1241. 


Blienigos, 1241. 

Peutio quid, 1367. Non reddendz 
monacbo fugitivo, 1270. 

Petrus (S ) don prius cengtitattar 
pestor Ecclesism, quam se Christum 
amere ter profiteatur, 784. 

Petrus (S.) Burniani, 1117. 

Phantasize noctusose onde, 097. 

Pharige: superbfa, 866. 

Phariszi pecestam quale, 989. 

Philarg ria, 751. 

Philosuphi sutofes (aere, 1185, . 

Philosop'it monachi, 51. 

Philos.:phia monechatus, 1351. 

Phoeoiciem, 870. 
qul srtacteria pro reliquiis usurpata, 
las, 800. 

De. 1353 


Imm, 1255. 

Pioguedieis esué olim monachis 
concessus, 1115. 

Pisces in festivitatibus monachis 
appositi, 1115. 

Pistores monasterii qualiter se ge- 
rant, 151. 

Pittacium, 1281. 

Placidia "lheodosii im». fitia, 813. 

Plagarum numerus iu flagellatione, 


Pianeta vestis, 1244. 

Planus, 804. 

Platonis ccena, 1217. 

Dóbws, 1253. 

Poxniteus ex corde ut susctpiendus, 


Ponitenuum gràdus quínque, 1008. 
m semper istos gradus decurrebant, 


Pone delinquentium monachorum, 
987, 989. Loquentium et ridéntium in 
mensa, 1165. Non festinantium ad opus 
Dei, 1106, 1151. Non occurrentium ad 
versum qi dicitur &ute el post. men- 
sam, ibid. Ebriorum, 1132. 

Pollutionis nocturn:e expiatio, 848. 
Quorumdam antiquofum circa illam 
scrupulositas, 848. Adversus illum re- 
media, 848. 

Polyptitum, 762. 

Polyzelus Cyreaseus, 865. 

Ponere pro desinete, 731. 

Portarii officium, 1339. 

Posca, 1155. 

Possessio, 1331. 

Posticiaria, posticiarius , 1939. 

Posticium, posucum, 1323. 

Potestate abselata nihil faciendum, 


782. 
Potiobum numerus, 1155. 


um 

Potes ad 5 tief. 

Prslatus primus in euim eros. 
citiis ess debet, 781, 784. Uuse ge 
ju rerum temporaliu altjmigisteste, » 
7135; Timere debet judicium fuer. 
T14. Mali character, 775 & se. i4 
Deo parendum est, 818. Sufti is... 
nium, 79). : 

Prandia o'im meridima, 11v. 1 
pri«cis Romanis iguorata, 1185, Pra. 
dia et :ejunia opposi'a, 1145, 

Przepos.tus monasterij quali «t, 
759, 955. Ejus officium, 959, 9/1, 9i: 
914, 948. Ejus dignitas qualis sit, 555. 
Res exteriores gerebot, 958, 95 
1187. Sollteitudo erjfa subditos, 11. 
Ut eos admone:w, 955. Onfinsndus à 
abbate, 935, 986, Doo in siuguli de. 
cadibus, 055. 

Prwpositus et ahbas digniutes ds- 
tincize, 935. 

Prise tia Dei, 878. 

Presbyteti. monachi ordfati dupli 
titulo, 1525. Eorum dotes, 1335. 

Prima f&x, 905. 

Prime hore synaxis ubi et quae 
inventa, 874. 

Principes monasteriorom, 777. 

Prior quid, 1104. 

Prior claustri, 1181. 

Prioratuum origo, 971. 

Privatus, 1568. 

Probationis —monastieP spelitm, 
1985, 1275. 

l'rocax ut tractandus, 1371. 

Procedere, processio, 1255. 

Prodíeus philosophus , 727. 

Professio monachica quare servi, 


l'rofectus ex carnalibus et. spirist- 
libus, 1577. "5 
)uxoc. DUO. 
Peopedsa, 1111. 
Proprium non debent habere W- 
Dachi, 1037. 
Ilgóezhw«, 1048. 
Prosper (S.) Aquitanicus, 109. 
Prosp.ritas metuenda, 1025. 
Prositratlo monachi correpd, 138. 
Prosuraü seu subsirati, 1009. 
Provisor, 1219. 
Provisotes, 94. 
rudenua in correctione, 731. 
Psallendi disciplina , 9L5. Mol, 
790. Cessatio in parssceve, 120. 
Psallere sapienter, 918. 
Psalmi quo ordine dicendi, 815, 915. 
Nen ecotnbinandi, 8T8. Duodecm u 
nocturnis et vesperis, 890. Qus 
ceudi i&. noctibus, 889. (uo temer? 
diseendi, 872. Qui olm canehoettt 
com allelato, tt9t. Eorum pig 
. Ápoeryphi ín Keclesta 
nendi, 167" wot per hofss dires 
camendi, 919. Davidworum hos 4 
utilitas, 1191. Psalmus apertos, 
1150. Psalmus centesimus, qqinqtif* 
simus primus, 916. 
Psstierau fratres, 1258. 
P »alterii Davidici divisio 43. P- 
nedicto fscia ab Keclesia spprT* 
914, 915. 
Pseudomoneachi deseriptio, 183. 
Peeodothyrum, 1230. 
Psiathus, 1149. 
Publicani homiliuse, 866. 
Publius (S.) Zeugmatensif, qu 
Pueri custodiendi, rar 
nicadienis won capaces, 144. c 
lime assuefacieadi, t04l. Matt 
rum mensura pascendi, 1097, ^" 
Cum eis non ridendum, 9H. -— 
párentibus cogebauiur olim perpe" 
mauere in mopáster;o, etiam » 
Dum pubertatis, 1303, 1508. dr 
donallonum quanJó lacere debeb» á 
1508. Eorum legitima in ueé pn 
divisa, 1313. 


jAx5 


Pulchro aliqao veltu. iaspaeto terra 
aspicienda est, 985. 
. Pulli soiisinirQis apponendi, 1119. 
Pulloruu cantus, 875. 

Pulinentaria quot cufque apponen- 
da, 1113. 
luleentariurm quid, 1116. 
l'ulsare, 1272, 
Pultes, 1419. 
Pun7cturze militum, 12795. 
Pupils oculoruui virgines dictse, 
é 


Pu orationes, 1202. 

Purpurs à quo eL ubi inventa, 870. 
Assuta colobhs mo. acliorum,. 1238. 

Pytiiagoras vágua 3ppellatus, 776. Pye 
thagouree litera, 138. 

Pubsgorei i communi vivebant, 
759. Non agpeliebabtur in area cypres- 
sina, 954. 

' Q 


- Qusde, 1050. 

Quadrag sima, 1140. Quadrsgesima 
monachorum  qua:is sit, 1195, 1198. 
Quot pu'mentis it ea relicie:dum, 
*118. lu ea Te Deum laudamus canitur 
* oris Beuedietiuis, 893. Altera, 
god uadragesimus defüpciorum dies, 


Quadropedum esus monachis pro- 
hibitus, 1?15. 
Quando pro sí quidem, 740. 
Quere a, 1070. 
Querelosus, 1070. 
Querimoula, ibid. 
Qui habitat, etc., 903. 
Quid tum postes, 9T8. . 
n inquagesima paschalis, M bal 
rrr esima ante quadragesi- 
mam, 1 "m 
. Quisue feris jefuuium prohibitum, 
1144, 1063. 
R 


Racenté, raeanela, 1256. 
Rachins, 1255. 
Radegundis 8 * 998. 
Ralla, 1013. 
Ranarum sHentlum prieciplente sa- 
cerdote, 690. 
A TRUN 
3ogogdv; Ó, 
P« c, 1013, 1220. 
hav uaa, 1105. 
Rebettjo pro rebelle, 1544. 
Reecapitulare, 1223 . 
Receptoriuim. 792. 
Rechisioni mouachorum requisita, 


746. 

Recellol:e, 136. 

Recondere nihil debet monachus ad 
edeudum aut bibendum, 1180. Recón- 
dere nibil! oportet in óratorio pre- 
Ern? qua spectant sd opos Dei, 


Rectofes mala permittentes gravi« 
ter peccant, 754, | 

Reculs, 759. 

Recusare 9pus injonetum noa licet 
mouacho, 1558. 

Refectioni cito occnrtendum, 61. 
Refectio, 880 

Refectozium, 995. 

Reficere, 880. 

Refurmare, reformatio, 1038. 

hefrigerium, 1233. 

Refuga, 755. 

Refuiare, 1128. 

Regis pro jauua, 1516. 

Regula S. P. Beuedictt. 30monitio- 
nes habet, et precepta, 725. 8 
bid. Excel:entia et diseretio, 718, 
719.. Cuni aliis collata, ibid. Regula 
leg: nda in cougregatione, 1537, 15:3. 
ln refectorio, 1110. Novitis, 1964, 
1370, 1147. Regula pro disciplina, 


IN CONCODDIAM REGULARUM. 
Hoa Regula commnumi$ sequenda, 


Regem libri sero non legendi, 1146. 

Reicule, 756, 

Reiubetrti (S.) arcbiepiscopi Bte- 
mensis przeclure dsetum, 1050. 

Relizfo pro vita monachica, 732. 

Religiosus pro monacho, 153. 

Reiniius (S.) Riemensis arehiapi- 
scopus et Remigius Autisiodorensis 
00D suf xuctores commentariorum in 
Ejis:o!la Paolji, 1039. Sancti. Remigá 
obitis, 1029. 

Reliquias falsas colentes, T&T. Re- 
quias sauctorum vendere prohibitam, 
148. 


Remis:a, 1355, 

Renuitze, 749. 

Repe.itio lecturss menss, 1112. 

Re« monasteri negligeuter non 
tractanda, 1051. 

Beseelie, 756. 

Resona echo, 1333. 

Respicere comedentem 
haud monachis ljcitam esi, 1123. 


Mespoudere iocrepantii non debet 


monachus, 135735. 

Mespousalis, 1209. 

Resp: nsio, 1197. 

Responsoria, 898. Quid different ab 
antiphonis, 896. 

Responsum, 1209. 

Revelatio Pauli, 905. 

Revereutia orationis, 998. 

Revocare, 1055, 

hidere cum pueris non licet moüs- 
cho, 944. 

Risus vitandus, 836. [mwoderstus, 


827. Facilis et nimius, 861. 1n choro 


coercendus, 959. 

Ritus benedicendi monachi, 1075. 
Ufferendi pueri in monasterio, 1501. 

Roboan rex Jud, 919. 

Rogus, 878. 

Romani oliin pultifagi, 1115. Pran- 
dia ignorabant, 1145. 

Romauus (S.) abbas, 719, 

Rumeseienses mogachs sanctum 
Talsum coleutes, 748 

Rupicaprez, 7/17. 


3 


Sabanum, 1056, 1258. 
,,Hobetum oin feriatum, 1152, 


A3. 

Sabbati sancti misse, 1201. 

Kéxxos, 1253. ) 

* accus, 1253. 

Sacerdotes ut recipiendi in mona- 
chos, 1515. Hecipi possunt. in. mona» 
chos, 1515. Hecepti in. monasterio ut 
peregriui, 1519. Sabsunt quodaminodo 
epi*copo, 1324, 

Sacerdoti genus triplex, 1523. 

Sacramentum niil tuin, 13275. 

Sacrarium, 791. 

Sa: riflcium pro defunctis, 808. 

Sacras, 717. 

Sscularíia loqui non decet mona- 
chum, 1354. ! 

Ssculares nón ingredióbantur olim 
in claustra uionachorum, 1180. 

Ssculi (3) actibus se facere alie- 
rium, 800. 

Sa»vitia prelatorum qaam pernitiosa 
aubdius, de 


, 180. | 
Salomonis psalmi et odve, 916. 
Saltuarius, 952. . 
Salutationes episcoporum, 792. 
Salutatorium, 792. 

Sauuel, 1207. 

Sau ialíum, 1254. 

S«uctimonisles damnatz ob negle- 
etam peccatorum coufessionem, 859. 
Sanctifnonialium salutatorium, 792. 


alterum 


1406 
go anetorum acta fo. etclesia legenda, 


Sanitas ex lbore, 1006. 

Sarabaits, 754, 155, 749. 

Satisfáctio eorum qui falluatur ín 
oratorio, 1165. Eorum qui tard us oc- 
currunt ad opus Dei, 1162, 1163, 1164. 
Eorum, «ji. tarde ad. mensam occure 
runt, 1156, 1159. Qu: tarde occurrunt 
ad aliquod opus, 1156, 

Pau abstinentiam facile prgedieat, 

8 


Xatyrus Z&:e appellatus, 716. 
go canali pro pugua et jurgio, 


Scapulare, 1251. 

Scarabei nocte lucentes, 068. 

3d, 1355. 

Scemari, 1355. 

Scem:t0, h 355. "" 

Sicepurum Jovis oypressinum, 

Schola, cuuclace, 855. 

Scholz io inonasteriis, 1098. 

Scribere precipu«m opus manuale 
monachoruin, 1190. 

' Scriptura, scriptum est, 844. 

Scrupulus, 1114, 1130. 

Sculdais, 952. 

Seinrilitatis vitium, 929. 

Scuielia, 1411. 

Secretaloecuuo inter monachos noxía, 

4 . 

Secretarium, 791. 

Secundi domorum, 947.. [a. mo- 
nesteriis, 779. 

Sege-L e, segestrum, 1255. 

Stella recliua, 943, 

dyveloy, 18 

Senes indulgentius tractandi, 1025. 
Delicatius autriendi , 1097. Ut tra- 
candi, 1094. Junioribus  prieferen- 
di, 859. Debent aliis prlucere, ibid. 
Honorandi a junioribus, 1528. 

Senior noviuis deputapdus, 1264, 
1277. Seniores dvo iu monasteriis, 
963. Seniorum officium, 796 

septenarius nuinerus sacer et mysti- 
cus, 809. 

c Primaarlorum coquina officium, 


Septimum monachorum genus, 750. 
Septimus dies defunctorum, 809. 

Septuagesima, 1198. 

Sepuliura monachorum ia eodem 
loco, 835. 

Se«quax, 1279. 
u Sermo ssecularis vitandus monacho, 

3. 

Servandus (B. abbas, 967. 

Servitor, (08£. 

Sorvitores, 1105. 

ervi non manumittendi ab abbate, 

191. Ut habendi i. monasteriis, 771. 
Movachi fugitivi restitueudi dominis 
suis, 1040. 

Sessio in sacris Herculis, 965. 

Severitas aniscenda lenitati, 772. 

Severus Sulpitius presbyter, 1175. 
Severus subdiaconus, 814. 

Sexagesima, 1198. 

Sexue horse canoniom fnysterium, 


Sextarius, 1129. 

Sezach rex /Egypli, 949. 

Sicera, 1421. . 

Sicut erat in prt etc., 887. 

Sidetana synodus, 175. 

Signatura petitionis, 1268. 

Signo in mensa petenda, 110$, 1105, 
1109. Signum pro campana, tibi. 

Silentium in mensa, 1105, 1106, 
1109, 1112. Horis nocturnis, 1148, 
1150. In opere manuum, 1185. Ejus 
uuilitas, 827, 828. 

Similis excomnunicationts vindicta 
quomodo intelligitat, 1013. 


Simon Atheniensis, 1155. 
Simplex, 1552. Ejus dotes, 1386. 


4455 


. Simplieitas, 15542. 
Sirvitanum monssteríum, 713. 
Solatuiuim pro auxilio, 1046. 
Solea, 1013 
Solon, 157. 
Semüaus frater. mortis. 1171. Mert- 


di. nus, 11:3. Fujiendus in ope:e Dei, 1509 


M19. Post oocturnas vigilias vetitus, 
5 


Syartea, 1013. 
Spartum, 881. 
3eevw)$, 1 26. 
Species, 1255, 
Sperare pro petere, 1160. 
S, iritalis vindicta, 1027. 
7 ga Piritu $20Cto duce ones iadlgent, 


Spuere in aliquem ignominise causa, 
1001. Spuere iu Ecclesia ante se aou 


oport 1, 952. 

Sputamenta in oratione rara esse 
opertet, 952. Sputamenti  colibitio 
post communionem, 1105. 


Stabilitatis votum, 1206. 
qoi minearium usus apud monachos, 


eoi cum legitar Evangelium , 


Isyaevoor, 19854. 

Steliarnm observatio, 1170. 

Stephani et Pauli reguia, 709. . 

Stepbauus (S.) de Obazina, 1148. 

Storea, 1015. 

Striesre, 1925. 

Surumeutum pro instrumento, 1055. 
bse jui, 


Suhstapiia monasterii sacra, 1045. 
Uni fratri committenda, 1055. 
qogbsrati seu prostrati iu Ecclesia, 


Subulei moasehi quales, 751. 
: Suffecta persona, 1 
Suffragium, 1195. 
Supellex monachi, 1218, 1952. 
gor operbus quis, et quomodo curatur, 


Superexaltat misericordia judicium, 
quomodo intelligitur, 756. 

Souperfiuum nihil debet habere mo- 
Dachus, 1258. 

Superiores nobis alios existimare 
debemus, 855 

Superpositio, superponere, super- 
positio jejunü, silenti; & rpoaere 
ejuuium, silentium, 1174, 1202. 

Superstitio plebeculs iu viudicandis 
falsis reliquiis, 717, 

Supplaeitare, 786. 

Surius, mutus, et esecus debet esse 
monachus, 869. 

q rentes sigüum crucis faciant, 


Suum aliquid esse monachus dicere 
non debet, 1039, 1065, 1004, 1065. 

Syila, 1251. 

Sylia barbsra, 921, 

iie in circo et in amphitheatro, 


Sylvester (S ), 1555. 
Sympecta, 1018. 
Sopzakxew, 1019. 
Yoieve, 884. 


T 


Tabenna insula, 1086. Tabennesio- 
tarum hofte canonice, 902. 

Taciturnitas ut tenenda, 825, 

T»nti pro tot, 1521. . 

Teperi. . 

Tarentum locus in campo Martio, 


Tarnadae, 710. 
Tarnatensis Regula, 709. 
Taxare quid, 821. 
aei" Deum [laudamus jn nocturnis, 


Téww, 1186. 
Temporius, 894. 


INDEX RERUM ET VERBORUM IN CONCORDIAM REGULARUM. 


Tept.ilin, 748. 

Ter bibendum, 1118. 

Terti: hore «anmonice mysterium, 
909. 1ertius defunciorum dies, 809. 

Testamentum pro iu ifuniento seu 
Cha-12, 7*3. Testainenti coudendi atas, 


Theodebertus rex Francorugn, 1258. 
Theodoricus (S.) episcopus Came- 
racensis, 856, 
Theodosiu. junior imp., 815. Vitom 
artificio sibi comparat, 1176. 


6p, 162. 

Tiuor Domini, 857, 840. 

Toc-sem, 1151. 

Tousura clericorem, 1314. Mons- 
chorum, 1244. Fit ab aubate, 1298. A 
sace! dote, 1298. 

Transuiíssa uui monseho, eiteri dari 
possuut, 1233. 

Trasila, 813. 

'Tricare, triez, 1080. 

Tricesima, 1193. Tricesimus defun- 
ciorum dies, 809. 

Triclinjum, 069. 

Trivium vitz human, 797, 738. 

Tu autem, Domine, «89. 

Tuba campane loco, 1155. 

Tult, 735. 

Tuniez manicates feminarum, et de- 
licauorum, 1355. 

Tunicz sacci, 1955. 


951 estis frequens vitanda ín oratione, 


Totsre "m extinguere, 969. 
Typus, 1145. 
Toex, 1043. 
T yroues, 1273. 

U. 


Ulciscere pro ulcisci, 756, 

Una quid, 1155. 

Uncia, 1114. Ejus povdus, 1150. 

Uncina hu.vil:tas, 858. 

Unus ín domo Dei congregstus, quo- 
modo intelligitur, 930. 

U:bauus V papa, 709. 

Urbanus Vlil, 1051. 

Ursorum circumduclio superstitiosa, 


,Usufruetmarium , Uusufructaarius , 
Ü 


Ut particule significatio, 804. 

Utenilia monas:ecli, 1058. 

Utilis fea! er, 859. 

Utor verbum cum accusaudi easu, 
3. 


Y 


Vacivus, 728. 

Vatalia monasterio viliorl pretio 
danda, 1253. 

Vagario animi fugienda 1u opere 
Dei, 9.0. 
Vale dicere debent fratres exeuntes 
m^nasterio, 1556. 

Valerius (S.)», 7114, 790. 

Valerius, 776. 

Valeutiui bseretici psalmi, 916. 

Valentinianus tertius imperator, 


Valesius Sabinus, 96. 

Vasa monasterii consi:guanda celle- 
ratio 3b hebdomadariis, 1071. 

Veniam petere non debent prselstt a 
subditis, 917. Petenti. indulgeudum, 
1314. Ad eam petendau taPdus, ut 
tractandus, 1374. 

veuite exsulternus, etc , 888. 

Verba »tiosa. vitanda, 826. Verbum 
pro maudato, 796. 

Verberibus aliquem raso capite cze- 
dere, 1/01. 

Vergidum oppidum, 711, 1114. 

Yersiculi ante collectam, 884. 


un 

Versus apertionis, 1150, 
Ve«peras quaudo celebri, 9i, 
ny mysterium, 909. Vespera mia, 


Vespere lacernarum accensio, 95 
Veperua. 1145. 
rünum 906. Y i 

cibus, 11 uU. , 905, espertie 

Vestes sacre ubi induuntur, « 
exuuniur, 793. |n vestibus bomilits 
servanda. 1259. Juxia fessiopen 
cujusque habendse, 1210. Monachis ae- 
cessurim, 1245. Ab uno eustode st- 
v3u'sS, 1349. Quales sint, 1250. Q« 
iiec suscipiends, 1161. Noctores, 


Vesti dormiant monachi, 6l. 
Veterator quis, 1265. 
uites, ei cervolos (cere qui, 


Viatieum hospiti exeunti imposi s. 
litum, 868. 
Victoris (S.) Massiliesse monste- 


um, . 

Victualis, 1049. 

Vicedom-aus, 951. 

Vigilia pro sacris socturnis, 875. 
nue nocturnae, 871 ef seq., 89], 


Vigiligallus, 9059. 

Vigilius abbas, 713. 

Vigilucius, 959. 

Vilitate omni contentus ese dde 
monachus, 857. 

Viilicus, 953. 

Villoss, 1251. 

Villosa cueulla, 1251. 

Villus, 1251. 

Vinum nou est. monschora, 113, 
1151. Apostatare facit sapientes, 1551. 
Modico utendum, 1131. Mensura, 15. 
]n arbitrio abbatis, (131. Monaci ie 
dua, 1131. Luxurie jnceninm, 


Vires tentandse, cum quid suscipe 
duum est arduum, 1264. 
o5 irgse abbatuun, episcoporum, d^. 


Virginitatis professio quaado lei 
potest, 1506, d , 
"iL Zous solute ia MpUM, 


Virtus et voluptas Hereuli et $& 
pioni occurrunt, 728. 

Visitare segroium non ]:cel mosxi 
siue permissu, 1086. 

Vita praeseus via est, 131. Vita anl 
pastoris ovium occisio est, 1021. 19 
&ternz descriptiones, 502. 

Vitia acriug impugnabt uoviur e 


versum, 12:7. í 
yinosi bojoines feris compirii, 


Vocis moderatio, 863. " 

Volaulia eomedere im quib - 
solemnitauibus oliin aget 
chis, 1116. Volatilia olim 3 I" 
credita nou esse carnem, 117». 

V. iuutas propria fugiemdn, 89. Ye 
luntatis proyrise periculum, IITT 

Vouum simplex religionis, I9». 

Vota tria reguli sancti patris P^ 
Benedicli statui mogaatico cones 
sina, 167 

ulgaris, 7&4. 

Vuinus aperiendom ei secadot, 

1135. 


W 


Wiborada (S.) msrtyr, 1118. 
Wiepertus (S.) episcopus 4s 2d 


;, 8lT. ; 
Do Wirads abbstsssm nimis seti 
119. 

Y 


.. Y, littera, 718. 


"EET Y 


1457 


Zelus duplex bonus ex malus." 1577. 
Zelo Dei .n quis uis moveatur, quomo» 


fugiens, | 174, 1302. 
lesen. 


Íxoxiztu, 1009. - do intelligitur, 


ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


458 


zi. unde, 1577. 

Zeletypus, 738. 

Zona: usns, 1210. Soxutio in nuptiis, 
1251. Zonam' perdere, 1241. 


Zelum uou due 80l 








ORDO RERUM 


QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 





SEDULIUS SCOTUS. 


Noniria ]mierómic Col. 9 
SEDULII * CUTI | COLLECT ANEA IN OMNESB. PAUL 


EPISTOLAS. 


I. — In Epistolam ad Romanos. 9 
CaprTA 1-XVI. 9-198 
Il. — 4n Epistolam ad Corinthios. 127 
Capra ] XVI. 4971-163 
]i. — In Epistolam 1I ad Corinthios. 16 
Caprra [-A1ll. 161-152 
IV. — In Vplstolam ad Galatas. 181 
Capra [-V 181-194 
V — In Epistolam ad Ephesios. 1 
Ca: (rA [-Vl. 195-912 
Vi. — In E am ad Philippenses. 211 
Carrza 1-I 911-318 
Vll. — In Epistolam I ad Thessalonicenses. 217 
CarrzA 0-V. 217-223 
VIII, — In Epistolam 11 ad Thessalonicenses. 221 
CaPrra 1-IiJ. 3231-224 
]JX — In Epistolam ad Colossenses. 223 
Caprta I-1 425-250 
— in petam [ ad Timotheun. 
mi l 229-258 
XI. — In Epi. II ad Timotheum. 
Captrza [-1V. 3951-213 
XlI. — In Rpistolam ad Titum. 241 
Ca» ?4 I-IlI. 341-250 
XIII. — In Epistolam ad. Philemonem. 319 
XIV. — In Epistolam ad Hebreos. 251 
Capra. I-Xlit. 251-270 


SEDULI! SCOTI EXPLANATIUNCULA DE BREVIA- 
RIORUM ET CAPITULORUM CANONUMQUE D.FFE. 


Incipit breviarium secundum Mattheum. 271 
Argumentum in Matth:eurn, 2 5 
In argumentum secundua Mattheum expositiuncula. 


Argumentum in Marcum. 279 
Exp natiuncula in argumentum secundum Marcuip. 279 
Arguuientum in Lucam. NS 
Ex positíuncula in arguuentum secundum Lucam, — 9.5 
Maii przfatio S: dulii opusculo politico sequenti. — 289 


SLDULI! SCOTI LIBER DE RECTORIBUS CHRI- 
STIANIS. 291 
Prafaiio, 291 
CapPrzULUM PRIMUM, — De eo pium rectorem , ac- 
ceyts ootestate regali, primum dignes Deo et sanctis ec 
cle 1i5 bou Tes :ücare Oportet. 393 
Car. ll. — Qualiter rex oriiodoxus semetipsum regere 
debet. 295 
Car. III. — Qua arte et indusiria niomentaneum re- 
gum siabiliri potest. 
Car. : V. — De regia potestate oon 12m opibus et fiducia 
fortitudinis, quam saj-ie itia cultuque pietatis peroruanda. 


Cap. V. — Quanta saeri moderarmiunis sollicitudo erga 
ux rem et liberos propriosque domesticos ab eodem est 


' exhibe p.la. 300 


vAP. V]. — Quales co siliarios et. amicos boauin princi- 
pew habere decet, 302 

Cap. Vll. — Qe res malos principes faciat. 304 

Ca». Vill. — De avaris vel impiis regibus, et quanta 
p^r «osdei) populum mala, vel ip-os ultio divina conse- 
quitur. 

Car. IX. — De rege pacitico atque clementi. Yel quibus 
danda sunt beueflicia. 506 

Car. X. — Quot columnis regoum justi regis susten- 
Gtur. $08 

Car. Xl. — De eo qnod bouus princeps ecclesiasticis 
causis bencvola intentaque sollicitudine favere debeat et 


synodalibus conventibus. 308 
Cae. XII. — De eo quoi ssluberrimis antistitum admo- 
nitionibus et correptiontbus pio rectori obtemperare sit 
gloriosum $11 
ur. XIlI. — De zelo boni rectoris rationabili ac pletati 
perinisto, $14 
Car. XIV. — De duce Christiano, ut non In sua el suo- 
rom for.j'udine, sed in Donino co hi! 
Car. XV. — De eo quod iwmine ntibus hostillum bello- 
Tun fragor bus divinum sit implorandum auxilium. — 518 
Car. XVI. — De adversis si forte coutigeriut. $21 
Car. XVII. — De non superbiendo post oblatam etiam 
ab hostibus m, &eu prostratos hostes, 634 
Car. XVIII. — Gratiarum ac beuevula vota post pacem 
seu victoriam Deo reddeuda. 526 
Car. XIX. — De privilegiis sanete matris Ecclesim 3 pio 
rectore conservapdis, ac dignis eeclesiarum prepositis 
atque ministris. $38 
p. XX. — Quanta ignominia superbos, qualisque vel 
quanta gloria hic et ia futuro principes orthodoxos comi- 


 SEDUI, I SCOTI EXPLANATIONES IN PRJRFATIO- 
NES SANCII HIERONYMI ADIEVANGELIA. 851 


SANCTUS BENEDICTUS ANIANENSIS ABBAS. 


Vira sancti Benedicti. 844 
Observauones prsevia, 951 
Preefatio auctoris. $55 


lIucipit Vita. $55 

Appendiz yrima ad Vitam sancti Benedicti.—De synodo 
AÁquiskraneosi, deque imouasteris Ánianz subjectis , aut 
per Beue^ictum ordinatis 

Appendiz 11. — De wibus Renedictis, ÁAnianensi, Fos- 
eatonsi, et Mediolanensi 3bbaubus, ubi de Euticio abbate 


Gal $91 
SANCTI BENEDICTI CODEX REGULARUM. 8593 
Pra-fatio. 893 
Copicis. REGULARUM PARS PRDAA. — SS. PATRUM ÜnmiTA- 
LIUM REGULAE AD M NACB^8 33 


Su.-cti A: tonii aubalis regula ad monachos. — 425 
De sinelo Antonio vererum Lestimogía. 425 
Qtservaiio eiitica in regulam sequentem. 425 
Incipit Regula 425 
Jsaice abbtis regula ad monachos. 431 
De 1*aia veterum testunouia. 421 
Observatio critica in regulaui sequentem. AN 
Incipit Regula. 421 
Sanciorum Patrum. Serapionis . Macarii, Paphuwii, 
Macarii alterius, reguia a4 monac 435 
be serspiune cselerisque veterum testimonia, 433 
Observatio criíca ino regulam sequentem, 435 
Incipiunt capfiula. 
CAPITULUM PRIMUM. — Pre^stio. 435 
Car. I1, — De prima conjunctione coenobitarum. Sera- 
pion dixit. 


, Car. IIl. — Idem ipse, de unanimitste et jucunditate 
rairum. 
Car. IV. — Qui supra, de abbate, et quomodo ei obe- 
diant monachi. 436 
Car. V. — Macarius divit, qualiter spiriluale exerci- 
tium ab his qui prassunt Patribus teneatur. 1 
Car. V1. — Idem ipse, nt io oratione astanilbus nullius 
sine pr.ecepto abbatis psaliuum imponat. 451 
Cap. VIT. — Idem ipse, quomodo examinenlur qui ex 
seculo convertuntur. 

. VIiI.—1Iudenque, qualiter peregrini hospites susci- 
piantur, 458 
Cap. IX. — Qualiter jejuniorum ordo teneatur. Paplinu- 
tius dixit. 438 

C4». X. — Idem ípse, qualiter fratres debent operari. 


Car. XI. — Qualiter iafirmitas vel possibilitas corporum 


1459 


&b eo qui priest Patre cognoscenda sit. 433 

Car. XII. — Qualiter officiis mutuis se fratres preve- 
nlant. ] 459 
(Cap. XTII. — Qualiter Inter se monasteria pacem firmam 
obuneant, alius Macarius dixit. 439 
Ca». YIV. — Idemque, qualiter clerici hospites susci- 
piendi sint ia mouasterio. 440 

Cap. XV. — Qualiter colpe singulorum emendentar, 


Cap. XVI. — Ut sine personarum aeceptione mqueliter 
Judicetur. 440 


Sequitur alia Patrum requ!a ad momaehas. 44 
Observatio critica in regulam sequentem. 4u 
Prsefatio. 441 


CaprCcLUM PRD4UM — De unanimitate charítatis, et de 
diligendo 8c obte.i.perando abbat. , iMt 
Cap. IT. — Ut t0n se favellis vanis destroant, et ut in 
conventu, nisi interrogatus quis F:quatur. 4t 
Car. Ilf, — Ut a 'veuienti peregrino nihil plus ezhibe t 
quis quam occursum humilem et pacem. 43 
Cap. IV. — Ut. praesente seniore psallendi loquendive 
non habeat facultatem. 44 
Cap V. — De c 'rso orationis, et horis operandi, ac de 
correctione delinquentium 442 
Ca». VI. — De his qui ad opus Dei tarde eecorrunt. 412 
Car. VII. — Ut frater. qu: pro qualibet. culpa. arguitur 
patie *tlam habeat, et ut ad inensain nomo loquatur. 442 


Sequitur tertia Patrum requla ad monachos, 415 
Observatio eri fca in regulam sequentem. 413 
CaprrvLUM PhiMUAM. — D^ conversis 445 
Ca». 11. — Ut abbas uihil sibi pr: prium vindicet. — 444 
Cap Ill. — De vestimentis mouaetr rum. 4145 


Cap. IV. — Ut nulla mulier ad monasterium vel agrum 
monachoruui accedat. (0445 
Car. V. — De lectione et operatfíone monachorum. 445 
Cap. V1. — De his qui ad opu* Dci tarde occurrunt. 445 
C4». VIf. — De silentio 3d mensam. 445 


Cap». VIII. — Ut ad necess»ria quserenda bmi vel terni... 


mittantur, 449 
Car. IX. — Ut nusquam sine prscepto senioris egre- 
disntur. 44$ 
AP. X. — De hs qui de tmmonasierio exire volue- 
rint. 446 
Cap. XI. — Ut abbas cum fratribus reíiciat omni tem- 


re. 4 
P Can. XII. — Ut ntillus monachos in infirmitate positus 
parentum stodio commendetur. 446 
Cap. XIII. — De lis qui furtum faciunt. 416 
Car. XIV. — Ut nullus alterius monachum sine permis- 
so abhatis suscipiat. 146 
Sancti Macarti Alexandrini abbaris Nitriensis regula ad 
monachos. 415 
De sancto Macario ejusque regula veterum testimo- 


nia. 445 
Obser»atio crítica in. regulam sequentem. 411 
Incipi! regula. 4 
Epi-tola best: Macarii da!à 3d monaehos. PRI 
Sancii Puchomii abbut/s Tabennensis requla ad mona- 

€hos, precepta, epistolee. 451 


Sancti Orstesii abbatis Tabennensis doctrina de. insiitu- 
&lone inenacherum. 45 
De sancto Orsiesio ejusque regula veterum tesumo- 


nis. 4*1 
Observatio critica In regulam sequentem. 455 
Incipit regula. 455 
Requia Orientalis Orientalium. regulis collecta a V:gilio 


diacono. 415 
De regula Orientali veterum testimonia. | 418 
Observatio crinca in regulam sequeutem. 4TT 
Incipit regula. 4Tl 
Sancti Basilii Casarece Cappadocie episcopi regula ad 

485 


De sancto Basilio ejasque regula veterum testimonia. 
483 


Observatio critica in regulam sequentem. 485 
Prefatio Rufini. 485 
Incipit regula. 4817 


Prisa inTERBOGATIO0 FRATRUM. — Quoniam dedit nobis 
sermo taus potestatem ut. intertogemus , priuo omnium 
doceri quassumus si ordo aliquis es! et enusequentia in 
miandstis Dei ; at aliod. quidem sit primum, et aliud se- 
cundum, et sic per ordinem csetera: an omnia mandata ita 
sibi iavicem coh:zereant, et sint $quslia, ut unde voluerit 
Quis possit initium sumere, tanquam in modum circuli vel 
cOron* . 488 

Inrzn, II. — Quoniam igitur de charitate Dei primum 
fis esee mandatum, lude nobts primum omnium Uissere. 
Nam quia oportet diligere audivimus, quomodo nomen hoc 


ORDORERUM — .« — ui 


pessit impleri desideramus addiscere? rs. 

Iwrgn. |]i, — Quia ostendit nobis sermo tms peri. 
losum e««e cum bis qui mandata contemnunt vilam dus. 
re, nunc discere cupimus sí oporteat e. m qui ab hujusce. 
modi cunsOriiis discesseril, remolum esse et solum, a 
vero cuu fratribus ejuidean proposti el e, usdem aus 
vitam suam sociare ? ial 

Iwre&. 1V. — Qportet primum renuntiare omnibus, e 
ita venire ad lianc vitam vel conversatiouen que secu 
dum Deum est * L 

Inren. V. — Si oportet eum qui servis Dei soeisri vu 
relinquere indiffgrepter. propinquis suis portionem fac. 
tata suarum ? TUN 

Ixvan. VI. — Si oportet omues qui inveninnt »d n« 
«usci.-e e; aut cum probatione? ct qualis ista debet e. 
proba:io? i 

Iwsgn. VIT. — Ex qua ztate oportet nogmetipsos ofcr-- 
Deo, «el sir: nitatis protessionem quando oportet firmas 


ac stabilem judicari? in 
 ]wizm. Vill. — Si oporlet eum qui se piz ac religiee 
vit? dederit et:am contiuentiau observare? i^ 


Iwign. IX. — Quee eat mepsura. coutipentia? bul 
[xr&&. X. — Quomodo oyjortet. observare anos circa à 
ledras et accubitus, aya temi us popescerit? "ja 
[Ivrgn. Xl. — Quis est diguus vel deceas habi usur. 
siiau? ( 
Iwren. Xll. — Si licet alicui ex proprio sensu d« r- 
quod |idetur s.bi bonupm, absque teetumonio Sc:ipt.o- 
rum? 99 
IwrER. XIII. — Si. oportet. omuibes vel quibescun ve 
ohedire? 95 
- ]rrga. XIV. -e- Quali uffectn debet. servire, qui serui 
Deo? et iste ipse affectus quid es? T 
lwre&. XY, — Quid sentire de se d-bet i» qui praes, 
ja quibus przecipit, vel imperat? yn 
INrrB. XVfí. — Peccautew quomodo eorripiemus, «^l 
ewendeaoimus? M 
INrEn. XVII. — Si quis autem in parvis delictis affig«.e 
voluerit frau es, dicens : Quia debetis. posuere. per so- 
gula, ue forte et jpae lumnisericors videstur, eL dissohee 
charitatem ? $n 
Invren. XVIII. — Quonyodo quia debet pouitere ia un- 
quo .ue delicto ? un 
IxrER. AIX. — Qni suut fructus digai pawitentie? ^ 
| i3gn. XX. — Qui se verbo dicit. poenitere, pecaun 
autem suu.» nou emendat, quid est ? 35 
IwrgR, NX]. — Qui vult coufiter) peccata sus, si onu- 
bus debet cOullteri, sive. quibuslibet, aul cert.s que 
que 
Invga. XXII. —- Qui poenituerunt pro aliquo peccato, «t 
Pursuui in hoc. ip:utn. peecauum inciderunt, quid raciunt? 
S 


Iwrgn. XX1 T. — Quali affectu, vel quali senso oper 
increpare eum qui increpat? n 
INT; &. XM V, — Quali affectu debet quis suscipere or 
reptionein? . an 
NTk& XXV. — Qui tristatur adversus eum qui se 0- 
crepat qualis est ? 3 
Ixren. XXVI. — Quale judicium esse debet de li» " 
peccantes defeudunt ? » 
Ixren. XYVVII. — Posnitentem ex eorae quomodo «o 
tet su-cipi ! 2n 
Ieren. NXVIIT, — Erg» eum qui pro peccato nou peur 
tel qualiter ese débemus? jt 
Iren. NXIV. — 8i debet habere aliquid proprium, 7 
iuter fatres. est? » 3i 
Inrga. XXX. — Si quis dicat : Quis neque accipio 1f 
tribus, neque do, sed contenius sum meis propeii Q'" 
de lioc observare debemus? E 
IwrER. XXXI. — Si. debet quis a carnalibus propin 
accipere aliquid? . 3 
Ixigg.. XAMI. — Quomodo videre debemus eos QU 
nobis vel fatiliares, vel consanguinei füeruntel pore, 


Ixren. XXX!I. — Quod si depreeantur nos, volentes i 
eamus cum ipsis ad domos eorum, si oporteat nos dut 


ere ? 

(vres. XXXIV. — Unde ergo vagatur mens nostra, "i 
cogitationes diverss ascendunt in corde mostro? el p 
modo possumus hoe emendare? m imb 

Ixrzn. XXXV. — Unde et nocturne phanus ill 
nesi» et wurpes acciduut bobis? ítà- 

Ivrea. XXXVI. — Quali affectu. debemus iptirmis sit 
tribus ministrare ? us 

]wrra. XXXVII. — Cum quali; humilitate debel 1 d 
Süscipere a fratribus obsequium? aii 

iwrxs. XXXVII. — Qualem debemos hibere hi. 


. tem ad invicem? 


4461 QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1402 


Inrzn. XXXIX. — Quomodo poterit quis implere chari- 
£atert) circa proximum suura ? $12 
Ixrza. XL. — Usque ad qute verba otiosus serme Judi- 
cahinur? 95 
[wen XLI. — Quis est maledicu:, id est Aoege ? — $15 
IvrkR. XLif, — Quid est detractio vel derogatio? — 513 
Ixrea.. XLIH, — Qui detrahit fratri, aut audit detra- 
heptetm et patitur, quid dignus est? bi5 
Insee. AIV. — (Quod si de eo qui prieest quis detraxe- 
Til, quomodo eum observsbimus? LIE] 
Íxzga. XLV. — Si quis acerbiori sermone, vel insol-n- 
Mori voce res, or.deat, et admoritus dicat. quia nihil mali 
Babeat in corde, si oportet ei eredi? 514 
ixrga. XLVI.—Quoirnodo possit «liquis non irasci? 514 
ixzkn. AL VII, — Quis est mansuetus? 514 
Ixrga,. XLVIII. — Quomodo quis non viocatur jn vo- 
dupiate et libidiue c.borum? . 546 
Ixnvzn. XLIX. — Quomodo excidemos vitio: mali des 
derii ? 
]nrun. L. — Qua est tristitia secundum Deum, et que 
est s«cundum seculum? . 9l8 
Ixrzs. LI. — Que sunt in. Domino gaudia, vel quid f.- 
cientes yauderc debemus? , 515 
Ixzga. Lil. — Quod lugere debemus, ot beatitugi- 
Ben consolationis : esequi mereamur? 515 


Ixrgsn. Lll. -— Si ex toto rid-re non licet? $15 
]mga. LIV. — Qus est solliciudo szecularis? 515 
Ixvgn. LV. — Une accidit n bis importune dormitare, 
e&t (»omodo lioc possumos abjlcere? 515 
INiga, LVI. — Quomodo quis ad gloriam Dei facit 
Quina? 16 
Ixrza. LVII. — Quomodo manducet quis et bibit in ulu- 
riam Dei? $16 
Iwren. LVlIII. — Quomodo faciat dextera quie non co- 
gnoscat sinistra? $16 


Inzma. LIX. — Quomodo apparebit eis qui bominibus 
vult placere? .$16 
IxT£za. LX. — Quomodo quis effugiet vitium hominibus 
placendi vel captandi laudem ab bominibus? 516 
Inga. LX1. — Quomodo intelligitur superbus? vel quo- 
gaodo curatur ? 518 
Inrga. LXII. — Quid est humilitas, et quomodo eam- 
dem ünplere possimus? 911 
Inrzn. LX[II. — Si opo'tet honorem querere? 917 
Ixrza, LXIV. — Quoiwodo invicem  obaudire debe 


mus? 
Inrgzg. LXV. — Usque 8d quem modum obsudire opor- 
tet eum qui placeudi Deo itn,lere regulam cupit? $11 
Iwrgza. LX Vl. — Quijdger est erga mandatutn, quomo- 
do potest iudusirius et vigilaus effici? $18 
Iwvrgg. LXVI]. — Si quis non contentus est quotidie 
Sibi 4liquid injungi de his quse pro mauda'o Dei incidunt, 
sed artificium vult. discere; quali vitio :egrotat? aut si 
Oportet ei acquiescere? $18 
Ivrea. L.XViIÍ; — Si quis industrius sit et promptus ad 
implenda mandata, agat autem non quod ei injungitur, scd 
quod ipse vult, quam mercedem habebit? 918 
[Nr&n. LXI Y. — Si. licet alicui excusare opus quod ei 
injungitur et aliud quaerere? $18 
Iwraa. LXX. — Si iujuuctum fuerit »sliquid fratri, et 
conradixerit, postea autem sua sponte obedierit, quid 
est 
Inrga. LXXI. —Si autem obediens quis murmuret? 519 
Iurz&. LXXIf. — Si frater. frstrem contristaverit, quo- 
modo debet emeudari? I9 
Ixrgn. LXXHI. — Quid si non acquieseat ut satisfaciat, 
quid agendum est? 519 
Iwezs. LXXIV. — Quid si, satisfaciente eo qui eou- 
trisaverit , noluerit reconciligri is qui contristatus 
li l 


es 
Inrgn. LXYXV. — Quomodo quis debet habere eum qui 
sd orationem suscitat fratres? $20 
Ivrea. LAXVI. — Quod si contristatu£ !lle qui exeita- 
tur, aut etiam si irascitur, quid dignus est? 520 
Ixrgza. LXXVIi. — Quid esi, Nolite. judiegre, ot non 
judicemini; nolite coudemnare, ut non condemne- 
mini ? | 520 
Inig8. LXXVIIT. — Quomodo intelligitur quis, si zelo 
Dei moveatur adversus peccantem fratrem, aut a propria 
irac.ndia ? 21 
Ivrea. LXXIX. — Dicunt quidam quia Impossibile est 
non irasci bomijue.n?. 921 
Inrga. LXXX. — Si oportet ire quocunque, mon coin- 
'nouito eo qui prawst? 621 
ivraa. LXXXI, — Si omnino volenti litteras discere, 
yel lectioni vacare, indulgeudum est? 521 
Insea. LXXAIL. — Si licet unicuique vltare opus quod 
gravius videtur? - 89 


Ixrgn. LYXXIHII. — Quomodo quis promptus fiat. etiam 
8d pericula propter mandatum Domini? 022 

Itrga. LX XXIV. — Cui quali affectu. obedire oportet 
ei qui uo» ad opus mandati cobortauur? 633 

Invgn. LYAXV. — Quali auimo debet esse qnis pro lioc 
ipso quod vignus habitus est ia opere Dei inveniri? — 522 

i&res.. LXXXVI. — Quomodo debent hi qui processe- 
runt in labore, operis Dei, instruere, vel iusutuere eos 
qui nuper sccedunt ? $35 

Inrgg. LXX* VII. — Si dicat. quis : Volo apud vos pa- 
Pu aliquid temporis favere, ut proficiam ex vobis, si 
oporiet eum suscipi? , 

Iwrga. LXXXVIII). — Si quis supra vires yult abstinere, 
ita eiiam, ut iu opere mandatorum impediatur per nimie- 
utem abstinente, sl oportet ei concedi 023 

In. gn. FLXXXIX. — Qui. satis jejunat et in. refectione 
Bon potest cemuiunetu cibug cum omuibus sumere, quid 
magis eligere dehet, jejuuare cum fratribus ei cum ipsis 
Peli ere, aut. propter majora jejunia alios cibos requi- 
rere ? 524 

INrER. XC. — Quomodo oportet jeiunare, cnm necessa- 
riutu jemoium ivjungitur ? st aliquando. aliquid qud reli- 
gio dep scit expleudum est, (auquam ex. neccssr ate, aa 
volunt. 0 -? 9024 

Ir TER... XCÍ. — Qui non vult ipsis cibis vesci ex quibus 
fratres re'ciuutur, $ed alios requirit, si rectelacit ? 924 

INrz A ÀC.ll. — Qui dicii, Quia le ib n.e voc, et coü- 
tristi f si ei alius cibus mn tueri: da us, quais cst? 524 

InmgR. XCIHII. — St vero etiam ouis riutmuret propter 
escam, quie ergo. eum sententia se: vabitur? 325 

iNTER, «CIV, — Sir oportet ein qui. plus Jabozat requi- 
rere plus aliquid a €ousü. tudiie ? 925 

IxreR. ÀC V. — Quan aff-ctu op rtet accipere vei vOestie 
mentum, ve! eile: ameti, qualeeuuqe foerit? 525 

INres.. XCVl. — Si quis iri ue füei-t, avlens accipere 
aliquid eocuin quie ad usum pri eutuc? 

IwrEga. ACVII. — 5 necesse. es*. ouis conyonire ad 
bo. prandii, eui qui. reinanet e. post. veitt, quomodo 
tra sigrmus? : 

IyT£n. ACVII] — ? auperes vera ntes al ostium et pe- 
teules, qu medo. dimitti us? i6 -db deb t unusquisue 
porrigere paneui, vel quod uuque aliud; au. oportet lioc 
8d eum qui pra'est ierunere? 925 

ix1en. XCIX. — Si licet uticuique. veterem suam tunmi- 
eàm aut ealve.mentum da.e cui voluerit, aiisericordi:B 
Causa propter mandat.an? 926 

Ix1e£8. C. — Si trater junior fucrit jnssus docere aliquem 
seuorem 8 cundum e Lem, quoinodo. deoct. agere cuu 
ill? 326 

Imrvn. €]. — Si d b: ut peregrini intrare usque ad ila 
luca ubi [-4ttre operautir, ve^ etiam $i alij de eodem ino- 
BaSier 9 decent reliciis sum doe s à tn ad alios? 526 

In itn. (I. — Si oporu t eos qui noveruut artíiicia Suxcie 
pere b aliquo opus &absque seiestia. ver ;ussione eju. qui 
proest (Cop rum sollicitudinem gerit ? 526 

iwrea. Clil. — Qu:uiodo. ebeit hi. qui ope: antur cu- 
ram gerere lerrameutoruu vel utensiliuin. eoruin de qui- 
bus operaiur ? 

INTER. LIV. — Quid si per. negligentiam pereat aliquid 
eX lins, aut per : on.emptum di-sipetur ? 

Iwsgna. CV. — Quid si a seipso commodare voluerit ali- 
Cul, aut acciyere ab alio? 

Inrga. CVI. — Quid si necessitas poscat ut is qui prstest 
requirat ab aliquo eorum vas vel ferramentum, et con- 
wradixerit? 5 

Inrgn. CVII. — 8i is qui eirca cellarium, vel coquinam, 
vel alia hujuscemodi epers occupatus est, non occurrat 
adesse ordini psalleniium vel ad orat.onem, nibil damni 


paiitur ia anima ? 321 
Iwren. CViII. — Quomodo obtinebit quis ut in oratione 
sensus ejus non vagetur? 3:27 


Iwvgn. GIX. — Si po sibile est obtinere hom:pem uc in 
omui rempore et loco noa vageLur ineus 8ua ; vel quuinodo 
id fieri potesi? 421 

Iwrxn, CX. — Et quid est : Psallite savienter ? 9-8 

Ixrza. CXi. — Qua memsurs debet temperare 
testatem dispensationis suz ig cui cellarii cura comuijssa 
est ? 528 

Imrzn. CXII.— Qua sententia observabitur erga dispen- 
santem, si.aliquid secundum personz aceeptioneiu vel per 
€outeutiouem faciat ? 

Iwran. CX1H. — Si autem aeglexerit dare frau: quod 
opus exi ? 028 
Iwvee&. CXIV. — [n profectibus mandatorum Dei una est 
mensura omnmium? An alius amplius, alius minus debet 
eren. CIV 8i oportet qualiter heber as 

NTER. CXV. — iter haberi eog qui plus 
proficiunt et eos qui minast 539 


— 


Ivrza. CXVI. — Qoid si contriststur ís qui minus hono- 
ratur, com preferri sibi viderit eum qui in timore Domini 
priecedit, quomodo eum habebimus? 539 

Iuexn. CXVII. — Anima post multa peccata et multos 
vitis miserias, cum quali timore et qualibus lacrymis debet 
recedere a peccatis, el cum quali spe et affectu acceoere 
ad Dominom debet ? 929 

Iwrza. CXVIII. — Quonism scriptum est : Redenptio 
anime viri propria diviLise ejus; nobis quibus non accidit 
dispergere pro anima redemptione divitias, quid de 


mus 
IxrzR. CXIX. — Si qui« audiens sermonem Domini di- 
ceatis (luc. xu): Quia servus qui cognovit voluntatem 
Domini sui, et non fecit. secundum. voluntatem ejus, vapu- 
labit multvm ; qui vero non. cognovit, et mon fecit. diuna, 
plagis vapulabil paucis; negligat et dissimulel scire volun- 
tatem Doniini, 51 habet al.quid excusationis? —— $90 
[nrua. CXX. —Si 15 qui (acht voluptatem alicujus, etiam 
psrticeps ejus est. vel socius ? mM e 930 
Iwren. XX. — & is qui consentit alterius peccato 
etiam ipse peccati reus est? 
Iren. CXXII. — Si oportet peccantibus fratribus silere 
et acquiescere ? , 8&1 
Inrzn.. CXXIIT. — Cor aliquoties anims», etjam si. non 
s3lis agat, spon!e tamen quodam genere inclJit ei dolor 
quidam cordis et compunctio timoris Dei, aliquoties tanta 
sccuritas et negligentia animai. tenet, ut etiam si cogat 
se homo, non ; ossit dolorem: aliquem. vel compunctionem 
cordis assumere? $92 
]wrzs,. CXXIV. — Quomodo quis dignus efficitur parti- 
ceps tieri Spiritus saucti? $52 
NTER. CXXV. — Qui sunt pauperes spirito ? 553 
Iurzn. CXXVI. — Usque ad quem modum est observatio 
mand»ti, vel quomodo adimpleri potest ? 535 
Ix*z8A. CX VH, — Si ergo neque sollicitadinem habere 
oportet de necessariis usibus ad vitam, et sliud est prze- 
ceptum Domíoi dicentis (Joan. vi) : Operamini cibum 
non perit, superfluum est manibus operari? $ 
Ixrgn. CXXV[Ii.— 8i quis in corde suo cogitat de cibis, 
tunc deinde notet seipsum et arguat, sí et hic quasi rir 
tans de talibus judicandus sit ? i 
Inrxza. CXXIX. — Si licet noeturnam tunicam babere 
alteram, vel cilicinam, «el aljam quamlibet * $34 
Ixrgn. CXXX. — Si licet ei qui. ministrat majore voce, 
id est cum elainore, loqoi? 55i 
[xrga. CXXXI. — Si quis die suo, quo ministrat in co- 
quina, laboraverit supra vires, fta ut impediatur, et non 
posit etiam reliquis diebus exercere opus suum, si opor- 
tet impersari ei bujuscemodi officium ? 555 
Inrzn. CXXXI. — Et ille cui 120a credita est, quomodo 
debet habere banc curam, et quomodo observare eas qum 
operantur? 5355 
Ixren. CXXXIIT. — Si quis condemnatus est, ut eu- 
logiam ncn sccipiat, et. dicit : Quia si non. accepto eulo- 
g'am, non maudu *o, si debemus audire eum ? 555 
Ixrkn. CXX VIV. — Quali timore, fide, vel effectu per- 
cipere debeius corporis e: sanguinis Christi gratiam ? 555 
I^TER. CAXXV. — Quis est bonus thesaurus, et quis est 
ii ck 9 936 
I^*En. CXXXVI. — Si bonum est peuitus tacer: ?. 556 
Iw;gr. CXXXViL. — Si. oportet. temp ro oraiionum el 
pod or o don aliquem in domo? 056 
IwtE«. CA XXVIII. — Quomodo ,ossumus timere judic.a 
1? 556 
Iyreà. CXX XIX. — Quom:«0. lata. est. puria et spatiosa 
Via q- e un it ad mortem LMaitb, vn)? $31 
Inr&n. CXL. — Quo. odo augusta porta et arcia via est 
Qu d ei ad vitan? 53 
Ivrk8. CX.Í. — Avaritia usque ad quem modum deflai- 
tur * 591 
Inrzs. CXI.II. — Quid e-t perperam agere? 531 
Ixrga. CALI l1. — Quui est qui ab. apostolo dicitur ha- 
bitus or. inatis? 551 
Inca. CXLIV. — Si quis pretiosas vestes abiciat, ipsa 
sutem. ivdument- viliora quibus uiitur, vel calceamenta, 
it« compesite us&tur, ut studeat deco:em inde aliquem 
capere, si peccat, aut vitio aliquo id facere puuandus est ? 
538 


Isrra. CXLV. — Qoid est Raca ! U98 
Iwrzs. CXLVI. — Quid est quod dicit. Apostolus : Non 
efficiamur inanis g'orue cupidi (Gal. "i; et iterum : Non 
ad oculum servientes, quasi hominibus placent s (Eph. vi); 
quis ha inanis glorise cupidus, et quis est hominibus pta- 
cens 998 
Imren. CXLVII. — Quid est inquinsmentum carois, et 
qnomodo ab his emendari possumus, et quai est sancti- 
Lio, et citvae possumus eam obtinere ^38 
Irrgn. CXLVIII. — Quis est mundus corde 1 938 


: . ORDO RERUM 


146 


Inren. CXLIX. — Quomodo potest aliquis odium babere 
adversus peccatum? 9339 
Ixrgzà. L. — Quomodo potest sliquis ex animo et ex 
8ffeciu facere mandawa Donnoi? 5:3 
IxrzR. CL]. — Que est mensura in charitate Dei * 539 
Ivrea. CLII, — Quomodo quis obtineat ui possit ín «e 
habere charitatem Dei? $59 
[xrgn. CLlJ.. — Qus sunt indicia esse Ín nobis ch -i- 
tatem Dei * Bit 
[tren CLIV. — Quid est seipsum diligere, vel quomolo 
vitium suum cognoscit qui seipsum uiligi ? 949 
Inrzn. Cl. V. —- Quomodo apparet qui diligit fretresn se- 
endum mandatum Domini el quomodo arguitsr. qui prr 
igit 
Ixrgn. CLVI. — Qui sunt inimici quos diligere jubemur, 
et quomodo diligamus inimicos nostros, tan'es eis be- 
meficia tan'ummodo, aut etiam affectuin eis exhibentes, 
ei si hoc possibile est fleri ? 3540 
Inrrn. CLVII, — Quid est quod dicit Apostolus : Irasci- 
mini, et nolite peccare (Epbes 1v); et: Sol nom. occidat 
swper iracundiam v stram (ibid ), cum iu aliis. divert: 
Omnis gm itudo, vel ira, rel indignatio, auferatur a vobis 


(Ibid.) su 
Inge. CLVIIT. — Quid est : Date locum ire? Si 
Invrgna. CLIX. — Quie. est. differentia amaritudinis , et 

furoris, et irs, clamoris et Irritationis? 5k 
I*rza. CLX. — Quis est qui a Domiuo beatlficatar P 

942 


cificus ? 
[nrzn. CLXI. — Quomodo converti quis potest et &eri 


Sicut infans? ou 
IxTga. CLXII. — Quid est prodentem esse sieut serpen- 
tem et simplicem sicut columbam (Matth. x)? 58 


Ixygn. CLXIIT. — QuonmoJo debemus suscipere regnum 
Dei sicut iufaus? . $H 
Invrza. CLXIV. — Domino dicente : Qui se exaltat ku- 
humiliabitur (Luc. xvii) ; et Apostolo przcipiente : Noli 
superbum sapere (Rom. xi) ; et alibi : Arrogantes, superbi, 
ela (I Tim. wu); et it:rum : Charitas von. inBluter 
(1 Cor xi); quis est. elatus, et js est. jactans vel arro- 
gans, el quis inflatus ve! tumens Sit] 
Irzen, CLXV. — Quid est: Charitasnon dehonestatur ? 545 
Inrza. CLXVI. — Scriptura dicenie : Nolite gloriari, me- 
que toqui ata (I Reg n); et Apostolo coatitente : Quis 
qu& loquor, non secundum Deum loquor, sed sicut in in- 
sipientia, in hac substatia. gloriandi (11 Cor. x1,; et rur- 
sum : Factus swn insipiens gloriando (Il Cor. xuj ; «t He- 
rum ipso dicente : Quia qui gloriatur, in Domino giorieter 
(I Cor. 1; l1 Cor. x); que est glyriatio in Dotnino, et qua 
est cu'pabilis gloria.lo $45 
Inrza. CLXVII[. — Qualem intellectum vel prudent am 
a Deo petere debemus, vel quumiodo eam possumus pro- 
mereri? . $54 
IwrgR. CI.XVIII. — Si Dominus dal sapientiam , et a 
facie ejus scienia el intellectus. cst (Prov. xi ; et si afü 
quidem per Spiritum. datur. seroio. sapteuntig, ali. ser«o 
$ct^nlie (1 Cor. xir) ; quomodo incer. pat Domines dis. ipu- 
los suos «iceus : Quia adhuc ei vos tnseusati «sHis, & «on 
ini | igitis (Matth. xv), et Aposiolus cuipst Galatas iasen- 
satos (Gslat. ut) / 54 
Iwmtzn. CLXIX. — Si ab aliquo quid beneficii consequi- 
IuDFr, quomodo potsrimus et Domino uigue et iregre gca- 
ts asefe, et ei qui beuetieium praestitit? Qual me. ura 
Uu eb u$ 10 uLFoque? HL ETI 
Ivtzt. CLXYX. — Quid est dignum vel ssuetem (Grzci 
&rwv dicunt) et u'd est justum? $i 
Iwtsa. CLXXI. — Quomudo dat qnis san. tum cauibes, 
et mittit margari!a« aute arcos (Mau. ut ? A ctquo- 
modo acei tt iil d. quot aduuar : Ne [orte conculcen ant 
pedibus, «t corversi diszumpant vos (Ibid.)? 5H 
IwreR. LL XXII. — Quomodo Douainus aliqnando quid-u 
prohibet .0rtari sà culum vel peram in via (Luc. x); ali- 
qua do autein dwebat ; Sed nuc qui habet saccu! m, td- 
simi ier el peram ; et. qui non habet. gladium, vendal 
vestimentum sin, etl emat gladium (Luc. xxu)? ——— 545 
[Iwrra C. XXII. — Quid est: Panem substantivum. da 
nOl.s hodie, quod in oratione dicere jubemur? $i 
Ixrgn. CLXXIV, — S1 omni voleuti accedere ad -orcres 
oportet indulgere, an certis quibu que et personis et 
temporibus, vel quomodo vidend:e sunt sorores ? hit 
Ixrza. CLXXV. — Si quis habet aliquod vitium quod 
corrigere non potest, et frequenter notatus iD peus ero- 
flcit, si eam expedit iutermitti ? $16 
Inrza. CLXXVI. — Si quis contristetur quia ei non per- 
mititur facere illud quod non potest apte et recte facere, 
8i d- bemus ei permittere? 
Iwrza. CLXXViI. — Quomodo debent fortiores fraures 
lofirmitates infirmorum 


re? 546 
Inrva. CLXXVIUJ. — Quid esi : Invicem onera vestra per- 


1408 QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


tate (Gal, 1x)* et quam legem Christi adimylebimus boc 
facientes? ) 546 


Ixrrs. CLXXIX, — Domino docente nos orandum esse 
ne istremus io tenustionem, st oportet. orare ne accidapt 
nobis dolores corporales, vel si. inciderimus in eos, quo- 
inodo oportet ferre? 947 

Iergn. CLXXX. — Quis est adversarius noster, et qvo- 
modo ei cousentire debemus in vía? b Yl 

Iuren. CLXXXI. — Si. bonum est statuere sd certum 
tempus, verbi causa, abstinere se tali cibo, sive pou, ! 


Ixrzn. CLXXXII. — Si quis voluntate peccaverit, con- 
demnatur? An. etiam []le qui per ignorantiam exira veri- 
tat: m aliquid fa. rit locutos? 541 

Inrga. CLXXXIII. — Si cogitaverit tantom facere a!i- 
quid, et non fecerit, sí et ipse mendax judicandos * 1 


Inrgn. CLIXXIV. — Si. quis preeventos fuerit ut defl- 
niat aliquid agere eorum quz non placent Deo, quid 
oportet magis irritum revocare, quod male fherat defiui- 
Lum, an timore eo, ne mendax sit, implere peccatum? 


Inrgen. CLXXXV. — S6 is cui 'commissa est dispensatio 
eorum que Domino offeruntur, necessitatem babet. im- 
plece quod dicit mandatum : Onvii petenti ie da (Luc. vi), 
et eum qui vull abs té mutuum sumere, non avertas (Math. 


v)? 

InveR. CLXYXXVI. — Quod si frater nihii habens pro- 
prium petatur ab sliqyo hue ipsum quo vestitus est, bm 
dehet facere, maxime «i nudus sit ille qui pe'it? 

Ixrzs. CLXXXVII. — Quomodo potest quis sipe ebari- 
tate tautsmn fidem babere , ut montes tran-ferat, aut. sub- 
stautiam suam pauperibus dividat, eL corpus suum tradere 
ut ardeat (! Cor. un 

Inrza. CIL. XXXVII. — Quis est qui abscondere dicitur 
tentum, et propterea condemnatur (Matth. xav)? — 519 

Iwrza. CLXXXIX. — Quid est immunditia, et quid est 
impudicitia ? $19 

KrER. — CXC. — Quid cst proprium furoris, et quid est 
proprium indignationis jusue, et quomodo aliquoties quasi 
ab dignatione incipientes inveniuntur decidere iu furo- 
reni 

Iwrza. CXCI. — Ex quibus fructibus jrotari debet is 
qui ex affectu arguit fratrem peccantem $19 

Iwrra. CXCII. — Si oportet eos qui ingrediantur ad 
fra.res stam artific a discere? $50 

Inrgn. CXCIII. — Si quis non desiderio corrigendi fra- 
tre» srguat eum qui delinquit, sed sui vitii explendi gratia; 

u f!090 oportet hupc corrigi, si post multam coumuni- 
"t;o.em in eisdem permaneat? $50 

INrzM. CXCIV. — Qualibus correptionibus uti oportet 

wuer fraures ad emepdationem eorum qui delinquupt 


Intxa, CXCV. — Si ip omni peccato, sive secundum co- 
gltationes, sive secundum verbum, sive secundum actum, 
Sai anam ip causa esse co.veuit dici ? 

Ixeea. CACVI. — Si. quis relioquens fiscalis debito, in- 
ir: Lad fratres, et parentes ejus pro ipso exigantor et tri- 
buleutur, $i noa sffert hoc culpam aliquam, vel his 2 
eum susceperunt, vel ilii .psi qui ita egerit ? i 

IwrzA. CXCVII. — Si oportet eum qui praeest extra e«m 
que sororibus przeest loqui aliquid quod ad sediticauonem 

: i pertineat virginibus? 551 

Ixrza. CXCVIII. — Si convenit eum qui praeest eum ea 
Qu: sororibus przest uenter loqui, et maxime si 
aliqui de fratribus pro boc lzeduntur? 551 

Ivrza. CXCIX. — Si oportet, cum aliqua soror confite- 
tur quodcunque delictum suum presbytero, etiam matrem 
mouasterii adesse ? 1 

Iwrza. CC. — SI oportet gesta turpia vel obscena confi- 
tentem inverecundius pronuntiare omnibus, aut certis 
quibusque, et quihus illis? $51 

IwreB. CCI. — Si ignoraüte mate seniore presbyter 
aliquid eri praecipiat sororibus, recte videbitur indignari 
senior water cum ipsa nescierit? 553 

Ixrza. CCII. — Si. potest impedire propositum sancti 
luminis Satauas, quia scriptum est: Eqo quidem. Pa-lus 
sinel et bis venire vo:ui ad. vos et. impedivit nos Satanas 
(1 Thess. 11)? 563 

Imrza. CCILÍ. — Quomodo fit aliquis in presenti sz&culo 
sgiulius? 

LOD.CI$ REGULARUM PARS SECUNDA — RocLam SS. PATRUM 
ÜccibeNTALIUM AD MONACHUS. ! 

Sunctorun Aureliani et Ferreoli Arelotensis et Ucetonsis 
episc. requie ad monachos. 5095 

Sancii Columbani abbatis et confessoris regula comobiuli. 
eum peimitentiuli. $53 


Tarnatensis monasterm. $59 


s 


Sancti Isidori Hispalensis episc. regula monachorum. 


De Isidoro ejusque regula veterum testimonia. 
Observatio critica. 

Preefatio. 

CaPrr rami x. — De monss'erio. 

CA». IT. — De eligendo abbate. 

Cap lif. — De inonachis. 

Car. U. 7e eoavora i vitiequ dite 
AP, Y. — De familiaris rei v e eppeüitu. 

Cir. VI. — De opera monachorum. 

CAp. VII. — De psallendi officio, 

Ca». VIII. — De colttatione. 

Car, IX. — De codicibus. 

Cap. X. — De mensis. 

Car. XI. — De feriis. 

Car. XIT. — De iejunils. 

Cr. XII. — De habitu monachorum, 

Car. XIV. — De strato sive de illusionibus Boctar 


SESTERSSSHUSASSSSUA 


nis. 

501 
(Ap. XV. — De delinquentibus. 9561 
Car. XVI. — De delictis. 585 
Cap». XVIT. — De excommunicatis. 509 
Cap. XVIIT. — De tebos monasterii. 510 
Car. XIX. — Quid ad quem peruneat. $10 
Car. XX. — De infimis fratribus. N11 
Ci». XXI1. — De profectione. 573 
C4». XXIII. — De defunctis. 513 
BR-quia sancti Benedicti abbatis Cassineneis.- 515 
Regula consensoria monachorum. 578 
Re«wa incerti auctoris 515 


ae icterum Pauli et Stephani abbatum regula ad mona 
chos. 
Sancti Cesarii Arelatensis episcopi requla ad monachos, 
Sancti. Fructuosi Bracarensis episcopi regula monacho- 


rum et regula inonast:ca communis. $15 
Cujusdam Patris regula ad monachos. oh] 
Regria Magistri ad monachos. 515 
Grinmlaici presb regula soliariorum. 515 
Obser: atio critica. 57S 
Prologus. Ib] 
CAPUT PRISUM. —- De generibus solitariorum U11 
CA». 11. — De prseceytis altioribus monachorum vel so- 
red UT9 


I1. — De qustuor ordinibos hominum qui erunt 
in die judicii. 580 
(ap. IV. — Qua sint ver: divitis. 581 
Cap. V. — De perfectione jusuue. 582 
Ca». YI. — Quo:! qui secolo reountiaat non debent ha- 
bere hsreditates nec possessiones. 5S3 
Ca». VII. — Quod post abrenuutiationem sseculi non de- 
bet quisque divitias colligere *R 
Cap. VIII. — Quid. sit proprie activa, quidve coptem- 
plativa vita. 
Ca». [X. — Qualis debet esse ín activa vita, qui ad eon- 
Lemplauvam cousceudere conatur. 
Car. X. — Quautom inter contemplativam et activam 
vitam intersit. os 
Car. XI. — Quod praesentium eontemptores etiam hic 
co--templativa vita delectat. 988 
Ca». XII. — Quse et quanta sit ia. hao carne contem- 
plativze vitze perfectio. 583 
Car. XIII. — Quod Deum perfecte sancti videre uon 
possint, nisi etum ad beatitudinem futurs vitse pervene 
rint. ) 
Ca». XIV. — Quo4 pro perfectione vitse. contemplativse 
& sanciis patribus solitaria vita primitus fuit inchoata. 


$91 
Ca» XIV. — De disciplina suscipiendorum (ratrum ad 
reurusiouem., 592 
Car. XVI. — Qualis debet esse cellula retrusionis. 594 
Ca». XVII. — Quod nunquam minus quam doo vel tes 
sint simoi solitarii. . 
Cap. XVIII. — Si oportet suscipere ad solitariam vitam 
suburbanos presbyteros vel juvenes etate. 596 
Cae. XIX. — Qualem vel quam sanctum oportet esse 
solitar um. 948 
Car. XX. — Quomodo solitarii debeant esse docti, et 
qualiter alios doceant ac seinetip-os discrete. provideant, 
59) 

C4.. XXI. — Ut solitarii lucis exempla omoibus den:, 
et ut laudahiliter vivant, sed laudari non appetaut. — 601 
Car. XML. — De his q.i in regimine prodesse possent 
et propter quietam vilam pra-esse refugiunt, 605 
, L AP. XA1II. — De vita et moribus solitariorum , et qua- 
lite: eis in sulitaria vita convereandum sit. 601 





1467. ORDU RERUM : ud 


. £a». XXIV. — Item de esdem ve quee supra. 6 
Car. XXV. — De igsvrumentis bonorum operum. — C08 

Car. XXVI. — De observatione mandatorum Dei. — 60.) 
Car. XXVII. — Lameutabilis descriptio de his qui pre 
Jepta Christi non en de 612 
. XXVIII. — [tem de eadem lamentatione qus HT 


Cap. XXIX. — De compunetiane cordis. 611 
Cap. XXX, t Quod duo sunt genera companetionum. 


Car. XXXI — De reverentia ot instantia oratiopis. 619 
Cap. XXXII. — Quomodo possit aliquis sine intermis- 
sioae orare 621 
(Ap. XXXIII — Quod omnes vange cogitaljones ex illu- 
gione daemonum flunt. 2 
- Cap. XXXIV. — Quod cantantibus et psallentilius pre. 
seniia Dei g t engelorqm semper adsit. 
Cas. XXX. — De laude. psalmorug et dispogitipne ho. 
rem in 2 juibis psallere debemus. 
XVI. — Si quoüdie corpus Domini quilibet & i. 
my sumere vel missam cantare. 625 
Cr. XXXVII. — Si poet. ilusionem , qu& per somnium 
solet accidere, debeet quis missag celebrare an ar 


Ca». XXXVIII. — De weaiduilate lectionis et orationis, 
uL XXXIX. — De quotidiano opere manuus solíterio- 


39 
TU CIP. XL. —Qauod certig horis occupasi debept solitarii 
fn labore manuurn. 651 
Cap. XLI. — Ut solitarii nibil proprium babeant, et 
oblatiobes (ideliu meeipiant 651 
Ci». XLII. — Quibus horis oporteat solitarios refiere 


£a». XLIIf. — De mensa solitariorum. 651 
Car. XLIV. — De crapula cavenda. 034 
Cae. XLV — De mensura potus solitarlorum. 636 
rd XLVI. — De ebrietate caveuda, et de laude ER 
. Cap. XLVII. — 8i omaes mqualiter necessaria vite de- 
bent accipere. Yi 
Ca». XLVIII. — De infirmis et senibus solitariis. — 659 
Cap. XLIX. -- De xegiimentis et calceameptis solita- 
merum, 040 
Car. L. — De lectisterniis solitariorum. 611 
ndr M.-- UA eerie tempore $68e radant, ne sint & 


o. LII. — De discipulis solitariorum, et de eorum 
obedientia. 643 
Ca». LIIL — De zelo bono quem debent habere solíta» 
ni erga, discipolos. 614 
. 3 Quonodo jejunare debeant solitoi. — 644 

Qe LN. — Quod solitarii pro hospitibus jejunium pus 


Mr LVI. — D^ charitate. Hm 
Cap. LVII -— De huwilitate, 648 
Cae. LVIII. — De obedieutig. 619 
Ca». LIV. — De virtute j&tieptls. 650 
Ca» LX. — De discretione. 651 
Cap. LXI. — De tacituroitate. 652 


Cap. L.XII. — De cavenda detraetione, et qu. duobus 
modis pole» aliquig siue peccato alieui. peccata dicere. 


Cap. LXHI. — Cousolatio solitarioruw de deiractione. 
Car. LXIV. — De cogitationibus et diabolicis illusio- 

$ 5 
Car. IL. XV. — De diversis tentationibus solitariorum. 637 
Car. LVVI. — De tentamentis somuiorum. 


Cap. LXVI. — Ui éolitarii. Signa et uniracula fleri non 
quarant. 659 


Cap. LXVIII. — De trimoda obarismatum grati, — 661.— 


Cap. LXIX. — Ut solitarit post re:rusionem 3d. secula- 
rem vitam minime redeant, et de perseverautia.boni ope- 
ris (63 

CopiGIS REGULARUM PAAS TERTIA. — RagounE SS. PATRUM 
AD Vinos 663 

Sancti Augustini Hipponensis episcopi epistola 109 , re 
gulum sanct ibus preseriptam contivens. 665 

Sanctorum Cas ri, Aureliani, Donoti Arelatensis , item 
Arelatensis el V egontionens & episcoporum regula ad vir- 

6635 

Cujisdam Patris regula ad. virgines. 663 

Sani Leandri Hispalensis regula, sive de institutione 
virginum et coniemptu mundi ad | Floreuinam sero. m 


Copicis MEQULARUM APPENDIX. — SANCTORUM PATRUM RI- 
NMORTATIONES AD MONACHOS ET VIRGINES DE OBSERVANTIA VITAR 


MELIG.OS/£ , COLLECTA O&IM A Sakceo DBuaxursyero ám 
NEN. J 6b 
5 Cipit Hh Mei Mhanasii Abesuniri t 
ncipit Hber senc A episoepi & 
obicr 'Aionsbus mo»achorumn. 
Fju:dem At^anasii exhortatio ad sponsam Christi. « 1 
unc.i Basilii Cesare Cappadecit episcopi admm:i: 


ad fiium spirüualem. US 
ouam. e)» 
CaPvT paüwcm. — De militis apiritusN. GS 
Car. lf. — De virtute anims. 65 
Car. I'T. — De ditectione Dei. e 
Car. [V. — De dilectione proximi. 681 
Car. V. — De studio pacis. 6 
Cap. VI. — De potientia. 08) 
Car. Vit. — De continents et eastitite. ed 
Cap. VIII. — De sreculi amore fugiendo. 53i 
Cap. "n. — De avaritia fugienda. e 
Cap. X. — De studio huiilitatis. 691 
Cae. XI. — De oratione. e1 
Car. XII. — De vigiliis. 635 
Car. Xll. — De jejunio. 63i 
Car. XIY. — De crepuls fogienda. 65 
Cap. XV. — De vitanda superbia. 695 
*Cap. XVI. — De lingus compescenda. 6s 


Cap. XVYl. — De vane gaudio fuyieado. 636 
Car. XVIU. — De malorum contubernio vitando. 69i 
Car. XIX. — De ira cohibenda et differenda pesi- 
tentia. 69; 

Cap. XX. — De morte eogitanda. 69 

Rvagril monachi sententite. 6» 

Foi abbalis Lirinensis sermones ad monachos. — 6» 

Sancti Rucherii, Lugdunensis episcopi exhoriatio ai 
monachos. 699 
"Sd ti Carsarii Arelatensis im epielala ad Conariam à: 

m ejusque congregation 

Nosati CUMhoHici penteniia di de humiliate ei obediona, ^ e 
de calcanda superbia. 

Sancii Pavlini ad monachos de alud Perrens b 


one. 
[ncerti auctoris sermo de decem 701 
SANCII BENEDICTI CONCORDIA ULARUM. 70i 
PROLEGOMENA. sel 
Sancio Patri Benedicto monaehorum QOccidemis [e f 


Uriarchz. fi 
Lectori benevolo prefatio. 1(6 
De hujus concordia regulis esrumque audonibes. 7^ 
Praefatio. Tl5 
Item praefatio. 113 
Cart vani. — De concordia regularum. "n 


8 1. Ex regula sancti Beneaicu. — Quod nap omnis ob- 
servatio juatitize in bar sit regula constilaus. i l7 


II. Vil. Ex adem regula, 113 
VIiI. Ex regula Isid ri 120 
IX. Ex regula Stephaul et Psu.. 13] 
X. Ex libro Or«esii Ls 
Carcr Il. — Pref(atio sancti Benedicti et aliorum. — 75 
8 1. Praefatio regilie sancii Benedieu. 5 
[I l'ezefatio ex regula Magistri. nmn 
Il]. Ptz atio Ferreoh. 1 
Capo lll. — De generibus moanochormm. T3 
$ I. Ex regula sancti Benedicti. ib 
Il. Ex regla Mayistri, is 
III. Ex regula sanct: Basilii episeopi. Tw 
IV. Dicta sancti ttieronymi. il 
V. Lx regu!a ssneii Früctuosi episcopl. ü 
Y. Dieta «ancii l-idori. i 
VII. Dicta sancti Valerii. Li 
Caruv [V. — Deordinando abbate. T5 
8 I. Ex regula sancti Beuedicti. IN 
]1. Ex regula sancti Fructuosi episcopi. Li 
I11. Ex regu)a alterius Fruciuosl. Ted 
w. Ex regul« Magistri. in 
V. Ex regula sin-ti Isidori. rt 
VI. Fx regula sancti Basiil. T 
Caror V. — Quatis debet 8 se a*bas. Te 
$ !. Ex regla sancti Benedicti. i 
|I. Ex regula sancti Macarii.— - uL 
lif, IV. Ex regula Patrum, u 
V-X Ex libro Orslesu ad monachos. i 
XI. Fx epistola »aucti Caesarii. m 


XII. Ex regula sadctü lsidori. - nd 
XIII. Ex regula Sancti lructoosi episcopt. TS 
MV, Ex regula Ferreoli. 8i 
XV-XVIf. Ex regula sancti Aureliani episcopi. Tu 
XVIII. Ex reguia Frons L 


1469 


XIX. Ex regula cuiusdam. 

XX. Ex regula Orientatium. 

XXI-XXIil. Ex regula saucti Basilii. 

XXIV. Ex regu'a cujustain. 

XXV. Ex regula sancti Isidori, 
Carr VI. — 
$ [. Ex regula sancti Beaedicti. 

M, Itl. Ex regula saucti Pachomii. 

]V-VI. Ex regula sancti Bssilii. 

VII. Ex regula sancti Aureliani. 

VIH. Ex regula Orientali. 

IX. Ex regula Patrum. 

X. Ex regula Pauli et Stephani. 

XI. Ex regula cujusdam Patris. 

XIl. Ex regula sancti Columbani, 


adhibendis ad consiliun fratribus. * 


181 
TSN 


Caror VII. — Qua eunt. imstrumenta bonorum. operum. 


$ T. Ex regula saucti Beued'cu. 
]l Ex regula «ancti Macarii. 
III IX. Ex regula saucti Basilii. 
X, XI. Ex regula sancti [si-lo:i. . 
XII. Ex regula saucti Pachotuil, 
XIII. Ex regula saucti l'erreoli. 
XIV-XVII. Kx regula Aureliaui. 


741 
191 


XVII. Iucipiunt gesta a beato Augustino quando sibi 


successorem elegit. 

XIX. Ex doctrina sancti Orslesii. 

XX-XXII. Ex regula Magistri. 
Car VIII. — De obedientia. 

8 I. Ex regula s2neti Beuedicti. 

lI. Ex regula Patrum. 

Il!, IV. Ex regula saneti Columbani. 

V. Ex regula sancti Ferreoli. 

VI. Ex regula cujusdam Patris, 

VII. Ex regula Magistri. 

VIII. Ex regula sancti Basilii. 

]X. Ex reguia sancti Fructuosi. 

(Apur 1X, — De laciturniiate. 
8 I. Ex regula sanct: Benedicti. 

Ii, HII. Ex regula saucti Basilii. 

IV. Ex regula saneti Pacliomii, 

V Ex regula Pauli et Stephani 

Vl. Ex regu!a sancii Coluubani. 

VII. Ex regula cu usdam, 

Vlil, IX. Ex regula Magistri. 

X. A D nato cullecta. 

Carvr X. — De humilitate. 
8 ]. Ex regula saneti Benedicti. 

JI. Ex regula sancti Desilii. 

II. Ex regula sancti Columbapl, 
Care XI. — De yrimo grudu humilitatis. 

8 I. Ex regula savet: Benedicti. 

IL. Ex vegula Cassiani. MM 
CaprvT XII. — De secundo gradu humilitatis. 
8 I. Ex regu:a saucti Benedicti. 

II. Ex regula Cassiani. . 
Carur XIll. — De tertio gradu hwnilitatis. 
8 1. Ex rexula sancti Benedic. 

I, MI. Ex regula sancti Basilii. 

1V-VI. Ex regula sancii Fruciuosi episcopi. 
Cavvur XIV. — De quarto gradu humiluutis. 
fj I. Ex regula sancti Benedicti. 

IJ Ex regula sancii Macarii, 

Ilf. Ex regula ssncii Basilii. 

]V. Ex rejula saneti Fructuosi episcopi. 

Y. Ex reguia Cassiani. . 
Caror XV. — De quinto gradu humilitatis. 
B I. Ex regula saucii Benedicti. « 

Il-1V. Ex regula sancu Da ilii epi-copi. 

V. Ex regula sancti Isidori episcopi. 

VI Ex reguia sancti l'ructuosi epiacopi. 

Vil. Ex regula Cas-iani. 

YIII. Ex regula Magistri. 

]X. Ex reguia cujusdam. 

X. i x rezula Donau. 

XI. Ex regula cujusdam. 

XI]. Qued facium sit iu monasterio Evoríacasg. 
Capur XVI. — De seato gradu humilitulis. 
8 I]. Ex regula sancu Beuedicii. 

II. F.x regula sancti Bashilii. 

IIl. Ex regula sancii Cassiani 
Caperr. XVII. — De sepiimo gradu humilitatis. 
$ L. Ex regula s«ncu Benedicti. 

ll. Ex regula Cassian, 

Capuv AVill. — De oct.vo rade hunilitalis. 
$ L. Ex regula s«ncti Ben. dicti. 

lJ. Ex regula s.ncti Cassisni. 

AIX. — De nono gradu humilitatis. 


QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


j I. Ex r: gula sancti Ferreoli. 

IH. Ex regula l'erreali. 
Capeur XX. — De decimo gradu humilitatis. 
8$ I. Ex. egula sancti Beneilicti. 

Il. Ex regula sancti Basilii. 

IHl. Ex regul3 sancti Ferreoli. 

. JV. Ex regula sancti Cassiani. 
Caro XX], — De undecimo gradu hunilitatis. 
$ |. Ex regula sancti Benedicii. 

[I. Ex regula sancti Basilii. 

TIT. Ex regula sancii Fructuosi episcopi, 


. Capo XXII. — De duodecino gradu hwnilitatig. 


4 I. Ex regula sancti Beuedicti. 
Uf. Ex regnla sancti Fructuegi episcopi. 
Jl, 1v. Ex regula sancti Cassiani. 
V. Ex regula sancti Basilii. 
Caror XXIII. — De officiis divinis in nociibus. 
8 ]. Ex regula sancti Benedi ti. 
lj. Ex libro ui lustitutionum, 
Hi. Ex libro v Institationum. 
]V. Ex regula sancti Cassiani, 
V, Ex regula sancti Aureliani episcopi. 
VI. Ex regula Magistri. 
Vll. Ex regula saucii Isidori, 
VIII. Ex regula sanct; Aureliani, 
IX. Ex regula sancti Columbani 
ÁpPRNo!CES AD cAPUT XXIII. 
Monitum J. Garnerli. 


855 
Appendix pruna. — Quanti psalmi dicendi sunt in no- 
etibus. 885 


Appendix II. — Qualiter statis tempore agatur a^ 


na Jaus. 


Appendix III.-- Qualiter Dominicis diebus visis 


sgantur. 
t Appendiz IV.-— Qualiter matutinorum solemoitas P 
ü 


r. 
Appendix V. — Qualiter privatis diebus matutini agan- 
tur 8U5 


Ww. 
Appendix VI. — In natuitiis sanctorum qualiter agan- 


tur vigili. 


Appendic VII.— Quibus temporibus dicatur Alleluis. 
Carur XXIV. — Qualiter divina opera per. diem agan. 


& I. Ex regula sancti Benedioeti, 
II. Ex regula Magistri. 
lll. Ex regula sancti Cassiani. 
lV. Ex regula sancti Fruetuosi. 


899 
903 
907 


909 
Appendix prüna. — Quaut psalmi per easdem horas 


dicautur, 
Appendix II. — Quo ordine psalmi diceudi sunt. 


Capur XX .. — De discirlina psallendi.- 
8 I. Ex regula sauctj Beneuicti. 

I1. Cassio tori, de psalmo ci. 

IHi- Vi. Ex regula sancti Basilii. 


VM, Vill. Ex regula sanctorum Pauli e Btephani, 


]X, X. Ex regula saneti Aureliani. 


918 
915 
915 
917 
917 


919 


XI. Tract-tus beati Augustini de eo quod scriptum est 
in Evangelio : Ubi duo t^l tres congregati [uerint tin 


: nomine m«o (Matily. x viui). 

Xll. Ex regula sancti C issiani. 

XIiI. Ex regula sancii Csesarii. 

AIV -XVI. Dicta Ciesariz. 

XVII. Ex regula Magistri. 20. 
Capur XXVI. — De reverentia orationis. 
$ I. Ex regula savcti Benedicti. 

JJ, IH. Ex reguia sancti Basilii. 

]V. kx regula Magistri. 

V. Ex regula Patruin. 

V1. VIl. Ex regula sancti Cassiani. 
Capror XXVII. — De preposito monasterii 
8 [. Ex regula sa.cu Beueuicti. 

H, Ifl. Ex regula saocti Fructuosi, 

IV. Ex reg: la sancti Ferreolí, 

V, VI. Ex regula Tarnateusi. 

VII-1X. Ex regula Orieutali. 

X-XlI. Ex regula sancti Pachomil. 

MII. Ex regu:a saneu IsiJori. 

XIV, Ex regulis sancti Augustini. 

XV. Ex regula sancti Ursiesii. 

XV1. Ex regula cnjusiam. . 
Caro XXVIII. — De «ecanis monasterii. 
$ I. Ex regula sancii Benedicti. 

HI. Ex regula Msgisui. 

I!1, IV. Ex regula sancti Fructuosi episcopi. 

V. Ex regula sancti Cassiani. 

Vl. Ex regula Orientali, 


930 








-—— 


un — ORDO RERUM 


Caror XXIX. — Quomodo dormiant monachi. 905 
8 I. Ex regula sancti Benedic!i. 965 
f. Dicta sanct! Augustini ex Jibro de Civitate po^ 


Iii, IV. Ex reguls Magistri. 9 

V. Ex reguls sancti [sidori. 963 
V]. Ex regula sancti Fruce'uosi. 909 
VII. Ex regu!a sancti Ferreoli. 970 
VIII. Ex regula cujusdam. 971 


Capo? XXX. — De excommunicatione culparum. — 975 

8$ 1. Ex regula saacti Benedicti. . 915 
H-VIi. Ex preceptis et vasuitutis beati Pachomii, 973 
JX-Xl. Ex regula sancii Basilii. 97 


XII. Ex reguia sanet [siiori. 979 
XIII. Ex regula sancti Fruciuosi episcopi. 980 
XIV. Ex regula Orientali. 980 
. XV. Ex regula cajusdam. 981 
XVI. Ex regula sancti Ciecarii. 981 
XVII. Ex reguls saneti Co'umbani. 982 
XVIII. Ex vegula saneti Basilii. 952 
XIX Ex regula sancti Augustini. 985 
XX. Ex regula Pauli et -tephani. 984 
Carur XXXI. — Qualis debct esse modus ezxcommunica- 
On. 

S I. Ex regula sancti Benedicti. 985 
Il. Ex regula Patrum. 985 
MJ, IV. Ex preceptis et. institutis sancti Pachonii. 
V, Ex libro Institutionum, 986 
VI-VIH. Ex regula sancti Basilii. 988 
]X. Ex regula «aucti Isidori episcopi. 989 
X. Ex regula saucti Fructuosi. 991 


Xl. Ex regia cujusdam. 
XII. Es regu!s sancti Aureliani. 
XIII- XV. Ex regula sancti Ferreoli. 
XVI. Ex preceptis et institutis sancti Pachomil 
XV[I-XX. Ex regula sancti Coluubapi. 
XXI. Ex regula cujusdam. 
XXII. Ex regula sancti Basilil. 
XXIII. Ex regula saucti Isidori. 
XXiV. Ex regula Tarnatensi. 
XXV, XXVI. Ex regula sancti Aureliani. 
Cave YXXII.—De gravioribus culpis. 
$ I. Ex regula sancti Benedicti. 
][. Ex regula Patrum. 
IJI. Ex reyula sancti Ferreoli. 
IV. Ex regula saucti Froctuosi 
V. Ex regula cujusdam. 


SES59935823892282 


VI, VII. Ex regula Maynistri. 1003 
VIÍI-X. Ex regula sancti Czesaril. 1007 

XI. Ex regula saucti Ferreoli. 1009 
Carvr XXXIII.—De his.qui excommunicantur, quomodo 
satis(acian. 1069 
$ I. — Ex regula saneti Benedicti, 1009 
Il. Ex regula sancti Isid. ri. 1011 

1M. Ex regula sancti Fructosi episcopi. 1013 

IV. Ex regula Magisvri: 1013 
Caewe XXX1V .— De his qui sine jussione abbatis Junquniur 
€xcommun;calis. * 1013 
€ ). Ex regula sancti Beneicti. 1uts 
]!. Ex regula saucti Isidori episeopi. 1015 

lil. Ex regula sancti Fructuosi episcopi. 1016 

]V. Ex regula saneti Aureiiani, 1017 

V. Ex regnia Cassiani. 1 17 

Vl. t.x regula Tarastensi. 1u18 
V]. Ex regula Magistri. 1018 
Viil. Ex regula cujusdam. 10!8 
Caprcr XNXV.—Qualiter debeat abbas sollicitus esse circa 
excommunicatos. 1017 
$ |. Ex regula sancti Benedicti, 1u17 
|J. Ex regula sancti Fructuosi. 1019 

1H. Ex libro Gregorii Nazauzeni. 1031 


IV-VII. Ex hbro sancti Augustini de pastoribus. 1021 
Coror XXXVI.—De hís. qui in aliis quibuslibet | ebus de- 


linquunt. 1025 
$ 1. Ex regulo sancti Benedicti 1025 
l|. Ex regula soueti Cassiani. 1026 

Ii I. Ex regula cujusdam. 1077 

IV. Ex r« gnla a Donato collecta. 1025 

V. Ex regula i srostensi. 1028 

VI, Dicta sancti Bedae, 1028 
C-vur XXXV 1I.— De lis qui sepius correpti non emenita- 
verint. 1029 
$ L. Ex regula sancti Benedicti. 1039 
HW, tll. Es regula Mai srii 1051 

IV En rey..la s3ucti Isidori, 1033 
V-VII. E x. regula saucii Bosilii, i053 
Y1H. Ex reyuta sancti Isiéon. 1054 

IX. E» regula saucti Fructuost. 10354 


CaPUT XL.—De 
$ I. Ex regula s.ncii Benedicu. 


X. Ex regula Orientali. 
XI. Ex regula Magistri. 
Xll, XIH. Ex regula cujusdam. 


III. Ex regula sancti Fructuosi. 
IV. Ex regulis Magistri, 
V. Ex regula cujusdam. 
Vl. Ex regula sancti Pachomii. 
VII. Ex rego!s saneti Ferreoli. 


ll. Ex regula saacti [si-'ori. 
Ht, IV. Ex regula sancii Aureliani. 


V. Ex regula istri. 
cellar 


]!. Ex regula Patrum. 

Ill. Ex regula sancti Isidor!. 
IV-VI. Ex regula saucti Basilli. 
Vll. Ex regula Pauli et Stephani. 
VIII. Ex regula Tarnatensi. 

IX. Ex regula Orientali, 

X. Ex regula Magistri. 

Xl. Ex regula cujusdam. 


Carvr XL1.— De ferramentis et rebus monasterii. 
$ l. Ex regula sancii Benedicti. 


H. Ex regula Patrum. 

Ill, JV. x regula saneti Paebomil.! 
V-VIII. Kx regula sancti Basili 

IX. Ex regula sancti Isidor[. 

X. Ex regula Fruciuosi. 

XI. Ex regula Magistri. 

XII. Ex regula cujusdam. 


II. Ex doctrina Orsiesii. 

II. Ex regula sancti Pachomil. 
IV-VH. Ex regula sancti Basilii, 
VIII. Ex regula sancti Augustini, 


IX. Ex regula sanctorum Pauli et Stephani. 


X, XI. Ex reyula sancti Isidori, 
XII-XIV. Ex regula saucti Fructuosi. 
XV. Ex regula sanci F'erreoli. 

XVI. Ex regula sancti Aureliani. 

XVII, XVIIi. Ex regula sancti Cassiani. 
XIX. Ex reguls Orientali. 

XX. Ex regula cujusdam. 

XXI Ex reyula Magsstri. 

XXilI. Ex regula sancti Cze«arli episcopi. 
XXIII. Ex regula cujusdam. 


e. 


$ I. Ex regula sancti Benedicti. 


IJ. Ex regula sancti Basilii. 

Il], IV. Ex regula sancti Augustini. 
V. vx regnla saneti Ferreoh. 

VI, Vil. Ex r-guls Ta vatensi. 


Caput XLIV. — De septimanariis coquine. 
$1 Ex veyula sancti Benedict. 


1!, Iii. Ex regula san ti [siJorl. 
IV-VI. Ex re;ula Cassiani. 

V[I-1X. Ex regula Mayistri. 

X. Ex regula cujusdam. 

XI. Ex regula sancti Cesarii episcopi 


Carvr XLV. — De infirmis [ra:ribus. 
$ [. Ex regula sancti Benedicti. 


Ii-VH. Ex regula s icti Pachoniit. 
V]lI. Ex regula s«ncti Fructuosi. 

IX, X. Ex regula sancti Basilii. 

XI. Ex regula sancti Isidori. 
XIlf-XV11. Ex regula sanct Augustini. 
XVIi. Ex regula sanct Auceliani. 
XIX, tx re,ula Ta:uateusi 
XX-XXIlI. Ex re;ula saucii Ciesarii episcopi 
XXIII. Ex regula sancti Aureliani. 
XXIV. Ex reg: la saucti Fructuosi. 
XXV. Ex regula cujusdam. 

XNVI, xxvlt. Ex r25ula Magistri. 
XXVI, XXIX. Ex regula Pat. um. 


Caprcr XL VI. — De senibus vel inj-ntibus. 
8 1. Ex regula sancti Benedicti. 


I1. Ex regula magistri. 
Ill. Ex regula sancti Csesarii episcopi. 


ario monasierii, qualis sit. 


Caror XXXVII. —Sidebeant (ratres exeuntes de monaste- 
rio iterum recipi. 

8 I. Ex regula sancti Benedicti. 
]I. Ex prseceptis et institutis sancti Pacbomii. 


1075 


.Cavor XXXIX.—De pueris minori etate, qualiter corri- 
a; tur. 
dr I. Ex regula sancti Benedict. 


1059 


b Caror XLI.. — Sí quid debeant monachi proprium ha- 
ere. 
$ [. Ex regula sancti Benedicti. 


1057 


CapcT XLIII. — Si omnes equaliter debent. necessaria 








As QUA IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


IY, v. Ex regola ssneti Feuetnod. , 

VI. Ex regulis sancti Isidori, 

VII. Ex regula Mag'stri. 

VITI. Ex reguia cujusdam. 
Carur XLVII. — De hebdomadario lectore. 
8 ]. Ex regula sancti Benedicti. 

JI. Ex regula Pstrum. 

III-Vl. Ex regula saneti Pachomii. 

VII. Ex regula sancti Isidori. 

Vill. Ex regula sancti Fructuosi. 

IX. Ex regula sanct! Aurelii episcopi. 

X. Ex regula beati Cossiani. 

Xl. Ex regula Tarnatensi. 

XII. Ex regula Orientalium. 

XIII. Ex regula Magistri. 

XIV, Ex regula cujusdam. 

Caror XLV!]I. — De mensura ciborum. 
$ I. Ex regula sancu Benedieti. 

II. Ex regula saneti Columbani. 

ah Ex regula sancti Isidori. 

. Ex regula sancti Ferreoli episcopi. 
VII, VIII. Ex regula sancti Aureliani. 
]X. Ex regula Magistri. 

X. Ex regula cujusdam. 

XI. Ex regula sancti Fructuosi. 

XII-XV1. Ex regula sancti Basilii. 

XVII. Ex regula cujusdam. 
Carov. XLIX. — De mensura potus. 
$ [. Ex regula sancti Benedicti. 

IL. Ex regula sancti Fructuosi. 

]II. Ex reguia alterius Fruetuosi. 

IV. Ex regula sancti F'erreoli. 

V. Ex regula Magistri. 

Capot L. — Quibus horis oporiel reficere. 
$ I. Ex regula sancti Benedicti, 

1-IV,. Ex regula sancti Isidori, 

V. Ex regula vancti Fructuosl. 

V]. Ex regu!a sancti Aureliani. 

VII. Ex regula Cossiani. 

VII. Ex regula Magistri. 


Carver Ll. — Ut post completorium | nemo 


(ur. 
$ I. Ex regula sancti Benedietl. 
Il. Ex regula saucti Pachomil. 
lil. Ex reguia saucti Isidori. 
]V. Ex regula sancti Fructuosi. 
V, VI. Ex regula Orienualium. 
Vil. Kx regula Magistri. 
VIII. Ex regula cujusdam. 
IX. Ex regula saneti Aureliani. — - 


119 


Cav Lil.—De his qui ad opus Dei vel ad mensam tarde 


occurrunt. 

8 |. Ex regula saneti Benedicti. 
II. Ex regulas Patrum. 
Ill. Ex regula «liorum Patrum. 
]V-IX. Ex regula sancti Pachomii, 
X, X]. Ex regula saucti Aureliani. 
XIi-XI V. Ex regula Magistri. 
XV-XVII. Ex regula sanct Fructuosi. 
XVIII-XX. Ex regula Pauli et Stephani. 
XXI, XXII. Ex regula sancti Isidori. 
XXili-XXV. Ex regula sancti Basilii. 
XXVI-XXIX. Ex regula Cassiani. 
XXX, Ex regula Tarnatensi., 
XXXI. Ex regula cujusdam Patris." 
XXXII. Ex regula sanct: Czessrii. 
XXXIII. Ex regula sanct Aureiiani. 
XXXIV Ex regula cu,usdam. 


CarvT LIII, — De his qui falluntur in oratorio. 


$ |. Ex regula sancti Benedicti. 

ll. Ex regula Pauli et Stephani. 
Carvr LIV, — De sigm 
$ 1. Ex regula sancti Benedicti. 

Il. Ex regula saucti (sidori. 

Jii. Ex regula Fructuosi. 

]V. Ex regula Cassiani. 

V, VI. Ex regula sancti Basilii, 

vli. Ex regula Macarii. 

Vii. Ex regula Aureliani episcopl. 

]X. Ex regulis Patrum. 

X. Ex regula Pauli et Stephani. 

XI. Ex regula cujusdam. 


Carur LV.- De opere manuum quotidiawo. 


$ I. Ex regula sancti Benedicti, 
Il, lil. Ex regula sancti Macarii. 
IV-Vi. Ex regula Patrum. 
VII-XI. Ex regula Pachomii. 
XII. Ex regula sancti Basilii. 


hora operis Dei. 


1151 
1101 


XIII-XVI. Ex regula Stephsni, 
XVII. Ex regula sancti [sidori, 

AVI Ex regula sancti Froetuosi. 
XIX, XX. Ex regula sancti Ferreoli, 
XXI-XXIV. Ex regula Cassiani. 
XXV. Ex regula Tarnatensi. 

XXVI. Ex regula cujugiam Patris. 
XXVII. Ex regula Fructuosi. 
AXVIIT. Ex regula sancii Aogustint, 


Caror LVI. — De quadragesmue observatione. 


$ ]. Ex regu!a sancti Benedicti. 
II, HT. Ex regula sancti Basilli. 
IV. Ex reguia Magistri. 
V. Item Bede. 


Carcr LVIT. — De fratribus qui longe ab oratorio 


vani aut ín via sunt. 
$ I. Ex r: gula saocti Benedicti. 
II. Ex regula sancti Pachomij. 
IIT. Ex regula sancti Ba.ilii. 
IV. Ex reguia Magisiri. 
V. Ex regula Stephani. 


1204 
pret 


1208 


Carur LVILI. — De fratribus qui longe satis proficiscun- 


8 I. Ex regula sancti Benedicu. 
II. £x regula Patrum. 
]HI. Ex regula Magistri. 
Capct LIX. — De orato-io monasterii. 
$ I. Ex regula sancti Benedicti. 
IT, Ill. Ex regula sancti Augustini, 
JV. Ex regola T'arnatensi. 
V. Ex regula Magis ri. 
Carvr LX. — De hospitibus suscipiendis. 
8 1. Ex regula sancti Benedicti. 
JI. Ex regula Macarii. 
JII. Ex reguia Patrum. 
IV. Ex regula sancti Pachomii. 
V. Ex regula Macaril. 
Vl. Ex regula Fructuosi. 
VII, ViiT. Ex regula saneti Isidori. 
IX. Ex regula Tarnstensi. 
X, XI. Ex regula Magistri. 


1209 
1209 


Caper LXI. — Si debeat monachus litteras, eulogias, seu 


aliquid accipere. 
l. Ex regula saneti Benedict. 
If. Ex doctrina saucti Orslesii. 
Ilf. Ex regula saícti Basilii. 
IV, V. Ex regula sancti Augustini. 
VI-VilI. Ex regula sancti [sidori, 
IX. Ex regula ssncti Fructuoi. 
X, XI Ex regula sancti Aureliani. 
XII. Ex regula Tarnatesi. 
XIII. Ex regula Orientali, 
XIV. Ex regula a Donato col'eeta. 


Caro LXII. — De vestiariis et calceariis fratrum. 1229 


$ I. Ex regula sancti Benedicti. 
If. Ex regula Patrum. 
Ill. Ex regula sancti Pachomii. 
]V-VIill. Ex regulagsucti Basilii 
IX. Ex regula sancti Augustini. 
X-XII. Ex regula sancti Isidori, 
XIII. Ex doctrina sancti Orsiesii. 
XIV-XVI. Ex regula sancti Ferreoli. — 
XVII, XVIII. Ex regula sancti Fructaosi. 
XIX, XX. Ex regula sancti Aureliant. 
XXI. Ex regula Cassiani, 
XXII. Ex regula Tarnatensi. 
XMII-XXVI. Ex regula sancti Paehomii. 
XXVII. Ex regula Stephani. 
XXVIII Ex regula Magistri. 
CaprvT LX!1I. — De mensa abbatis. 
8 1. Ex regula sancti Benedicti. 
II. Ex regula Magistri. 
Ill. Ex regula Patrum. 
IV. Ex regula sancti Fructuosi. 
Carc LXIV. — De artificibus monaerii. 
8 I. Ex regula sanctí Benedicti. 
]t. Ex regula Maearii. 
II. Kx regula Cassiani. 
IV. Ex regola Magistri. 
V. Ex regula sancti Hieronymi. 
VI-VIi. Éx regula sancti B.silii.. 
Capvt LXV. — De. disciplina 


$ I. Ex regula sancti Benedicti. 
II. Ex regula Patrum, 
lI. Ex regula aliorum Patrum. 
]V. Ex regula sancti Macarii. 
V, VI. Ex regula soncti Pachomii. 





4415 


VIT-IX. Ex regula «aneti Basilii. 
* X. Ex regula s.nctl Isidori. 
XI. Ex regula Ferreoli. 
XII-XVl. Ex tegula ssncti Fruétoost. 
XVII. Ex regula Tarnaicensi. 
XVIII-XXIV. Ex regula Casstani. 
XXV. Ex regule Ork-ntali. 
XYXvI-XXIN, Ex regula Magistri. 
XXX, XXXI. Ex regula ssneti Aureliant. 


ORDO RERUM QUAE IN NOC TOMO CONTINENTUR. 


1500 


CByor LXVI. — Be filiis nobilium et pauperum qui offe- 


runtur. 
$ I. Kx regula saneti Benedicti, 
II. Ex regula sancti Basilii. 
III. Ex regula sancti Isidori, 
]V, V. Ex regela sencti Aurelfani. 
Vl. Ex regula Ma. isiri. 


1309 
Carver LXVII. — De eacérdotóus qui forte volwerin in 


monasterio habitare. 
$ 1. Ex regula saucti Benedicti. 
: f. Ex regula Magistri. 


1501 
1501 


1506 - 


1508 
1505 


13515 


Capa LXVIII. — De monachis peregrinis, qualiter sus^i- 


planiur. ] . 

$ |. Ex regula sancti Benedicti. 

I1, III. Ex regula Patrom. 

IV. Ex regulis sancii Basilii. 

V. Ex regula sancti l'erreoll. 1 
Ciror LXIX. — De sacerdotibus monasterü. 

I. Ex regula saucti Bene-icti. 

Ij. Ex regula saneti Aurelii. 

Il! Ex dictis saneti Hieronymi. 
Caevr LXX. — De ordine congregationis. 
$ |. Ex regula sancti Benedicti. 

]I. Ex regula sancti Basilii. 

III. Sancti Hieronymi. 

IV. Ex regula sancti Isidori. 

V, VI. Ex regula ssnceti Fructuosi. 

vit. Ex regula cujusdam. 

Carver LXXI. — De ostiartis monasteri. 
$ |. Ex regula ssticti Ben.dicti. 

I]. Ex regula Orientali. 

Ill. Ex regula Magistri. 

IV, V. Et regula cujusdam. 

Vi. Ex regula Orientali. 

VII-IX. Ex regula &xticti Isidor. 

X. Ex regula sancti Augusti: f, 

X]. Ex tezula Aurelil ep:seopi. 

XII -XIV. Ex regula sancti Pachomii. 

XV. Ex regula Pauli et Stephani. 

XVI. Ex regula l'arnateusi. 

XVII. Ex regula Pachomii. . 
Capov LXXH. — De fratribus in via directis. 
B]. Ex regula sancti Benedieti. 

I. Ex regula Patrum. 

II! Xf!. Kx regula sanc Pachomii. 

Xil-XVI. Ex tegula sancti B silii. 

XVII. Ex reguia sancti Stepliani. 

XVII. Ex regula Ferreoli. 

XIX. Ex regula Cassiani. * 

XX. Ex regvla Tarnatensi, 

XXI. Ex vegu]ja Orientali, 

XXII. Ex regula saocti Isidofi. 

XXIII-XXIX. Ex regula Magistri. 

XXX. Kx regula sancti Ceesaril. 


1515 


: HN 

Caror LXXIH. — 5i fratrk impoesibilit. fuite, 
$ I. Ex regula saneti Benedieti. nal 
II, JI]. E« regula sancti Basilii LEG 


IV. Ex reguia Cassiani. 1560 
Caput LXXIV. — Ut in monasterio non. prammmi aie 
allerum defendere. 1559 


$ |. Ex regula sancti Ben-dicti. 1553 
]| Ex preceptis sancti Paebemij, 1560 
I1]. Ex doctrina ssacti Ofsiest, 1561 
IV-VI. Ex regula sancti Basilii. 1565 
VI, VIII. Ex regula Orientalium. 1360 
IX. Ex regula l'atrum. 151 
X. Ex regula sancti Columbani. 1365 

CaPur. LXXV. — Ut non. presumat: passim. quisquam 

alium cedere. 1565 

& [. Ex regula sancti Benedietl. 1365 
]I. Ex regula Ferreoli. 1566 
IIl. Ex regula saneti Aureliani. 1367 
IV. Ex regula Orientali, 151 
V. Ex regula Magistri. 1568 

. Vl. Ex regula sancti Cosarit. 1568 
VII. Ex regula sancti Isidori. 1568 

Caror LXXVI. — Ut obedientes sibi aint etloem fara 

15 

$ I. Ex regula saucu Benedicti. 1361 
I]-X]. Ex regula sancti Basilli. 1569 
XII. Ex reguia Patrum. Is: 
XHIl, XIV. Ex regula cujusdam, 1315 
XV. Kx reguia Fructuosi. 154 
XVI. Ex regula Ferreoli. 15:3 
XVII. Ex regula Aureliani. 1518 
XVIiI, XIX, Ex regula Tarnatenm. 1570 
XX. Ex regula sancti Columbaai. 1576 

Caper LXXVII. — De zelo bono quem debent mach 

e. " ) 
$ I. Ex regola sancii Benedieti, xu 
IT-IV. Ex regul» sancti Basilii. 1578 
SANCTI RENEDICTI EPISTOL £. 159 
Episrota Phuua. Ad mouachos Anienenses «— Serips in 
eztremis. 15:9 
Ep'sr. IT. Ad'Nebridium archiepiscopum. 138 
SANCTI. BENEDICTI OPUSCULA. 1581 


I. — Testimontorum naebecula de Incsfastiobe Domini, 
el aucta et individua Trinitate, ei iterauiouis baptismatis 
devitanda pernicie. , NR 

1I. — Disputatio Beaedicti levis adversss Felicionam 
impietatem. m 


IV. — Confessio fidei Benedieti levitse etsi. peccatoris 
honnunquMA erronei, tamen fodere isio fidei inexhausto 
fidenu. wu 

V.— Excerptus diverssrum modus pxesneslirom à 
penedicio abb te (Anianensi) distinetus de regule sint 

enedicti abbatis. 1i 

HARTE ANIANENSES. un 
d Praeceptum Carotíí Magal pro monasterio ra 
nensi. 
If. — Praeceptum Ludovici Pii imperatoris pro ur 
mornssterío. H 

If1-XVI. — Ejusdem pro eodem moosserio. — 152 

Íwpzx RERUM FT YErRBORUM QUA !N SARCÉI rro 
ANIARENSES CONCORDIA REGULAR.M QUNTINERTUR. l 


FINIS TOMI CENTESIMI TERTIÍ. 





ERE EE cm otim 
— mud c --————— E 


E E 








This book should be returned to 
the Libravry on or before the last date 
stamped below. 

A. fine of five cents & day is incurred 
by retaining it beyond the specifled 
time. 

Please return promptly. 









Dut M H. / 
e^ Jd